białoruś - Centrum Obsługi Inwestora

Transkrypt

BIAŁORU
Przewodnik dla przedsi biorców
Wydanie czwarte rozszerzone
Warszawa, pa dziernik 2004
z suplementem (maj 2005)
Przewodnik wydany pod patronatem
Ministerstwa Gospodarki i Pracy
przez
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji okre lenia i s dy w aden sposób nie
odzwierciedlaj opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiego kraju,
terytorium, miasta, obszaru, rz du lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm
i produktów nie oznacza, e s one popierane przez UNIDO.
© Copyrights by:
UNIDO ITPO Warszawa 2004
Wydawca:
UNIDO ITPO Warszawa
Al. Niepodległo ci 186; 00-608 Warszawa
tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; fax: 8258970
e-mail: [email protected]
http://www.unido.pl
Opracowanie i redakcja: Julita Urbanowska i Henryk Borko
Współpraca:
Jana Pieriegud
Zdj cia na okładce:
FORUM – Polska Agencja Fotografów, Warszawa
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mi sku
PRZEDMOWA
„BIAŁORU - Przewodnik dla przedsi biorców” zajmuje wa ne miejsce w ród publikacji
warszawskiego Biura UNIDO wydawanych z my l o polskich przedsi biorcach
zainteresowanych rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z wybranymi krajami Europy
rodkowo-Wschodniej i Wspólnoty Niepodległych Pa stw.
Obecne, czwarte wydanie przewodnika, zaktualizowane i wzbogacone o nowe informacje,
przedstawia zagadnienia zwi zane z praktycznym funkcjonowaniem przedsi biorstw na
Białorusi na szerszym tle makroekonomicznym, co pozwala na lepsze zrozumienie zasad
funkcjonowania administracji i gospodarki tego kraju. Jako ródło wiedzy o poszczególnych
sektorach białoruskiej gospodarki, systemu finansowego i podatkowego, przekształce
strukturalnych, warunków inwestowania i prowadzenia działalno ci gospodarczej – publikacja
ta mo e zainteresowa tak e pracowników naukowych, studentów, polityków, działaczy
samorz dowych i inne osoby, pragn ce pozna ten s siaduj cy z Polsk kraj.
Przewodnik w szerokim zakresie wykorzystuje materiały Wydziału Ekonomiczno-Handlowego
Ambasady RP w Mi sku, publikowane na stronie internetowej www.embassypoland.nsys.by,
na bie co aktualizowanej i zawieraj cej informacje niezb dne dla polskich przedsi biorców.
Opracowania WEH stanowi podstaw niektórych rozdziałów, szczególnie tych po wi conych
praktycznym aspektom prowadzenia działalno ci gospodarczej na Białorusi oraz warunkom
współpracy bilateralnej. Biuro UNIDO dzi kuje Wydziałowi Ekonomiczno-Handlowemu
Ambasady RP w Mi sku za współprac maj c na celu przygotowanie tej ksi ki i za osobisty,
cenny wkład, Kierownikowi WEH - I Radcy, panu Andrzejowi Szotowi oraz panom Witoldowi
Niczyporowi i Markowi Sosze, I Sekretarzom WEH. Ich pomoc i zaanga owanie umo liwiły
opracowanie przewodnika lepiej odpowiadaj cego oczekiwaniom i potrzebom polskich
przedsi biorców, zwłaszcza małych i rednich.
Serdecznie dzi kujemy tak e pracownikom Departamentu Mi dzynarodowej Współpracy
Dwustronnej oraz Departamentu Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu MGiP,
pracownikom KUKE S.A., MSWiA, Centrum Informacji Rynkowej HZ oraz Polsko-Białoruskiej
Izby Handlowo-Przemysłowej za przychylno , yczliw pomoc i współprac .
Szereg cennych informacji, danych liczbowych, ródeł i komentarzy odnosz cych si do zjawisk
gospodarczych wyst puj cych na Białorusi zawdzi czamy równie specjalistom z Zakładu
Mi dzynarodowej Współpracy Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie,
kierowanego przez prof. dr hab. Kazimierza Starzyka, którzy słu yli nam rad i pomoc
w ramach konsultacji o charakterze naukowo-merytorycznym.
Podobnie jak wszystkie publikacje Biura UNIDO – równie i ta została zamieszczona
w witrynie warszawskiego Biura UNIDO (www.unido.pl) która zawiera m.in. informacje
o organizowanych przez Biuro przedsi wzi ciach promocyjnych i szkoleniach oraz ofertach
współpracy na rynkach wschodnich.
Biuro UNIDO w Warszawie
W latach 2001-2004 w serii przewodników o rynkach wschodnich ukazały si
w postaci ksi kowej i/lub elektronicznej:
„Ukraina – przewodnik dla przedsi biorców” – cztery wydania (2001, 2002, 2003, 2004)
„Białoru – przewodnik dla przedsi biorców” – cztery wydania (2001, 2002, 2003, 2004)
„Kazachstan – przewodnik dla przedsi biorców” – cztery wydania (2001, 2002, 2003, 2004)
„Bułgaria – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2002, 2003, 2004)
„Uzbekistan – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2002, 2003, 2004)
„Azerbejd an – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2002, 2003, 2004)
„Mołdowa – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2002, 2003, 2004)
„Litwa – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2003, 2004)
„Łotwa – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2003, 2004)
„Federacja Rosyjska – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2003, 2004)
Wersja internetowa najnowszych wyda wszystkich powy szych publikacji jest
osi galna na stronie Biura UNIDO w Warszawie:
www.unido.pl
BIAŁORU - Przewodnik dla przedsi biorców
5
SPIS TRE CI
I.
INFORMACJE OGÓLNE .....................................................................................................9
Poło enie i klimat.......................................................................................................................9
Ludno ................................................................................................................................... 10
Zasoby naturalne ..................................................................................................................... 12
Ustrój polityczny..................................................................................................................... 14
Podział administracyjny.......................................................................................................... 15
II. UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE .................................................................... 19
Kraje WNP .............................................................................................................................. 19
Zwi zkowe Pa stwo Białorusi i Rosji.................................................................................... 20
Organizacje mi dzynarodowe................................................................................................. 22
III. GOSPODARKA.................................................................................................................... 24
Sytuacja makroekonomiczna .................................................................................................. 24
Przemysł .................................................................................................................................. 35
Rolnictwo ................................................................................................................................ 38
Le nictwo ................................................................................................................................ 41
Handel i usługi ........................................................................................................................ 41
Rynek pracy............................................................................................................................. 42
Potencjał badawczo-naukowy................................................................................................. 44
Transport i komunikacja ......................................................................................................... 45
Poczta i telekomunikacja ........................................................................................................ 51
Ochrona rodowiska................................................................................................................ 53
Turystyka................................................................................................................................. 53
IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE ..................................................................... 56
Informacje ogólne ................................................................................................................... 56
Prywatyzacja przedsi biorstw................................................................................................. 56
Prywatyzacja gruntów............................................................................................................. 59
Małe i rednie przedsi biorstwa.............................................................................................. 60
V. FINANSE ............................................................................................................................... 61
Bud et...................................................................................................................................... 61
Bilans handlu zagranicznego .................................................................................................. 62
Wymienialno waluty............................................................................................................ 63
Polityka kursowa..................................................................................................................... 65
Polityka pieni no-kredytowa ................................................................................................ 66
Sektor bankowy....................................................................................................................... 67
Ocena stabilno ci sektora bankowego .................................................................................... 71
Rynek kapitałowy ................................................................................................................... 72
Ubezpieczenia ......................................................................................................................... 73
System ochrony socjalnej ....................................................................................................... 74
Mi dzynarodowa pomoc finansowa....................................................................................... 76
VI. SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................... 80
Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi................................................................... 80
Podatki powszechne................................................................................................................ 83
Podatki lokalne........................................................................................................................ 90
6
Spis tre ci
Rozliczenia z urz dem skarbowym ........................................................................................ 91
Opodatkowanie nierezydentów sprzedaj cych eksponaty targowe....................................... 91
VII. PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ .............................................. 93
Podstawy prawne działalno ci gospodarczej ........................................................................... 93
Koncesje na prowadzenie działalno ci gospodarczej............................................................... 94
Licencje na prowadzenie działalno ci gospodarczej ................................................................ 97
Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym.......................................................................... 97
Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym.......................................................................... 99
Przedstawicielstwa spółek zagranicznych.............................................................................. 104
Rachunki bankowe................................................................................................................. 108
Bankructwo i rozwi zanie spółki ........................................................................................... 113
Warunki prowadzenia działalno ci gospodarczej .................................................................. 113
Wspieranie rozwoju przedsi biorczo ci................................................................................. 116
VIII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE .................................................................................... 117
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych ........................................................................ 117
Formy inwestowania ............................................................................................................. 118
Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych ........................................................................... 119
Działalno gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych ........................................... 120
Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych ........................................ 123
Zako czenie działalno ci w wolnych strefach ekonomicznych .......................................... 123
WSE „Brze ”....................................................................................................................... 124
WSE „Mi sk”........................................................................................................................ 125
WSE „Homel-Raton”............................................................................................................ 127
WSE „Witebsk” .................................................................................................................... 127
WSE „Mohylew” .................................................................................................................. 128
WSE „Grodnoinwest”........................................................................................................... 129
Wyniki działalno ci gospodarczej WSE w 2003 roku ......................................................... 130
Zagraniczne inwestycje bezpo rednie .................................................................................. 131
Klimat inwestycyjny ............................................................................................................. 134
IX. HANDEL ZAGRANICZNY.............................................................................................. 135
Ramy prawne ........................................................................................................................ 135
Ograniczenia w imporcie i eksporcie.................................................................................... 137
Certyfikacja ........................................................................................................................... 137
Licencje w eksporcie i imporcie ........................................................................................... 142
Polityka celna ........................................................................................................................ 142
Taryfa celna........................................................................................................................... 143
Zwolnienia celne w obrocie towarowym.............................................................................. 144
Zwolnienia celne aportów rzeczowych do spółek................................................................ 145
Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów.................................................. 146
Rozkładanie płatno ci celnych na raty.................................................................................. 147
Kontrola towarów w obrocie zagranicznym......................................................................... 149
Odprawy celne ...................................................................................................................... 151
Handel i dystrybucja ............................................................................................................. 155
Zasady rozlicze w handlu zagranicznym............................................................................ 155
Reklama................................................................................................................................. 156
X. REGIONALNA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA.................................................... 157
Współpraca z krajami WNP ................................................................................................. 157
7
Współpraca gospodarcza z Rosj ......................................................................................... 158
Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza ............................................................................... 160
Białoru a Unia Europejska .................................................................................................. 161
XI. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK ........................................................... 164
Handel ................................................................................................................................... 164
Współpraca przemysłowo-inwestycyjna .............................................................................. 171
Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy .................................................................. 172
Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów .................................................................. 176
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu................ 183
Współpraca transgraniczna ................................................................................................... 200
Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi ............................................................................... 207
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwój współpracy............................................. 216
XII. MIESZKA NA BIAŁORUSI.......................................................................................... 219
Przekraczanie granicy ........................................................................................................... 219
Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne ................................................................... 223
Rekreacja i turystyka............................................................................................................. 228
XIII. ZAŁ CZNIKI..................................................................................................................... 231
XIV. BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................ 286
SUPLEMENT (dane makroekonomiczne za 2004 rok) ................................................. 289
SPIS TABEL:
Tab. 1. Przyrost naturalny ludno ci w latach 1995-2003................................................................ 10
Tab. 2. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 2000-2004 (I półrocze )........................ 29
Tab. 3. Struktura geograficzna eksportu Białorusi do wybranych krajów ..................................... 31
Tab. 4. Struktura geograficzna importu Białorusi w latach 2000-2003.......................................... 32
Tab. 5. Struktura towarowa eksportu Białorusi w latach 2001-2003 ............................................. 33
Tab. 6. Struktura towarowa importu Białorusi w latach 2001-2003............................................... 34
Tab. 7. Bran owy przekrój zmian wielko ci produkcji przemysłowej w latach 2000-2003 ......... 36
Tab. 8. Zbiory podstawowych kultur rolniczych w 2003 roku....................................................... 39
Tab. 9. Poziom płac w 2003 roku.................................................................................................... 43
Tab. 10. Liczba turystów zagranicznych przybyłych na Białoru w zorganizowanych grupach .. 55
Tab. 11. Liczba turystów białoruskich wyje d aj cych za granic w zorganizowanych grupach 55
Tab. 12. Dochody i wydatki skonsolidowanego bud etu Białorusi w latach 2000-2004 .............. 61
Tab. 13. Struktura i dynamika handlu towarami RB w latach 2002-2003 ..................................... 62
Tab. 14. Podstawowe stawki i kursy Narodowego Banku RB w lipcu i sierpniu 2004 r................ 66
Tab. 15. Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne ............. 81
Tab. 16. Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych .................................. 82
Tab. 17. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych w 2004 roku .................................... 82
Tab. 18. Inwestycje w WSE (dane za 2003 r.).............................................................................. 130
Tab. 19. Napływ inwestycji zagranicznych na Białoru w I połowie 2003 roku ......................... 132
Tab. 20. Napływ zagranicznych inwestycji do Republiki Białoru w 2003 r. ............................. 133
Tab. 21. Obroty handlowe mi dzy Polsk a Białorusi w latach 1994-2003............................... 165
Tab. 22. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1994-2003................................................ 166
Spis tre ci
8
Tab. 23.
Tab. 24.
Tab. 25.
Tab. 26.
Tab. 27.
Tab. 28.
Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski w latach 2002-2003.................. 166
Główne pozycje towarowe białoruskiego eksportu do Polski w 2003 r. ....................... 167
Struktura towarowa polskiego eksportu na Białoru w latach 2002-2003..................... 168
Główne pozycje towarowe polskiego eksportu na Białoru w 2003 r. .......................... 170
Obroty w handlu zagranicznym Białorusi i Polski w pierwszym półroczu 2004 r........ 171
Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski............................................................. 221
WYKRESY I MAPY:
Pogl dowa mapa Białorusi ..................................................................................................................9
Podział administracyjny Białorusi.................................................................................................... 16
Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2004................................................................... 24
Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1993-2003 ................................ 25
Rys. 3. Dynamika podstawowych wska ników makroekonomicznych gospodarki białoruskiej.. 26
Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2003 roku ................................................................................ 29
Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2003 (mln USD) ......................... 30
Rys. 6. Struktura geograficzna eksportu Białorusi w 2003 roku .................................................... 31
Rys. 7. Struktura geograficzna importu Białorusi w 2003 roku ..................................................... 33
Rys. 8. Bran owa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2003 roku................................ 35
Rys. 9. Struktura produkcji rolnej w 2003 roku .............................................................................. 39
Rys. 10. Struktura bran owa zatrudnienia w 2003 roku ................................................................. 42
Rys. 11. Struktura pieni nych dochodów ludno ci w latach 1990-2003...................................... 43
Przebieg mi dzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi ..................... 45
Rys. 12. Przewozy ładunków i pasa erów w latach 1990-2003..................................................... 46
Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi ...................................................... 48
Przykładowe monety i banknot, jako wydania okoliczno ciowe NBRB z lipca 2004 r................. 69
Rys. 13. Struktura geograficzna napływu zagranicznych inwestycji w 2003 roku (mln USD)... 131
I.
9
INFORMACJE OGÓLNE
Poło enie i klimat
Białoru poło ona jest w Europie Wschodniej i nie posiada dost pu do morza.
Powierzchnia kraju wynosi 207,6 tys. km², a ł czna długo granic 2969 km. Białoru
graniczy z dwoma krajami WNP: Rosj (990 km) i Ukrain (975 km) oraz z trzema
krajami Unii Europejskiej: Litw (462 km), Łotw (143 km) i Polsk (418 km).
Rozci gło równole nikowa kraju wynosi 650 km, a południkowa 560 km.
Pogl dowa mapa Białorusi
ródło: Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa
Poło ona w zachodniej cz ci Niziny Wschodnioeuropejskiej, Białoru nie posiada
terenów górzystych. Przewa aj c cz
kraju (70 %) stanowi niziny o redniej
wysoko ci 160 - 200 m n.p.m., a najwy szym wzniesieniem jest Góra Dzier y skiego o
wysoko ci 345 m (na Wzniesieniach Mi skich). Najni ej poło onym terenem jest
dolina Niemna w okolicach Grodna (80 - 90 m n.p.m.). Na południu, ok. 20 %
powierzchni kraju zajmuj rozległe tereny bagienne i torfowiska (tzw. Polesie).
10
Informacje ogólne
Kraj obfituje w rzeki i jeziora. Rzeki nale do dwóch zlewisk: Morza Czarnego i Morza
Bałtyckiego. Najdłu szymi rzekami s : Dniepr (700 km na terenie Białorusi), Berezyna
(613 km), Prype (495 km), So (493 km), Niemen (459 km), Pticz (421 km), D wina
(380 km). Z 11 tysi cy jezior znajduj cych si na terenie Białorusi najwi ksze jest
jezioro Narocz o powierzchni 79,6 km², a nast pnie Oswejskoje (52,8 km²) i Czerwone
(40,8 km²). Najgł bsze jest jezioro Długie (53,7 m). Najwi ksze skupisko jezior
wyst puje na Pojezierzu Brasławskim.
Klimat jest umiarkowanie kontynentalny. rednia temperatura w styczniu waha si od
-4° C na północnym zachodzie do -8° C na północnym wschodzie, a w lipcu od 17° C
na północy do 19° C na południu. Roczne opady wahaj si w granicach od 550 do 700
mm, przy czym maksimum przypada na okres letni.
Ludno
Według stanu na dzie 1 stycznia 2004 roku liczba ludno ci Białorusi wynosiła
9,849 mln osób (z czego 46,8 % stanowili m czy ni i 53,2 % kobiety). rednia g sto
zaludnienia kraju wynosi 48 osób na km2. Najg ciej zaludniona jest rodkowa cz
kraju (60 osób/km2), najsłabiej Polesie (25 osób/km2). Pod wzgl dem liczby ludno ci
Białoru zajmuje 13 miejsce w ród pa stw europejskich oraz 5 miejsce w ród pa stw
WNP. Od 1993 roku na Białorusi wyst puje ujemny przyrost naturalny, który oscyluje
pomi dzy –0,5 % a –0,3 % rocznie. Ludno w wieku do 19 lat stanowi około 26 %, w
wieku od 20 do 34 lat – około 22 %, od 35 do 49 lat – około 23 %, w wieku od 50 do
64 lat – 16 %, natomiast w wieku powy ej 65 lat – 13 %. rednia długo
ycia dla
kobiet wynosi 71,4 a dla m czyzn 61,8 lat.
Przewa aj ca liczba ludno ci (71,5 %) mieszka w miastach. Stolic kraju jest Mi sk
licz cy 1741,4 tys. mieszka ców (w 2004 roku). Miasta licz ce powy ej 100 tys.
mieszka ców to: Homel (492 tys.), Mohylew (365 tys.), Witebsk (350 tys.), Grodno
(315 tys.), Brze (298 tys.), Bobrujsk (221 tys.), Baranowicze (169 tys.), Borysów
(150 tys.), Orsza (142 tys.), Pi sk (131 tys.), Mozyrz (112 tys.), Nowopołock (107 tys.)
i Soligorsk (101 tysi cy).
Tab. 1. Przyrost naturalny ludno ci w latach 1995-2003
Wyszczególnienie
Liczba urodze (tys.)
Liczba zgonów (tys.)
Naturalny przyrost (ubytek) ludno ci (tys.)
1995
101,1
133,7
-32,6
1999
93,0
142,0
-49,0
2000
93,7
134,9
-41,2
2001
91,7
140,3
-48,6
2002
88,7
146,7
-58,0
2003
88,5
143,2
-54,7
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białoru , Mi sk
2004, s. 61.
