D - Sąd Okręgowy w Warszawie

Sygn. akt II C 951/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 09 lipca 2015 roku
Sąd Okręgowy w Warszawie – II Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Sylwia Urbańska
Protokolant: sekr. sąd. Przemysław Mazur
po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2015 roku w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa P. R.
przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.
o zapłatę kwoty (...) zł
I. oddala powództwo;
II. zasądza od P. R. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście
złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sygn. akt II C 951/14
UZASADNIENIE
W pozwie z dnia 08 grudnia 2014 r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Spółce Akcyjnej w W., powód P. R.
wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty (...) zł wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 01 marca 2014 r. do dnia zapłaty.
W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w wyniku niezgodnych
z prawem działań pozwanego (...), polegających na zaniechaniu zawarcia w dokumentacji emisji wymaganych
informacji pozwalających
na dokonanie oceny sytuacji finansowej (...) Spółki Akcyjnej
w S., powód poniósł dotkliwą szkodę majątkową w wysokości
(...) zł, stanowiącą równowartość kwoty przeznaczonej na konto wskazane przez pozwanego w celu opłacenia obligacji.
Kwota stanowi szkodę powstałą w majątku powoda w wyniku doprowadzenia przez pozwanego
do zawarcia umowy z podmiotem, który już w chwili emisji obligacji znajdował się w sytuacji uniemożliwiającej bieżącą
regulację swoich zobowiązań, w tym wywiązanie się z obowiązków wobec obligatariuszy.
Jako podstawę żądania pozwu powód podał art. 98 ust. 1 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego
systemu obrotu oraz o spółkach publicznych – t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1382 (dalej „ustawa o ofercie”), art. 484 ksh oraz
art. 425 kc.
W odpowiedzi na pozew z dnia 05 lutego 2015 r. (data prezentaty k. 132) pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł
o oddalenie powództwa.
W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego wskazał, że powództwo wytoczone przez powoda
zmierza do uniknięcia odpowiedzialności za nietrafne decyzje inwestycyjne. Powód był doświadczonym uczestnikiem
rynku instrumentów finansowych i nie była to jego pierwsza inwestycja, bowiem już wcześniej inwestował w obligacje
spółek z grupy (...), w związku z czym dobrze znał jej sytuację finansową, wypłacalność i ryzyko nabycia obligacji.
Pełnomocnik pozwanego podkreślił, że forma inwestowania w papiery wartościowe zawsze wiąże się z ryzykiem i nie
można zaakceptować sytuacji,
w której inwestor próbuje przerzucić ryzyko inwestycji na podmiot trzeci, jakim jest dom maklerski. Uznanie, że dom
maklerski ponosi wobec inwestora jakąkolwiek odpowiedzialność, tak naprawdę oznaczałoby, że inwestor w żadnym
wypadku nie będzie ponosił ryzyka inwestowania w papiery wartościowe. W przypadku bowiem, gdyby emitenci
okazywali się niewypłacalni, czy też nie wykonywali ciążących na nich zobowiązań, istniałaby możliwość domagania
się zainwestowanych środków od domów maklerskich.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. (dalej (...)) jest firmą inwestycyjną w rozumieniu art. 3 ust. 33 ustawy z dnia 29
lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi – t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 94 (dalej „ustawa o obrocie”), zajmującą
się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej m. in. świadczeniem usług pośrednictwa na rzecz emitentów
papierów wartościowych w zakresie oferowania papierów wartościowych, w tym obligacji (odpis KRS pozwanego k.
15-19).
Spółka (...) Spółka Akcyjna w S. (dalej (...))
w okresie od dnia 20 czerwca 2011 r. do dnia 20 listopada 2013 r. posiadała status spółki publicznej. Celem działalności
spółki było prowadzenie holdingu spółek zadaniowych zakładanych celem realizacji projektów z zakresu odnawialnych
źródeł energii. Akcje spółki dopuszczone były do alternatywnego systemu obrotu N. (...) prowadzonego przez Giełdę
(...) Spółkę Akcyjną (dalej (...)). Ponadto, obligacje spółki (...) wprowadzone były do alternatywnego systemu
obrotu C., prowadzonego przez (...). W tym okresie (...), jak i spółka od niej zależna – (...) spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością (dalej (...)
sp. z o.o.”) – przeprowadziły wiele emisji obligacji (bezsporne).
W latach 2010-2011 pozwany pełnił funkcję oferującego obligacje (...) sp. z o.o. serii (...), serii (...), serii (...), serii (...),
serii (...), serii (...), serii (...), które zostały
w całości wykupione przez emitenta w terminie przewidzianym w warunkach emisji. Następnie, w okresie 2011-2013
(...) brał udział w emisji obligacji (...) serii (...), serii B1, serii (...), które przeprowadzone były w trybie oferty publicznej
stosownie do art. 7 ust. 3 pkt. 2 ustawy o ofercie, tj. kierowanej wyłącznie
do inwestorów, z których każdy nabywa papiery wartościowe o wartości, liczonej według ich ceny emisyjnej lub ceny
sprzedaży, co najmniej 50.000 euro w dniu ustalenia ceny. Emitent dokonał wykupu obligacji serii (...), serii (...), serii
B1 oraz serii (...) (bezsporne, wydruk strony internetowej k. 27-29, raport nr (...) k. 155, raport nr (...) k. 161).
W kwietniu 2013 r. (...) przygotował ofertę publiczną nabycia rocznych obligacji odsetkowych na okaziciela serii
(...) emitowanych przez (...). W ramach przygotowanej emisji (...) opracował dokumentację związaną z emisją oraz
informacje o emitencie dla przyszłych inwestorów. (...) przygotował Propozycję Nabycia Obligacji oraz Warunki
Emisji Obligacji. Emisja obligacji nastąpiła w trybie oferty publicznej w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy o ofercie.
