wykorzystanie podłoża popieczarkowego do rekultywacji gleb

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM
LV
NR 2 WARSZAWA 2004: 209-217
DOROTA KALEM BASA, BEATA W IŚNIEW SKA
WYKORZYSTANIE PODŁOŻA POPIECZARKOWEGO
DO REKULTYWACJI GLEB
THE UTILIZATION OF MUSHROOM BED
FOR THE RECULTIVATION OF SOILS
Katedra G leboznawstwa i Chemii Rolniczej, Akadem ia Podlaska w Siedlcach
A bstract: The analysed mushroom bed contained high amounts o f macro- and microelements
which indicates their utilization possibility for plant fertilization and recultivation o f devastated
grounds. The application of increasing doses of nitrogen in the form o f mushroom bed caused
increase in the yield o f Lolium miiltiflorum harvested in four cuts as well as the content o f
macroelements in the soil materials (loamy sand) used in the pot experiment after one year of
experiment.
Słowa kluczowe: podłoże popieczarkowe, makro- i mikroelementy, życica wielokwiatowa.
Key word: mushroom bed, macroelements and microelements, Lolium multiflorum.
WSTĘP
W ogólnej ilości odpadów powstających w Polsce specyficzną grupę stanowią odpady
organiczne. Zaw arta w nich substancja organiczna oraz składniki biogenne stanow ią
olbrzym ie zasoby naw ozowe, które w warunkach nieodpowiedniej gospodarki są
przy czy n ą w ielorakich form degradacji środow iska. N ajlepszym i przyrodniczo
uzasadnionym sposobem utylizacji takich odpadów organicznych jest ich rolnicze
w ykorzystanie [Drżał i in. 1995, Siuta 1996].
W ciągu ostatnich lat znacznie zwiększyło się zainteresowanie w zakresie produkcji
pieczarek [Roczniki Statystyczne 2000]. Zmiany technologiczne w procesie uproszczenia
i nowych technik przygotow ania podłoża pieczarkow ego, jak również określony cykl
produkcji spowodowały, że do środowiska przekazywane są coraz większe ilości podłoży
po produkcji pieczarek, zasobnych w związki próchniczne i składniki pokarmowe roślin
[Szudyga 1979, Vedder 1980]. Brak szerszych opracowań nad racjonalnym w yko­
rzystaniem tego odpadowego materiału organicznego do nawożenia i rekultywacji gleb
narzuca potrzebę podjęcia badań w tym temacie.
210
D. Kalembasa, В. Wiśniewska
Celem niniejszych badań było określenie wpływu podłoża po produkcji pieczarek na
plon i skład chemiczny życicy wielokwiatowej.
M A T E R IA Ł I M E T O D Y B A D A Ń
Doświadczenie wazonowe prowadzono w szklarni w układzie całkowicie losowym.
Wazony napełniono 12 kg gleby o składzie granulom etrycznym piasku gliniastego
mocnego. Procentow a zawartość poszczególnych frakcji wynosiła: piasku (1-0,1) 63%, pyłu (0,1-0,02 mm) - 20%, części spławialnych (<0,02 mm) - 17%, w tym iłu
koloidalnego (<0,002 mm) - 7%. pH w H0O gleby wynosiło 6,12, a w 1 mol' KC1 •
dm-3 - 6,04. Do poszczególnych obiektów nawozowych zastosow ano takie ilości
podłoża popieczarkow ego aby wprowadzić 2, 4 i 6 g N • w azon'1. Zaw artość suchej
m asy podłoża popieczarkow ego wynosiła 299 g • kg-1, wartość pH w H^O - 7 ,1 0 ,
a w 1 mol KC1 • dm-3 - 6,88. Zawartość innych składników podano w tabeli 1.
Utw orzono w ten sposób następujące obiekty badawcze:
1. gleba (obiekt kontrolny );
2.
gleba + podłoże popieczarkow e ( 2 g N na wazon);
3.
gleba + podłoże popieczarkow e ( 4 g N na wazon);
4.
gleba + podłoże popieczarkow e ( 6 g N na wazon).