11
Skład etniczny - Polacy na Białorusi
Według ostatniego spisu ludno ci z 1999 roku Białoru zamieszkiwana jest przez 130
narodowo ci. Białorusini stanowi 81,2 % populacji. Najliczniejsze mniejszo ci
narodowo ciowe to: Rosjanie (11,4 %), Polacy (3,9 %), Ukrai cy (2,4 %), ydzi
(0,3 %); pozostałe narodowo ci stanowi 0,8 %. Liczba Polaków mieszkaj cych na
Białorusi szacowana jest na 396 tys., z najwi kszymi skupiskami na Grodzie szczy nie
(70 %) i w samym Grodnie, gdzie 30 % ludno ci stanowi Polacy. W roku 1989 powstał
Zwi zek Polaków na Białorusi zrzeszaj cy w ponad 100 oddziałach około 30 tysi cy
członków. Przy ZPB afiliowane s inne organizacje: Polskie Towarzystwo Naukowe,
Polskie Towarzystwo Lekarskie, Towarzystwo Polskich Plastyków, Klub Młodzie y
Katolickiej, Stowarzyszenie Kombatantów Polskich, Komitet Obrony Praw Polaków na
Białorusi, Stowarzyszenie ołnierzy AK i inne. Najliczniejsze i najbardziej aktywne
oddziały ZPB znajduj si m.in. w Grodnie, Brasławiu, Witebsku, Mohylewie, Lidzie,
Baranowiczach i w Mi sku. Organem zwi zku ZPB jest tygodnik „Głos znad Niemna”.
Około 15 tysi cy dzieci i młodzie y uczy si polskiego j zyka w 300 szkołach. W
Grodnie istnieje polska szkoła.
J zyk
Od 1840 roku do grudnia 1991 roku j zykiem urz dowym na terenie Białorusi był j zyk
rosyjski. Od 1991 roku, oprócz rosyjskiego, oficjalnym j zykiem urz dowym jest białoruski,
uwa any za j zyk ojczysty przez 66 % mieszka ców. W handlu zagranicznym u ywany jest
przede wszystkim j zyk rosyjski i angielski, w nieco mniejszym zakresie j zyk niemiecki.
System szkolnictwa
Białoru jest w trakcie przeprowadzania reformy systemu edukacji w celu dostosowania
go do nowego europejskiego modelu nauczania. W wyniku tych zmian czas niezb dny
dla zdobycia wykształcenia redniego zwi kszy si z 11 do 12 lat, natomiast uzyskanie
wykształcenia wy szego b dzie wymagało okresu krótszego o jeden rok ni uprzednio i
zajmie 4 lata.
Szkolnictwo wy sze na Białorusi cechuje si bardzo wysok dynamik rozwoju.
W kraju funkcjonuj 43 pa stwowe i 16 niepa stwowych uczelni wy szych. W ci gu
ostatnich dziewi ciu lat liczba studentów wzrosła prawie dwukrotnie (z 173 tys. w 1994
roku do ponad 338 tys. w 2003 roku). Według liczby studentów przypadaj cych na 10
tys. ludno ci (343 osoby) Białoru wyprzedza tak wysoko rozwini te kraje jak: Japonia,
Niemcy i W. Brytania. Ma miejsce równie wzrost wydatków na system edukacji (do
7 % PKB w 2003 roku). Jest to najwi kszy wska nik w ród pa stw WNP oraz półtora
razy wi kszy od wska nika ogólno wiatowego. Programy rz dowe przewiduj do 2006
roku zwi kszenie wydatków na szkolnictwo do poziomu 10 % PKB.
12
Informacje ogólne
Zasoby naturalne
Na Białorusi odkryto i udokumentowano ok. 5 tys. złó surowców mineralnych.
Dotyczy to 30 ró nego rodzaju kopalin u ytecznych, z których tylko nieliczne uznawane
s w skali europejskiej za znacz ce. Białoru posiada bogate zło a soli potasowych
(ponad 40 mld t.), torfu (ok. 5 mld t.), gliny (200 mln t.), piasków, dolomitu, kredy oraz
niewielkie zasoby ropy naftowej. Wielkim bogactwem Białorusi s liczne ródła wód
leczniczych i balneologicznych oraz g sta sie rzek. Liczba jezior przekracza 11 tysi cy,
a ich ł czna powierzchnia wynosi około 2 tys. km2. Oprócz naturalnych zbiorników
wodnych wybudowano 130 sztucznych.
Na Białorusi wyst puj równie takie surowce, jak: bursztyn (głównie techniczny, do
produkcji lakierów i oleju bursztynowego), którego zło a w Gatcza-Osowo oceniane s
na około 340 ton, krzemie (od ciemno ółtego do ciemnobrunatnego i czarnego),
którego zasoby s praktycznie nieograniczone, złoto oraz znaczne zasoby tzw. czarnego
d bu, stosowanego do fornirowania mebli.
Surowce paliwowo-energetyczne
Zasoby ropy naftowej na Białorusi szacowane s na 170 mln ton (według danych
geologicznych z lipca 2003 roku). Roczne wydobycie wynosi około 2 mln ton, co przy
zapotrzebowaniu 16 - 17 mln ton powoduje konieczno jej importu.
Zło a w gla kamiennego, le ce na gł boko ci od 170 do 1000 m, oceniane s na 500 600 mln ton. Jest to niewiele w porównaniu z ukrai skim Zagł biem Donieckim, gdzie
wynosz one 76 mld ton, lub polskim Zagł biem l skim, gdzie si gaj 86 mld ton.
Na południu kraju odkryto zło a w gla brunatnego ( ytkowickie, Briniewskie,
Toniepaskie, Krasnosłobodzkie). Pokłady le na gł boko ci 15 - 85 m, a zasoby tego
surowca oceniane s na 750 - 800 mln ton. Dla porównania: polskie zasoby szacowane s
na 40 mld, a niemieckie (na terenach byłej NRD) na 50 mld ton. Na południu znajduj si
równie pokłady łupków palnych, których zasoby szacowane s na 10 mld ton.
Pod wzgl dem wielko ci zasobów torfu (5 mld ton) Białoru zajmuje drugie po Rosji
miejsce w ród byłych republik radzieckich. Przy rocznym wydobyciu rz du 25 mln ton
zasobów torfu wystarczy na kilkadziesi t lat eksploatacji. Ł cznie istnieje 6500 miejsc
eksploatacji torfu (w tym 1600 przemysłowych), z których wykorzystuje si tylko
połow . Pokłady torfu zajmuj około 12,5 % powierzchni kraju i s rozło one
równomiernie na całym jego obszarze; niektóre zajmuj nawet kilka tysi cy hektarów.
13
Surowce mineralne
W ród 30 rodzajów odkrytych i eksploatowanych złó kopalin, najwi ksze s zasoby
soli potasowych, oceniane na 40 - 45 mld ton, co stawia Białoru na trzecim miejscu
w wiecie po Kanadzie (100 mld ton) i Rosji (62 mld ton), a na pierwszym w Europie
(przed Niemcami, których zasoby oceniane s na 30,5 mld ton). Same tylko zło a w
Starobinie zawieraj prawie 7 miliardów ton soli potasowych.
Zasoby soli potasowej pozwalaj Białorusi na zaj cie czołowego miejsca w ród jej
producentów (III miejsce). W 2002 roku kraj ten zwi kszył jej wydobycie o 8 % – do
4 mln ton. Istniej ce zdolno ci wydobywcze pozwalaj na roczn produkcj 5,7 mln ton
soli. Dane z 2003 roku wskazuj , e około 88,66 % nawozów potasowych produkowanych
na Białorusi jest eksportowanych, przy czym tylko niewielka ich cz
została sprzedana
w krajach WNP. W celu wspólnego wprowadzenia swojej produkcji na rynek wiatowy
„Belaruskalij” i rosyjski OAO „Silwinit” utworzyły w 1992 roku Mi dzynarodow Spółk
ds. eksploatacji potasu. Obecnie w „Belaruskalij” prowadzone s prace modernizacyjne o
warto ci 1 mld USD, których zako czenie przewidziane jest do 2010 roku1. Podczas
jednego z etapów ich realizacji zostanie zbudowana nowa kopalnia soli potasowej o
wydajno ci 6 mln ton rudy rocznie. Zapewni ona temu przedsi biorstwu baz surowcow
umo liwiaj c eksploatacj soli w ci gu najbli szych 40 - 45 lat2.
Jednym z wa niejszych surowców s , le ce na niewielkich gł boko ciach lub na
powierzchni ziemi, fosforyty (500 mln ton) i wiwianity (0,5 mln ton). Znaczne s
równie zasoby soli kamiennej (ponad 20 mld ton), margla i kredy (3,5 mld ton), gliny
budowlanej (200 mln ton), piasku do produkcji szkła (0,6 mln ton), surowców
formierskich (22 mln ton), kaolinu (25 mln ton), glinek ogniotrwałych, granitów,
gnejsów, dolomitów, kamienia wapiennego itp.
Rudy elaza
Najwi ksze zło a Okołowskie (550 mln ton) i Nowosiełkowskie (134 mln ton) nie mog
si nawet równa ze zło ami ukrai skimi (18 mld ton), nie mówi c ju o uralskich, czy
kurskich (Kurska Anomalia Magnetyczna: 850 mld ton). Rudy białoruskie wyst puj ce
w okolicach Nowosiełkowskiego, oprócz elaza zawieraj te tytan (4,25 %). Rudy
ilmenitowo-magnetytowe zalegaj na gł boko ci 150 - 200 m, a kwarcyty elaziste w
okolicach Okołowa (ponad 1 mld ton) na gł boko ci 220 - 370 m.
1
Szerzej w: Rynek soli potasowych na Białorusi i w Rosji, w: Rynek – Wschodni Partnerzy, Nr 6(96)2004,
IKiCHZ, Warszawa 2004, s. 19-20.
2
Chlorek potasu jest produktem niedrogim, jednak cena białoruskich nawozów potasowych oferowanych
ostatecznemu odbiorcy znacznie wzrasta z tytułu wydatków transportowych, zwi zanych przede wszystkim
z brakiem dost pu do morza.
14
Informacje ogólne
W 250 miejscach wyst puj bagienne rudy elaza, u ywane do produkcji farb
mineralnych. Zasoby nie s zbyt wielkie (0,2 mln ton), ale ich usytuowanie 0,5 m pod
powierzchni ziemi umo liwia łatwe i tanie wydobycie.
Metale i kamienie szlachetne
Zasoby złota oceniane s na około 700 ton, srebra na 690 ton, palladu na 950 ton,
a platyny na 50 ton. Zasoby złota, platyny i palladu zawarte w materiale piaskowowirowym wynosz odpowiednio: 285 ton, 27 ton i 92 tony, a produkcja złota z tego
materiału wynosi około 300 kg rocznie.
Ustrój polityczny
Deklaracja O pa stwowej niezawisło ci Republiki Białoru , przyj ta przez Rad
Najwy sz w dniu 12 lipca 1990 roku, proklamowała – po raz pierwszy w historii –
pełn suwerenno Republiki Białoru , która po 70 latach istnienia jako republika
radziecka, stała si wolnym pa stwem. Nie ten dzie jednak jest dniem wi ta
narodowego, ale dzie 3 lipca, w którym nast piło wyzwolenie Mi ska od okupacji
niemieckiej przez wojska radzieckie w 1944 roku.
Konstytucja została uchwalona 30 marca 1994 roku, a w wyniku referendum z
24 listopada 1996 roku wprowadzono do niej poprawki. Prezydent, b d cy głow
pa stwa, wybierany jest w powszechnym głosowaniu na pi cioletni kadencj . Od lipca
1994 roku stanowisko to piastuje Aleksander Łukaszenka, który w wyniku referendum
pozostał u władzy do 2001 roku, a nast pnie został wybrany w tym samym roku na
nast pn kadencj .
Władz ustawodawcz jest dwuizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe
(Nacjonalnoje Sobranie) składaj ce si z Rady Republiki (Sowiet Respubliki) i Izby
Reprezentantów (Pałata Predstawitelej). Rada Republiki liczy 64 członków, z których
8 jest mianowanych przez prezydenta a 56 wybieranych po rednio przez deputowanych
lokalnych rad na 4-letni kadencj . Izba Przedstawicieli liczy 110 członków. Obecni
członkowie Izby pochodz z poprzedniej Rady Najwy szej, któr prezydent Łukaszenka
rozwi zał po referendum w listopadzie 1996 roku.
S d Konstytucyjny bada zgodno aktów normatywnych z Konstytucj , a Prokuratura
Generalna czuwa nad wła ciwym trybem wykonania aktów normatywnych. Komitet
Kontroli nadzoruje realizacj bud etu pa stwa, zarz dzanie własno ci pa stwow i
polityk finansowo-podatkow . S dziowie S du Najwy szego s mianowani przez
prezydenta, a skład S du Konstytucyjnego jest mianowany przez prezydenta i Izb
Przedstawicieli (po połowie).
15
Władz wykonawcz sprawuje Rada Ministrów pod przewodnictwem premiera,
mianowanego przez prezydenta. Obecnie stanowisko premiera piastuje Siergiej
Siergiejewicz Sidorski. Rz d podlega nadzorowi ze strony prezydenta i parlamentu.
Władz w terenie sprawuj lokalne komitety wykonawcze.
Wybory do rad lokalnych odbyły si 2 marca 2003 roku. Wybrano deputowanych do
1664 z 1672 lokalnych rad ró nego szczebla. Frekwencja wyniosła 73,3 % (w Mi sku
61 %). W o miu okr gach wyborczych przeprowadzono drug tur wyborów.
W wi kszo ci okr gów wybory były bezalternatywne, tzn. o mandat deputowanego
starał si jeden kandydat. Do podziału było nieco ponad 24 tysi ce mandatów w radach
obwodowych (wojewódzkich), powiatowych, miejskich i wiejskich.
Partie polityczne
Charakterystyczny dla władzy radzieckiej system monopartyjny nale y do przeszło ci. Na
Białorusi działa obecnie szereg partii politycznych, takich jak: Partia Agrarna,
Komunistyczna Partia Białorusi (KPB), Białoruska Partia Zielonych (BPZ), Białoruska
Partia Pracy (BPP), Białoruski Ruch Patriotyczny (BPR), Białoruski Front Ludowy
(BNF), Białoruska Partia Socjaldemokratyczna (SDBP), Białoruska Socjaldemokratyczna
Partia Hramada, Białoruska Partia Sportów Społecznych (BSSP), Białoruska Partia
Socjalistyczna, Blok Porozumienia Obywatelskiego (CAB), Partia Ekologiczna (BEP),
Partia Liberalno-Demokratyczna LDPB), Partia Białoruskiej Jedno ci i Zgody (UPNAZ),
Partia Białoruskich Komunistów (PKB), Partia Zgody Powszechnej (PPA), Republika ska
Partia Pracy i Sprawiedliwo ci RPPS), Partia Kobiet „Nadzieja”.
Podział administracyjny
Białoru podzielona jest na 6 obwodów (odpowiadaj cym polskim województwom):
brzeski, homelski, grodzie ski, mohylewski, mi ski, witebski oraz wydzielone na
prawach obwodu miasto Mi sk. Obwody podzielone s na 118 rejonów wiejskich.
Według danych na 1 stycznia 2004 roku liczba miast wynosiła 110, osiedli typu
miejskiego 101, miejscowo ci wiejskich 24022.
16
Informacje ogólne
Podział administracyjny Białorusi
Obwód brzeski (32,8 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszka ców)
Od zachodu graniczy z Polsk , od południa z Ukrain . Zajmuje 15,7 % terytorium kraju
i jest zamieszkiwany przez 14,7 % ludno ci. Do najbardziej rozwini tych gał zi
gospodarki nale przemysły: lekki, spo ywczy i maszynowy, które daj prawie 2/3
ogółu produkcji przemysłowej obwodu. W ród złó naturalnych dominuj : piaski, wir,
kamie , torf i w giel brunatny. Przez terytorium obwodu przechodz korytarz
tranzytowy Berlin-Warszawa-Brze -Mi sk-Moskwa oraz drogi ł cz ce Mi sk z
Wilnem i Kijowem, a tak e gazoci gi i ropoci gi o mi dzynarodowym znaczeniu. W
Brze ciu znajduje si port lotniczy pierwszej kategorii, pozwalaj cy na obsług
mi dzynarodowego transportu pasa erskiego i towarowego.
Obwód witebski (40,1 tys. km2, ok. 1,3 mln mieszka ców)
Poło ony w północno-wschodniej cz ci Białorusi, graniczy z Litw , Łotw i Rosj .
Zajmuje 19,3 % terytorium kraju i jest zamieszkiwany przez 13,8 % ogółu ludno ci.
Obwód ten jest jednym z bardziej rozwini tych przemysłowo regionów kraju, na który
przypada ok. 17 % produkcji krajowej. Wiod c rol w strukturze przemysłu zajmuje
elektroenergetyka, znajduj si tu du e elektrownie: Łukomlskaja i Nowopołockaja.
W regionie rozwini ty jest tak e przemysł: lekki, spo ywczy, paliwowy, chemiczny i
petrochemiczny. Prawie 90 % terytorium obwodu le y na terenie Białoruskiego
Pojezierza. Wizytówk regionu jest równie unikatowy kompleks przyrodniczy –
Bierezi ski Rezerwat Przyrody. W jeziorach poło onych na terenie rezerwatu yj
rzadkie gatunki fauny i flory, które s wpisane do Czerwonej Ksi gi Białorusi. Przez
terytorium obwodu biegn dwa mi dzynarodowe szlaki komunikacyjne Pary -Moskwa i
Helsinki-Witebsk-Homel-Kijów-Płowdiw, a tak e ruroci g jamalski.
17
Obwód homelski (40,4 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszka ców)
Poło ony na południowym wschodzie Białorusi, graniczy od wschodu z Rosj , a od
południa z Ukrain . Zajmuje 19,5 % terytorium Republiki i zamieszkuje go 16,4 % ogółu
ludno ci kraju. Jest to najwi kszy region Białorusi. Odkryte na obszarze odwodu zło a
ropy naftowej, soli kamiennej i potasowej okre laj wa na rol tego regionu w gospodarce
kraju, tworz c baz surowcow przemysłu petrochemicznego gospodarki białoruskiej.
Obwód wyró nia si tak e wysokim poziomem rozwoju przemysłu metalurgicznego,
maszynowego, drzewnego i celulozowo-papierniczego. Huty elaza w obwodzie
dostarczaj 80 % krajowej produkcji hutniczej. Najwi ksze zakłady metalurgiczne to Huta
Metali w łobinie i Zakłady Wyrobów Metalowych w Rzeczycy. Ogólnie produkcja
przemysłowa obwodu stanowi ok. 18 % produkcji przemysłowej w kraju. Obwód
poło ony jest na skrzy owaniu wa nych szlaków komunikacyjnych, m.in. Sankt
Petersburg - Witebsk - Homel - Kijów - Odessa, Kłajpeda - Mi sk - Homel - Charków,
Bria sk - Homel - Brze - Warszawa. Przez terytorium obwodu przebiega te ropoci g
Uniecza - Mozyrz z odnog Mozyrz - Brody oraz dwa gazoci gi. Du e znaczenie dla
regionu ma lotnisko w Homlu, które obsługuje poł czenia z wieloma miastami Rosji i
Ukrainy. Przepływaj ce przez ten obwód eglowne rzeki: Prype , Dniepr i Berezyna
sprzyjaj rozwojowi wodnego transportu ródl dowego.
Obwód grodzie ski (25 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszka ców)
Poło ony na północnym zachodzie kraju przy granicy z Polsk , od północy graniczy
z Litw . Zajmuje 12 % terytorium kraju, zamieszkuje go 11,7 % ogółu ludno ci kraju.