Dokumenty te (...) opracował na podstawie danych udostępnionych przez (...) (przesłuchanie Ł. K. k. 360 – 361).
Emisja obligacji serii (...) nie wymagała publicznego udostępniania prospektu emisyjnego ani memorandum
informacyjnego. Podobnie jak wobec pozostałych obligacji, emisja obligacji serii (...) kierowana była wyłącznie do
inwestorów,
z których każdy nabywa obligacje o wartości co najmniej (...) euro.
Cel emisji obligacji nie został określony. Wykup obligacji miał zostać przeprowadzony w dniu 24 kwietnia 2014
r. poprzez wypłatę obligatariuszom kwoty w wysokości równej wartości nominalnej obligacji. Obligatariuszom
przysługiwała opcja przedterminowego wykupu na żądanie. Obligacje emitowane były jako niezabezpieczone. W
terminie 4 miesięcy od dnia emisji emitent miał doprowadzić do ustanowienia zabezpieczenia na rzecz obligatariuszy
na nieruchomościach opisanych w pkt. 19 Warunków Emisji Obligacji. Emitent zobowiązał się do udostępniania
obligatariuszom rocznych sprawozdań finansowych wraz z opinią biegłego rewidenta w okresie od dokonania emisji
obligacji do czasu ich całkowitego wykupu (Propozycja Nabycia Obligacji
k. 20-21, Warunki Emisji Obligacji k. 22-26, korespondencja k. 220-221, przesłuchanie M. W. k. 358-360).
Współpracę dotyczącą inwestycji w obligacje spółki (...) zainicjował powód. Chęć nabycia obligacji wynikła z wysokości
oprocentowania obligacji rzędu 9-11 %. Były to jedne z najwyżej oprocentowanych obligacji, które pozwany miał okazję
oferować (przesłuchanie powoda k. 357-359, przesłuchanie M. W. k. 358-360).
W dniu 19 kwietnia 2013 r. (...) przesłał powodowi informacje dotyczące emitowanych przez (...) obligacji. Powód
został powiadomiony
o terminie zapisów – 24 kwietnia 2013 r. oraz terminie przekazania środków –
25 kwietnia 2013 r. (kopia wiadomości e-mail wraz z załącznikiem k. 30-31, przesłuchanie powoda k. 357-358).
W dniu 23 kwietnia 2013 r. (...) skierował do powoda ofertę nabycia Obligacji. Zgodnie z jej treścią, (...) był podmiotem
oferującym obligacje
i upoważnionym przez (...) do kierowania Propozycji Nabycia Obligacji
do potencjalnych inwestorów. Do wiadomości załączono Propozycję Nabycia Obligacji oraz Warunki Emisji Obligacji,
a także Formularz Przyjęcia Propozycji Nabycia Obligacji (dalej (...)) (wiadomość e-mail k. 32).
W dniu 24 kwietnia 2013 r. powód złożył oświadczenie o objęciu (nabyciu) 210 obligacji, wypełniając i wysyłając (...)
Formularz. Zgodnie z Formularzem, powód przed złożeniem oferty starannie zapoznał się z treścią Propozycji Nabycia
Obligacji oraz Warunkami Emisji Obligacji, jak również oświadczył,
że Emitent udostępnił mu informacje, z którymi się zapoznał, a o których mowa
w art. 10 ust. 1 ustawy o obligacjach oraz sprawozdanie finansowe Emitenta wraz z opinią biegłego rewidenta.
W pkt. 3 dokumentu powód oświadczył o przyjęciu w pełni postanowień zawartych w Propozycji nabycia Obligacji
oraz Warunkach Emisji Obligacji.
W pkt. 11 lit. C Formularza powód oświadczył, ze nabywając obligacje podejmuje własne, niezależne decyzje, w oparciu
o własne rozeznanie lub porady własnych doradców, w tym co do tego, czy transakcja jest dla niego odpowiednia oraz
nie kieruje się żadnymi informacjami przekazanymi mu (ustnie, pisemnie lub w jakiejkolwiek innej formie) przez
oferującego lub emitenta
w procesie oferowania obligacji, co oznacza, że informacji będących wyjaśnieniami dotyczącymi treści Propozycji
Nabycia Obligacji lub Warunków Emisji Obligacji nie uważa za porady inwestycyjne lub rekomendacje nabycia
(Formularz k. 162-164).
W tym samym dniu powód złożył również dyspozycję przelewu kwoty (...) zł na rachunek wskazany przez (...).
Obligacje zostały w pełni opłacone w dniu 25 kwietnia 2013 r., wraz z zaksięgowaniem środków
na rachunku wskazanym przez (...) (potwierdzenie złożenia dyspozycji przelewu k. 35).
Uchwałą z dnia 30 kwietnia 2013 r. Zarząd (...) dokonał przydziału powodowi obligacji serii (...) w liczbie 210 o łącznej
wartości nominalnej
(...) zł (zawiadomienie k. 43).
W dniu 25 kwietnia 2013 r. zakończyła się subskrypcja obligacji serii (...) (raport nr (...) k. 44).
Powód nie zawarł z pozwanym umowy w formie pisemnej, występował w charakterze inwestora (przesłuchanie Ł. K.
k. 360-361).
Powód współpracował z pozwanym od 2011 roku. Za pośrednictwem pozwanego nabył obligacje spółki (...) za kwotę
40.000,00 zł i 100.000,00 zł oraz spółki (...) SA serii (...) za kwotę 50.000,00 zł oraz serii (...) za kwotę 100.000,00
zł, dokonał również inwestycji w obligacje emitowane przez (...) sp. z o.o. serii (...) w kwocie 50.000,00 zł (formularze
przyjęcia propozycji nabycia obligacji k. 166-171, przesłuchanie powoda k. 357-358, przesłuchanie M. W. k. 358-360).
