Badanie efektów projektów realizowanych w

Transkrypt

ANALIZA POTRZEB ROZWOJOWYCH WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
W KONTEK CIE NOWEJ PERSPEKTYWY FINANSOWEJ UE 2014-2020
cBadanie efektów projektów realizowanych
w ramach Dzia ania 9.4 PO KL w województwie
pomorskim maj cych na celu dostosowanie
kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do
zmieniaj cej si sytuacji w regionie i zmian
w systemie edukacji
RAPORT KO COWY
Badanie ewaluacyjne wspó finansowane ze rodków Europejskiego
Funduszu Spo ecznego oraz rodków bud etu województwa
pomorskiego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Kapita Ludzki na lata 2007-2013
BADANIE EFEKTÓW PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W RAMACH DZIA ANIA 9.4 PO KL W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM MAJ CYCH NA CELU
DOSTOSOWANIE KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO ZMIENIAJ CEJ SI SYTUACJI W REGIONIE I ZMIAN W SYSTEMIE EDUKACJI
BADANIE EWALUACYJNE PN.:
DZIA
BADANIE EFEKTÓW PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W RAMACH
ANIA 9.4 PO KL W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM MAJ CYCH NA CELU
DOSTOSOWANIE KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO
ZMIENIAJ CEJ SI SYTUACJI W REGIONIE I ZMIAN W SYSTEMIE EDUKACJI
Raport ko cowy
Zamawiaj cy:
Urz d Marsza kowski Województwa Pomorskiego
ul. Okopowa 21/27
80-810 Gda sk
Wykonawca:
Pracownia Bada i Doradztwa “Re-Source” Korczy ski Sarapata sp.j.
ul. Sp awie 53; 61-312 Pozna
Tel. 61 622 92 06-07, [email protected]
2
Streszczenie
METODOLOGIA BADANIA
Niniejszy raport zosta przygotowany przez Pracowni Bada i Doradztwa Re-Source na zlecenie Urz du
Marsza kowskiego Województwa Pomorskiego w ramach badania ewaluacyjnego pn. „Badanie efektów
projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL w województwie pomorskim maj cych na celu
dostosowanie kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do zmieniaj cej si sytuacji w regionie
i zmian w systemie edukacji”.
Cele badania obejmowa y:
Ocen wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach projektów
z zakresu Dzia ania 9.4 realizowanych w województwie pomorskim pod k tem jego efektywno ci,
a tak e trafno ci i adekwatno ci do zmieniaj cej si sytuacji gospodarczej, demograficznej oraz
edukacyjnej w regionie, jak równie zmian zachodz cych w systemie kszta cenia zawodowego
i ustawicznego,
Okre lenie zapotrzebowania na dzia ania zwi zane z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli
kszta cenia
zawodowego
do
sytuacji
ekonomicznej,
demograficznej
i edukacyjnej
w województwie pomorskim w okresie do 2020 r.
W ramach ewaluacji zastosowano nast puj ce metody i techniki badawcze:
analiz desk research obejmuj
strategiczne dokumenty krajowe i regionalne PO KL, dokumenty
wewn trzne IP PO KL, dokumentacje projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL oraz
dane PEFS oraz KSI SIMIK.
ankiet internetow CAWI skierowana do nauczycieli kszta cenia zawodowego b
cych
uczestnikami projektów (n=302),
komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny CATI z projektodawcami (n=15),
zogniskowany wywiad grupowy FGI z uczestnikami projektów (nauczycielami) oraz ich
pracodawcami (dyrektorami szkó , w których s zatrudnieni uczestnicy) (n=2),
wywiady
eksperckie
z przedstawicielami:
Departamentu
Edukacji
i Sportu
Urz du
Marsza kowskiego Województwa Pomorskiego; Kuratorium O wiaty w Gda sku; Centrum
Edukacji Nauczycieli w Gda sku; placówek kszta cenia nauczycieli (O rodek Kszta cenia
Ustawicznego Nauczycieli w Gda sku; Gdy ski O rodek Doskonalenia Nauczycieli),
wywiad w diadzie z pracownikami IP zajmuj cymi si wyborem oraz opiek nad projektami
Dzia ania 9.4 PO KL.
studia przypadków projektów oraz uczestników (n=5).
OCENA WSPARCIA OFEROWANEGO NAUCZYCIELOM KSZTA CENIA ZAWODOWEGO W RAMACH
DZIA ANIA 9.4 PO KL
1.
W chwili uczestnictwa w projekcie najwi ksza cz
– blisko trzecia cz
nauczycieli nale o do
grupy wiekowej 31-40 lat. Relatywnie du o osób nale o tak e do grupy wiekowej 41-50 lat oraz 5160 lat, co jest zjawiskiem o pozytywnym charakterze wiadcz cym o d eniu do podnoszenia
kwalifikacji równie w ród osób starszych zatrudnionych w charakterze nauczycieli kszta cenia
zawodowego. W ród uczestników projektów dominuj osoby, których sta pracy nie przekroczy 10
lat.
2.
ród uczestników projektów z Dzia ania 9.4 b
cych nauczycielami kszta cenia zawodowego
dominuj nauczyciele ucz cy przedmiotu zawodowego w placówkach kszta cenia ustawicznego,
praktycznego lub doskonalenia zawodowego, co wskazuje, e projekty realizowane w ramach
3
Dzia ania 9.4 PO KL s przede wszystkim adresowane do pracowników systemu o wiaty
(z pomini ciem instruktorów praktycznej nauki zawodu). Najwi ksz skala uczestnictwa w projektach
dotyczy nauczycieli, którzy kszta
uczniów w zawodach sektora us ug, poszczególne zawody
techniczne reprezentowane by y w mniejszym stopniu.
3.
Ewaluowane projekty w niewielkim stopniu dotyczy y nabywania konkretnych kwalifikacji
zawodowych, cz ciej by y to umiej tno ci dotycz ce procesu dydaktycznego lub dodatkowe
kwalifikacje, które jednak same w sobie maj ograniczon u yteczno (kompetencje informatyczne,
czy j zykowe).
4.
Dzia anie 9.4 w woj. pomorskim, w odniesieniu do projektów przewiduj cych udzia nauczycieli
kszta cenia zawodowego, cechuje g ównie szkoleniowy charakter – bardziej z one, ale
i przewidziane na d szy okres czasu, formy wsparcia maj ladowy udzia w ca ci zastosowanych
instrumentów pomocowych.
5.
Dla uczestników projektów obj tych badaniem g ówn motywacj uczestnictwa w przedsi wzi ciu
realizowanym w ramach Dzia ania 9.4 by a ch
podniesienia wiedzy, umiej tno ci oraz
dostosowanie kompetencji do zmian w systemie o wiaty. Oczekiwania uczestników dotycz ce ich
udzia u w projekcie pozostaj spójne z wcze niej zidentyfikowanymi motywacjami do skorzystania
ze wsparcia w ramach Dzia ania 9.4. Obie g ówne formy wsparcia (szkolenia / warsztaty / kursy oraz
studia podyplomowe) oceniane s w kontek cie spe nienia zwi zanych z nimi oczekiwa
pozytywnie.
6.
ród umiej tno ci nabywanych w ramach ewaluowanych projektów dominuj umiej tno ci
„mi kkie” oraz zwi zane z procesem dydaktycznym (doskonalenie umiej tno ci dydaktycznych,
stosowanie nowych metod nauczania oraz technologii wspomagaj cych proces nauczania, nabywanie
wiedzy na temat zmian w systemie kszta cenia zawodowego). Zdecydowanie rzadziej realizowane
by y szkolenia zwi zane bezpo rednio z nauczaniem w ramach okre lonych przedmiotów
zawodowych, cho z punktu widzenia dostosowania kwalifikacji nauczycieli do zmieniaj cych si
uwarunkowa spo eczno-ekonomicznych tego rodzaju wsparcie ma kluczowe znaczenie.
7.
ród certyfikatów oferowanych uczestnikom projektów dominuj potwierdzenia o charakterze
wewn trznym (tj. wystawiane przez podmiot realizuj cy projekt), ewentualnie certyfikaty wystawiane
przez podmiot zewn trzny wzgl dem realizatora projektu, który (s to najcz ciej certyfikaty
wystawiane przez realizatora szkole , nie s to wi c dokumenty potwierdzaj ce w sposób
zobiektywizowany charakteru i stopnia nabytych kwalifikacji).
8.
Bior c pod uwag zidentyfikowany stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki
udzia owi w projekcie, skuteczno i trafno dzia
projektowych oceni nale y jako umiarkowanie
wysok - dominuje sytuacja wykorzystywania umiej tno ci, wiedzy w codziennej pracy od czasu do
czasu. W ród deklarowanych przez respondentów sposobów wykorzystywania nabytej wiedzy
i umiej tno ci zdecydowanie dominuje wariant ich wykorzystywania w ramach pracy zawodowej /
pracy z uczniami. Pomimo stosunkowo du ej skali wsparcia w obszarze informatycznym
i j zykowym stopie zawodowego wykorzystywania wiedzy i kwalifikacji nabytych w ramach projektu
w obszarach dotycz cych sfery j zykowej i informatycznej pozostaje relatywnie niski.
9.
ród form wsparcia oferowanych uczestnikom krótkie formy szkoleniowe stosowane s
zdecydowanie cz ciej ni studia podyplomowe. Jednocze nie wyniki przeprowadzonego badania
wskazuj
na wi ksz
adekwatno
drugiego z wymienionych instrumentów doskonalenia
zawodowego, za wyniki badania eksperckiego – na wi ksz u yteczno studiów podyplomowych
w kontek cie wyposa ania nauczycieli w nowe (i wystarczaj ce) kwalifikacje zwi zane z nauczaniem
dodatkowego zawodu. Dwoma najcz ciej wskazywanymi czynnikami, które wp ywaj na znacz ce
obni enie si poziomu adekwatno ci wsparcia s : zbyt du a ogólno tematyki wraz ze zbyt ma
ilo ci zagadnie praktycznych oraz zbyt niski poziom zaj i brak nowych wiadomo ci uzyskanych
w rezultacie udzia u w projekcie. W ród osób, które negatywnie oceni y adekwatno uzyskanego
wsparcia w projektach realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 najcz ciej pojawia y si postulaty
4
dotycz ce wzbogacenia prowadzonych zaj
o zagadnienia o charakterze praktycznym i kwestie
typowe dla specyfiki pracy nauczyciela kszta cenia zawodowego oraz zagadnienia dotycz ce zmian
w o wiacie.
10. Oddzia ywanie projektów z Dzia ania 9.4 na ich uczestników odnosi si przede wszystkim do sfery
umiej tno ci – 76% badanych uzyskane wsparcie umo liwi o rozwini cie ju posiadanych
umiej tno ci, natomiast 72% pozwoli o zdoby nowe umiej tno ci. Po owa uczestników projektów
przyzna a, e udzia w projekcie wp yn na sposób prowadzenia zaj .
11. Dodatkowe efekty realizowanych przedsi wzi
wyst pi y w a 60% analizowanych projektów.
Najcz ciej zwracano uwag na aspekt integracyjny, zarówno dotycz cy integracji rodowiska
nauczycielskiego, czy dyrektorskiego, jak i nawi zanie trwa ej kooperacji pomi dzy realizatorami
projektów, a organami prowadz cymi placówki kszta cenia zawodowego lub realizatorami projektów,
a samymi szko ami.
12. W przypadku blisko po owy projektów – uzyskane rodki finansowe zosta y – przynajmniej w opinii
beneficjentów – wykorzystane w sposób optymalny, tj. nie by oby mo liwe osi gni cie lepszych
efektów przy takim samym bud ecie projektu. Je li chodzi o propozycje zmian, które mog yby
zwi kszy efekty projektu przy takiej samej wielko ci dofinansowania zwrócono uwag na
nast puj ce elementy: dostosowanie poziomu szkole , kursów, warsztatów do rzeczywistych
mo liwo ci uczestników, zmiana pierwotnych za
dot. grupy docelowej i poszerzenie kr gu
odbiorców wsparcia, skrócenie czasu trwania form wsparcia, zapewnienie uczestnikom takich
elementów wsparcia, które gwarantuj trwa
osi gni tych rezultatów, wprowadzenie zaj
z budowania programów nauczania w szko ach zawodowych. Analiza efektywno ci kosztowej
wykaza a, e w przypadku wszystkich analizowanych aspektów (skuteczno dzia
projektowych,
trafno
nabytych umiej tno ci i wiedzy, adekwatno
udzielonego wsparcia) zaanga owanie
wi kszych rodków finansowych skutkuje generowaniem wi kszych efektów.
13.
ród uczestników ewaluowanych projektów wyra nie dominuje przekonanie o optymalnej
intensywno ci uzyskanego wsparcia. Uczestnicy projektów mieli niewielk mo liwo wp ywania na
charakter (tematyk ) oferowanego im wsparcia.
14. Stosowane by y ró norodne, ale jednocze nie standardowe metody rekrutacji, tj.: promocja i nabór za
po rednictwem strony internetowej projektu, promocja za po rednictwem ulotek, plakatów, reklamy
prasowej, tradycyjny i elektroniczny mailing skierowany do placówek kszta cenia zawodowego oraz
organów prowadz cych, spotkania rekrutacyjne (w tym: w ramach rad pedagogicznych w szko ach),
spotkania z dyrekcj placówek o wiatowych i nauczycielami, pro ba skierowana do dyrektorów
placówek kszta cenia zawodowego dotycz ca delegowania nauczycieli kszta cenia zawodowego do
udzia u w projekcie (ze szczególnym uwzgl dnieniem tych nauczycieli, dla których udzia
w okre lonych szkoleniu by niezb dnym warunkiem awansu zawodowego), przeprowadzanie
rekrutacji w oparciu o okre lone kryteria formalne i merytoryczne (tworzenie list rankingowych
uczestników).
15. Najcz ciej wyst puj ce problemy w realizacji projektów z Dzia ania 9.4 dotycz : rekrutacji
uczestników projektów, biurokracji oraz zmieniaj cych si przepisów. Szczególnym rodzajem
problemów okaza y si ograniczenia dotycz ce autonomicznego anga owania si szkó w dzia ania
projektowe. Brak formalnej mo liwo ci samodzielnego aplikowania o wsparcie sprawia, e tak
naprawd decyzja o skorzystaniu z mo liwo ci dofinansowania dzia
doskonal cych nauczycieli
kszta cenia zawodowego nale y do organu prowadz cego, co z kolei prowadzi do niekorzystania
z istniej cych mo liwo ci uzyskania takiego wsparcia.
5
OKRE LENIE
ZAPOTRZEBOWANIA
NA
DZIA ANIA
ZWI ZANE
Z DOSTOSOWYWANIEM
KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO SYTUACJI EKONOMICZNEJ,
DEMOGRAFICZNEJ I EDUKACYJNEJ W WOJ. POMORSKIM W OKRESIE DO 2020 R.
1.
ród beneficjentów bior cych udzia w badaniu dominuje przekonanie, i aktualny popyt na
kwalifikacje zawodowe nabyte przez uczestników projektu jest obecnie redni do du ego. Je li chodzi
o antycypowane zapotrzebowanie na kwalifikacje nabyte przez uczestników projektu, to w odczuciu
beneficjentów b dzie ono – w horyzoncie czasowym obejmuj cym 2020 rok – rosn umiarkowanie
lub znacz co. Udzielone wsparcie mia o charakter trafny w kontek cie przysz ych potrzeb
edukacyjnych nauczycieli kszta cenia zawodowego, które z kolei stanowi odzwierciedlenie rynkowego
zapotrzebowania na okre lonego rodzaju wiedz i kwalifikacje.
2. Uczestnicy badania wskazali na nast puj ce uwarunkowania i czynniki, które maj i/lub b
mie
znaczenie w kolejnych latach: spadek ogólnej liczby uczniów spowodowany tendencjami
demograficznymi, który zmniejszy zapotrzebowanie na kadr nauczycielsk , w tym: nauczycieli
kszta cenia zawodowego, zmieniaj ce si tendencje na rynku pracy (zarówno w aspekcie lokalnym
oraz regionalnym, jak i krajowym oraz globalnym), zmieniaj ca si struktura gospodarki (lokalnej,
regionalnej, krajowej, globalnej) i wynikaj ce z niej zmieniaj ce si zapotrzebowanie na pracowników
o okre lonych umiej tno ciach i kwalifikacjach, decyzje organów prowadz cych w zakresie liczby
i struktury placówek kszta cenia zawodowego na danym terenie.
3. Dzia ania w obszarze doskonalenia zawodowego nie wystarcz do pe nego zoptymalizowania
funkcjonowania systemu kszta cenia o profilu zawodowym. Istotnym problemem jest niska jako
i poziom nowoczesno ci warsztatów szkolnych oraz bardzo s abe wyposa enie w narz dzia i materia y
niezb dne do prowadzenia zaj z przedmiotów zawodowych.
4. Problemem okaza o si wyst powanie relatywnie du ego dystansu pomi dzy placówkami o wiatowymi
a przedsi biorstwami. Skutkuje to m.in. niewystarczaj cym uwzgl dnieniem w prowadzonej
dzia alno ci dydaktycznej aspektu praktycznego; brakiem nale ytej komunikacji pomi dzy szko ami
i przedsi biorstwami, który uniemo liwia dostosowanie profilu i zakresu kszta cenia do potrzeb
przedsi biorstw; ograniczonym dost pem nauczycieli kszta cenia zawodowego do nowych rozwi za
technologicznych w danej bran y.
6
Wykaz skrótów
CATI
Computer-Assisted Telephone Interview (Komputerowo wspomagany wywiad
telefoniczny)
CAWI
Computer-Assisted Web Interview (Ankieta internetowa)
FGI
Focus Group Interview (Zogniskowany wywiad grupowy)
IP
Instytucja Po rednicz ca
KSI
Krajowy System Informatyczny
PEFS
Podsystem Europejskiego Funduszu Spo ecznego
PO KL
Program Operacyjny Kapita Ludzki
ECDL
European Computer Driving Licence (Europejski Certyfikat Umiej tno ci
Komputerowych)
7
Spis tre ci
Streszczenie ............................................................................................................................ 3
Metodologia badania ................................................................................................................................... 3
Ocena wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach Dzia ania 9.4 PO
KL 3
Okre lenie zapotrzebowania na dzia ania zwi zane z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli
kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej, demograficznej i edukacyjnej w woj.
pomorskim w okresie do 2020 r. ............................................................................................................... 6
Wykaz skrótów ....................................................................................................................... 7
Spis tre ci ................................................................................................................................ 8
Wprowadzenie.....................................................................................................................10
1. Koncepcja badania ......................................................................................................11
Cele badania ................................................................................................................................................. 11
Zakres badania............................................................................................................................................. 11
Kryteria badawcze ....................................................................................................................................... 12
Pytania badawcze ........................................................................................................................................ 13
Struktura logiczna koncepcji badania...................................................................................................... 15
2. Metodologia badania..................................................................................................16
Desk research ............................................................................................................................................... 16
Ankieta internetowa (CAWI) ..................................................................................................................... 17
Komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny (CATI) .................................................................... 17
Zogniskowany wywiad grupowy (FGI)..................................................................................................... 17
Wywiad ekspercki ....................................................................................................................................... 17
Wywiad w diadzie ...................................................................................................................................... 18
Studium przypadku..................................................................................................................................... 18
3. Wyniki badania .............................................................................................................19
3.1 Ocena wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach Dzia ania 9.4
PO KL ............................................................................................................................................................. 19
3.1.1
Charakterystyka uczestników projektów .........................................................................................................19
3.1.2 Motywacje i oczekiwania uczestników projektów dotycz ce przedsi wzi , w których
uczestniczyli ...............................................................................................................................................................................28
3.1.3 Charakterystyka kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nabywanych przez
uczestników projektów ..........................................................................................................................................................31
3.1.4 Wykorzystywanie kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nabywanych przez
uczestników projektów ..........................................................................................................................................................35
3.1.5
Adekwatno
3.1.6
Skuteczno
i kompleksowo
i efektywno
udzielonego wsparcia.............................................................................38
ewaluowanych projektów...............................................................................45
8
3.1.6
Ocena wymiaru organizacyjnego ewaluowanych projektów ..................................................................54
3.1.7
Trudno ci i problemy we wdra aniu Dzia ania 9.4 PO KL i realizacji projektów.............................. 57
3.1.8
Dobre praktyki w zakresie realizacji projektów ............................................................................................59
3.2. Okre lenie zapotrzebowania na dzia ania zwi zane z dostosowywaniem kwalifikacji
nauczycieli kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej, demograficznej i edukacyjnej
w woj. pomorskim w okresie do 2020 r................................................................................................. 66
3.2.1
Potrzeby edukacyjne nauczycieli kszta cenia zawodowego ....................................................................66
3.2.2 Propozycje dotycz ce systemu wyboru projektów dotycz cych doskonalenia zawodowego
nauczycieli kszta cenia zawodowego...............................................................................................................................72
4. Wnioski i rekomendacje .............................................................................................74
5. Spis wykresów ...............................................................................................................82
6. Spis rysunków................................................................................................................84
9
Wprowadzenie
Niniejszy raport zosta przygotowany w ramach – realizowanego przez Pracowni Bada i Doradztwa „ReSource” Korczy ski Sarapata sp.j. na zlecenie Urz du Marsza kowskiego Województwa Pomorskiego –
badania ewaluacyjnego pn. „Badanie efektów projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL
w województwie pomorskim maj cych na celu dostosowanie kwalifikacji nauczycieli kszta cenia
zawodowego do zmieniaj cej si sytuacji w regionie i zmian w systemie edukacji”.
Struktura raportu jest nast puj ca – dokument otwiera wykaz skrótów zastosowanych w badaniu,
nast pnie przedstawiono streszczenie, spis tre ci raportu oraz wprowadzenie. Nast pnie przedstawiona
zosta a koncepcja badania oraz jego metodologia. Zasadnicz cz
raportu stanowi cz
prezentuj ca
ca
wyników przeprowadzonego badania. Merytoryczn cz
raportu zamyka tabela wniosków
i rekomendacji pobadawczych, za zwie czeniem ca ci dokumentu s spisy poszczególnych elementów
wizualizuj cych wyniki badania. Aneks do raportu stanowi studia przypadku wybranych projektów
obj tych badaniem.
10
1. Koncepcja badania
W niniejszej cz ci raportu przedstawiona zosta a koncepcja realizacji zadania badawczego
z uwzgl dnieniem sposobu realizacji badania, celu badania, zakresu badania, obszarów i pyta
badawczych).
CELE BADANIA
Poni ej przedstawiono cel g ówny oraz cele szczegó owe, które odnosz si do podejmowanej w badaniu
problematyki.
BADANIE
EFEKTÓW
PROJEKTÓW
REALIZOWANYCH
W RAMACH
DZIA
ANIA
9.4
PO
KL
W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM MAJ CYCH NA CELU DOSTOSOWANIE KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI
KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO ZMIENIAJ CEJ SI
SYTUACJI W REGIONIE I ZMIAN W SYSTEMIE
EDUKACJI
CELE
SZCZEGÓ OWE
V
1)
Ocena wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego
w ramach projektów z zakresu Dzia ania 9.4 realizowanych
w województwie pomorskim pod k tem jego efektywno ci, a tak e
trafno ci i adekwatno ci do zmieniaj cej si sytuacji gospodarczej,
demograficznej oraz edukacyjnej w regionie, jak równie zmian
zachodz cych w systemie kszta cenia zawodowego i ustawicznego.
2)
Okre lenie
zapotrzebowania
na
dzia ania
zwi zane
z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego
do
sytuacji
ekonomicznej,
demograficznej
i edukacyjnej
w województwie pomorskim w okresie do 2020 r.
ZAKRES BADANIA
Zakres przedmiotowy badania
Pierwotnie za ono, i badanie obejmie 36 projektów zrealizowanych do dnia 31 marca 2012 r. w ramach
Dzia ania 9.4 PO KL w województwie pomorskim, a wi c ca
przedsi wzi z rzeczonego Dzia ania,
które prowadzone by y we wskazanym terminie. Z drugiej strony, problematyka i cele badania odnosi y
si wy cznie do oceny wsparcia adresowanego do nauczycieli kszta cenia zawodowego. Z tego wzgl du
jeszcze przed rozpocz ciem badania w ciwego przeprowadzono rekonesans badawczy, którego celem
by o precyzyjne stwierdzenie, z jak dok adnie liczb uczestników mamy do czynienia (i w jakich
projektach oni uczestniczyli). Zamawiaj cy wst pnie okre li liczebno osób spe niaj cych kryteria doboru
do badania na 766 uczestników, któr to liczebno okre lono na podstawie zagregowanej (w oparciu
o dane z za czników nr 2 do Wniosku Beneficjenta o P atno ) warto ci wska nika „Liczba nauczycieli,
którzy uczestniczyli w doskonaleniu zawodowym w krótkich formach, w tym: a) nauczyciele na
obszarach wiejskich; b) nauczyciele kszta cenia zawodowego”. Wska nik ten nie pozwala jednak
precyzyjnie okre li liczby nauczycieli kszta cenia zawodowego uczestnicz cych w ewaluowanych
projektach, gdy nie obejmuje on nauczycieli z tej kategorii uczestnicz cych w studiach wy szych
i podyplomowych (formy wsparcia niezaliczane do tzw. „krótkich form” kszta cenia). Co wi cej w trakcie
prowadzonego zwiadu badawczego stwierdzono, e przy wykorzystaniu danych z bazy KSI, jak równie
dokumentacji projektowej posiadanej przez projektodawców nie by o równie mo liwe zidentyfikowanie
tych projektów spo ród 36 zrealizowanych w Dzia aniu 9.4, w których wzi y udzia osoby wykonuj ce
11
zawód nauczyciela kszta cenia zawodowego. Wobec powy szego, nawi zano kontakt z realizatorami
wszystkich ww. projektów w celu: (a) zweryfikowania, czy w danym projekcie uczestniczyli nauczyciele
kszta cenia zawodowego; (b) okre lenia dok adnej liczby nauczycieli kszta cenia zawodowego
uczestnicz cych w projekcie; (c) pozyskania danych kontaktowych nauczycieli kszta cenia zawodowego
(niezb dnych do realizacji badania ankietowego). W rezultacie przeprowadzonego zwiadu badawczego
uzyskano potwierdzenie uczestnictwa w projekcie nauczycieli kszta cenia zawodowego dotycz ce 12
projektów1 oraz 621 uczestników i w nie te populacje (beneficjentów i uczestników) obj to
realizowanym badaniem.
Zakres podmiotowy badania
uczestnicy projektów i ich pracodawcy,
podmioty bior ce udzia w projektach,
przedstawiciele
Pomorskiego,
Departamentu
Edukacji
i Sportu
Urz du
Marsza kowskiego
Województwa
przedstawiciele Kuratorium O wiaty,
przedstawiciele Centrum Edukacji Nauczycieli w Gda sku,
przedstawiciele placówek kszta cenia nauczycieli: O rodek Kszta cenia Ustawicznego Nauczycieli
w Gda sku; Gdy ski O rodek Doskonalenia Nauczycieli.
Zakres terytorialny badania
Teren województwa pomorskiego
Zakres czasowy badania
okres od 2007 roku do dnia 31 marca 2012
KRYTERIA BADAWCZE
W niniejszym projekcie badawczym wzi to pod uwag nast puj ce kryteria badawcze:
TRAFNO
- rozumiana jako ocena stopnia, w jakim przyj te cele projektów realizowanych
w ramach Dzia ania 9.4 w województwie pomorskim odpowiadaj problemom w obszarze
kszta cenia zawodowego i realnym potrzebom ich uczestników oraz potrzebom regionu wynikaj cym
ze strategicznych kierunków rozwoju, zmian demograficznych oraz przekszta ce systemu o wiaty.
YTECZNO
– rozumiana jako ocena stopnia, w jakim udzielone wsparcie jest wykorzystywane
przez uczestników w pracy zawodowej oraz sposobów jego praktycznego wykorzystania.
SKUTECZNO
– rozumiana jako ocena stopnia, w jakim osi gni te efekty i rezultaty projektów
realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 skierowanych do nauczycieli kszta cenia zawodowego
w województwie pomorskim odpowiada y potrzebom uczestników i pozwoli y na dostosowanie
kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do zmieniaj cej si sytuacji w regionie oraz zmian
w systemie edukacji.
EFEKTYWNO – rozumiana jako ocena poziomu nak adów finansowych poniesionych na realizacj
dzia
w ramach projektów w stosunku do stopnia w jakim wp yn y one na dostosowanie
kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nauczycieli kszta cenia zawodowego do
wymogów zwi zanych ze strategicznymi kierunkami rozwoju regionu, zapotrzebowaniem na nowe
kwalifikacje zawodowe, kompetencje, umiej tno ci oraz zmianami demograficznymi i reform
systemu o wiaty.
1
W pozosta ych przypadkach stwierdzono brak uczestnictwa nauczycieli kszta cenia zawodowego
w projekcie lub beneficjent nie dysponowa wiedz w tym zakresie i nie by jej w stanie pozyska w oparciu
o posiadane dane. Je li chodzi o badanie ankietowe w ród realizatorów projektów, to warunkowo w czono
do niego tak e i tych beneficjentów, którzy nie byli w stanie poda szczegó owych informacji na temat
uczestnicz cych w projekcie nauczycielach kszta cenia zawodowego, ale potwierdzili ich udzia (zrealizowano
w ten sposób 3 dodatkowe wywiady).
12
PYTANIA BADAWCZE
Problematyka badania obejmowa a nast puj ce pytania badawcze przyporz dkowane do okre lonych
przez Zamawiaj cego celów szczegó owych.
Cel szczegó owy 1.
Ocena wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach projektów
z zakresu Dzia ania 9.4 realizowanych w województwie pomorskim pod k tem jego
efektywno ci, a tak e trafno ci i adekwatno ci do zmieniaj cej si sytuacji gospodarczej,
demograficznej oraz edukacyjnej w regionie, jak równie zmian zachodz cych w systemie
kszta cenia zawodowego i ustawicznego.
1.
Jakiego rodzaju kwalifikacje zawodowe, kompetencje i umiej tno ci uzyskiwali nauczyciele kszta cenia
zawodowego w ramach projektów z zakresu Dzia ania 9.4? Czy by y one odpowiednio certyfikowane, czy
certyfikacja ta jest ogólnie uznawana w systemie edukacji?
2.
Czy wyst puje popyt na kwalifikacje zawodowe, kompetencje i umiej tno ci nabywane przez uczestników
projektu w ramach istniej cej w województwie pomorskim oferty edukacyjnej (z wyszczególnieniem
instruktorów praktycznej nauki zawodu)? Czy na rynku pracy wyst puje popyt na kwalifikacje zawodowe,
kompetencje i umiej tno ci uzyskane przez nauczycieli kszta cenia zawodowego, które maj przekazywa
uczniom i s uchaczom (z wyszczególnieniem instruktorów praktycznej nauki zawodu)?
3.
W jakiej skali instruktorzy praktycznej nauki zawodu uczestniczyli w projektach realizowanych w ramach
Dzia ania 9.4? Czy uczestnictwo ww. grupy docelowej w projektach zwi zane by o z realizacj
w przedsi biorstwach praktycznej nauki zawodu?
4.
W jakim stopniu oraz w jaki sposób nauczyciele kszta cenia zawodowego wykorzystuj przyswojone w czasie
uczestnictwa w projekcie umiej tno ci w swojej pracy zawodowej? Jaki % nauczycieli korzysta z nabytych
umiej tno ci w swojej codziennej pracy zawodowej?
5.
W jakim stopniu realizowane wsparcie i osi gni te rezultaty odpowiada y potrzebom uczestników projektów
i na ile by o ono kompleksowe (odpowiada y na pe ne spektrum zdiagnozowanych / wyst puj cych
problemów)?
6.
Jaka by a motywacja uczestników do wzi cia udzia u w projekcie, a tak e jakie by y ich oczekiwania? W jakim
stopniu realizowane wsparcie i osi gni te rezultaty spe ni y te oczekiwania?
7.
W jakim stopniu, dzia ania podejmowane w ramach projektów na rzecz nauczycieli kszta cenia zawodowego
by y zgodne z kierunkami rozwoju regionu, szczególnie w kontek cie rynku pracy i edukacji?
8.
Na ile dzia ania podejmowane w ramach projektów z zakresu Dzia ania 9.4 odpowiada y na zmiany
demograficzne w województwie pomorskim oraz zmiany w systemie edukacji zawodowej?
9.
Jaki by stopie uczestnictwa i wp yw uczestników projektów na formu owanie zakresu oraz rodzaju
udzielanego wsparcia?
10.
Jakie by o nat enie (np.: liczba godzin w przypadku szkole , studiów) poszczególnych form wsparcia
w odniesieniu do uczestników? Czy by o ono wystarczaj ce by osi gn zaplanowane rezultaty?
11.
W jakim stopniu zak adane cele projektów zosta y os gni te? Co sprzyja o ich realizacji? Na czym polega y
i z czego wynika y trudno ci?
12.
Jak kszta towa a si efektywno
kosztowa wsparcia? Czy uzyskane efekty s adekwatne do nak adów,
uzasadniaj poniesione koszty? Czy trafnie za ono koszty wsparcia? Je li nie, to jaki powinien by przybli ony
koszt wsparcia?
13.
Czy wyst puj istotne zró nicowania efektywno ci, trafno ci i adekwatno ci wsparcia pomi dzy projektami
realizowanymi przez ró ne kategorie beneficjentów?
14.
W jaki sposób prowadzona by a rekrutacja uczestników ewaluowanych projektów?
15.
Jak du a jest skala wyst powania efektu zdarzenia niezale nego (deadweight) w przypadku projektów
realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL w województwie pomorskim?
13
16.
Jak winien by skonstruowany system kryteriów wyboru projektów dla Dzia ania 9.4 (lub dzia
charakterze, w przysz ym okresie finansowania), by zoptymalizowa proces wyboru
rekomendowanych do uzyskania dofinansowania?
o podobnym
przedsi wzi
17.