Podłoże do produkcji pieczarek w formie kostek wyprodukowano w firmie Unikost.
Dośw iadczenie wazonowe założono w maju 2003 roku, w czterech pow tórzeniach, a
rośliną testow ą była życica wielokwiatowa Lolium multifolrum (Lam.), odmiany Kroto.
W w ciągu sezonu w egetacyjnego zebrano cztery pokosy trawy, w 30-dniow ych
odstępach.
W próbkach podłoża popieczarkow ego, gleby (przed i po zakończeniu doś­
w iadczenia) oraz w czterech pokosach trawy oznaczono:
♦ zawartość suchej masy ( g • kg-1) m etodą suszarkow o-w agow ą w temp. 105°C
przez 24 godz.);
♦ pH w H90 i 1 mol KC1 • dm 3 potencjom etrycznie;
*' całkow itą zawartość węgla i azotu, na autoanalizatorze CHNS/O, firmy Perkin El­
mer;
" całkow itą zawartość m akro- (g • kg”1s.m .- P, K, Ca, Mg, Na, S ) i m ikroelem entów
(mg • kg”1s.m .-F e , Al, Mn, Co, Mo, B, Li, Ti, Ba, Sr, V, Se, Sn, As, Pb, Cd, Cr, Cu,
Zn, Ni) po uprzedniej m ineralizacji odpowiedniego m ateriału „na sucho” w piecu
m uflowym , w temp. 450° C. Zawartość w tygielkach potraktowano (na łaźni pia­
skowej) roztw orem kwasu solnego (HC1 : H 00 = 1:1) w celu rozpuszczenia w ęgla­
nów i wydzielenia krzemionki. Powstałe chlorki przeniesiono do kolby o pojemności
100 cm 3, oddzielając krzemionkę na sączku. W tak przygotowanym roztworze ozna­
czono wymienione makro- i mikroelementy m etodą spektrometrii emisyjnej z induk­
cyjnie w zbudzoną plazm ą (ICP- AES).
211
W ykorzystanie p o d ło ża p opieczarkow ego do rekultyw acji gleb
TABELA 1. Zawartość makro- (g • kg 1s.m ) i mikroelementów (mg • kg 1 s.m ) w podłożu popieczarkowym i
glebie, zastosowanych w doświadczeniu wazonowym
TABLE 1. The content o f macro- (g ’ kg 1 o f d. ni) and microelements (mg • kg 1 o f d. n i) estimated in mushroom
bed and soil used in experiment
Składnik - Element
mg • kg 1 s.m. - o f d. m.
g * kg 1 s.m - o f d. ni
С
N
P
К
Ca
Mg
Na
S
Fe
Podłoże*
370
26,7
10,0
14,6
62,8
3,97
2,05
25,1
3414
Gleba
П *1
11,5
1,0
0,54
1,43
1,70
0,92
0,19
0,21
1 Al
1
' Mn
Co
Mo
В
1035 ; 254
1,30
2,17
19,7
4876
4829
230
2,53
nw
3,14
cd. tabeli 1
mg * kg“1 s. n i - o f d. ni
Li
Ti
Ba
Sr
V
Se
Sn
As
Pb
Cd
Cr
Cu
Zn
Ni
Podłoże*
10,4
24,3
52,5
97,6
2,86
3,18
nw
nw
6,26
0,70
15,0
26,4
44,6
8,80 1
Gleba
soil
3,97
37,4
31,4
14,2
5,27
0,84
nw
0,09
11,2
0,44
7,33 ! 5,66
1
i
1
13,6
4,45
i
*Podłoże popieczarkowe - Mushroom bed; n.w. - nie wykryto - not detected
WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA
Cechą podłoża popieczarkowego, która predysponuje go do rolniczego wykorzystania
jest skład chem iczny (tab. 1). Analizow ane podłoże popieczarkow e zawierało 370 g •
kg-1 s.m. węgla i 26,7 g ■kg-1 s.m. azotu. W ąski stosunek C:N = 13,8:1 świadczy o
korzystnych w łaściw ościach pod w zględem naw ozowym . Wartość tego stosunku
wskazuje na przew agą procesu m ineralizacji organicznych zw iązków azotu nad ich
syntezą w środowisku glebowym, w wyniku czego w glebie pojaw iają się składniki
pokarm ow e łatwo dostępne dla roślin.