Du powierzchni regionu zajmuj lasy (znaczny obszar to białoruska cz
Puszczy
Białowieskiej). Du o jest rzek – dopływów Niemna. Główne skupisko jezior to okolice
Nowogródka. Wiod c rol w gospodarce regionu odgrywa przemysł chemiczny.
Najwi ksze firmy tej bran y zlokalizowane s w Grodnie i Lidzie. Ponadto w obwodzie
rozwin ły si gał zie przemysłu petrochemicznego, spo ywczego oraz maszynowego i
metalowego. Region ma równie wysoko rozwini t produkcj roln . Ulokowanie
transkontynentalnej magistrali ł cz cej Europ z Azj sprzyja rozwojowi współpracy
mi dzynarodowej.
Obwód mohylewski (29,4 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszka ców)
Znajduje si w rodkowej cz ci wschodniej Białorusi, od wschodu graniczy z Rosj .
Zajmuje 14 % terytorium kraju i zamieszkuje go 12,2 % ludno ci kraju. Region ma
równie du e znaczenie w ogólnej wielko ci produkcji przemysłowej kraju (12 %). Do
najbardziej rozwini tych gał zi przemysłu nale przemysł chemiczny i petrochemiczny,
maszynowy oraz spo ywczy. Przez obwód biegn szlaki kolejowe i drogowe ł cz ce
o rodki przemysłowe Rosji, Ukrainy i pa stw bałtyckich. Du rol odgrywaj tu
18
Informacje ogólne
magistrale kolejowe: Orsza- łobin, Orsza-Uniecza, Jarosław-Baranowicze. Rzeki Dniepr,
Berezyna i So s wykorzystywane do eglugi.
Obwód mi ski (40,2 tys. km2, ok. 3,2 mln mieszka ców)
Poło ony w rodkowej Białorusi, razem z miastem Mi sk zajmuje 19,4 % powierzchni
kraju i jest zamieszkiwany przez 15,3 % liczby ludno ci Republiki. Jako jedyny obwód
nie graniczy z adnym innym pa stwem, gdy jest otoczony przez pozostałe obwody
Białorusi. Znaczna cz
produkcji przemysłowej kraju skoncentrowana jest w mie cie
Mi sk (20,3 %). Ogółem w obwodzie stołecznym, ł cznie ze stolic produkuje si 1/3
produkcji przemysłowej kraju. W strukturze przemysłowej obwodu wysoki udział
stanowi produkcja przemysłu maszynowego i chemicznego. Dodatkowo rozwini ty jest
przemysł petrochemiczny, spo ywczy, przetwórczy. Stolica obwodu – Mi sk – jest
centrum politycznym, gospodarczym, naukowym i kulturalnym Białorusi i posiada
dobre poł czenia komunikacyjne zarówno z du ymi miastami Białorusi, jak i z
s siaduj cymi krajami. Poł czenia lotnicze obsługuj dwa lotniska: Mi sk-1 i Mi sk-2.
19
II. UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE
Kraje WNP
W dniu 8 grudnia 1991 roku w Wiskulach na Białorusi – Białoru , Rosja i Ukraina
o wiadczyły,
e Zwi zek Radziecki przestał istnie
jako podmiot prawa
mi dzynarodowego3 i powołały organizacj o nazwie Wspólnota Niepodległych Pa stw
(WNP), do której nale y 12 byłych republik radzieckich (bez Litwy, Łotwy i Estonii).
Dokumentem reguluj cym działalno WNP jest statut, za organem zarz dzaj cym –
Rada Przywódców Pa stw4.
Powstaniu WNP przy wiecały głównie dwa cele: rozwijanie wzajemnej współpracy
gospodarczej, w tym przede wszystkim utworzenie wspólnego obszaru celnego oraz
wspólna obrona granic. Procesy integracyjne przebiegaj jednak powoli. Pomimo
podpisania wielu dokumentów, nie zrealizowano szeregu postanowie dotycz cych
wspólnej polityki gospodarczej i wprowadzenia jednolitych mechanizmów
gospodarczych. Przyczynami s m.in.:
• zró nicowany potencjał gospodarczy poszczególnych krajów (udział Rosji w PKB
wszystkich krajów WNP wynosi 80 %),
• odmienne interesy narodowe, utrudniaj ce podejmowanie wspólnych decyzji,
• ró ne stopnie zaawansowania reform w poszczególnych krajach,
• rozbie no
interesów gospodarczych, wynikaj ca ze zró nicowanej struktury
geograficznej handlu zagranicznego, poziomów gospodarczych i powi za
zewn trznych.
W lutym 2003 roku prezydenci Rosji, Białorusi, Ukrainy i Kazachstanu podj li decyzj
w sprawie utworzenia wspólnej przestrzeni gospodarczej, a 15 sierpnia 2003 roku w
stolicy Kazachstanu Astanie delegacje rz dowe uzgodniły projekt umowy o utworzeniu
wspólnej przestrzeni gospodarczej czterech pa stw. W drugiej połowie wrze nia 2003
roku uzgodniono projekt umowy, przewiduj cej przekształcenie tego zwi zku w uni
celn ze wspóln polityk podatkow i finansow oraz wspóln walut . Dokument ten
przewiduje te delegowanie cz ci pełnomocnictw rz dów narodowych do
ponadpa stwowej struktury decyzyjnej, w której siła głosu pa stw zale y od
wielko ci ich potencjału gospodarczego. Sprawia to, e w tym przypadku głos
decyzyjny b dzie miała Rosja. Z o wiadczenia prezydenta Łukaszenki wynika, i
Białoru wł czy si w proces tworzenia WPG pod warunkiem podj cia stosownych
działa przez pozostałe kraje.
3
Białoru , Rosja i Ukraina były pa stwami zało ycielskimi ZSRR w 1922 roku.
Zbiera si ona dwa razy w roku i decyduje o podstawowych sprawach zwi zanych z działalno ci pa stw
członkowskich.
4
20
Uwarunkowania geopolityczne
Zwi zkowe Pa stwo Białorusi i Rosji
Proces integracji obu pa stw rozpocz ł si w styczniu 1995 roku od utworzenia
Zwi zku Celnego Białorusi i Rosji, który w kwietniu 1997 roku został przekształcony
w Zwi zek Białorusi i Rosji, a w grudniu 1999 roku w Zwi zkowe Pa stwo Białorusi i
Rosji. Celem Zwi zku jest umocnienie pozycji obu pa stw na arenie mi dzynarodowej,
czemu ma słu y m.in. zwi kszenie bezpiecze stwa inwestycji zagranicznych i
transportu mi dzy Europ a Azj .
Traktat z 1999 roku przewidywał:
• ujednolicenie polityki cenowej do ko ca 2001 r.
• unifikacj ustawodawstwa cywilnego i podatkowego do 2002 r.
• zharmonizowanie polityki celnej i handlu zagranicznego do 2005 r.
• unifikacj prawa transportowego, energetycznego i telekomunikacyjnego do 2005 r.
• wprowadzenie unii monetarnej do 2005 r.
Jak wynika z postanowie tego dokumentu obydwa pa stwa miały raczej zmierza w
kierunku integracji gospodarczej, na wzór Unii Europejskiej, ni politycznej. Dla strony
białoruskiej wa ne było okre lenie sposobu zarz dzania pa stwem zwi zkowym.
Podkre lała ona zwłaszcza, i Białoru b dzie realizowała współprac z Rosj tylko na
równoprawnych i wzajemnie korzystnych warunkach. W sierpniu 2003 roku zostały
zako czone prace nad projektem konstytucji Pa stwa Zwi zkowego. Dodatkowo strona
białoruska opracowała swój własny, alternatywny projekt, jednak strona rosyjska
popiera opracowany ju formalnie dokument
Podpisanie traktatu unijnego zaowocowało powołaniem do ycia szeregu instytucji
maj cych wspiera proces integracji:
• Najwy sza Rada Pa stwa składaj ca si z prezydentów, premierów i szefów obu
parlamentów,
• Zwi zkowa Rada Ministrów, składaj ca si z Gabinetów Ministrów obu pa stw,
• Stała Komisja Rz dowa przygotowuj ca spotkania Zwi zkowej Rady Ministrów,
• Mi dzybankowa Rada Walutowa maj ca za zadanie przygotowanie unii walutowej.
Wy sza Rada Pa stwa (WRP) Zwi zkowego Białorusi i Rosji ustaliła bud et na 2003
rok w wysoko ci 2,48 mld RUR, w którym udział Rosji wynosił 65 %, natomiast
Białorusi 35 %. W projekcie bud etu pa stwowego Federacji Rosyjskiej na rok 2004,
rozpatrzonym na posiedzenia rz du w dniu 14 sierpnia 2003 roku, przewidziano wkład
bud etu Federacji do bud etu Pa stwa Zwi zkowego z Białorusi w wysoko ci 1,6 mld
RUR. Uchwalony 25 marca 2004 roku w Moskwie bud et Pa stwa Zwi zkowego
okre lono na kwot 2650 mld RUR oraz 240 mln RUR z tytułu zwrotu kredytów
zaci gni tych na realizacj programów zwi zkowych.
21
13 czerwca 2003 roku Narodowy Bank Białorusi i Centralny Bank Rosji uzgodniły
zasady funkcjonowania centrum administracji bankowej Pa stwa Zwi zkowego
Białorusi i Rosji. W my l tych zało e :
• Bank Centralny Białorusi nie mo e samodzielnie prowadzi polityki walutowej i
emitowa nowej waluty;
• polityka kredytowo-pieni na obu krajów b dzie prowadzona wspólnie, jednak
decyzje, dotycz ce stabilno ci rosyjskiego rubla, b d podejmowane przez Rosj
• Narodowy Bank Białorusi zachowa miano Banku Centralnego kraju, a do Rady
Dyrektorów Banku Rosyjskiego zostan wprowadzone dwie osoby z Białorusi.
Wprowadzenie rosyjskiego rubla do rozlicze bezgotówkowych na Białorusi uległo
opó nieniu. Miał on by wykorzystywany w operacjach bankowych równolegle z
białoruskim od 1 lipca 2003 roku, jednak Prezydent A. Łukaszenka nie podpisał
odpowiedniego dekretu przygotowanego przez bank centralny Białorusi. Wspólna
waluta była tematem wiod cym spotka na ró nych szczeblach, w tym równie rozmów
obydwu prezydentów w Soczi w lipcu 2004 roku, wygl da jednak na to, e realizacja
tych zamierze ulegnie dalszemu przesuni ciu w czasie i nast pi w dopiero w latach
2006-2008.
Przej cie na rosyjski rubel jako walut wspóln i rozliczeniow prowadziłoby do
wzrostu dwustronnego handlu, intensyfikacji wzajemnego przenikania kapitału
narodowego i przyspieszenia procesów integracyjnych. Warto przy tym podkre li , e
handel przygraniczny pomi dzy Białorusi i Rosj jest ju praktycznie rozliczany w
rublach rosyjskich.
Władze Białorusi broni si przed utrat kontroli nad gospodark i nie chc dopu ci do
ekspansji firm rosyjskich, m.in. przez wstrzymywanie procesu prywatyzacji, czy
utrudnienia administracyjne dla ju działaj cych firm rosyjskich (np. nakaz przekazania
oleju nap dowego na rzecz kampanii niwnej przez rosyjskie koncerny paliwowe).
Typowym przykładem narastaj cych problemów oraz walki z wrogim przej ciem firm
przez Rosj , mo e by nieudana próba prywatyzacji Bieltransgazu. Władze w Mi sku
nie zgodziły si na rosyjskie warunki utworzenia spółki przez Gazprom i Beltransgaz.
Uznano, e Rosjanie za nisko wyceniali warto akcji Bieltransgazu. W odpowiedzi
podnie li oni od 2004 roku cen gazu dla Białorusi. Wcze niej za gaz Białoru płaciła
tyle co rosyjscy klienci. Ostatecznie, w wyniku 6-miesi cznych negocjacji, w dn. 8
lipca 2004 roku Gazprom i Bieltransgaz podpisały kontrakt na dostawy gazu na
Białoru i tranzyt przez jej terytorium do innych krajów. Uzgodniona obecnie cena
wynosi 46,68 USD za 1 tys. m3 (w roku 2003 około 30 USD), a opłaty tranzytowe
0,75 USD za przesył 1 tys. m3 gazu na odcinku 100 km sieciami Biełtransgazu
(poprzednio około 0,55 USD).
22
Uwarunkowania geopolityczne
Strona rosyjska w swojej polityce wobec Białorusi stara si maksymalnie ograniczy
koszty. Dotyczy to głównie finansowego i ekonomicznego wsparcia dla gospodarki
białoruskiej. W latach 2001-2002 Rosja udzieliła temu krajowi kredytu w wysoko ci
prawie 400 mln USD na stabilizacj ekonomiczn , a tak e sprzedawała po bardzo
niskich cenach surowce naturalne, za które Białoru zalega z płatno ciami na sum
ponad 300 mln dolarów. Pomimo pewnych, wy ej wspomnianych perturbacji, Rosja w
połowie 2004 roku uruchomiła kolejn transz kredytow dla Białorusi o warto ci 50
mln USD, na zakup gazu za po rednictwem Gazpromu.
Kraje Europy Zachodniej oraz USA patrz na pogł bianie si integracji mi dzy Rosj i
Białorusi do chłodnym okiem. wiadcz o tym próby utworzenia Rosyjskiej Strefy
Buforowej – Czarnomorsko Bałtycki Kordon Sanitarny, w skład której wchodziłyby
kraje GUAM5, Litwa, Łotwa, Estonia i Polska. Białoru nie znalazła si w składzie
pa stw tworz cych t Stref .
Organizacje mi dzynarodowe
W dniu 8 wrze nia 1992 roku otworzyła swoje biuro w Mi sku Organizacja Narodów
Zjednoczonych, a w lad za ni Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank wiatowy,
Mi dzynarodowa Korporacja Finansowa i inne organizacje systemu ONZ. W chwili
obecnej maj tu swoje biura takie agencje jak: wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO),
Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchod ców (UNHCR), Fundusz Narodów
Zjednoczonych ds. Dzieci (UNICEF), Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds.
Zwalczania wirusa HIV, Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Ludno ci (UNFPA) oraz
Mi dzynarodowa Organizacja Pracy (ILO). Białoru jest równie członkiem organizacji
systemu Narodów Zjednoczonych (UNESCO, UNIDO, UNCTAD), które nie maj w
tym kraju swoich placówek.
Organizacje mi dzynarodowe realizuj programy pomocowe, maj ce na celu m.in.6:
• pomoc ludno ci w radzeniu sobie ze skutkami transformacji i reform systemu
pomocy społecznej,
• przygotowanie do działania w nowym systemie gospodarczym,
• tworzenie oraz rozwój małych i rednich przedsi biorstw,
• wdra anie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych,
5
GUAM (Gruzja, Ukraina, Azerbejd an, Mołdowa) to organizacja powstała w 1996 roku, obejmuj ca kraje
poło one nad Morzem Czarnym i Kaspijskim. Współpraca w tym gronie dotyczy przede wszystkim
dziedziny wojskowo ci oraz handlu i tranzytu ropy naftowej i gazu.
6
Jednym z takich przedsi wzi jest Program S siedztwa Polska-Ukraina-Białoru , realizowany w ramach
INTERREG IIIA/TACIS CBC, finansowany ze strony polskiej ze rodków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego (ERDF), a po stronie białoruskiej i ukrai skiej ze rodków TACIS CBC (informacje
- www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php section=wehinfo).
•
•
•
•
23
walk z zanieczyszczeniem rodowiska, problemami zdrowotnymi i skutkami
katastrofy w Czernobylu,
tworzenie podstaw otwartego i demokratycznego społecze stwa,
pomoc w rozwi zywaniu problemów uchod ców i migrantów,
propagowanie w ród białoruskiego społecze stwa idei i zasad ONZ i konwencji
mi dzynarodowych, których Białoru jest stron .
Koordynacj programów realizowanych przez poszczególne Organizacje zajmuje si
biuro UNDP. Adresy przedstawicielstw wszystkich organizacji systemu Narodów
Zjednoczonych znajduj si w zał czniku nr 6. Ponadto Białoru jest członkiem takich
organizacji, jak: CCC, CEI, CIS, EAPC, EBRD, ECE, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM,
IFRCS, Inmarsat, Intelsat, Interpol, IOC, IOM (obserwator), ISO, ITU, NAM, OPCW,
OSCE, PCA, PFP, UPU, WFTU, WIPO, WMO i ubiega si o przyj cie do WTO.
Zamiar przyst pienia do WTO Białoru zgłosiła w kwietniu 2000 roku, ale podczas
negocjacji pojawiły si trudno ci dotycz ce przejrzysto ci i przewidywalno ci
przepisów białoruskich. W negocjacjach z WTO stanowisko Białorusi musi by
uzgadniane z Federacj Rosyjsk i partnerami Białorusi w ramach Euroazjatyckiej
Wspólnoty Gospodarczej (Kazachstanem, Kirgistanem i Tad ykistanem). W
rzeczywisto ci przyst pienie Białorusi do WTO daje jej prawo do wszczynania
post powa antydumpingowych, zmienia limity, sprzyja rozstrzyganiu sporów, co
wi e si z okre lonymi efektami gospodarczymi. Stanowisko Białorusi w kwestii
przyst pienia do WTO jest proste, Białoru jest krajem z otwart gospodark i mo e
prze y tylko integruj c si ze wiatowymi organizacjami gospodarczymi7.
7
Z wypowiedzi dla Biełoruskoj Dieławoj Gaziety z lutego 2004 roku wiceministra spraw zagranicznych
Białorusi Aleksandra Michniewicza.
24
Gospodarka
III. GOSPODARKA
Sytuacja makroekonomiczna
Pod wzgl dem rozwoju gospodarczego, Białoru była uwa ana za jedn z lepiej
rozwini tych republik radzieckich. Po rozpadzie ZSRR gospodarka białoruska prze yła
okres silnej recesji. W roku 1996 regres został powstrzymany i rozpocz ł si wzrost
gospodarczy, spowolniony w 1999 roku kryzysem rosyjskim. W latach 2000-2002
wzrost PKB wynosił ju odpowiednio: 5,8 %, 4,7 % i 5,0 %. Natomiast w 2003 roku
PKB wzrósł a o 6,8 % i osi gn ł warto 35.930 mld rubli białoruskich (ok. 17,6 mld
USD). Ten pozytywny trend wzrostowy utrzymuje si . W pierwszym półroczu 2004
roku PKB Białorusi zwi kszył si o 10,3 % w porównaniu z analogicznym okresem
roku poprzedniego, a prognoza społeczno-gospodarczego rozwoju kraju dotycz ca
całego roku zakładała zbli on dynamik (10 %)8.
Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2004*
%
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
-12
*
8
11,4
10,0
8,4
3,4
2,8
1995
1996
1997
1998
1999
5,8
4,7
5,0
2000
2001
2002
-10,4
dla 2004 roku prognoza.
ródło: na podstawie danych Minstat Białorusi.
Biełaruskaja Dieławaja Gazieta z 19.07.2004 r. na podstawie danych INTERFAKS.
6,8
2003
2004p
25
Jak wynika z poni ej zamieszczonego wykresu krzywa wzrostu PKB Białorusi
utrzymuje si w ostatnich latach na wysokim poziomie, przy czym kraj ten wyprzedza
pod tym wzgl dem Polsk dorównuj c Ukrainie i Rosji.
Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1993-2003
(poprzedni rok = 100)
15
10
5
0
Białoru
-5
Ukraina
Polska
-10
Rosja
-15
-20
-25
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
ródło: na podstawie danych urz dów statystycznych Białorusi, Ukrainy, Polski i Rosji.