W okresie 2011-2013 osiągane przez spółkę (...) przychody nie pokrywały kosztów działalności operacyjnej. Ponadto,
w okresie tym spółka wykazywała stratę w działalności gospodarczej (sprawozdanie z czynności tymczasowego
nadzorcy sądowego k. 111-122).
W piśmie z dnia 21 września 2012 r. skierowanym do Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy spółki (...), były członek
Rady Nadzorczej P. D. przedstawił informację dotyczącą sprawozdań spółki za rok obrotowy 2011, w której wyraził
zaniepokojenie wzrostem stanu zobowiązań spółki. Zgodnie z informacją, z kwoty (...) zł w dniu 31 grudnia 2010 r.
wzrosły one do kwoty (...) zł w dniu 31 grudnia 2011 r. przy jednocześnie niewielkim wzroście kapitałów własnych
(pismo wraz załącznikami k. 107-110).
Raportem bieżącym nr (...) z dnia 09 maja 2013 r. (...) poinformowała o niedokonaniu wykupu obligacji serii (...) w
wysokości (...) zł ze względu na brak środków finansowych. Okres wykupu tych obligacji przypadał na dzień 08 maja
2013 r. Odmowa wykupu nastąpiła ze względu na brak środków finansowych (raport k. 123).
W dniu 14 czerwca 2013 r. spółka (...) otrzymała z Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku VI Wydziału
Cywilnego odpis wniosku wierzyciela (...) sp. z o.o. o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika
(raport nr (...) k. 36).
Stosownie do uchwały Zarządu (...) nr (...) z dnia 02 października 2013 r., zmienionej uchwałą nr 1192/2013 z dnia 09
października 2013 r., (...) utraciła status spółki publicznej w wyniku wykluczenia akcji tej spółki z obrotu. Przyczyną
wykluczenia było nieopublikowanie przez (...) raportu rocznego
za rok 2012 oraz raportu kwartalnego za III kwartał 2013 (raport nr (...)
k. 157, uchwała nr 1192/2013 k. 158).
Wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującej majątek dłużnika złożył obligatariusz obligacji zwykłych serii (...) (raport
nr (...) k. 185).
Pismem z dnia 23 stycznia 2014 r. skierowanym do Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku powód wniósł o
ogłoszenie upadłości spółki (...) obejmującej likwidację jej majątku (wniosek k. 37-40).
Postanowieniem z dnia 27 marca 2014 r. Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku ogłosił (...). Postanowieniem
z dnia
27 czerwca 2014 r., z uwagi na brak majątku w spółce, który mógłby zostać przeznaczony na koszty postępowania
upadłościowego, postępowanie zostało umorzone (postanowienie z 27 marca 2014 r. k. 245-265, wydruk ogłoszenia
na stronie internetowej (...).pl k. 41-42).
Pismem z dnia 17 maja 2013 r. powód zażądał przedterminowego wykupu 210 sztuk obligacji serii (...) o łącznej
wartości nominalnej (...) zł (pismo
k. 124).
Pismem z dnia 12 sierpnia 2013 r. powód złożył oświadczenie
o odstąpieniu od umowy objęcia obligacji, wzywając jednocześnie do zwrotu wpłaconej kwoty w ciągu 3 dni (pismo
k. 125).
Pismem z dnia 19 lutego 2014 r. powód wezwał (...) do zapłaty odszkodowania w kwocie (...) zł w terminie do dnia
28 lutego 2014 r. (pismo k. 127).
Powód złożył pozwanemu propozycję przeprowadzenia mediacji lub postępowania arbitrażowego przed Sądem
Arbitrażowym przy Komisji Nadzoru Finansowego. W piśmie z dnia 05 maja 2014 r. Sekretarz Sądu Polubownego
przy Komisji Nadzoru Finansowego poinformował powoda, że (...) nie wyraził zgody na polubowne rozwiązanie sporu
przed Sądem Polubownym (pismo
k. 126).
Wyrokiem z dnia 18 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku, zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku,
(...) Spółka Akcyjna
w S. została zobowiązana do umieszczenia przez okres 14 dni na stronie głównej strony internetowej
www.widokenergia.pl, oświadczenia o następującej treści: (...) Spółka Akcyjna w S. przeprasza (...) Spółkę Akcyjną
w W. za przekazanie obligatariuszom obligacji serii (...) wyemitowanych przez (...) Spółkę Akcyjną nieprawdziwych
i wprowadzających w błąd informacji, zarzucających (...) Spółce Akcyjnej niedołożenie należytej staranności przy
świadczeniu usług maklerskich” (wyrok k. 294-300).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów
w postaci dokumentów. Prawdziwość i autentyczność dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nie
budzi także wątpliwości Sądu. Ponadto, strony nie żądały przedstawienia oryginałów dokumentów w trybie
art. 129 § 1 kpc.
Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy były dokumenty załączone
do pozwu – propozycja nabycia obligacji na okaziciela serii (...) spółki (...) SA
(k. 45-64), propozycja nabycia obligacji na okaziciela serii U01 spółki (...) SA (k. 65-95). Dokumenty te w żadnym
stopniu nie były związane z przedmiotem niniejszej sprawy.
Zbędna była szczegółowa analiza treści odpisów ksiąg wieczystych nieruchomości (k. 96-106). Kwestia ustalenia
sposobu ustanowienia przez emitenta zabezpieczenia roszczeń obligatariuszy w niniejszej sprawie ma znaczenie
drugorzędne.