Na jakie problemy zwi zane z wdra aniem Dzia ania 9.4 natrafi a IP PO KL w woj. pomorskim i jakiego rodzaju
dzia ania naprawcze / zaradcze podejmowa a w odniesieniu do nich?
18.
Jakie „dobre praktyki” w zakresie realizacji projektów, w ramach Dzia ania 9.4 PO KL w województwie
pomorskim s warte upowszechnienia w ród innych beneficjentów?
19.
Jakie czynniki w najwi kszym stopniu decyduj , wp ywaj na zapewnienie w projektach wysokiego poziomu
efektywno ci, trafno ci oraz adekwatno ci do kontekstu zewn trznego?
Cel szczegó owy 2.
Okre lenie zapotrzebowania na dzia ania zwi zane z dostosowywaniem kwalifikacji
nauczycieli kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej, demograficznej
i edukacyjnej w województwie pomorskim w okresie do 2020 r.
1.
Czy potrzeby i oczekiwania edukacyjne nauczycieli kszta cenia zawodowego (z wyszczególnieniem instruktorów
praktycznej nauki zawodu) w zakresie podnoszenia kwalifikacji s w regionie zaspokajane w wystarczaj cym
stopniu? Je eli nie, to co nale y zrobi aby to zmieni ? Jakie konkretnie potrzeby edukacyjne nie zosta y
zaspokojone dzi ki udzia owi w projektach wspó finansowanych z EFS?
2.
W jakim kierunku powinny i zmiany w doskonaleniu nauczycieli kszta cenia zawodowego, by ich kwalifikacje
zawodowe, kompetencje, umiej tno ci wpisywa y si w zmiany w zakresie szkolnictwa zawodowego oraz
zmiany demograficzne w województwie pomorskim?
3.
Jakie b dzie zapotrzebowanie województwa pomorskiego w odniesieniu do liczby nauczycieli kszta cenia
zawodowego, ich kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci do roku 2020?
4.
Jakie czynniki b
w najwi kszym stopniu wp ywa na zapotrzebowanie na dzia ania zwi zane
z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej, demograficznej
i edukacyjnej w woj. pomorskim w okresie do 2020r.?
5.
Jakiego rodzaju inne dzia ania (tj. poza projektami w ramach Dzia ania 9.4 PO KL) zorientowane na
podwy szenie poziomu kwalifikacji kadr o wiaty oraz zapewnienie ich adekwatno ci do kontekstu
podejmowane s przez realizatorów projektów / pracodawców uczestników projektów?
6.
Jak winien by skonstruowany system kryteriów wyboru projektów dla Dzia ania 9.4 (lub dzia
charakterze, w przysz ym okresie finansowania), by zoptymalizowa proces wyboru
rekomendowanych do uzyskania dofinansowania?
o podobnym
przedsi wzi
14
BADANIE EFEKTÓW PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W RAMACH DZIA ANIA 9.4 PO KL W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM MAJ CYCH NA CELU DOSTOSOWANIE KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO
STRUKTURA LOGICZNA KONCEPCJI BADANIA
Rysunek 1. Struktura logiczna koncepcji badania
15
DOSTOSOWANIE KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO ZMIENIAJ CEJ SI SYTUACJI I ZMIAN W SYSTEMIE EDUKACJI
2. Metodologia
badania
W niniejszej cz ci zosta y scharakteryzowane szczegó owo poszczególne metody i techniki badawcze,
które wykorzystano w niniejszym badaniu. Nale y w tym miejscu podkre li , e w realizowanym badaniu
zosta o zastosowane podej cie triangulacyjne, które zak ada wykorzystanie:
Dzi ki takiemu podej ciu pozyskany materia empiryczny cechuje si bardzo wysokim poziomem
rzetelno ci, a w rezultacie tak e – u yteczno ci praktycznej stanowi c wiarygodn podstaw do
formu owania rekomendacji pobadawczych.
DESK RESEARCH
W ramach niniejszego projektu badawczego przeanalizowane zosta y nast puj ce dokumenty:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Strategiczne dokumenty krajowe dotycz ce PO KL:
a) Program Operacyjny Kapita Ludzki 2007 - 2013,
b) Szczegó owy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007 - 2013,
c) System Realizacji Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007 - 2013,
d) Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapita
Ludzki 2007 - 2013,
e) Wytyczne w sprawie wdra ania projektów innowacyjnych i wspó pracy ponadnarodowej
w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki,
f) Podr cznik przygotowywania wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Programu
Operacyjnego Kapita Ludzki
g) Zakres realizacji projektów partnerskich okre lony przez Instytucj Zarz dzaj
Programu
Operacyjnego Kapita Ludzki.
Strategiczne dokumenty regionalne:
a) Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego,
b) Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013
Dokumenty wewn trzne IP dotycz ce PO KL:
a) Plany Dzia ania dla województwa pomorskiego na lata 2007-2008, 2009, 2010, 2011, 2012 dla
Priorytetu IX PO KL .
Dokumentacja projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 (n=36)
Dane Beneficjentów z Podsystemu Monitorowania EFS niezb dne do realizacji badania.
Dane dotycz ce projektów z KSI SIMIK 07 - 13 niezb dne do realizacji badania.
16
ANKIETA INTERNETOWA (CAWI)
W celu pozyskania informacji od uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL zastosowana zosta a
technika ankiety internetowej (CAWI). Opiera si ona na pozyskiwaniu danych poprzez wype nian
przez respondentów ankiet umieszczon w formie elektronicznego formularza na stronie internetowej.
Technika ta, utrzymuj c najwa niejsze atuty wywiadu kwestionariuszowego face-to-face - przede
wszystkim mo liwo
ca kowitej standaryzacji narz dzia badawczego, a tym samym pe nej
porównywalno ci rezultatów badania.
W badaniu zastosowano dobór losowo-warstwowy, uwzgl dniaj cy takie kryteria warstwowa jak: wiek,
wykszta cenie oraz forma wsparcia. Wielko
próby pierwotnie okre lono na N=300, ostatecznie
zrealizowano badanie na próbie wynosz cej N=302. W ostatniej fazie badania, gdy – ze wzgl du na brak
danych kontaktowych w bazie PEFS zawieraj cych adres poczty elektronicznej uczestników projektów –
wywiady realizowane by y z wykorzystaniem techniki CATI, a wi c drog telefoniczn . Jednocze nie
w trakcie badania okaza o si w kilkunastu przypadkach, i nauczyciele, którzy zgodnie z informacjami
otrzymanymi od realizatorów projektów powinni posiada status nauczyciela kszta cenia zawodowego
w momencie uczestnictwa w projekcie, byli nauczycielami przedmiotów niezawodowych. W tego rodzaju
sytuacji wyniki dla takiego respondenta by y pomijane i realizowany by kolejny wywiad, tak by uzyska
za on wielko próby.
KOMPUTEROWO WSPOMAGANY WYWIAD TELEFONICZNY (CATI)
Technika wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI) zosta a wykorzystana do
przeprowadzenia wywiadów z Beneficjentami Dzia ania 9.4 PO KL – projektodawcami. W ramach badania
CATI zastosowano dobór quasi-zupe ny, co oznacza, e obj to nim wszystkich realizatorów projektów,
w których przedsi wzi ciach brali udzia nauczyciele kszta cenia zawodowego. Jak wskazywano wcze niej
pierwotna liczebno
próby wynosi a 36 beneficjentów, lecz zosta a ona zredukowana po
przeprowadzonym rekonesansie badawczym. Ostatecznie zrealizowano 15 wywiadów (w tym z 12
beneficjentami, którzy jednoznacznie potwierdzili udzia nauczycieli kszta cenia zawodowego oraz z 3
beneficjentami, którzy zostali do badania zaklasyfikowani warunkowo – potwierdzili oni udzia nauczycieli
kszta cenia zawodowego w projekcie, ale nie potrafili precyzyjnie okre li skali tego uczestnictwa
i wskaza spo ród uczestników osoby reprezentuj ce grup nauczycieli kszta cenia zawodowego).
ZOGNISKOWANY WYWIAD GRUPOWY (FGI)
Zogniskowany wywiad grupowy jest rodzajem konwersacji/dyskusji, zogniskowanym na zadanym temacie,
który trwa z góry okre lon ilo
czasu, przeprowadzonym pod kierunkiem badacza/moderatora.
W ramach niniejszego badania zrealizowane zosta y dwa wywiady grupowe. Pierwszy z nich zosta
przeprowadzony z uczestnikami projektów, natomiast drugi z ich pracodawcami (dyrektorami placówek
wiatowych, w których zatrudnieni s uczestnicy projektów).
WYWIAD EKSPERCKI
Technika wywiadu eksperckiego (Expert Opinion Survey) zosta a zastosowana w fazie budowania
rekomendacji, która stanowi a zwie czenie ca ci procesu badawczego. Wywiady eksperckie zosta y
przeprowadzone z przedstawicielami:
Departamentu Edukacji i Sportu Urz du Marsza kowskiego Województwa Pomorskiego;
Kuratorium O wiaty w Gda sku;
Centrum Edukacji Nauczycieli w Gda sku;
placówek kszta cenia nauczycieli (O rodek Kszta cenia Ustawicznego Nauczycieli w Gda sku;
Gdy ski O rodek Doskonalenia Nauczycieli).
17
WYWIAD W DIADZIE
Wywiad w diadzie (Dyad / Paired Interview) jest jako ciow technik badawcz polegaj
na
prowadzeniu wywiadu jednocze nie z dwoma respondentami. Podobnie jak w przypadku techniki
indywidualnych wywiadów pog bionych wywiad w diadzie oparty jest o wcze niej przygotowany
scenariusz. Wywiad w diadzie przeprowadzono z pracownikami IP zajmuj cymi si wyborem oraz opiek
nad projektami Dzia ania 9.4 PO KL.
STUDIUM PRZYPADKU
Studium przypadku (case study) jest technik na potrzeby niniejszych bada traktowan zarówno jako
metoda badawcza, jak i analityczna2. W pierwszym przypadku chodzi przede wszystkim o fakt, i
stworzony w ramach danego studium przypadku opis stanowi rezultat pog bionego
i wielowymiarowego badania konkretnego przypadku dobrej praktyki realizacji projektu w ramach
Dzia ania 9.4 PO KL. Z kolei w przypadku traktowania studium przypadku jako metody analitycznej,
zasadniczym celem by a identyfikacja specyfiki danego projektu i uchwycenie tych cech, które
w najwi kszym stopniu konstytuuj ow specyfik i przyczyniaj si do tego, i dany projekt mo e by
traktowany jako dobra praktyka.
W ramach poszczególnych studiów przypadków wykorzystana zosta a kombinacja metod i technik
badawczych, które pozwoli y na pozyskanie mo liwie najpe niejszych informacji na temat
charakteryzowanego przypadku (analiza dokumentacji projektowej analiza web research stron
internetowych, wywiady CATI, wywiady jako ciowe). Zgodnie z pierwotnymi za eniami opracowano 5
studiów przypadku (na etapie doboru, oprócz kryteriów zwi zanych z efektywno ci i skuteczno ci
projektu, uwzgl dniono tak e liczb nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projekcie, by
studia przypadku obejmowa y te projekty, w których udzia nauczycieli kszta cenia zawodowego by
relatywnie du y).
2
Yin, R. K. (1994) Case study research: design and methods, 2nd edition, Thousand Oaks, CA: Sage
Publications.
18
3. Wyniki badania
W niniejszym rozdziale raportu przedstawione zosta y wyniki przeprowadzonego badania ewaluacyjnego.
Rozdzia sk ada si z dwóch zasadniczych cz ci. W pierwszej cz ci przedstawiono wyniki dotycz ce
oceny ewaluowanego wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach Dzia ania
9.4 PO KL, cz
druga za po wi cona jest okre leniu zapotrzebowania na dzia ania zwi zane
z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej,
demograficznej i edukacyjnej w woj. pomorskim w okresie do 2020 r.
3.1 OCENA WSPARCIA OFEROWANEGO NAUCZYCIELOM KSZTA CENIA ZAWODOWEGO
W RAMACH DZIA ANIA 9.4 PO KL
W niniejszej cz ci przedstawione zosta y dane dotycz ce zró nicowanych aspektów oceny wsparcia
oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego w ramach Dzia ania 9.4 PO KL.
3.1.1
Charakterystyka uczestników projektów
Poni ej zaprezentowano charakterystyk uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL opracowan na
podstawie danych PEFS. Do analiz w czono osoby wskazane przez Beneficjentów jako nauczyciele
kszta cenia zawodowego, w zwi zku z tym liczba osób w czonych w zakres analiz jest ró na od
ca kowitej liczby nauczycieli kszta cenia obj tych wsparciem Dzia ania 9.4 PO KL.
Wykres 1. Struktura wieku oraz p ci nauczycieli kszta cenia zawodowego b
cych uczestnikami projektów
Wiek
40%
31,4%
30%
25,0%
26,9%
35,1%
20%
11,6%
10%
5,2%
0%
do 30 lat 31 - 40 lat 41 - 50 lat 51 - 60 lat od 61 lat
64,9%
Kobieta
czyzna
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych PEFS oraz danych przekazanych przez Beneficjentów; n=621
Wedle danych zawartych w bazie PEFS w chwili uczestnictwa w projekcie najwi ksza cz
– 31,4%
nauczycieli nale o do grupy wiekowej 31-40 lat. Relatywnie du o osób nale o tak e do grupy
wiekowej 41-50 lat oraz 51-60 lat, co jest zjawiskiem o pozytywnym charakterze wiadcz cym o d eniu
do podnoszenia kwalifikacji równie w ród osób starszych zatrudnionych w charakterze nauczycieli
3
kszta cenia zawodowego . Jest to o tyle istotne, e w przypadku osób starszych mamy do czynienia ze
3
Jednocze nie nale y podkre li , i zidentyfikowana struktura wydaje si przynajmniej do pewnego stopnia
stanowi odzwierciedlenie rozk adu wieku wyst puj cego w ogólnej populacji nauczycieli.
19
szczególnym zapotrzebowaniem na wsparcie w obszarze doskonalenia zawodowego, co jest zwi zane
z relatywnie d ugim okresem up ywaj cym od momentu kszta cenia si w zakresie, który dotyczy
aktualnej aktywno ci nauczycielskiej, a tym samym – konieczno ci aktualizowania nabytej wiedzy
w zakresie nauczanego przedmiotu oraz nabywania kompetencji ogólnych dotycz cych nowych
rozwi za w zakresie metodyki nauczania, dost pnych rozwi za technologicznych stosowanych
w dydaktyce itp.
Uzupe nieniem danych dotycz cych wieku uczestników ewaluowanych projektów s – pochodz ce
z badania ankietowego – informacje odnosz ce si do sta u pracy w obszarze kszta cenia zawodowego.
Wykres 2. Sta pracy nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach Dzia ania 9.4 PO KL
50%
46,3%
40%
28,3%
30%
18,7%
20%
10%
5,3%
1,3%
0%
do 10 lat
11 - 20 lat
21 - 30 lat
31 - 40 lat
41 lat i wi cej
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=300 b.d.=2
ród uczestników projektów dominuj (46,3%) osoby, których sta pracy nie przekroczy 10 lat.
W przypadku 28,3% uczestników projektów bior cych udzia w badaniu mamy do czynienia ze sta em
pracy wynosz cym od 11 do 20 lat, a sta pracy mieszcz cy si w przedziale 21-30 lat dotyczy 18,7%
uczestników. W zdecydowanie najmniejszym stopniu reprezentowani w ród uczestników projektów byli ci
nauczyciele kszta cenia zawodowego, których sta pracy przekroczy 30 lat.
Cho wi c przewa aj w ród uczestników projektów osoby o relatywnie najkrótszym sta u pracy (do 10
lat), to jednak pami ta nale y, e w przypadku niektórych przedmiotów zawodowych nawet przez taki
okres mog wyst pi na tyle znacz ce zmiany, e uzasadnione b dzie uaktualnienie posiadanej wiedzy
i kwalifikacji przez osoby nauczaj ce tych przedmiotów.
Rekomendacja 1. Z punktu widzenia optymalnego dostosowania charakteru wsparcia szkoleniowego
adresowanego do nauczycieli kszta cenia zawodowego do istniej cych potrzeb w tym zakresie nale y zwróci
szczególn uwag na adresowanie rzeczonego wsparcia do osób o d szym sta u pracy w charakterze nauczycieli
kszta cenia zawodowego. W ich przypadku – ze wzgl du na relatywnie d ugi okres czasu od momentu nabywania
kwalifikacji do wykonywania zawodu nauczyciela kszta cenia zawodowego – szczególnie uzasadnione jest
zaoferowanie wsparcia zorientowanego na aktualizacj posiadanej przez nauczycieli wiedzy w zakresie nauczania
przedmiotu oraz nabycie wiedzy dotycz cej nowych rozwi za dotycz cych metodyki nauczania i dost pnych
rozwi za technologicznych stosowanych w dydaktyce.
ród nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach Dzia ania 9.4 dominuj kobiety
– stanowi one 64,9% wszystkich uczestników. Równie w tym przypadku jest to tendencja obserwowana
w ca ej populacji nauczycieli (przy jednoczesnym zastrze eniu, e w ramach szkolnictwa zawodowego
20
wspó czynnik feminizacji w ród nauczycieli i tak cechowa
miejsce w przypadku szkolnictwa ogólnego).
si
b dzie ni szym poziomem ni
Wykres 3. Wykszta cenie oraz status na rynku pracy uczestników projektów Dzia ania 9.4 b
kszta cenia zawodowego
Panadgimnazjalne
Pomaturalne
Wy sze
96,8%
Wykszta cenie
2,3%
1,0%
Status na rynku pracy
1,6%
ma to
cych nauczycielami
Zatrudniony w
administracji
publicznej
Zatrudniony w
przedsi biorstwie
98,4%
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych PEFS oraz danych przekazanych przez Beneficjentów; Wykszta cenie - n=621;
Status na rynku pracy – n=618 b.d.=3
Niemal wszyscy nauczyciele kszta cenia zawodowego b
cy uczestnikami projektów posiadaj
wykszta cenie wy sze, jedynie 2,3% osób legitymuje si wykszta ceniem ponadgimnazjalnym, a 1% –
pomaturalnym. Tak wyra
dominacj osób z wykszta ceniem wy szym traktowa nale y nie tyle jako
specyfik ewaluowanych projektów, ile raczej jako wypadkow ogólnej struktury populacji nauczycieli ze
wzgl du na poziom ich wykszta cenia.
Je li chodzi o status na rynku pracy w chwili uczestnictwa w projekcie, wszyscy nauczyciele kszta cenia
zawodowego posiadali zatrudnienie, z czego a 98,4% to osoby zatrudnione w administracji publicznej.
Cho dane zawarte w bazie PEFS nie pozwalaj doprecyzowa sytuacji zatrudnieniowej uczestników
projektów, nale y podejrzewa , e zatrudnienie w administracji publicznej oznacza w przypadku
uczestników projektów w Dzia aniu 9.4 PO KL, i mamy do czynienia z nauczycielami placówek
wiatowych, dla których organem prowadz cym s jednostki administracji publicznej. Z kolei pozostali
uczestnicy (1,6%), którzy w bazie PEFS funkcjonuj
jako zatrudnieni w przedsi biorstwie to
najprawdopodobniej instruktorzy praktycznej nauki zawodu, a wi c kategoria nauczycieli kszta cenia
zawodowego ucz ca zawodu w przedsi biorstwach, a nie w placówkach o wiatowych.
Uwzgl dniaj c fakt, i nie ma mo liwo ci stwierdzenia w oparciu o informacje zawarte w bazie PEFS, jaka
jest struktura uczestników projektów ze wzgl du na reprezentowany przez nich typ nauczyciela
kszta cenia, tego rodzaju pytanie pojawi o si w badaniu ankietowym. Chodzi w tym przypadku
o zaklasyfikowanie danego uczestnika do jednej z kategorii:
nauczyciel ucz cy przedmiotu zawodowego (osoba ucz ca zawodu, zatrudniona w placówce
kszta cenia ustawicznego, praktycznego lub doskonalenia zawodowego);
instruktor praktycznej nauki zawodu (osoba ucz ca zawodu, niezatrudniona w placówce
wiatowej, lecz u pracodawcy osób szkolonych lub w indywidualnym gospodarstwie rolnym).
21
Wykres 4. Charakter uczestnictwa w projekcie
3,6%
3,0%
Nauczyciel ucz cy przedmiotu
zawodowego
Instruktor praktycznej nauki
zawodu
Inny
93,4%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=302
ród uczestników projektów z Dzia ania 9.4 b
cych nauczycielami kszta cenia zawodowego
zdecydowanie dominuj nauczyciele ucz cy przedmiotu zawodowego w placówkach kszta cenia
ustawicznego, praktycznego lub doskonalenia zawodowego – stanowi oni a 93,4% wszystkich
uczestników projektów bior cych udzia w badaniu ankietowym. Instruktorzy praktycznej nauki zawodu
to z kolei tylko 3,6%4, co oznacza, e mamy do czynienia z jednoznacznie okre lonym profilem
ewaluowanych projektów, jako przedsi wzi adresowanych do pracowników systemu o wiaty.
Kwestia udzia u instruktorów praktycznej nauki zawodu zosta a równie podj ta w badaniu realizatorów
projektów, których zapytano o udzia w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Wykres 5. Deklaracja udzia u w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu
6,7%
46,7%
46,7%
nie
tak
nie wiem
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; n=15
Je li chodzi o deklaracje beneficjentów dotycz ce udzia u w projektach instruktorów praktycznej nauki
zawodu, to wskazuj oni na relatywnie wi kszy poziom partycypacji tej kategorii nauczycieli kszta cenia
zawodowego – blisko po owa (46,7%) beneficjentów potwierdzi a, e w ród uczestników ich projektów
byli instruktorzy praktycznej nauki zawodu. Jednocze nie jednak, gdy realizatorów, którzy wskazali na fakt
4
Pozosta e 3% uczestników projektów (wariant odpowiedzi „inny”) to osoby, które nie zaklasyfikowa y siebie
do adnej z dwóch wskazanych kategorii, a jednocze nie udzielona przez nich odpowied na dodatkowe
pytanie otwarte nie pozwoli a na precyzyjne okre lenie statusu danego uczestnika.
22
uczestnictwa instruktorów praktycznej nauki zawodu poproszono o okre lenie udzia u tych ostatnich
w ogólnej liczbie uczestników projektu, niemal wszyscy respondenci stwierdzili, i nie s w stanie poda
tego rodzaju danych ze wzgl du na brak prowadzenia statystyk dotycz cych udzia u rzeczonej kategorii
nauczycieli kszta cenia zawodowego w projekcie (tylko w jednym przypadku respondent stwierdzi , e
instruktorzy praktycznej nauki zawodu stanowili mniej ni 10% wszystkich uczestników projektu). Innymi
owy, mo na podejrzewa , i wynikaj cy z badania odsetek projektów, w których mieli my do czynienia
z udzia em instruktorów praktycznej nauki zawodu jest przeszacowany i w rzeczywisto ci kszta tuje si on
na ni szym poziomie.
Respondenci, którzy wskazali na uczestnictwo w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu
dodatkowo zapytano tak e, na ile owo uczestnictwo wi za o si z realizacj praktycznej nauki zawodu
w przedsi biorstwach – dane dotycz ce tej kwestii przedstawiono na poni szym wykresie.
Wykres 6. Deklaracja zwi zku uczestnictwa w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu z realizacj
praktycznej nauki zawodu w przedsi biorstwach
14,3%
tak
nie
nie wiem
85,7%
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; n=7; pyt. zadawane tylko Beneficjentom, którzy wskazali na uczestnictwo
instruktorów praktycznej nauki zawodu
Jak wynika z przedstawionych powy ej danych, w czenie instruktorów praktycznej nauki zawodu do
udzia u w projektach realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 nie wi za o si z realizacj praktycznej nauki
zawodu w przedsi biorstwach (14,3% beneficjentów, którzy potwierdzili udzia instruktorów praktycznej
nauki zawodu w projekcie nie posiada o informacji w tym zakresie). Powy szy wynik potwierdza wi c
dodatkowo, e mamy do czynienia z bardzo znacz cym ograniczeniem oddzia ywania ewaluowanych
przedsi wzi na osoby i podmioty funkcjonuj ce poza instytucjami systemu o wiatowego.
Rekomendacja 2. Nale y podj
dzia ania zorientowane na zwi kszenie skali uczestnictwa w ewaluowanych
projektach instruktorów praktycznej nauki zawodu. Chodzi tu przede wszystkim o to, by oddzia ywanie
dofinansowanych przedsi wzi
poszerzy o osoby, które nie b
c pracownikami placówek o wiatowych
wspó tworz system kszta cenia zawodowego. W przypadku tej kategorii nauczycieli kszta cenia zawodowego
wi ksze znaczenie od szkole stricte bran owych mia yby szkolenia z metodyki nauczania, czy wspomagania
procesu dydaktycznego. Je li bowiem chodzi o wiedz o charakterze bran owym, to wydaje si , e poprzez
bezpo redni bie cy kontakt z dzia alno ci w danej bran y, jest ona relatywnie du a. Wi kszy problem stanowi
mog natomiast kwestie zwi zane z samym procesem nauczania, w zwi zku z czym u yteczno
wsparcia
projektowego mo e by tutaj dla instruktorów praktycznej nauki zawodu wi ksza.
Oprócz dzia
dotycz cych zwi kszania udzia u instruktorów praktycznej nauki zawodu w projektach dotycz cych
doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego nale y tak e wdro
procedury dotycz ce
monitorowania skali ich uczestnictwa. Aktualnie bowiem kwestia ta nie jest w aden sposób regulowana, co
utrudnia rzeteln ocen faktycznego adresowania wsparcia do osób niezatrudnionych w systemie o wiaty.
23
Bardzo istotnym elementem charakterystyki uczestników projektów jest równie szczegó owy zakres
prowadzonych przez nich zaj . Ów zakres okre lono przez wskazanie zawodów, które s nauczane przez
osoby bior ce udzia w projektach realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 (tego rodzaju informacje nie s
dost pne w bazie PEFS, w zwi zku z czym pozyskano je w ramach badania ankietowego i dotycz one
wy cznie osób, które w tym badaniu uczestniczy y).
Wykres 7. Zawody nauczane przez uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL
24,7%
Pracownicy us ug osobistych
18,9%
redni personel do spraw biznesu i administracji
10,8%
Technicy informatycy
redni personel nauk fizycznych, chemicznych i
technicznych
Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i
urz dze i pokrewni
Robotnicy budowlani i pokrewni (z wy czeniem
elektryków)
7,8%
6,8%
5,1%
Elektrycy i elektronicy
4,4%
Rolnicy produkcji towarowej
4,1%
redni personel do spraw zdrowia
3,7%
redni personel z dziedziny prawa, spraw spo ecznych,
kultury i pokrewny
3,0%
Sprzedawcy i pokrewni
1,7%
Robotnicy w przetwórstwie spo ywczym, obróbce
drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni
1,7%
10,1%
inne
2,7%
brak prowadzenia przedmiotów zawodowych
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=296 b.d.=6; Pytanie wielokrotnego wyboru, mo liwe by o
wskazanie wi cej ni jednej odpowiedzi; Klasyfikacja zawodów wg Rozporz dzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia
2011 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego
ród uczestników projektów dominuj zdecydowanie dwie kategorie nauczycieli kszta cenia
zawodowego. Z jednej strony s to osoby nauczaj ce w zawodach zaklasyfikowanych do kategorii
„Pracownicy us ug osobistych” (24,7% wszystkich uczestników obj tych badaniem), z drugiej za – redni
personel do spraw biznesu i administracji (18,9%). Innymi s owy, mamy do czynienia z wyra nie
najwi ksz skal uczestnictwa tych nauczycieli, którzy kszta
uczniów w zawodach sektora us ug.
W kontek cie rosn cego znaczenia sektora us ugowego tego rodzaju stan rzeczy oceni nale y
pozytywnie, cho jednocze nie w przypadku szkolnictwa zawodowego na szczeblu ponadgimnazjalnym
mamy do czynienia z kszta ceniem odnosz cym si do us ug o stosunkowo prostym charakterze.
Dodatkowo nale y zauwa , e te zawody, które najwyra niej dominuj w powy szym zestawieniu nie
maj charakteru technicznego – poszczególne zawody techniczne (g . na poziomie robotnika)
reprezentowane by y w projektach z Dzia ania 9.4 w nieco mniejszym stopniu5.
5
Cho oczywi cie, gdyby dokona agregacji wszystkich kategorii zawodów technicznych to udzia uczestników
projektów nauczaj cych w tych zawodach zdecydowanie dominowa by w ogólnej populacji wszystkich
nauczycieli bior cych udzia w projektach. Sumuj c udzia kategorii Technicy informatycy; redni personel
nauk fizycznych, chemicznych i technicznych; Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urz dze
i pokrewni; Robotnicy budowlani i pokrewni (z wy czeniem elektryków); Elektrycy i elektronicy oraz
Robotnicy w przetwórstwie spo ywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni
otrzymujemy a 36,5%.
24
Co dziesi ty uczestnik (10,8%) to nauczyciel kszta cy w zawodzie technika informatyka, pozosta e
kategorie zawodów nauczanych przez uczestników ewaluowanych projektów reprezentowane by y przez
mniej ni 10% uczestników.
Kolejny wymiar charakterystyki populacji uczestników projektów Dzia ania 9.4 dotyczy terytorialnego
zró nicowania ich miejsc zamieszkania – na poni szym wykresie przedstawiono dane odnosz ce si do
powiatów, z których pochodz uczestnicy projektów.
Wykres 8. Terytorialne zró nicowanie miejsc zamieszkania uczestników projektów Dzia ania 9.4
m. S upsk
m. Gda sk
starogardzki
13,7%
11,4%
10,5%
m. Gdynia
tczewski
kartuski
pucki
upski
8,9%
8,4%
7,6%
6,8%
5,5%
5,0%
wejherowski
chojnicki
malborski
kwidzy ski
4,2%
3,5%
3,1%
2,7%
ko cierski
gda ski
bytowski
sztumski
2,4%
2,3%
1,4%
1,1%
borski
m. Sopot
cz uchowski
nowodworski
spoza województwa pomorskiego
0,6%
0,3%
0,3%
0,3%
0%
5%
10%
15%
ród 4 najliczniej reprezentowanych powiatów znajduj si , a 3 powiaty grodzkie: m. S upsk, m. Gda sk
oraz m. Gdynia, z których pochodzi o odpowiednio 13,7%, 11,4% oraz 8,9% nauczycieli kszta cenia
zawodowego bior cych udzia w projektach. Wskazuje to na koncentracj wsparcia w wi kszych
rodkach miejskich, w tym Trójmie cie (cho powiat M. Sopot cechuje jeden z najmniejszych udzia ów).
Relatywnie niewielki udzia posiadaj tak e powiat cz uchowski oraz nowodworski, z których pochodzi o
po 0,3% uczestników.
Nale y w tym miejscu doda , i ró nice pomi dzy kolejnymi powiatami w powy szym zestawieniu nie s
du e, oraz, e nie mamy do czynienia z wyra
koncentracj wsparcia na terenie jakiego konkretnego
powiatu. Jednocze nie przypuszcza nale y, e ze wzgl du na charakter grupy docelowej w projektach,
zidentyfikowany stan rzeczy po cz ci stanowi wypadkow liczby placówek kszta cenia zawodowego
w poszczególnych powiatach.
25
Wykres 9. Obszar zamieszkania oraz prowadzenie opieki nad osobami zale nymi w ród nauczycieli kszta cenia
zawodowego uczestnicz cych w projektach Dzia ania 9.4 PO KL
obszar wiejski
obszar miejski
Obszar zamieszkania
Opieka nad osobami zale nymi
nie
tak
7,9%
25,6%
74,4%
92,1%
Zidentyfikowan powy ej tendencj dotycz
dominacji uczestników projektów z du ych o rodków
miejskich potwierdzaj równie dane dotycz ce rodzaju obszaru zamieszkania uczestników. Niemal 3 na 4
nauczycieli kszta cenia zawodowego zamieszkiwa o na terenach miejskich, a udzia nauczycieli z terenów
wiejskich wyniós 25,6%. Tak jak wcze niej, sytuacj t mo na t umaczy specyficznym charakterem ich
pracy – kszta cenie zawodowe najcz ciej przebiega w szko ach ponadgimnazjalnych, które zwykle
znajduj si w o rodkach miejskich.
Je li chodzi o sprawowanie opieki nad osobami zale nymi, to tego typu aktywno prowadzi o jedynie
7,9% analizowanych uczestników projektów. Wynik ten nie powinien dziwi o tyle, e w przypadku
ewaluowanych projektów mamy do czynienia przede wszystkim z uczestnikami pracuj cymi, co trudno
by oby pogodzi z obowi zkami wynikaj cymi z konieczno ci opieki nad osobami zale nymi.
Jednocze nie taki stan rzeczy oznacza, e specyfika grupy docelowej nie wymaga oferowania uczestnikom
projektów wsparcia towarzysz cego polegaj cego na zapewnieniu opieki nad osobami zale nymi lub
zwrocie kosztów tego rodzaju opieki.
Na zako czenie opisu grupy nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach Dzia ania
9.4 PO KL przedstawiono dane dotycz ce samego udzia u projekcie. Na kolejnych wykresach znajduj si
informacje dotycz ce czasu uczestnictwa oraz form wsparcia.
Wykres 10. Czas uczestnictwa nauczycieli kszta cenia zawodowego w projektach Dzia ania 9.4 PO KL
80%
61,9%
60%
40%
20%
9,3%
10,6%
3 - 5,99
miesi ca
6 - 8,99
miesi ca
2,5%
7,8%
7,8%
9 - 11,99
miesi ca
od 12 miesi cy
0%
do 0,99
miesi ca
1 - 2,99
miesi ca
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych PEFS oraz danych przekazanych przez Beneficjentów; n=612, b.d.=9
26
Czas uczestnictwa wi kszo ci osób obj tych wsparciem (61,9%) zamyka si w przedziale od 1 do 2,99
miesi ca. Z kolei najmniejszy udzia posiada grupa osób, których uczestnictwo trwa o poni ej miesi ca;
stanowi y one 2,5% wszystkich nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach. Je li
natomiast chodzi o osoby, których czas uczestnictwa projekcie przekroczy 12 miesi cy, to jest to tylko
7,8% wszystkich uczestników. Relatywnie spory udzia osób z do krótkim udzia em w projektach
umaczy mo na rozk adem uczestnictwa w poszczególnych formach wsparcia, który przedstawiony
zosta poni ej.
