Przerwany ła cuch

Przerwany ła cuch
– sortowanie odpadów jako brakuj ce ogniwo w systemie
przerobu surowców wtórnych
Piotr Kosecki
Jestem nauczycielem przyrody w wiejskiej szkole podstawowej w Zielonce,
gmina Cekcyn, powiat tucholski. Gmina nasza poło ona jest w sercu Borów Tucholskich. Jest to obszar, w którym jeszcze zachowały si zielone lasy, czyste jeziora i wolne od wielkoprzemysłowych zanieczyszcze powietrze. Jednak w miar
rozwoju cywilizacyjnego naszych wiosek, a tak e wzrostu ruchu turystycznego i
agroturystycznego z niepokojem obserwujemy wzrost zanieczyszcze spowodowanych codzienn „działalno ci ” mieszka ców i turystów. Gmina nasza wspólnie z
gminami o ciennymi zaniepokojone wzrastaj cymi ilo ciami odpadów, wyrzucanych na dzikie wysypiska b d wprost do lasu – przyst piła do budowy mi dzygminnego nowoczesnego składowiska mieci i odpadów. Wizyta naszych uczniów na
tym składowisku pozwoliła dostrzec bardzo istotny problem segregacji odpadów w
celu ich odzysku i ponownego wykorzystania. Problem ten i próby jego rozwi zania w naszej gminie stał si dla mnie inspiracj do przeprowadzenia przedstawionego eksperymentu.
CELE SZCZEGÓŁOWE
Podstawa programowa – przyroda:
1. Kształcenie umiej tno ci dostrzegania wpływu działalno ci człowieka na otaczaj ce go rodowisko.
2. Wyrobienie poczucia odpowiedzialno ci za rodowisko.
3. Promowanie zachowa sprzyjaj cych ochronie otaczaj cego nas rodowiska.
4. Kształtowanie umiej tno ci poszukiwania rozwi za problemów dotycz cych
okolicy miejsca zamieszkania.
Podstawa programowa – edukacja ekologiczna:
5. Rozwijanie wra liwo ci na problemy rodowiska.
Podstawa programowa – matematyka:
6. Rozwijanie umiej tno ci dostrzegania problemów i badania ich w konkretnych
przypadkach przez prowadzenie prostych rozumowa matematycznych.
7. Kształcenie umiej tno ci przedstawiania problemów z ycia codziennego za
pomoc diagramów procentowych.
Podstawa programowa – informatyka:
8. Wykorzystanie podstawowych zasad pracy z komputerem do opracowania
diagramów.
OPIS PRZEBIEGU EKSPERYMENTU
Uczestnicy – klasa IV i V (40 osób).
Opis sytuacji problemowej – scenariusz lekcji 1
Temat: W drówka mieci i odpadów
Termin: maj, rok 1999 (po wycieczce na mi dzygminne składowisko mieci
w Bladowie)
1. Przypomnienie wycieczki na wysypisko mieci w Bladowie.
Lekcja odbywa si po przeprowadzeniu akcji „Sprz tanie wiata”. W trakcie
lekcji nast puje podsumowanie całej akcji. Uczniowie w wyniku obserwacji wyci gaj wnioski na temat sporego zanieczyszczenia lasów w okolicy szkoły przez
turystów, kierowców ci arówek (licznie przeje d aj cych przez nasz teren),
okolicznych mieszka ców. Uczniowie przypominaj sobie jaka b dzie droga
zebranych przez nich mieci i co dalej na wysypisku dzieje si ze mieciami.
2. Surowce wtórne.
Uczniowie przypominaj sobie poj cie surowców wtórnych, omawiaj jak
rol odgrywaj w gospodarce człowieka i rodowisku naturalnym. Uczniowie
dochodz do wniosku, e dzi ki surowcom wtórnym oszcz dzamy naturalne
surowce, które s nieodnawialne. Uczniowie stwierdzaj , i w Polsce zbyt mało
wykorzystuje si surowce wtórne i nale ałoby to zmieni .
