Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych w Szóstym Programie

M. Kistowski (red.), Studia ekologiczno-krajobrazowe
w programowaniu rozwoju zrównoważonego.
Przegląd polskich doświadczeń u progu integracji
z Unią Europejską, 2004, Gdańsk, s. 35–42.
Anna Majchrowska
Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych
w Szóstym Programie Ramowym Unii Europejskiej
Wstęp
Programy Ramowe Badań Naukowych i Postępu Technicznego są podstawowymi instrumentami Unii Europejskiej służącymi do finansowania i promowania działalności naukowej. Fundusze przyznawane są na podstawie wyników konkursów pracom i badaniom prowadzonym przez uczelnie wyższe i instytuty badawcze, przedsiębiorstwa i organizacje pozarządowe. Warunkiem koniecznym pozytywnej oceny projektów
badawczych jest ich zgodność z celami programów ramowych i z przyjętymi obszarami
priorytetowymi badań.
W artykule zostały wskazane szczegółowe tematy i zadania badawcze Szóstego Programu Ramowego, w których mogą brać aktywny udział ekolodzy krajobrazu – reprezentanci dziedziny naukowej wyróżniającej się holistycznym i transdyscyplinarnym podejściem do problemów środowiska przyrodniczego i antropopresji. Skoncentrowano się na
zadaniach przewidzianych do realizacji w przyszłych konkursach 6. PR.
Cele i zakres Szóstego Programu Ramowego Unii Europejskiej Badań
i Postępu Technicznego
W listopadzie 2002 roku został zainaugurowany Szósty Program Ramowy Badań Naukowych i Postępu Technicznego (6. PR). Zasadniczym jego celem jest poprawa integracji i koordynacji badań w Europie i wzmocnienie Europejskiej Przestrzeni Badawczej
(ERA). Przezwyciężenie fragmentacji działań ma prowadzić do osiągnięcia wyników stanowiących naukową i technologiczną podstawę wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki europejskiej w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią oraz
formułowania i wdrażania polityk wspólnotowych.
Szósty Program Ramowy zawiera trzy podstawowe bloki działań:
I. Koncentracja i integracja badań w Unii Europejskiej.
II. Strukturyzacja Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA).
III. Wzmacnianie podstaw Europejskiej Przestrzeni Badawczej.
Działania mieszczące się w tych blokach wykraczają poza bezpośrednie wspieranie
projektów badawczych i obejmują szeroki wachlarz akcji, służących np.: polepszeniu
współpracy przedsiębiorstw i instytucji naukowych, rozwojowi ludzkiego potencjału badawczego i mobilności kadry naukowej i technicznej, rozwojowi infrastruktury badawczej i koordynacji jej wykorzystania, rozszerzeniu współpracy międzynarodowej z
udziałem krajów spoza Unii Europejskiej.
35
36
Anna Majchrowska
Całkowity budżet Programu zaplanowanego na lata 2002–2006 wynosi 17,5 mld euro.
Największa część budżetu, około 13 mld euro, została przeznaczona na pierwszy z wymienionych bloków, który stanowi główne źródło finansowania badań naukowych. Blok ten
obejmuje siedem kluczowych obszarów, czyli priorytetów tematycznych (tab. 1).
Każdy z wymienionych priorytetów zawiera szereg szczegółowych tematów badawczych. Zostały one sformułowane na podstawie analizy ponad 13 000 propozycji projektów nadesłanych przez zespoły badawcze na konkurs pilotażowy (expression of interest)
z 20 marca 2002 roku. Polska złożyła 552 wnioski (ok. 6%), co dało nam 6 miejsce w Europie (Siemaszko, 2002). Zgodność projektów zgłaszanych w 6.PR z celami i tematyką
danego priorytetu jest wymieniona na pierwszym miejscu wśród kryteriów oceny wniosków konkursowych. Propozycje nie pokrywające się z kluczowymi obszarami tematycznymi nie będą akceptowane i zasada ta dotyczy także projektów interdyscyplinarnych
(The 6th Framework Programme in brief, 2002).
