prawo powszechne

Wykład 4 z dnia 04-04-2009r.
KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
Źródła prawa powinny mieć charakter ABSTRAKCYJNOŚCI i GENERALNOŚCI
ABSTRAKCYJNOŚĆ normy prawnej oznacza, że wyznacza zachowanie takie, jakie zdarzyć
się może w nieokreślonej liczbie przypadku
GENERALNOŚĆ normy prawna oznacza, że jest ona kierowana do pewnej kategorii adresatów
nie zaś do adresata wskazanego, co do tożsamości.
System źródeł prawa określamy Konstytucją RP z 1997 roku i ma charakter dualistyczny.
1. Źródła prawa powszechnie obowiązujące
2. Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące
Dychotomiczny charakter systemu źródeł prawa polega na tym, że każdy akt normatywny musi
być przyporządkowany albo prawu powszechnie obowiązującemu, albo prawu wewnętrznie
obowiązującemu.
Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązujący ma charakter zamknięty zarówno pod
względem przedmiotowym, jak i podmiotowym.
Aspekt przedmiotowy polega na tym, że Konstytucja wymienia akty prawne powszechnie
obowiązujące w sposób enumeratywny, czyli sposób zamknięty
Aspekt podmiotowy polega na tym, że poszczególne przepisy Konstytucji wskazują
precyzyjnie, które organy są właściwe do wydawania określonych aktów prawnych (jedynie te
organy, które zostały wprost wskazane w Konstytucji posiadają kompetencję do ich
stanowienia).
Źródła prawa powszechnie obowiązujące biorąc pod uwagę kryterium mocy
prawnej wyróżniamy:
1.
2.
3.
4.
Konstytucja – Ustawy konstytucyjne
Ustawy – Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe – Prawo wspólnotowe
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego, – które są źródłami prawa powszechnie obowiązującego na
obszarze działania organów, które je ustanowiły..
5. Rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy.
• może być wydane wyłącznie w czasie stanu wojennego
• gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie
• na wniosek Rady Ministrów
• podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu
• rozporządzenie może być wydane w zakresie i granicach określonych w Konstytucji,
może dotyczyć zasad działania organu władzy publicznej oraz zakres w jakim mogą
być ograniczane prawa i wolności człowieka i obywatela w czasie stanów
nadzwyczajnych oraz zasady wyrównywania strat majątkowych wynikających z
ograniczenia praw i wolności obywatelskich.
1
USTAWY KONSTYTUCYJNE
Podobieństwa do Konstytucji
• mają najwyższą moc prawną
• są uchwalane w szczególnym trybie
Różnice
• Ustawy konstytucyjne regulują pewien aspekt materii konstytucyjnej np. funkcjonowanie
władzy publicznej
• Ustawy konstytucyjne regulują materię konstytucyjną przez okres przejściowy
• Ustawy konstytucyjne mogą służyć przygotowaniu i zmianom Konstytucji
USTAWA
Ustawa jest aktem prawnym tworzonym przez Sejm przy udziale Senatu w specjalnej procedurze
ustawodawczej.
W Polskim systemie prawnym ustawa ma nieograniczony zakres przedmiotowy. Zatem materią
ustawy może być objęta każda dziedzina życia, jeżeli spełnione są 2 warunki:
• nie zakazuje tego wyraźnie Konstytucja
• uchwalane przepisy będą miały charakter normatywny tzn. generalny i abstrakcyjny a nie
indywidualny i konkrety.
Wyłączność ustawy oznacza, że warunkiem zaliczenia danej regulacji do źródła prawa
powszechnie obowiązującego jest posiadanie wyraźnej podstawy i upoważnienia w
przepisach ustawowych.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE
Umowy Międzynarodowe stają się częścią porządku krajowego po ratyfikacji. Ratyfikacja
oznacza ostateczną zgodę państwa na związanie się umową międzynarodową. Ten akt urzędowy
Prezydenta podlega kontrasygnacie Prezesa Rady Ministrów.
