Streszczenie rozprawy doktorskiej

Małgorzata Placzyńska
Klinika Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej WIM
Promotor: prof. dr hab. n. med. Anna Jung
Tytuł: Wczesne wykrywanie metodą ultrasonograficzną nieprawidłowości w obrębie jamy
brzusznej u dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem układu moczowego
Streszczenie
Badanie usg jamy brzusznej jest obecnie podstawową metodą oceny narządów jamy
brzusznej. Nieinwazyjność, dostępność oraz bezpieczeństwo badania usg sprawia, że jego
wykorzystanie nie musi się ograniczać jedynie do diagnostyki – można je zastosować także
jako badanie przesiewowe. W pierwszych latach życia dziecka wiele chorób przebiega
skrycie, nie dając w początkowym okresie wyraźnych objawów. Związane jest to często z
ukrytymi, mającymi swój początek w okresie życia embrionalnego, wadami rozwojowymi lub
procesami nowotworowymi, które nie zawsze są wykrywane badaniem usg wykonywanym w
okresie ciąży. Po latach, gdy proces chorobowy jest w pełni rozwinięty i daje dolegliwości,
uszkodzenie narządów często okazuje się tak duże, że na pomoc jest już za późno.
W piśmiennictwie brak jest jednoznacznej opinii na temat potrzeby wykonywania badań
usg jamy brzusznej u dzieci w ramach działań profilaktycznych. Wobec faktu, iż u małych
dzieci wiele chorób przebiega bezobjawowo, to wczesne wykrycie nieprawidłowości w
obrębie jamy brzusznej oraz wprowadzenie odpowiedniej terapii w początkowej fazie
choroby może być szansą na całkowite wyleczenie i uniknięcie poważnych powikłań.
Cel pracy
Głównym
celem
pracy
było
wykazanie
potencjalnej
przydatności
badania
ultrasonograficznego jamy brzusznej u dzieci jako badania przesiewowego we wczesnym
wykrywaniu patologii w obrębie jamy brzusznej.
Szczegółowe cele pracy to wykazanie przydatności badania usg jamy brzusznej w
wykrywaniu:

wad wrodzonych w obrębie jamy brzusznej ze szczególnym uwzględnieniem układu
moczowego