Tabela 1. Struktura i budżet 6. PR Unii Europejskiej (wg Uczestnictwo w badaniach europejskich…, 2003)
Table 1. The structure and budget of FP6 (after Uczestnictwo w badaniach europejskich…, 2003)
6 PROGRAM RAMOWY UNII EUROPEJSKIEJ
I. Koncentracja i integracja badań
Priorytety tematyczne
1. Genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka
2. Technologie społeczeństwa informacyjnego
3. Nanotechnologie i nauka o materiałach
4. Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna
5. Jakość i bezpieczeństwo żywności
6. Zrównoważony rozwój, globalne zmiany i ekosystemy
a) Zrównoważone systemy energetyczne
b) Zrównoważony transport powierzchniowy
c) Zmiany globalne i ekosystemy
7. Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy
Specjalne działania obejmujące szerszy obszar badań
Wspieranie polityk UE oraz nauka i technologia przyszłości
Horyzontalne działania badawcze z udziałem małych i średnich przedsiębiorstw
Działania wspierające współpracę międzynarodową
Działalność Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC)
II. Strukturyzacja Europejskiej Przestrzeni Badawczej
Badania i innowacje
Potencjał ludzki i mobilność
Infrastruktury badawcze
Nauka a społeczeństwo
III. Wzmacnianie podstaw europejskiej przestrzeni badawczej
Wspieranie działań koordynacyjnych
Spójny rozwój polityki badawczej i innowacyjnej
EURATOM
Razem
36
mln
13 345
11 285
2255
3625
1300
1075
685
2120
810
610
700
225
1300
555
430
315
760
2605
290
1580
655
80
320
270
50
1 230
17 500
Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych w Szóstym Programie Ramowym...
37
Zakres badań ekologiczno-krajobrazowych
W świetle powyższych stwierdzeń określenie stopnia zgodności tematyki priorytetów
z zakresem badań ekologiczno-krajobrazowych jest punktem wyjścia do podjęcia przygotowań do uczestnictwa w 6. PR.
Pojęcie „ekologii krajobrazu” pojawiło się kilkadziesiąt lat temu, a mimo to do dziś
(Hobbs, 1997; Moss, 2000; Bastian, 2001; Opdam i in., 2001) nie ustają kontrowersje
wokół ustalenia jej właściwej definicji, przedmiotu badań, głównych problemów badawczych, wzajemnego stosunku między podstawami teoretycznymi a zastosowaniem w
rozwiązywaniu problemów praktycznych. Za pewniejsze punkty na niestabilnym gruncie
dyskutowanych koncepcji, metod i aplikacji można przyjąć, że ekologia krajobrazu:
bada strukturę, funkcjonowanie i zmienność krajobrazu (nachylenie ekologiczne),
bada przestrzenne i hierarchiczne aspekty krajobrazu (nachylenie geograficzne),
stara się stosować holistyczne i transdyscyplinarne podejście do zróżnicowanych
czynników wpływających na krajobraz,
ma ambicje ustanowić teoretyczny potencjał służący ocenie i kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Identyfikacja cech charakterystycznych ekologii krajobrazu i porównanie ich z programami pracy dla odpowiednich działań w Szóstym Programie Ramowym pozwala na
stwierdzenie, iż interdyscyplinarność, czy nawet transdyscyplinarność (Moss, 2000), oraz
wielowątkowy charakter badań ekologiczno-krajobrazowych stwarza dość szerokie możliwości włączania się do kilku głównych priorytetów tematycznych, a także do innych akcji 6. PR.