3. Tworzenie schematu obiegu mieci.
Uczniowie tworz schemat, według którego powinny kr y
rodzie i gospodarce człowieka.
mieci w przy
SCHEMAT ŁA CUCHA OBIEGU MIECI
ZAOPATRZENIE
HURTOWNIE
SKLEPY
DOM
SZKOŁA
MIECI
SORTOWANIE
ZAKŁADY
PRODUKCYJNE
FIRMY
SUROWCE
WTÓRNE
WYSYPISKO
4. Analiza schematu – pojawienie si problemu.
Podczas wycieczki na wysypisko mieci uczniowie zauwa yli, e wi ksza
cz
odpadów nie mo e zosta ponownie wykorzystana z powodu braku ich
segregacji. Znajduj ce si na składowisku urz dzenia: młynek do mielenia odpadów z tworzyw sztucznych, kruszarka do szkła, prasa do makulatury nie s wykorzystywane ze wzgl du na brak segregacji. Brak ten powoduje przerwanie
ogniwa w ła cuchu obiegu mieci co powoduje znaczne zmniejszenie produkcji
surowców wtórnych. Uczniowie postanowili podj prób rozwi zania zaistniałego problemu na własnym terenie. Dodatkow inspiracj do zmierzenia si z
tym zadaniem jest planowany w gminie zakup pojemników do segregacji mieci.
5. Podział zada
Uczniowie otrzymuj zadnia wakacyjne. Klasa zostaje podzielona na dwie
grupy (aby unikn ingerencji nauczyciela podział na grupy nast puje w wyniku
losowania).
Grupa 1.
Zadanie:
Ustalenie, jakie mieci powstaj w domu i gospodarstwie (gospodarstwo
ze wzgl du na fakt i wi kszo rodziców uczniów to rolnicy). Grupa 1
wyniki bada przedstawi za pomoc diagramu. Umiej tno korzystania i
tworzenia diagramu uczniowie zdob d na lekcji matematyki, graficzne
przedstawienie diagramu uczniowie wykonaj na lekcji informatyki.
Grupa 2.
Zadanie:
Odpowied na pytanie: Co dzieje si ze mieciami w naszej gminie? Informacje te uczniowie uzyskaj od osoby odpowiedzialnej za te sprawy w
Urz dzie Gminy Cekcyn. Spotkanie b dzie umówione wcze niej przez nauczyciela. Uczniowie udadz si do Urz du Gminy i przeprowadz wywiad.
!
"
Hipotezy i sposób ich weryfikacji – scenariusz lekcji 2
Temat: Sortowanie odpadów
Termin: pa dziernik rok 2000
#
1. W pierwszej cz ci lekcji odbywa si prezentacja wyników wcze niej zaplanowanych zada .
Grupa 1 prezentuje przygotowane na lekcjach matematyki i informatyki
mieci gromadzonych podczas wakacji
diagramy przedstawiaj ce struktur
w gospodarstwach domowych (zał cznik nr 1 A-D i zał cznik nr 2).
Grupa 2 prezentuje informacje uzyskane w Urz dzie Gminy. Uczniowie
dzi ki wywiadowi dowiedzieli si o tym, jakie działania prowadzi gmina
w zwi zku z gospodark mieciow , a s to:
• oddanie do u ytku mi dzygminnego wysypiska mieci;
• indywidualne pojemniki na mieci w gospodarstwach, wywóz na podstawie umowy gminy z ZUK wiecie;
• zakup pojemników do segregacji mieci, a tak e wywóz mieci na koszt
gminy;
• pomoc podczas akcji „Sprz tanie wiata” i „Sprz tania Gminy”;
• organizacja akcji wywozu z terenu gminy mieci wielkogabarytowych
(raz w roku).
$
%
&
&
'
&
(
$
'
&
(
)
&
Uczniowie podczas spotkania zaproponowali, aby pojemniki do segregacji
mieci ustawi przy szkole. Propozycja uczniów została zaakceptowana. Dodatkowo szkoła otrzymała małe pojemniki do segregacji mieci, które mo na było
ustawi na szkolnych korytarzach.
*
)
+
*
2. Jak rozwi emy problemu segregacji odpadów w naszej szkole i miejscowoci:
(
$
&
Hipoteza 1
W pojemnikach składowane b d sortowane odpady; po ich zapełnieniu nast pi wywóz mieci na składowisko. Z pojemników b d mogli korzysta wszyscy mieszka cy.