Jako niemające związku i niezmierzające do wyjaśnienia wątpliwości istniejących w sprawie należało również uznać
pismo P. D. z dnia
08 marca 2013 r. skierowane do M. R. (k. 110), dokumenty znajdujące się na kartach k. 159-160, korespondencję
pozwanego z Prezesem Zarządu spółki (...) (k. 173-182), raport okresowy za III i IV kwartał 2012 r. oraz związaną z
nim dokumentację (k. 186-197, 218), sprawozdanie finansowe za 2011 rok (k. 316-323), propozycję nabycia obligacji
spółki (...) SA
(k. 198-201), Budostal-5 SA (k. 202-206), (...) SA (k.207-210), (...) SA (k. 211-213), (...) SA (k. 214-218) oraz list
otwarty Zarządu (...) do Prokuratora Generalnego (k. 328-329).
Złożony w kwietniu 2012 r. do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego „Wniosek o wydanie postanowienia dotyczącego
naruszeń art. 56 ustawy
o ofercie publicznej oraz stosownych sankcji administracyjnych” (k. 222-233) potwierdzał istnienie konfliktu
personalnego w spółce (...), jednak również nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia.
Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron (k. 357-361) na okoliczność złożonej oferty i treści udzielonych powodowi
informacji, sposobu nawiązania oraz przebiegu współpracy z powodem w zakresie subskrypcji obligacji oferowanych
za pośrednictwem strony pozwanej, przygotowania dokumentów emisyjnych, kontaktów z emitentem, działań
podejmowanych przez stronę pozwaną w celu wyjaśnienia sytuacji ekonomicznej (...) SA, pozyskiwania informacji
o spółce, kontaktów z (...) i (...).
Przesłuchanie stron co do zasady potwierdzało pozostały zebrany
w sprawie materiał dowodowy. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
14 grudnia 2001 r., sąd dając lub odmawiając wiary zeznaniom dowodowym kieruje się wyłącznie własnym
przekonaniem (V CKN 561/00, niepublikowany, por. też wyrok z dnia 07 maja 1970 r., I PR 77/70, niepublikowany,
wyrok z dnia
17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967, nr 5 – 6, poz. 21, wyrok z dnia 21 października 2005 r., III CK 73/05,
niepublikowany).
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.
Powód w pozwie domagał się zasądzenia należności w wysokości (...) zł, stanowiącej równowartość kwoty przekazanej
pozwanemu w dniu 25 kwietnia 2013 r. w celu opłacenia 210 obligacji spółki (...) SA zaoferowanych przez (...) SA.
Zdaniem powoda, odpowiedzialność pozwanego wynika z braku przedstawienia w dokumentacji emisyjnej obligacji
rzeczywistej sytuacji finansowej spółki (...), która to spółka już w chwili emisji papierów wartościowych była
niewypłacalna.
Wbrew twierdzeniu powoda, brak jest jakichkolwiek podstaw uzasadniających odpowiedzialność pozwanego domu
maklerskiego.
W pierwszej kolejności, wyjaśnienia wymaga sporna kwestia ustalenia statusu powoda jako inwestora.
Pozwany zaprzeczał, jakoby powodowi można było przypisać status klienta detalicznego. Wskazać natomiast należy
na treść przepisu art. 3 ust. 39b ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U.
z 2010 r., Nr 211, poz. 1384 – wersja aktualna na dzień 19 w kwietnia 2013 r.), zgodnie z którym przez klienta
profesjonalnego rozumie się podmiot, na którego rzecz jest lub ma być świadczona co najmniej jedna z usług, o których
mowa
w art. 69 ust. 2 lub 4 (działalność maklerska), który posiada doświadczenie
i wiedzę pozwalające na podejmowanie właściwych decyzji inwestycyjnych,
jak również na właściwą ocenę ryzyka związanego z tymi decyzjami, który jest:
a) bankiem,
b) firmą inwestycyjną,
c) zakładem ubezpieczeń,
d) funduszem inwestycyjnym lub towarzystwem funduszy inwestycyjnych
w rozumieniu ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych,
e) funduszem emerytalnym lub towarzystwem emerytalnym w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o
organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189, Nr 127, poz. 858 i Nr 182,
poz. 1228),
f) towarowym domem maklerskim,
g) podmiotem, o którym mowa w art. 70 ust. 1 pkt 13,
h) inną niż wskazane w lit. a-g instytucją finansową,
i) inwestorem instytucjonalnym innym niż wskazany w lit. a-h prowadzącym regulowaną działalność na rynku
finansowym,
j) podmiotem prowadzącym poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej działalność równoważną do działalności
prowadzonej przez podmioty wskazane w lit. a-i,
k) przedsiębiorcą spełniającym co najmniej dwa z poniższych wymogów, przy czym równowartość kwot wskazanych
w euro jest obliczana przy zastosowaniu średniego kursu euro ustalanego przez Narodowy Bank Polski na dzień
sporządzenia przez danego przedsiębiorcę sprawozdania finansowego:
• suma bilansowa tego przedsiębiorcy wynosi co najmniej 20.000.000 euro,
• osiągnięta przez tego przedsiębiorcę wartość przychodów ze sprzedaży wynosi co najmniej 40.000.000 euro,
• kapitał własny lub fundusz własny tego przedsiębiorcy wynosi co najmniej 2.000.000 euro,
l) jednostką administracji rządowej lub samorządowej, organem publicznym, który zarządza długiem publicznym,
bankiem centralnym, Bankiem (...), Międzynarodowym Funduszem Walutowym, Europejskim z, Bankiem (...),
Europejskim Bankiem Inwestycyjnym lub inną organizacją międzynarodową pełniącą podobne funkcje,
m) innym inwestorem instytucjonalnym, którego głównym przedmiotem działalności jest inwestowanie w
instrumenty finansowe, w tym podmioty zajmujące się sekurytyzacją aktywów lub zawieraniem innego rodzaju
transakcji finansowych,
n) podmiotem innym niż wskazane w lit. a-m, który na swój wniosek został przez firmę inwestycyjną uznany za klienta
profesjonalnego na podstawie art. 3a ust. 1.