Wykres 11. Formy wsparcia, z których korzystali nauczyciele kszta cenia zawodowego w ramach projektów Dzia ania
9.4 PO KL
szkolenia / warsztaty /
kursy
97,9%
sta e / praktyki /
przygotowanie
zawodowe
3,3%
studia podyplomowe
2,1%
inne
0,3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych PEFS oraz danych przekazanych przez Beneficjentów; n=605, b.d.=16; Uczestnicy
mogli bra udzia w wi cej ni jednej formie wsparcia – odsetki nie sumuj si do 100%
Zdecydowana wi kszo nauczycieli kszta cenia zawodowego bra a udzia w szkoleniach, warsztatach lub
kursach – by o to a 97,9% uczestników, co t umaczy rozk ad czasu uczestnictwa, poniewa szkolenia
nale
do tzw. krótkich form wsparcia. Udzia pozosta ych form wsparcia jest niewielki, w sta ach,
praktykach lub przygotowaniu zawodowym bra o udzia 3,3% uczestników, a w studiach podyplomowych
2,1%. Dzia anie 9.4 w woj. pomorskim, przynajmniej w odniesieniu do projektów przewiduj cych udzia
nauczycieli kszta cenia zawodowego, cechuje wi c zdecydowanie szkoleniowy charakter – bardziej
one, ale i przewidziane na d szy okres czasu, formy wsparcia maj
ladowy udzia w ca ci
zastosowanych instrumentów pomocowych.
O formy wsparcia oferowane w projekcie zapytano tak e beneficjentów, zastrzegaj c przy tym, i chodzi
tylko o te instrumenty, które adresowane by y w projekcie do nauczycieli kszta cenia zawodowego.
27
Wykres 12. Formy wsparcia oferowane dla nauczycieli kszta cenia zawodowego w projektach Dzia ania 9.4 PO KL
100%
86,7%
80%
60%
40%
33,3%
20,0%
20%
0%
szkolenia / warsztaty / kursy
studia podyplomowe
inne
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; n=15; Pytanie wielokrotnego wyboru – odpowiedzi nie sumuj si do 100%
Jak wynika z danych przedstawionych na powy szym wykresie, w realizowanych projektach
zdecydowanie dominowa a oferta szkoleniowa (szkolenia / warsztaty / kursy), które by y form wsparcia
dost pn w 86,7% projektów obj tych badaniem. W jednej trzeciej projektów istnia a mo liwo
skorzystania ze wsparcia w formie studiów podyplomowych (to, e odsetek ten jest tak wyra nie wy szy
ni odsetek uczestników korzystaj cych z tego instrumentu wsparcia wynika z niewielkiej liczebno ci
osób, które bra y udzia w studiach podyplomowych). Formy wsparcia inne od wcze niej wymienionych
by y stosowane w 20% ewaluowanych przedsi wzi .
3.1.2
Motywacje i oczekiwania uczestników projektów dotycz ce przedsi wzi ,
w których uczestniczyli
W niniejszej cz ci przeprowadzono analiz wyników dotycz cych motywacji i oczekiwa uczestników
projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL. Warto w tym miejscu przypomnie , i celem
ównym rzeczonego Dzia ania jest: „dostosowanie kwalifikacji nauczycieli, instruktorów praktycznej nauki
zawodu oraz kadr administracyjnych instytucji systemu o wiaty do wymogów zwi zanych ze strategicznymi
kierunkami rozwoju regionów, zmian kierunków kszta cenia, zapotrzebowaniem na nowe kwalifikacje oraz
6
zmieniaj ca si sytuacj demograficzn w systemie o wiaty” . Przeanalizowane poni ej dane pozwalaj
stwierdzi , na ile spójne s motywacje i oczekiwania uczestników z za onym na poziomie Programu
celem ewaluowanego Dzia ania.
6
Szczegó owy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego – Warszawa 2012, s. 296
28
Wykres 13. Motywy uczestnictwa w projektach Dzia ania 9.4 PO KL
ch
42,5%
podniesienie wiedzy / umiej tno ci
dostosowanie kompetencji do zmian w systemie
wiaty
18,2%
15,1%
sugestia osób trzecich
przydatno
11,0%
w pracy zawodowej
7,5%
atrakcyjna / ciekawa tematyka
4,8%
asny rozwój / samorealizacja
2,7%
brak / niskie koszty uczestnictwa
6,8%
inne
0%
10%
20%
30%
40%
50%
wskazanie wi cej ni jednej odpowiedzi
Dla uczestników projektów obj tych badaniem kluczowym motywem uczestnictwa w przedsi wzi ciu
realizowanym w ramach Dzia ania 9.4 by a ch
podniesienia wiedzy / umiej tno ci (tego rodzaju
motywacja dotyczy blisko po owy – 42,5% – uczestników projektów), co jest potencjalnie zgodne
z za eniami analizowanego Dzia ania. Rzeczona potencjalno
uwarunkowana jest charakterem
nabywanych kwalifikacji i tym, na ile rzeczywi cie uczestnicy projektów chcieli dokszta ca si w obszarach
i tematach wynikaj cych z „wymogów zwi zanych ze strategicznymi kierunkami rozwoju regionów, zmian
kierunków kszta cenia, zapotrzebowaniem na nowe kwalifikacje oraz zmieniaj ca si sytuacj
demograficzn w systemie o wiaty”. Potwierdzeniem faktu, e przynajmniej cz ciowo tak by o jest druga
pozycja w rankingu najcz ciej wskazywanych motywacji wariantu „dostosowanie kompetencji do zmian
w systemie o wiaty (18,2% wskaza ). Dla 15,1% udzia w projekcie by efektem sugestii osób trzecich,
a dla 11% decyduj ce znaczenie mia a przydatno w pracy zawodowej. Udzia pozosta ych wskaza nie
przekroczy 10%. Pozytywnie oceni nale y fakt, i tylko 2,7% uczestników projektów bior cych udzia
w badaniu korzysta o ze wsparcia tylko ze wzgl du na niskie koszty uczestnictwa lub te nie mia o
adnych sprecyzowanych motywów uczestnictwa w projekcie.
Wykres 14. Oczekiwania uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL
82,5%
zdobycie nowej wiedzy / umiej tno ci
dostosowanie swoich kwalifikacji do zmieniaj cej si
zmian w systemie edukacji
55,3%
dostosowanie swoich kwalifikacji do zmieniaj cej si
sytuacji w regionie
27,2%
zwi kszenie szans na awans zawodowy w ramach
dotychczasowego miejsca zatrudnienia
17,2%
7,3%
zwi kszenie szans na znalezienie innej pracy
3,6%
innego rodzaju motywacja
0%
20%
40%
60%
80%
100%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=302; Pytanie wielokrotnego wyboru, mo liwe by o wskazanie
wi cej ni jednej odpowiedzi
29
Oczekiwania uczestników dotycz ce ich udzia u w projekcie pozostaj
spójne z wcze niej
zidentyfikowanymi motywacjami do skorzystania ze wsparcia w ramach Dzia ania 9.4. 82,5% uczestników
oczekiwa o, e w rezultacie swojego udzia u w projekcie zdob
now wiedz i umiej tno ci. Dla nieco
ponad po owy uczestników (55,3%) oczekiwania odnosi y si do kwestii dostosowania swoich kwalifikacji
do zmian w systemie edukacji, a nieco ponad jedna czwarta (27,2%) wi za a swoje oczekiwania
z dostosowaniem swoich kwalifikacji do zmieniaj cej si sytuacji w regionie.
Mniejszy odsetek badanych charakteryzowa y oczekiwania zwi zane bezpo rednio z ich sytuacj
zawodow : 17,2% oczekiwa o zwi kszenia szans na awans zawodowy w ramach dotychczasowego
miejsca zatrudnienia, natomiast 7,3% – zwi kszania szans na znalezienie innej pracy. Niewielki udzia osób,
których oczekiwania zwi zane s ze zmian miejsca pracy wskazuje na ograniczon sk onno uczestników
projektów do przekwalifikowania si w rezultacie udzia u w projekcie. Nale y jednak pami ta , e celem
projektów z zakresu Dzia ania 9.4 nie by o zwi kszenie szans nauczycieli na ogólnie poj tym rynku pracy,
lecz doskonalenie w zawodzie jaki wykonuj .
Wykres 15. Ocena stopnia spe nienia wskazanych wcze niej oczekiwa zwi zanych z udzia em w projekcie
W bardzo du ym stopniu
W ma ym stopniu
W du ym stopniu
W bardzo ma ym stopniu
W rednim stopniu
Trudno powiedzie
19,2%
zwi kszenie szans
na awans
zawodowy
28,8%
26,9%
13,5%
1,9%
9,6%
13,6%
4,5%
zwi kszenie szans
na znalezienie
innej pracy
9,1%
13,6%
40,9%
18,2%
16,1%
zdobycie nowej
wiedzy /
umiej tno ci
35,7%
33,3%
7,6%
4,8%
2,4%
19,5%
dostosowanie
swoich kwalifikacji
do zmieniaj cej si
sytuacji w regionie
31,7%
34,1%
6,1%
4,9%
3,7%
dostosowanie
swoich kwalifikacji
do zmieniaj cej si
zmian w systemie
edukacji
15,0%
1,8%
innego rodzaju
motywacja
5,4%
32,9%
34,7%
10,2%
45,5%
27,3%
9,1%
9,1%
9,1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; zwi kszenie szans na awans zawodowy w ramach
dotychczasowego miejsca zatrudnienia – n=52; zwi kszenie szans na znalezienie innej pracy – n=
22; zdobycie nowej wiedzy /
umiej tno ci – n=249; dostosowanie swoich kwalifikacji do zmieniaj cej si sytuacji w regionie – n= 82;
dostosowanie
swoich
kwalifikacji do zmieniaj cej si zmian w systemie edukacji – n=167; innego rodzaju motywacja - n=11
Je li chodzi o spe nienie poszczególnych rodzajów oczekiwa to z najwy szym stopniem ich spe nienia
mamy do czynienia w przypadku motywacji niesklasyfikowanych, a wi c tym samym – mocno
zró nicowanych (72,8% uczestników deklaruje w odniesieniu do tego rodzaju oczekiwa , e zosta y one
spe nione w stopniu du ym lub bardzo du ym). W przypadku wi kszo ci pozosta ych oczekiwa ok.
30
po owa respondentów wyrazi a opini , e oczekiwania te zosta y spe nione w bardzo du ym lub du ym
stopniu. Jedynie w odniesieniu do zwi kszenia szans na znalezienie innej pracy odsetek ten jest wyra nie
mniejszy i wynosi 18,1% (w przypadku tego rodzaju oczekiwania wyra nie dominuje przekonanie
o rednim poziomie spe nienia oczekiwa , relatywnie du y okaza si te udzia uczestników, których
oczekiwania dotycz ce tej kwestii si nie spe ni y) – pami tajmy jednak, e tego rodzaju oczekiwanie mia
mniej ni co dziesi ty uczestnik ewaluowanych projektów.
Analiz stopnia spe nienia oczekiwa przeprowadzono tak e w odniesieniu do poszczególnych form
wsparcia, z których korzystali nauczyciele bior cy udzia w projektach.
Wykres 16. Ocena stopnia spe nienia oczekiwa dotycz cych poszczególnych form wsparcia
W ma ym stopniu
W du ym stopniu
W rednim stopniu
Trudno powiedzie
15,0%
szkolenie /
warsztat / kurs
4,8%
3,4%
studia
podyplomowe
32,4%
8,5%
7,7%
7,7%
15,4%
35,8%
23,1%
23,1%
23,1%
33,3%
33,3%
innego rodzaju
wsparcie
33,3%
0%
10%
20%
30%
40%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; szkolenie / warsztat / kurs – n=293, studia podyplomowe –
n=13, innego rodzaju wsparcia – n=3
Obie g ówne formy wsparcia (szkolenia / warsztaty / kursy oraz studia podyplomowe) oceniane s
w kontek cie spe nienia zwi zanych z nimi oczekiwa pozytywnie – w przypadku krótkich form wsparcia
nieco wy szy jest ogólny odsetek osób, których oczekiwania spe ni y si w stopniu du ym lub bardzo
du ym, ale to w odniesieniu do studiów podyplomowych nieco wi kszy (23,1% wobec 15%) okaza si
udzia tych respondentów, którzy stopie spe nienia oczekiwa ocenili jako bardzo du y.
3.1.3
Charakterystyka kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nabywanych
przez uczestników projektów
Bardzo istotnym elementem oceny ewaluowanych projektów jest charakterystyka kwalifikacji
zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nabywanych przez uczestników przedsi wzi realizowanych
w Dzia aniu 9.4.
31
Wykres 17. Umiej tno ci nabyte przez nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach Dzia ania
9.4 PO KL
40%
31,7%
30%
21,0%
20%
15,6%
18,5%
13,6%
8,6%
10%
3,3%
2,5%
0%
umiej tno ci
mi kkie
metodyka
nauczania
umiej tno ci w
znajomo
kompetencje
wiedza w
zakresie
zyka obcego komputerowe zakresie zmian
gastronomii
w systemie
edukacji
inne
nie wiem /
trudno
powiedzie
ród kompetencji nabywanych przez uczestników projektów dominuj umiej tno ci „mi kkie” (dotyczy
to 31,7% osób uczestnicz cych w ewaluowanych projektach). Jedna pi ta uczestników (21%) naby a
w ramach uczestnictwa w projektach z Dzia ania 9.4 kompetencje w zakresie metodyki nauczania.
Znajomo
j zyka obcego oraz kompetencje komputerowe zosta y nabyte przez zbli ony odsetek
uczestników projektów (odpowiednio: 15,6% i 13,6%). Mniej ni co dziesi ty uczestnik (8,6%) naby dzi ki
projektowi wiedz w zakresie zmian w systemie edukacji, co jest szczególnie istotne w kontek cie
wprowadzania nowej podstawy programowej w obszarze kszta cenia zawodowego. Spo ród kompetencji
nabywanych w ramach projektu jedynym rodzajem maj cym jednoznacznie bran owy charakter s
umiej tno ci w zakresie gastronomii (3,3% wskaza ). Pozosta e bran owe wskazania mia y incydentalny
charakter i zosta y zaliczone do kategorii „inne”, wraz z odpowiedziami o charakterze na tyle ogólnym, e
nie sposób by o zaklasyfikowa tych odpowiedzi do okre lonej kategorii (udzia tego rodzaju odpowiedzi
wyniós 18,5%, co jest trzecim pod wzgl dem kolejno ci wariantem odpowiedzi – wiadczy to o relatywnie
du ym rozproszeniu nabytych w ewaluowanych projektach umiej tno ciach). W ród odpowiedzi
zakwalifikowanych jako inne znalaz y si zarówno bardzo ogólne has owe odpowiedzi np. „Wiedza
i umiej tno ci” czy „Dodatkowe umiej tno ci przedmiotowe.”, jak i rozproszone wskazania do
szczegó owych umiej tno ci takich jak „pilotowanie wycieczek” czy „poznanie technologii OZE”.
Równie realizatorów projektów poproszono w badaniu ankietowym o wskazanie tych umiej tno ci /
kwalifikacji, które nabywali uczestnicy projektów. W tym przypadku wskazywano na kompetencje:
zykowe, dydaktyczne (w tym tak niestandardowe jak: nauczanie przez zmys y), komputerowe /
multimedialne. Wed ug deklaracji realizatorów projektów du e znaczenie mia y tak e kwalifikacje
zwi zane z nauczaniem drugiego przedmiotu (lub nabyciem kompetencji w obszarze doradztwa
zawodowego), co postrzega nale y jako potwierdzenie uwzgl dnienia w ewaluowanych projektach
kwestii konieczno ci przekwalifikowania nauczycieli oraz wzbogacenia zakresu ich kwalifikacji
w kontek cie zmian o charakterze demograficznym, które skutkuj zmniejszaj
si liczb uczniów.
Pojawia y si te jednostkowo w ród wskaza beneficjentów umiej tno ci i kwalifikacje z zakresu
choreografii, bajko terapii, równo ci p ci, pozyskiwania zewn trznych róde finansowych, rze bienia
w karmelu i czekoladzie, carvingu, czy baristyki.
Zestawiaj c odpowiedzi uczestników ze wskazaniami beneficjentów nale y stwierdzi , e dane dotycz ce
tych pierwszych wskazuj na relatywnie niewielki odsetek uczestników, którzy dzi ki udzia owi w projekcie
zyskali konkretne kwalifikacje umo liwiaj ce kszta cenie w okre lonym zawodzie lub zwi kszaj ce wiedz
32
merytoryczn w zakresie nauczania danego zawodu. W wi kszym stopniu zdobyte umiej tno ci mia y
charakter ogólny (tj. niepowi zany bezpo rednio z nauk konkretnego zawodu, cho w niektórych
przypadkach szkolenia j zykowe czy komputerowe by y sprofilowane pod k tem specyfiki danego
zawodu). W tym kontek cie wskazywanie przez realizatorów projektów na fakt nabywania przez
uczestników okre lonych kompetencji zawodowych mo e oznacza , i tego rodzaju wsparcie by o raczej
adresowane do nauczycieli przedmiotów niezawodowych.
Rekomendacja 3. Dotychczasowa analiza wykaza a, e ród umiej tno ci nabywanych w ramach ewaluowanych
projektów dominuj umiej tno ci „mi kkie” oraz zwi zane z procesem dydaktycznym (doskonalenie umiej tno ci
dydaktycznych, stosowanie nowych metod nauczania oraz technologii wspomagaj cych proces nauczania,
nabywanie wiedzy na temat zmian w systemie kszta cenia zawodowego). Zdecydowanie rzadziej realizowane by y
szkolenia zwi zane bezpo rednio z nauczaniem w ramach okre lonych przedmiotów zawodowych, cho z punktu
widzenia dostosowania kwalifikacji nauczycieli do zmieniaj cych si uwarunkowa spo eczno-ekonomicznych tego
rodzaju wsparcie ma kluczowe znaczenie. Zidentyfikowany stan rzeczy nale y wi za przede wszystkim z faktem
adresowania wsparcia w ramach Dzia ania 9.4 do wszystkich kategorii nauczycieli, a nie tylko nauczycieli
kszta cenia zawodowego (spo ród ewaluowanych projektów tylko jeden dedykowany by nauczycielom z tej
kategorii).
Uwzgl dniaj c powy sze nale oby w przysz ym okresie finansowania dokona rozdzielenia dwóch form wsparcia
adresowanych do nauczycieli kszta cenia zawodowego. Pierwsza forma by aby dedykowana nauczycielom
kszta cenia zawodowego i obejmowa a wsparcie dotycz ce przedmiotów zawodowych nauczanych przez
odbiorców pomocy. Je li natomiast chodzi o form drug , obejmowa aby ona wszystkie kategorie nauczycieli,
a nauczyciele kszta cenia zawodowego byliby po prostu jedn z kategorii odbiorców wsparcia. Niniejsza forma
obejmowa aby zagadnienia o charakterze ogólnym, zwi zane z jednej strony z procesem dydaktycznym
(doskonalenie umiej tno ci dydaktycznych, stosowanie nowych metod nauczania oraz technologii
wspomagaj cych proces nauczania, nabywanie wiedzy na temat zmian w systemie kszta cenia zawodowego) oraz
wszelkimi umiej tno ciami, które nie maj charakteru specyficznego dla nauczycieli kszta cenia zawodowego
(umiej tno ci j zykowe, informatyczne itp.).
W kontek cie analizy umiej tno ci nabywanych przez uczestników projektów podj to tak e kwesti ich
certyfikacji.
Wykres 18. Certyfikacja nabywanych umiej tno ci oraz rodzaj otrzymywanych certyfikatów
Rodzaj certyfikatu
Otrzymanie ceryfikatu
80%
67,2%
60%
16,8%
13,1%
tak
nie
nie wiem
35,3%
40%
20%
70,1%
0%
certyfikat wewn trzny
certyfikat zewn trzny
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; Otrzymanie certyfikatu - n=302; Rodzaj certyfikatu – n=204,;
Pytanie wielokrotnego wyboru, mo liwe by o wskazanie wi cej ni jednej odpowiedzi
Ponad dwie trzecie uczestników projektów (70,1%) uzyska o certyfikat potwierdzaj cy nabyte przez nich
umiej tno ci, z czego w grupie tej 67,2% odbiorców wsparcia zadeklarowa o, i by to – maj cy mniejsz
warto na rynku pracy – certyfikat wewn trzny. Z potwierdzeniem nabytych kwalifikacji certyfikatem
33
zewn trznym mamy do czynienia w przypadku 35,3% osób, które otrzyma y jakiekolwiek potwierdzenie
nowych umiej tno ci.
Osoby, które otrzyma y certyfikat zewn trzny by y dodatkowo proszone o sprecyzowanie, jakiego rodzaju
by to certyfikat. Analiza uzyskanych odpowiedzi wykaza a, e w wi kszo ci przypadków, cho dokument
by wystawiany przez podmiot zewn trzny wzgl dem instytucji realizuj cej projekt, to jednak trudno
mówi tutaj o jego obiektywnej warto ci, wiarygodno ci i rozpoznawalno ci – niejednokrotnie certyfikat
wystawiany by przez podmiot zewn trzny realizuj cy dzia ania szkoleniowe w projekcie. W rezultacie
wi c faktyczny odsetek zewn trznego certyfikowania umiej tno ci i kwalifikacji nabywanych w ramach
projektu jest jeszcze mniejszy ni wskazywa aby na to deklaracje respondentów. Je li chodzi o nieliczne
przypadki certyfikatów maj cych rzeczywi cie zewn trzny charakter to by y to: Europejski Certyfikat
Umiej tno ci Komputerowych, licencja pilota wycieczek, czy certyfikat producenta oprogramowania
potwierdzaj cy umiej tno
obs ugi jego produktów. Specyficznym wariantem dokumentu
potwierdzaj cego nabyte w projekcie kwalifikacje jest dyplom uko czenia studiów podyplomowych. Jest
to wprawdzie dokument wystawiany przez podmiot prowadz cy zaj cia, jednak jego warto
jest
zdecydowanie wi ksza ni potwierdzenie uko czenia kursu / szkolenia (nawet je li z tre ci tego
ostatniego w sposób jednoznaczny wynika, i dzi ki uczestnictwu w danym kursie uczestnik naby
konkretne kwalifikacje i umiej tno ci).
By nakre li pe ny obraz dotycz cy certyfikacji nabywanych umiej tno ci w ewaluowanych projektach
kwestia ta zosta a równie podj ta w badaniu realizatorów projektów. Dane odnosz ce si do tego
zagadnienia przedstawiono poni ej.
Wykres 19. Certyfikacja nabywanych umiej tno ci
Rodzaj certyfikatu
Przeprowadzanie certyfikacji
60%
46,2%
86,7%
40%
30,8%
23,1%
13,3%
20%
0%
nie
tak
certyfikat wewn trzny certyfikat zewn trzny certyfikat wewn trzny
oraz zewn trzny
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; Przeprowadzanie certyfikacji - n=15, Rodzaj certyfikatu – n=13
Z certyfikacj umiej tno ci nabywanych przez uczestników projektów mamy do czynienia w a 86,7%
projektów z Dzia ania 9.4 obj tych badaniem. Podobnie jak mia o to miejsce w przypadku badania
uczestników projektów, tak i w odniesieniu do deklaracji projektodawców ujawnia si dominacja
certyfikacji wewn trznej (cho w tym przypadku nie ma ona tak wyra nego charakteru) – w blisko
po owie (46,2%) to w nie certyfikat wewn trzny by dokumentem potwierdzaj cym nabycie okre lonych
kwalifikacji. Jednocze nie w przypadku blisko jednej czwartej projektów (23,1%) wyst puje sytuacja
wyst powania zarówno certyfikatów wewn trznych, jak i zewn trznych (wynika to z faktu oferowania
ró nych form wsparcia w projekcie, w tym ró nych wariantów szkole , z których cz
podlega
zewn trznej, inne za – jedynie wewn trznej certyfikacji).
Uzyskiwanie przez uczestników projektu certyfikatów zewn trznych potwierdzi o 30,8% beneficjentów.
W oparciu o bardziej szczegó owe wskazania respondentów stwierdzi nale y, i by y to g ównie:
dokumenty potwierdzaj ce uko czenie
studiów podyplomowych, certyfikaty kompetencji
34
informatycznych oraz dokumenty zwi zane z uzyskaniem okre lonych uprawnie (uprawnienia do nauki
zyka kaszubskiego, czy te licencja pilota wycieczek i przewodnika terenowego).
Rekomendacja 4. Aktualnie w ród certyfikatów oferowanych uczestnikom projektów zdecydowanie dominuj
potwierdzenia o charakterze wewn trznym (tj. wystawiane przez podmiot realizuj cy projekt), ew. certyfikaty
wystawiane przez podmiot zewn trzny wzgl dem realizatora projektu (s to najcz ciej certyfikaty wystawiane
przez realizatora szkole ). Nie s to wi c dokumenty potwierdzaj ce w sposób zobiektywizowany charakteru
i stopnia nabytych kwalifikacji. Nale y podj
dzia ania zorientowane na zwi kszenie znaczenia zewn trznej
certyfikacji wiedzy i kwalifikacji nabywanych w ramach projektów – certyfikaty zewn trzne stanowi bardziej
yteczne i czytelne dla potencjalnych pracodawców potwierdzenie umiej tno ci danej osoby, co ma szczególnie
du e znaczenie w przypadku tych nauczycieli, dla których udzia w projekcie jest elementem procesu
przekwalifikowania si .
3.1.4
Wykorzystywanie
kwalifikacji
zawodowych,
nabywanych przez uczestników projektów
kompetencji
i umiej tno ci
Z punktu widzenia zarówno skuteczno ci, jak i trafno ci wsparcia udzielonego nauczycielom kszta cenia
zawodowego w ramach projektów realizowanych w Dzia aniu 9.4 kluczowa jest kwestia wykorzystywania
kwalifikacji zawodowych, kompetencji i umiej tno ci nabywanych w projekcie przez jego uczestników.
Wykres 20. Stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki udzia owi w projekcie
5,5%
30,9%
Ca y czas wykorzystuj nabyte
umiej tno ci / wiedz w swojej
codziennej pracy
Od czasu do czasu
wykorzystuj nabyte
umiej tno ci / wiedz w swojej
codziennej pracy
63,7%
W ogóle nie wykorzystuj
nabytych umiej tno ci /
wiedzy w swojej codziennej
pracy
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=256; pytanie zadawane tylko osobom, które wskaza y na
zdobycie nowej wiedzy lub umiej tno ci
Bior c pod uwag zidentyfikowany stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki
udzia owi w projekcie, skuteczno i trafno dzia
projektowych oceni nale y jako umiarkowanie
wysok – dominuje (63,7%) sytuacja wykorzystywania umiej tno ci / wiedzy w codziennej pracy od czasu
do czasu. Te osoby, które nabyte umiej tno ci / wiedz wykorzystuj w swojej codziennej pracy ca y czas
stanowi 30,9% uczestników i to w nie t grup postrzega nale y jako osoby, dla których uzyskane
wsparcie by o najbardziej skuteczne i trafne.
Zdecydowanie pozytywnie oceni nale y fakt, i tylko 5,5% uczestników projektów w ogóle nie
wykorzystuje nabytych umiej tno ci / wiedzy w swojej codziennej pracy. Innymi s owy, skala rekrutacji do
projektów nieodpowiednich kategorii osób lub te b dnego zaplanowania charakteru wsparcia okaza a
si bardzo ma a.
Dodatkowo analiz stopnia wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki udzia owi w projekcie
przeprowadzono z uwzgl dnieniem typu realizatora projektu, w którym uczestniczy a dana osoba.
35
Pozwoli o to na stwierdzenie, na ile trafno
podmiotu realizuj cego projekt.
nabytych umiej tno ci i wiedzy jest uwarunkowana typem
Wykres 21. Stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki udzia owi w projekcie wg typu podmiotu
cego realizatorem projektu
Ca y czas wykorzystuj nabyte umiej tno ci / wiedz w swojej codziennej pracy
Od czasu do czasu wykorzystuj nabyte umiej tno ci / wiedz w swojej codziennej pracy
W ogóle nie wykorzystuj nabytych umiej tno ci / wiedzy w swojej codziennej pracy
64,3%
63,6%
63,7%
61,7%
70%
60%
50%
36,4%
40%
30%
36,7%
30,9%
28,6%
20%
10%
7,0%
5,5%
1,7%
0%
podmioty publiczne
organizacje pozarz dowe
przedsi biorstwa
Ogó em
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; podmioty publiczne - n=185, organizacje pozarz dowe – 11,
przedsi biorstwa – 60, ogó em – n=256; pytanie zadawane tylko osobom, które wskaza y na zdobycie nowej wiedzy lub umiej tno ci
Jak wynika z danych prezentowanych na powy szym wykresie, trafno umiej tno ci i wiedzy nabytych
dzi ki udzia owi w projekcie jest zbli ona we wszystkich rodzajach projektów (wyodr bnionych ze
wzgl du na typ podmiotu realizuj cego przedsi wzi cie w ramach Dzia ania 9.4). We wszystkich trzech
kategoriach wyra nie dominuje (i to ze zbli onym – oscyluj cym wokó ponad 60% – udzia em w ogólnej
liczbie wskaza ) sytuacja wykorzystywania od czasu do czasu nabytych umiej tno ci i wiedzy
w codziennej pracy. W przypadku projektów realizowanych przez podmioty publiczne nieco mniejszy ni
w pozosta ych dwóch typach przedsi wzi
okaza si natomiast odsetek uczestników deklaruj cych
ci
wykorzystywania w codziennej pracy nabytych umiej tno ci i wiedzy (28,6% wobec 36,4% w ród
uczestników projektów realizowanych przez organizacje pozarz dowe oraz 36,7% w grupie uczestników
przedsi wzi prowadzonych przez przedsi biorstwa). Znajduje to tak e odzwierciedlenie w odsetkach
wskaza potwierdzaj cych niewykorzystywanie w codziennej pracy wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki
projektowi – w ród uczestników projektów realizowanych przez podmioty publiczne odsetek ten wyniós
7%, podczas gdy w przypadku uczestników przedsi wzi prowadzonych przez organizacj pozarz dowe
i przedsi biorstwa, odpowiednio: 0% i 1,7%.
Osoby, które potwierdzi y fakt korzystania z wiedzy i umiej tno ci nabytych w rezultacie projektu
dodatkowo poproszono o okre lenie sposobów ich wykorzystywania.
36
Wykres 22. Sposoby wykorzystania nabytej wiedzy i umiej tno ci
praca zawodowa / praca z uczniami
57,8%
19,6%
komunikacja
planowanie / organizacja nauczania (w tym
programowanie)
17,8%
sprawniejsze wykorzystanie oprogramowania
komputerowego
4,0%
poza komunikacyjne wykorzystanie j zyka obcego
3,1%
inne
8,4%
nie wiem / trudno powiedzie
2,2%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=225, b.d.=17; Pytanie zadawane tylko osobom, które wskaza y
na wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiej tno ci
ród deklarowanych przez respondentów sposobów wykorzystywania nabytej wiedzy i umiej tno ci
zdecydowanie dominuje wariant ich wykorzystywania w ramach pracy zawodowej / pracy z uczniami
(57,8%), co jest korzystne z punktu widzenia celu i za
projektów w Dzia aniu 9.4 (g ówn ich funkcj
jest doskonalenie zawodowe nauczycieli w kontek cie prowadzonych przez nich zaj , w tym przypadku:
z zakresu przedmiotów zawodowych).
Dla blisko jednej pi tej uczestników projektów (19,6%) wiedza i kwalifikacje nabyte dzi ki projektowi
wykorzystywane s na polu komunikacji, co nie powinno dziwi o tyle, e jak pami tamy najcz ciej
wskazywanym rodzajem nabytych przez nauczycieli kszta cenia zawodowego kwalifikacji s tzw.
umiej tno ci „mi kkie”. Podobnie jest w przypadku kolejnego obszaru wykorzystywania wiedzy
i kwalifikacji nabytych w projekcie, czyli planowania / organizacji nauczania (w tym: programowania),
który zosta wskazany przez 17,8% respondentów. W tym przypadku ów obszar wykorzystywania
rezultatów projektu jest wypadkow uzyskania wsparcia dotycz cego metodyki nauczania oraz zmian
w systemie o wiaty.
Nale y tak e zwróci uwag na fakt, i bardzo ma y okaza si odsetek wskaza dotycz cych
sprawniejszego wykorzystywania oprogramowania komputerowego (4%) oraz pozakomunikacyjnego
7
wykorzystania j zyka obcego (3,1%) . Bior c pod uwag , e nabycie kompetencji j zykowych
i informatycznych deklarowa o wcze niej kilkana cie procent uczestników projektów, to tak niskie odsetki
wskaza w odniesieniu do kwestii wykorzystywania kompetencji informatycznych i j zykowych mog
sugerowa , e dotycz ce ich wsparcie cechuje si stosunkowo niewielk trafno ci ergo w projektach
adresowanych do nauczycieli nale oby d
do zmniejszania skali projektów zorientowanych na
doskonalenie kompetencji j zykowych i informatycznych.