W badanym podłożu stwierdzono w ysoką zawartość (w g • k g '1 s.m.) fosforu 10,0, potasu -1 4 ,6 , wapnia - 62,8, magnezu - 3,97, sodu - 2,05 oraz siarki - 25,1.
Znaczna zawartość wapnia wskazuje, iż nawóz ten ma duże zdolności odkwaszające.
Określone zawartości poszczególnych pierwiastków w podłożu popieczarkow ym były
zb liżo n e do p rzeciętnych zaw artości składników pokarm ow ych w kom postach
popieczarkow ych podaw anych przez innych autorów [G apiński, W oźniak 1999,
K alem basa, W iśniewska 2001].
W podłożu po produkcji pieczarek stwierdzono duże ilości mikroelementów, co także
pozytyw nie świadczy o m ożliwościach w ykorzystania tego odpadow ego m ateriału
organicznego do naw ożenia oraz rekultywacji, zwłaszcza gleb lekkich. Zaw artość
m etali ciężkich w badanym podłożu m ieściła się w granicach norm dopuszczających
go do w ykorzystania na cele rolnicze [Dz.U. 01.62.628].
212
D. Kalembasci, В. Wiśniewska
Zdaniem Gapińskiego i
W oźniak [1999] 1 m 3
kompostu popieczarkowego
zawiera taką ilość składników
odżyw czych, która odpo­
Pokosy - Cuts
Suma
O biekty
N g
w
iada 2 -3 m 3 św ieżego
Sum
O bjects
na wazon
obornika. P róbę oceny
III
IV
on pot
przy d atn o ści
p o dłoży
16,2
3,40
3,57
Kontrola
0
5,03
popieczarkowych do wyko­
Control
rzystania nawozowego podjęły
w sw oich badaniach
22,7 : 5,85 I 5,90
5,40
39,8
Gleba +
podłoże
K ryńska i in . [ 1983] oraz
44,1
20,8 : 8,10 i 9,23
5,95
popieczarkowc
Martyniak-Przybyszewska i
Soil with
Wierzbicka [1996].
6*
9,37
7.95
50,1
23,3
9,45
mushroom bed
G leba zastosow ana w
doświadczeniu (tab. 1) za­
1.95 10,81
0,65
0,70
LSDM5
3,97
wierała następujące ilości
7,02
20,7 i 6,70
6,08
Średnia - mean
40,5
makroelementów: С - 11,5;
N
- 1,00; P - 0 ,5 4 ; K - 1,43;
- dla pokosów
1.05
N IR .
Ca
- 1,70; M g - 0 ,9 2 ; Na
dla współdziałania obiektów i pokosów
5.29
1.05
- 0 ,19 i S—0,21 (g -k g “ 1'
for cuts
LSD.,
5.29
for interaction o f objects and cuts
s.m .).Ilości m ikroelem en­
tów m o żn a u ło ż y ć w
następujący malejący szereg: Fe > Al > M n > Ti > Ba > Sr > Zn > Pb > Cr > Cu > V >
Ni >Li > B> Co > Se > Cd > As. W analizowanym materiale glebowym nie wykryto
m olibdenu i cyny.