Art. 69 ust. 2 pkt. 1, 2 oraz 6 natomiast wskazuje, że działalność maklerska obejmuje wykonywanie czynności
polegających na przyjmowaniu
i przekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych, wykonywaniu tych zleceń na rachunek
dającego zlecenie oraz oferowaniu instrumentów finansowych. Działalnością maklerską jest również wykonywanie
przez firmę inwestycyjną czynności polegających na sporządzaniu analiz inwestycyjnych, analiz finansowych oraz
innych rekomendacji o charakterze ogólnym dotyczących transakcji w zakresie instrumentów finansowych (ust. 4 pkt.
6).
Klient profesjonalny powinien mieć odpowiednie rozeznanie co do istoty, konsekwencji i ryzyka realizowanych
transakcji (chodzi o podmioty, na których rzecz jest bądź ma być w przyszłości świadczona co najmniej jedna z usług
wskazanych w art. 69 ust. 2 lub 4). Aby być uznanym za klienta profesjonalnego trzeba dysponować odpowiednią
wiedzą i doświadczeniem, które dotyczą prowadzenia działalności inwestycyjnej. Przesłanki te nie dotyczą kategorii
klientów detalicznych, którzy mogą, ale w świetle ustawy nie muszą legitymować się takim zakresem wiedzy i
doświadczenia. Konsekwencją jest to, że klient detaliczny podlega na rynku kapitałowym większemu zakresowi
ochrony prawnej.
Definicję klienta detalicznego zawiera natomiast ust. 39c art. 3 ustawy
o instrumentach finansowych, zgodnie z którym przez klienta detalicznego rozumie się podmiot niebędący klientem
profesjonalnym, na którego rzecz jest lub ma być świadczona co najmniej jedna z usług, o których mowa w art. 69
ust. 2 lub 4.
Analiza art. 3 ust. 39b nie pozwala stwierdzić, by powód odpowiadał cechom charakterystycznym dla podmiotów
skatalogowanych w art. 3 ust. 39b pkt. a) – n). Nie sposób również uznać za słuszne twierdzenie pozwanego, zgodnie
z którym ze względu na sam fakt dokonywania wcześniejszych transakcji na rynku finansowym, o powodzie można
mówić jako spełniającym przesłanki cechujące klienta profesjonalnego.
Wyżej wskazane okoliczności nie pozostają jednak bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Pomimo
uznania powoda za klienta detalicznego, co w konsekwencji rozszerza jego zakres ochrony w postaci szerszego
dostępu do informacji związanych z działalnością na rynku papierów wartościowych, nie można zbagatelizować faktu
dokonania przez powoda kilku innych transakcji. Nie sposób kwestionować stanowiska, że powód winien był liczyć
się z ryzykiem jakie ponosi, nabywając obligacje (...). Pomimo braku podstaw do stwierdzenia, że powód jest klientem
profesjonalnym, nie można uznać, że nie był w pewnym stopniu doświadczonym uczestnikiem rynku instrumentów
finansowych i nie zdawał sobie sprawy ani nie posiadał wiedzy
na temat zasad jego funkcjonowania, a także zalet i ryzyk związanych
z inwestowaniem w papiery wartościowe, jakimi są obligacje czy akcje.
Powód kierował się wyłącznie własnymi decyzjami inwestycyjnymi, których celem było osiągnięcie korzyści. Decyzje
te powinny uwzględniać stopień ryzyka, jakie inwestor jest w stanie zaakceptować przy danym poziomie potencjalnego
zysku. Dokonując natomiast za pośrednictwem (...) inwestycji znacznych kwot w instrumenty finansowe obarczone
wyższym ryzykiem, ale i wyższym zyskiem, powód musiał przewidywać możliwość poniesienia znaczącej straty w
wyniku takiej inwestycji.
Brak oznaczenia celu emisji w propozycji nabycia obligacji (k. 20) a także wskazanie, że obligacje są emitowane
jako niezabezpieczone powinny skłonić powoda do gruntownego rozważenia ryzyka ekonomicznego. Wskazuje się
w literaturze, że brak oznaczenia celu emisji obligacji osłabia ich funkcję gwarancyjną, bowiem środki uzyskane z
emisji emitent może przeznaczyć na dowolny cel, niekoniecznie przynoszący efekty ekonomiczne. W krańcowym
przypadku może to nawet uniemożliwić emitentowi realizację jego zobowiązań wynikających z obligacji. Należy także
zaznaczyć, że brak oznaczenia celu emisji uniemożliwia potencjalnym obligatariuszom dokonanie oceny efektywności
przedsięwzięcia, które miałoby być tym celem objęte (por. I. Weiss, Funkcje obligacji w: Prawo spółek z 2003 r., nr
6, str. 29). Powód takie ryzyko podjął.
Jak wynika z przesłuchania stron (a relacje w tym zakresie są zgodne), poprzednie inwestycje były dla powoda
korzystne, emitenci wykupili bowiem w terminie papiery wartościowe uprzednio nabyte przez powoda. Nie sposób
natomiast automatycznie upatrywać odpowiedzialności pozwanego domu maklerskiego za to, że kolejna transakcja
przyniosła powodowi jedynie straty.
Odnieść się należy do poruszonej przez strony kwestii czasu, jaki został pozostawiony powodowi na podjęcie decyzji o
dokonaniu inwestycji. Powód zarzucał pozwanemu, że miał jedynie 48 godzin na podjęcie decyzji o zakupie obligacji,
co jego zdaniem było okresem zbyt krótkim.