%
(
(
&
%
(
,
-
Hipoteza 2
Pojemniki nie b d si napełniały równomiernie (patrz diagram) do czasu
wywozu trzeba b dzie gromadzi odpady w oddzielnych miejscach, b d przeznaczy pojemnik tylko do u ytku szkolnego.
%
(
%
%
,
,
(
.
$
Hipoteza 3
Zarówno młodzie szkolna, jak i mieszka cy nie b d stosowa zasad segregacji, pojemniki napełni si ró nymi odpadami.
$
-
(
%
%
(
,
$
3. Jak b dziemy uczestniczy w realizacji?
%
,
• na zaj ciach kółka przyrodniczego opracujemy instrukcje sortowania odpadów do poszczególnych pojemników (zał. 3 i 4 A-D);
• grupy dy urne prowadzi b d bie c obserwacj zapełniania pojemników du ych;
• dy urni na korytarzach b d obserwowa małe pojemniki, ich opró nianiem zajmie si wo na.
%
$
,
%
(
$
(
(
%
$
$
%
%
.
(
,
$
Zał cznik 1A
Odpady z tworzyw sztucznych
/
worki foliowe
(mleko, opakowania
jednorazowego u ytku)
0
butelki plastikowe
(olej, napoje, rodki czysto ci)
1
1
28%
29%
8%
35%
kartony impregnowane
(mleko, soki)
kubki plastikowe
(jogurt, mietana, tłuszcze, lody)
1
Zał cznik 1B
Odpady szklane
/
opakowania szklane
(słoiki, pojemniki ró ne)
0
butelki szklane
(alkohole, ocet, soki, rodki czysto ci)
1
49%
51%
1
Zał cznik 1C
Odpady papierowe
2
gazety ró ne
3
16%
84%
opakowania jednorazowe
( rodki spo ywcze, rodki czysto ci i kosmetyczne)
4
3
4
4
Zał cznik 1D
Odpady metalowe
2
puszki po konserwach
puszki po farbach
15%
19%
66%
puszki po piwie i napojach
Zał cznik 2
Ogólny skład naszych mieci
5
6
papier
złom
plastik
12%
20%
53%
15%
szkło
Zał cznik 3
5
OGÓLNA INSTRUKCJA OBSŁ UGI POJEMNIKÓW
DO SEGREGACJI
1. Zapoznaj rodzin i s siadów z instrukcjami umieszczonymi ma pojemnikach.
7
8
2. Nie niszcz pojemników.
3. Wrzucaj mieci do pojemników przeznaczonych do okre lonego rodzaju
tworzywa.
9
9
4. Nie wrzucaj odpadków ywno ciowych do pojemników.
:
9
Zał cznik 4A
;
INSTRUKCJA OBSŁ UGI POJEMNIKA NA PAPIER
1. Pami taj, e pojemnik na papier ma kolor niebieski.
>
?
2. W miar mo liwo ci rozdrabniaj wi ksze elementy papieru.
>
?
@
>
3. Postaraj si rozło y karton na mniejsze cz ci przed wło eniem do pojemnika*
>
?
A
>
@
?
*Zmiana:
gazety, kartony – gromadzi w wyznaczonych miejscach jako makulatur
<
=
Zał cznik 4B
;
INSTRUKCJA OBSŁ UGI POJEMNIKA PLASTIK
1. Pami taj, e pojemnik na plastik ma kolor ółty.
>
?
?
2. Przed wrzuceniem butelki odkr
3. Pami taj aby zgnie
>
@
A
>
nakr tk .
A
>
>
butelk przed wrzuceniem do pojemnika.
>
4. Postaraj si przed wrzuceniem do pojemnika umy kubeczek po jogurcie,
lodach itp.
>
A
Zał cznik 4C.
B
INSTRUKCJA OBSŁ UGI POJEMNIKA NA SZKŁ O
1. Pami taj, e pojemnik na szkło ma kolor zielony.
D
E
2.Zanim wrzucisz szklane opakowanie, metalow nakr tk wrzu do pojemnika na złom.
F
D
D
G
3. Przed wrzucenie butelki lub słoika do pojemnika opró nij jego zawarto .
E
H
G
Zał cznik 4D
B
INSTRUKCJA OBSŁ UGI POJEMNIKA NA ZŁ OM
1. Pami taj e pojemnik na złom ma kolor czerwony.
D
E
2. Postaraj si w miar mo liwo ci rozdrobni przed wrzuceniem
do pojemnika wi ksze elementy metalowe.