W dośw iadczeniu wazonowym na piasku gliniastym m ocnym uprawiano życicę
w ielokw iatow ą (rajgras włoski). Plon suchej masy trawy w poszczególnych pokosach
przedstawiono w tabeli 2. Najwyższy plon rajgrasu włoskiego (suma z czterech pokosów)
uzyskano z obiektów naw ożonych podłożem popieczarkow ym zawierającym azot w
ilości 6 g • w azon-1, (50,1 g • w azon“1), a najm niejszy z obiektu kontrolnego (28,2 g •
wazon"1). Zastosowanie zwiększonych ilości azotu w postaci podłoża popieczarkowego
zw iększyło plon trawy wszystkich pokosów. Średni sum aryczny plon z obiektów
doświadczalnych w ynosił 40,5 g • w azon-1, przy czym największy był w pokosie 1 20,7 g • wazon ’. Łączny plon suchej masy życicy wielokwiatowej istotnie zależał od
dawki azotu, o czym świadczy wartość współczynnika korelacji pom iędzy daw ką azotu
a plonem suchej masy (r = +0,995*). Zależność ta opisana jest rów naniem regresji
prostej Y = 34,4+2,58x.
Zaw artości m akroelem entów (g • kg 1s.m .) w plonie życicy w ielokw iatow ej w
poszczególnych 3 pokosach w I roku upraw y przedstaw iono w tabeli 3. W życicy
w ielokwiatowej nie stwierdzono większych różnic (średnio z pokosów ) w zawartości
w ęgla, azotu, fosforu, w apnia, m agnezu i sodu na obiektach z dodatkiem podłoża po
produkcji pieczarek, w stosunku do obiektu kontrolnego. Analiza chemiczna wykazała
natom iast zw iększenie zaw artości potasu i siarki. Zaw artość azotu w suchej m asie
TABELA 2. Plon życicy wielokwiatowej (g • wazon ') suchej masy
w pierwszym roku uprawy
TABLE 2. The yield (g * pot ') o f dry matter o f L o l iu m
m u l t i f l o n i m in the first year o f experiment
W ykorzystanie po d ło ża popieczarkow ego do rekultyw acji gleb
213
TABELA 3. Zawartość (g • kg 's.m) makroelementów w życicy wielokwiatowej w doświadczeniu
wazonowym
TABLE 3. The content (g ■kg 1 of d. m) of macroelements in the pot experiment
Obiekty
Objects
Kontrola
Control
Pokosy
Cuts
N g*
I
n
m
IV
0
Średnia - mean
Gleba +
podłoże
popieczarkowe
zawierające
azot w g
na wazon
Soil with
mushroom bed
contained
nitrogen
О in оц
per pot
2*
i
I
II
III
IV
średnia - mean
4*
I
II
III
V
średnia - mean
6*
I
II
III
IV
Składnik - Element
j
С
N
P
к
j Ca
Mg
Na
IS
401
387
424
402
10,1
16,5
16,6
16,5
4,19
9,36
7,92
5,61
30,9
34,6
33,6
28,3
8,59
j 11,7
j 11,2
9,82
2,45
5,36
4,12
2,76
0,80
1,39
1,00
1,28
j 3,23 !
6,54 !
i 6,36 i
j 4,99
403
14,9
6,77
31,8
10,3
3,67
1,11
406
402
406
398
3,84
9,16
! 7,5
5,75
4,56
10,1
6,56
6,13
37,8
41,2
39,7
22,5
! 9,26
j 12,4
; 9,66
110,6
2,38
5,43
3,52
2,96
403
6,56
6,85
35,3
3,57
398
404
416
400
i
I 4,12
! 8,09
10,4
10,9
4,96
7,64
6,86
6,71
10,5
i
44,9 Î 9,91
38,4 1! 10,4
33,8 !i 10, 1
26,9 j 13,2
0,98
1,12
0,86
i 1,38
i
1,08
2,38
4,58
3,98
3,26
i
! 1.19
0,85
0,71
1,67
i1
5,28
1 ..
.
3,84
! 9,16 j
! 7,5 i
! 5,75 i
1
:
!
!
i 6,56 j
!
i
! 4,12 !
! 8,09 !