Problematyka ekologiczno-krajobrazowa w priorytetach
tematycznych 6. PR
Spośród siedmiu kluczowych obszarów zagadnienia w największym stopniu zbieżne
z problematyką badań ekologiczno-krajobrazowych zawiera priorytet 6: „Zrównoważony rozwój, globalne zmiany i ekosystemy”. Prace badawcze w jego ramach ukierunkowane zostały na wzmocnienie potencjału naukowo-technologicznego niezbędnego do
realizacji unijnej strategii zrównoważonego rozwoju przyjętej przez Radę Europejską w
Göteborgu w 2001 roku, do zrozumienia i kontrolowania zmian globalnych oraz zachowania równowagi ekosystemów.
Tematyka ekologiczno-krajobrazowa jest obecna przede wszystkim w podpriorytecie
6c: „Zmiany globalne i ekosystemy”. Obejmuje on osiem działów, które z kolei zawierają
zbiór jeszcze bardziej szczegółowych zadań bezpośrednio wyznaczających zakres konkursów:
I. Wpływ i mechanizmy działania emisji gazów cieplarnianych oraz zanieczyszczeń atmosfery na klimat, ubywanie ozonu i magazynowanie węgla.
II. Obieg wody i badania gleby.
III. Różnorodność biologiczna i ekosystemy.
IV. Mechanizmy pustynnienia i katastrofy naturalne.
37
38
Anna Majchrowska
V. Strategie zrównoważonego zarządzania obszarami z włączeniem strefy brzegowej,
terenów rolnych i leśnych.
VI. Operacyjne prognozy i modelowanie zjawisk, w tym systemy obserwacyjne zmian
globalnych.
VII. Badania uzupełniające (rozwój metod).
VIII.Zagadnienia horyzontalne: koncepcje i narzędzia dla zrównoważonego rozwoju.
Tematy badawcze najściślej związane z ekologią krajobrazu znalazły się w działach
III, V i VIII. Szczegółowe propozycje zadań dla ekologów krajobrazu, przewidziane do
uwzględnienia w najbliższym konkursie, zebrane zostały w tabeli 2.
Oprócz priorytetu 6c zagadnienia ekologiczno-krajobrazowe obecne są także w innych
priorytetach tematycznych, gdzie pożądane są projekty o charakterze interdyscyplinarnym. Poszukując odpowiedniej tematyki dla projektu lub możliwości dołączenia do zespołu badawczego, należy zatem sprawdzić programy pracy innych obszarów kluczowych.
Aspekty metodyczne badań ekologiczno-krajobrazowych związane z nowymi rodzajami danych (w tym z danymi ilościowymi) o środowisku przyrodniczym i możliwościami
ich wykorzystania nawiązują do wybranych celów priorytetu 4: „Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna”, m.in. obejmującymi problematykę Globalnego Monitoringu Środowiska i Zagrożeń (GMES). Szczegółowe wytyczne dotyczące tematyki projektów zawierają zadania mające na celu upowszechnianie rezultatów obserwacji i pomiarów satelitarnych, praktyczne wykorzystanie danych pozyskanych za pomocą teledetekcji
satelitarnej w badaniach obszarów morskich, w badaniach użytkowania ziemi oraz szaty
roślinnej w skali globalnej i regionalnej, w ocenie ryzyka zagrożeniem klęskami naturalnymi i spowodowanymi działalnością człowieka (Thematic priority 1.4. Aeronautics and
Space. Work Programme 2002–2006).
Luźniejsze związki wykazują badania ekologiczno-krajobrazowe z priorytetem 7:
„Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy”. Podobieństwo tematyczne widoczne jest głównie w zakresie zadań związanych ze zrównoważonym rozwojem. Badania ekologiczno-krajobrazowe obszarów rolniczych i zagadnienia zrównoważonego rozwoju terenów wiejskich łączy związek z priorytetem 5: „Jakość i
bezpieczeństwo żywności”, np. w zakresie poprawy jakości środowiska, w którym produkowana jest żywność. Ponieważ pomysłowość ludzka nie ma granic, nie wykluczone
jest także włączanie wątków ekologiczno-krajobrazowych do projektów przygotowywanych w ramach innych priorytetów.