Głównym czynnikiem wzrostu PKB w 2003 roku była stymuluj ca rozwój polityka
rz dowa, wspierana kredytami bankowymi. Realizacja zało onego celu wymagała
du ych nakładów kapitału i wydatków pa stwowych. W ich wyniku tempo wzrostu
inwestycji wzrosło z 6 % w roku 2002 do 18 % w roku 2003, za wydatków
skonsolidowanego bud etu z 0,1 % do 12,1 %. Mimo wzrostu PKB oraz innych
podstawowych wska ników makroekonomicznych (patrz rys. 2 i 3), analiza rezultatów
osi ganych przez cał białorusk gospodark w ci gu ostatnich kilku lat nie daje
generalnie podstaw do pozytywnej oceny. Umotywowana zapewne cz ciowo wzgl dami
społecznymi polityka podtrzymywania przestarzałej energo- i materiałochłonnej
gospodarki z typowymi dla niej przerostami zatrudnienia prowadzi do niskiej
konkurencyjno ci białoruskich towarów. Na utrzymanie nieefektywnych podmiotów
gospodarczych przeznacza si cz
zysku wytwarzanego przez nieliczn grup
rentownych przedsi biorstw.
Niska rentowno i niska konkurencyjno powoduj zatory płatnicze i wzrost zapasów
produkcji niesprzedanej. Nierozwi zane dotychczas problemy implikuj obecny stan
gospodarki i finansów oraz brak rodków i mo liwo ci spłaty długów zagranicznych.
Opó nia si likwidacja dotychczasowego systemu zarz dzania gospodark kraju,
26
Gospodarka
charakteryzuj cego si znacznym stopniem centralizacji i hierarchizacji oraz
przekazywanie prawa własno ci do podmiotów gospodarczych w prywatne r ce. W
wyniku tego, Białoru jest dzi jedynym krajem w Europie, w którym ok. 27 %
przedsi biorstw przemysłowych i 61 % gospodarstw rolnych przynosi straty. Ponadto
wiele transakcji pomi dzy poszczególnymi podmiotami na rynku dokonywanych jest
na zasadzie wymiany barterowej. Udział operacji barterowych wynosi co najmniej
15 % (według oficjalnych danych).
Rys. 3. Dynamika podstawowych wska ników makroekonomicznych gospodarki
białoruskiej (rok poprzedni=100 %)
Sprzeda detaliczna
PKB
120
115
110
105
100
95
90
Nakłady inwestycyjne
Produkcja przemysłu
Produkcja rolnicza
2002
2003
ródło: opracowanie własne na podstawie danych Minstat Białorusi
Pomimo wzrostu udokumentowanego przez oficjalne statystyki gospodark białorusk
nadal cechuj : brak reform rynkowych, bariery biurokratyczne, ogromne koszty
wiadcze socjalnych ponoszone przez białoruskie przedsi biorstwa oraz utrzymywanie
systemu administracyjno-nakazowego.
Dokonuj c oceny gospodarki białoruskiej nale y mie na uwadze fakt, e w warunkach
wysokiego poziomu inflacji nawet niewielki bł d w obliczeniu deflatora PKB mo e da
27
od 3 % do 6 % wzrostu lub spadku wszystkich wska ników ilo ciowych9. Rozwi zanie
problemów gospodarczych nie wydaje si mo liwe bez pomocy mi dzynarodowych
organizacji finansowych: MFW i Banku wiatowego. Uzyskanie pomocy uzale nione
jest jednak od realizacji szeregu reform, a przede wszystkim działa liberalizuj cych
polityk kursow rubla białoruskiego.
Inflacja
Wysoka inflacja w 1999 roku (11 % miesi cznie, 351 % rocznie) była wynikiem
ekspansywnej polityki pieni nej i kredytowej. Podobnie było w 2000 roku, kiedy to
redni miesi czny wzrost cen wynosił 6,6 %, a roczny 207 %. Jednak w roku 2001
inflacja spadła ju do 46,1 %, w 2002 roku do 34,8 %., a w 2003 osi gn ła poziom
25,4 %. Władze białoruskie zakładaj obni enie inflacji w 2004 do poziomu 14,117,7 %10. Osi gni ciu ni szej inflacji mieszcz cej si w tym przedziale mo e sprzyja
zakaz udzielania przez bank centralny tzw. kredytów emisyjnych, słu cych
finansowaniu dora nych potrzeb gospodarki.
Finanse publiczne
Według Ministerstwa Finansów Republiki Białoru w miesi cach stycze – maj
2004 roku wzrosło zadłu enie płatnicze w bud ecie Białorusi. Do bud etu pa stwa
wpłyn ło 6,2 tryliona BYR, z czego praktycznie 47,6 % przypadało na podatek od
warto ci dodanej (VAT), podatek dochodowy i akcyz . Najwi cej dochodów uzyskano
z przychodów z podatku VAT stanowi cych 22,8 % wszystkich przychodów do
bud etu. Jednak deficyt bud etowy stale si pogł bia. Według Ministerstwa Podatków
i Opłat, na dzie 1 czerwca 2004 roku wyniósł on 304 mld BYR, tzn. był wy szy o
21,6 % w porównaniu z pocz tkiem roku. Powi kszaj cy si deficyt spowodowany był
mi dzy innymi spadkiem wpływów z podatku VAT o 32,6 % oraz akcyzy o 23,5 %.
Na dzie 1 czerwca 2004 roku warto odroczonego zadłu enia wynosiła 245,3 mld
BYR i wzrosła o 8,6 % w porównaniu z pocz tkiem roku11.
9
Zasadnicza przyczyna rozbie no ci wska ników naturalnych i warto ciowych wielko ci produkcji i PKB tkwi w
metodologii obliczania indeksu cen producenta. S one obliczane przez Ministerstwo Statystyki nie według
okre lonego zestawu produktów, tylko bezpo rednio przez przedsi biorstwa. MFW w latach dziewi dziesi tych
zaproponował Białorusi zastosowanie poprawnej metodologii obliczania indeksu cen wytwórców. W maju 2001
roku Ministerstwo Gospodarki zatwierdziło zatem „Wskazówki metodologiczne ws. obliczania indeksu fizycznej
wielko ci produkcji przemysłowej (prac, usług)”. Zastosowane w praktyce w postaci próbnego obliczania danych
w okresie 2001-2002 pokazały, i warto produkcji przemysłowej przy poprzedniej metodzie jest zawy ana o
4 %-6 %.
10
www.mfa.gov.by
11
www.office.by
28
Gospodarka
Usiłuj c realizowa model społecznie zorientowanej gospodarki rynkowej stworzono
siln osłon socjaln . Finansuj c realizacj programów socjalnych przy niskiej
wydajno ci pracy (3-4 razy ni szej ni w Europie), si gni to do emisji pieni dza.
Konsekwencj była wysoka inflacja, która uderzyła w najsłabszych i zniweczyła
dobrodziejstwa osłony socjalnej. Chc c obni y inflacj , zrezygnowano z nadmiernej
emisji pieni dza, zwi kszono natomiast obci enia fiskalne przedsi biorstw i zaostrzono
system kontroli i nadzoru pa stwa nad gospodark , co zaowocowało utworzeniem
szeregu nowych pa stwowych struktur zarz dzaj cych (pa stwowe koncerny, komitety
itp.), wzrostem liczby rodzajów działalno ci podlegaj cej licencjonowaniu i rozbudow
aparatu kontrolnego.
Znaczna cz
rz dowych operacji finansowych nie znajduje odzwierciedlenia w
bud ecie (podobnie jak w innych krajach WNP). Głównym ich składnikiem s
parafinansowe operacje systemu bankowego, polegaj ce na subsydiowaniu kredytów
dla priorytetowych sektorów gospodarki: rolnictwa i budownictwa. Kredyty dla
rolnictwa s oprocentowane w wysoko ci 2 % rocznie, a oprocentowanie kredytów dla
budownictwa wynosi połow stopy redyskontowej. Tego typu wydatki stanowiły w
1999 roku 3,3 % PKB podnosz c ł czn warto deficytu bud etowego do 5,5 % PKB.
Na pocz tku 2000 roku władze zwi kszyły przejrzysto tych operacji wykazuj c w
bud ecie kwoty bezpo rednich kredytów udzielanych przez Narodowy Bank Białorusi.
Jednak banki komercyjne nadal s instruowane o konieczno ci udzielania
subsydiowanych kredytów priorytetowym sektorom gospodarki. Przykładem takich
działa jest dekret Nr 581 Prezydenta A.Łukaszenki z 22 listopada 2002 roku:
O ustanowieniu kierunków pieni no-kredytowej polityki Republiki Białoru na 2003 rok
okre laj cy tendencje i zadania systemu bankowego w zakresie finansów publicznych.
W rzeczywisto ci jest to sterowanie finansami na zasadzie administracyjno-nakazowej
w celu realizacji zada społeczno-gospodarczych okre lonych przez rz d.
Struktura PKB
W 2003 roku w strukturze PKB najwi kszy był udział przemysłu i wynosił 30,1 %
(w 2002 roku według MFW 29,6 %, za według danych białoruskich 26 %). Udział
rolnictwa i le nictwa zmniejszył si do poziomu 9,8 % (z 11,8 % według MFW i 9 %
według danych białoruskich z roku 2002). Z kolei transport i ł czno pozostaje na
nieznacznie zmienionym poziomie 12,2 % (poprzednio 12,1 %), podobnie jak handel
i ywienie zbiorowe (2003 rok – 11,7 %, 2002 rok – 11,6 %). Struktur PKB Białorusi
w 2003 roku przedstawia rys. nr 4.
29
Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2003 roku
Przemysł
13,7%
30,1%
Rolnictwo i le nictwo
Budownictwo
15,5%
Transport i ł czno
Handel i ywienie zbiorowe
11,7%
9,8%
12,2%
7,0%
Pozostałe bran e
Podatki na produkty, usługi i
na import
ródło: Republika Białoru . Dane statystyczne, Raport Nr 140/maj 2004 r. MFW, s. 4.
Handel zagraniczny
Obroty handlu zagranicznego Białorusi w 2003 roku wyniosły 21,5 mld USD i wzrosły
w porównaniu z 2002 rokiem o 25,5 %. Ci gły wzrost obrotów handlowych wyst puje
od roku 2001. Charakterystyczn cech handlu zagranicznego tego kraju jest ujemne
saldo obrotów handlowych, które w 2001 roku wyniosło 835 mln USD i było najni sze
w okresie czterech ostatnich lat. Natomiast w 2003 roku miał miejsce prawie dwukrotny
jego wzrost w stosunku do 2001 roku (vide rys. 5).
Tab. 2. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 2000-2004 (I półrocze )
(mln USD)
Wyszczególnienie
Obroty ogółem
Eksport
Import
2000
15 902,5
7 330,7
8 571,8
2001
15 477,2
7 428,3
8 048,9
2002
17 077,7
8 097,8
8 979,9
2003
21 469,2
9 964,3
11 504,9
2004 – I półrocze
13 043,3
6 157
6 886,3
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004, s. 334-335
oraz dane NBB z lipca 2004 r.
30
Gospodarka
Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2003 (mln USD)
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
-2000
-4000
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Eksport
5652
7301
7070
5909
7327
7451
8021
9964
Import
6939
8689
8549
6674
8646
8286
9092
11505
Saldo
-1287
-1388
-1479
-742
-1319
-835
-1071
-1541
ródło: opracowanie własne na podstawie http://www.mfa.gov.by
Struktura obrotów
W 2003 roku Białoru utrzymywała stosunki handlowe ze 166 krajami. Białoruskie
towary były eksportowane do 124 pa stw, a importowane ze 152. Przy tym na kraje
WNP przypada 63 % obrotów handlowych ogółem, a na pozostałe kraje 37 %.
Głównym partnerem handlowym pozostaje Rosja, której udział w ogólnej warto ci
obrotów handlu zagranicznego wynosił 58 %. W ród pozostałych partnerów
handlowych najwi ksze udziały w 2003 roku miały: Niemcy 5,8 %, Wielka Brytania
4,7 %, Polska (3,6 %), Ukraina (3,3 %), Holandia 2,4 %, Litwa i Włochy po ok. 2,0 %,
Łotwa 1,8 % oraz Chiny 1,1 %.
W ostatnich latach dynamicznie rozwija si współpraca handlowa mi dzy Białorusi i
Polsk . W roku 2003 osi gni ty został najwy szy w historii polsko-białoruskich
stosunków gospodarczych poziom obrotów handlowych – ok. 783 mln USD.
Eksport do Rosji stanowił w 2003 roku 49,2 % całego eksportu. Daje si jednak
zauwa y spadek udziału tego kraju w białoruskim eksporcie (w 2001 roku wska nik
ten wynosił 53,1 %). Od 2002 roku widoczne s istotne zmiany w geograficznej
strukturze eksportu, co zwi zane jest ze wzrostem eksportu do krajów spoza WNP.
31
Tab. 3. Struktura geograficzna eksportu Białorusi do wybranych krajów
w latach 2000-2003
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Kraj
Rosja
W. Brytania
Polska
Niemcy
Holandia
Łotwa
Ukraina
Litwa
Chiny
Włochy
Brazylia
USA
2000
2001
2002
2003
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
3.714,4
50,7 3.941,0
53,1 4.053,9
50,1 4.898,7
49,2
95,9
1,3
222,9
3,0
493,7
6,1
938,3
9,4
276,7
3,8
247,1
3,3
273,3
3,4
434,2
4,4
231,7
3,2
241,0
3,2
348,0
4,3
421,2
4,2
130,4
1,8
125,8
1,7
279,0
3,4
413,8
4,2
467,3
6,4
492,5
6,6
520,1
6,4
344,2
3,5
559,4
7,6
421,8
5,7
271,6
3,4
343,5
3,4
348,7
4,8
275,8
3,7
256,7
3,2
265,0
2,7
148,4
2,0
143,1
1,9
217,4
2,7
162,3
1,6
76,0
1,0
85,4
1,1
130,1
1,6
135,2
1,4
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
89,4
1,1
113,4
1,1
97,0
1,3
77,1
1,0
91,3
1,1
102,3
1,0
Razem
83,9
84,3
86,8
86,1
ródło: Sprawozdania ekonomiczne WEH Mi sk
Rys. 6. Struktura geograficzna eksportu Białorusi w 2003 roku
9,4%
49,2%
4,4%
4,2%
4,2%
3,5%
3,4%
2,7%
19,0%
Rosja
Niemcy
Ukraina
Wielka Brytania
Holandia
Litwa
Polska
Łotwa
Pozostałe
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004, s. 341.
W 2003 roku w stosunku do roku poprzedniego znacznie wzrósł eksport do takich
krajów jak: Wielka Brytania (o 90 %), Polska (o 59 %), Holandia (o 48 %), Ukraina
(o 26 %), Niemcy (o 21 %).
32
Gospodarka
W 2003 roku import Białorusi wzrósł w porównaniu z rokiem 2002 o 28,1 %, przy
czym import z WNP wzrósł o 27 % (w tym z Rosji o 27,6 %). Import z pozostałych
krajów zwi kszył si o 25 %. Do krajów, z których białoruscy importerzy sprowadzaj
najwi cej towarów (spoza WNP) nale : Niemcy, Polska, Włochy, Litwa, Francja,
Chiny, USA i Brazylia.
Tab. 4. Struktura geograficzna importu Białorusi w latach 2000-2003
Lp.
Kraj
1. Rosja
2003
2000
2001
2002
%
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
5.554,9
64,8 5.249,4
65,2 5.842,5
65,1 7.559,3
65,7
2. Niemcy
587,7
6,9
588,9
7,3
692,7
7,7
820,3
7,1
3. Ukraina
340,7
4,0
277,3
3,4
290,7
3,2
362,1
3,1
4. Polska
221,9
2,6
199,5
2,5
219,6
2,4
348,5
3,0
5. Włochy
162,6
1,9
163,7
2,0
215,2
2,4
283,9
2,5
6. Litwa
69,0
0,8
101,0
1,3
109,4
1,2
154,2
1,3
7. USA
1,3
138,6
1,6
131,3
1,6
103,1
1,1
150,1
8. Francja
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
94,8
1,1
116,2
1,0
9. Holandia
79,5
0,9
79,0
1,0
84,0
0,9
93,4
0,8
10. Brazylia
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
104,5
1,2
89,2
0,8
Razem
83,7
84,3
86,3
86,6
ródło: Sprawozdania ekonomiczne WEH Mi sk
W strukturze białoruskiego eksportu według grup towarowych dominuj : maszyny,
urz dzenia i rodki transportu (24,4 %), produkty mineralne (22,6 %), produkty
przemysłu chemicznego (16,9 %). W ród najwa niejszych wyrobów eksportowanych
przez Białoru wymieni nale y: nawozy potasowe (ponad 3,8 mln t), włókna
chemiczne i nici (159,2 tys. t), amoniak (107,9 tys. t), traktory (przeszło 30 tys. sztuk),
a tak e ło yska, obrabiarki do metali, płyty wiórowe, opony do samochodów ró nych
typów, chłodziarki i zamra arki, odbiorniki telewizyjne.
33
Rys. 7. Struktura geograficzna importu Białorusi w 2003 roku
7,1%
3,1%
3,0%
2,5%
65,7%
18,6%
Rosja
Niemcy
Ukraina
Polska
Włochy
Pozostałe
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004, s. 341.
Tab. 5. Struktura towarowa eksportu Białorusi w latach 2001-2003
L.p.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Grupy towarowe
Maszyny, sprz t i rodki transportu
Produkty mineralne
Produkty przemysłu chemicznego,
włókna chemiczne, nici, kauczuk
Produkty przemysłu lekkiego wraz z
surowcami do ich produkcji
Metale czarne i kolorowe oraz wyroby
z nich
Produkty przemysłu spo ywczego
wraz z surowcami do ich produkcji
Drewno i wyroby celulozowopapiernicze, meble
Inne rodzaje produktów
Razem
2001
mln USD
1.991,0
1.351,7
2002
2003
%
mln USD
%
mln USD %
26,8
2.079,8 25,7
2.431,2 24,4
18,2
1.675,2 20,7
2.251,9 22,6
1.427,1
19,2
1.407,2
17,4
1.683,9
16,9
634,2
8,5
696,1
8,6
667,6
6,7
595,4
8,0
654,7
8,1
856,9
8,6
602,3
8,1
634,1
7,8
856,9
8,6
496,1
6,7
628,3
7,8
438,4
4,4
322,4
4,0
777,2
7,8
330,5
4,4
7.428,3
100,0
8.097,8 100,0
9.964,3 100,0
ródło: materiały MGiP i Republika Białoru w liczbach 2004, s. 337-338.
Decyduj cy udział w imporcie maj : produkty mineralne (ropa naftowa, gaz ziemny,
w giel) – 27,0 %, maszyny i urz dzenia – 24,0 %, produkty przemysłu chemicznego
i kauczuk – 13,7 %, metale elazne – 11,9 %. Najwa niejsze surowce – produkty
mineralne i metale elazne – importowane s przede wszystkim z krajów b. ZSRR,
głównie z Rosji i Ukrainy.
34
Gospodarka
Tab. 6. Struktura towarowa importu Białorusi w latach 2001-2003
L.p.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Grupy towarowe
Produkty mineralne
Maszyny, sprz t i rodki transportu
Produkty przemysłu chemicznego,
włókna chemiczne, nici, kauczuk
Metale czarne i kolorowe oraz
wyroby z nich
Produkty przemysłu lekkiego wraz
z surowcami do ich produkcji
Inne rodzaje produktów
Razem
2001
mln USD
2.250,0
1.817,4
1.208,9
2002
%
mln USD
28,0
2.393,0
22,6
2.110,1
15,0
1.256,8
2003
%
mln USD
28,0
3.106,4
22,6
2.761,2
15,0
1.576,2
%
27,0
24,0
13,7
912,5
11,3
1.148,2
11,3
1.357,6
11,8
939,1
11,7
1.007,1
11,7
1.369,1
11,9
399,5
5,0
462,5
5,0
448,7
3,9
291,9
3,6
360,3
3,6
368,2
3,2
229,6
2,9
241,9
2,9
517,7
4,5
8.048,9
100,0
8.979,9
100,0
11.505 100,0
ródło: materiały MGiP i Republika Białoru w liczbach 2004, s. 337-338.