! 10,4
Ю,9
404
; 8,36
6,54
36,0
10,9
3,55
1,10
8,36
407
404
407
407
i 4,41
! 7,77
! 9,59
11,0
5,69
8,06
7,63
6,76
43,2
40,9
31,6
29,8
8,88
11,0
8,23
9,16
2,78
4,75
3,90
3,15
1,51
0,96
1,38
1,24
406
8,19
7,03
36,4
9,32
3,64
1,27
4,41
7,77
! 9,59 !
1 11,0
i
:
! 8>19 !
404
15,2
6,79
34,8
10,2
3,60
! 1,14
7,09
i
1!
średnia - mean
Średnia - mean
1
* Ilość g N na wazon, * the amount of N g per pot
życicy w ielokw iatow ej była istotnie skorelow ana z jej plonem, na co wskazuje istotna
ujemna wartość współczynnika korelacji r = -0,565* i równanie prostej regresji Y = 17,02ОД 77 X. Zależność ta potwierdza zjawisko tzw. rozcieńczania azotu”; co świadczy, że przy
dobrym zaopatrzeniu roślin w azot następuje gromadzenie suchej masy
W życicy wielokwiatowej większe (średnio) zawartości m ikroelem entów i metali
ciężkich stwierdzono na obiekcie kontrolnym (tab. 4). M ożna przypuszczać, że na
obiektach nawożonych podłożem popieczarkowym nastąpiło zwiększenie wartości pH
roztw oru glebowego, co mogło doprowadzić do pewnego ograniczenia pobierania tych
składników przez roślinę. Średnie zawartości oznaczonych m ikroelem entów i metali
ciężkich w plonie życicy wielokwiatowej ułożyły się w zm niejszający się szereg:
Fe > Al >M n >Sr >Li >Zn >B >Pb >Ba >Ti >Cu >M o >Ni >Se >Cd >V >Co.
214
TABELA 4. Zawartość mikroelementów i melali ciężkich (mg • kg'1 s.m) w życicy wielokwiatowej w doświadczeniu wazonowym
TABLE 4. The comtent (g * kg'1of d. ni) of microelements and heavy metals in the Lolium multiflorum in the pot experiment
Obiekty
Objects
N
g*
Pokosy
Cuts
Składnik - Element
Al
Mn
Co
Mo
В
Li
Ti
Ba
Sr
V
Se
Pb
Cd
Cu
Zn
Ni
300
328
259
392
329
321
231
347
64.6
97.6
47.2
40.2
0,21
0,19
0,16
0,25
2,80
6,67
4,61
3,03
10,8
13,5
9,79
10,9
26,6
19,8
15,5
23,1
10,3
10,2
4,05
12,6
8,05
7,79
6,56
7,70
28,3
35,6
32.8
26.8
0,24
1,46
0,81
0,37
3,01
1,74
3,45
2,60
2,47
1,56
1,26
12,8
0,26
0,15
0,23
1,67
6,80
5,76
6,09
5,73
15.4
13,6
11.4
12.5
2,83
2,01
3,81
9,17
318
307
62,4
0,20
4,27
11,2
21,2
6,74
7,52
30,8
0,78
2,70
4,52
0,57
6,09
13,2
4,45
9*
Utwór
I
126
glebowy
269
II
+
212
III
podłoże
IV
525
popieczaśrednia - mean 283
rkowe
Soil
4*
I
115
material
192
II
with
III
150
mushroom
IV
259
bed
124
200
154
479
35,3
92,1
40,0
41,8
0,06
0,76
0,15
0,37
3,23
7,22
3,64
3,03
11,7
11,1
13,2
11,1
36,5
25,4
21.9
27.9
3,38
5,06
4,25
17,9
10,0
7,47
7,40
6,84
27,7
34,9
27.4
27.4
n.w.1,26
0,46
0,61
0,91
2,76
2,69
2,82
0,42
1,39
15,9
21,8
0,20
0,26
1,89
2,31
6,83
6,60
6,96
4,69
12,4
14.1
15.1
12,0
1,04
10,9
1,55
12,8
239
52,3
0,33
4,28
11,7
27,9
7,64
7,93
29,4
0,58
2,04
9,87
1,16
5,27
13,4
6,57
154
155
123
216
46,6
96,4
71,2
40,9
n.w.