Problematyka ekologiczno-krajobrazowa w działaniach specjalnych
6. PR
Oprócz siedmiu kluczowych obszarów tematycznych, w bloku „Koncentracja i integracja badań” znalazły się także specjalne działania odnoszące się do szerszego wachlarza zagadnień, m.in.: badania naukowe dla polityk wspólnotowych, nauka i technologia
przyszłości, działania badawcze z udziałem małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwój współpracy międzynarodowej (tab. 1). Wśród nich na szczególną uwagę, ze względu
na dużą zbieżność z problematyką badań ekologiczno-krajobrazowych, zasługuje pierwsza z wymienionych akcji. Jest to tzw. priorytet 8, obejmujący badania naukowe na rzecz
38
Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych w Szóstym Programie Ramowym...
39
Tabela 2. Zadania szczegółowe, w ramach podpriorytetu 6c: „Zmiany globalne i ekosystemy”,
zbieżne z tematyką badań ekologiczno-krajobrazowych, planowane do realizacji w drugim
konkursie 6. PR (wg Thematic Sub-priority 1.1.6.3.Global change and ecosystems. Work Programme 2002–2006)
Table 2. Research tasks and topics under the sub-priority 6c: “Global change and ecosystems”, relating to landscape ecology, to implement in the second 6 FP call (after Thematic Sub-priority
1.1.6.3. Global change and ecosystems. Work Programme 2002–2006)
Dział
Temat
Zadania szczegółowe
III. Różnorodność biologiczna i ekosystemy
III.3.1. Rozwój modeli i symulacji służących do diagnozowania i prognozowaIII. 3. Zintegrowane oceny
czynników wpływających na nia zmian ekosystemów lądowych i/lub słodkowodnych oraz bioróżnorodnofunkcjonowanie ekosystemów ści.
i bioróżnorodność; sposoby ni- Modele uwzględniające biogeograficzne zróżnicowanie Europy i synergiczne
welacji wpływów.
efekty wpływu wielu czynników oraz funkcjonujące w różnych skalach; przydatne do tworzenia strategii ochrony ekosystemów i bioróżnorodności oraz
rozwoju systemów zarządzania.
V. Strategie dla zrównoważonego zarządzania obszarami z włączeniem strefy brzegowej,
terenów rolnych i leśnych
V.1. Zrównoważone użytko- V.1.1.a. Udoskonalone oceny i narzędzia wdrażania zrównoważonego użytkowania ziemi, z uwzględnieniem wielofunkcyjności. Tworzenie baz danych i
wanie ziemi.
modeli użytkowania ziemi uwzględniających m.in. aspekt krajobrazowy,
służących do tworzenia podstaw analiz, prognoz i symulacji niezbędnych do
podejmowania decyzji i formułowania ocen ex ante wpływu wdrażania zrównoważonego rozwoju i strategii rozwoju regionalnego, szczególnie w obszarach przyrodniczo wrażliwych. Jakościowe i ilościowe ujęcie efektów
zarządzania obszarami i realizacji planów rozwoju na ochronę środowiska, sytuację na terenach wiejskich, użytkowanie ziemi, krajobraz, turystykę, rekreację, gospodarkę rolną i leśną.
V.1.1. Użytkowanie ziemi i
krajobrazy w obszarach przyrodniczo wrażliwych.
V.2.1.a. Zarządzanie w rolnictwie i rola wielofunkcyjności rolnictwa we wdraV.2. Jakościowe i ilościowe
aspekty wielofunkcyjności rol- żaniu unijnej strategii zrównoważonego rozwoju.
nictwa i układu leśnicStworzenie systemu analiz zmian głównych kierunków produkcji rolnej (z
two–przemysł drzewny.
uwzględnieniem programów rolnośrodowiskowych) w zależności od lokalV.2.1. Rolnictwo i zrównowa- nych i regionalnych wariantów zrównoważonego rozwoju rolnictwa, z
żony rozwój.
uwzględnieniem kosztów zewnętrznych. Metody i narzędzia oceny różnych
funkcji rolnictwa, w perspektywie włączenia zagadnień wielofunkcyjności do
strategii alternatywnego użytkowania ziemi i kształtowania polityk.