zmian rozrostowych w obrębie jamy brzusznej

kamicy układu moczowego.
Materiał i metody
Przebadano 500 dzieci (252 dziewczynki i 248 chłopców) w wieku od 1 miesiąca do 7
lat, które nigdy wcześniej nie miały wykonywanego badania usg jamy brzusznej. Spośród
nich 44,4% stanowiły niemowlęta, a 55,6% dzieci powyżej 1. roku życia. W analizowanej
grupie zbadano 383/500 (76,6%) dzieci z Warszawy i okolic oraz 117/500 (23,4%) dzieci z
okolic Muszyny w województwie małopolskim.
Wyniki
Nieprawidłowości w badaniu usg jamy brzusznej stwierdzono u 14,29% przebadanych
dziewczynek oraz u 12,9% chłopców. Wśród niemowląt odsetek ten wynosił 18,02%, z kolei u
starszych dzieci – 10,07%. W przebadanej grupie pacjentów z Warszawy zmiany w badaniu
usg stwierdzono u 57 dzieci, co stanowiło 14,88%. W grupie pacjentów spoza Warszawy
nieprawidłowości stwierdzono u 9,40% pacjentów. Ze względu na zbyt małą liczbę
przebadanych niemowląt w grupie spoza Warszawy, porównanie dwóch grup ze względu na
miejsce zamieszkania nie było możliwe. W całej badanej grupie nieprawidłowości
stwierdzono u 13,6% przebadanych dzieci. Najczęściej stwierdzano poszerzenia układów
kielichowo-miedniczkowych. Kolejnym często opisywanym odchyleniem od normy było
zdwojenie układu kielichowo-miedniczkowego. U 4 pacjentów badanie ultrasonograficzne
wykazało poszerzenie moczowodu. U 2 dzieci stwierdzono kamicę układu moczowego,
dwóch pacjentów miało asymetrię wielkości nerek. U jednego dziecka stwierdzono
ureterocele. U pojedynczych pacjentów opisano agenezję nerki, torbiel śledziony oraz guz w
jamie brzusznej.
Wnioski
1. Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, wykonane w ramach diagnostyki
przesiewowej u niemowląt lub małych dzieci, pozwala na wczesne rozpoznanie wad
układu moczowego oraz innych nieprawidłowości w obrębie jamy brzusznej, zatem
powinno być umieszczone w programie obowiązujących badań przesiewowych.
2. Mimo obowiązującego programu prenatalnych badań ultrasonograficznych nadal w usg u
niemowląt wykrywane są wrodzone wady układu moczowego, których nie uwidoczniono
w okresie życia płodowego.
3. Wykonanie przesiewowego badania usg może być szansą na wczesne wykrycie zmian
nowotworowych w obrębie jamy brzusznej u dzieci.
4. Badanie usg jamy brzusznej pozwala na wykrycie w populacji dziecięcej schorzeń o
potencjalnych poważnych konsekwencjach klinicznych, takich jak: kamica układu
moczowego, torbiel śledziony.
Summary
Abdominal ultrasound is currently the primary method of assessing organs inside of
the abdomen. As it is non-invasive, available and secure procedure, it may be used not only
to the diagnosis but also as a screening test. In the first years of life many diseases can go
secretly, without any symptoms at the beginning. This is often related to the malformations
or neoplastic processes, having its origin in the embryonic stage of life, which are not always
detected by the ultrasound examination performed during pregnancy. After years when the
disease process is fully developed and symptomatic, organ damage is so advanced that it is
too late for help.
In the literature there is no explicit opinion on the need of performing abdominal
ultrasound as a screening test in children. Because many disorders of small children are
asymptomatic, the early detection of abdominal abnormalities and the implementation of
appropriate treatment in the early stages of the disease may be a chance to avoid serious
complications and achieve full recovery.
Objectives
The main objective of the study was to demonstrate the potential usefulness of
abdominal ultrasound in children as a screening test for the early detection of pathologies in
the abdomen.
The specific objectives of the work were to show that ultrasound testing can be
suitable in detecting:
• congenital defects in the abdominal cavity including particularly the urinary tract
• neoplastic lesions in the abdominal cavity
• urolithiasis .
Material and methods
The study included 500 children (252 girls and 248 boys) aged from 1 month to 7
years, who never had ultrasound examination of the abdomen before. 44,4% of them were
infants, children over 1 year constituted 55,6%. 383/500 (76,6 %) evaluated children were
from Warsaw and the surrounding area and 117/500 (23,4 %) patients came from Muszyna
in the Malopolska province .
Results
Abnormalities were detected in 14,29% of examined girls and 12,9% of boys. Among
infants the rate was 18,02%, while in older children – 10,07%. In the group from Warsaw
anomalies were found in 57 children, which accounted for 14.88% of patients from this area.
In the group from outside of Warsaw abnormalities were found in 9.40% of children. Due to
the very small number of infants studied in the group from outside Warsaw, comparison of
two groups based on the place of residence was not possible. In the whole group
abnormalities were observed in 13.6% of the evaluated children. The most common
anomaly was renal dilatation. Another often described abnotmality was double collecting
system. In 4 patients abdominal ultrasound showed dilatation of ureter. Two children were
diagnosed with urolithiasis, two patients had asymmetric kidneys. Ureterocele was found in
one child. Renal agenesis, splenic cyst and abdominal tumor were identified in single
patients.
Conclusions
1. Abdominal ultrasound is effective for early detection of renal and urinary tract
anomalies, as well as other abnormalities in the abdominal cavity. Therefore, it should be
one of the screening tests performed in children.
2. In spite of the current prenatal ultrasound anomaly screening program infants are still
diagnosed with congenital anomalies of the kidneys and urinary tract which haven’t been
found in utero.
3. Performing a screening ultrasound of abdomen might be a chance for an early detection
of neoplastic lesions of the abdominal cavity in children.
4. Abdominal ultrasound helps to diagnose potentially serious clinical conditions in pediatric
population, such as urolithiasis or splenic cyst.