FUNKCJE ODRUCHOWE W WIEKU NIEMOWLĘCYM

Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 7; Kossobudzkiego 12
FUNKCJE ODRUCHOWE W WIEKU NIEMOWLĘCYM
W poprzednim numerze mogliście Państwo zapoznać się
z najczęściej spotykanymi zaburzeniami mowy i ich krótką
charakterystyką. W tym numerze chciałam wskazać, co leży
u podstaw właściwie rozwijającej się mowy dziecka. Prawidłowe
reakcje oralne są gwarantem prawidłowego rozwoju mowy po
względem artykulacyjnym, a także dają możliwość wytworzenia się
właściwego toru oddechowego i stabilizacji napięcia mięśniowego
w
obrębie
twarzy.
Oceniając
przygotowanie
i
zdolność
przyjmowania pokarmu możemy jednocześnie ocenić możliwości
dziecka do rozwoju mowy. Dojrzałość do karmienia determinują
Mają Państwo przed sobą kolejny, już czwarty, numer
naszego miesięcznika. Mamy nadzieję, że zainteresuje tematyka,
którą proponujemy na mroźny luty. Zachęcamy, jak zwykle, do
zapoznania się z artykułami i skorzystania z przykładów
proponowanych ćwiczeń. Dzieciom życzymy powodzenia w
rozwiązywaniu zadań umieszczonych w tym numerze.
odruchowe reakcje oralne:
1. ssania i połykania,
2. szukania,
3. kąsania,
4. wymiotna,
5. otwierania ust,
6. wysuwania języka,
7. wargowa,
8. żuchwowa.
Większość z nich pojawia się zaraz po narodzeniu dziecka i
wygasa około 4 miesiąca życia dziecka. Gwarantują przetrwanie
małego osobnika. Mają bowiem charakter obronny, a także pełnią
funkcje istotne przy karmieniu. Rozwój, czyli pojawianie się,
wzmaganie i kolejno wygasanie odruchowych reakcji oralnych u
dziecka jest wyznacznikiem dojrzałości ośrodkowego układu
nerwowego. Odruchowe reakcje oralne muszą wygasnąć, by mogły
pojawić się inne funkcje, np. po zaniknięciu kąsania powinno
pojawić się żucie. Jeżeli niepokoi Państwa coś w sposobie
spożywania pokarmów i płynów przez Wasze dzieci, np. podczas
jedzenia pokarm wypada z ust, bądź żują z otwartą jamą ustną,
warto udać się do logopedy, który oceni przebieg funkcji w obrębie
narządu żucia i ewentualnie wskaże odpowiednie ćwiczenia.
Podobnie, jeżeli jest coś, co Państwa niepokoi u niemowlaka, np.
ma kłopoty ze ssaniem, można zasięgnąć porady logopedy, który
oceni, czy rozwój odruchowych reakcji oralnych przebiega
prawidłowo.
mgr Agnieszka Kokoszczyńska-Rogalska - logopeda
Zjedz serek Pamiętaj żuj z zamkniętą buzią!
Zabawy fundaMentalne
Gdy dziecko skończy 18 miesięcy zachęcaj je do przesypywania ryż
z jednego małego dzbanka do drugiego, a następnie do
przesypywania piasku w ten sam sposób. Gdy dziecko potrafi to
Zabawy fundaMentalne to program wspomagania rozwoju
zrobić bez rozsypywania ryżu i piasku, pozwól mu przelewać wodę.
dzieci w wieku od 0 do 6 lat. Zabawy są adresowane do rodziców i
opiekunów, którzy chcą współpracować z dzieckiem w celu
osiągnięcia jego harmonijnego i wszechstronnego rozwoju. Jedną z
Jak to pomaga w nauce
podwalin programu jest teoria H. Gardnera, według której człowiek
posiada 8 rodzajów inteligencji: językową, logicznomatematyczną,
muzyczną, przestrzenną, interpersonalną, intrapersonalną, ruchową
i przyrodniczą. Każdą z nich można rozwinąć, nawet u najmłodszych
dzieci. W ciągu pierwszych pięciu lat życia rozwija się ok. 50%
zdolności do uczenia się. Następne 30% rozwija się do 8 roku życia.