Według danych statystycznych NBB w pierwszym kwartale 2004 roku białoruskie
firmy wyeksportowały towary o warto ci 2855,1 mln USD, czyli o 26,7 % wi cej ni w
analogicznym okresie roku ubiegłego. Najwi kszym odbiorc była Rosja (1325 mln
USD). Drugim najwa niejszym partnerem Białorusi w ród krajów WNP była w tym
okresie Ukraina, której sprzedano towary o warto ci 108,8 mln USD. Poza tym,
głównymi odbiorcami białoruskich towarów s :
a)
Wielka Brytania – 284,1 mln USD;
b)
Polska – 148,9 mln USD;
c)
Holandia – 139,1 mln USD;
d)
Niemcy – 112,6 mln USD;
e)
Chiny – 83,9 mln USD.
Najwi kszym eksporterem towarów na Białoru w tym okresie, była ju tradycyjnie
Rosja, w której zakupiono towary na sum 2066,6 mln USD. Za ni uplasowały si :
a) Niemcy – 171,6 mln USD;
b) Polska – 97,4 mln USD;
c) Ukraina – 87,5 mln USD;
d) Litwa – 55,2 mln USD;
e) Włochy – 53,9 mln USD.
35
Przemysł
Jak ju wy ej wspomniano przemysł generuje ok. 26,0 % PKB i stanowi podstaw
gospodarki Białorusi. Dysponuje du ym potencjałem wytwórczym, wykwalifikowan i
tani sił robocz oraz potencjałem badawczo-naukowym. Do 1991 roku białoruski
przemysł (zwłaszcza metalowy, maszynowy, chemiczny, petrochemiczny, energetyka i
przemysł lekki) był ci le powi zany z gospodark Zwi zku Radzieckiego. Według
danych porównawczych MFW, Białoru była w ko cu lat 80-tych republik o
najwy szym udziale handlu w produkcie krajowym brutto. Podobne zjawisko
wyst puje równie obecnie – ok. 80 % surowców i energii elektrycznej importuje si z
krajów WNP, głównie z Rosji.
W 2003 roku najwi kszy udział w ogólnej warto ci produkcji przemysłowej miał
przemysł metalowy i maszynowy (21,3 %), przetwórstwo ywno ci 16,5 % oraz
przemysł chemiczny i petrochemiczny 12,8 %.
Republika Białoru nadal przoduje w ród krajów WNP w produkcji nawozów
potasowych, kombajnów zbo owych, roztrz saczy do nawozów organicznych
i przemysłowych maszyn do szycia. Zajmuje drugie miejsce w produkcji ci arówek,
traktorów, włókien sztucznych, motocykli i drewna.
Rys. 8. Bran owa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2003 roku
8,1%
12,8%
30,2%
21,3%
16,5%
Przemysł paliwowo-energetyczny
Przemysł maszynowy i metalowy
Przemysł lekki
Pozostałe
ródło: www.president.gov.by/Minstat/ru/indicators
6,4%
4,7%
Przemysł chemiczny i petrochemiczny
Przemysł drzewny
Przemysł spo ywczy
36
Gospodarka
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB najwi kszy wzrost produkcji
w 2003 roku osi gni to w przemy le materiałów budowlanych (12 %), przemy le
chemicznym (8 %) i maszynowym (8 %). Równie w innych bran ach gospodarki
(za wyj tkiem hutnictwa metali kolorowych) wyst piły wysokie wska niki wzrostu
produkcji.
Tab. 7. Bran owy przekrój zmian wielko ci produkcji przemysłowej w latach 2000-2003
Bran a
Elektroenergetyka
Przemysł paliwowy
Metalurgia elaza i stali
Przemysł chemiczny i przetwórstwa ropy naftowej
Przemysł maszynowy i obróbki metali
Przemysł le ny, drzewny i celulozowo-papierniczy
Przemysł materiałów budowlanych
Przemysł lekki
Przemysł spo ywczy
Dynamika
w%
2001/2000
99
105
107
106
111
107
105
100,9
110
Dynamika
w%
2002/2001
103
111
106
99,97
106
106
107
98
104
Dynamika
w%
2003/2002
100,9
107
106
108
108
107
112
104
107
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, s. 210-211.
Przemysł paliwowo-energetyczny
W 2003 roku wyprodukowano 26,6 mld kWh, tj. o 0,19 mld kWh wi cej ni w roku
poprzednim. Produkcja krajowa zaspokaja tylko około 70 % zapotrzebowania, 25 %
energii importowane jest z Rosji, a 5 % z Litwy. Dostawy z Rosji obejmuj zarówno
energi elektryczn , jak i paliwa energetyczne (rop naftow , gaz ziemny, gaz płynny i
w giel kamienny. Podstawowym ródłem produkowanej w kraju energii elektrycznej
(99,89 %) s paliwa kopalne. Nieznaczny tylko procent (0,11 %) pochodzi z elektrowni
wodnych. Energetyczny potencjał produkcyjny kraju stanowi 22 du e elektrownie o
ł cznej mocy produkcyjnej 7,3 mln kWh, 25 regionalne elektrociepłownie o ł cznej
wydajno ci 7,5 tysi ca Hcal/h, 7 tysi cy km energetycznych linii przesyłowych
wysokiego napi cia.
Konieczna jest modernizacja, zwłaszcza zaprzestanie produkcji benzyny zawieraj cej
ołów i zmniejszenie do minimum zawarto ci siarczków w oleju nap dowym. Strategia
zaopatrzenia energetycznego Białorusi do 2015 roku nie przewiduje budowy elektrowni
atomowej. Planuje si natomiast przej cie rafinerii Mozyrskiej i Nowopołockiej na
gł bszy przerób ropy (80 % benzyny), co spowoduje zmniejszenie ilo ci
otrzymywanego w procesie produkcyjnym mazutu, b d cego podstawowym paliwem
dla elektrowni. Zmniejszone ilo ci mazutu maj zosta zast pione gazem, co wymaga
b dzie inwestycji zwi zanych z przebudow instalacji.
37
Przemysł maszynowy
Przemysł maszynowy jest najbardziej rozwini t bran gospodarki. Głównymi jego
wyrobami s samochody ci arowe (27,3 %), traktory i maszyny rolnicze (20,5 %),
maszyny dla przemysłu lekkiego i spo ywczego (8,1 %), obrabiarki i narz dzia (6,6 %),
wyroby elektrotechniczne (5,4 %), narz dzia (4,1 %), koparki i maszyny budowlane
(3,4 %), i inne (28,7 %). Najbardziej znanymi wyrobami tego przemysłu s traktory
„Białoru ”, eksportowane do wielu krajów wiata, podobnie jak d wigi (od 30 do 180
ton). Znane s tak e białoruskie samochody ci arowe; pojawiły si nowe modele
ci arówek MAZ i BELAZ, zmodernizowano produkcj lekkich samochodów
dostawczych i rozpocz to produkcj autobusów.
Przemysł chemiczny i petrochemiczny
W sektorze tym działa 77 przedsi biorstw, które przetwarzaj rop naftow produkuj c
m.in. nawozy i tworzywa sztuczne. Rafinerie ropy naftowej znajduj si w Mozyrzu i w
Nowopołocku, a kontrol nad nimi sprawuje pa stwowy koncern „Belneftekhim”.
Najwa niejszymi producentami nawozów potasowych, azotowych i fosforowych s
zakłady: „Belaruskalij”, „Azot” i Fabryka Chemiczna w Homlu. Zakłady tworzyw i
włókien sztucznych („Khinvolokno”) skoncentrowane s w Grodnie, Swietłogorsku i
Mohylewie. Ponadto produkuje si , włókna akrylowe i produkty syntezy organicznej
(„Polymir”), opony samochodowe i do maszyn rolniczych (Białoruskie Zakłady
Oponiarskie „Belshina”). Wymienione zakłady wytwarzaj 82,6 % produkcji tego
sektora.
Przemysł farmaceutyczny i mikrobiologiczny
Podstawowe wyroby to preparaty farmaceutyczne, diagnostyczne i weterynaryjne,
a tak e rodki fermentacyjne i białkowe dodatki paszowe. Firmy farmaceutyczne
produkuj antybiotyki, rodki przeciwbólowe, przeciwgor czkowe, substancje
adsorbuj ce, przeciwskurczowe, insulinowe, płyny infuzyjne, krwiozast pcze i inne.
Zakłady mikrobiologiczne produkuj jadalne hydrolizaty dro d owe, preparaty
fermentacyjne w płynie i alkohol techniczny. Głównym producentem jest w tym
sektorze koncern „Belbiofarm”.
Przemysł lekki
W sektorze tym działa 1150 przedsi biorstw, dostarczaj c 6,4 % warto ci globalnej
całego przemysłu. Najwa niejszy wyroby tej bran y to: prz dza lniana, wełniana
i bawełniana, tkaniny lniane, wełniane, bawełniane i jedwabne, nici krawieckie, dywany,
tkaniny techniczne, dzianiny, wyroby po czosznicze, odzie , wyroby skórzane, sztuczna
skóra i sztuczne futra, wyroby futrzarskie, obuwie, itp. Najwi kszym koncernem
38
Gospodarka
przemysłu lekkiego jest „Bellegprom”, w skład którego wchodz 84 przedsi biorstwa
produkuj ce ł cznie 85,6 % warto ci całej produkcji tej bran y.
Przemysł drzewny i papierniczy
Rozwojowi tego przemysłu sprzyja dobra baza surowcowa. Działaj w nim 304
przedsi biorstwa zatrudniaj ce ł cznie ponad 100 tysi cy pracowników. Najwi kszy udział
w produkcji maj przedsi biorstwa przetwórstwa drewna (61,3 %), a nast pnie celulozowopapiernicze (22,9 %), pozyskuj ce drewno (13,6 %) i zajmuj ce si jego chemiczn
przeróbk (2,2 %). W przetwórstwie drewna najwi kszy udział ma produkcja mebli,
dostarczaj ca 70 % produkcji tej gał zi, a 43 % całej produkcji tego sektora przemysłu.
Materiały budowlane
Udział tego sektora w produkcie krajowym brutto wynosi 5,8 %. Produkcja obejmuje
ponad 150 rodzajów ró nych materiałów budowlanych, m.in. cement, materiały do
konstrukcji cian, pokrycia dachowe, materiały izolacyjne, wyroby azbestowo-cementowe
i ceramiczne, materiały sanitarno-instalacyjne i inne. W produkcji tych materiałów stosuje
si technologie zgodne z wymaganiami europejskimi. Wdra anie nowoczesnych
technologii w produkcji materiałów budowlanych jest nadzorowane przez szereg
instytutów naukowych, zarówno białoruskich, jak i rosyjskich. Produkcja maszyn i
urz dze dla produkcji materiałów budowlanych skoncentrowana jest w trzech zakładach
„Strommashina” w Mohylewie, „Stromawtolinia” w Homlu i „Strommash” w Mi sku.
Rolnictwo
Ziemie uprawne zajmuj 45 % powierzchni kraju (9,6 mln ha), a lasy i tereny zalesione
38 %. Tereny o całorocznej wegetacji stanowi 1 % powierzchni, a całoroczne
pastwiska 15 %. Po roku 1990 rolnictwo białoruskie znalazło si w gł bokim kryzysie.
Poziom produkcji rolnej w roku 1995 wynosił 73,6 % warto ci osi gni tej w roku 1990,
za w 1999 – 65,3 % a w 2003 – 78,2 %. W 2003 roku warto tej produkcji wyniosła
7436 mld rubli, co oznacza wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 6,8 %.
39
Rys. 9. Struktura produkcji rolnej w 2003 roku
Buraki cukrowe i
Warzywa
len
Ziemniaki
1,8%
4,0%
9,5%
Uprawa zbó
41,5%
Ro liny paszowe
43,2%
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, s. 249
Tab. 8. Zbiory podstawowych kultur rolniczych w 2003 roku
Gospodarstwa ogółem
Wyszczególnienie
2003 r.
(tys. ton)
2003/2002
%
w tym:
organizacje rolnicze
2003 r.
(tys. ton)
2003/2002
%
Zbo e, waga po
90,9
4796,0
5449,0
uszlachetnieniu
Włókno lniane
41,0
157,7
41,0
Buraki cukrowe
1920,0
167,0
1894,0
Ziemniaki
8649,0
116,5
786
Warzywa
2002,0
132,8
368
ródło: na podstawie: Republika Białoru w liczbach 2004, s. 235-236.
gospodarstwa
farmerskie
2003 r.
2003/2002
(tys. ton)
%
89,7
557,0
98,4
157,7
167,6
133,7
216,5
7780
1562
115,0
119,4
W 2003 roku nast pił ogromny wzrost produkcji rolnej. W porównaniu z rokiem
poprzednim jedynie plony zbó były ni sze. Ponad dwukrotnie wzrosły zbiory warzyw
w organizacjach rolniczych, uprawy lnu o 57,7 %, a buraków cukrowych o 67 %. Miało
to pozytywny wpływ na gospodark białorusk i znacznie poprawiło zaopatrzenie
ludno ci w produkty rolne. Na Białorusi rozwini ta jest hodowla, zwłaszcza bydła
mlecznego. Wi kszo mleka pochodzi ze specjalistycznych gospodarstw hodowlanych
licz cych od 200 do 1200 sztuk bydła. Hodowle trzody chlewnej licz od 24 do 100
sztuk trzody chlewnej. Od 1996 daje si zauwa y systematyczne spadek pogłowia
krów, trzody chlewnej, owiec i kóz oraz koni.
40
Gospodarka
Polityka rolna
Z około 2500 pa stwowych i kolektywnych gospodarstw istniej cych na pocz tku lat
dziewi dziesi tych w ci gu dekady zreorganizowano lub przekształcono w ró nego
rodzaju spółki, przedsi biorstwa kolektywne i przedsi biorstwa rolne zaledwie kilka
procent ogólnej liczby tych podmiotów. Ogólny stan rolnictwa jest niezadowalaj cy i
bez zasadniczych reform nie da si osi gn wi kszej efektywno ci, a reform w
rolnictwie nie wida . Rolnictwo nadal bazuje na kołchozach i sowchozach, a tylko 100
tysi cy ha ziemi stanowi własno prywatn . Pa stwowe gospodarstwa zajmuj 83,7 %
powierzchni u ytków rolnych, ale wytwarzaj tylko 50 % produkcji rolnej, czyli tyle
samo, ile działki przyzagrodowe i miejskie, zajmuj ce zaledwie 16 % powierzchni
u ytków rolnych.
Ustawodawstwo nie sprzyja indywidualnym rolnikom, a pomoc ze strony pa stwa jest
mniejsza ni dla kołchozów i sowchozów. Pomoc dla pa stwowych gospodarstw jest
dwojakiego rodzaju: bezpo rednia – z dotacji bud etowych lub po rednia – w postaci
nisko oprocentowanych kredytów bankowych. Niezreformowane rolnictwo stanowi
ogromne obci enie dla finansów pa stwa i zagro enie dla stabilnego rozwoju
gospodarki. Przykładem stosowanych form wspierania rolnictwa jest m.in. dekret Nr 341
prezydenta Łukaszenki z lipca 2003 roku O formie finansowania zakupu ziarna
do uprawy ro lin z upraw 2003 roku i o sprecyzowaniu wska ników bud etu
republika skiego12. Dokument ten okre la mechanizm akumulacji kapitału przez banki i
organizacje rolnicze w celu spłacenia zaci gni tych kredytów oraz innych wydatków
zwi zanych z obsług linii kredytowych. Bior c pod uwag znaczne zadłu enie
organizacji rolniczych m.in. z tytułu dostaw gazu i energii elektrycznej (530 mld BYR) i
przeterminowanych zadłu e kredytowych (700 mld BYR), dekret umo liwia
restrukturyzacj ich zadłu enia oraz przedłu enie terminu spłat do 31 grudnia 2006 roku.
Zgodnie z dekretem Prezydenta Białorusi O trybie i warunkach sprzeda y osobom
prawnym przedsi biorstw i kompleksów maj tkowych nierentownych organizacji
rolniczych z czerwca 2004 roku, nierentowne przedsi biorstwa maj by sprzedawane
prywatnym firmom za 20 % ich warto ci. Ma to na celu doinwestowanie i uzdrowienie
rolnictwa. W czerwcu do sprzeda y przeznaczono 106 kołchozów i sowchozów.
Kupuj cy mo e np. naby kołchoz za symboliczn cen jednej stawki bazowej (17000
BYR, czyli ok. 8 USD) i wydzier awi długoterminowo kołchozowe grunty. Dekret
Prezydenta i decyzje rz dowe dopuszczaj mo liwo spłaty długów (oprócz socjalnych
i celnych) do 2009 roku. Przewidziano tak e odroczenie terminów spłat kredytów
bankowych i ulgi podatkowe dla tych, którzy co roku kupowa b d maszyny rolnicze,
12
W zwi zku z tym, i Prezydent RB posiada uprawnienia do stanowienia prawa w postaci UKAZÓW
(ros.) i DEKRETÓW, w niniejszym przewodniku akty te uj te s w postaci dekretów z podaniem numeracji
i daty wydania (lub miesi ca, w którym ten fakt miał miejsce).
41
oprzyrz dowanie i cz ci zamienne dla przekształconych kołchozów (dotyczy ma to
inwestycji powy ej 150 tys. EUR).
Zgodnie z decyzj mi skich władz miejskich i obwodowych wyznaczono 69
przynosz cych straty gospodarstw obwodu mi skiego, w które powinny inwestowa
stołeczne przedsi biorstwa prywatne. W ród potencjalnych inwestorów znalazły si
nich m.in. „Tabak-Inwest”, „Produktowaja Kompania” oraz producent napojów
bezalkoholowych i systemów okiennych „Triple”. Gospodarstwom rolnym, które nie
trafiły na list zakwalifikowanych do sprzeda y, zobowi zane s pomóc banki. Rz d
Białorusi ju w maju 2004 roku zwrócił si do banków obsługuj cych pa stwowe
programy o udzielenie ulgowych kredytów w wysoko ci 100 mld BYR
przedsi biorstwom z kompleksu agro-przemysłowego. Pieni dze te s kierowane do
kołchozów i sowchozów, posiadaj cych zakłady gorzelniane, fermy mleczne,
cieplarnie i fermy drobiu.
Le nictwo
Białoru posiada ogromne obszary le ne, zajmuj ce 38 % powierzchni kraju.
Najwi ksze zbiorowiska le ne stanowi puszcze: Grodzie ska, Nalibocka i Białowieska,
rozci gaj ce si wzdłu granicy z Polsk . Przewa aj drzewa iglaste, głównie sosna
(56 % powierzchni zalesionych), brzoza (16 %), jodła (14 %) i d b (3 %). Jako
pozyskiwanego drewna, zwłaszcza z drzew iglastych, jest wysoka. Le nictwo zajmuje
wa n pozycj w gospodarce. Oprócz drewna, lasy dostarczaj owoców le nych
(jagody, je yny, borówki), grzybów, ziół i miodu. Bogaty jest te zwierzostan (łosie,
dziki, bobry, ubry, jenoty). Rocznie pozyskuje si 690 ton dziczyzny i du ilo skór.
Handel i usługi13
Handel i usługi w Republice Białoru s jedynym sektorem, w którym przewa a
własno prywatna (79,8 %). Własno pa stwowa stanowi tu tylko 18,4 %, a własno
inwestorów zagranicznych 1,8 %. Zmiany własno ciowe w gospodarce tego kraju
zachodz jednak bardzo powoli.