Stanowisko powoda nie znajduje uzasadnienia. Zauważyć należy, że powód w żaden sposób nie był zobowiązany
do przyjęcia oferty. To od powoda zależało, czy decyduje się na zainwestowanie kwoty (...) zł i nabycie obligacji
spółki (...) w tak krótkim czasie. Była to jego autonomiczna decyzja. Nie została na powodzie wywarta jakakolwiek
presja związana z inwestycją. Jak słusznie zauważył pozwany, to na inwestorze, w przypadku zachowania wszelkich
ustawowych wymogów przez pośrednika transakcji, spoczywa odpowiedzialność za porażkę lub sukces inwestycji.
Ponownie należy podkreślić, że powód był już stroną kilku wcześniej dokonanych transakcji na rynku papierów
wartościowych opiewających na łączną kwotę między 400.000,00 – 500.000,00 zł. Współpracował z pozwanym
domem maklerskim jeszcze przed rokiem 2011 i w przypadku gdy dysponował środkami pieniężnymi, dokonywał
inwestycji. Z pewnością miał świadomość, że szybkie podejmowanie decyzji w tego typu transakcjach nie jest czymś
wyjątkowym. Dodać należy, że powód – zgodnie z zeznaniem na rozprawie – dokonał analizy dokumentów spółki (...)
– po czym przystąpił do zakupu obligacji. Powód dokonał zatem oceny – analizy sytuacji finansowej spółki (...).
Bez znaczenia pozostaje fakt, że w dokumentacji emisyjnej nie znajdowała się informacja o braku wykupu przez spółkę
(...) obligacji serii (...). Tym bardziej stanowisko to nie znajduje uzasadnienia wobec faktu, że informacja ta została
podana dopiero w dniu 08 maja 2013 r., a więc dwa tygodnie po subskrypcji obligacji serii (...). Stwierdzenie zatem
przez powoda, że „nie podjąłby decyzji
o zakupie obligacji, gdyby w dokumentacji znajdowały się informacje, że (...) nie wykupi obligacji serii (...)” nie
znajduje racjonalnych podstaw.
Zupełnie niezasadnym jest również powoływanie się na okoliczność,
że powód nie jest ekonomistą. Od woli powoda zależało skonsultowanie się
z profesjonalistą, zawarcie umowy, w której osoba trzecia podjęłaby się dodatkowej analizy finansowej spółki oraz
oceny ryzyka inwestycji. Zgodzić się należy z pozwanym, że inwestor powinien we własnym zakresie monitorować
sytuacje danej spółki, której papiery wartościowe posiada i dokonać we własnym zakresie analizy tej sytuacji, bądź w
przypadku gdy nie jest w stanie samodzielnie wykonać tych czynności, zlecić ich wykonanie profesjonaliście.
Powód zarzucał pozwanemu naruszenie art. 10 obowiązującej wówczas ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach
(t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 730). Zgodnie z powołanym przepisem (ust. 1), propozycja nabycia obligacji zawiera dane,
które stosownie do rodzaju emitenta i obligacji pozwalają na ocenę sytuacji finansowej emitenta. Emitent zobowiązany
jest do udostępnienia informacji dotyczących w szczególności:
1) celów emisji, jeżeli są określone;
2) wielkości emisji;
3) wartości nominalnej i ceny emisyjnej obligacji lub sposobu jej ustalenia;
4) warunków wykupu;
5) warunków wypłaty oprocentowania;
6) wysokości i formy ewentualnego zabezpieczenia i oznaczenia podmiotu udzielającego zabezpieczenia;
7) wartości zaciągniętych zobowiązań na ostatni dzień kwartału poprzedzającego udostępnienie propozycji nabycia
oraz perspektywy kształtowania zobowiązań emitenta do czasu całkowitego wykupu obligacji proponowanych do
nabycia;
8) danych umożliwiających potencjalnym nabywcom obligacji orientację w efektach przedsięwzięcia, które ma być
sfinansowane z emisji obligacji, oraz zdolności emitenta do wywiązania się z zobowiązań wynikających z obligacji,
jeżeli przedsięwzięcie jest określone;
9) zasad przeliczania wartości świadczenia niepieniężnego na świadczenie pieniężne.
W przypadkach, o których mowa w art. 9 pkt 2 i 3, emitent prowadzący działalność dłużej niż rok jest obowiązany
udostępnić sprawozdanie finansowe, sporządzone na dzień bilansowy przypadający nie wcześniej niż 15 miesięcy
przed datą publikacji warunków emisji, wraz z opinią biegłego rewidenta (ust. 3).
Stanowisko powoda co do naruszenia przez pozwanego wymienionego przepisu jest błędne. Należy bowiem zauważyć,
że art. 10 ustawy skierowany jest tylko do emitenta. Nie ma w nim mowy o zobowiązaniu domu maklerskiego lub
innego podmiotu pośredniczącego w transakcji do przedstawienia informacji o bieżącej sytuacji finansowej spółki
emitującej obligacje. W dalszej kolejności zauważyć należy, że katalog informacji wymaganych przy sporządzeniu
propozycji nabycia obligacji nie jest katalogiem zamkniętym, bowiem zawiera sformułowanie „w szczególności”.
Nie sposób zatem wnioskować o istnieniu konkretnych zobowiązań informacyjnych nałożonych na dom maklerski,
których podstawę miałby stanowić przepis art. 10 ustawy o obligacjach.
Wskazać w tym miejscu należy, że w propozycji nabycia wskazano, że obligacje są emitowane jako niezabezpieczone
(art. 10 pkt 6 ustawy). Odnosząc się natomiast do wymogu z art. 10 pkt 7, tj. podania wartości zaciągniętych
zobowiązań na ostatni dzień kwartału poprzedzającego udostępnienie propozycji nabycia oraz perspektywy
kształtowania zobowiązań emitenta do czasu całkowitego wykupu obligacji proponowanych do nabycia, wskazać
należy, że w propozycji nabycia wartość ta nie została określona, natomiast w warunkach emisji wskazano, że
do czasu ustanowienia zabezpieczenia w postaci hipotek, zabezpieczenia emitenta stanowią niezabezpieczone,
niepodporządkowane i bezwarunkowe zobowiązania emitenta (k. 25v pkt 18).