Rekomendacja 5. W chwili obecnej – pomimo stosunkowo du ej skali wsparcia w obszarze informatycznym
i j zykowym – stopie zawodowego wykorzystywania wiedzy i kwalifikacji nabytych w ramach projektu
w obszarach dotycz cych sfery j zykowej i informatycznej pozostaje relatywnie niski. Bior c pod uwag , e nie
7
W odniesieniu do wykorzystywania kompetencji j zykowych odsetek ten jest nieco wi kszy ni podane
3,1%, gdy cz
odpowiedzi dotycz cych tego sposobu wykorzystywania wiedzy i kwalifikacji nabytych
w projekcie zaklasyfikowano do wariantu „komunikacja”. Jednak e analizuj c dok adnie odpowiedzi otwarte
w ramach kategorii „komunikacja”, w wielu przypadkach ujawnia si wykorzystywanie nabytych kompetencji
zykowych w obszarze pozazawodowym, co stawia pod znakiem zapytania celowo wsparcia kompetencji
zykowych w projektach dotycz cych doskonalenia zawodowego.
37
zawsze szkolenia z tego zakresu tematycznego s w sposób rzeczywisty powi zane z aktywno ci dydaktyczn
danego nauczyciela, nale oby d
do zmniejszenia skali realizacji przedsi wzi zorientowanych na wsparcie
tego rodzaju. Chodzi oby tu przede wszystkim o uniemo liwienie realizacji takich projektów z zakresu
doskonalenia zawodowego, które dotyczy yby wy cznie wsparcia j zykowego lub informatycznego, a tak e
restrykcyjne przestrzeganie zasady, i tego rodzaju wsparcie mo e by oferowane uczestnikom jedynie
w przypadku bezpo redniego powi zania z charakterem pracy dydaktycznej w ramach szkolnictwa zawodowego
(dodatkowym warunkiem powinno by sprofilowanie wsparcia informatycznego i j zykowego pod k tem
przedmiotów nauczanych przez danego uczestnika).
3.1.5
Adekwatno
i kompleksowo
udzielonego wsparcia
Jednym z kluczowych aspektów oceny udzielonego wsparcia jest jego adekwatno i kompleksowo .
Analiz tego zagadnienia przeprowadzono zarówno z perspektywy uczestników projektów, jak
beneficjentów, dodatkowo uwzgl dniaj c tak e kwesti kompleksowo ci zakresu realizowanych
przedsi wzi w kontek cie zdiagnozowanych potrzeb regionalnych.
Poni ej przedstawiono dane obrazuj ce adekwatno wsparcia do potrzeb uczestników ewaluowanych
projektów, z jednoczesnym uwzgl dnieniem form wsparcia, z których korzystali respondenci.
Wykres 23. Ocena adekwatno ci otrzymanego wsparcia do potrzeb uczestników projektów
W du ym stopniu
W rednim stopniu
W ma ym stopniu
Trudno powiedzie
11,7%
szkolenie /
warsztat / kurs
5,8%
3,1%
34,4%
35,4%
9,6%
23,1%
studia
podyplomowe
30,8%
38,5%
7,7%
25,0%
innego rodzaju
wsparcie
50,0%
25,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
n=13, innego rodzaju wsparcia – n=3
Spo ród dwóch kluczowych form wsparcia oferowanych w ramach projektów realizowanych w Dzia aniu
9.4 (szkolenia / warsztaty / kursy oraz studia podyplomowe) nieco wi ksza adekwatno cechuje studia
podyplomowe (53,9% respondentów jest przekonanych o du ej lub bardzo du ej adekwatno ci
uzyskanego wsparcia, przy czym a 30,8% wyra a zdecydowanie pozytywn opini w tej kwestii). Je li
chodzi o krótkie formy szkoleniowe, to 46,1% odbiorców tej formy wsparcia uzna o j za adekwatn do ich
potrzeb, ale tylko 11,7% dostrzeg o bardzo wysoki stopie rzeczonej adekwatno ci.
Uzupe nieniem powy szych danych s u rednione oceny przydatno ci poszczególnych form wsparcia,
które oferowano uczestnikom projektów w Dzia aniu 9.4.
38
Wykres 24. Przeci tne oceny przydatno ci poszczególnych form wsparcia
4,75
5
4
3,64
3,92
3
2
1
0
szkolenie / warsztat / kurs
studia podyplomowe
innego rodzaju wsparcie
n=13, innego rodzaju wsparcia – n=3; Ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza wsparcie w ogóle nie przydatne, a 5 wsparcia
bardzo przydatne
Powy sze dane potwierdzaj , e je li chodzi o ocen g ównych instrumentów wsparcia (trzeci wariant, czyli
„innego rodzaju wsparcie” dotyczy jedynie 3 respondentów) nieco lepiej oceniono studia podyplomowe
(ocena 3,92 na 5-stopniowej skali przydatno ci uzyskanego wsparcia wobec 3,64 w przypadku szkole /
warsztatów / kursów).
Wy aniaj
si z analizowanych danych przewag d szych form podwy szania kwalifikacji (studia
podyplomowe) nad formami krótkimi potwierdzono tak e w badaniu eksperckim, gdzie zwrócono uwag
na fakt, i oferowane nauczycielom w projektach wsparcie kompetencyjne powinno gwarantowa
uzyskanie kwalifikacji przygotowuj cych w sposób wystarczaj cy do nauczania danego przedmiotu (w
przypadku wsparcia zorientowanego na przygotowanie do nauczania okre lonego przedmiotu
zawodowego). Bez w tpienia wsparcie w formie studiów podyplomowych zapewnia wsparcie
o charakterze bardziej pog bionym i kompleksowym, a tym samym jego skuteczno
w obszarze
doskonalenia zawodowego nauczycieli mo e by rzeczywi cie wi ksza (mniejsze uzasadnienie dla tego
instrumentu wsparcia wyst puje w przypadku zagadnie dotycz cych metodyki nauczania czy nowych
rozwi za i wymaga w obszarze kszta cenia zawodowego – tutaj w wi kszo ci przypadków krótkie
formy szkoleniowe s wystarczaj ce).
Rekomendacja 6. Aktualnie w ród form wsparcia oferowanych uczestnikom krótkie formy szkoleniowe stosowane
zdecydowanie cz ciej ni studia podyplomowe. Jednocze nie wyniki przeprowadzonego badania wskazuj na
wi ksz adekwatno drugiego z wymienionych instrumentów doskonalenia zawodowego, za wyniki badania
eksperckiego – na wi ksz u yteczno studiów podyplomowych w kontek cie wyposa ania nauczycieli w nowe
(i wystarczaj ce) kwalifikacje zwi zane z nauczaniem dodatkowego zawodu. Uwzgl dniaj c powy sze,
w przypadku dzia , w których doskonalenie zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego jest
zorientowane na zdobycie przez tych ostatnich umiej tno ci w zakresie nauczania okre lonego przedmiotu
zawodowego, szczególnie preferowane powinny by d sze formy wsparcia (studia podyplomowe).
Analiza zagadnienia adekwatno ci wsparcia oferowanego w ramach Dzia ania 9.4 zosta a tak e
wzbogacona poprzez uwzgl dnienie typu podmiotu realizuj cego projekt.
39
Wykres 25. Przeci tne oceny adekwatno ci szkole do potrzeb uczestników w projektach realizowanych przez ró ne
typy projektodawców
5
4
3,23
3,80
3,60
3,38
3
2
1
0
podmioty publiczne
organizacje
pozarz dowe
przedsi biorstwa
ogó em
przedsi biorstwa – 65, Ogó em – n=282; pytanie zadawane tylko osobom, które wskaza y na udzia w szkoleniach; Ocena na skali od
1 do 5, gdzie 1 oznacza wsparcie w ogóle nie przydatne, a 5 wsparcia bardzo przydatne
Z relatywnie najwy szym poziomem adekwatno ci udzielonego wsparcia mamy do czynienia
w przypadku projektów realizowanych przez podmioty komercyjne (3,80 na 5-stopniowej skali), nieco
ni sze (cho nadal wy sze od poziomu adekwatno ci u rednionego dla wszystkich uczestników projektów)
oceny adekwatno ci udzielonego wsparcia wyst puj w ród uczestników projektów prowadzonych przez
organizacje pozarz dowej (3,60). Najni sza okaza a si natomiast adekwatno wsparcia w projektach
realizowanych przez podmioty publiczne (3,23). Nale y przy tym podkre li , e zidentyfikowane
zró nicowania pomi dzy poziomem adekwatno ci projektów realizowanych przez poszczególne kategorie
beneficjentów maj charakter istotny statystycznie – adekwatno oferowanego wsparcia pozostaje wi c
tym aspektem ewaluowanych przedsi wzi , który jest uwarunkowany typem podmiotu realizuj cego
projekt.
Tych uczestników projektów, którzy wskazali na relatywnie niski poziom adekwatno ci uzyskanego
wsparcia do ich potrzeb zapytano o g ówne powody takiego stanu rzeczy.
Wykres 26. Powody niskiej adekwatno ci wsparcia wzgl dem potrzeb uczestników projektów
zbyt ogólne / za ma o praktyki
18,6%
zbyt niski poziom / brak nowych wiadomo ci
18,6%
16,3%
zbyt ma o uwagi dla spraw dot. zmian w edukacji
zaj cia przeznaczone dla szkol / nauczycieli innego
rodzaju
14,0%
11,6%
niskie kompetencje prowadz cych
7,0%
zbyt du o umiej tno ci mi kkich
23,3%
inne
0%
5%
10%
15%
20%
25%
ród o: Opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI; n=43; b.d.=2; Pytanie wielokrotnego wyboru, mo liwe by o
40
Z danych przedstawionych na powy szym wykresie wynika, i najwi kszy odsetek wskaza (23,3%) dotyczy
wariantu odpowiedzi „inne”. Oznacza to, e czynniki wp ywaj ce na obni enie stopnia adekwatno ci
udzielonego wsparcia maj charakter silnie zindywidualizowany i rozproszony, a tym samym utrudnione
mo e by ich systemowe niwelowanie (w ród odpowiedzi zaliczonych do powy szego wariantu
wskazywano m.in. na: zbyt krótki czas uczestnictwa w projekcie; niezgodno faktycznego przebiegu
projektu z wcze niejszymi za eniami i informacjami przekazanymi uczestnikom8; niezrealizowanie
wszystkich elementów programu szkoleniowego; cz
odpowiedzi wskazywa a te po prostu na ogólne
niedostosowanie projektu do potrzeb i oczekiwa danej osoby). Je li chodzi o skal wyst powania
wyodr bnionych problemów, to dwoma najcz ciej wskazywanymi czynnikami, które wp ywaj na
znacz ce obni enie si poziomu adekwatno ci wsparcia s : zbyt du a ogólno tematyki wraz ze zbyt
ma ilo ci zagadnie praktycznych (18,6% wskaza ) oraz zbyt niski poziom zaj
i brak nowych
wiadomo ci uzyskanych w rezultacie udzia u w projekcie (18,6%). Dla 16,3% respondentów w ramach
oferowanego wsparcia zbyt ma o uwagi po wi cono problematyce zmian w edukacji, co przyczyni o si
do jego wzgl dnego niedostosowania do aktualnej specyfiki systemu kszta cenia zawodowego.
Warto te zwróci uwag na odpowied odnosz
si do 14% badanych – czynnikiem obni aj cym
adekwatno
wsparcia dla tego odsetka respondentów by fakt przeznaczenia zaj , w których
uczestniczyli dla szkó lub nauczycieli innego rodzaju. Za ten stan rzeczy zdaje si w najwi kszym stopniu
odpowiada fakt, i Dzia anie 9.4 obejmuje swym zasi giem kadry nauczycielskie zatrudnione w ró nych
typach placówek o wiatowych. W rezultacie, zuniwersalizowane wsparcie adresowanych do ró nych
kategorii nauczycieli nie pozwala w wystarczaj cym stopniu uwzgl dni specyfiki kszta cenia
zawodowego. W kontek cie niniejszych konkluzji znajduje swoje uzasadnienie jedna z wcze niejszych
rekomendacji, w ramach której postulowane jest rozdzielenie wsparcia adresowanego do nauczycieli
kszta cenia zawodowego na te, które by yby im dedykowane (zwi zane bezpo rednio z kszta ceniem
w ramach okre lonego przedmiotu zawodowego) i te, które skierowane by yby do wszystkich kategorii
nauczycieli (dotycz ce metodyki nauczania, wspomagania procesu dydaktycznego itp.).
Z nieco mniejszym odsetkiem wskaza mamy do czynienia w przypadku takich problemów jak: niskie
kompetencje prowadz cych (11,6%) oraz po wi cenie zbyt du ej cz ci zaj
na kwestie dotycz ce
umiej tno ci „mi kkich” (7%). Je li chodzi o kompetencje osób prowadz cych zaj cia, to – na podstawie
wyników badania jako ciowego – zauwa
nale y, i chodzi tu przede wszystkim o niewystarczaj ce
do wiadczenie trenerów i relatywnie niski poziom wiedzy w danym temacie (w tym: w porównaniu
z wiedz samych uczestników, co stawia pod znakiem zapytania celowo kursów i szkole w takiej
sytuacji). Problem ten w szczególno ci dotyczy szkole z zakresu nowej podstawy programowej,
w ramach których uczestnicy oczekiwali szczegó owych informacji i zaawansowanego wsparcia,
a otrzymywali jedynie ogólne informacje (znane im wcze niej z wprowadzanych w ycie aktów
prawnych).
Uzupe nieniem powy szych danych dotycz cych adekwatno ci wsparcia s tak e odpowiedzi na pytanie
o te zagadnienia, które – w opinii beneficjentów – by yby bardziej przydatne w ramach oferowanego
wsparcia.
8
Na problem ten zwrócono uwag tak e w badaniu jako ciowym realizowanym z nauczycielami
uczestnicz cymi w ewaluowanych projektach. Cz
osób podkre la a, e faktyczny zakres tematyczny zaj
ró ni si od pierwotnie im proponowanego, na co w pewnym stopniu wp yw mia m.in. sposób informacji
o projekcie i rekrutacji uczestników – do placówek przekazane zosta y ogólne informacje na temat projektu
przez realizatora przedsi wzi cia (niekiedy niezawieraj ce szczegó owych informacji na temat programu zaj )
i cz sto dyrektorzy prowadz cy wewn trzny nabór nie potrafili nauczycielom przedstawi pe nej informacji
odno nie tematyki szkolenia.
41
Wykres 27. Zagadnienia, które by yby bardziej przydatne zdaniem uczestników
23,1%
zagadnienia praktyczne
15,4%
zagadnienia dot. zmian w o wiacie
szkolenia w wi kszym stopniu dostosowane do
specyfiki pracy
13,7%
wiadomo ci dotycz ce metodyki nauczania / pracy z
uczniem
5,1%
4,3%
wiadomo ci o wi kszym stopniu zaawansowania
19,7%
inne
21,4%
nie wiem / trudno powiedzie
0%
5%
10%
15%
20%
25%
W najwi kszym stopniu respondenci negatywnie oceniaj cy adekwatno
uzyskanego wsparcia
oczekiwaliby wzbogacenia tematyki projektowej o zagadnienia praktyczne (23,1% wskaza ), co pozostaje
spójne z wcze niej zidentyfikowanym faktem, i to w nie brak wystarczaj cej ilo ci kwestii praktycznych
podejmowanych w ramach uzyskiwanego wsparcia w najwi kszym stopniu obni poziom adekwatno ci
rzeczonego wsparcia. Relatywnie du y odsetek uczestników (odpowiednio: 15,4% i 13,7%) postuluje, by na
wi ksz skal wprowadzi do projektów o podobnym charakterze zagadnienia dotycz ce zmian
w o wiacie oraz szkolenia w wi kszym stopniu dostosowane do specyfiki pracy nauczycieli kszta cenia
zawodowego. Odpowiedzi te równie pozostaj spójne z wcze niejszymi opiniami dotycz cymi przyczyn
obni onej adekwatno ci uzyskanego wsparcia. Dodatkowo, odpowied wskazuj ca na potrzeb wi kszego
dostosowania wsparcia do specyfiki pracy nauczycieli kszta cenia zawodowego po rednio potwierdza
problem niewystarczaj cej ilo ci zagadnie praktycznych – wydaje si , e przynajmniej cz ciowo to
nie du e znaczenie zagadnie praktycznych warunkuje ow specyfik ).
W bardzo niewielkim stopniu natomiast postulowane jest przez respondentów po enie wi kszego
nacisku na wiadomo ci dotycz ce metodyki nauczania / pracy z uczniem (5,1% wskaza )9 oraz
wiadomo ci o wi kszym stopniu zaawansowania ni te, które przekazano uczestnikom w projekcie (4,3%).
Spo ród odpowiedzi zaklasyfikowanych do wariantu „inne”, który stanowi w ogólnej liczbie odpowiedzi
19,7% pojawia y si m.in. propozycje dotycz ce: innych rozwi za w zakresie prowadzenia zaj
(zaj cia grupowe, e-learning); mo liwo ci indywidualnych konsultacji z ekspertami, ju po zako czeniu
zaj ; wprowadzenia do tematyki zaj
wi kszej ilo ci zagadnie psychologicznych; przekazania
uczestnikom u ytecznych materia ów szkoleniowych; oferowania wsparcia w formule studiów
podyplomowych (ew. kursów kwalifikacyjnych lub daj cych okre lonego rodzaju uprawnienia), nie za
w formie zwyk ych kursów i szkole 10.
Rekomendacja 7.
ród tych osób, które negatywnie oceni y adekwatno uzyskanego wsparcia w projektach
realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 najcz ciej pojawia y si postulaty dotycz ce wzbogacenia prowadzonych
9
W tym przypadku niski odsetek wskaza nie powinien dziwi o tyle, e w nie nabycie umiej tno ci
dotycz cych metodyki nauczania s jednymi ze wskazywanych najcz ciej jako rezultat partycypacji
w projekcie z Dzia ania 9.4.
10
Pozostaje to spójne z rekomendacj dotycz
zwi kszenia znaczenia studiów podyplomowych jako
instrumentu wsparcia adresowanego do nauczycieli kszta cenia zawodowego.
42
zaj
o zagadnienia o charakterze praktycznym i kwestie typowe dla specyfiki pracy nauczyciela kszta cenia
zawodowego oraz zagadnienia dotycz ce zmian w o wiacie. Je li chodzi o ostatni kwesti jej znaczenie powinno
male wraz z up ywem czasu od momentu wprowadzenia nowej podstawy programowej na potrzeby kszta cenia
zawodowego. Z kolei postulaty dotycz ce dwóch pierwszych zagadnie postrzega nale y jako kluczowe
w przypadku doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego. Stosowane w ramach projektów
w Dzia aniu 9.4 g ówne formy wsparcia, czyli szkolenia / kursy / warsztaty i studia podyplomowe b
w wielu
przypadkach wystarczaj ce, ew. wymaga b
modyfikacji programu i sposobu prowadzenia zaj , tak by
zagwarantowa wystarczaj cy stopie uwzgl dnienia zagadnie praktycznych. Pami ta jednak trzeba, e
niejednokrotnie ww. formy wsparcia kompetencyjnego nie pozwol na pe ne zapoznanie uczestników
z praktycznymi aspektami danego zagadnienia czy przedmiotu. W zwi zku z tym nale oby do katalogu
instrumentów wsparcia adresowanych do nauczycieli kszta cenia zawodowego wprowadzi tak e sta e i praktyki
w przedsi biorstwach prowadz cych dzia alno zbie
z charakterem przedmiotu nauczanego przez danego
nauczyciela. By by to instrument wsparcia zbli ony do tego, który w bie cym okresie finansowania oferowany jest
pracownikom naukowym w Dzia aniu 8.2 PO KL, gdzie mo liwe jest sfinansowanie sta u przedstawicieli wiata
nauki w podmiotach biznesowych. Dzi ki takiemu rozwi zaniu naukowcy maj sposobno poznania zagadnie
z interesuj cego ich obszaru badawczego w otoczeniu przemys owym, a nie tylko – w najlepszym razie –
laboratoryjnym. Tego rodzaju wsparcie skierowane do nauczycieli kszta cenia zawodowego pozwala oby pó niej (tj.
na etapie kszta cenia uczniów w ramach danego przedmiotu) na: pe niejsze uwzgl dnienie realnych uwarunkowa
wykonywania danego zawodu; zapoznanie uczniów ze stosowanymi w firmach technologami i urz dzeniami;
nawi zanie przez szko kontaktów z firmami z danej bran y, co mog oby prze
si na bardziej systematyczny
transfer wiedzy oraz u atwi oby wspó prac z przedsi biorstwami w zakresie organizacji zawodowych praktyk
uczniowskich. Uwzgl dniaj c fakt, i sta e i praktyki s instrumentem wymagaj cym relatywnie d ugiego
i intensywnego zaanga owania, nale oby równie wprowadzi instrument polegaj cy na wizytach studyjnych
w przedsi biorstwach, które przynajmniej cz ciowo pozwala yby na poznanie specyfiki funkcjonowania
nowoczesnego przedsi biorstwa w danej bran y.
Jednocze nie cz
respondentów wskaza a na uzasadnienie dla wprowadzenia do realizowanych projektów
instrumentu konsultacji z ekspertami dziedzinowymi ju po zako czeniu bezpo rednich dzia
rozwijaj cych
kompetencje nauczycieli. Cho wskazania te nie by y bardzo liczne, to wydaje si , e jest to propozycja warta
rozwa enia w kontek cie tych dzia , które dedykowane s doskonaleniu zawodowemu w zakresie nauki
okre lonego zawodu oraz rozwijaniu warsztatu metodyczno-dydaktycznemu danego pedagoga. W tego rodzaju
przypadkach ewentualne problemy z wykorzystaniem wiedzy i umiej tno ci mog si ujawni dopiero na etapie
np. przygotowywania programu zaj , czy wr cz rozpocz cia nauczania w ramach danego przedmiotu. Wtedy bez
tpienia mo liwo skorzystania z indywidualnych konsultacji zwi kszy aby skuteczno wdra ania rezultatów
uzyskanego wsparcia.
W ramach analiz po wi conych zagadnieniu adekwatno ci i kompleksowo ci uzyskanego wsparcia
dokonano równie
identyfikacji skali wyst powania efektu zdarzenia niezale nego, zarówno
z perspektywy uczestników, jak i realizatorów projektów. Uzyskane wyniki pozwalaj stwierdzi , na ile
zastosowana interwencja publiczna w postaci dofinansowania okre lonego rodzaju dzia
by a
niezb dna do podj cia tych dzia
(tj. bez jej zastosowania dzia ania te nie zosta yby podj te lub
zosta yby zrealizowane w okrojonej formie lub pó niejszym terminie).
43
Wykres 28. Wyst powanie efektu zdarzenia niezale nego w opinii uczestników
40%
30%
36,3%
26,6%
23,4%
20%
10,9%
10%
2,7%
0%
Bez uczestnictwa w
Bez uczestnictwa w
projekcie nie uda oby projekcie uda oby mi
si zdoby wiedz i
mi si zdoby
umiej tno ci w
podobnej wiedzy i
mniejszym zakresie i w
umiej tno ci.
pó niejszym terminie.
Bez uczestnictwa w
Bez uczestnictwa w
projekcie uda oby mi projekcie uda oby mi
si zdoby wiedz i
si zdoby wiedz i
umiej tno ci w
umiej tno ci w
podobnym zakresie, mniejszy zakresie, ale
ale w pó niejszym w podobnym terminie.
terminie
Równie bez
uczestnictwa w
projekcie uda oby mi
si zdoby wiedz i
umiej tno ci w
podobnym zakresie
oraz w podobnym ter
ród poszczególnych wariantów odpowiedzi dominuje (36,3% wskaza ) ten, w którym respondenci
deklaruj , i bez uczestnictwa w projekcie nie uda oby im si zdoby podobnej wiedzy i umiej tno ci.
Tego rodzaju sytuacja wiadczy o tym, i wsparcie zosta o w ciwie zaadresowane i dzia ania projektowe
skierowano do osób, które bez tego wsparcia nie by yby w stanie samodzielnie uzyska takich rezultatów,
jakie wygenerowa o przedsi wzi cie, w którym uczestniczyli. Dodatkowym potwierdzeniem jest tutaj
relatywnie du y odsetek respondentów (26,6%), którzy stwierdzili, e bez udzia u w projekcie nabyliby
wprawdzie podobne kwalifikacje, ale w w szym zakresie i pó niejszym terminie. Jednocze nie tylko
10,9% zadeklarowa o, e równie bez uczestnictwa w projekcie uda oby im si zdoby wiedz
i umiej tno ci w podobnym zakresie oraz terminie.
Wykres 29. Wyst powanie efektu zdarzenia niezale nego w opinii beneficjentów
bez wsparcia nie zrealizowali my zaplanowanych
zada
86,7%
bez wsparcia zrealizowaliby my dzia ania
projektowe w mniejszym zakresie oraz w
pó niejszym terminie
13,3%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
W przypadku beneficjentów skala wyst powania efektu zdarzenia niezale nego okaza a si jeszcze
mniejsza – a 86,7% realizatorów projektów przyzna o, i bez uzyskanego wsparcia nie zrealizowaliby oni
zaplanowanych zada . W przypadku pozosta ych 13,3% beneficjentów równie mamy do czynienia
z relatywnie du ym stopniem niezb dno ci uzyskanego wsparcia, gdy wskazali oni na znaczne
ograniczenia w podj ciu planowanych dzia
bez otrzymania dotacji (dzia ania projektowe by y
podejmowane w mniejszym zakresie oraz w pó niejszym terminie).
44
Generalnie wi c, w przypadku uczestników projektów, a w jeszcze wi kszym stopniu – w odniesieniu do
realizatorów projektów, ujawnia si du a trafno uzyskanego wsparcia. W sytuacji, gdyby nie zosta y
dofinansowane projekty z Dzia ania 9.4, zdecydowana wi kszo dzia
projektowych nie zosta aby
zrealizowana (przynajmniej przez samych beneficjentów), a znaczna cz
uczestników projektów nie
mia aby mo liwo ci uzyskania takiego wsparcia kompetencyjnego, jakie otrzymali oni w nie w ramach
ewaluowanych projektów. Zidentyfikowany w badaniu stan rzeczy wiadczy jednocze nie o uzasadnieniu
dla kontynuowania – by mo e w zmodyfikowanej formule i poszerzonym zakresie (vide poszczególne
rekomendacje szczegó owo odnosz ce si do ewentualnych zmian) – wsparcia adresowanego do
nauczycieli kszta cenia zawodowego. Uzyskane wyniki uprawniaj bowiem do postawienia tezy, i bez
tego rodzaju pomocy proces doskonalenia zawodowego tej grupy móg by ulec znacz cemu ograniczeniu.
W kontek cie adekwatno ci i kompleksowo ci udzielonego wsparcia warto tak e wskaza na zakres
i charakter problemów, na które odpowied mia y stanowi zaplanowane dzia ania projektowe (poni szy
wykaz stworzono w oparciu o zapisy zawarte we wnioskach o dofinansowanie):
niesatysfakcjonuj ce wyniki uczniów pomorskich placówek kszta cenia zawodowego w wynikach
zawodowych egzaminów zewn trznych,
niedostosowanie kompetencji nauczycieli do potrzeb regionalnej gospodarki,
ograniczona aktywno placówek i nauczycieli w dostosowywaniu oferty edukacyjnej i sposobu
prowadzenia zaj do zmieniaj cych si potrzeb i mo liwo ci,
niski poziom zainteresowania kadr o wiaty korzystaniem z form doskonalenia zawodowego,
niewystarczaj ca ilo
dzia
dotycz cych doskonalenia zawodowego nauczycieli,
ograniczone mo liwo ci indywidualnego dokszta cania si nauczycieli,
zmniejszanie si liczby uczniów skutkuj ce malej cym zapotrzebowaniem na kadr nauczycielsk
(oraz wynikaj ca z tego faktu konieczno przekwalifikowania si lub zdobycia kompetencji
umo liwiaj cych prowadzenia zaj
w systemie kszta cenia ustawicznego i adresowanego do
osób doros ych),
problemy w dostosowaniu oferty szko y do wymogów reformy programowej (w tym brak
uprawnie nauczycieli do nauczania nowych przedmiotów/zawodów),
niewystarczaj cy poziom wiedzy i kompetencji nauczycieli w zakresie post powania z uczniami
o specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz radzenia sobie w trudnych i nieprzewidywalnych
sytuacjach w szkole,
niski poziom kompetencji informatycznych nauczycieli,
niski poziom kompetencji j zykowych nauczycieli,
nasilanie si zjawiska przemocy w szkole,
brak nawyku kszta cenia si przez ca e ycie.
3.1.6
Skuteczno
i efektywno
ewaluowanych projektów
W niniejszej cz ci przeprowadzono analiz skuteczno ci i efektywno ci ewaluowanych projektów.
Podobnie jak w przypadku wcze niejszych zagadnie tak e i tutaj uwzgl dniono zarówno wymiar
ogólnoprojektowy, jak i perspektyw uczestników przedsi wzi realizowanych w Dzia aniu 9.4.
Na poni szym wykresie przedstawiono dane dotycz ce wyst powania poszczególnego rodzaju efektów
udzia u w projekcie.
45
Wykres 30. Deklaracja wyst powania poszczególnego rodzaju efektów udzia u w projekcie
TAK
NIE
odmowa odpowiedzi
19,5%
Dzi ki uczestnictwu w projekcie moja pozycja
zawodowa uleg a poprawie.
72,2%
Dzi ki wsparciu oferowanemu w ramach projektu
zdoby em/am nowe umiej tno ci.
Uczestnictwo w projekcie pozwoli o mi rozwin
posiadane umiej tno ci.
66,2%
14,2%
22,5%
5,3%
76,2%
ju
18,9%
5,0%
Uczestnictwo w projekcie wp yn o na sposób
prowadzenia przeze mnie zaj .
50,7%
42,4%
7,0%
23,8%
Uczestnictwo w projekcie wp yn o na tematyk
prowadzonych przeze mnie zaj .
66,9%
9,3%
0%
20%
40%
60%
80%
Oddzia ywanie projektów z Dzia ania 9.4 na ich uczestników odnosi si przede wszystkim do sfery
umiej tno ci – dla 76,2% badanych uzyskane wsparcie umo liwi o im rozwini cie ju posiadanych
umiej tno ci, natomiast dla 72,2% pozwoli o im zdoby nowe umiej tno ci. Po owa uczestników
projektów (50,7%) przyzna a, e udzia w projekcie wp yn na sposób prowadzenia zaj (nale y ów fakt
wi za z jednym z wcze niejszych wyników, który wskazywa na relatywnie du skal nabywania przez
uczestników wiedzy i kwalifikacji w obszarze metodyki nauczania).
Z wyra nie mniejsz skuteczno ci ewaluowanych projektów mamy natomiast do czynienia w przypadku
dwóch pozosta ych wymiarów wp ywu danego przedsi wzi cia na aktywno odbiorcy wsparcia. Zarówno
w odniesieniu do poprawy sytuacji zawodowej, jak i zmiany tematyki prowadzonych zaj
wsparcie
uzyskane przez respondentów w ramach Dzia ania 9.4 okaza o si oddzia ywa w stopniu bardzo
niewielkim (odsetek nauczycieli potwierdzaj cych ten rodzaj oddzia ywania projektowego wyniós
odpowiednio: 19,5% i 23,8%). Innymi s owy, w bardzo niewielkim stopniu ewaluowane projekty mog by
traktowane jako narz dzie poprawy sytuacji zawodowej uczestników oraz ich ewentualnego
przekwalifikowania. W tym kontek cie jako szczególnie uzasadnion uzna nale y jedn z wcze niejszych
rekomendacji, by wi kszy nacisk po
na dzia ania zorientowane na poszerzanie nie tyle ogólnych
kompetencji nauczycieli kszta cenia zawodowego, ale raczej tych umiej tno ci, które dotycz
bezpo rednio kszta cenia w danym zawodzie (chodzi zarówno o przedmiot, którego dotychczas naucza a
dana osoba, jak i nowe przedmioty, wykraczaj ce poza jej dotychczasow aktywno dydaktyczn ).
Analiza dotycz ca wyst pienia poszczególnych rodzajów efektów udzia u w projekcie zosta a tak e
przeprowadzona z uwzgl dnieniem typu podmiotu b
cego realizatorem projektu.
46
19,8%
25,0%
17,6%
19,5%
podmioty publiczne
organizacje pozarz dowe
NIE
11,7%
odmowa odpowiedzi
16,7%
22,1%
14,2%
68,5%
83,3%
82,4%
72,2%
TAK
NIE
25,7%
16,7%
13,2%
22,5%
5,9%
odmowa odpowiedzi
4,4%
5,3%
73,4%
83,3%
83,8%
76,2%
TAK
NIE
odmowa odpowiedzi
przedsi biorstwa
68,5%
58,3%
60,3%
66,2%
22,1%
8,3%
10,3%
18,9%
4,5%
8,3%
5,9%
5,0%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ogó em
Uczestnictwo w projekcie wp yn o na
sposób prowadzenia przeze mnie zaj .
TAK
Uczestnictwo w projekcie wp yn o na
tematyk prowadzonych przeze mnie
zaj .
Uczestnictwo w projekcie pozwoli o
mi rozwin ju posiadane
umiej tno ci.
Dzi ki wsparciu oferowanemu w
ramach projektu zdoby em/am
nowe umiej tno ci.
Dzi ki uczestnictwu w projekcie
moja pozycja zawodowa uleg a
poprawie.