Obroty handlu detalicznego w roku 2003 w stosunku do roku 2002 wzrosły o 10 %,
w tym sprzeda detaliczna towarów niekonsumpcyjnych wzrosła o 15 %. Sprzeda
wi kszo ci rodzajów artykułów ywno ciowych (mi sa i przetworów mi snych, mleka
i produktów mlecznych, masła, sera, m ki i kasz) zmalała w porównaniu z 2002 rokiem
o 130 tys. ton. Zwi kszyła si sprzeda przede wszystkim w dlin wysokogatunkowych,
wyrobów mlecznych, owoców i słodyczy. Spadła ilo sprzedawanych jaj, cukru,
olejów ro linnych, produktów m cznych.
13
Na podstawie Republika Białoru w liczbach 2004, wyd., cyt., s. 286-299
42
Gospodarka
W porównaniu z rokiem ubiegłym, w roku 2003 warto płatnych usług dla ludno ci
wzrosła o 111 % do poziomu 4049 mld BYR, a powszechnych usług o 113 %.
Zdecydowana wi kszo
usług płatnych realizowana jest przez przedsi biorstwa
pa stwowe, udział indywidualnych przedsi biorców wynosi tylko 9 % ogólnej warto ci
usług. Charakterystyczne jest to, e wi kszo zarówno płatnych (34,5 %), jak i
powszechnych (28,3 %) usług przypada na Mi sk, a udział poszczególnych obwodów
jest nieznaczny.
Rynek pracy
Liczba ludno ci czynnej zawodowo w 2003 roku wyniosła 4,45 mln, co oznacza spadek
w porównaniu z rokiem poprzednim o 2 %, przy czym 3,2 % tej ludno ci stanowi
bezrobotni. Liczba bezrobotnych w stosunku do 2000 roku wzrosła o 47 %, do poziomu
141 tys. w 2003 roku. Na przestrzeni pierwszego półrocza 2004 roku nast pił nieznaczny
spadek poziomu bezrobocia z 3,2 % w 2003 roku do 3,0 % w czerwcu 2004 roku.
Najwi cej ofert pracy jest dla pracowników budowlanych, spawaczy gazowoelektrycznych, kamieniarzy, dekarzy i lusarzy. Szczególnie poszukiwani s informatycy.
Problemy ze znalezieniem pracy maj ekonomi ci, prawnicy, pedagodzy i handlowcy.
Najmniejsze bezrobocie (1 lipiec 2004 roku) wyst powało w Mi sku (1,5 %). W
wi kszo ci obwodów Białorusi stopa bezrobocia przewy sza wska nik 3 %, a s tak e
rejony kraju o wska niku 10-cio procentowym (szczególnie rejony w pobli u
czernobylskiej strefy radioaktywnej). Tak wysokie bezrobocie daje si zauwa y
zwłaszcza w tych regionach, gdzie nie została rozwini ta mała i rednia
przedsi biorczo .
Rys. 10. Struktura bran owa zatrudnienia w 2003 roku
23,0%
26,0%
Przemysł
Handel i usługi
Budownictwo
Transport i ł czno
Szkolnictwo i kultura
11,0%
11,0%
8,0%
7,0%
Pozostałe
14,0%
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004, s. 89
43
Rys. 11. Struktura pieni nych dochodów ludno ci w latach 1990-2003
100%
90%
8,3
2,4
16,2
25,6
28,4
29
30,8
31,1
70%
2,9
1,8
1,7
1,8
1,6
60%
18,9
17,9
18,9
18,9
18,1
52,6
51,9
50,4
48,5
49,2
1995
2000
2001
2002
2003
80%
50%
40%
73,1
30%
20%
10%
0%
1990
Wynagrodzenia za prac
Dochody z własno ci
Zasiłki socjalne
Dochody z przedsi biorczo ci
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004, s. 94
Tab. 9. Poziom płac w 2003 roku
Przeci tna płaca w BYR
(w tys.)
Bankowo
449,5
Systemy informatyczne
395,9
Organy władzy pa stwowej
355,1
Sektor ubezpieczeniowy
288,4
Budownictwo
327,3
Transport
302,7
Przemysł
288,4
Ł czno
295,6
Gospodarka komunalna
255,1
Szkolnictwo
214,1
Słu ba zdrowia
226,1
Kultura
197,2
Handel
193,2
Rolnictwo
137,1
ródło: wyliczenia inspektorów MFW z 19 maja 2004 r.
Dział gospodarki
Przeci tna płaca w dziale gospodarki
w stosunku do redniej płacy w %
177
156
140
114
129
119
114
117
101
84
89
78
76
54
W 2000 roku rednia miesi czna płaca w gospodarce narodowej wynosiła 58,9 tys.
BYR, a rednia emerytura 24,1 tys. BYR. W 2003 roku rednia płaca wyniosła 253,5
tys. BYR (wzrost o 430 % w stosunku do 2000), a rednia emerytura 114 tys. BYR
(wzrost o 316,7 % w stosunku do 2000) – przy kursie 1 USD = 890 BYR w roku 2000
i 2100 BYR w roku 2003.
44
Gospodarka
W pierwszym kwartale 2004 roku rednia płaca (bez Mi ska) stanowiła mniej ni 70 %
płacy otrzymywanej w stolicy. rednia płaca w Mi sku wyra ana w dolarowym
ekwiwalencie zbli yła si do poziomu 185 USD, a w obwodzie Mohylewskim,
Brzeskim i Grodzie skim wynosiła mniej ni 120 USD przy redniej krajowej 137 USD
za I kwartał 2004 roku (165 USD w lipcu 2004 roku)14.
Potencjał badawczo-naukowy
Białoru posiada znacz cy potencjał naukowy, intelektualny i techniczny, zwłaszcza w
zakresie elektroniki kwantowej, fizyki twardych ciał, genetyki, chemii i metalurgii
proszków. Prace instytutów badawczo-naukowych skoordynowane s z programami
rz dowymi. Najwa niejsze z nich to:
• eliminacja skutków wybuchu reaktora w Czernobylu,
• ochrona rodowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,
• produkcja, przetwórstwo i przechowywanie produktów ywno ciowych,
• wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej,
• technologie oszcz dzaj ce zu ycie surowców,
• nowoczesne materiały i technologie,
• zwi kszanie konkurencyjno ci wyrobów przemysłu elektromaszynowego
i elektronicznego.
Najwy sz rang w ród pa stwowych instytucji naukowych posiada Narodowa
Akademia Nauk Republiki Białoru , utworzona w 1929 roku i licz ca około 4,5 tysi ca
pracowników naukowych. Za realizacj polityki rz du w odniesieniu do sektora
badawczo-naukowego i nadzór nad nim odpowiedzialny jest Pa stwowy Komitet
Naukowo-Technologiczny Republiki Białoru .
Mimo, e wielko nakładów na cele badawczo-rozwojowe w ci gu ostatniej dekady
pozostawała na bardzo niskim poziomie (0,2-0,5 % PKB), Białoru charakteryzuje si
wysokim poziomem opracowywanych, nowych technologii przemysłowych. Według
wska ników stosowanych przez ONZ przy obliczeniu indeksów rozwoju
technologicznego, Białoru znajduje si w cisłej czołówce, wyprzedzaj c pod
wzgl dem liczby patentów na 1 mieszka ca takie kraje jak: Kanada, Polska i Włochy.
14
Białoruski Rynek, Nr 32(616) z 16-23 sierpnia 2004 r.
45
Transport i komunikacja
Transport odgrywa wa ne znaczenie dla gospodarki i społecze stwa Białorusi. Udział
transportu w PKB tego kraju wynosi 8 %, a w sektorze transportowym w 2003 roku
zatrudnionych było 285 tys. osób, tj. 6,6 % ludno ci czynnej zawodowo. Białoru
posiada dobrze rozwini t infrastruktur transportow , na któr składaj si magistrale
kolejowe i kołowe, wewn trzne drogi wodne, a tak e ropo- i gazoci gi. Białoru le y na
skrzy owaniu wa nych szlaków komunikacyjnych północ-południe oraz wschódzachód, prowadz cych z krajów Europy Zachodniej i rodkowej przez Rosj do Azji.
Przez terytorium kraju transportuje si równie do 80 % potoków towarowych
pomi dzy Europ a Rosj .
Przez Białoru biegn dwa z dzieci ciu paneuropejskich korytarzy transportowych:
• korytarz nr 2 (wschód-zachód): Berlin – Warszawa – Mi sk – Moskwa – Ni nij
Nowgorod,
• korytarz nr 9 (północ-południe): Helsinki – St. Petersburg – Psków – Witebsk –
Homel – Kijów – Lubaszewka – Kiszyniów – Bukareszt – Alexandroupoli z
odgał zieniem: Kijów – Mi sk – Wilno – Kowno – Kłajpeda/Kaliningrad.
Przebieg mi dzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi
Rozpad ZSRR oraz proces transformacji białoruskiej gospodarki odbiły si negatywnie
na funkcjonowaniu systemu transportowego kraju. Najwi kszy spadek przewozów
przypadł na lata 1991-1995. W kolejnych latach nast piło zatrzymanie tendencji
spadkowej, stabilizacja i nast pnie wzrost przewozów.
46
Gospodarka
W 2003 roku wszystkimi gał ziami transportu przewieziono 321,5 mln ton ładunków
oraz 2718,8 mln pasa erów, co stanowiło odpowiednio o 2,5 % wi cej i o 2 % mniej ni
w roku 2002. Wykonana praca przewozowa wyniosła 46,3 mld tkm w ruchu
towarowym i 28,2 mld paskm w ruchu pasa erskim. Dominuj c rol zarówno w
przewozach ładunków jak i pasa erów odgrywa transport kolejowy oraz samochodowy.
80
25
60
20
mld paskm
mld tkm
Rys. 12. Przewozy ładunków i pasa erów w latach 1990-2003
(wg pracy przewozowej w tkm i paskm)
40
20
15
10
5
0
0
1990 1995 2000 2001 2002 2003
Transport kolejowy
Transport samochodowy
1990 1995 2000 2001 2002 2003
Transport kolejowy
ródło: opracowanie własne na podstawie danych Minstat
Transport kolejowy15
Kolej Białoruska (BC) jest najwi kszym przewo nikiem publicznym na rynku usług
transportowych Białorusi oraz monopolist w sektorze kolejowym. W strukturze
przedsi biorstwa funkcjonuje sze dyrekcji okr gowych: w Mi sku, Baranowiczach,
Brze ciu, Homlu, Mohylewie i Witebsku. Kolej białoruska nale y do najbardziej
rozwini tych i najlepiej wyposa onych pod wzgl dem technicznym w ród krajów WNP.
Sie kolejowa obejmuje 5522 km linii kolejowych, jednak jedynie 894 km (16,1 %
długo ci sieci) stanowi linie zelektryfikowane. G sto sieci wynosi 2,68 km na 100
km kw. powierzchni i 5,45 km na 10 tys. mieszka ców. W sieci znajduje si 384 stacji
oraz 21 w złów kolejowych, m.in.: Mi sk, Orsza, Baranowicze, Homel, Mołodieczno,
Grodno, Wołkowysk, Mohylew, Witebsk, Połock, Kriczew, Osipowicze. Do zaplecza
technicznego kolei nale y: 17 lokomotywowni, 12 wagonowni, 20 zakładów słu by
drogowej, 14 zakładów słu by sygnalizacji i ł czno ci, 7 zakładów elektroenergetyki
kolejowej.
15
Wykorzystano dane Kolei Białoruskiej dost pne na stronie: http://www.rw.by. Zob. równie : J. Pieriegud,
Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegl d Kolejowy nr 3/2000, s. 19-25.
47
W strukturze przewozów towarowych wysoki jest udział ładunków tranzytowych
i kierowanych na eksport, który w roku 2003 wyniósł odpowiednio 42 % i 29 %.
W strukturze przewo onych ładunków w komunikacji krajowej dominuj mineralne
materiały budowlane, ropa i przetwory naftowe; w tranzycie – ropa i jej przetwory
oraz metale elazne; w eksporcie – nawozy potasowe, ropa i jej pochodne, za w
imporcie głównie metale elazne, zbo e i ropa naftowa.
Kolej białoruska posiada 15 terminali kontenerowych do obsługi kontenerów 20stopowych, przy tym stacje: Brze -Siewiernyj, Koladicze (Mi sk), Witebsk, Orsza,
Baranowicze, Lida i Pi sk s wyposa one w urz dzenia do przeładunku kontenerów
40-stopowych. Wi kszo terminali oferuje przewozy zgodnie z systemem door-todoor. Najwi kszy potencjał przeładunkowy zlokalizowany jest w w le Brzeskim na
granicy polsko-białoruskiej, gdzie nast puje zmiana prze witu torów z 1520 mm
(standard wschodnioeuropejski) na 1435 mm (standard zachodnioeuropejski).
Działalno ci spedytorsk na kolei białoruskiej zajmuj si przedsi biorstwa
„Belintertrans” oraz „TransRail – BC”16. Działalno handlowa koordynowana jest
przez przedsi biorstwo „Bel eldorRasczet”, za po rednictwem którego dokonywane
s wszystkie płatno ci nale ne za przewozy ładunków. W strukturze kolei białoruskiej
funkcjonuje równie transportowo-turystyczna firma „Dortur”.
Kolej białoruska d y do modernizacji swojej infrastruktury, odnowienia taboru
kolejowego wraz z wprowadzaniem nowych usług, podnosz cych jako usług
przedsi biorstwa. Jednym z priorytetowych kierunków rozwoju BC jest udział w
pracach mi dzynarodowych organizacjach transportowych, m.in. jest członkiem Rady
ds. Transportu kolejowego pa stw WNP i krajów nadbałtyckich, Organizacji
Współpracy Kolei (OS D), Mi dzynarodowego Zwi zku Kolei (UIC), Rady ds.
przewozów magistral transsyberyjsk (KSTSP). Wynikiem współpracy kolei z
ró nych krajów było uruchomienie od 1995 roku kursów poci gu kontenerowego „Ost
Wind”. Wraz z innymi pa stwami kolej białoruska aktywnie pracuje nad projektami
maj cymi na celu ustanowienie nowych poł cze zarówno w komunikacji towarowej
(np. przewozów Europa-Azja) jak i w pasa erskiej.
16
http://www.transrail-bch.bn.by
48
Gospodarka
Białoru posiada sie dróg o ł cznej długo ci 81,2 tys. km, w tym 70,2 tys. km
o nawierchni twardej. G sto sieci – 338,2 km dróg z utwardzon nawierzchni na
1000 km2 powierzchni – jest jedn z najwy szych w ród wszystkich krajów WNP.
Około 16 tys. km stanowi drogi o znaczeniu pa stwowym, którymi przewozi si
blisko 85 % potoków ładunków i pasa erów. Stanu dróg nie mo na jednak uzna za
zadowalajacy. Z powodu braku wystarczajacych rodków finansowych na utrzymanie
i modernizacje dróg, pogarszaj si warunki rosn cego z roku na rok ruchu
tranzytowego.
Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi
W zwi zku z tym, e od maja 2001 roku dotychczasowa dopuszczalna masa całkowita
pojazdów została zmniejszona z 36 ton do 33 ton. samochody wielkogabarytowe i z
naciskiem na osie ponad 10 ton mog porusza si tylko po wyznaczonych trasach,
m.in.:
• Kozłowicze (granica z Polsk ) – Brze – Mi sk – granica Rosji,
• Bruzgi (granica z Polsk ) – Grodno – Mi sk,
• Kamiennyj Łog (granica z Litw ) – Mi sk – Homel,
• Kobry – Homel – granica z Rosj (przej cie Sieliszcze).
49
Ograniczenia w ruchu dotycz tak e przewozów w okresach letnich. Od 1 czerwca do
31 sierpnia w godzinach od 10:00 do 22:00, obowi zuje zakaz poruszania si pojazdów
o nacisku na osie przekraczaj cym 6 ton, je li temperatura przekroczy 25 °C (wyj tek
stanowi przewozy artykułów spo ywczych łatwo psuj cych si lub zwi zane z
likwidacj sytuacji kryzysowych.
Rozwój towarowego transportu samochodowego wymaga rozbudowy infrastruktury
granicznej. W 1998 roku w Brze ciu wybudowano terminal, który mo e dokonywa
odpraw celnych do 1000 samochodów ci arowych na dob . Za po stronie polskiej
uruchomiono w dwa lata pó niej nowy terminal w Koroszczynie. Rozbudowano tak e
i dostosowano do obsługi samochodów ci arowych przej cie graniczne
Ku nica Białostocka – Bruzgi (wł cznie z budow obwodnicy Ku nicy Białostockiej
i dostosowaniem po stronie polskiej trasy Sokółka – Ku nica). Budowa autostrady
Berlin – Warszawa – Brze – Moskwa dodatkowo wzmocniłaby atuty Białorusi.
Transport lotniczy
Transport lotniczy obsługuje około 0,03 % przewozów towarowych i 0,01 %
przewozów pasa erskich. Białoru utrzymuje regularne poł czenia lotnicze ze
wszystkimi krajami WNP, z wi kszo ci krajów Europy i z niektórymi pa stwami
azjatyckimi. Odbywaj si regularne loty do Frankfurtu, Monachium, Berlina, Wiednia,
Warszawy, Larnaki, Istambułu, Pekinu i Tel-Avivu. Przez irlandzki port lotniczy
Shannon mo liwe s poł czenia lotnicze z Bostonem, Waszyngtonem, Nowym Jorkiem i
Chicago, loty czarterowe ł cz Białoru z licznymi portami lotniczymi w Europie, Azji,
Afryce oraz w Ameryce Północnej i Południowej. Z 36 lotnisk, które maj utwardzone
pasy startowe, tylko dwa posiadaj je o długo ci przekraczaj cej 3000 m. Cztery lotniska
obsługuj poł czenia mi dzynarodowe. Mi sk dysponuje dwoma portami lotniczymi:
portem krajowym Mi sk-I i mi dzynarodowym Mi sk-II.
Najwi kszy przewo nik na rynku białoruskim – linie lotnicze „Belavia” – przewiózł
w 2003 roku 320 tys. pasa erów, co stanowi ponad 90 % przewozów pasa erskich
ogółem zrealizowanych transportem lotniczym. Przewo nik ten posiada 17
przedstawicielstw, zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach. Jest równie
członkiem mi dzynarodowej organizacji transportu lotniczego IATA. Latem tego
roku „Belavia” nabyła na warunkach leasingu (od firmy „ILFC”) drugi samolot
produkcji zagranicznej – Boeing 737/500, który jest wykorzystywany w poł czeniach
do Europy Zachodniej. Wi kszo
pasa erskich i czarterowych poł cze
mi dzynarodowych „Belavia” realizuje z portu lotniczego Mi sk-II, którego długo
pasa startowego wynosi 3640 m. Port wyposa ony jest w nowoczesne systemy
sterowania ruchem lotniczym i l dowania, systemy rejestracji pasa erów i baga u
oraz posiada certyfikat drugiej kategorii ICAO. Dworzec pasa erski zaprojektowano
na 5,8 mln pasa erów rocznie. Powierzchnia terminalu towarowego wynosi około
50
Gospodarka
2 tys. m2, w tym 780 m2 dla ładunków specjalnych oraz dwie chłodnie o ogólnej
powierzchni 70 m2.17 Inny du y przewo nik „Transaviaeksport” specjalizuje si
głównie w przewozach ładunków do krajów Europy, Ameryki Południowej, Azji
Południowo-Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu.
Transport ruroci gowy
Białoru jest krajem posiadaj cym rozwini ty system ruroci gów magistralnych.