O ile natomiast powód formułował w stosunku do pozwanego zarzut naruszenia standardów należytego działania,
to zarzut ten nie został w żaden sposób uzasadniony ani udowodniony. Powód nie zaoferował bowiem dowodu na
okoliczność przyjętych standardów działania domów maklerskich w sytuacjach analogicznych do tej, w jakiej nabywał
obligacje, które to standardy zobowiązywałyby dom maklerski do podjęcia działań wykraczających poza obowiązki
ustawowe.
Powód wywodził również odpowiedzialność pozwanego na podstawie
art. 98 ustawy o ofercie, zgodnie z którym podmiot odpowiedzialny
za prawdziwość, rzetelność i kompletność informacji zamieszczonych
w prospekcie emisyjnym, memorandum informacyjnym oraz innych dokumentach sporządzanych i udostępnianych
w związku z ofertą publiczną dotyczącą papierów wartościowych, dopuszczeniem papierów wartościowych lub
instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi do obrotu
na rynku regulowanym lub ubieganiem się o takie dopuszczenie, obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej
przez udostępnienie do publicznej wiadomości nierzetelnej, nieprawdziwej lub niekompletnej informacji lub
przemilczenie informacji, chyba że ani on, ani osoby, za które odpowiada, nie ponoszą winy, z zastrzeżeniem ust. 2.
Ust. 2 powołanego przepisu wskazuje natomiast, że podmiot, który sporządził podsumowanie lub jego tłumaczenie,
ponosi odpowiedzialność jedynie za szkodę wyrządzoną w przypadku, gdy podsumowanie lub tłumaczenie wprowadza
w błąd, jest niedokładne lub sprzeczne z innymi częściami prospektu emisyjnego.
Odpowiedzialność, o której mowa w ust. 1 i 2, ponoszą również osoby, które wykorzystują w swojej działalności w
zakresie obrotu instrumentami finansowymi informacje wskazane w tych przepisach, chyba że nieprawdziwość lub
przemilczenie informacji nie była i nie mogła być im znana (ust. 5).
Emitent oraz podmiot, który sporządził lub brał udział w sporządzeniu informacji, o których mowa w art. 56 ust. 1,
jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez udostępnienie do publicznej wiadomości nieprawdziwej
informacji lub przemilczenie informacji, chyba że ani on, ani osoby, za które odpowiada, nie ponoszą winy (ust. 6).
Podmioty, o których mowa w ust. 1, 2 i 5-8, powinny przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności
wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności (ust. 9).
Analizy wymienionego przepisu w warunkach niniejszej sprawy należy dokonać w świetle brzmienia art. 2 ust.
3 powołanego aktu, zgodnie z którym przepisów ustawy nie stosuje się do papierów wartościowych będących
instrumentami rynku pieniężnego w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Ustawa z dnia 29 lipca
2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 211, poz. 1384) w art. 2 ust. 1 pkt. 1 wskazuje,
że instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są papiery wartościowe. Idąc dalej, w myśl art. 3 pkt. 1 lit. a)
ustawy o obrocie, ilekroć
w ustawie jest mowa o papierach wartościowych - rozumie się przez to akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.), prawa
do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne
zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji
lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego.
Powołana podstawa prawna wyraźnie wskazuje na niemożność ewentualnego obciążenia pozwanego
odpowiedzialnością za rzekomy brak przedstawienia pełnych informacji o emitencie w dokumentacji emisyjnej.
Przepisy ustawy o ofercie, ze względu na regulację ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, są wyłączone wobec
obligacji, w tym obligacji serii (...), których emisji dokonała spółka (...).
Niezależnie od braku ustawowych zobowiązań domu maklerskiego do przedstawienia inwestorowi wyczerpujących
informacji odnośnie sytuacji finansowej emitenta, wskazać również należy na fakt, iż strony nie zawarły umowy, która
ewentualnie mogłaby stanowić podstawę roszczeń strony powodowej.
W literaturze wśród umów między domami maklerskimi a ich klientami wyróżnia się: umowę o świadczenie usług
brokerskich, umowę o zarządzanie portfelem papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, umowę
o prowadzenie rachunku pieniężnego, umowę w ramach procesu oferowania zawieraną z klientem w imieniu i na
rachunek emitenta, umowę pożyczania papierów wartościowych i umowę o doradztwo inwestycyjne.
Z kolei umowy między domami maklerskimi i emitentami mogą mieć postać: umowy o pośrednictwo między
emitentem a klientami w procesie oferowania papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, umowy
o pośrednictwo przy składaniu wniosku o dopuszczenie papierów wartościowych do publicznego obrotu, umowy o
subemisję inwestycyjną, umowy o subemisję usługową (por. A. Chłopecki w: System Prawa Prywatnego, tom 19,
Prawo papierów wartościowych pod red. A. Szumańskiego, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN,
Warszawa 2006 r., str. 937).
W procesie oferowania papierów wartościowych wyróżnia się natomiast urnowy o przeprowadzenie due dilligence i
sporządzenie prospektu, umowę o oferowanie (umowę emisyjną), umowy subemisyjne, umowy, w wyniku których
następuje nabycie papierów.
W ocenie Sądu umowę między powodem a pozwanym należy zakwalifikować jako umowę w ramach procesu
oferowania zawieraną z klientem w imieniu i na rachunek emitenta.