0,10
0,13
0,18
4,15
7,26
4,17
2,80
10,0
10,9
10,6
14,5
48,7
24,2
8,4
27,9
3,12
3,26
2,43
8,69
10,1
5,36
5,23
5,53
26.7
26.8
27,5
30,8
n.w.
0,84
0,66
0,41
1,64
3,23
0,93
1,05
0,98
1,22
8,95
12,4
0,19
0,17
1,51
1,36
9,50
4,55
5,20
5,52
11,5
10,4
14.1
12.2
1,19
2,13
1,35
3,89
Kontrola
Control
0
I
II
III
IV
średnia - mean
średnia - mean
179
127
63,8
0,14
4,59
11,5
27,3
4,37
5,25
27,9
0,47
1,71
5,88
0,80
6,19
12,0
2,14
6*
270
172
113
157
283
146
97,2
147
39,3
77,0
66,6
43,5
0,16
0,07
0,16
0,17
3,62
10,4
5,48
3,66
11.9
13,2
11.9
9,43
36,5
46,7
26,1
23,4
10,6
2.84
2.84
4,46
9,55
5,92
4,82
5,13
23.6
27.6
21,1
23.6
0,31
0,85
0,59
0,35
3,23
2,83
2,40
1,50
4,74
1,84
12,4
14,1
0,55
0,20
2,33
1,83
8,63
5,22
5,80
3,97
14,6
10,1
14,1
11,5
4,92
1,76
1,03
1,66
177
168
56,6
0,14
5,79
11,6
33,1
5,20
5,15
23,9
0,52
2,49
8,27
1,23
4,46
10,0
2,34
239
210
5,7
0,40
4,73
11,5
27,4
5,98
6,46
28,0
0,58
2,23
7,13
0,94
5,50
12,1
3,87
I
II
III
IV
śred. -- mean
Średnia - mean
n.w. - nie wykryto - not detected; Sn, As, Cr - nie wykryto - not delected;* ilość N w g na wazon *lhc amount of N in g per pot
D. Kalembasa, B. Wiśniewska
Fe
TABELA 5. Zawartość makro- (g • kg 1s . itl gleby) i m ikroelementów (m • kg 1 s .m gleby) w glebie po pierwszym roku
doświadczenia w azon ow ego
TABLE 5. The content macro (g • kg 1 o f d. m ) and microelements (mg • kg 1 o f d .m ) in soil after first year o f p ot experiment
N
Składnik - Element
pH
g*
mg • kg 1 s .m — o f d.m.
g • kg 1 s .m - o f d .m
H2 °
K Cl
С
N
P
К
Ca
Mg
Na
S
Fe
AL
Mn
Co
Kontrola Control
0
7,03
6,52
12,4
1,00
0 ,5 6
1,27
2,23
0 ,9 6
0 ,1 6
0,25
5096
4945
252
2 ,5 8
Gleba + podłoże
popieczarkow e
Soil with
mushroom bed
2 *
7 ,1 7
6 ,6 2
13,2
1,10
0 ,6 0
1,25
2 ,3 4
0 ,9 4
0 ,1 5
0 ,3 0
5285
4908
276
2 ,7 9
4 *
7 ,2 2
6,63
16,0
1,30
0 ,6 5
1,25
2,9 5
0 ,9 5
0 ,1 6
0,5 2
4715
4468
30 2
2 ,5 0
6 *
7 ,2 6
6 ,8 2
16,0
1,40
0 ,7 5
1,31
3 ,78
0 ,9 8
0,21
1,09
4272
4184
252
2 ,3 0
14,4
1,45
0 ,6 4
1,27
2 ,8 2
0 ,9 6
0 ,1 7
0,5 4
4841
4626
270
2 ,5 4
Średnie - mean
Obiekty
Objects
N
Składnik -
Element
g*
mg • kg-1 s.m -■o f d.m
B
Li
Ti
Ba
Sr
V
Se
Sn
Pb
Cd
Cr
Cu
Zn
Ni
Kontrola Control
0
2,90
4,54
42,1
32,1
15,1
5,53
0,08
n.w.