Wykres 31. Deklaracja wyst powania poszczególnego rodzaju efektów udzia u w projekcie wg typu podmiotu
cego realizatorem projektu
47,3%
TAK
57,4%
50,7%
75,0%
46,8%
25,0%
30,9%
42,4%
NIE
5,9%
odmowa odpowiedzi
TAK
11,8%
7,0%
19,8%
16,7%
38,2%
23,8%
NIE
odmowa odpowiedzi
47,1%
73,0%
66,7%
66,9%
7,2%
16,7%
14,7%
9,3%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
przedsi biorstwa – 68
Jak wynika z danych przedstawionych na powy szym wykresie, mamy do czynienia ze stosunkowo
du ym podobie stwem ocen uczestników projektów realizowanych przez poszczególne kategorie
beneficjentów, je li chodzi o wyst powanie wi kszo ci efektów udzia u w projekcie. Co si tyczy
poszczególnych efektów, to nale y w odniesieniu do nich zauwa , i :
nieznacznie cz ciej uczestnicy projektów realizowanych przez organizacje pozarz dowe
deklarowali popraw swojej sytuacji zawodowej,
nabycie nowych umiej tno ci lub rozwini cie umiej tno ci ju
posiadanych cechuje
w najmniejszym stopniu uczestników projektów realizowanych przez podmioty publiczne,
zmian sposobu prowadzenia zaj
w rezultacie projektu najcz ciej deklaruj uczestnicy
projektów realizowanych przez organizacje pozarz dowe, w najmniejszym za odbiorcy wsparcia
w projektach realizowanych przez podmioty publiczne,
w przypadku projektów realizowanych przez przedsi biorstwa mamy do czynienia z najwi kszym
odsetkiem uczestników deklaruj cych, i dzi ki udzia owi w projekcie zmieni a si tematyka
prowadzonych przez nich zaj , za najmniejszy odsetek osób dostrzegaj cych tego rodzaju efekt
ujawni si w ród uczestników projektów realizowanych przez organizacje pozarz dowe.
47
Generalnie jednak, zidentyfikowane zró nicowania w skali wyst powania poszczególnych efektów
wsparcia nie s na tyle du e, by nale o je wi za szczególnie z faktem realizacji projektu przez dany typ
beneficjenta. Przeprowadzona analiza statystyczna wykaza a, e tylko w przypadku dwóch ostatnich
efektów (zmiana sposobu prowadzenia zaj
oraz zmiana tematyki prowadzonych zaj ) ró nice
zidentyfikowane pomi dzy poszczególnymi kategoriami uczestników (wyró nionymi ze wzgl du na typ
beneficjenta realizuj cego projekt) maj charakter istotny statystycznie.
Prezentowane w dalszej cz ci dane dotycz
projektów z perspektywy ich realizatorów.
ju
oceny skuteczno ci i efektywno ci ewaluowanych
Wykres 32. Deklarowany stopie realizacji celów projektów
80%
73,3%
60%
40%
26,7%
20%
0%
w bardzo ma ym w ma ym stopniu w rednim stopniu w du ym stopniu
stopniu
w bardzo du ym
stopniu
Na poziomie ogólnym beneficjenci zdecydowanie pozytywnie oceniaj skuteczno podj tych dzia
projektowych – a 73,3% respondentów deklaruje, i pierwotne za enia projektowe zosta y zrealizowane
w bardzo du ym stopniu, a jedna czwarta (26,7%), e cele projektu osi gni to w du ym stopniu.
Pozosta ych wariantów odpowiedzi nie wybra aden respondent, co oznacza brak sytuacji, w których cele
projektu nie zosta yby osi gni te.
Jednocze nie jednak w przedsi wzi ciach poddanych analizie mo liwe by o wyst pienie tak e takich
rezultatów, które mia y charakter dodatkowy i nieprzewidziany – skal ich wyst powania odzwierciedlaj
dane przedstawione na poni szym wykresie.
Wykres 33. Deklaracja wyst pienia dodatkowych, nieprzewidzianych rezultatów projektu
13,3%
26,7%
nie
tak
nie wiem
60,0%
48
Dodatkowe efekty realizowanych przedsi wzi wyst pi y w a 60% analizowanych projektów. Jedynie
w nieco ponad jednej czwartej (26,7%) przypadków tego rodzaju efekty si nie ujawni y, co oznacza
ograniczenie si
oddzia ywania projektu tylko do rezultatów zaplanowanych (a przynajmniej
przewidzianych).
Spo ród dodatkowych efektów, które wyst pi y w projekcie zdecydowanie najcz ciej zwracano uwag na
aspekt integracyjny, zarówno dotycz cy integracji rodowiska nauczycielskiego, czy dyrektorskiego, jak
i nawi zanie trwa ej kooperacji pomi dzy realizatorami projektów, a organami prowadz cymi placówki
kszta cenia zawodowego lub realizatorami projektów, a samymi szko ami. W jednostkowych przypadkach
dodatkowe rezultaty odnosi y si z kolei do podj cia dodatkowych dzia
projektowych (zakup
dodatkowych – pierwotnie nieprzewidzianych – materia ów dydaktycznych, czy te wprowadzenie
ponadprogramowych elementów nauki j zyka obcego).
Wydaje si , e szczególnego podkre lenia wymaga generowanie przez ewaluowane projekty efektu
integracyjnego. I cho jest on dostrzegany przez realizatorów projektów obj tych niniejszym badaniem,
to jednak skala wyst powania tego efektu nie jest na tyle du a, by mo na by o przyj , i jego
generowanie nie wymaga adnych dodatkowych dzia . W zwi zku z powy szym, w kontek cie
przysz ego okresu finansowania warto rozwa
podejmowanie tak e dzia
o charakterze
networkingowym, których celem b dzie zapewnienie wzajemnego kontaktu pomi dzy poszczególnymi
interesariuszami procesu kszta cenia zawodowego.
Rekomendacja 8. Istotnym obszarem podejmowania ewentualnych dzia
wspieraj cych adresowanych do
sektora kszta cenia zawodowego powinna by tak e integracja placówek kszta cenia zawodowego (na poziomie
nauczycieli i kadry zarz dzaj cej). Celem takiej integracji by aby przede wszystkim wymiana do wiadcze
w zakresie dydaktyki przedmiotów zawodowych oraz konsultowanie dzia
dotycz cych profilu kszta cenia
zawodowego w regionie. Integracja ta powinna by realizowana poprzez organizacj cyklicznych spotka
w ramach dwóch grup: nauczycieli kszta cenia zawodowego (co bardzo wa ne, z zapewnieniem udzia u dwóch
kategorii – nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu; jest to uzasadnione
odmienno ci do wiadczenia i kompetencji przedstawicieli ka dej z tych grup, a tym samym mo liwo ci
istotnego wzbogacenia swojej wiedzy i warsztatu metodyczno-dydaktycznego poprzez kontakt z przedstawicielem
innej kategorii nauczyciela kszta cenia zawodowego) oraz dyrektorów placówek kszta cenia zawodowego. Warto
tak e uwzgl dni , przynajmniej w odniesieniu do cz ci tego rodzaju spotka , udzia przedstawicieli rodowiska
przedsi biorców dzia aj cych w bran ach, w których znajduj zatrudnienie absolwenci placówek o wiatowych
kszta cenia zawodowego.
Na szczególny rodzaj dodatkowego efektu ewaluowanych projektów zwrócili uwag uczestnicy badania
jako ciowego reprezentuj cy pracodawców uczestników przedsi wzi z Dzia ania 9.4 (czyli dyrektorów
placówek kszta cenia zawodowego). Chodzi w tym przypadku o wewn trzny transfer wiedzy i nowych
rozwi za – nauczyciele korzystaj cy ze wsparcia wnosz do placówki nowe pomys y zwi zane z jej
funkcjonowaniem i prowadzeniem zaj . W takiej sytuacji oddzia ywanie projektu wykracza poza tylko
tych uczestników, które wzi li bezpo redni udzia w danym przedsi wzi ciu.
Oprócz identyfikacji skuteczno ci i efektywno ci podejmowanych dzia
projektowych podj to równie
prób okre lenia najwa niejszych czynników determinuj cych skuteczno projektów z Dzia ania 9.4. Na
poni szym wykresie przedstawiono rozk ad odpowiedzi realizatorów projektów na pytanie o charakter
wp ywu poszczególnych czynników na skuteczno dzia
projektowych.
49
Wykres 34. Ocena charakteru wp ywu poszczególnych czynników determinuj cych skuteczno
projektu
formy wsparcia
100,0%
wiedza i do wiadczenie naszych pracowników
6,7%
zasoby organizacyjno – techniczne naszej
instytucji
13,3%
zakres merytoryczny wsparcia
13,3%
zastosowane sposoby rekrutacji uczestników
13,3%
bud etu projektu
6,7%
13,3%
postawa uczestników projektów
13,3%
13,3%
wielko
93,3%
86,7%
86,7%
86,7%
80,0%
73,3%
13,3%
13,3%
zakres czasowy wsparcia
zasoby ludzkie naszej instytucji (liczba
pracowników)
73,3%
negatywny
33,3%
postawa dyrekcji placówek, z których
pochodzili uczestnicy projektu
66,7%
40,0%
0%
20%
40%
neutralny
pozytywny
60,0%
60%
80%
100%
W przypadku wszystkich wyró nionych czynników mamy do czynienia z pozytywnym ich oddzia ywaniem
na skuteczno podejmowanych w projekcie dzia . Co wi cej w odniesieniu do wi kszo ci czynników
ów pozytywny wp yw wyst puje na bardzo du skal , przy stosunkowo niewielkim odsetku odpowiedzi
wskazuj cych na neutralne, a tym bardziej negatywne oddzia ywanie. Najbardziej powszechny (tj.
dotycz cy najwi kszej liczby beneficjentów) pozytywny charakter wp ywu ujawnia si w przypadku takich
czynników jak: formy wsparcia; wiedza i do wiadczenie kadry realizatora projektu; zasoby organizacyjnotechniczne realizatora projektu; zakres merytoryczny wsparcia; zastosowane sposoby rekrutacji
uczestników.
Wskazania potwierdzaj ce negatywny wp yw danego czynnika pojawi y si (ale w niewielkiej liczbie)
w odniesieniu do takich czynników jak: wielko bud etu projektu, postawa uczestników projektów,
zakres czasowy wsparcia. Jednocze nie w przypadku dwóch czynników: zasoby ludzkie realizatora
projektu oraz postawa dyrekcji placówek, z których pochodzi uczestnicy projektu (odpowiednio, 33,3%
i 40% wskaza identyfikuj cych wp yw ka dego z nich na skuteczno projektu jako neutralny).
Generalnie wi c, aden z wymienionych czynników nie mo e by traktowany jako ograniczenie
skuteczno ci realizowanych projektów, a tym samym nie ma podstaw do formu owania okre lonych
zalece zorientowanych na zniwelowanie niekorzystnego wp ywu danego czynnika.
Do analizy skuteczno ci i efektywno ci ewaluowanych projektów wprowadzono tak e aspekt kosztowy. Po
pierwsze, zapytano beneficjentów, czy mo liwe by o osi gni cie lepszych efektów projektu przy
zbli onych rodkach finansowych, lecz wprowadzeniu ewentualnych modyfikacji dotycz cych jego zakresu
lub sposobu realizacji. Dane dotycz ce tej kwestii przedstawiono poni ej.
50
Wykres 35. Ocena mo liwo ci osi gni cia lepszych efektów przy zbli onych rodkach finansowych
13,3%
46,7%
nie
tak
nie wiem
40,0%
Jak wida , w przypadku blisko po owy projektów (46,7%) – uzyskane rodki finansowe zosta y –
przynajmniej w opinii beneficjentów – wykorzystane w sposób optymalny, tj. nie by oby mo liwe
osi gni cie lepszych efektów przy takim samym bud ecie projektu. Osi gni cie lepszych efektów
w projekcie przy takich samych za eniach bud etowych i jednoczesnej zmianie okre lonych elementów
projektu by oby mo liwe wg 40% realizatorów przedsi wzi w Dzia aniu 9.4.
Je li chodzi o propozycje zmian, które mog yby zwi kszy efekty projektu przy takiej samej wielko ci
dofinansowania zwrócono uwag na nast puj ce elementy: dostosowanie poziomu szkole / kursów /
warsztatów do rzeczywistych mo liwo ci uczestników (nale y podkre li , i chodzi tu o dwa warianty
ewentualnego niedostosowania: oferowanie wsparcia na poziomie przekraczaj cym mo liwo ci
uczestników, jak i oferowanie pomocy szkoleniowej na poziomie znacz co ni szym ni bie cy poziom
wiedzy i kompetencji uczestników); zmiana pierwotnych za
dot. grupy docelowej i poszerzenie kr gu
odbiorców wsparcia; skrócenie czasu trwania form wsparcia; zapewnienie uczestnikom takich elementów
wsparcia, które gwarantuj trwa
osi gni tych rezultatów (wi ksza ilo
u ytecznych materia ów
szkoleniowych przekazywanych uczestnikom; stworzenie platformy e-learningowej zapewniaj cej sta y
dost p do ca ci materia ów szkoleniowych; u atwienie kontaktu z ekspertami i trenerami poprzez
wprowadzenie indywidualnych konsultacji); wprowadzenie zaj
z budowania programów nauczania
w szko ach zawodowych (zgodnie z za eniami nowej podstawy programowej).
W odniesieniu do pierwszych wskaza dotycz cych rozwi za optymalizuj cych efektywno dzia
projektowych, to przede wszystkim potwierdzaj one bardzo du e znaczenie diagnozy przeprowadzanej
na pocz tkowym etapie projektu, zarówno je li chodzi o diagnoz zapotrzebowania na wsparcie w grupie
docelowej, jak i diagnoz potrzeb i mo liwo ci poszczególnych uczestników. Co si tyczy postulowanego
skrócenia czasu trwania form wsparcia, to wcze niejsze wyniki nie potwierdzaj celowo ci takiego
rozwi zania, co wi cej – pojawia y si raczej postulaty cz stszego stosowania wsparcia w postaci studiów
podyplomowych, które przecie s znacznie bardziej absorbuj ce ni formu a kursowo-szkoleniowa11. Bez
tpienia jednak dobór formy wsparcia powinien by zawsze dostosowany do obszaru tematycznego
(w przypadku niektórych zagadnie formu a szkoleniowa jest wystarczaj ca, ale je li chodzi np. o nabycie
kwalifikacji do nauczania danego przedmiotu zawodowego ta forma wsparcia mo e by zbyt krótka
11
Faktem jest, zwracano zreszt na to uwag tak e w badaniu eksperckim, e w przypadku d szych form
wsparcia mo e rosn
niech
do anga owania si w nie zarówno ze strony nauczycieli (konieczno
po wi cenia okre lonej ilo ci czasu), jak i dyrektorów szkó (konieczno
oddelegowania pracownika
w sytuacji, gdy zaj cia odbywaj si w dni powszednie, a tym samym zaburzenie procesu dydaktycznego
w placówce). Wydaje si jednak, e priorytetowo powinna by traktowana kwestia skuteczno ci udzielanego
wsparcia, a w wielu przypadkach d szy jego okres zwi ksza skal osi gni tych przez uczestnika projektu
rezultatów.
51
i ograniczona w swym zakresie tematycznym), co tylko po raz kolejny potwierdza znaczenie rzetelnej
i pog bionej diagnozy na pocz tku realizacji projektu. Na pewno natomiast nale oby d
do
cz stszego stosowania sugerowanych instrumentów wzmacniania trwa ci rezultatów projektów.
Po drugie, przeprowadzono analiz efektywno ci kosztowej z wykorzystaniem, zawartych we wnioskach
o dofinansowanie, danych dotycz cych kosztu dzia
projektowych przypadaj cego na jednego
uczestnika projektu12. Efektywno
kosztowa zosta a przeanalizowana w odniesieniu do kwestii:
skuteczno ci dzia
projektowych, trafno ci zaoferowanego wsparcia, adekwatno ci form wsparcia
przewidzianych w projekcie.
Wykres 36. Przeci tne kwoty przypadaj ce na jednego uczestnika projektu w ród osób deklaruj cych wyst powanie
poszczególnych efektów
4 000 z
3 771,10 z
3 495,04 z
3 414,14 z
3 383,97 z
3 185,25 z
2 851,23 z
2 826,11 z
3 000 z
2 245,37 z
2 752,20 z
1 994,64 z
2 000 z
1 000 z
-z
TAK
NIE
Dzi ki uczestnictwu w
projekcie moja pozycja
zawodowa uleg a
poprawie.
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
Dzi ki wsparciu
Uczestnictwo w projekcie Uczestnictwo w projekcie Uczestnictwo w projekcie
oferowanemu w ramach pozwoli o mi rozwin ju
wp yn o na sposób
wp yn o na tematyk
projektu zdoby em/am
posiadane umiej tno ci. prowadzenia przeze mnie
prowadzonych przeze
nowe umiej tno ci.
zaj .
mnie zaj .
ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI oraz zapisów wniosków o dofinansowanie; Dzi ki uczestnictwu
w projekcie moja pozycja zawodowa uleg a poprawie. – n=259, Dzi ki wsparciu oferowanemu w ramach projektu zdoby em/am
nowe umiej tno ci. – n=286; Uczestnictwo w projekcie pozwoli o mi rozwin ju posiadane umiej tno ci. – n=287; Uczestnictwo
w projekcie wp yn o na sposób prowadzenia przeze mnie zaj . – n=281; Uczestnictwo w projekcie wp yn o na tematyk
prowadzonych przeze mnie zaj . – n=274; z analiz wy czono odp. odmowa odpowiedzi
W przypadku wszystkich efektów redni koszt przypadaj cy na jednego uczestnika okaza si wy szy
w tych projektach, których uczestnicy potwierdzili wyst powanie danego rezultatu. Co wi cej,
w przypadku efektów dotycz cych zdobycia nowych umiej tno ci, rozwini cia ju posiadanych
umiej tno ci oraz zmiany tematyki prowadzonych zaj , zidentyfikowane zró nicowania maj charakter
istotny statystycznie. Innymi s owy, mamy do czynienia z sytuacj , w której zaanga owanie wi kszych
rodków finansowych znajduje potwierdzenie w wi kszej skuteczno ci podejmowanych dzia
projektowych rozumianej jako generowanie okre lonych efektów dla uczestników projektów.
12
Koszt przypadaj cy na jednego uczestnika uwzgl dniony w analizie dotyczy wszystkich uczestników
projektu, a wi c nie tylko nauczycieli kszta cenia zawodowego (nie ma mo liwo ci wyliczenia w oparciu
o dane zawarte we wniosku o dofinansowanie kosztu dzia
projektowych przypadaj cych na jednego
uczestnika b
cego nauczycielem kszta cenia zawodowego).
52
Wykres 37. Stopie wykorzystywania nabytej wiedzy / umiej tno ci a przeci tna kwota przypadaj ca na jednego
uczestnika projektu
Ca y czas wykorzystuj nabyte umiej tno ci /
wiedz w swojej codziennej pracy
3 451,02 z
Od czasu do czasu wykorzystuj nabyte
umiej tno ci / wiedz w swojej codziennej pracy
3 163,15 z
W ogóle nie wykorzystuj nabytych umiej tno ci /
wiedzy w swojej codziennej pracy
2 800,31 z
0z
1 000 z
2 000 z
3 000 z
4 000 z
ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI oraz zapisów wniosków o dofinansowanie; Ca y czas wykorzystuj
nabyte umiej tno ci / wiedz w swojej codziennej pracy – n=79, Od czasu do czasu wykorzystuj nabyte umiej tno ci / wiedz
w swojej codziennej pracy – n=163, W ogóle nie wykorzystuj nabytych umiej tno ci / wiedzy w swojej codziennej pracy – n=14
W przypadku oceny trafno ci wiedzy i umiej tno ci nabytych w rezultacie projektów realizowanych
w Dzia aniu 9.4 nie mamy wprawdzie do czynienia ze zró nicowaniami o charakterze istotnym
statystycznie, niemniej jednak – jak wida na przedstawionym powy ej wykresie – wraz ze wzrostem
stopnia wykorzystywania nabytych umiej tno ci i wiedzy ro nie równie kwota przypadaj ca na jednego
uczestnika projektu. Mo na wi c powiedzie , e zwi kszenie rodków finansowych zaanga owanych
w realizacj projektu daje szans na zwi kszenie trafno ci rezultatów projektu ocenian przez pryzmat
stopnia wykorzystywania nabytych umiej tno ci i wiedzy. Nale y jednak podkre li , e podstawowym
warunkiem osi gni cia tego typu efektu jest przeprowadzenie rzetelnej diagnozy potrzeb
Wykres 38. Stopie adekwatno ci szkole a kwota przypadaj ca na uczestnika projektu
5 000 z
4 438,18 z
4 000 z
3 610,32 z
3 000 z
2 610,14 z
2 000 z
1 000 z
1 779,12 z
1 714,03 z
0z
bardzo ma y stopie
ma y stopie
redni stopie
du y stopie
bardzo du y stopie
ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników badania CAWI oraz zapisów wniosków o dofinansowanie; bardzo ma y stopie –
n=17, ma y stopie – n=28, redni stopie – n= 103, du y stopie – n=100, bardzo du y stopie – n=34
Dane przedstawione na powy szym wykresie nie pozostawiaj w tpliwo ci, e wi kszy bud et projektu
(mierzony wielko ci kwoty przypadaj cej na jednego uczestnika projektu) zwi ksza szans na
zapewnienie wi kszego stopnia adekwatno ci wsparcia udzielonego uczestnikom projektu. redni poziom
53
finansowania dzia
projektowych przypadaj cy na jednego uczestnika projektu w przypadku tych
projektów, których uczestnicy wskazywali na bardzo ma y stopie adekwatno ci wyniós 1 779,12 z ,
podczas gdy dla projektów, w których stopie adekwatno ci by bardzo du y wielko
kwoty
przypadaj cej na jednego uczestnika wynios a 4 438,18 z . Co wi cej, zidentyfikowane zró nicowania maj
charakter istotny statystycznie.
Zapewnienie wsparcia o wysokiej adekwatno ci wymaga z jednej strony zaanga owania pewnej puli
rodków na dzia ania diagnostyczne, a z drugiej strony jak si mo na spodziewa równie zapewnienia
uczestnikom us ug wy szej jako ci, których cena jest zwykle wy sze. W zwi zku z tym nale y stwierdzi , i
wysoki bud et projektu jest szans na osi gni cie lepszych rezultatów, lecz szansa ta mo e zosta
wykorzystana w pe ni tylko przy przeprowadzeniu rzetelnych dzia
diagnostycznych oraz racjonalnym
wydatkowaniu rodków.
Podsumowuj c analiz dotycz
efektywno ci kosztowej ewaluowanych projektów zauwa
nale y, e
w przypadku wszystkich analizowanych aspektów (skuteczno dzia
projektowych, trafno nabytych
umiej tno ci i wiedzy, adekwatno
udzielonego wsparcia) zaanga owanie wi kszych rodków
finansowych skutkuje generowaniem wi kszych efektów. Jest to istotna informacja w kontek cie oceny
racjonalno ci finansowej realizowanych projektów – nadmierne ograniczanie kwoty przypadaj cej na
jednego uczestnika projektu mo e negatywnie odbija si na skuteczno ci, trafno ci i adekwatno ci
wsparcia, nie nale y wi c traktowa oszcz dno ci projektowych jako celu nadrz dnego, w przypadku gdy
planowane dzia ania projektowe maj charakter racjonalny i funkcjonalny. Tym samym nie ma
uzasadnienia dla okre lania maksymalnego pu apu finansowania dzia
projektowych w przeliczeniu na
jednego uczestnika (cho oczywi cie na etapie oceny merytorycznej nale y w sposób bardzo dok adny
dokonywa analizy szczegó owego bud etu projektu, a w przypadku niezasadnego planu finansowego –
nie rekomendowa danego projektu do uzyskania dofinansowania).
Jednocze nie, trudno w sposób precyzyjny okre li , na jakim poziomie powinien si kszta towa koszt
uczestnictwa w projekcie jednej osoby, by mo na by o mówi o wysokim stopniu efektywno ci kosztowej.
Jest to bowiem bezpo rednio uzale nione od charakteru podejmowanych w projekcie dzia , zakresu
oferowanego wsparcia, a tak e – w przypadku doskonalenia zawodowego odnosz cego si do nauczania
okre lonego przedmiotu zawodowego – specyfiki tego przedmiotu. Ró norodno mo liwych konfiguracji
powy szych aspektów projektu sprawia,
e ró ne typy przedsi wzi
staj
si
wzajemnie
nieporównywalne, tak e pod wzgl dem finansowym.
Rekomendacja 9. W przypadku wszystkich analizowanych aspektów (skuteczno dzia
projektowych, trafno
nabytych umiej tno ci i wiedzy, adekwatno
udzielonego wsparcia) zaanga owanie wi kszych rodków
finansowych skutkuje generowaniem wi kszych efektów. Oznacza to, e nadmierne ograniczanie kwoty
przypadaj cej na jednego uczestnika projektu mo e negatywnie odbija si na skuteczno ci, trafno ci
i adekwatno ci wsparcia, nie nale y wi c traktowa oszcz dno ci projektowych jako celu nadrz dnego,
w przypadku gdy planowane dzia ania projektowe maj charakter racjonalny i funkcjonalny. Tym samym nie ma
uzasadnienia dla okre lania maksymalnego pu apu finansowania dzia
projektowych w przeliczeniu na jednego
uczestnika (cho oczywi cie na etapie oceny merytorycznej nale y w sposób bardzo dok adny dokonywa analizy
szczegó owego bud etu projektu, a w przypadku niezasadnego planu finansowego – nie rekomendowa danego
projektu do uzyskania dofinansowania).
3.1.6
Ocena wymiaru organizacyjnego ewaluowanych projektów
W ramach niniejszej cz ci przeprowadzono analiz ewaluowanych projektów pod k tem ich wymiaru
organizacyjnego, uwzgl dniaj c takie kwestie jak: intensywno
udzielanego wsparcia, mo liwo
wspó kszta towania przez uczestników projektów zakresu i formy wsparcia, stosowane formy rekrutacji
uczestników.
54
Wykres 39. Ocena intensywno ci wsparcia otrzymanego w ramach projektów Dzia ania 9.4 PO KL
70%
63,2%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
12,3%
8,9%
6,3%
7,9%
1,3%
0%
zdecydowanie zbyt raczej zbyt krótki
krótki
optymalna – ani
zbyt krótki, ani
zbyt d ugi
raczej zbyt d ugi zdecydowanie zbyt nie wiem / trudno
ugi
powiedzie
ród uczestników ewaluowanych projektów wyra nie dominuje przekonanie o optymalnej intensywno ci
uzyskanego wsparcia – 63,2% respondentów jest przekonanych, e czas korzystania z tych form wsparcia,
które zaoferowano im w projekcie by w ciwy (ani zbyt krótki, ani zbyt d ugi). Blisko jedna pi ta
badanych (18,6%) oceni a intensywno wsparcia negatywnie wskazuj c na zbyt krótki czas wiadczenia
im wsparcia. Z kolei mniej wi cej co dziesi ty uczestnik (10,2%) uzna czas uczestnictwa w projekcie jako
– raczej lub zdecydowanie – zbyt d ugi.
Generalnie wi c mamy do czynienia z pozytywn ocen przez uczestników intensywno ci udzielanego
wsparcia. Co wa ne – szczególnie w kontek cie: (a) przywo anej wcze niej uwagi jednego z beneficjentów
o tym, by w odniesieniu do nauczycieli preferowa krótkie formy wsparcia, (b) rekomendacji dotycz cej
zwi kszenia znaczenia d szej formy wsparcia, tj. studiów podyplomowych) – ta pozytywna ocena
dotyczy tak e wsparcia w formie studiów podyplomowych, gdzie równie zdecydowanie dominuje
przekonanie o optymalnej d ugo ci wsparcia, a opini na temat zbyt d ugiego jego okresu wyrazi tylko
jeden respondent.
Wykres 40. Zakres wp ywu uczestników na kszta t uzyskiwanego wsparcia
Uczestnicy korzystali ze wsparcia w takiej formie, w jakiej zosta o
im zaoferowane i nie mieli wp ywu ani na jego zakres tematyczny
ani na sposób prowadzenia zaj
36,4%
By y brane pod uwag sugestie uczestników zwi zane z kwestiami
organizacyjnymi (terminy. godziny, dojazdy)
51,3%
By y brane pod uwag sugestie uczestników zwi zane ze
sposobem prowadzenia zaj i osob prowadz cego
25,2%
By y brane pod uwag sugestie uczestników dot. nieznacznych
modyfikacji zakresu tematycznego / zagadnie poruszanych w
ramach zaj w ramach wcze niej okre lonych tematów zaj
42,1%
Uczestnicy mieli wp yw na wybór zakresu tematycznego /
tematów zaj
8,9%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
55
Ponad po owa uczestników ewaluowanych projektów (51,3%) wskaza a, i w projekcie by y brane pod
uwag sugestie uczestników zwi zane z kwestiami organizacyjnymi, nieco mniejszy odsetek (42,1%)
potwierdzi tak e fakt uwzgl dniania uwag uczestników dot. nieznacznych modyfikacji zakresu
tematycznego / zagadnie poruszanych w ramach zaj .
Jednocze nie jednak ponad jedna trzecia uczestników (36,4%) zwróci a uwag na to, i w projekcie,
w którym brali udzia uczestnicy korzystali ze wsparcia w takiej formie, w jakiej zosta o im zaoferowane
i nie mieli wp ywu na jego zakres tematyczny ani na sposób prowadzenia zaj . wiadczy to o relatywnie
du ej skali zjawiska nieuwzgl dniania opinii uczestników w odniesieniu do charakteru i formy
oferowanego im wsparcia. Potwierdzeniem niniejszego faktu jest równie to, i tylko 8,9% respondentów
zadeklarowa o, e w ich projekcie uczestnicy mieli wp yw na wybór zakresu tematycznego / tematów
zaj .
Wykres 41. Zakres wp ywu uczestników na kszta t wsparcia projektowego
Uczestnicy korzystali ze wsparcia w takiej formie, w jakiej
zosta o im zaoferowane i nie mieli wp ywu ani na jego
zakres tematyczny ani na sposób prowadzenia zaj
By y brane pod uwag sugestie uczestników zwi zane z
kwestiami organizacyjnymi (terminy. godziny, dojazdy)
100,0%
By y brane pod uwag sugestie uczestników zwi zane ze
sposobem prowadzenia zaj i osob prowadz cego
73,3%
By y brane pod uwag sugestie uczestników dot.
nieznacznych modyfikacji zakresu tematycznego /
zagadnie poruszanych w ramach zaj
93,3%
Uczestnicy mieli wp yw na wybór zakresu tematycznego /
tematów zaj
40,0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; n=15; Pytanie wielokrotnego wyboru – odpowiedzi nie sumuj si do 100%
Jak wynika z powy szych danych odnosz cych si do perspektywy beneficjentów, skala problemu
nieuwzgl dniania opinii uczestników projektów (szczególnie w odniesieniu do kwestii merytorycznych)
okazuje si by nieco mniejsza ni wskazywa yby na to wyniki badania przeprowadzonego w ród
uczestników projektów. Przyk adowo, aden z beneficjentów nie wskaza wariantu odpowiedzi
oznaczaj cego, i uczestnicy nie mieli wp ywu zarówno na zakres merytoryczny wsparcia, jak i sposób
prowadzenia zaj . Jednocze nie, we wszystkich lub prawie wszystkich projektach potwierdzono
mo liwo
wp ywania uczestników na kwestie organizacyjne lub nieznaczne modyfikacje zakresu
tematycznego. Wydaje si jednak, e wyniki te nie pozwalaj uzna , e w ewaluowanych projektach nie
wyst pi problem niewystarczaj cego uwzgl dniania opinii uczestników projektów w kontek cie
odpowiedniego zaplanowania dzia
projektowych. Po pierwsze, wydaje si , e opinie uczestników
cechuje w przypadku tego pytania wi ksza wiarygodno . Po drugie, w odniesieniu do mniej ni po owy
projektów (40%) przyznano, i uczestnicy mogli wspó kszta towa zakres tematyczny / tematy zaj .
Rekomendacja 10. W chwili obecnej uczestnicy projektów maj stosunkowo niewielk mo liwo wp ywania na
charakter (tematyk ) oferowanego im wsparcia. W celu zapewnienia mo liwie du ej elastyczno ci w stosowaniu
poszczególnych form wsparcia wobec nauczycieli kszta cenia zawodowego nale oby rozwa
mo liwo
wprowadzenia w ramach projektów swego rodzaju „bonu szkoleniowego”. Polega oby to na tym, i w projekcie
nie by by oferowany wszystkim uczestnikom ten sam rodzaj szkole czy studiów podyplomowych, ale e do
ka dego uczestnika by aby przypisana okre lona kwota mo liwa do rozdysponowania na odpowiednie dzia ania
z zakresu doskonalenia zawodowego. Po przeprowadzeniu diagnozy potrzeb i mo liwo ci konkretnego uczestnika
formu owany by by indywidualny plan dzia
wspieraj cych, które nast pnie – w ramach przydzielonej kwoty –
56
by yby nabywane na wolnym rynku przez realizatora projektu (innymi s owy – finansowa by on udzia uczestnika
projektu w szkoleniach zewn trznych).
Ostatni aspekt analizy wymiaru organizacyjnego ewaluowanych projektów dotyczy stosowanych w ich
ramach metod rekrutacji uczestników. Z uzyskanych w badaniu ankietowym odpowiedzi uczestników
projektów wynika, i stosowane by y ró norodne, ale jednocze nie standardowe metody rekrutacji, tj.:
promocja i nabór za po rednictwem strony internetowej projektu,
promocja za po rednictwem ulotek, plakatów, reklamy prasowej.
tradycyjny i elektroniczny mailing skierowany do placówek kszta cenia zawodowego oraz
organów prowadz cych,
spotkania rekrutacyjne (w tym: w ramach rad pedagogicznych w szko ach),
spotkania z dyrekcj placówek o wiatowych i nauczycielami,
pro ba skierowana do dyrektorów placówek kszta cenia zawodowego dotycz ca delegowania
nauczycieli kszta cenia zawodowego do udzia u w projekcie (ze szczególnym uwzgl dnieniem
tych nauczycieli, dla których udzia w okre lonych szkoleniu by niezb dnym warunkiem awansu
zawodowego),
przeprowadzanie rekrutacji w oparciu o okre lone kryteria formalne i merytoryczne (tworzenie list
rankingowych uczestników).