VIII. Koncepcje i narzędzia zrównoważonego rozwoju
VIII.1. Wyznaczanie progów VIII.1.b. Wartości progowe zrównoważonego rozwoju.
zrównoważonego rozwoju
Zdefiniowanie progów zrównoważonego stanu środowiska przyrodniczego i
oraz kosztów zewnętrznych. określenie ich wartości. Progi i punkty krytyczne jako narzędzia zrównoważonego zarządzania i charakterystyki stanu środowiska. Jakość środowiska
przyrodniczego, łącznie z ocenami aspektów ekonomicznych i społecznych,
jako wyznacznik progów zrównoważonego rozwoju i wytyczna do tworzenia
polityki.
VIII.2. Rozwój narzędzi do zin- VIII.2.c. Innowacyjne metody i narzędzia zintegrowanej oceny zrównowategrowanej oceny zrównowa- żonego rozwoju.
żenia rozwoju i do włączania Porównanie istniejących narzędzi. Integracja modelowania i instrumentów ilozasad zrównoważonego roz- ściowych w celu budowy scenariuszy zrównoważonego rozwoju na różnych
woju do procesów podejmo- poziomach i tworzenia ocen składowych przyrodniczych, ekonomicznych i
wania decyzji.
społecznych zrównoważonego rozwoju.
VIII.2.e. Programy edukacyjne dotyczące narzędzi wdrażania strategii zrównoważonego rozwoju UE.
39
40
Anna Majchrowska
polityki wspólnotowej, których celem jest wspieranie procesów tworzenia i wdrażania
polityk w różnych dziedzinach oraz zapewnianie ich wzajemnej spójności i adekwatności do zmieniającej się sytuacji. Zbiór problemów badawczych, opierający się na możliwych do przewidzenia potrzebach, który będzie adaptowany i uzupełniany w trakcie
trwania 6. PR.
W najbliższym czasie działania badawcze prowadzone pod hasłem służenia polityce
unijnej mogą liczyć na wsparcie finansowe w następujących trzech dziedzinach:
Zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi Europy.
Zapewnienie obywatelom europejskim zdrowia, bezpieczeństwa i szans.
Wspieranie potencjału i spójności gospodarczej w większej, bardziej zintegrowanej
Unii Europejskiej.
Szczegółowe zadania często obejmują kilka dziedzin, co jest uzasadnione z punktu
widzenia koordynacji polityk sektorowych (np. zmiany wspólnej polityki rolnej muszą
uwzględniać zagadnienia społeczne, ekonomiczne, ochrony środowiska przyrodniczego
i rozwoju regionalnego). Niewątpliwie to interdyscyplinarny charakter priorytetu 8 sprawia, iż znajduje się w nim wiele wątków ekologiczno-krajobrazowych (tab. 3). Właśnie w
programie pracy priorytetu 8 słowo „krajobraz” pojawia się licznie w charakterystyce zadań szczegółowych, podczas gdy we wcześniej opisanych priorytetach, nawet w priorytecie 6, o wiele częściej była mowa o środowisku lub ekosystemach, lecz nie o krajobrazach.
Nowe rodzaje projektów w 6. PR
W celu poprawy integracji i koordynacji badań w Europie i wzmocnienia Europejskiej
Przestrzeni Badawczej, 6. PR wprowadził nowe rodzaje projektów: sieci doskonałości
(NoE) i projekty zintegrowane (IP). Mają one służyć koncentracji środków wokół kluczowych priorytetów tematycznych i zwiększeniu skali projektów.