D
D
E
H
G
D
3. Pami taj aby zgnie
D
H
G
aluminiow puszk przed wrzuceniem do
pojemnika*
F
D
*Zmiana:
puszki aluminiowe – gromadzi w wyznaczonym miejscu.
C
Prezentacja wyników i wnioski – scenariusz lekcji 3.
Temat: Podsumowanie akcji, prezentacja wyników, wnioski
Termin: maj 2001
Po przeprowadzeniu wszystkich zaplanowanych działa nast puje posumowanie całej akcji dotycz cej segregacji mieci. Uczniowie przedstawiaj swoje
spostrze enia i wyniki bada .
Wniosek 1
Dy urni uczniowie, których zadaniem było opró nianie i kontrola pojemników
wewn trz budynku szkolnego zauwa yli, i nie wszyscy stosuj si do instrukcji i
wrzucaj mieci w pojemniki przeznaczone do innego rodzaju surowca. Zauwa ono
tak e w pojemnikach resztki ywno ci, co powodowało masowe pojawienie si
uci liwych owadów (muszki owocówki). Post powanie takie oceniono negatywnie.
Uczniowie wraz z nauczycielem postanowili zwoła specjalny apel, na którym
przedstawiono zaistniały problem. Apel przyniósłpozytywny skutek.
Wniosek 2
Uczniowie, których zadaniem było monitorowanie i sprawdzanie stanu pojemników do segregacji odpadów ustawionych na zewn trz szkoły przestawili pierwsze
wyniki bada . Uczniowie zauwa yli, i sporo posegregowanych mieci przynosz
mieszka cy wsi Zielonka. Zjawisko to oceniono pozytywnie. Zauwa ono, e pierwszy zapełnieniu uległ pojemnik na papier, potem na plastik, dalej – na szkło i złom
(w złomie przewa ały puszki aluminiowe). Nierównomierne napełnianie pojemników stwarza problem ustalenia terminu jednoczesnego wywozu wszystkich pojemników.
Wniosek 3
Aby opó ni napełnianie si pojemnika na papier nale y dodatkowo zorganizowa zbiórki makulatury i sprzeda j , co pozwoli uzyska rodki finansowe. Nale y
równie przyst pi do oddzielnej zbiórki puszek aluminiowych. Natomiast opakowania plastikowe powinny by w wi kszym stopniu zgniatane przed wrzuceniem do
pojemnika.
I
K
M
K
I
M
M
K
M
K
M
K
J
L
M
M
K
J
L
M
L
J
M
J
N
K
I
M
M
L
K
I
M
M
M
O
N
J
M
N
N
M
K
K
N
L
M
N
N
J
Podsumowanie
Czynny udział uczniów i całej społeczno ci szklonej w przygotowaniu i prowadzeniu akcji sortowania odpadów zaowocował przeniesieniem działa na domy rodzinne i s siedzkie. Akcja zbiórki makulatury i puszek powiodła si . Uczniowie
licznie przynosili potrzebne surowce. Dzi ki pomocy Urz du Gminy, który podstawił bezpłatnie samochód udało si zebrane surowce zawie do punktu skupu. Uzyskane pieni dze przeznaczono na zakup ksi ek do szkolnej biblioteki.
Uczniowie ocenili akcj segregacji mieci za udan . Dzi ki niej udało si nam w
skali „ naszego podwórka” zlikwidowa p kni te ogniwo ła cucha obiegu mieci.
Likwidacja na szersz skal problemu spowoduje, i surowce wtórne b d ponownie
wykorzystywane, co niew tpliwie ul y naszej planecie. Aby tak si stało wszyscy
powinni nauczy si wła ciwej segregacji mieci. My na pewno b dziemy to robi w
naszej szkole, a tak e w coraz szerszym zakresie w naszych gospodarstwach. Kontynuacj akcji b d wycieczki do zakładów zajmuj cych si przetwarzaniem surowców wtórnych.
L
I
K
J
J
J
J
L
K
K
J
L
K
N
K
J
J
L
J
J
J
K
L
M
J
M
K
J
L
J
M
K
J
I
J
K
N
N
M
K
J
N