Rekomendacja 11. Wydaje si , e nie jest celowe rekomendowanie którejkolwiek z metod rekrutacji uczestników
projektu jako metody, która powinna by preferowana np. na etapie oceny wniosków o dofinansowanie. O wiele
istotniejsze od konkretnego charakteru rozwi za przyj tych w zakresie naboru uczestników projektu jest ich
dostosowanie do specyfiki konkretnej grupy docelowej i typu beneficjenta oraz zaproponowanie mo liwie
zró nicowanego katalogu stosowanych metod rekrutacyjnych, tak by zapewni skuteczne dotarcie do ró nych
kategorii odbiorców wsparcia (np. w ró nym wieku, kszta cych w ramach ró nych przedmiotów zawodowych,
zamieszka ych w miejscowo ciach ró nej wielko ci itp.).
3.1.7
Trudno ci i problemy we wdra aniu Dzia ania 9.4 PO KL i realizacji projektów
Ostatni aspekt analizy dotycz cej oceny wsparcia oferowanego nauczycielom kszta cenia zawodowego
w ramach Dzia ania 9.4 odnosi si do trudno ci i problemów z jego wdra aniem i realizacj
dofinansowanych projektów. Na poni szym wykresie przedstawiono dane identyfikuj ce najpowa niejsze,
z punktu widzenia beneficjentów, bariery wyst puj ce w realizacji projektów (uwzgl dniono dane
dotycz ce skali wyst powania danego problemu oraz jego istotno ci dla beneficjentów).
57
Wykres 42. Zakres wyst powania oraz ocena stopnia istotno ci barier wyst puj cych w realizacji projektów
wyst powanie bariery
60%
40%
20%
0%
86,7%
istotno
4,40
3,23
2,77
2,82 2,50
2,71
2,67
2,80
40,0%
33,3%
problemu
5
73,3%
46,7%
80%
86,7%
53,3%
100%
3,00
2,50
33,3%
26,7%
2,50
26,7%
2,50
26,7%
26,7%
2,33
3,00
2,33
1,50
20,0%
3
2
20,0%
13,3%
4
6,7%
1
0
ród o: opracowanie w asne na podstawie badania CATI; wyst powanie barier - n=15; istotno problemu: trudno ci w rekrutacji –
n=13, biurokracja – n=13, zmieniaj ce si przepisy – n=11, rezygnacje uczestników – n=8, wspó praca z dyrektorami placówek
wiatowych – n=7, k opoty z wydatkowaniem rodków – n=6, nieadekwatno form wsparcia – n=5, trudno ci ze stosowaniem PZP
– n=5, problemy z przep ywem rodków – n=4, trudno ci z p ynno ci finansow – n=4, rotacja pracowników – n=4, sytuacja
gospodarcza w kraju – n=4, niewystarczaj ca ilo pracowników – n=3, niewystarczaj ce kwalifikacje personelu – n=3, trudno ci we
wspó pracy z UMWP – n=2, inne – n=1; Ocena istotno ci na skali od 1 do 5, gdzie oznacza najmniej istotne, a 5 najbardziej istotne;
Pytanie wielokrotnego wyboru – odpowiedzi nie sumuj si do 100%
Najcz ciej wyst puj ce problemy w realizacji projektów z Dzia ania 9.4 dotycz : rekrutacji uczestników
projektów (86,7%), biurokracji (86,7%) oraz zmieniaj cych si przepisów (73,3%). Cz sto wyst powania
pozosta ych trudno ci okaza a si mniejsza, co oznacza, i nie maj one charakteru powszechnego, czy te
systemowego (dotykaj cego wszystkich realizatorów projektów).
Je li natomiast chodzi o dotkliwo poszczególnych kategorii problemów, to najwi ksze znaczenie okazuj
si mie trudno ci ze stosowaniem Prawa Zamówie Publicznych (ocena wagi problemu wynios a w tym
przypadku 4,40, cho problem ten dotyczy tylko 33,3% realizatorów projektów), trudno ci w rekrutacji
(3,23) oraz rotacja pracowników (3,00).
Rekomendacja 12. Beneficjenci wskazywali na wyst powanie zró nicowanych barier i trudno ci w realizacji
projektów, ze szczególnym uwzgl dnieniem trudno ci w rekrutacji uczestników projektów, biurokracji oraz cz sto
zmieniaj cych si przepisów i wytycznych. Niezb dne jest w zwi zku tym podj cie dzia , które ogranicz skal
wyst powania oraz stopie dotkliwo ci najpowa niejszych barier i trudno ci w realizacji projektów.
Szczególnym rodzajem problemów okaza y si natomiast – sygnalizowane w ramach badania
fokusowego przez dyrektorów placówek kszta cenia zawodowego – ograniczenia dotycz ce
autonomicznego anga owania si
szkó w dzia ania projektowe. Brak formalnej mo liwo ci
samodzielnego aplikowania o wsparcie sprawia, e tak naprawd decyzja o skorzystaniu z mo liwo ci
dofinansowania dzia
doskonal cych nauczycieli kszta cenia zawodowego nale y do organu
prowadz cego, co z kolei prowadzi do niekorzystania z istniej cych mo liwo ci uzyskania takiego
wsparcia (je li organ prowadz cy uznaje, e realizacja danego projektu nie ma uzasadnienia, pomimo
zg aszanego przez szko zapotrzebowania). Problem ten pozwoli oby cz ciowo rozwi za wdro enie
wcze niejszej rekomendacji dotycz cej „bonu szkoleniowego”, który dawa by mo liwo korzystania
z okre lonego rodzaju wsparcia merytorycznego nauczycieli danej szko y bez konieczno ci realizacji
projektu przez t placówk .
58
Z racji wykonywanych obowi zków w nieco innej perspektywy trudno ci we wdra aniu Dzia ania 9.4 PO KL
widzieli przedstawiciele IP. W przeprowadzonym wywiadzie jako ciowym zwracano uwag przede
wszystkim na ograniczon trafno interwencji. Zdaniem respondentów realizowane projekty nie zawsze
charakteryzuj si odpowiednim poziomem trafno ci wzgl dem stanu popytu i poda y na zawody
i kwalifikacje w regionie, a przeprowadzane dzia ania diagnostyczne nie zawsze charakteryzuj si wysok
rzetelno ci . Ponadto podkre lano ograniczone mo liwo ci rzetelnej oceny wniosków o dofinansowanie
w tym wzgl dzie.
3.1.8
Dobre praktyki w zakresie realizacji projektów
Dla odpowiedniego wyró nienia dobrych praktyk w realizacji projektów przygotowano opisy pi ciu
projektów realizowanych w ramach Dzia ania 9.4 PO KL w województwie pomorskim. Stanowi one
przyk ady przedsi wzi charakteryzuj cych si wysok adekwatno ci , skuteczno ci czy efektywno ci
we wsparciu nauczycieli kszta cenia zawodowego.
Case study 1. Rozwój kompetencji TI kadry nauczycielskiej placówek Powiatu Puckiego
Podstawowe informacje o projekcie
Projekt: Rozwój kompetencji TI kadry nauczycielskiej placówek Powiatu Puckiego.
Poddzia anie: 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu o wiaty.
Projektodawca: Starostwo Powiatowe w Pucku. Powiatowe Centrum Kszta cenia Ustawicznego w Pucku.
Dofinansowanie w ramach PO KL: 576 411,32 PLN.
Okres realizacji: Od 01.02.2010 do 30.11.2011
Projekt pt. „Rozwój kompetencji TI kadry nauczycielskiej placówek Powiatu Puckiego” jest zgodny
z g ówny celem Strategii Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu
wiaty s niezb dne w nowoczesnym procesie kszta cenia. Szczególn rol odgrywaj umiej tno ci
wykorzystania TI w procesie samokszta cenia i w pracy z uczniem.
Cele projektu
ównym celem projektu by rozwój umiej tno ci zwi zanych z obs ug pakietu MS Office, Internetu
i platformy Moodle. S to umiej tno ci niezb dne do uzyskania tytu u nauczyciela mianowanego
i dyplomowanego.
Szczegó owe cele zosta y zdefiniowana w sposób nast puj cy:
Zwi kszenie dost pno ci szkole dzi ki zorganizowaniu ich w dogodnej dla Nauczycieli lokalizacji;
Dostosowanie formy i terminu szkolenia do specyfiki zawodu Nauczyciela;
Przygotowanie Nauczycieli do indywidualnej, zdalnej pracy z uczniami (e-learning).
Realizacja
W celu zebrania grupy uczestników zosta a przeprowadzona akcja informacyjno – promocyjna. O procesie
rekrutacji mo na by o dowiedzie si mi dzy innymi z lokalnej prasy, plakatów rozwieszonych w miejscach
publicznych, banerów, strony internetowej. Informacja o naborze do projektu zosta a równie
przedstawiona podczas konferencji inauguruj cej dla nauczycieli. Projekt spotka si z du ym
zainteresowaniem. Uczestnicy zostali poddani selekcji: „(…) by y formularze rekrutacyjne, listy rankingowe,
kryteria formalne, by y kryteria preferencyjne takie jak wiek, awans zawodowy, wykszta cenie”- opowiada
koordynator. Projekt zosta skierowany do dwóch grup odbiorców: nauczycieli przedmiotów
informatycznych i nauczycieli przedmiotów ogólnokszta cych i zawodowych. Bardzo wa nym aspektem
by o zaanga owanie do projektu nauczycieli, którzy zajmuj si praktyczn nauk zawodu. Koordynator
zauwa , e aktualnie obserwujemy: „(…) bardzo du y popyt na umiej tno ci zawodowe”. Jest równie
przekonany, e w perspektywie najbli szych lat zaobserwujemy „znacz cy wzrost” znaczenia umiej tno ci
praktycznych. Organizatorzy dzia
dokonali wszelkich stara , aby w jak najwi kszym stopniu umo liwi
nauczycielom swobodne uczestnictwo: „By y brane pod uwag sugestie uczestników dotycz ce kwestii
59
organizacyjnych, na przyk ad dotycz ce godzin”- mówi koordynator projektu. Podkre la równie , e grupa
mia a wp yw na: „modyfikacj zagadnie ”. Uczestnicy otrzymali certyfikaty potwierdzaj ce nabyte
umiej tno ci.
Rezultaty
Celem projektu by o osi gni cie nast puj cych rezultatów:
Podniesie kwalifikacji w zakresie IT i uzyskanie za wiadczenia potwierdzaj cego nabycie
umiej tno ci przez stu nauczycieli;
atwiony dost p do szkole ;
Wzrost motywacji, ch ci do pog biania wiedzy i gotowo ci do samokszta cenia i kszta cenia
ustawicznego;
Zmiana postawy wobec siebie - wy sza samoocena, wzrost wiary we w asne mo liwo ci
i osi ganie sukcesów;
Wzrost aspiracji yciowych i zawodowych, mo liwo awansu zawodowego;
Rozwój umiej tno ci zarz dzania czasem;
Wzrost wykorzystania TI i sprz tu audiowizualnego w procesie nauczania;
Zwi kszenie wykorzystania zasobów Internetu w pracy dydaktycznej;
Prze amanie bariery do kszta cenia na odleg
;
Mo liwo
zdalnej pracy z uczniem zdolnym, posiadaj cym trudno ci w nauce lub
przygotowuj cym si do egzaminów zewn trznych;
Wzrost zainteresowania uczniów udzia em w zaj ciach dodatkowych.
Zamierzone cele zosta y zrealizowane. Projekt zako czy si du y sukcesem: „By am bardzo zadowolona
z tego projektu”- podsumowuje koordynator. Zauwa a równie , e na tak pozytywny stopie realizacji
mia y wp yw nast puj ce czynniki: „Zasoby ludzkie instytucji, wiedza i do wiadczenie naszych pracowników,
zasoby organizacyjno - techniczne naszej instytucji, postawa uczestników i dyrekcji, zakres merytoryczny
wsparcia, formy wsparcia, zastosowane skutecznego sposobu rekrutacji uczestników”.
Case study 2. Praktyka przede wszystkim – efektywny nauczyciel przedmiotów
zawodowych
Projekt: Praktyka przede wszystkim – efektywny nauczyciel przedmiotów zawodowych.
Projektodawca: ENBIT – Grzegorz Szwarc
Projekt pt. „Praktyka przede wszystkim – efektywny nauczyciel przedmiotów zawodowych” obj
zasi giem stu trzydziestu nauczycieli kszta cenia zawodowego.
swoim
Cele projektu
ównym celem projektu by o podniesienie jako ci kszta cenia w systemie edukacji zawodowej.
Podniesienie kwalifikacji nauczycieli w zakresie pos ugiwania si j zykiem angielskim;
Podniesienie kwalifikacji nauczycieli w zakresie pos ugiwania si zawodowym j zykiem angielskim
w bran y gastronomicznej, hotelarskiej;
Zwi kszenie umiej tno ci w zakresie pos ugiwania si programami Gastro i Chart;
Zwi kszenie praktycznych umiej tno ci nauczycieli w zakresie obs ugi go ci w hotelach
i restauracjach;
60
Zwi kszenie umiej tno ci nauczycieli gastronomii w zakresie rze bienia w karmelu i czekoladzie;
Zwi kszenie kompetencji w zakresie stosowania aktywnych metod nauczania (wycieczki, rajdy).
Realizacja
Projekt skierowany do tak specyficznej grupy odbiorców jakimi s nauczyciele kszta cenia zawodowego
wi za si z prowadzeniem odpowiednio dostosowanych dzia
promocyjno – informacyjnych. „ ównym
sposobem rekrutacji by y rozmowy bezpo rednie”- mówi koordynator. Przygotowanie projektu, którego
celem by o kszta cenie umiej tno ci nauczycieli zawodowych wi za o si ze specjalistycznym
przygotowaniem. W celu doboru zagadnie
ci le dostosowanego do panuj cych na rynku potrzeb
przeprowadzono rozeznanie w ród grupy, która by a adresatem projektu. „Potrzeby wysz y od nauczycieli
zawodowych. (…) to oni wiedzieli jakie s potrzeby i nam je zaprezentowali. Oparli my si o ich wewn trzn
diagnoz . Na kursach by a przekazywana konkretna wiedza”- opowiada koordynator dzia . Zamierzone
w ramach projektu dzia ania by y realizowane w jedenastu blokach tematycznych. Nauczyciele zostali
zobligowani do wyboru formy, która w najwi kszym stopniu odpowiada a ich potrzebom. Mogli
skorzysta mi dzy innymi z nast puj cych szkole : kurs ogólny j zyka angielskiego, kurs j zyka
angielskiego lub niemieckiego z uwzgl dnieniem zagadnie bran owych, kurs obs ugi specjalistycznych
programów bran owych, kurs rze bienia w karmelu i czekoladzie, kurs carvingu, kurs pilotów, kurs
przewodników.
Rezultaty
Podniesie kwalifikacji nauczycieli w zakresie pos ugiwania si j zykiem angielskim;
Zwi kszenie umiej tno ci w zakresie pos ugiwania si programami Gastro i Chart;
Udzia w praktycznych zaj ciach z obs ugi go ci w hotelach i restauracjach;
Udzia w kursie rze bieniu w karmelu i czekoladzie;
Udzia w kursie carvingu;
Udzia w kursie pilotów;
Udzia w kursie przewodników.
Zamierzone cele zosta y zrealizowane. Wiod cym celem projektu by o przekazywanie zdobytej wiedzy
uczniom: „Mam informacj zwrotn , e ta wiedza jest dalej przekazywana uczniom. To jest g ówny efekt, na
którym nam zale o. Uwa am, e efekty projektu s trwa e” – dokonuje podsumowania koordynator
dzia .
Case study 3. Pomorskie – dobry kurs na edukacj . Doskonalenie kadr systemu o wiaty
Projekt: Pomorskie – dobry kurs na edukacj . Doskonalenie kadr systemu o wiaty.
Projektodawca: Departament Edukacji i Sportu Urz du Województwa Pomorskiego.
Dofinansowanie w ramach PO KL: 3 000 000,00 PLN.
Potrzeba realizacji projektu pt. „Pomorskie – dobry kurs na edukacj . Doskonalenie kadr systemu o wiaty”
wynika a z niskich (kszta tuj cych si poni ej redniej krajowej) wyników sprawdzianów i egzaminów
zewn trznych w województwie pomorskim. Z analizy raportów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
wynika o, e szczególnie niekorzystnie wypada zdawalno egzaminów z poszczególnych zawodów przez
absolwentów szkó zawodowych.
61
Cele projektu
ównym celem projektu by o podniesienie jako ci nauczania w szko ach poprzez wzrost kompetencji
zawodowych w ród 2000 nauczycieli oraz 500 przedstawicieli kadr zarz dzaj cych o wiat .
Zwi kszenie kompetencji nauczycieli i kadry zarz dzaj cej o wiat w obszarach maj cych istotny
wp yw na wyniki egzaminów zewn trznych;
Zwi kszenie kompetencji nauczycieli w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technik uczenia
si i nauczania (e-learning).
Realizacja
Wed ug koordynatora sukces projektu uzale niony jest od cz stkowych dzia , które wspólnie tworz
ca okszta t. Bardzo wa nym elementem jest sposób rekrutacji: „Wystosowali my informacj do jednostek
samorz du terytorialnego i bezpo rednio do szkó . Najlepsza droga to dotarcie bezpo rednio do szkó ” –
opowiada koordynator. Z du ym profesjonalizmem podchodzono równie do kwestii doboru zagadnie
merytorycznych: „Tematyka szkole by a ustalona w gronie osób, które maj do czynienia z o wiat .
W takiej grupie znale li si przedstawiciele kuratorium o wiaty, wojewódzkich i powiatowych placówek
doskonalenia zawodowego i równie nauczyciele” – dodaje osoba odpowiedzialna za realizacj dzia . Ze
wzgl du na specyfik pracy nauczycieli szkolenia odbywa y si w pi tki i soboty. Czynnikiem, który mia
du y wp yw na decyzj o uczestnictwie w projekcie by a odleg
instytucji szkoleniowej od miejsca
zamieszkania kadry dydaktycznej: „Nauczyciele bior ch tnie udzia w szkoleniu je eli maj blisko”- dodaje
koordynator.
Rezultaty
2000 nauczycieli (w tym 500 kszta cenia zawodowego) podniesie swoje kompetencje dzi ki
uczestnictwu i uko czeniu krótkich form doskonalenia;
500 przedstawicieli kadry zarz dzaj cej o wiat podniesie swoje kompetencje dzi ki uczestnictwu
i uko czeniu krótkich form doskonalenia;
2000 nauczycieli podniesie swoje kompetencje w zakresie organizacji i efektywnego kszta cenia
uczniów z uwzgl dnieniem kompetencji kluczowych w procesie nauczania;
2000 nauczycieli zwi kszy swoje umiej tno ci w zakresie korzystania z nowoczesnych technik
uczenia si i nauczania wspartych e-learningiem,
Nast pi zwi kszenie motywacji nauczycieli do kszta cenia i doskonalenia;
Nast pi podniesienie poczucia w asnej warto ci i poczucia przydatno ci do zawodu.
Projekt zako czy si sukcesem: „(…) osi gn li my zak adane wska niki. Trwa
dzia ania jest
wzmacniania poprzez inne komplementarne dzia ania” – podsumowuje koordynator projektu.
Case study 4. Wzrost umiej tno ci komputerowych nauczycieli szans na popraw jako ci
nauczania
Projekt: Wzrost umiej tno ci komputerowych nauczycieli szans na popraw jako ci nauczania
Dzia anie: 9.4. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu o wiaty
Projektodawca: MSG consulting s.c. Wojciech Kiedrowski, Justyna Szopi ska
Projekt pt. „Wzrost umiej tno ci komputerowych nauczycieli szans na popraw jako ci nauczania” jest
zgodny z g ównymi celami Strategii Rozwoju Kszta cenia Ustawicznego do 2010 roku. Kadra nauczaj ca
powinna stale doskonali swoje kwalifikacje, aktualizowa tre ci i form kszta cenia, dostosowuj c je do
62
spo eczno-gospodarczych potrzeb. Cho projekt ten nie by skierowany wy cznie do nauczycieli
kszta cenia zawodowego, to spotka si z du ym zainteresowaniem ze strony tej grupy. Mo na zatem
wnioskowa , i projekty zwi zane z obs ug komputerów i szeroko poj tym obszarem kompetencji IT
stanowi
adekwatn
odpowied na potrzeby nauczycieli kszta cenia zawodowego w zakresie
podwy szania kwalifikacji zawodowych. Nale y jednak zaznaczy , i oferowane szkolenia musz odznacza
si wysok jako ci – w omawianym przypadku zaj cia oparto na mi dzynarodowym certyfikacie
umiej tno ci komputerowych ECDL
Cele projektu
ówny cel projektu to podniesienie kompetencji nauczycieli zatrudnionych na terenie powiatu
starogardzkiego w wyniku pozyskania umiej tno ci poprzez uczestnictwo w kursach z zakresu ITC oraz
uzyskanie stosownych certyfikatów
Cele szczegó owe zdefiniowano w sposób nast puj cy:
- przeszkolenie 92 BO: nauczycieli, nauczycielek, kadry administracyjnej i zarz dzaj cej o wiat w szko ach
i placówkach o wiatowych (min. 35% m czyzn, 65% kobiet),
- zwi kszenie gotowo ci do podwy szania swoich kwalifikacji,
- realizacja za
Strategii Lizbo skiej poprzez rozwój umiej tno ci i budowania spo ecze stwa
informacyjnego,
- kszta towanie potrzeby samokszta cenia w ród uczestników/czek i potwierdzenia umiej tno ci poprzez
uzyskanie certyfikatu
Jak wspomina realizator projektu, wed ug przeprowadzonych przez nich wcze niejszych bada
sonda owych w ród nauczycieli na temat potrzeb doszkalania si „22% wskaza o na umiej tno ci
zwi zane z ICT”.
Realizacja
W ramach szkole ECDL-s nauczyciele uczestniczyli w czterech modu ach szkoleniowych: U ytkowanie
komputerów, Przetwarzanie tekstów, Arkusze kalkulacyjne i Grafika mened erska i prezentacyjna. Po
ka dym z modu ów uczestnicy podchodzili do egzaminu przeprowadzanego przez certyfikowanego
egzaminatora PTI. Zdanie wszystkich egzaminów umo liwia o uzyskanie certyfikatu ECDL-s. Oprócz tego
zorganizowano szkolenia i egzaminy MCDST wraz z pakietem j zykowym, skierowane do nauczycielek
technologii informatycznej. Egzamin odbywa si w j zyku angielskim, w zwi zku z czym pojawi y si
dodatkowe zaj cia ze s ownictwa technicznego i rozwi zywania testów. Z powodu tego, i projekt
skierowany by do osób pracuj cych, aby u atwi im udzia w kursach, zaoferowano zwrot kosztów opieki
nad osob zale
, a zaj cia odbywa y si zarówno w dni powszednie jak i w weekendy - w zale no ci od
zapotrzebowania. Jak mówi koordynator projektu: „Zauwa yli my bardzo ciekawy efekt zwi zany
z integracj mi dzyszkoln nauczycieli bo by y to grupy z one z nauczycieli pochodz cych z ró nych
szkó ”.
Rezultaty
udzia 92 uczestników - nauczycieli, kadry administracyjnej i zarz dzaj cej o wiat
w szko ach
i placówkach o wiatowych ( w tym ok. 60K i co najmniej 32M) szkoleniach ECDL-s i MCDST
wydanie 80 Kart przyst pienia do programu certyfikacji ECDL-s,
co najmniej 32M i ok. 60K, którzy przyst pi y do procesu certyfikacji ECDL-s i MCDST,
co najmniej 22M i 42K, którzy otrzymali certyfikaty uznawane w ca ej Europie,
organizacja 4 spotka roboczych (informacyjnych) na radach pedagogicznych,
wzrost kluczowych kompetencji i umiej tno ci zawodowych nauczycieli w zakresie technologii
informacyjnej,
63
wzrost wiary w siebie i w asne mo liwo ci, dzi ki posiadaniu certyfikatu uznawanego we
wszystkich krajach UE,
wzrost mobilno ci zawodowej dzi ki udzia owi w projekcie,
wzrost atrakcyjno ci zawodowej, dzi ki certyfikatowi z MCDST co prze
prowadzonych przez nich zaj
y si na wzrost jako ci
w szko ach,
podniesienie jako ci i skuteczno ci kszta cenia w szko ach,
podniesienie atrakcyjno ci kszta cenia, usprawnienie organizacji kszta cenia w szko ach.
Zamierzone cele zosta y zrealizowane. Jak opowiada koordynator: „To co pozosta o trwa e to umiej tno ci
i certyfikaty, jakie pozyskali nauczyciele”. „Efektem, który nie by przewidziany, ale go zauwa yli my to efekt
zwi zany z awansem zawodowym nauczycieli, Oni bardzo wykorzystali te umiej tno ci z zakresu ICT
nie w kontek cie awansu zawodowego ”- podsumowuje koordynator.
Case study 5. Rozwijanie umiej tno ci j zykowych nauczycieli szkó ponadgimnazjalnych
powiatu kartuskiego
Projekt: Rozwijanie umiej tno ci j zykowych nauczycieli szkó ponadgimnazjalnych powiatu kartuskiego.
Projektodawca: Powiat Kartuski.
Potrzeba realizacja projektu pt.: „Rozwijanie umiej tno ci j zykowych nauczycieli szkó
ponadgimnazjalnych powiatu kartuskiego” ujawni a si podczas sonda u przeprowadzonego w ród
nauczycieli i dyrektorów. Z bada wynika o jednoznacznie, e g ówn przeszkod w poznawaniu
nowoczesnych metod pracy z uczniem, innowacyjnych i nowatorskich dzia
na rzecz rozwoju edukacji
wykorzystywanych od lat przez partnerów zagranicznych by brak znajomo ci j zyka angielskiego.
Cele projektu
ównym celem projektu by o dostosowanie kwalifikacji nauczycieli do zmian zachodz cych w systemie
wiaty zwi zanych z pojawieniem si mo liwo ci dotycz cych wykorzystywania angloj zycznych pomocy
naukowych oraz do wiadcze partnerów zagranicznych.
Wzrost kompetencji;
Uzupe nienie wykszta cenia;
Rozszerzenie kwalifikacji;
Zwi kszenie elastyczno ci nauczycieli dzi ki rozwojowi kompetencji j zykowych.
Realizacja
Realizacja skutecznych zaj
z j zyka angielskiego wymaga a starannego przygotowania. W celu
zapewnienia wszystkim uczestnikom odpowiednich warunków do nauki konieczne by o utworzenie grup
zró nicowanych ze wzgl du na poziom posiadanych umiej tno ci j zykowych. W celu weryfikacji zosta
przeprowadzony test. „O rodzaju i intensywno ci wsparcia decydowa y wst pne testy znajomo ci
angielskiego. Nie uczestniczy y w nich osoby, które nie mia y styczno ci z j zykiem. Trafia y do grupy
zerowej” – opowiada koordynator projektu. W celu zapewnienia kursantom mo liwo ci uczestnictwa
godziny spotka by y dostosowane do ich propozycji. Grupa mia a równie mo liwo wp ywu na zakres
tematyczny prezentowanego materia u. „Dostosowywali my czas, w którym odbywa y si zaj cia. Wszyscy
64
zostali wyposa eni w ksi ki, materia y dodatkowe, pi miennicze. Bardzo cz sto pytali my czy odpowiada im
forma zaj , nauczyciel. By o bardzo elastycznie, z nastawieniem na dobro uczestników” – relacjonuje
koordynator dzia . Na du e zainteresowanie projektem bezpo redni wp yw mia y zaj cia ze s ownictwa
bran owego. Specjalistyczne s ownictwo by o z du ym entuzjazmem przyj te przez nauczycieli kszta cenia
zawodowego.
Rezultaty
Podniesienie kwalifikacji zawodowych, które prze
si na jako i efektywno kszta cenia
w szko ach;
Poprawa umiej tno ci komunikacyjnych;
Zwi kszenie motywacji do anga owania si w ró norodne przedsi wzi cia;
Zwi kszenie motywacji do podejmowania nauki;
Wzrost wiary we w asne si y, mo liwo ci;
Poprawa poczucia w asnej warto ci i przydatno ci do zawodu;
Zwi kszenie szans rozwoju indywidualnego;
Zwi kszenie szans na awans zawodowy;
Gotowo do udzia u w ró nych formach dokszta cania mi dzynarodowego, którego warunkiem
jest znajomo j zyka angielskiego.
Powy ej przedstawione rezultaty zosta y osi gni te. Wiele placówek edukacyjnych osi gn o dodatkowy
sukces: „Cz stokro s yszymy o sukcesach szko y na polu nawi zywania mi dzynarodowych kontaktów
mi dzy szko ami”- mówi koordynator dzia . Do nawi zania relacji w sposób bezpo redni przyczyni si
kurs j zykowy realizowany w ramach projektu.
Podsumowuj c scharakteryzowane projekty warto zwróci uwag na nast puj ce ich cechy, które
stanowi przyk ady szczególnie u ytecznych rozwi za w realizacji projektów. Przedstawiono je na
poni szym rysunku:
Rysunek 2. Podsumowanie szczególnie u ytecznych rozwi za w realizacji projektów
DOBRE PRAKTYKI
szerokie stosowanie zaj
praktycznych;
oparcie rozwoju kompetencji
o standardy mi dzynarodowe
np. europejski certyfikat
umiej tno ci komputerowych
ECDL;
wykorzystanie nowoczesnych
technologii u ytecznych
w zawodzie nauczyciela,
a tak e dedykowanych
dziedzinie edukacji np.
e-learning, platforma
„Moodle”;
zapewnienie elastyczno ci
w organizacji zaj ;
rozwój kompetencji
zykowych ci le zwi zanych
z nauczanym zawodem;
rozwój umiej tno ci
zawodowych o nowoczesnym
charakterze – zgodnym
z trendami zmian
zachodz cymi w danej bran y
np. rze bienie w karmelu
i czekoladzie, carving;
ród o: opracowanie w asne
65
3.2. OKRE LENIE ZAPOTRZEBOWANIA NA DZIA ANIA ZWI ZANE Z DOSTOSOWYWANIEM
KWALIFIKACJI NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO DO SYTUACJI EKONOMICZNEJ,
DEMOGRAFICZNEJ I EDUKACYJNEJ W WOJ. POMORSKIM W OKRESIE DO 2020 R.
W niniejszej cz ci sformu owano wnioski i zalecenia dotycz ce zapotrzebowania na dzia ania zwi zane
z dostosowywaniem kwalifikacji nauczycieli kszta cenia zawodowego do sytuacji ekonomicznej,
demograficznej i edukacyjnej w woj. pomorskim w okresie do 2020 r. Uj to w tym podrozdziale dwa
ówne zagadnienia: potrzeby edukacyjne nauczycieli kszta cenia zawodowego oraz propozycje dotycz ce
systemu wyboru projektów dotycz cych doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego.
3.2.1
Potrzeby edukacyjne nauczycieli kszta cenia zawodowego
W pierwszej kolejno ci przedstawione zosta y opinie realizatorów projektu dotycz ce ich oceny
zapotrzebowania na kwalifikacje zawodowe, które zosta y nabyte przez uczestników projektu. Wyniki tej
analizy pozwalaj wnioskowa o potrzebie podejmowania dzia
z zakresu doskonalenia zawodowego
w kszta cie zbli onym do projektów z Dzia ania 9.4, daj bowiem podstaw do wnioskowania, czy tego
rodzaju projekty s skutecznym instrumentem reagowania na istniej ce potrzeby edukacyjne nauczycieli
Wykres 43. Ocena aktualnego popytu na kwalifikacje zawodowe nabyte przez uczestników projektu
40%
33,3%
26,7%
26,7%
20%
13,3%
0%
redni
raczej du y
bardzo du y
trudno powiedzie
ród beneficjentów bior cych udzia w badaniu dominuje (dotycz c jednej trzeciej badanych)
przekonanie, i aktualny popyt na kwalifikacje zawodowe nabyte przez uczestników projektu jest obecnie
redni. To samy odsetek (po 26,7%) dotyczy z kolei respondentów przekonanych, i aktualny poziom
popytu na kwalifikacje zawodowe nabyte przez uczestników projektu jest – raczej lub bardzo – du y.
Cho wi c przewa a przekonanie o du ym zapotrzebowaniu na kwalifikacje zawodowe nabyte przez
uczestników projektu, to jednocze nie w przypadku jednej trzeciej projektów identyfikowany popyt
kszta tuje si ledwie na rednim poziomie. Niekoniecznie musi to oznacza nietrafno
nabytych
kwalifikacji, cz ciowo nale oby to wi za z charakterem nabywanych w projektach umiej tno ci. Jak
bowiem wykaza a analiza ewaluowanych projektów, w niewielkim stopniu dotyczy y one nabywania
konkretnych kwalifikacji zawodowych, cz ciej by y to umiej tno ci dotycz ce procesu dydaktycznego lub
dodatkowe kwalifikacje, które jednak same w sobie maj ograniczon u yteczno
(kompetencje
informatyczne, czy j zykowe).
66
Wykres 44. Ocena popytu na kwalifikacje zawodowe, kompetencje i umiej tno ci nabyte przez uczestników projektu
i przekazywane uczniom i s uchaczom do 2020 r.
60%
40,0%
40%
33,3%
20%
13,3%
6,7%
6,7%
0%
spadnie znacz co
pozostanie bez
zmian
wzro nie
umiarkowanie
wzro nie znacz co nie wiem / trudno
powiedzie
Je li chodzi o antycypowane zapotrzebowanie na kwalifikacje nabyte przez uczestników projektu, to
w odczuciu beneficjentów b dzie ono – w horyzoncie czasowym obejmuj cym 2020 rok – rosn
umiarkowanie (40% wskaza ) lub znacz co (33,3%). Wed ug 13,3% badanych zapotrzebowanie to nie
zmieni si , a w opinii 6,7% realizatorów projektów mo e znacz co spa . Generalnie wi c, je li przyj
perspektyw beneficjentów, kwalifikacje które nabyli uczestnicy projektów powinno cechowa rynkowe
zapotrzebowanie. Innymi s owy, udzielone wsparcie mia o charakter trafny w kontek cie przysz ych
potrzeb edukacyjnych nauczycieli kszta cenia zawodowego, które z kolei stanowi odzwierciedlenie
rynkowego zapotrzebowania na okre lonego rodzaju wiedz i kwalifikacje.