W zamierzeniach sieci doskonałości staną się trwałymi międzynarodowymi strukturami współpracy, dzięki którym przekształceniu ulegną sposoby prowadzenia badań w danej dziedzinie i nastąpi połączenie zasobów wielu ośrodków w kluczowych obszarach
badań. Głównym celem sieci doskonałości będzie integracja działań badawczych i programów poszczególnych ośrodków, zasobów ludzkich i technicznych oraz polityki
zarządzania wiedzą i rozpowszechniania wyników. Typowe sieci mają się składać z kilkuset pracowników, pochodzących co najmniej z sześciu krajów.
Oczekuje się, że projekty zintegrowane będą dużymi i ambitnymi programami badawczymi ukierunkowanymi na konkretny cel. Projekt zintegrowany może obejmować
szeroki zakres działań, w łańcuchu – od problemu, przez kilka faz badań, do zastosowania rozwiązania. Większość projektów będzie miała charakter wielodyscyplinarny i wielosektorowy.
Oprócz nowych rodzajów projektów funkcjonują instrumenty zbliżone do znanych z
5. PR: ukierunkowane projekty badawcze (STREP), akcje koordynujące (CA) i działania
wspierające (SSA). Jednak na te tradycyjne rodzaje projektów przewidziana jest niewielka część środków asygnowanych na poszczególne priorytety tematyczne, np. w priorytecie 6c – 30 mln euro, czyli 17% z ogólnej kwoty 180 mln euro. Inaczej wygląda sytuacja
40
Miejsce badań ekologiczno-krajobrazowych w Szóstym Programie Ramowym...
41
Tabela 3. Zadania szczegółowe, w ramach priorytetu 8.1. „Badania naukowe służące polityce UE”,
zbieżne z tematyką badań ekologiczno-krajobrazowych, planowane do realizacji w kolejnych
konkursach 6. PR (wg 8.1. Policy-oriented research)
Table 3. Indicative research tasks and topics under the sub-priority 8.1. „Research for policy
support”, relating to landscape ecology, to implement in further 6 FP calls (after 8.1. Policy-oriented research)
Dział
Temat
Zadania szczegółowe
1. Zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi europy
1.1. Modernizacja i zrównoważony rozwój rolnictwa Wielofunkcyjne rolnictwo i leśnictwo – rozwój optymali leśnictwa, w tym wielofunkcyjność tych sektorów w nie ukierunkowanych polityk i instrumentów stymuzapewnianiu zrównoważonego rozwoju i promocji lujących wielofunkcyjność.
obszarów wiejskich.
Reforma wspólnej polityki rolnej – środowisko przyrodnicze w rolnictwie, analizy przestrzenne.
Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.
1.2. Narzędzia i metody oceny dla zrównoważonego Zrównoważone systemy produkcji rolniczej (badania poprawy skuteczności i przewidywalności efektów prograrozwoju rolnictwa i leśnictwa.
mów rolnośrodowiskowych) i zagadnienia użytkowania
ziemi.
Zrównoważone leśnictwo.
3. Wspieranie potencjału i spójności gospodarczej większej, bardziej zintegrowanej Unii Europejskiej
3.4. Prognozowanie i tworzenie innowacyjnej śred- Opracowanie regionalnych wskaźników i narzędzi do
nio- i długofalowej polityki na rzecz zrównoważone- charakterystyki zrównoważonego rozwoju regionów.
go rozwoju.
w priorytecie 8, gdzie planowany jest przeważający udział projektów mniejszych,
łatwiejszych do zarządzania.