To ćwiczenie to ważne kroki prowadzące do nauki pisania.
Trzymanie uszka dzbanka pozwala rozwinąć umiejętności trzymania
ołówka, zaś wsypywanie bez rozsypywania i przelewanie bez
rozlewania jest ważną czynnością rozwijającą drobne ruchy mięśni
niezbędnych przy pisaniu.
Cała wiedza zdobyta w późniejszym okresie życia dziecka jest oparta
Wskazówka
na fundamencie zbudowanym w pierwszych latach życia. Zabawy
Zacznij zabawę z ryżem, wstaw oba dzbanki do płaskiego naczynia.
fundaMentalne angażują wszystkie zmysły dziecka, wpływając na
Możesz użyć tego samego naczynia później kiedy dziecko będzie
jego wszechstronny i harmonijny rozwój. Oto kilka przykładów :
przelewać wodę. Wlewanie wody do piasku i mieszanie ich razem
jest
idealnym
sposobem
na
zachęcenie
eksperymentów – i tu rozlewanie nie ma znaczenia.
Przesypywanie ryżu, przelewanie wody
Co przygotować
do
fizycznych
Plastelina, ciastolina, masa solna
Co należy zrobić?
Pod koniec drugiego roku życia umiejętności manualne dziecka są
mało plastyczna - trzeba wówczas używać bardzo dużej siły
i mogłoby to zniechęcić dziecko.
I jeszcze jedno!
już na tyle rozwinięte, że zaczyna ono radzić sobie z lepieniem, a na
Angażuj malucha do pomocy w ugniataniu mięsa mielonego
pewno chętnie zanurza dłonie w różnych substancjach. Przygotuj
i formowaniu pulpecików, do ugniatania ciasta i wycinania
masę solną, ciastolinę lub plastelinę oraz jakieś drobne elementy -
ciasteczek itp.
patyczki, koraliki, rodzynki itp. Zabezpiecz stół kartonem czy inną
podkładką i lepcie razem z dzieckiem kulki, wałki, "placki" i różne
proste formy. Można powtykać w nie np. rodzynki - będziecie mieć
ciasteczka, patyczki - powstanie jeż itp.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Tak jak mama, tak jak tata
Co należy zrobić?
Około drugiego roku życia najbardziej pasjonującym dzieci zajęciem
Lepienie świetnie trenuje sprawność rąk i kształtuje wyobraźnię
jest
robienie
dokładnie
tego,
co
dorośli.
Dobrze
byłoby
przestrzenną. W ten sposób powstają oryginalne wytwory dziecka,
zorganizować różne zabawki symbolizujące sprzęt, którego używają
co pozwala mu na przeżywanie dumy i satysfakcji ze swojej pracy.
rodzice: dziecięcy odkurzacz, garnki i inne naczynia, kuchenkę,
narzędzia do pracy w ogrodzie, narzędzia do majsterkowania itp.
Czasami trudno znaleźć odpowiednio dużo czasu na zabawę
Wskazówka
Zwracaj uwagę czy masa, której używacie nie jest zbyt twarda i za
z dzieckiem. Zachęcając je, aby nam pomagało w codziennych
czynnościach, posługując się swoim sprzętem, sprawiamy mu
radość, realizując jednocześnie różne inne zadania.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Dziecko uczy się w ten sposób wykonywania różnych prac, poznaje
wiele czynności i zależności oraz może poczuć się ważne i pomocne.
Kształtuje się jego poczucie obowiązku, a jednocześnie umiejętność
współdziałania.
Wskazówka
Chwal dziecko za każdy przejaw obowiązkowości i chęć pomocy.