Długo
ruroci gów ropy naftowej wynosi prawie 3,0 tys. km, ruroci gów
produktowych – 1,5 tys. km oraz gazoci gów – 6,9 tys. km. Przebiegaj ce przez
terytorium Białorusi nitki ropoci gu „Przyja ” s przedłu eniem systemu
ropoci gów magistralnych rosyjskiej firmy „Transnieft”, za pomoc którego
transportuje si rop naftow z Zachodniej Syberii do Europy rodkowej i
Zachodniej. Przy pomocy północnego odcinka ropa naftowa jest przesyłana do
rafinerii w Nowopołocku (ok. 33 % wielko ci dostaw) oraz tranzytem (67 %) do
rafinerii i terminali łotewskich. Ruroci giem południowym rop naftow dostarcza si
do rafinerii w Mozyrze (ok. 10 %) oraz tranzytem (90 %) do Polski i Niemiec, a tak e
na Ukrain . Ogółem w 2003 roku ropoci gami przetransportowano prawie 100 mln
ton ropy naftowej, z czego ponad 80 % stanowił tranzyt.
Dostawy gazu ziemnego na Białoru oraz jego tranzyt do krajów trzecich znajduj si
w gestii przedsi biorstwa „Beltransgaz”, które jest równie
operatorem
eksploatuj cym gazoci g „Jamał - Europa”. Długo białoruskiego odcinka gazoci gu
jamalskiego wynosi 575 km. W 2003 roku dostawy gazu ziemnego na rynek
wewn trzny wyniosły 16,5 mld m3, a kolejne 31 mld m3 stanowił tranzyt (w tym
21 mld m3 gazu przetransportowanego za po rednictwem gazoci gu jamalskiego).
Tranzyt przez terytorium Białorusi zajmuje szczególne miejsce w polityce
eksportowej „Gazpromu”, gdy jest ona drugim po Ukrainie korytarzem eksportu
rosyjskiego gazu ziemnego, słu cym do transportu około 20 % ogółu dostaw tego
surowca kierowanych na rynku zagraniczne. Trzeba jednak podkre li , e zagraniczne
zadłu enie Białorusi z tytułu importu gazu wynosi ponad 300 mln USD.
Transport wodny
egluga ródl dowa, mimo e Białoru posiada g st sie rzek i dobrze rozwini ty
system kanałów, odgrywa marginaln rol w systemie transportowym tego kraju.
Ł czna długo dróg eglugowych wynosi 1800 km. Wi ksze znaczenie transportowe
maj : Dniepr, Berezyna, Prype , So , Zachodnia D wina. Wykorzystanie ródl dowych
dróg wodnych zapewnia Białorusi dost p do głównych portów morskich krajów
17
http://www.airport.by
51
s siaduj cych, a mianowicie: Kłajpedy (Litwa), Chersonu i Nikołajewa (Ukraina),
a tak e Ventspils (Łotwa) i Kaliningradu (Rosja).
W 2003 roku eglug ródl dow przewieziono 2,2 mln ton ładunków, tj. o 37 %
wi cej ni w 2002 roku. Z kolei przewozy ładunków w komunikacji mi dzynarodowej
były a 4,4 razy wi ksze, ni w roku poprzednim. W 2003 roku rozpocz to realizacj
regularnych przewozów nawozów potasowych do ukrai skiego portu Nikołajew
z powrotnym załadunkiem u lu granulowanego dla białoruskich cementowni.
W roku 2004 w komunikacji mi dzynarodowej planuje si przetransportowa
szlakami wodnymi 150 tys. ton ładunków. Mimo tak znacz cego wzrostu wielko ci
przewozów, stanowi one zaledwie 12 % wolumenu przewozów z roku 1991.
Zgodnie z Rz dowym Programem Inwestycyjnym w 2004 roku planuje si
zako czenie rekonstrukcji kanału Dniepr-Bug oraz oddanie do eksploatacji statku
pasa erskiego klasy „O”18.
Poczta i telekomunikacja
Telefonia stacjonarna i komórkowa
Jedynym operatorem tradycyjnej telefonii stacjonarnej jest Beltelecom. Na 1000
mieszka ców Białorusi przypadaj 328,3 aparaty telefoniczne, co jest najlepszym
wynikiem w ród krajów WNP. Udział cyfrowych centrali telefonicznych stanowi 28 %.
Głównym priorytetem dla Ministerstwa Ł czno ci RB jest telefonizacja miejscowo ci
wiejskich oraz modernizacja sieci telefonicznej.
W ostatnich latach powa nym konkurentem tradycyjnej sieci stacjonarnej stała si
telefonia komórkowa. Liczba u ytkowników telefonów komórkowych wg. stanu na
dzie 1 lipca 2004 roku przekroczyła 1,6 mln osób, co stanowi ok. 16 % populacji
(w porównaniu z 1,2 % w 2001 roku). Obecnie na Białorusi funkcjonuje trzech
operatorów sieci komórkowej: BelCel, MCS („Mobilnaja Cyfrovaja Svjaz”) i MTS
(„Mobilnyje TeleSistemy”). Jako pierwszy (od maja 1993 roku) swoje usługi na rynku
białoruskim zacz ł wiadczy BelCel. Do 2003 roku podstawowym standardem tego
operatora był NMT-450i. Od 15 lipca 2003 roku firma BelCel zacz ła wiadczy usługi
w standardzie cdma2000 (system Diallog). Z usług tego operatora w czerwcu 2004 roku
skorzystało ok. 50 tys. u ytkowników, z czego 44 tys. z sieci Diallog19.
18
19
http://www.logistic.ru/news/2004/2/12/19/26295.html
http://www.belcel.by
52
Gospodarka
Pierwszym i najwi kszym operatorem ł czno ci bezprzewodowej standardu GSM jest
MCS (systemy Velcom i Privet), funkcjonuj cy od kwietnia 1999 roku. Liczba
u ytkowników Velcom na 1 czerwca 2004 roku wynosiła 830 tys. osób20. Firma ta jest
równie przedstawicielem operatora ł czno ci satelitarnej Globstar na Białorusi.
W ci gu dwóch lat funkcjonowania na tym rynku Velcom zainwestował w gospodark
Białorusi ok. 200 mld USD i stworzył ponad 800 miejsc pracy. W 2004 roku warto
inwestycji w rozwój sieci wyniesie ponad 60 mln USD21.
Licz cym si konkurentem MCS jest dynamicznie rozwijaj cy si od 2002 roku
operator MTS. W ci gu dwóch lat działalno ci na białoruskim rynku liczba
u ytkowników tej sieci zwi kszyła si do 740 tys. osób22. Na Białorusi funkcjonuj dwa
systemy poczty ekspresowej: mi dzynarodowy system EMS-Belarus i krajowy system
poczty ekspresowej EXPRESS, który oferuje usługi dor czycielskie „z dnia na dzie ”.
Rozwijaj si tak e inne usługi, jak np. sprzeda wysyłkowa.
Internet i e-business23
Według bada agencji NISEPI we wrze niu 2003 roku liczba u ytkowników internetu
na Białorusi wynosiła ok. 1,4 mln osób. Prawie 13 % wszystkich internautów korzysta z
sieci codziennie, a kolejne 28 % przynajmniej raz w tygodniu. Rozwojowi i
rozpowszechnieniu internetu sprzyjało utworzenie sieci Unibel, do której podł czone
s wszystkie stołeczne uczelni, publiczne organizacji i struktury pa stwowe. Jednak
wykorzystanie zewn trznych kanałów, nale cych do Beltelekomu, oraz du a liczba
u ytkowników negatywnie wpływaj na jako funkcjonowania sieci. Od 2001 roku
partnerem Beltelekomu jest rosyjska firma Metrocom. Według danych słu by
Akavita, liczba białoruskich stron internetowych w połowie 2004 roku stanowiła
ponad 10 tysi cy witryn. Do najbardziej znanych portali nale
m.in.:
http://www.tut.by, http://www.open.by, http://www.akavita.by. Od maja 2004 roku
zacz ła funkcjonowa jedna z najbardziej popularnych w wiecie wyszukiwarek
http://www.google.by.
20
http://www.velcom.by
Ministerstwo Ł czno ci i Informatyzacji Białorusi w dniu 1 lipca 2004 r. ogłosiło konkurs na kolejnego
operatora telefonii komórkowej standardu GSM. Wyłoniony pod koniec 2004 r. operator b dzie musiał
utworzy spółk z Mi sk Sieci Telefoniczn i zainwestowa w pierwszym etapie swojej działalno ci ok.
150 mln USD.
22
Według danych na 1 lipca 2004 roku. http://www.mts.by/news/f526010c7f605eb6.html.
23
Na podstawie danych zawartych w materiałach analitycznych: M. Doroszewicz, Krótki przegl d rynku
ICT na Białorusi (według stanu na 9 czerwca 2004 roku),
http://www.e-belarus.org/review/review2004june.html oraz O. Manaejev, U ytkownicy Internetu na
Białorusi: problemy i perspektywy. http://www.tutby.com/article/analysis/34_print.html (1 czerwca 2004).
21
53
Do najwi kszych sklepów handlu elektronicznego nale sieci sklepów SHOP.BY oraz
ksi garnie internetowe OZ.BY i RODINA.BY. W sieci sklepów SHOP.BY najwi ksz
popularno ci ciesz si : artykuły RTV, płyty CD, ksi ki i telefony komórkowe.
rednia cena jednej transakcji przekracza 100 USD. aden ze sklepów nie wykorzystuje
jednak systemu kart płatniczych, poniewa przyj cie nale no ci w dewizach jest na
Białorusi zabronione. Stosunkowo nisk aktywno w zakresie usług on-line dla osób
fizycznych wykazuj banki. Wyj tkiem s Technobank (http://www.tb.by) oraz
Priorbank (http://www.priorbank.by), który ju w 2001 roku uruchomił dla swoich
klientów usług Visa-internet.
Ochrona rodowiska
Chocia Białoru nie posiada własnych elektrowni j drowych, w 1986 roku prawie
jedna czwarta (23 %) jej terytorium została ska ona w wyniku awarii ukrai skiego
reaktora w Czernobylu, poło onego 12 km od granicy. Na tym terenie skoncentrowało
si dwie trzecie całego opadu radioaktywnego, który rozprzestrzenił si na obszarze
całej Białorusi, tj. 30 % cezu, 70 % strontu i 75 % plutonu. Aby ograniczy skutki
promieniowania utworzono na tym obszarze, ogrodzony drutem kolczastym, unikalny
rezerwat o powierzchni 215 tysi cy hektarów. Ludno wsi le cych na tym terenie
wysiedlono. W jednej z miejscowo ci – po zdj ciu warstwy ziemi i pokryciu drogi
nowym asfaltem – ulokowano siedzib Poleskiego Naukowego Centrum RadiacyjnoEkologicznego, które prowadzi pomiary promieniowania na tym terenie.
Turystyka24
Poło enie geograficzne wraz z dobrymi poł czeniami komunikacyjnymi, pi knymi
krajobrazami i bogatymi zabytkami, tworz dobre podstawy dla rozwoju turystyki.
Turystów przyci gaj znane z historii miejsca i pomniki przeszło ci tych ziem. Na
Białorusi działa 486 firm i biur turystycznych, 63,6 % z nich znajduje si w Mi sku
i rejonie mi skim (286 firm), a 23 w obwodzie mi skim. W Brze ciu i obwodzie
brzeskim działaj 72 firmy, a w obwodach (i miastach obwodowych) witebskim,
homelskim i grodzie skim odpowiednio 41, 37 i 27 firm.
Najwi kszymi firmami s : Alatan Tur, Belarusturist, Sakub, Top-Tur, Belinturist,
Smok-Travel, Sunny Travel, Vneshinturist, Ekologia Tur i Viapol (zał cznik nr 38).
Baza turystyczna Białorusi składa si z:
• 54 hoteli w tym: 25 w Mi sku, 10 w Brze ciu, 6 w Grodnie, po 5 w Mohylewie
i Homlu oraz 4 w Witebsku;
24
Na podstawie notatki WEH Ambasady RP w Mi sku z dnia 30.09.2003.
54
•
•
•
•
Gospodarka
11 kompleksów turystycznych, sanatoriów – w tym 10 we władaniu Administracji
Prezydenta RB;
25 obiektów sanatoryjno-uzdrowiskowych podległych Ministerstwu Zdrowia RB
36 sanatoriów Republika skiego Sanatoryjno-Uzdrowiskowego Zjednoczenia
„Belprofsoyuzkurort”;
5 Parków Narodowych i rezerwatów: Puszcza Białowieska (2 kompleksy
turystyczne), Berezinskij Biosfernyj Zapowednik (3 kompleksy hotelowe),
Braslawskie Ozera (4 kompleksy turystyczne), Prityckij Nacionalnyi Park
(4 kompleksy turystyczne), Hotel Narocz.
Program rozwoju turystyki w latach 2001-2005, opracowany przez Ministerstwo Sportu
i Turystyki RB i zatwierdzony w grudniu 2000 roku decyzj Rady Ministrów RB nr
2026 nie jest realizowany, a firmy turystyczne napotykaj na du e utrudnienia ze strony
władz (np. podwy szanie opłat za wynajem powierzchni biurowych, wymawianie umów
najmu powierzchni biurowych w budynkach pa stwowych itp.). Operatorom
turystycznym zamierzano narzuci ustawowy obowi zek realizacji rocznych obrotów w
wysoko ci 500 tys. USD pod gro b utraty licencji. Wprowadzono obowi zek
posiadania przez nich licencji Narodowego Banku RB na pobieranie opłat za usługi
turystyczne w dewizach. Firmy turystyczne płac takie same podatki jak firmy
produkcyjne (20 % VAT i 20 % podatku od zysku).
Podejmowane s
próby zmonopolizowania bran y turystycznej przez
podporz dkowanie firm turystycznych Zwi zkom Zawodowym, posiadaj cym
najwi ksze zaplecze turystyczne. We wrze niu 2003 roku władze Homla obci yły
lokalne firmy turystyczne 5 % podatkiem od zysku. Odpowiedzi firm turystycznych
z Homla jest wnoszenie przez turystów opłat za zagraniczne wycieczki bezpo rednio
na rachunki operatorów turystycznych w Mi sku. Pi ciu najwi kszych operatorów
utworzyło Białoruski Zwi zek Operatorów Turystycznych (BSTO) w skład którego
wchodz : Alatan Tour, Smok Travel, Sakub, Sunny Travel oraz Vneshinturist.
Zgodnie z zapowiedzi białoruskiego Ministerstwa Sportu i Turystyki z 6 sierpnia 2003
roku, w najbli szym czasie firmy zajmuj ce si turystyk b d kontrolowane.
Marketingowa ocena rynku turystycznego w Białorusi b dzie prowadzona metodycznie
zgodnie z opracowaniami Mi dzynarodowej Organizacji Turystycznej. Głównym celem
kontroli ma by sprawdzenie jakie s nakłady pa stwa na turystyk w porównaniu z
czerpanymi korzy ciami.
Jak wynika z poni ej zamieszczonej tabeli najwi ksza liczba turystów odwiedzaj cych
Białoru pochodzi z Polski. Dramatyczny spadek liczby polskich turystów nast pił w
1995 roku (po doj ciu do władzy obecnego prezydenta RB), natomiast rekordowy był
rok 1999, kiedy to na Białoru przybyło 19.122 Polaków.
55
Tab. 10. Liczba turystów zagranicznych przybyłych na Białoru w zorganizowanych
grupach w latach 1995-2003
Kraj
Razem (bez krajów WNP)
w tym m.in.:
Polska
Łotwa
Litwa
Niemcy
Włochy
USA
Wielka Brytania
Cypr
Holandia
Izrael
Austria
Francja
1995
12518
1999
56064
2000
48050
2001
50757
2002
55177
2003
56600
91
7
12
1675
1356
2222
4603
204
251
110
119
208
19122
9020
3437
5354
1812
2223
3983
1887
360
4724
432
227
13464
6364
1949
5669
1463
2881
6197
1101
427
3723
534
387
11755
7603
2744
4952
1642
4768
8915
1375
502
882
598
700
11028
6359
6734
6147
2067
2855
9117
1258
648
1119
733
581
10287
7665
7458
7067
4225
3376
3282
2602
1347
775
593
486
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, s. 160.
Tab. 11. Liczba turystów białoruskich wyje d aj cych za granic w zorganizowanych
grupach w latach 1995-2003
Kraj docelowy
1995
1999
2000
2001
2002
Razem (bez krajów WNP)
570899
830775
1181570
1215137
1198669
w tym m.in.
534610
740530
1092763
1111899
1082771
Polska*
Litwa
8687
17726
11966
22248
24450
Czechy
3169
18247
17514
17444
19402
Turcja
4260
6988
7555
9280
13064
Bułgaria
5938
14114
10953
11372
11425
Egipt
238
1856
2523
2595
5055
Hiszpania
763
4528
4746
5253
5759
W gry
4671
1533
7385
3154
2843
Niemcy
3172
11843
7816
10918
11014
Słowacja
683
1826
1911
2042
2397
Grecja
1036
976
852
1866
1725
Cypr
479
1671
1603
1836
1363
*
80 %-90 % wyjazdów do Polski zwi zane jest z robieniem zakupów (Białystok, Warszawa)
ródło: Republika Białoru w liczbach 2004, s. 161.
2003
837199
733186
21893
15868
15711
10098
6112
3712
2995
2712
2448
1441
957
W pierwszym kwartale 2004 roku odwiedziło Białoru 9743 turystów zagranicznych,
tzn. o 23,7 % wi cej ni w okresie stycze -marzec 2003 roku. Najwi cej turystów
odwiedziło Mi sk (6575 osób), obwód witebski (1420) i grodzie ski (999), najmniej
zwiedzaj cych przyjechało do obwodu brzeskiego (541), homelskiego (124) i
mohylewskiego (84).
56
Przekształcenia strukturalne
IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE
Informacje ogólne
Trzy s siaduj ce z Polsk kraje byłego ZSRR – Litwa, Ukraina i Białoru – przyj ły
ró ne koncepcje transformacji, ale we wszystkich trzech za cel przyj to stało
podstawowych parametrów makroekonomicznych (cen, kursu walutowego i stopy
procentowej), zrównowa enie bud etu pa stwa i wyrównanie bilansu płatniczego.
Białoru – w odró nieniu od Litwy i Ukrainy – stosuje własn strategi równowa enia
gospodarki, tj. „społecznie zorientowan gospodark rynkow ”. Jej odmienno polega
na tym, e zamiast na prywatyzacji, koncentruje si ona na finansowaniu priorytetowych
sektorów gospodarki w sposób jawny (np. nisko oprocentowane kredyty bankowe) lub
ukryty (daleko id ca ingerencja w działalno gospodarcz ). Białoru zliberalizowała
system cen (z wyj tkiem podstawowych artykułów i surowców) nie prowadz c twardej
polityki finansowej.
Białoru pozostaje w tyle, je li chodzi o przekształcenia własno ciowe i przemiany
instytucjonalne. Najwi ksze opó nienia wyst puj w dziedzinie prywatyzacji du ych
przedsi biorstw pa stwowych oraz reformie systemu finansowego (pa stwo sprawuje
nadzór nad całym sektorem bankowym). W niektórych przypadkach nast piła nawet
ponowna nacjonalizacja przedsi biorstw.
Prywatyzacja przedsi biorstw
W ród europejskich krajów byłego ZSRR Białoru jest jedynym, w którym a 54,1 %
aktywów stanowi własno pa stwow . Przekształcenia s realizowane bardzo powoli,
cz przedsi biorstw wył czono z prywatyzacji ze wzgl du na ich strategiczne znaczenie
dla gospodarki. Cało procesu prywatyzacji poszczególnych przedsi biorstw pa stwowych
jest prowadzona zgodnie z „Koncepcj kierunków reformowania sektora pa stwowego w
Republice Białoru na lata 2001-2005”, przyj t przez Rad Ministrów w 2000 roku.