12,9
0,63
6,48
7,22
24,7
8,32
Gleba + pod­
łoże popieczar­
kowe
Soil + mushroom
bed
2*
2,59
4,17
50,6
32,2
14,9
5,64
n.w.
0,22
11,9
0,28
6,02
9,28
17,6
6,34
4*
3,34
2,67
44,3
34,4
15,9
5,27
0,50
n.w.
31,1
2,34
5,49
5,75
15,1
5,40
6*
3,86
2,69
37,3
35,0
16,7
4,76
n.w.
0,42
35,3
3,44
5,39
5,09
16,5
4,21
3,17
3,52
43,6
33,4
15,6
5,30
0,14
0,16
22,8
1,67
5,84
6,83
18,5
6,07
Średnia - mean
215
n. w. - nie wykryto - not detected; As - nic wykryto - not detected; * ilość g N na wazon, * the amount o f N in g per pot
Wykorzystanie podłoża popieczarkowego do rekultywacji gleb
O biekty
O bjects
216
D. Kalembasa, В. Wiśniewska
W uprawianej trawie nie wykryto cyny, arsenu i chromu.
Po zbiorze ostatniego pokosu trawy, pobrano próbki glebowe w celu oznaczenia
zaw artości m akro- i m ikroelem entów (tab. 5). Zastosow anie w zrastających ilości
podłoża po produkcji pieczarek zwiększyło nieco wartości pH piasku gliniastego mocnego
po zakończeniu pierw szego roku doświadczenia. Wartość pH w H^O wahała się w
granicach od 7,03 dla obiektu kontrolnego do 7,26 dla obiektu, z podłożem popieczarkow ym w ilości 6 g N na wazon, a pH w KC1 odpowiednio dla tych obiektów od
6,52 do 6,82.
W w yniku naw ożenia podłożem popieczarkow ym w analizow anym utw orze
glebowym zw iększyła się całkow ita zawartość węgla, od 12,4 g • kg“1s.m. w obiekcie
kontrolnym do 16,0 g ■kg“1 s.m. w obiekcie naw ożonym 6 g N na wazon. Podobna
zależność w ystąpiła dla azotu i fosforu. Na tym tle nieznacznie zm ienił się stosunek
C’:N; najniższą wartość tego stosunku 11,4 stwierdzono w utworze glebowym na
obiekcie z daw ką 6 g N na wazon. Przy zastosow aniu dawki 2 g № na wazon po
zakończeniu doświadczenia pozostało 1200 m gN , co stanowi 60% ilości wprowadzonej.
Dla pozostałych dawek wartości te wynosiły odpowiednio 90 i 80%. W ynika z tego, iż
zw iązki azotu zawarte w podłożu popieczarkow ym w prow adzone do gleby ulegają
bardzo wolno procesowi mineralizacji, pom imo bardzo wąskiego stosunku C:N w
m ateriale w yjściowym . Świadczyć to może, że azot w badanym podłożu popie­
czarkow ym w ystępuje w związkach bardzo trudno ulegających procesowi rozkładu.
Ilość węgla organicznego wprowadzonego w podłożu popieczarkowym, a powstałego
w utw orze glebowym po zakończeniu doświadczenia dla odpowiednich daw ek azotu
w ynosiła w procentach odpowiednio 34,6, 78,0 i 52,0%.
Akumulacja wprowadzonego do utworu glebowego z podłożem popieczarkowym azotu i
węgla popieczarkowym wykazuje wysoką zależność r = +0,954* dla rozpatrywanych dawek.