Dobrze, aby od najmłodszych lat czuło, że taka postawa jest dobra
i godna szacunku.
a następnie pokaż, jak należy nawlekać pojedyncze koraliki.
Ćwiczenie to można zmodyfikować - dziecko może przeciągać
kolorowe szaliki przez puste tekturowe rolki po papierze
toaletowym, albo ciągnąć samochodzik na sznurku przez tunel,
zrobiony z kartonowego pudła.
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
Tak jak wbijanie kołków w dziurki w tablicy, nawlekanie koralików
wspaniale rozwija wszystkie funkcje motoryczne i jest kolejnym
krokiem w kierunku pisania i malowania.
Wskazówka
Korale koloru...
Co należy zrobić?
W tym samym okresie, dzieci powinny się nauczyć myć i wycierać
ręce, obierać banana ze skórki (rozerwać skórkę musi osoba
dorosła) i otwierać proste pudełka.
Przygotuj zapas korali i krążków, których będzie można użyć w
zabawie w nawlekanie. Pamiętaj, że na początku dziecko powinno
zacząć od bardzo dużych elementów - plastykowych, drewnianych
lub gumowych, z otworem o minimalnej średnicy 1 cm. Do
nawlekania najlepiej jest wykorzystać sznurówkę z twardą
końcówką. Zawiąż na jednym końcu sznurówki spory węzeł,
Gry z woreczkami fasoli
Co przygotować
Przygotuj jeden woreczek fasoli dla każdego członka rodziny,
wsypując pół filiżanki nieugotowanej fasoli do małego woreczka.
Literki do zabawy
Co należy zrobić?
Wypuść z niego powietrze i zabezpiecz plastikową gumką,
Około drugiego roku życia dziecko zaczyna interesować się słowem
a następnie włóż woreczek do starej skarpetki, zaszyj i odetnij
pisanym (ogląda książeczki, gazety, billboardy), warto więc zacząć
niepotrzebny materiał.
wprowadzać je w świat liter. Rozpocznij od samogłosek, z czasem
W pierwszej grze rzuć jeden woreczek na ziemię w odległości około
2 metrów. Wszystkie grające osoby rzucają swoje woreczki tak
blisko pierwszego woreczka, jak tylko się da.
wprowadzaj spółgłoski. Wytnij literki z tektury i pokazuj je dziecku,
jednocześnie nazywając. Jeśli ozdobicie litery w oryginalny sposób
(poprzez pomalowanie, naklejenie ozdób lub przypraw kuchennych,
skrawków materiałów) zabawa stanie się jeszcze bardziej
Jak to pomaga w nauce
pasjonująca!
Bardzo dobre ćwiczenie kształtujące koordynacje między ręką
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się?
a okiem. Dodatkowo jeśli będziecie liczyć woreczki podczas
rzucania, gra stanie się lekcją matematyki!
Takie zabawy wprowadzają dziecko w świat liter w sposób łagodny i
"zabawowy". Symbole graficzne stają się dla malca czymś
Wskazówka
W wielu grach jest lepiej używać woreczków z fasolą niż piłek –
zwłaszcza przy pokonywaniu toru przeszkód z woreczkiem na
głowie, co wspomaga równowagę.
codziennym i naturalnym, kojarzącym się z czymś miłym i wesołym.
Możliwość poznawania ich wszystkimi zmysłami jest atrakcyjna dla
dziecka
i
zwiększa
zapamiętania.
jednocześnie
prawdopodobieństwo
ich
Wskazówka
Podaj przykład rzeczy zaczynającej się na daną literkę, np. "b jak
but".
I jeszcze jedno!
Pamiętaj, aby zabawa z literkami była przyjemnością. Nie chodzi
bowiem o to, by dziecko nauczyło się od razu całego alfabetu,
a jedynie o pokazanie świata pisanego. To ułatwia zapamiętywanie.
mgr Renata Wierzchowska
oligofrenopedagog