Powszechnie wiadomym jest, że domy maklerskie zajmują się nie tylko stricte pośredniczeniem w transakcjach na
rynku papierów wartościowych. Na zlecenie danego klienta, możliwe jest dokonanie przez dom maklerski stosownej
analizy finansowej podmiotu (due diligence) oraz oceny ryzyka inwestycji.
Z materiału dowodowego oraz stanowisk stron natomiast jasno wynika, że do zawarcia tego typu umowy nie doszło.
Jako podmiot pośredniczący w obrocie dom maklerski nie ponosi odpowiedzialności za wady papieru wartościowego,
błędne informacje w prospekcie – za wyjątkiem sytuacji gdy sam jest podmiotem sporządzającym prospekt (por. A.
Chłopecki, op. cit., str. 978).
Na marginesie należy przypomnieć, że bezspornym w sprawie był brak konieczności przedstawienia w dokumentacji
emisyjnej obligacji serii (...) spółki (...) prospektu emisyjnego, czy też memorandum inwestycyjnego. (...) przygotował
jedynie materiały o charakterze marketingowym – kartę informacyjną prezentacji, na podstawie danych dostępnych
publicznie.
Za słuszne należy uznać stanowisko pozwanego, zgodnie z którym dom maklerski jest jedynie podmiotem
pośredniczącym i nie ponosi odpowiedzialności za wady papieru wartościowego, czy też błędnej informacji w
prospekcie. Rolą domu maklerskiego nie jest zagwarantowanie powodzenia ekonomicznego inwestycji (tj. wykupu
obligacji i zapłaty kwoty wykupu obligacji wraz z odsetkami), a ryzyko finansowe decyzji inwestycyjnych leży
zawsze po stronie inwestorów i nie może zostać przerzucone na dom maklerski. Nie sposób również kwestionować
stanowiska, że obciążenie domu maklerskiego odpowiedzialnością za niepowodzenie inwestycji stanowiłoby niejako
formę poręczenia za emitenta papierów wartościowych.
Pozwany nie wstąpił w stosunek między emitentem a obligatariuszem, jest jedynie pośrednikiem w procesie emisji
obligacji. Okoliczność ta wynika już samej treści dokumentu – Warunków Nabycia Obligacji. Należy bowiem
zauważyć,
że podmiotem, którym zobowiązuje się do określonego zachowania, tj. m.in. przedterminowego wykupu obligacji na
żądanie obligatariusza, jest tylko i wyłącznie emitent.
O braku odpowiedzialności domu maklerskiego nie można byłoby z pewnością mówić w warunkach, w których
pośrednik sam byłby podmiotem sporządzającym prospekt, memorandum, czy też analizę finansową emitenta. Strona
powodowa jednak nie wykazała, by pozwany do tego typu czynności był zobowiązany. O odpowiedzialności pozwanego
nie było mowy w żadnym z dokumentów związanych z emisją obligacji.
O braku odpowiedzialności domu maklerskiego należy również mówić wobec regulacji ustawy z dnia 29 lipca 2005
r. o obrocie instrumentami finansowymi, która w art. 156 ust. 1 lit. d) wskazuje, że każdy kto posiada informację
poufną w związku z pełnieniem funkcji w organach spółki, posiadaniem w spółce akcji lub udziałów lub w związku
z dostępem do informacji poufnej z racji zatrudnienia, wykonywania zawodu, a także stosunku zlecenia lub innego
stosunku prawnego o podobnym charakterze, a w szczególności maklerzy lub doradcy – nie może wykorzystywać
takiej informacji.
Osoby, o których mowa w ust. 1, nie mogą ujawniać informacji poufnej, udzielać rekomendacji lub nakłaniać
inną osobę na podstawie informacji poufnej do nabycia lub zbycia instrumentów finansowych, których dotyczy ta
informacja (ust. 2).
Wykorzystywaniem informacji poufnej jest nabywanie lub zbywanie, na rachunek własny lub osoby trzeciej,
instrumentów finansowych, w oparciu o informację poufną będącą w posiadaniu tej osoby, albo dokonywanie, na
rachunek własny lub osoby trzeciej, innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować rozporządzenie
takimi instrumentami finansowymi, jeżeli instrumenty te są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub któregokolwiek z innych państw członkowskich, lub są przedmiotem
ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na takim rynku, niezależnie od tego, czy transakcja, której przedmiotem jest
dany instrument, jest dokonywana na tym rynku (ust. 4 pkt. 1).
Wobec powyższego należy zatem zauważyć, że brak jest podstaw prawnych zobowiązujących dom maklerski,
jako pośrednika, do ujawniania informacji o emitencie, które wykraczałyby poza dane ogólnodostępne i tym
samym zachęcałyby potencjalnego inwestora do przekazania konkretnych środków finansowych na objęcie papierów
wartościowych.
W końcu należy wskazać na oświadczenie powoda zawarte w formularzu przyjęcia propozycji nabycia obligacji, gdzie
powód świadomie wskazał,
że zapoznał się z treścią propozycji, warunkami emisji. Oświadczył, że jest świadomy co do charakteru transakcji oraz
że emitent udostępnił mu wszelkie niezbędne informacje. Jednocześnie brak jest podstaw do podważania złożonego
oświadczenia jako wywołującego określone skutki prawne.
Mając powyższe na uwadze, stwierdzając brak istnienia podstaw do obciążenia pozwanego odpowiedzialnością za
poniesienie przez powoda szkody, w pkt. I wyroku należało orzec o oddaleniu powództwa.
O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc, obciążając nimi powoda, jako przegrywającego proces w
całości. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego – (...) Spółka Akcyjna
w W. składały się koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika, które zgodnie z § 6 pkt 7) Rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490), Sąd ustalił
na kwotę 7.200,00 zł oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł, tj. łącznie 7.217,00 zł.
Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak
w wyroku.