Zawartość potasu we wszystkich obiektach doświadczalnych była zbliżona i wynosiła
śred n io 1,27 g • kg-1 s.m . gleby. Z astosow anie w zrastający ch daw ek podłoża
popieczarkowego zwiększyło zawartość wapnia w glebie (od 2,23 g • k g '1s.m. na obiekcie
kontrolnym do 3,78 g • k g 1s.m. po zastosowaniu podłoża w ilości 6 g N • w azon-1 )
oraz siarki (od 0,25 g • kg 1na obiekcie kontrolnym do 1,09 g • kg-1 s.m. na obiekcie z
daw ką 6 g N na wazon).
Zaw artość poszczególnych m ikroelem entów i m etali ciężkich w piasku gliniastym
m ocnym na poszczególnych obiektach doświadczalnych była zróżnicowana. Średnie
zawartości ze w szystkich obiektów doświadczalnych wynosiły (mg • kg-1): Mn - 270;
Ti - 43,6; Ba - 33,4; Pb - 22,8; Zn - 18,5; Sr - 15,6; Cu - 6,83; Ni - 6,07; Cr - 5,84;
V - 5.30; Li - 3,52; В - 3,17; Co - 2,54; Cd - 1,67; Sn - 0,16; Se - 0,14.
WNIOSKI
1. Badane podłoże po produkcji pieczarek zawierało znaczne ilości makro i mikroelemen­
tów, co daje możliwość wykorzystania go do nawożenia roślin i rekultywacji gleb.
2. Zaw artość metali ciężkich w analizowanym podłożu popieczarkow ym nie przekra­
czała wartości granicznych dopuszczających go do w ykorzystania rolniczego.
W ykorzystanie p o dłoża popieczarkow ego do rekultyw acji gleb
217
3. W doświadczeniu wazonowym stwierdzono korzystny wpływ podłoża popieczarko­
wego na pion życicy wielokwiatowej oraz zawartość m akroelem cntów w piasku
gliniastym m ocnym po pierwszym roku uprawy.
LITERATURA
DRŻAŁ E., KOZAK E., KUCHARSKI B., PODGÓRSKI L., STREB M., SUCHY M., SYNOŚ A.
1995: Fizyko-chemiczne i mikrobiologiczne zagrożenia środowiska przez odpady. Biblioteka
M onitoringu Środowiska, Warszawa.
USTAWA O ODPADACH z dn.27 kwietnia 2001 r z późniejszymi zmianami. DZ.U.01.62.628 z
dnia 20 czerwca 2001 r.
GAPIŃSKI M., WOŹNIAK W. 1999: Pieczarka. Technologia uprawy i przetwarzania. PWR i L,
Poznań: 212-213.
KALEMBASA S., WIŚNIEWSKA B. 2001: Skład chemiczny podłoży po produkcji pieczarek.
Zesz. Prohl Post. N aukRoln. 475: 295-300.
KRYŃSKA W., MARTYNIAK-PRZYBYSZEWSKA B , WIERZBICKA B. 1983: Próba oceny
podłoża pieczarkowego jako komponentu do uprawy pomidorów i ogórków szklarniowych.
Mat. Symp. ART w Olsztynie: 119- 125.
MARTYNIAK-PRZYBYSZEWSKA B., WIERZBICKA B. 1996: Ocena wpływu kilku podłoży
na plonowanie ogórka szklarniowego. Zesz. Probl. Post. NaukRoln. 429: 237-240.
SIUTA J. 1996: Zasoby i przyrodnicze użytkowanie odpadów organicznych. Zesz. Probl. Post.
N aukR oln. 437: 23-30.
SZUDYGA K. 1979: Pieczarka. PWR i L, Warszawa: 80 -81.
VEDDER P.J.C. 1980: Nowoczesna uprawa pieczarki. PWR i L, Warszawa.
ROCZNIKI STATYSTYCZNE 2000.
d r hab. D orota Kalem basa, prof. AP.
K atedra G leboznawstw a i Chem ii Rolniczej, Akadem ia Podlaska
u l B.P rusa 14, 08-110 Siedlce
ka lem basa@ ap.siedlce.pl