Projekty realizowane w ramach Dzia ania 9.4 nie wyczerpuj oczywi cie katalogu dzia , które s lub
powinny by podejmowane w obszarze doskonalenia nauczycieli kszta cenia zawodowego w woj.
pomorskim. By zidentyfikowa innego rodzaju aktywno ci i przedsi wzi cia w tej sferze poproszono
beneficjentów o wskazanie innych dzia
zorientowanych na podwy szenie poziomu kwalifikacji kadr
wiaty w obszarze kszta cenia zawodowego oraz zapewnienia ich adekwatno ci do zmian w gospodarce
regionu / na rynku pracy, które s lub by y dotychczas przez nich podejmowane (poza projektem /
projektami z Dzia ania 9.4). Spo ród 15 beneficjentów w 6 przypadkach wskazano na brak takich dzia
(w wi kszo ci realizatorami tych projektów by y podmioty niezwi zane bezpo rednio z obszarem
kszta cenia zawodowego – firmy szkoleniowe lub organizacje pozarz dowe). Je li natomiast chodzi o tych
beneficjentów, którzy zadeklarowali podejmowanie rzeczonych dzia , to w wi kszo ci przypadków ich
forma okaza a si by to sama z dzia aniami podejmowanymi w ramach Dzia ania 9.4, s to lub by y
bowiem: szkolenia, kursy, studia podyplomowe, seminaria. Wydaje si , e dominacja tego rodzaju form
winna by postrzegana jako potwierdzenie ich szczególnej u yteczno ci w podejmowaniu dzia
na
rzecz doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego.
Co si tyczy innych ni obj te niniejsz ewaluacj dzia
zorientowanych na podwy szenie poziomu
kwalifikacji kadr o wiaty w obszarze kszta cenia zawodowego oraz zapewnienia ich adekwatno ci do
zmian w gospodarce regionu / na rynku pracy, kwestia zosta a równie podj ta w badaniu fokusowym
pracodawców osób uczestnicz cych w ewaluowanych projektach. W wypowiedziach dyrektorów
wskazywano przede wszystkim na: inne przedsi wzi cia projektowe, w które anga owali si nauczyciele
ich placówek (chodzi g . o projekty o zasi gu ponadregionalnym, w tym przewiduj ce praktyki
w przedsi biorstwach, tak e poza granicami Polski); cz ciowe refundowanie kosztów dokszta cania si
podejmowanego samodzielnie przez pracowników; korzystanie ze szkole finansowanych ze rodków
asnych placówki (w tym: szkolenia oferowane przez Centrum Kszta cenia Ustawicznego w Gda sku).
Jednocze nie, dyrektorzy zwrócili uwag na brak – poszukiwanych przez nich oraz nauczycieli – szkole
67
z zakresu metodyki nauczania, ale odnosz cych si do nauki konkretnych zawodów (dominuj szkolenia
w zakresie metodyki na poziomie ogólnym).
W badaniu jako ciowym oraz eksperckim podj to dodatkowo kwesti zapotrzebowania na okre lonego
rodzaju wiedz i kwalifikacje w kontek cie zmian spo ecznych (w tym: demograficznych) oraz
gospodarczych. Uczestnicy badania wskazali na nast puj ce uwarunkowania i czynniki, które maj i/lub
mie znaczenie w kolejnych latach:
spadek ogólnej liczby uczniów spowodowany tendencjami demograficznymi, który zmniejszy
zapotrzebowanie na kadr nauczycielsk , w tym: nauczycieli kszta cenia zawodowego,
zmieniaj ce si tendencje na rynku pracy (zarówno w aspekcie lokalnym oraz regionalnym, jak
i krajowym oraz globalnym),
zmieniaj ca si struktura gospodarki (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej) i wynikaj ce z niej
zmieniaj ce si zapotrzebowanie na pracowników o okre lonych umiej tno ciach i kwalifikacjach,
decyzje organów prowadz cych w zakresie liczby i struktury placówek kszta cenia zawodowego
na danym terenie.
Najwa niejsze znaczenie wydaj si mie tendencje o charakterze demograficznym zwi zane z malej
liczb uczniów, które z kolei wymusz okre lone dzia ania dotycz ce kadry nauczycielskiej. Z jednej
strony b dzie to bowiem skutkowa konieczno ci zmniejszenia liczby pracowników systemu o wiaty,
w tym: nauczycieli kszta cenia zawodowego (sytuacja tych ostatnich jest w tym przypadku relatywnie
dobra, gdy wiedza i umiej tno ci praktyczne dotycz ce nauczanego przedmiotu u atwiaj powrót na
rynek pracy poza o wiat ; poza tym w wielu przypadkach nauczyciele kszta cenia zawodowego to osoby,
dla których ta praca ma charakter dodatkowy). Z drugiej strony, niezb dne oka si najpewniej takie
dzia ania doskonal ce, które zorientowane b
na „wyposa enie” nauczycieli w wiedz i kwalifikacje
umo liwiaj ce im prowadzenie zaj
w ramach dodatkowych przedmiotów (mo liwo
nauczania
wieloprzedmiotowego przez dan osob ).
Je li chodzi o ewentualne dzia ania doskonal ce adresowane do nauczycieli kszta cenia zawodowego, to
powinny one wi c dotyczy drugiej z powy szych sfer13. Powstaje jednak w tym momencie pytanie, jakich
dok adnie obszarów (bran , zawodów, rodzajów kwalifikacji) powinno dotyczy rzeczone doskonalenie
zawodowe. W badaniu eksperckim podj to prób zidentyfikowania tych obszarów i stwierdzi nale y, e
poziom ró norodno ci wskaza ekspertów okaza si bardzo wysoki. W ród propozycji tych obszarów,
które z punktu widzenia regionu powinny by traktowane jako kluczowe w kontek cie dostosowania
kszta cenia zawodowego do potrzeb województwa wskazywano: ochron
rodowiska; dzia alno
zwi zan z odnawialnymi ród ami energii; nowoczesne technologie (w tym: ICT); dzia alno zwi zan
z nadmorskim po eniem regionu – budowa okr tów, rybo ówstwo, turystyka; budownictwo (ale
wykorzystuj ce nowoczesne technologie); mechanik , elektronik i elektrotechnik ; us ugi zwi zane
z opiek osobist ; logistyk . Generaln rekomendacj by o po enie wi kszego nacisku na konkretne,
ównie techniczne, kwalifikacje i zawody (w przypadku których edukacja na szczeblu ponadgimnazjalnym
dzie wystarczaj ca) w porównaniu np. z zawodami ekonomicznymi i administracyjnymi, które dzi
maj w ród nauczanych zawodów relatywnie du e znaczenie (w tym przypadku, oprócz malej cego
zapotrzebowania, istotne jest równie to, e dla ich w ciwego wykonywania bardziej skutecznym
modelem jest kszta cenie na szczeblu wy szym; jedynie w ramach bardziej sprofilowanych, a wi c
szych, zagadnie kszta cenie na szczeblu ponadgimnazjalnym mo e by równie u yteczne).
By doprecyzowa obraz zapotrzebowania na okre lone kwalifikacje do nauczania przez nauczycieli
kszta cenia zawodowego okre lonych zawodów, na które wyst puje lub b dzie wyst powa
zapotrzebowanie przeprowadzono równie analiz wykorzystuj
ró nego rodzaju opracowania i raporty
13
W pierwszym przypadku, poza ewentualnym odej ciem z zawodu nauczyciela, w ciwym kierunkiem jest
tak e przechodzenie nauczycieli kszta cenia zawodowego do obszaru kszta cenia ustawicznego, którego
znaczenie b dzie w kolejnych latach rosn .
68
odnosz ce si do kwestii rozwoju woj. pomorskiego i jego kluczowych obszarów. Skupiono si przy tym
raczej na trendach rednio- i d ugookresowych ni dora nym zapotrzebowaniu rynku pracy14.
W badaniu realizowanym w ramach projektu: „Pomorski barometr zawodowy – diagnozowanie
zapotrzebowania na kwali kacje i umiej tno ci na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego”
(raport z edycji badania w 2011 roku) przedstawiono ró nego rodzaju dane obrazuj ce zapotrzebowanie
na okre lone zawody i kompetencje w województwie pomorskim, zarówno w perspektywie rednio-, jak
i krótkookresowej (okres 6 miesi cy). Je li chodzi o pierwszy horyzont czasowy, to wskazano na
nast puj ce bran e, które cechowa b dzie najwi ksza dynamika rozwoju: obs uga nieruchomo ci,
budownictwo, sektor zwi zany z turystyk (zakwaterowanie i us ugi gastronomiczne), handel i naprawy.
Z kolei jako kreuj cy najmniejszy wzrost w zakresie zatrudnienia oceniono sektor przemys owy. Przede
wszystkim jednak zaakcentowano potrzeb wzmacniania procesów kszta cenia i szkolenia tak, aby
uczestnicy tych procesów nabywali umiej tno ci praktyczne i zdobywali do wiadczenie niezb dne do
ciwego wykonywania swojej pracy oraz cenione przez pracodawców. Jednocze nie, podkre lono
znaczenie kszta cenia takich – kluczowych do skutecznego funkcjonowania na rynku pracy – cech
osobowych i kompetencji jak: odpowiedzialno , pracowito , uczciwo , zdolno
do uczenia si ,
umiej tno pracy w grupie, umiej tno ci analityczne, pos ugiwanie si technologiami informatycznymi
i komunikacyjnymi czy znajomo j zyków obcych. W rezultacie wi c nauczyciele – poza kszta ceniem
w swoich dziedzinach przedmiotowych – musz równie dysponowa odpowiednimi kwalifikacjami
w zakresie kszta towania ww. kompetencji u uczniów.
W przywo anym raporcie przedstawiono tak e prognoz krótkookresow (6 miesi cy) dotycz
strategicznych bran , które maj najwi kszy potencja rozwojowy, je li chodzi o zapotrzebowanie
pracodawców na pracowników i tworzenie nowych miejsc pracy oraz zawodów kluczowych. Nie nale y
jednak tych danych traktowa jako wystarczaj cej podstawy do formu owania wniosków i rekomendacji
dotycz cych kszta cenia zawodowego. Tego rodzaju podstaw stanowi b
mog y natomiast
zsyntetyzowane wyniki wszystkich trzech edycji przedmiotowego badania, ujawni si bowiem w nich te
bran e i zawody, na które wyst puje nie tylko najwi ksze, ale i wzgl dnie sta e zapotrzebowanie. Pami ta
tu jednak nale y, e w kontek cie zmian jakie zosta y wprowadzone od tego roku do systemu kszta cenia
zawodowego (tj. po enie nacisku na efekty kszta cenia w zakresie precyzyjnie wskazanych kompetencji)
istotniejsze wydaje si skupienie na pracy nad okre lonymi kompetencjami uczniów (które mog odnosi
si do ró nych zawodów) ni koncentracja na katalogu konkretnych zawodów, których ma dotyczy
nauczanie na szczeblu ponadgimnazjalnym. Innego rodzaju wnioski i rekomendacje dotycz ce
zapotrzebowania na okre lone zawody przedstawiono w raporcie „Trendy rozwoju oraz ocena jako ci
kapita u ludzkiego w woj. pomorskim” przygotowanym w ramach projektu „Modu Informacyjno-Decyzyjny
Regionalny Barometr Spo eczny” (MID RBS)”. Opieraj c si tak e na innych opracowaniach zwrócono
uwag na to, i w kolejnych latach wzrasta b dzie zapotrzebowanie na: opiekunów, terapeutów
i personel medyczny, osoby zajmuj ce si opiek nad dzie mi (np. pracownicy przedszkoli, opiekunki do
dzieci); specjalistów ds. transportu i logistyki; specjalistów z zakresu informatyki, biotechnologii oraz
elektroniki; zawody z zakresu us ug wellness&spa oraz pokrewnych; specjalistów ds. projektów
i pozyskiwania rodków unijnych; pracowników bran y budowlanej; specjalistów ds. marketingu nowych
bran ; specjalistów hodowli zwierz t, specjalistów uprawy ro lin; pracowników opieki spo ecznej;
mechaników, lusarzy; pracowników gastronomii; pracowników obs ugi biurowej i organizacyjnej;
pracowników fizycznych w przemy le stoczniowym oraz produkcji ró nego rodzaju towarów (g . AGD,
elektronika, meble).
14
Co jest uzasadnione tym, i proces przygotowywania placówki kszta cenia zawodowego oraz samych
nauczycieli do nauki okre lonego zawodu, a nast pnie wykszta cenia pierwszego rocznika uczniów w tym
zawodzie, to proces kilkuletni. W takiej sytuacji nie ma uzasadnienia dla reagowania placówek kszta cenia
zawodowego na chwilowe zapotrzebowanie rynku pracy, np. wynikaj ce z pojawiania si nowych podmiotów
gospodarczych, czy inwestycji w regionie (tego rodzaju zapotrzebowanie powinno by zaspokajane poprzez
formu kursowo-szkoleniow ).
69
Istotne znaczenie dla kszta towania profilu kszta cenia zawodowego w regionie (a wi c tak e dla
okre lenia kompetencji, jakimi musz dysponowa nauczyciele kszta cenia zawodowego) mog mie tak e
plany w zakresie sposobu kierunkowania wsparcia ze rodków wspólnotowych w przysz ym okresie
finansowania, które opiera si ma o tzw. „inteligentne specjalizacje” (smart specialisation), czyli
priorytetowe obszary innowacyjnego rozwoju kraju / regionu, w których wyst puje najwi kszy potencja
rozwojowy i które daj szans na uzyskanie najwi kszej przewagi konkurencyjnej. Propozycje dot.
rzeczonych specjalizacji zosta y sformu owane w ramach projektu „Pomorze 2030 – scenariusze rozwoju
i kluczowe technologie” w ramach nast puj cych dziedzin: informacja i komunikacja [komputery
wysokiej wydajno ci; wsparcie cz owieka (wsparcie intelektualne); bezpiecze stwo informacji; technologia
informacyjna na rzecz rozwoju systemów spo ecznych; technologia oprogramowania dla sieci o du ej
skali]; elektronika (elektronika bezprzewodowa; cyfrowe urz dzenia domowe; wszechobecna elektronika);
energia i zasoby (zdecentralizowane systemy energetyczne; energia odnawialna; efektywna konwersja
i zu ycie energii; system recyklingu, w tym biomasa i odpady; tanie budownictwo samowystarczalne
energetycznie); rodowisko (zasoby wody); technologie produkcyjne (technologia nanoskrawania /
mikroskrawania; technologie wytwarzania nastawione na recykling; uczestnictwo ludzi i automatów
w produkcji). Odnosz c powy sze dziedziny i technologie do sfery kszta cenia zawodowego zauwa
nale y, i tylko cz ciowo b dzie mo liwe ich uwzgl dnienie w profilowaniu kszta cenia zawodowego –
w du ym stopniu rozwój tych technologii wymaga bowiem kwalifikacji na tyle z onych, e ich nabycie
odbywa si musi w formule studiów wy szych. Wydaje si zreszt , i k ad c nacisk na rozwój dziedzin
i technologii najbardziej innowacyjnych w pewnym stopniu zmniejsza si b dzie zapotrzebowanie na
zawody i kwalifikacje bardziej podstawowe, a wi c nabywane w systemie kszta cenia zawodowego.
Oprócz kszta cenia o profilu stricte zawodowym w badaniu jako ciowym (eksperckim oraz obejmuj cym
uczestników projektów i ich pracodawców) ujawni y si tak e dwa dodatkowe obszary, w którym istnieje
zapotrzebowanie na rozwijanie okre lonych kwalifikacji w ród nauczycieli. S to przede wszystkim: zmiany
w zakresie struktury i programu kszta cenia w szkolnictwie zawodowym oraz umiej tno
pracy
z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych (zarówno szczególnie uzdolnionym, jak i maj cym
trudno ci w nauce) oraz uczniem trudnym (tj. sprawiaj cym okre lone trudno ci wychowawcze). Warto
przy tym zauwa , e je li chodzi o pierwsze z powy szych zagadnie , to jego znaczenie mo e
stopniowo male wraz z wyd aniem si okresu czasu mijaj cego od momentu wdro enia bie cej
reformy w systemie kszta cenia zawodowego i wprowadzenia nowej podstawy programowej. Co wi cej,
w odniesieniu do szkole dotycz cych tej kwestii realizowanych w dotychczasowych projektach
z Dzia ania 9.4 szczególnie cz sto pojawia y si o opinie o ich ogólnym charakterze i ograniczonej
yteczno ci dla uczestników. By mo e wi c nale oby rozwa
stosowanie innego instrumentu
wsparcia w przypadku zagadnie dotycz cych zmian systemu kszta cenia zawodowego oraz nowej
podstawy programowej (ze szczególnym uwzgl dnieniem kwestii tworzenia programów nauczania
zgodnych z niniejsz podstaw ).
Nale y jednak podkre li , i ewentualne dzia ania w obszarze doskonalenia zawodowego nie wystarcz
do pe nego zoptymalizowania funkcjonowania systemu kszta cenia o profilu zawodowym. W badaniu
jako ciowym i eksperckim zwrócono bowiem uwag na to, e problemy dotykaj ce placówek kszta cenia
zawodowego i obni aj ce skuteczno oraz adekwatno ich dzia alno ci dydaktycznej maj tak e inny
charakter. Po pierwsze, istotnym (a w wielu przypadkach – kluczowym) problemem jest niska jako
i poziom nowoczesno ci warsztatów szkolnych oraz bardzo s abe wyposa enie w narz dzia i materia y
niezb dne do prowadzenia zaj
z przedmiotów zawodowych. W tym kontek cie szczególnego
znaczenia nabieraj
dzia ania systemowe zwi zane z finansowaniem dzia
inwestycyjnych
w placówkach kszta cenia zawodowego (cho jednocze nie cz ciowo – ale na relatywnie niewielk skal
szko y otrzymuj w tej kwestii wsparcie ze strony pracodawców, którzy zg aszaj c zapotrzebowanie na
okre lonych pracowników wspomagaj niekiedy placówki tak e inwestycyjnie, by mie gwarancj , e
uczniowie si kszta ceni z wykorzystaniem odpowiedniego zaplecza sprz towego).
Po drugie, istotnym zasygnalizowanym problemem okaza o si wyst powanie relatywnie du ego dystansu
pomi dzy placówkami o wiatowymi a przedsi biorstwami. Skutkuje to m.in. niewystarczaj cym
70
uwzgl dnieniem w prowadzonej dzia alno ci dydaktycznej aspektu praktycznego; brakiem nale ytej
komunikacji pomi dzy szko ami i przedsi biorstwami, który uniemo liwia dostosowanie profilu i zakresu
kszta cenia do potrzeb przedsi biorstw; ograniczonym dost pem nauczycieli kszta cenia zawodowego do
nowych rozwi za technologicznych w danej bran y.
Powy sze konkluzje powinno si traktowa jako podstaw do sformu owania szczegó owego zakresu
i charakteru dzia , które nale y podj
w celu zaspokojenia istniej cego zapotrzebowania na: (a)
okre lone umiej tno ci i kwalifikacje w ród nauczycieli kszta cenia zawodowego oraz (b) okre lone
dzia ania doskonal ce i podnosz ce jako
kszta cenia zawodowego. Jedna z wcze niejszych
rekomendacji dotyczy a wyodr bnienia dwóch g ównych obszarów wsparcia. Pierwszy odnosi si do
doskonalenia zawodowego w sferach dotycz cych bezpo rednio kszta cenia zawodowego (wsparcie
dotycz ce przedmiotów zawodowych nauczanych przez odbiorców pomocy), drugi za do wsparcia
dotycz cego procesu dydaktycznego oraz wszelkich umiej tno ci, które nie maj charakteru
specyficznego dla nauczycieli kszta cenia zawodowego. Je li chodzi o dzia ania z pierwszego obszaru, to
wydaje si , e nie ma uzasadnienia dla formu owania szczegó owych rekomendacji dotycz cych
preferowanych tematów tego rodzaju szkole – tematyka powinna zawsze stanowi wypadkow specyfiki
i potencja u danej placówki, zapotrzebowania lokalnych przedsi biorstw oraz ogólnych tendencji
w gospodarce i sferze spo ecznej. Jednocze nie jednak, za celowe uzna nale y uwzgl dnienie
w przysz ym okresie finansowania dzia , które b
zorientowane na stworzenie optymalnych
warunków do w ciwego diagnozowania potrzeb i uwarunkowa odnosz cych si do kierunków
doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego. W szczególno ci nale y tutaj wskaza
na: systematyczne prowadzenie lokalnych i regionalnych analiz zapotrzebowania na okre lone zawody
(których nauczanie mo e odbywa si na szczeblu ponadgimnazjalnym); zapewnienie systematycznej
kooperacji pomi dzy placówkami o wiatowymi a przedsi biorstwami (cykliczne spotkania oraz sta e /
praktyki, ew. wizyty studyjne, które umo liwiaj nauczycielom poznawanie specyfiki funkcjonowania firm);
stworzenie mechanizmu umo liwiaj cego nauczycielom kszta cenia zawodowego elastyczne korzystanie
z doskonalenia zawodowego w wybranych obszarach tematycznych.
Rekomendacja 13. W celu zaspokojenia zdiagnozowanych potrzeb w obszarze doskonalenia zawodowego
nauczycieli oraz zapewnienia optymalnego stopnia adekwatno ci kszta cenia zawodowego do istniej cych potrzeb
nale y w przysz ym okresie finansowania przewidzie nast puj ce dzia ania i instrumenty wsparcia w ramach
dwóch g ównych obszarów:
dzia ania dedykowane placówkom / nauczycielom kszta cenia zawodowego: szkolenia i studia
podyplomowe dotycz ce nabywania wiedzy i umiej tno ci do nauczania przedmiotów zawodowych (zarówno
w aspekcie zwi kszania wiedzy dotycz cej nauczania dotychczasowych przedmiotów, jak i nabywania
kompetencji do nauczania nowych przedmiotów zawodowych); sta e i praktyki (ew. wizyty studyjne) nauczycieli
kszta cenia zawodowego w przedsi biorstwach; stworzenie mo liwo ci sta ych konsultacji z ekspertami
w zakresie reformy szkolnictwa zawodowego oraz nowej podstawy programowej (w tym: tworzenia, zgodnych
z niniejsz podstaw , programów nauczania); spotkania cykliczne uwzgl dniaj ce udzia przedstawicieli
placówek o wiatowych kszta cenia zawodowego, organów prowadz cych, pracodawców (powinni to by przede
wszystkim przedstawiciele gremiów reprezentuj cych poszczególne bran e – zwi zków przedsi biorstw lub
klastrów, gdy zalecan formu rzeczonych spotka jest w nie formu a bran owa); inicjowanie bada lokalnych
i regionalnych dotycz cych zmian struktury gospodarczej, które uzasadniaj okre lone modyfikacje: struktury
placówek kszta cenia zawodowego, rodzaju nauczanych zawodów, charakteru kwalifikacji przekazywanych
uczniom placówek kszta cenia zawodowego.
dzia ania, w które m.in. w czani byliby nauczyciele kszta cenia zawodowego: szkolenia i studia
podyplomowe dotycz ce zagadnie i kompetencji ogólnych (tj. niespecyficznych dla kszta cenia zawodowego)
takich jak: umiej tno ci pracy z uczniami sprawiaj cymi trudno ci wychowawcze; umiej tno ci pracy z uczniami
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; umiej tno ci j zykowe; umiej tno ci informatyczne (w dwóch ostatnich
przypadkach tylko w sytuacji uzasadnienia wsparcia dotycz cego kompetencji j zykowych i informatycznych
rodzajem nauczanego przedmiotu zawodowego).
71
3.2.2
Propozycje dotycz ce systemu wyboru projektów dotycz cych doskonalenia
zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego
Powy ej przedstawiono zalecany zakres merytoryczny i tematyczny wsparcia, które do 2020 roku powinno
by skierowane do nauczycieli kszta cenia zawodowego w woj. pomorskim. Jednocze nie jednak,
odpowiedniego „skalibrowania” w przysz ym okresie finansowania wymaga tak e system wyboru
projektów dotycz cych doskonalenia zawodowego nauczycieli kszta cenia zawodowego. W chwili
obecnej projekty z Dzia ania 9.4 s realizowane zarówno w trybie konkursowym i systemowym, skupiaj c
w sobie korzy ci i ograniczenia wynikaj ce z ka dego z tych modeli. Najwi kszy problem jaki dotyczy
aktualnego rozwi zania w zakresie wdra ania Dzia ania 9.4 dotyczy jednak tego, i nie jest to instrument
wsparcia dedykowany wy cznie placówkom i nauczycielom kszta cenia zawodowego, co w rezultacie
sprawia, e w wielu przypadkach wsparcie, z którego korzysta a ta kategoria nauczycieli nie mog o
uwzgl dnia specyfiki pracy w systemie kszta cenia zawodowego (tylko jeden spo ród projektów
uwzgl dnionych w badaniu by dedykowany tej grupie docelowej).
Do przedstawionych wniosków warto do czy równie opinie przedstawicieli IP, wedle których
w przypadku Dzia ania 9.4 mamy do czynienia z ograniczonymi mo liwo ciami rzetelnej oceny wniosków
o dofinansowanie w zakresie trafno ci. Przeprowadzane przez beneficjentów dzia ania diagnostyczne nie
zawsze charakteryzuj si wysok jako ci , co z kolei stwarza zagro enie ograniczonej trafno interwencji
wzgl dem stanu popytu i poda y na zawody i kwalifikacje.
W zwi zku z powy szym wydaje si , e w przysz ym okresie celowe by oby stworzenie instrumentu
wsparcia, który by by dedykowany wy cznie placówkom i nauczycielom kszta cenia zawodowego. Dzi ki
temu mo liwe by oby stworzenie takich form wsparcia, które optymalnie odpowiada yby potrzebom
systemu kszta cenia zawodowego. Jednocze nie bior c pod uwag , e system kszta cenia zawodowego
jest zró nicowany ze wzgl du na profile kszta cenia, trudno by oby oczekiwa , e realizacja wsparcia
w formule projektów konkursowych zapewni dost p do niego (szczególnie je li chodzi o doskonalenie
zawodowe) wszystkim typom placówek i nauczycieli kszta cenia zawodowego. W zwi zku z powy szym
za optymaln formu oferowania rzeczonego wsparcia uzna nale y wariant systemowy. Zalecany projekt
systemowy uwzgl dnia by w swoim zakresie wszystkie formy wsparcia dedykowane placówkom
i nauczycielom kszta cenia zawodowego. Rekomendowanym podmiotem odpowiedzialnym za realizacj
niniejszego projektu by by Departament Edukacji i Sportu Urz du Marsza kowskiego Woj. Pomorskiego,
projekt mia by zasi g wojewódzki. W odniesieniu do jego kluczowego elementu, czyli szkole i studiów
podyplomowych dotycz cych nabywania wiedzy i umiej tno ci do nauczania przedmiotów zawodowych
zalecan formu by aby z kolei formu a „bonów szkoleniowych”, która nie wymaga realizacji odr bnych
projektów dla poszczególnych dzia
szkoleniowych, zapewnia dost p do zró nicowanych typów szkole
i studiów dost pnych na wolnym rynku, a jednocze nie uniezale nia fakt korzystania ze szkole lub
studiów od harmonogramów konkursowych i projektowych15. Dodatkow korzy ci tego rozwi zania jest
zwi kszenie niezale no ci placówek kszta cenia zawodowego – aktualnie korzystanie przez nauczycieli
kszta cenia zawodowego ze wsparcia oferowanego w ramach Dzia ania 9.4 uzale nione jest b
od
dost pno ci wsparcia w projektach prowadzonych przez podmioty zewn trzne projektów, b
od
decyzji organu prowadz cego o realizacji projektu na potrzeby placówki / placówek z jego terenu.
W przypadku wdro enia rekomendowanego rozwi zania niniejszy problem nie wyst powa by. Formu a
oferowania wsparcia w ramach „bonów szkoleniowych” mog aby zosta zorganizowana w taki sposób, e
ka dy organ prowadz cy (powiat) otrzymywa by w ramach projektu systemowego okre lon pul na
szkolenia dla nauczycieli kszta cenia zawodowego (kwota by aby bezpo rednio zale na od ilo ci placówek
i nauczycieli kszta cenia zawodowego) i nast pnie kwota ta by aby rozdzielana zgodnie
z zapotrzebowaniem zg aszanym przez poszczególne placówki.
15
Ostatnia wspomniana kwestia jest szczególnie istotna w przypadku niektórych przedmiotów zawodowych,
np. dotycz cych sfery finansów, gdzie mamy do czynienia z konieczno ci cz stego uaktualniania posiadanej
wiedzy.
72
Pozosta e dzia ania (tj. zwi zane z doskonaleniem zawodowym w obszarach niespecyficznych dla
kszta cenia zawodowego) powinny by realizowane w ramach formu y konkursowej, zbli onej w swym
kszta cie do obecnego modelu wdra ania Dzia ania 9.4. Formu a konkursowa jest w tym przypadku
uzasadniona o tyle, e liczba potencjalnych odbiorców wsparcia w ramach realizowanych w ten sposób
projektów jest na tyle du a, i adekwatne w swym zakresie tematycznym projekty powinny spotyka si
z odpowiednio wysokim poziomem zapotrzebowania ze strony nauczycieli. Je li chodzi o szczegó owe
kwestie dotycz ce „skalibrowania” procesu naboru i oceny wniosków, to zosta y one przedstawione we
wcze niejszych rekomendacjach odnosz cych si m.in. do kryteriów wyboru projektów i premiowania
okre lonego rodzaju przedsi wzi .
Na poni szym rysunku przedstawiono w sposób syntetyczny dwa g ówne elementy rekomendowanego
modelu wsparcia dla nauczycieli kszta cenia zawodowego w przysz ym okresie finansowania.
Rysunek 3. Propozycja modelu wsparcia dla nauczycieli kszta cenia zawodowego w przysz ym okresie finansowania
WSPARCIE DLA NAUCZYCIELI KSZTA CENIA ZAWODOWEGO
DZIA ANIA DEDYKOWANE
NAUCZYCIELOM KSZTA CENIA
ZAWODOWEGO (PROJEKT SYSTEMOWY):
szkolenia i studia podyplomowe dotycz ce
nabywania wiedzy i umiej tno ci do
nauczania przedmiotów zawodowych
sta e,
praktyki
i wizyty
w przedsi biorstwach
DZIA ANIA ZORIENTOWANE NA
DOSKONALENIE ZAWODOWE
WSZYSTKICH KATEGORII NAUCZYCIELI,
W TYM: NAUCZYCIELI KSZTA CENIA
ZAWODOWEGO (PROJEKTY
KONKURSOWE):
studyjne
Szkolenia i studia podyplomowe dotycz ce
zagadnie i kompetencji ogólnych:
konsultacje
z ekspertami
w zakresie
reformy szkolnictwa zawodowego oraz
nowej podstawy programowej
umiej tno
pracy
z uczniami
sprawiaj cymi trudno ci wychowawcze,
spotkania cykliczne uwzgl dniaj ce udzia
przedstawicieli
placówek
o wiatowych
kszta cenia
zawodowego,
organów
prowadz cych, pracodawców
inicjowanie bada lokalnych i regionalnych
dotycz cych zmian struktury gospodarczej
umiej tno
pracy
z uczniami
ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
umiej tno ci j zykowe i informatyczne
(tylko
w przypadku
uzasadnienia
wsparcia
dotycz cego
kompetencji
zykowych i informatycznych rodzajem
nauczanego przedmiotu zawodowego)
ród o: opracowanie w asne
Rekomendacja 14. Je li chodzi o optymalny sposób wdra ania w przysz ym okresie finansowania dzia
zwi zanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli kszta cenia zawodowego to nale y wyodr bni dwie jego
formu y. Je li chodzi o dzia ania adresowane wy cznie do nauczycieli kszta cenia zawodowego, to powinny one
by wdra anie w formule systemowej (z jednoczesnym uwzgl dnieniem „bonów szkoleniowych” jako narz dzia
finansowania kursów, szkole i studiów podyplomowych dotycz cych bezpo rednio problematyki przedmiotów
kszta cenia zawodowego). Co si natomiast tyczy form wsparcia adresowanych do wszystkich kategorii nauczycieli
(i dotycz cych problematyki o charakterze ogólnym, tj. niespecyficznym dla kszta cenia zawodowego), to powinna
zosta utrzymana formu a konkursowa, z jednoczesnym uwzgl dnieniem zawartych w niniejszym raporcie
rekomendacji dotycz cych kierunkowania wsparcia z wykorzystaniem kryteriów wyboru projektów.
73
4. Wnioski
i rekomendacje
Poni ej przedstawiono zestaw wniosków i rekomendacji sformu owanych w oparciu o analiz zebranego
materia u empirycznego. Katalog rekomendacji uwzgl dnia: wniosek stanowi cy podstaw
do sformu owania danej rekomendacji, ogóln tre rekomendacji, adresata rekomendacji, proponowany
sposób wdro enia, sugerowany termin realizacji oraz klasyfikacj rekomendacji.
74
Lp.
1.
2.
3.
Wniosek
(strona w raporcie)
Rekomendacja
Adresat
Rekomendacji
Proponowany sposób wdro enia
Termin
Realizacji
Klasyfikacja
W chwili obecnej osoby w wieku
powy ej 50 lat stanowi ok. jednej
trzeciej
wszystkich
nauczycieli
kszta cenia
zawodowego
uczestnicz cych
w ewaluowanych
projektach. W przypadku tych osób
mo e
wyst powa
szczególne
zapotrzebowanie
na
dzia ania
doskonal ce zwi zane z aktualizacj
wiedzy
w zakresie
nauczanego
przedmiotu oraz nowych rozwi za
w zakresie metodyki i dydaktyki (w tym:
zwi zanych z zastosowaniem nowych
technologii w procesie kszta cenia).