Wyróżniamy ratyfikację dużą (za zgodą sejmu w postaci ustawy} i małą {nie wymaga zgody).
Procedurą dużej ratyfikacji są objęte umowy dotyczące:
1.
2.
3.
4.
5.
Pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych
Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej
Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
W tych przypadkach Umowy Międzynarodowe ratyfikowane są za uprzednią zgodą wyrażoną w
ustawie przez Sejm . Projekt takiej ustawy przedkłada Sejmowi Rada Ministrów
W pozostałych przypadkach Prezydent może ratyfikować umowy samodzielnie, Jeżeli nie jest
wymagana zgoda ustawowa Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm o przedłożeniu umowy
Prezydentowi.
2
Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana (chyba że jej stosowanie jest
uzależnione od wydania ustawy)
Umowy międzynarodowe ratyfikowane mają moc prawną równą ustawy, jednakże umowa
międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed
ustawą. jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Natomiast Umowy Międzynarodowe
Ratyfikowane bez zgody ustawowej ( w trybie małej ratyfikacji) ustępują przepisom ustawowym
w razie kolizji.
PRAWO WSPÓLNOTOWE
Prawo pierwotne tzw. założycielskie i prawo pochodne czyli wtórne.
Prawo pierwotne- do prawa pierwotnego należą przede wszystkim traktaty na mocy których
powstały i kształtują się Wspólnoty Europejskie i Unie Europejskie
Prawo wtórne- do prawa wtórnego zaliczamy przede wszystkim rozporządzenia i dyrektywy.
Prawo pierwotne po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dz U staje się częścią krajowego porządku
prawnego i powinno być stosowane bezpośrednio (chyba że wymaga ustawy wprowadzającej)
Jeżeli umowa była ratyfikowana w trybie tzw. dużej ratyfikacji to ma ona pierwszeństwo
zarówno przed ustawą jak i przed pozostałymi aktami podstawowymi.
Wtórne prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio mając pierwszeństwo w przypadku
kolizji z ustawami.
ROZPORZĄDZENIA
Podmioty upoważnione do wydawania rozporządzeń
:
1. Prezes Rada Ministrów
2. Rada Ministrów
3. Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej
4. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów
5. Prezydent RP
6. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Rozporządzenie jest aktem prawnym bardzo ściśle związanym z ustawą.
Pozostaje z ustawą
1. w związku kompetencyjnym co oznacza, że może być wydana tylko na podstawie ustawy
2. w związku funkcjonalny co oznacza, że może być wydany wyłącznie w celu wykonania
ustawy.
Podstawą wydania rozporządzenia jest decyzja ustawowa, która powinna określać:
1. Organ właściwy do wydania rozporządzenia
2. Zakres spraw przekazanych do uregulowania
3. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia
3
Wytyczne pozostają w sferze ustawodawcy. Ustawodawca zwykły określa sferę materii, która
powinna być regulowana w rozporządzeniu. Rozporządzenie nie może bez wyrażnego
uprawnienia ustawy wkraczać w sferę materii regulowanych innymi ustawami.
Rozporządzenie jest aktem wtórnym wobec ustawy.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
Mogą być stanowione przez Organy Samorządu Terytorialnego oraz Terenowe Organy
Administracji Rządowej na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.
Są one wtórne względem ustawy. Upoważnienie do wydania prawa miejscowego nie musi być
tak szczegółowe i rozbudowane jak w przypadku rozporządzeń wykonawczych.
Akty Prawa Miejscowego obowiązują tylko na obszarze działania organów, które miały prawo je
ustanowić.
Akty muszą być ogłoszone w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym a tzw. przepisy porządkowe
muszą być dodatkowo obwieszczone w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w
środkach społecznego przekazu.
Prawo miejscowe podlega kontroli z punktu widzenia legalności przez sądy administracyjne
(Wojewódzkie Sądy Administracyjne i Naczelny Sąd Administracji).
4