Przygotowanie do następnych konkursów
Pierwsze konkursy w 6. PR ogłoszone zostały 17 grudnia 2002 roku, a terminy składania projektów badań (i innych rodzajów działań) przypadały wiosną 2003 roku. Latem i
jesienią 2003 roku należy spodziewać się ogłoszenia wyników. Po pewnym czasie można
próbować dołączyć do zwycięskich konsorcjów, jeśli będą poszukiwać kolejnych partnerów do współpracy. Natomiast najbliższe nowe konkursy, w zależności od obszaru tematycznego, zostaną ogłoszone latem 2003 roku. W podobnym terminie odbędzie się konkurs na projekty badawcze służące polityce unijnej (8.1. Policy-oriented research). Następne konkursy będą ogłaszane sukcesywnie w kolejnych latach trwania 6. PR.
Jeśli poważnie planujemy udział w 6. Programie Ramowym Unii Europejskiej, merytoryczne i organizacyjne przygotowania należy rozpocząć jak najwcześniej. Ze względu
na wymaganą dużą skalę projektów należy rozważyć możliwość i celowość stworzenia
krajowej sieci tematycznej z zakresu ekologii krajobrazu, która skupiałaby instytucje i
osoby zainteresowane aktywnym włączeniem się do 6. PR.
41
42
Anna Majchrowska
The place of landscape ecological studies in the 6th Framework
Programme of European Union
Summary
The Sixth Framework Programme is a collection of European Community activities in the field of
research, technological development and demonstration for the period 2002 to 2006. It serves two
main strategic objectives: creation of the European Research Area and coordination and integration
of research in Europe thereby strengthening the competitiveness of the European economy and
supporting EU policies. Based on the two objectives the FP6 covers a limited field of science and
technology.
The main aim of this paper is to identify the FP6 thematic priorities and selected topics which relate to landscape-ecological research. Due to unclear view of landscape ecology and its interdisciplinary character the research opportunities are spread among many thematic priorities and
specific actions of the FP6.
A survey of the thematic priorities and specific research activities gave an indication that landscape ecology field is addressed mainly in the thematic priority 6: “Sustainable development,
global change and ecosystems”, in particular in the sub-priority 6c “Global change and ecosystems”, and in specific activities of policy-oriented research (so called priority 8). Some research opportunities are possible also in the other priorities (priority 4, 5 or 7) and correspond mainly to
sustainable development.
Given a large scale of the FP6 projects, in particular of networks of excellence and integrated projects, the creation of a Polish thematic network relating to landscape ecology is recommended. The
network could facilitate the active participation in ambitious, multinational and multisectoral new
type projects of FP6.
Literatura
Bastian O., 2001, Landscape Ecology – towards an unified discipline?, Landscape Ecology 16, s.
757–766.
Hobbs R., 1997, Future landscapes and the future of landscape ecology, Landscape and Urban
Planning 37, s. 1–9.
Moss M.R., 2000, Interdisciplinarity, landscape ecology and the “Transformation of Agricultural
Landscapes”, Landscape Ecology 15, s. 303–311.
Opdam P., Fopper R., Vos C., 2001, Bridging the gap between ecology and spatial planning in
landscape ecology, Landscape Ecology 16, s. 767–779.
Siemaszko A., 2002, Uznanie za aktywność, Forum Akademickie 9–10, s. 52–53.
The 6th Framework Programme in brief. Dec 2002 (http://europa.eu.int/comm/research/fp6/pdf/fp6-in-brief_en.pdf).
Thematic priority 1.4. Aeronautics and Space. Work Programme 2002–2006 (ftp://ftp.cordis.lu/pub/fp6/docs/d_wp_2002_en.pdf).
Thematic Sub-priority 1.1.6.3. Global change and ecosystems. Work Programme 2002–2006
(http://www.6pr.pl/images/prezentacje/6c/pr_pracy/WP2konk_prop_maj2003.doc).
Uczestnictwo w badaniach europejskich. 6 Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego
2002–2006. Przewodnik dla wnioskodawców. KPK 6PR. Warszawa 2003 ().
8.1. Policy-oriented research (ftp://ftp.cordis.lu/pub/fp6/docs/h_wp_2002_en.pdf).
42