(s. 20)
ród
uczestników
projektów
realizowanych
w Dzia aniu
9.4
zdecydowanie dominuj
nauczyciele
przedmiotów zawodowych zatrudnieni
w placówkach o wiatowych. Udzia
instruktorów praktycznej nauki zawodu
jest bardzo ma y. (s. 23)
W przypadku nauczycieli
nacisk
powinien
by
po ony na dzia ania
doskonal ce
zwi zane
z aktualizacj
wiedzy
w zakresie nauczanego
przedmiotu oraz nowych
rozwi za
w zakresie
metodyki i dydaktyki (w
tym
zwi zanych
z zastosowaniem nowych
technologii
w procesie
kszta cenia).
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
instrumentów wsparcia
adresowanych
do
nauczycieli kszta cenia
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
W przypadku projektów z zakresu doskonalenia zawodowego adresowanych do 2013-2020
nauczycieli kszta cenia zawodowego nale y szczególnie premiowa udzia osób
w starszych oraz z relatywnie du ym sta em pracy w obszarze kszta cenia
zawodowego. Chodzi tu zarówno o wsparcie szkoleniowe z zakresu wiedzy
przedmiotowej odnosz cej si przedmiotu, którego naucza dany uczestnik, jak
i nowych rozwi za w zakresie metodyki i dydaktyki (w tym: zwi zanych
z zastosowaniem nowych technologii w procesie kszta cenia).
Operacyjna
Nale y podj
dzia ania
zorientowane
na
zwi kszenie
skali
uczestnictwa
w ewaluowanych
projektach instruktorów
praktycznej
nauki
zawodu.
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
Nale y podj dzi ania zorientowane na to, by oddzia ywanie dofinansowanych 2013-2020
przedsi wzi
poszerzy o osoby, które nie b
c pracownikami placówek
wiatowych wspó tworz system kszta cenia zawodowego. W przypadku tej
kategorii nauczycieli kszta cenia zawodowego wi ksze znaczenie od szkole
stricte bran owych mia yby szkolenia z metodyki nauczania, czy wspomagania
procesu dydaktycznego.
Operacyjna
Dotychczasowa analiza wykaza a, e
ród
umiej tno ci
nabywanych
w ramach ewaluowanych projektów
dominuj umiej tno ci „mi kkie” oraz
zwi zane z procesem dydaktycznym
(doskonalenie
umiej tno ci
Nale y
dokona
wyodr bnienia tych form
wsparcia, które by yby
adresowane wy cznie do
nauczycieli
kszta cenia
zawodowego,
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
Oprócz dzia
dotycz cych zwi kszania udzia u instruktorów praktycznej nauki
zawodu w projektach dotycz cych doskonalenia zawodowego nauczycieli
kszta cenia zawodowego nale y tak e wdro
procedury dotycz ce
monitorowania skali ich uczestnictwa. Monitoring udzia u instruktorów
praktycznej nauki zawodu stanowi powinien zreszt element ca ciowego
systemu monitorowania przebiegu projektów adresowanych do nauczycieli,
w tym: nauczycieli kszta cenia zawodowego. W praktyce wdro enie niniejszej
rekomendacji polega oby na wprowadzeniu – zarówno na etapie aplikowania
o wsparcie, jak i sprawozdawczo ci – obowi zku podawania informacji o liczbie
uczestników projektu nale cych do kategorii: nauczycieli kszta cenia
zawodowego, a w tym: instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Nale oby w przysz ym okresie finansowania dokona rozdzielenia dwóch 2013-2020
form wsparcia adresowanych do nauczycieli kszta cenia zawodowego. Pierwsza
forma by aby dedykowana nauczycielom kszta cenia zawodowego i obejmowa a
wsparcie dotycz ce przedmiotów zawodowych nauczanych przez odbiorców
pomocy. Je li natomiast chodzi o form drug , obejmowa aby ona wszystkie
kategorie nauczycieli, a nauczyciele kszta cenia zawodowego byliby po prostu
Kluczowa
75
Lp.
4.
Wniosek
(strona w raporcie)
dydaktycznych, stosowanie nowych
metod nauczania oraz technologii
wspomagaj cych proces nauczania,
nabywanie wiedzy na temat zmian
w systemie kszta cenia zawodowego).
Zdecydowanie rzadziej realizowane by y
szkolenia
zwi zane
bezpo rednio
z nauczaniem w ramach okre lonych
przedmiotów
zawodowych,
cho
z punktu
widzenia
dostosowania
kwalifikacji nauczycieli do zmieniaj cych
si
uwarunkowa
spo ecznoekonomicznych tego rodzaju wsparcie
ma
kluczowe
znaczenie.
Zidentyfikowany stan rzeczy nale y
wi za
przede wszystkim z faktem
adresowania
wsparcia
w ramach
Dzia ania 9.4 do wszystkich kategorii
nauczycieli, a nie tylko nauczycieli
kszta cenia
zawodowego
(spo ród
ewaluowanych projektów tylko jeden
dedykowany by nauczycielom z tej
kategorii). (s. 33)
Aktualnie
w ród
certyfikatów
oferowanych uczestnikom projektów
zdecydowanie dominuj potwierdzenia
o charakterze
wewn trznym
(tj.
wystawiane przez podmiot realizuj cy
projekt), ew. certyfikaty wystawiane
przez podmiot zewn trzny wzgl dem
realizatora projektu (s to najcz ciej
certyfikaty wystawiane przez realizatora
szkole , nie s to wi c dokumenty
potwierdzaj ce
w sposób
zobiektywizowany charakteru i stopnia
nabytych kwalifikacji). (s. 35)
Rekomendacja
Adresat
Rekomendacji
Termin
Realizacji
a jednocze nie
czy t
kategori tak e w zasi g
oddzia ywania
instrumentów
wsparcia
skierowanych
do
wszystkich
kategorii
nauczycieli.
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
jedn
z kategorii odbiorców wsparcia. Niniejsza forma obejmowa aby
zagadnienia o charakterze ogólnym, zwi zane z jednej strony z procesem
dydaktycznym (doskonalenie umiej tno ci dydaktycznych, stosowanie nowych
metod nauczania oraz technologii wspomagaj cych proces nauczania,
nabywanie wiedzy na temat zmian w systemie kszta cenia zawodowego) oraz
wszelkimi umiej tno ciami, które nie maj charakteru specyficznego dla
nauczycieli kszta cenia zawodowego (umiej tno ci j zykowe, informatyczne itp.).
Nale y podj
dzia ania
zorientowane
na
zwi kszenie
znaczenia
zewn trznej
certyfikacji
wiedzy
i kwalifikacji
nabywanych
w ramach
projektów – certyfikaty
zewn trzne
stanowi
bardziej
u yteczne
i czytelne
dla
potencjalnych
pracodawców
potwierdzenie
umiej tno ci danej osoby
(co
ma
szczególne
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania..
Za celowe nale oby uzna premiowanie na etapie naboru wniosków tych 2013 - 2020
projektów zwi zanych z nabywaniem przez uczestników nowej wiedzy
i kwalifikacji, które przewidywa yby uzyskiwanie certyfikatów zewn trznych, tj.
wystawianych przez podmiot zewn trzny. Chodzi o dokumenty wystawiane
w rezultacie pozytywnego wyniku egzaminu, uprawniaj ce do wykonywania
okre lonego zawodu lub czynno ci itp.
Klasyfikacja
Operacyjna
76
Lp.
Wniosek
(strona w raporcie)
5.
W
chwili
obecnej
–
pomimo
stosunkowo du ej skali wsparcia
w obszarze
informatycznym
i j zykowym – stopie
zawodowego
wykorzystywania wiedzy i kwalifikacji
nabytych
w ramach
projektu
w obszarach
dotycz cych
sfery
zykowej i informatycznej pozostaje
relatywnie niski. (s. 37)
6.
Aktualnie
w ród
form
wsparcia
oferowanych uczestnikom krótkie formy
szkoleniowe
stosowane
s
zdecydowanie cz ciej ni
studia
podyplomowe. Jednocze nie wyniki
przeprowadzonego badania wskazuj
na wi ksz
adekwatno
drugiego
z wymienionych
instrumentów
doskonalenia zawodowego, za wyniki
badania eksperckiego – na wi ksz
yteczno
studiów podyplomowych
w kontek cie wyposa ania nauczycieli
w nowe (i wystarczaj ce) kwalifikacje
zwi zane z nauczaniem dodatkowego
zawodu. (s. 39)
ród tych osób, które negatywnie
oceni y
adekwatno
uzyskanego
wsparcia w projektach realizowanych
w ramach Dzia ania 9.4 najcz ciej
7.
Rekomendacja
znaczenie dla tych osób,
dla
których
udzia
w projekcie
jest
elementem
procesu
przekwalifikowania si ).
Bior c pod uwag , e nie
zawsze
szkolenia
zykowe i informatyczne
realizowane
w ramach
Dzia ania 9.4 s w sposób
rzeczywisty
powi zane
z aktywno ci
dydaktyczn
danego
nauczyciela,
nale oby
do zmniejszenia
skali
realizacji
przedsi wzi
zorientowanych
na
wsparcie tego rodzaju.
Nale y
d
do
zwi kszenia
znaczenia
szych
form
kszta cenia
(studia
podyplomowe) w ramach
doskonalenia
zawodowego nauczycieli
Niezb dne jest podj cie
dzia
zorientowanych
na
umo liwienie
odbiorcom
wsparcia
Adresat
Rekomendacji
Termin
Realizacji
Klasyfikacja
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania..
Nale y wprowadzi rozwi zania skutkuj ce uniemo liwieniem realizacji takich 2013 - 2020
projektów z zakresu doskonalenia zawodowego, które dotyczy yby wy cznie
wsparcia j zykowego lub informatycznego, a tak e nale oby restrykcyjnie
przestrzega zasady, i tego rodzaju wsparcie mo e by oferowane uczestnikom
jedynie w przypadku bezpo redniego powi zania z charakterem pracy
dydaktycznej w ramach szkolnictwa zawodowego (dodatkowym warunkiem
powinno by sprofilowanie wsparcia informatycznego i j zykowego pod k tem
przedmiotów nauczanych przez danego uczestnika).
Operacyjna
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania..
W przypadku dzia , w których doskonalenie zawodowe nauczycieli 2013 - 2020
kszta cenia zawodowego jest zorientowane na zdobycie przez tych ostatnich
umiej tno ci w zakresie nauczania okre lonego przedmiotu zawodowego,
szczególnie preferowane powinny by d sze formy wsparcia (studia
podyplomowe). Mniejsze uzasadnienie dla tego instrumentu wsparcia wyst puje
w przypadku zagadnie dotycz cych metodyki nauczania czy nowych rozwi za
i wymaga
w obszarze kszta cenia zawodowego – tutaj w wi kszo ci
przypadków krótkie formy szkoleniowe powinny by wystarczaj ce.
Operacyjna
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
Do katalogu instrumentów wsparcia adresowanych do nauczycieli kszta cenia 2013 - 2020
zawodowego wprowadzi
tak e sta e i praktyki w przedsi biorstwach
prowadz cych dzia alno zbie
z charakterem przedmiotu nauczanego przez
danego nauczyciela. By by to instrument wsparcia zbli ony do tego, który
Operacyjna
77
Lp.
8.
Wniosek
(strona w raporcie)
pojawia y si
postulaty dotycz ce
wzbogacenia
prowadzonych
zaj
o zagadnienia
o charakterze
praktycznym i kwestie typowe dla
specyfiki pracy nauczyciela kszta cenia
zawodowego
oraz
zagadnienia
dotycz ce zmian w o wiacie. Je li
chodzi o ostatni kwesti jej znaczenie
powinno male wraz z up ywem czasu
od momentu wprowadzenia nowej
podstawy programowej na potrzeby
kszta cenia
zawodowego.
Z kolei
postulaty dotycz ce dwóch pierwszych
zagadnie
postrzega
nale y jako
kluczowe w przypadku doskonalenia
zawodowego nauczycieli kszta cenia
zawodowego.
Jednocze nie
cz
respondentów
wskaza a
na
uzasadnienie
dla
wprowadzenia
do
realizowanych
projektów
instrumentu
konsultacji
z ekspertami dziedzinowymi ju po
zako czeniu bezpo rednich dzia
rozwijaj cych kompetencje nauczycieli.
(s. 42)
Jednym
z dodatkowych
i nieprzewidzianych rezultatów wsparcia
w ramach Dzia ania 9.4 jest integracja
osób dzia aj cych (w ró nych rolach)
w sektorze kszta cenia zawodowego.
W chwili obecnej jednak efekt ten, cho
jak najbardziej po dany, wyst puje na
relatywnie niewielk skal . (s. 49)
Rekomendacja
Adresat
Rekomendacji
Termin
Realizacji
nabywania
wiedzy
i umiej tno ci
praktycznych w zakresie
dotycz cym
nauki
przedmiotów
zawodowych. Dodatkowo,
nale oby
wzbogaci
katalog
oferowanego
wsparcia
o instrumenty
pozwalaj ce
niwelowa
problemy
zwi zane
z praktycznym
wykorzystaniem w pracy
wiedzy
i kwalifikacji
nabytych
w ramach
projektu.
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
w bie cym okresie finansowania oferowany jest pracownikom naukowym
w Dzia aniu 8.2 PO KL, gdzie mo liwe jest sfinansowanie sta u przedstawicieli
wiata nauki w podmiotach biznesowych. Uwzgl dniaj c fakt, i sta e i praktyki
instrumentem wymagaj cym relatywnie d ugiego i intensywnego
zaanga owania, nale oby równie wprowadzi instrument polegaj cy na
wizytach studyjnych w przedsi biorstwach, które przynajmniej cz ciowo
pozwala yby
na
poznanie
specyfiki
funkcjonowania
nowoczesnego
przedsi biorstwa w danej bran y.
W przypadku dzia , które dedykowane s doskonaleniu zawodowemu
w zakresie nauki okre lonego zawodu oraz rozwijaniu warsztatu metodycznodydaktycznemu danego pedagoga nale y tak e wprowadzi
mo liwo
dofinansowania dzia
umo liwiaj cych odbiorcom wsparcia korzystanie
z indywidualnego doradztwa i konsultacji ju po zako czeniu korzystania
z bezpo redniego wsparcia kompetencyjnego.
Istotnym
obszarem
podejmowania
ewentualnych
dzia
wspieraj cych
adresowanych do sektora
powinna
by
tak e
integracja
placówek
(na poziomie nauczycieli
i kadry zarz dzaj cej).
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
W ramach rekomendowanej integracji realizowana powinna by przede 2013 - 2020
wszystkim wymiana do wiadcze
w zakresie dydaktyki przedmiotów
zawodowych oraz konsultowanie dzia
dotycz cych profilu kszta cenia
zawodowego w regionie. Integracja ta powinna by prowadzona poprzez
organizacj cyklicznych spotka w ramach dwóch grup: nauczycieli kszta cenia
zawodowego (co bardzo wa ne, z zapewnieniem udzia u dwóch kategorii –
nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz instruktorów praktycznej nauki
zawodu) oraz dyrektorów placówek kszta cenia zawodowego.
Warto tak e uwzgl dni , przynajmniej w odniesieniu do cz ci tego rodzaju
spotka , udzia przedstawicieli rodowiska przedsi biorców dzia aj cych
w bran ach, w których znajduj
zatrudnienie absolwenci
placówek
wiatowych kszta cenia zawodowego.
Rol koordynatora dzia
w tym zakresie móg by przej
Departament
Klasyfikacja
Operacyjna
78
Lp.
9.
Wniosek
(strona w raporcie)
W przypadku wszystkich analizowanych
aspektów
(skuteczno
dzia
projektowych,
trafno
nabytych
umiej tno ci i wiedzy, adekwatno
udzielonego wsparcia) zaanga owanie
wi kszych
rodków
finansowych
skutkuje
generowaniem
wi kszych
efektów. (s. 54)
10. W chwili obecnej uczestnicy projektów
maj stosunkowo niewielk mo liwo
wp ywania na charakter (tematyk )
oferowanego im wsparcia. (s. 56)
11. W dotychczas realizowanych projektach
z Dzia ania
9.4
stosowane
by y
Rekomendacja
Nadmierne ograniczanie
kwoty przypadaj cej na
jednego
uczestnika
projektu
mo e
negatywnie odbija si na
skuteczno ci,
trafno ci
i adekwatno ci wsparcia,
nie nale y wi c traktowa
oszcz dno ci
projektowych jako celu
nadrz dnego,
w przypadku
gdy
planowane
dzia ania
projektowe
maj
charakter
racjonalny
i funkcjonalny.
Bior c pod uwag , e
trudno
by oby
weryfikowa
i egzekwowa
realizacj
zasady
wspó decydowania
uczestników
projektów
o
charakterze
udzielanego im wsparcia
nale y podj
dzia ania,
które
przynajmniej
ogranicz
prowadzenie
wszystkich
uczestników
po tej samej „ cie ce”
szkoleniowej.
Wydaje si , e nie jest
celowe rekomendowanie
Adresat
Rekomendacji
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania.
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania
Instytucje
odpowiedzialne
Termin
Realizacji
Edukacji i Sportu Urz du Marsza kowskiego Woj. Pomorskiego, a ze wzgl du na
fakt, i wspomniana komórka organizacyjna jest równie w dalszej cz ci
rekomendowana jako realizator projektu systemowego adresowanego do
placówek i nauczycieli kszta cenia zawodowego, zalecane dzia ania integruj ce
mog yby stanowi jeden z elementów podejmowanych dzia
projektowych.
Nie nale y okre la maksymalnego pu apu finansowania dzia
projektowych 2013 - 2020
w przeliczeniu na jednego uczestnika, gdy mo e to niekorzystnie wp yn na
skuteczno , trafno
i adekwatno
udzielanego wsparcia. Jednocze nie na
etapie oceny merytorycznej nale y w sposób bardzo dok adny dokonywa
analizy szczegó owego bud etu projektu, a w przypadku niezasadnego planu
finansowego – nie rekomendowa
danego projektu do uzyskania
dofinansowania.
Klasyfikacja
Operacyjna
W celu zapewnienia mo liwie du ej elastyczno ci w stosowaniu poszczególnych 2013 - 2020
form wsparcia wobec nauczycieli kszta cenia zawodowego nale oby rozwa
mo liwo
wprowadzenia w ramach projektów swego rodzaju „bonu
szkoleniowego”. Polega oby to na tym, i w projekcie nie by by oferowany
wszystkim uczestnikom ten sam rodzaj szkole czy studiów podyplomowych, ale
e do ka dego uczestnika by aby przypisana okre lona kwota mo liwa do
rozdysponowania na odpowiednie dzia ania z zakresu doskonalenia
zawodowego. Po przeprowadzeniu diagnozy potrzeb i mo liwo ci konkretnego
uczestnika formu owany by by indywidualny plan dzia
wspieraj cych, które
nast pnie – w ramach przydzielonej kwoty – by yby nabywane na wolnym rynku
przez realizatora projektu (innymi s owy – finansowa by on udzia uczestnika
projektu w szkoleniach zewn trznych).
Operacyjna
Na etapie oceny merytorycznej nale y przeprowadza ocen proponowanego 2013 - 2020
za sposobu rekrutacji uczestników projektu w dwóch aspektach: (a) adekwatno
Operacyjna
79
Lp.
Wniosek
(strona w raporcie)
ró norodne
sposoby
rekrutacji
uczestników, które cz ciowo wynika y
z samego
charakteru
projektu,
cz ciowo
natomiast
by y
uwarunkowane typem beneficjenta
realizuj cego dany projekt. (s. 57)
12. Beneficjenci
wskazywali
na
wyst powanie zró nicowanych barier
i trudno ci w realizacji projektów, ze
szczególnym uwzgl dnieniem trudno ci
w rekrutacji uczestników projektów,
biurokracji oraz cz sto zmieniaj cych si
przepisów i wytycznych. (s. 58)
13. Diagnoza
przeprowadzona
w odniesieniu do zapotrzebowania na
okre lone kwalifikacje i umiej tno ci
ród
nauczycieli
kszta cenia
zawodowego, a tak e w odniesieniu do
zapotrzebowania na okre lone formy
wsparcia dla tej kategorii nauczycieli
ujawni a
obszary,
które
cechuje
najwi ksze uzasadnienie, je li chodzi
o zaadresowanie
w ich
ramach
okre lonych
dzia
w przysz ym
okresie finansowania. (s. 71)
Rekomendacja
którejkolwiek
z metod
rekrutacji
uczestników
projektu jako metody,
która
powinna
by
preferowana np. na etapie
oceny
wniosków
o dofinansowanie,
lecz
raczej
sformu owanie
ogólnej
zasady
odnosz cej
si
do
sposobu
projektowania
rekrutacji projektowej.
Nale y podj
dzia ania,
które ogranicz
skal
wyst powania
oraz
stopie
dotkliwo ci
najpowa niejszych barier
i trudno ci w realizacji
projektów.
W
przysz ym
okresie
finansowania (lata 20142020), przy projektowaniu
i podejmowaniu dzia
adresowanych
do
nauczycieli
kszta cenia
zawodowego
nale y
skupi
si
na
tych
obszarach, które cechuje
najwy szy
poziom
zapotrzebowania
ze
strony
placówek
i zatrudnionych
w nich
osób.
Adresat
Rekomendacji
Termin
Realizacji
Klasyfikacja
opracowanie
kszta tu do specyfiki: projektu, beneficjenta, grupy docelowej; (b) ró norodno
i
wdro enie zaproponowanych sposobów rekrutacji i dotarcia do potencjalnych uczestników
instrumentów wsparcia projektu.
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania
W kontek cie zmniejszania skali i dotkliwo ci barier i trudno ci w realizacji 2013 - 2020
projektów nale y w szczególno ci promowa – np. poprzez prezentacj dobrych
praktyk projektowych – stosowanych przez projektodawców sposobów radzenia
sobie z najcz stszymi problemami. W szczególno ci powinno to dotyczy
problemów zwi zanych z rekrutacj uczestników projektów.
Je li chodzi natomiast o problemy dotycz ce biurokracji oraz zmian
w przepisach i wytycznych, to ich niwelowanie powinno przebiega raczej przez
uproszczenia procedur i odpowiednie wsparcie szkoleniowo-informacyjne
adresowane do beneficjentów, ew. ograniczenie skali zmian wprowadzanych
w trakcie wdra ania Programu.
W celu zaspokojenia zdiagnozowanych potrzeb w obszarze doskonalenia 2013 - 2020
zawodowego nauczycieli oraz zapewnienia optymalnego stopnia adekwatno ci
kszta cenia zawodowego do istniej cych potrzeb nale y w przysz ym okresie
finansowania przewidzie
nast puj ce dzia ania i instrumenty wsparcia
w ramach dwóch g ównych – zalecanych do wyodr bnienia w ramach jednej
z wcze niejszych rekomendacji – obszarów:
dzia ania dedykowane placówkom / nauczycielom kszta cenia
zawodowego: szkolenia i studia podyplomowe dotycz ce nabywania wiedzy
i umiej tno ci do nauczania przedmiotów zawodowych (zarówno w aspekcie
zwi kszania wiedzy dotycz cej nauczania dotychczasowych przedmiotów, jak
i nabywania kompetencji do nauczania nowych przedmiotów zawodowych);
sta e i praktyki (ew. wizyty studyjne) nauczycieli kszta cenia zawodowego
w przedsi biorstwach;
stworzenie
mo liwo ci
sta ych
konsultacji
z ekspertami w zakresie reformy szkolnictwa zawodowego oraz nowej
podstawy programowej (w tym: tworzenia, zgodnych z niniejsz podstaw ,
programów nauczania); spotkania cykliczne uwzgl dniaj ce udzia
Operacyjna
Kluczowa
80
Lp.
Wniosek
(strona w raporcie)
14. W chwili obecnej, ze wzgl du na brak
zró nicowania wsparcia adresowanego
do nauczycieli kszta cenia zawodowego
i pozosta ych
kategorii
nauczycieli,
mamy
do
czynienia
z jednym
sposobem wdra ania Dzia ania 9.4
(pomimo
wyodr bnienia
trybu
konkursowego
i systemowego,
realizowane w ramach ka dego z nich
projekty maj zbli ony charakter). (s. 73)
Rekomendacja
W
przysz ym
okresie
finansowania,
wraz
z wyodr bnieniem
wsparcia dedykowanego
nauczycielom kszta cenia
zawodowego
nale y
dokona
zró nicowania
formu y
wdra ania
planowanych
instrumentów
wsparcia
adresowanych
do
nauczycieli
kszta cenia
zawodowego
i pozosta ych
kategorii
nauczycieli.
Adresat
Rekomendacji
Instytucje
odpowiedzialne
za
opracowanie
kszta tu
i
wdro enie
adresowanych
do
zawodowego
w przysz ym
okresie
finansowania
Termin
Realizacji
przedstawicieli placówek o wiatowych kszta cenia zawodowego, organów
prowadz cych, pracodawców (powinni to by
przede wszystkim
przedstawiciele gremiów reprezentuj cych poszczególne bran e – zwi zków
przedsi biorstw lub klastrów, gdy zalecan formu rzeczonych spotka jest
nie formu a bran owa); inicjowanie bada lokalnych i regionalnych
dotycz cych zmian struktury gospodarczej, które uzasadniaj okre lone
modyfikacje: struktury placówek kszta cenia zawodowego, rodzaju
nauczanych zawodów, charakteru kwalifikacji przekazywanych uczniom
placówek kszta cenia zawodowego.
dzia ania, w które m.in. w czani byliby nauczyciele kszta cenia
zawodowego: szkolenia i studia podyplomowe dotycz ce zagadnie
i kompetencji ogólnych (tj. niespecyficznych dla kszta cenia zawodowego)
takich jak: umiej tno ci pracy z uczniami sprawiaj cymi trudno ci
wychowawcze; umiej tno ci pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi; umiej tno ci j zykowe; umiej tno ci informatyczne (w dwóch
ostatnich przypadkach tylko w sytuacji uzasadnienia wsparcia dotycz cego
kompetencji j zykowych i informatycznych rodzajem nauczanego przedmiotu
zawodowego).
Je li chodzi o optymalny sposób wdra ania w przysz ym okresie finansowania 2013 - 2020
dzia
zwi zanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli kszta cenia
zawodowego to nale y wyodr bni dwie jego formu y. Je li chodzi o dzia ania
adresowane wy cznie do nauczycieli kszta cenia zawodowego, to powinny one
by wdra anie w formule systemowej (z jednoczesnym uwzgl dnieniem „bonów
szkoleniowych” jako narz dzia finansowania kursów, szkole
i studiów
podyplomowych dotycz cych bezpo rednio problematyki przedmiotów
kszta cenia zawodowego). Co si natomiast tyczy form wsparcia adresowanych
do wszystkich kategorii nauczycieli (i dotycz cych problematyki o charakterze
ogólnym, tj. niespecyficznym dla kszta cenia zawodowego), to powinna zosta
utrzymana formu a konkursowa, z jednoczesnym uwzgl dnieniem zawartych
w niniejszym raporcie rekomendacji dotycz cych kierunkowania wsparcia
z wykorzystaniem kryteriów wyboru projektów.
Klasyfikacja
Operacyjna
81
5. Spis wykresów
Wykres 1. Struktura wieku oraz p ci nauczycieli kszta cenia zawodowego b
cych uczestnikami projektów
................................................................................................................................................................................................................... 19
Wykres 2. Sta pracy nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach Dzia ania 9.4 PO
KL ..............................................................................................................................................................................................................20
Wykres 3. Wykszta cenie oraz status na rynku pracy uczestników projektów Dzia ania 9.4 b
cych
nauczycielami kszta cenia zawodowego...................................................................................................................................21
Wykres 4. Charakter uczestnictwa w projekcie .....................................................................................................................22
Wykres 5. Deklaracja udzia u w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu ..............................................22
Wykres 6. Deklaracja zwi zku uczestnictwa w projekcie instruktorów praktycznej nauki zawodu
z realizacj praktycznej nauki zawodu w przedsi biorstwach .......................................................................................23
Wykres 7. Zawody nauczane przez uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL.....................................................24
Wykres 8. Terytorialne zró nicowanie miejsc zamieszkania uczestników projektów Dzia ania 9.4 ..................25
Wykres 9. Obszar zamieszkania oraz prowadzenie opieki nad osobami zale nymi w ród nauczycieli
kszta cenia zawodowego uczestnicz cych w projektach Dzia ania 9.4 PO KL .........................................................26
Wykres 10. Czas uczestnictwa nauczycieli kszta cenia zawodowego w projektach Dzia ania 9.4 PO KL ......26
Wykres 11. Formy wsparcia, z których korzystali nauczyciele kszta cenia zawodowego w ramach
projektów Dzia ania 9.4 PO KL......................................................................................................................................................27
Wykres 12. Formy wsparcia oferowane dla nauczycieli kszta cenia zawodowego w projektach Dzia ania 9.4
PO KL.......................................................................................................................................................................................................28
Wykres 13. Motywy uczestnictwa w projektach Dzia ania 9.4 PO KL...........................................................................29
Wykres 14. Oczekiwania uczestników projektów Dzia ania 9.4 PO KL..........................................................................29
Wykres 15. Ocena stopnia spe nienia wskazanych wcze niej oczekiwa zwi zanych z udzia em
w projekcie ..........................................................................................................................................................................................30
Wykres 16. Ocena stopnia spe nienia oczekiwa dotycz cych poszczególnych form wsparcia ........................31
Wykres 17. Umiej tno ci nabyte przez nauczycieli kszta cenia zawodowego bior cych udzia w projektach
Dzia ania 9.4 PO KL ...........................................................................................................................................................................32
Wykres 18. Certyfikacja nabywanych umiej tno ci oraz rodzaj otrzymywanych certyfikatów ...........................33
Wykres 19. Certyfikacja nabywanych umiej tno ci ..............................................................................................................34
Wykres 20. Stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki udzia owi w projekcie.............35
Wykres 21. Stopie wykorzystywania wiedzy i umiej tno ci nabytych dzi ki udzia owi w projekcie wg typu
podmiotu b
cego realizatorem projektu ............................................................................................................................36
Wykres 22. Sposoby wykorzystania nabytej wiedzy i umiej tno ci ............................................................................... 37
Wykres 23. Ocena adekwatno ci otrzymanego wsparcia do potrzeb uczestników projektów...........................38
Wykres 24. Przeci tne oceny przydatno ci poszczególnych form wsparcia ..............................................................39
Wykres 25. Przeci tne oceny adekwatno ci szkole do potrzeb uczestników w projektach realizowanych
przez ró ne typy projektodawców ..............................................................................................................................................40
Wykres 26. Powody niskiej adekwatno ci wsparcia wzgl dem potrzeb uczestników projektów ......................40
Wykres 27. Zagadnienia, które by yby bardziej przydatne zdaniem uczestników ...................................................42
Wykres 28. Wyst powanie efektu zdarzenia niezale nego w opinii uczestników ..................................................44
Wykres 29. Wyst powanie efektu zdarzenia niezale nego w opinii beneficjentów ..............................................44
Wykres 30. Deklaracja wyst powania poszczególnego rodzaju efektów udzia u w projekcie ..........................46
Wykres 31. Deklaracja wyst powania poszczególnego rodzaju efektów udzia u w projekcie wg typu
podmiotu b
cego realizatorem projektu ............................................................................................................................47
Wykres 32. Deklarowany stopie realizacji celów projektów ...........................................................................................48
Wykres 33. Deklaracja wyst pienia dodatkowych, nieprzewidzianych rezultatów projektu ................................48
Wykres 34. Ocena charakteru wp ywu poszczególnych czynników determinuj cych skuteczno projektu50
82
Wykres 35. Ocena mo liwo ci osi gni cia lepszych efektów przy zbli onych rodkach finansowych ............51
Wykres 36. Przeci tne kwoty przypadaj ce na jednego uczestnika projektu w ród osób deklaruj cych
wyst powanie poszczególnych efektów ...................................................................................................................................52
Wykres 37. Stopie wykorzystywania nabytej wiedzy / umiej tno ci a przeci tna kwota przypadaj ca na
jednego uczestnika projektu ......................................................................................................................................................... 53
Wykres 38. Stopie adekwatno ci szkole a kwota przypadaj ca na uczestnika projektu ..................................53
Wykres 39. Ocena intensywno ci wsparcia otrzymanego w ramach projektów Dzia ania 9.4 PO KL .............55
Wykres 40. Zakres wp ywu uczestników na kszta t uzyskiwanego wsparcia ..............................................................55
Wykres 41. Zakres wp ywu uczestników na kszta t wsparcia projektowego ..............................................................56
Wykres 42. Zakres wyst powania oraz ocena stopnia istotno ci barier wyst puj cych w realizacji
projektów ..............................................................................................................................................................................................58
Wykres 43. Ocena aktualnego popytu na kwalifikacje zawodowe nabyte przez uczestników projektu .........66
Wykres 44. Ocena popytu na kwalifikacje zawodowe, kompetencje i umiej tno ci nabyte przez
uczestników projektu i przekazywane uczniom i s uchaczom do 2020 r. ...................................................................67
83
6. Spis rysunków
Rysunek 1. Struktura logiczna koncepcji badania .................................................................................................................15
Rysunek 2. Podsumowanie szczególnie u ytecznych rozwi za w realizacji projektów ....................................... 65
Rysunek 3. Propozycja modelu wsparcia dla nauczycieli kszta cenia zawodowego w przysz ym okresie
finansowania ........................................................................................................................................................................................ 73
84
Badanie ewaluacyjne wspó finansowane ze rodków Europejskiego
Funduszu Spo ecznego oraz rodków bud etu województwa
pomorskiego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Kapita Ludzki na lata 2007-2013

Badanie efektów projektów realizowanych w

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz

Zabawki edukacyjne : Ser i mysz do przewlekania

Plakat - Przedszkole talentów

misja zespo£u szkół miedziowego centrum kszta£cenia kadr w lubinie

Centrum zakupu

Informuj?, ?e od dnia dzisiejszego dzia?a FORUM klubu

1939-1946 SZKOLNICTWO MEDYCZNE w PSZ na ZACHODZIE

Finanse innowacyjny projekt

Życzenia od Rady Rodziców