Stosowane s nast puj ce formy prywatyzacji maj tku pa stwowego25:
• aukcja bez ogranicze nakładanych na kupuj cego;
• aukcja z ograniczeniami nakładanymi na kupuj cego (ochrona przeznaczenia
obiektu lub profilu działalno ci, ochrona miejsc pracy, wykonanie programu
inwestycyjnego, ochrona charakteru historycznego nabywanego obiektu);
• przetarg (od nabywcy da si wypełnienia okre lonych warunków, ustanowionych
przez organa prywatyzuj ce);
26
• przekształcenie przedsi biorstwa w otwart spółk akcyjn .
25
26
Zgodnie z ustaw Nr 2103-XII z 19.01.1993 O prywatyzacji pa stwowej własno ci w Republice Białoru .
Zgodnie z rozporz dzeniem Nr 836 Rady Ministrów RB z 24.06.2002.
57
Prywatyzacja du ych przedsi biorstw
Według stanu na dzie 1 kwietnia 2004 roku Białoru poddała reorganizacji i
prywatyzacji 3909 przedsi biorstw pa stwowych, w ród których 26 % nale y do
kategorii du ych firm. W sumie, w przemy le form własno ci zmieniło 495
przedsi biorstw przeznaczonych do prywatyzacji, a w budownictwie 278. Najwi cej
przedsi biorstw sprywatyzowano w dziedzinie handlu i usług – 1906 i sektorze agrospo ywczym – 713, za w innych bran ach gospodarki 517. W ramach przedwsi wzi
prywatyzacyjnych utworzono 824 otwartych spółek akcyjnych, a w ramach przetargów i
aukcji sprzedano 25 przedsi biorstw. Według danych z 1 kwietnia 2004 roku
Ministerstwa Gospodarki RB zreformowano w tym kraju zakłady, w których
zatrudnionych było 920 tysi cy pracowników.
Akcjonariuszami spółek s banki, inne przedsi biorstwa pa stwowe lub spółki
pracownicze. Akcjonariuszami s tak e przedsi biorstwa produkuj ce głównie na
eksport, jak np. kombinat soli potasowych w Soligorsku, kombinaty petrochemiczne
w Nowopołocku i Mozyrzu, czy kombinat włókien syntetycznych w Mohylewie.
Na pocz tku czerwca 2003 roku Fundusz Mienia Pa stwowego przy Ministerstwie
Gospodarki RB przeprowadził konkurs na sprzeda pakietów akcji (od 46 do 49 %)
najwi kszych przedsi biorstw pa stwowych „Naftan”, „Palmir”, „Hrodna-Azot” i „HrodnaChimwałakno”. Przetarg nie doszedł do skutku z powodu braku ch tnych. W maju 2004
roku Minister Gospodarki ogłosił ponownie przetarg na sprzeda 50 % akcji białoruskich
przedsi biorstw chemicznych i petrochemicznych, w tym takich jak: „Naftan”, „Palmir”,
„Hrodna-Azot”, „Hrodna-Chimwałakno”, „Biełszina” Mohilewchimwołokno”.
Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB z dnia 2 kwietnia 2004 roku Nr 368
O reorganizacji przedsi biorstw, b d cych własno ci pa stwa i przeznaczonych do
prywatyzacji w latach 2004-2005 prywatyzacji podano 97 pa stwowych przedasi biorstw, z
których 52 ma by sprywatyzowanych do ko ca 2004 roku. W ród nich s du e
przedsi biorstwa, takie jak: Mi ska Fabryka „Kalibr”; Brzeska Fabryka Metalurgiczna;
Fabryka „Bobruiskagromasz”; Fabryka „Berezastroimateriały”; Mi ska Fabryka
„Termoplast”; Witebskia Fabryka Radiotechniczna; Zakład „Witjaz” (Witebsk). Zgodnie z
Postanowieniem Rady Ministrów ww. przedsi biorstwa b d przekształcane w otwarte
spółki akcyjne, z kolei zakłady odzie owe: „Moteks” (Grodno); „Mechowaja Fabryka”
(Bobrujsk) zostan przeznaczone do sprzeda y w drodze przetargów.
Stosunkowo wolno realizowana jest prywatyzacja bran y naftowej. Pierwsz prób zmian
w sektorze petrochemicznym podj to w roku 1995 – wyznaczono wówczas do prywatyzacji
42 z ogólnej liczby 51 przedsi biorstw nale cych w 100 % do skarbu pa stwa., wchodz cych
w skład pa stwowego koncernu. Współwła cicielami nowopołockiego i mozyrskiego
przedsi biorstwa petrochemicznego stały by si wówczas rosyjskie koncerny. Prywatyzacja
58
została jednak zablokowana przez Prezydenta RB a plany jej realizacji zostały anulowane27.
Z kolei w roku 2003 koncern „Belneftekhim” poddano reorganizacji polegaj cej na utworzeniu
6 obwodowych oddziałów w miejsce 32 rejonowych.
Rz d Białorusi podj ł w czerwcu 2004 roku decyzj o poł czeniu najwi kszych
przedsi biorstw petrochemicznych w jedn , now struktur pa stwow (Białoruski Koncern
Naftowy). W jego skład wejd : pa stwowy „Belorusneft”; Mozyrski Zakład Przetwórstwa
Naftowego, przedsi biorstwo „Naftan” i Białoruski Naftowy Dom Handlowy. Powstaj cy
koncern ma zaj si dostawami ropy naftowej na Białoru i zaopatrzeniem rynku
wewn trznego w produkty naftowe. Zgodnie z zało eniami rz du Białorusi taka reorganizacja
ma zapewni koncentracj rodków i centralizacj zarz dzania, zwi kszaj c konkurencyjno
na rynku28.
Wyst puj tak e przypadki nacjonalizacji wybranych przedsi biorstw. W połowie lipca 2004
roku zmieniono, w drodze post powania prowadzonego przez s d gospodarczy, form
własno ci firmy prywatnej „Bełmedpreparaty”, działaj cej w bran y medycznej, na pa stwowe
przedsi biorstwo unitarne. Powodem zmiany były bł dy w prywatyzacji przedsi biorstwa
popełnione w latach 90-tych.
Prywatyzacja małych i rednich przedsi biorstw
W ci gu całej dekady sprywatyzowano, stosuj c przetargi b d aukcje, nieco wi cej ni
połow małych i rednich przedsi biorstw. W handlu i przemy le lekkim wynik ten był
lepszy, bowiem w prywatne r ce przeszło ok. 70 % przedsi biorstw, głównie dzi ki
pomocy Mi dzynarodowej Korporacji Finansowej. Były to zwłaszcza tzw. zakłady
komunalne. W zakładach komunalnych, b d cych własno ci pa stwa utworzono w
ramach prywatyzacji 977 otwartych spółek akcyjnych (stan na dzie 1 kwietnia 2004
roku), sprzedano 1359 przedsi biorstw za 563 przekazano w dzier aw osobom
prawnym. Prywatyzacja małych firm le y w kompetencjach władz terenowych, s to
bowiem głównie przedsi biorstwa komunalne, napotyka przy tym na trudno ci ze
wzgl du na nisk sił nabywcz ludno ci i pracowników oraz konieczno uzyskiwania
zgody załóg pracowniczych.
Do ko ca 2004 roku przekształceniom ma ulec 46 przedsi wzi . S to przede
wszystkim: Brzeski KTUPP „Biełarus” (203 zatrudnionych) i „Wostok” (187
zatrudnionych), a tak e Baranowiczeskoje KTUPP Dom Handlowy RADUGA” (190
zatrudnionych).
27
Na pocz tku lipca 2004 r. wiceprezydent Białorusi W. Siemaszka zaproponował rosyjskiemu
„Gazpromowi” utworzenie wspólnego przedsi biorstwa na bazie „Beltransgazu”. Według U. Siemaszki
„Gazprom” mo e kupi połow akcji „Beltransgazu” za kwot 2,5 mld USD.
28
Na podstawie: Niezawisimaja Gazieta z 25.06.2004
59
Prywatyzacja gruntów
Prywatyzacja ziemi pod działalno
przemysłow
Obowi zuj ca do niedawna ustawa z 16 czerwca 1993 roku „O własno ci ziemi”,
zezwalała zagranicznym inwestorom wył cznie na dzier aw ziemi na okres 99 lat.
W oparciu o znowelizowan ustaw , obowi zuj c od 30 grudnia 1997 roku
zagraniczne osoby prawne zostały zrównane z białoruskimi. W dniu 1 stycznia 1999
roku wszedł w ycie nowy kodeks, który m.in. umo liwia zagranicznym inwestorom
i przedsi biorstwom z udziałem kapitału obcego nabywanie na własno gruntów, na
których znajduj si sprywatyzowane obiekty produkcyjne i usługowe oraz terenów pod
budow przedsi biorstw potrzebnych do realizacji wa nych projektów inwestycyjnych.
Znacz cy inwestorzy zagraniczni, którzy ju działaj na terytorium Białorusi, maj
pierwsze stwo w nabywaniu ziemi na własno .
Ziemia nie podlega sprzeda y, je li pod jej powierzchni znajduj si zło a mineralne,
b d na jej obszarze znajduj si zasoby le ne lub wodne, sieci transportowe itp.
Przedmiotem sprzeda y nie mog tak e by ziemie ska one w wyniku awarii w
Czernobylu.
Prywatyzacja gruntów rolnych
W wyniku reformy rolnej (1990-1992) 16 % gruntów rolnych przekazano
gospodarstwom rodzinnym i rolnikom indywidualnym, przy czym jedynie działki
przyzagrodowe przyznawano na własno . Gospodarstwa typu farmerskiego ( rednio
25 ha), mogły by jedynie dzier awione. Ich ł czna powierzchnia stanowi tylko 0,6 %
ogólnego areału ziemi ornej, pochodz cej z rezerw pa stwowych, przy czym maj one
stosunkowo nisk jako . Dzier awcami mog by te zagraniczne osoby prawne lub
fizyczne. Rz d Białorusi nie ma adnej strategii przekazywania na własno ziemi
indywidualnym rolnikom lub podmiotom prawnym. Badania Banku wiatowego
wykazały, e tylko 3 % działek przyzagrodowych stanowi formalnie prywatn własno ,
a 11 % wła cicieli posiada dokumenty potwierdzaj ce ich prawo własno ci do ziemi.
Działania rz du podj te w pierwszym półroczu 2004 roku miały na celu uregulowanie
sytuacji w zakresie obrotu ziemi . Zgodnie z dekretem Prezydenta RB Nr 88 z 16
lutego 2004 roku O restrukturyzacji zadłu e gospodarstw rolnych z tytułu wpłat do
pa stwowego i miejskiego bud etu oraz kredytów udzielonych przez banki pa stwowe,
wprowadzono system współuczestniczenia przedstawicieli pa stwa w decyzjach
dotycz cych funkcjonowania zadłu onych gospodarstw rolnych. Jednocze nie
zwolniono je z wpłat szeregu podatków od dochodów, restrukturyzuj c zarazem ich
zadłu enie. Dekret nakłada tak e obowi zek przygotowania odpowiednich aktów
prawnych maj cych na celu pomoc zadłu onym gospodarstwom. Kolejny dekret
60
Prezydenta RB z 14 czerwca 2004 roku Nr 280 O kolejno ci i warunkach sprzeda y
osobom prawnym przedsi biorstw i kompleksów rolnych dopuszcza ich sprzeda
konkretnym osobom prawnym zainteresowanym ich nabyciem, zezwalaj c na zakup
za kwot wynosz c 20 % warto ci kompleksu (z mo liwo ci rozło enia płatno ci na
3 lata). Wspomniany akt prawny okre la zadania władz rejonowych takie jak
powoływanie komisji do spraw sprzeda y kompleksów rolnych, ustalanie cen
sprzeda y oraz warunków jakie musi spełni kupuj cy (w tym szczególnie utrzymanie
miejsc pracy). Zał cznik do dekretu zawiera szczegółowy harmonogram sprzeda y
kompleksów rolnych. W przypadku Białorusi tego rodzaju polityka mo e mie
znamiona „swoistej rewolucji rolnej”.
Małe i rednie przedsi biorstwa
Kategoria małego biznesu obejmuje na Białorusi osoby prawne i przedsi biorców
prowadz cych indywidualn działalno
gospodarcz . Do małych przedsi biorstw
zaliczane s te, które w transporcie i przemy le zatrudniaj do 100 osób, w rolnictwie do
60, w budownictwie do 50, w usługach socjalno-bytowych i w handlu detalicznym do
3 zatrudnionych, za w innych dziedzinach sfery nieprodukcyjnej do 25 osób. Działalno
małych i rednich przedsi biorstw b d cych osobami prawnymi jest regulowana
ustawodawstwem dotycz cym działalno ci podmiotów gospodarczych. W białoruskiej
praktyce gospodarczej wpływ na zakwalifikowanie przedsi biorstw do tej grupy ma tak e
niekiedy charakter prowadzonej przez nie działalno ci i znaczenie, jakie zajmuj one
w gospodarce narodowej.
Udział małych przedsi biorstw w PKB Białorusi wyniósł w 2003 roku 8,2 %. Tempo
wzrostu realizowanej przez nie produkcji przemysłowej wyniosło w tym samym
roku 122 %, podczas, gdy rednio w kraju – 106,8 %. Dla produkcji towarów
konsumpcyjnych wska niki te wynosiły odpowiednio 120,1 % i 107,3 %. Rentowno
tych przedsi biorstw kształtowała si na poziomie 11,1 %, przy 9,1 % redniej krajowej.
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB, w okresie od stycznia do marca
2004 roku liczba małych prywatnych przedsi biorstw zmniejszyła si o 2,7 tys. i w
dniu 1 kwietnia 2004 roku wynosiła 315743. W roku 2003 udział zatrudnionych (wraz
z indywidualnymi przedsi biorcami) w sektorze małego biznesu wyniósł ok. 13 %
ogólnej liczby zatrudnionych w gospodarce. Małe firmy wytwarzały 8,4 % produkcji
przemysłowej oraz realizowały 9,2 % obrotów w handlu detalicznym i 26,1 % w
handlu zagranicznym, w tym 18,2 % eksportu.
61
V.
FINANSE
Bud et
W grudniu 2003 roku i styczniu 2004 roku podano do publicznej wiadomo ci wyniki
bud etu za 2003 rok. Według danych rz du białoruskiego, dochody skonsolidowanego
bud etu w wynosiły w ubiegłym roku 99,2 % uprzednio planowanych (33 % PKB) za
wydatki 93,7 % (33,4 % PKB). Jednocze nie bud et Białorusi został wykonany po
stronie dochodów w wysoko ci 97,3 %, po stronie wydatków w wysoko ci 90,8 %.
Tab. 12. Dochody i wydatki skonsolidowanego bud etu Białorusi w latach 2000-2004
(I kwartał 2004 r.)
Lata
Skonsolidowany bud et (w mld BYR)
deficyt
wydatki
w mld BYR
3 236,3
- 55,3
6 020,2
- 284,4
8 701,7
- 83,7
12 646,1
- 456,1
19 247,1
- 473,0
dochody
2000
3 180,9
2001
5 735,7
2002
8 618,0
2003
12 190,0
18 774,0
2004a
a
prognoza Ministerstwa Finansów na 2004 r.
% PKB
- 0,6
-1,7
- 0,3
-1,3
-1,0
ródło: Ekonomika Białorusi. Tendencje, prognozy, oceny, Nr 2/2004 r. Instytut Prywatyzacji i Zarz dzania
RB (na podstawie danych Ministerstwa Finansów RB), tab. P 11 – s. 51.
Przyczyn niewykonania planu dochodów jest m.in. fakt, i ze sprzeda y maj tku
pa stwowego i prywatyzacji zamierzano uzyska kwot 430 mld BYR, za uzyskano
zaledwie 3,3 mld BYR. Ponadto zadłu enie z powodu zwłoki w realizacji płatno ci na
rzecz bud etu utrzymało si na poziomie 14,4 %, a w przypadku podatków wynosiło
nawet 70,2 % za liczba odroczonych terminów płatno ci dokonywanych przez
przedsi biorstwa pa stwowe wzrosła ponad trzykrotnie. Cało zadłu enia bud etu wraz
z odsetkami wyniosła na z ko cem 2003 roku 720 mld BYR. Nale y zauwa y , i
sytuacj po stronie dochodów jest zdecydowanie lepsza, je li uwzgl dni si wpływy do
bud etów miejskich z tytułu wzrostu podatków ze sprzeda y, w wyniku podwy szenia
ich stawek oraz obło enia niektórych sprzedawanych towarów dodatkowymi opłatami.
Sytuacja bud etowa w pierwszych miesi cach 2004 roku była dla gospodarki Białorusi
szczególnie korzystna. W okresie od stycznia do maja 2004 roku plan po stronie
dochodów wykonano w 107,1 % (w tym w zakresie dochodów bud etów miejskich w
111,4 %, a pozostałych w 103,5 %). Dochody bud etu za pi miesi cy 2004 roku
wyniosły 6182,7 mld BYR (bez uwzgl dniania ubezpiecze społecznych), czyli 37,7 %
PKB (o 1,2 % wi cej ni w porównywalnym okresie 2003 roku). Najwi ksze wpływy
62
Finanse
pochodziły z podatku VAT (32,6 %), akcyzy (23,5 %) i wpłat do bud etu z tytułu
sprzeda y towarów i wiadczenia usług (16,7 %)29.
Bilans handlu zagranicznego
Do 1991 roku około 92 % obrotów w handlu zagranicznym (94 % w eksporcie i 87 %
w imporcie) przypadało na kraje byłego ZSRR. Po 1991 roku udział tych krajów
w obrotach handlowych maleje, przy utrzymuj cej si dominuj cej roli Rosji jako
głównego ródła surowców energetycznych. Od roku 1995 obroty handlowe z krajami
Unii Europejskiej rosły i stanowiły w 2002 roku około 19 % ogółu zagranicznej
wymiany handlowej. W latach 1992-2003 nie tylko kierunki, ale i wolumen oraz
struktura eksportu i importu uległy zasadniczym zmianom. W okresie tym, ze wzgl du
na du e zapotrzebowanie białoruskiego rynku na towary wysoko przetworzone z krajów
zachodnich, import wzrastał szybciej ni eksport, czego wynikiem było ujemne saldo
bilansu handlowego. Saldo to utrzymywało si w przedziale od 690,2 mln USD
(1999 r.) do 1540,4 mln USD (2003 r.).
Tab. 13. Struktura i dynamika handlu towarami RB w latach 2002-2003
Wyszczególnienie
Eksport towarów
a) inwestycyjnych
b) przemysłowych
w tym energetycznych
c) konsumpcyjnych
Import towarów
a) inwestycyjnych
b) przemysłowych
c) konsumpcyjnych
Saldo
a) inwestycyjnych
b) przemysłowych
c) konsumpcyjnych
2002
(w mln USD)
2003
(w mln USD)
Wzrost/spadek
(w %)
1 149,2
4 859,3
1 450,0
1 933,6
1 286,5
6 209,3
2 066,4
2 398,1
11,9
27,8
42,5
24,0
969,8
6 446,0
2 302,8
1 560,9
1 245,5
8 228,7
2 996,4
1 870,1
28,4
27,7
30.1
19,8
179,4
-1 586,7
- 852,8
372,7
41,0
- 2 019,4
- 930,0
528,0
-77,1
-27,3
-9,1
41,7
ródło: Comiesi czna analiza ekonomiki Białorusi – marzec 2004 r., Nr 3/2004, IPM na podstawie
materiałów Ministerstwa Statystyki i Analiz, Mi sk 2004, s. 2.
Wyniki bilansu handlowego wpływaj na wysoko zadłu enia zagranicznego, a co za
tym idzie koszt jego obsługi i w konsekwencji na saldo obrotów bie cych i bilansu
płatniczego. Zadłu enie Białorusi jest stosunkowo niewielkie; w grudniu 2002 roku
29
Comiesi czna analiza ekonomiki Białorusi – lipiec 2004 r., Nr 7/2004, IPM, Mi sk 2004, s. 3.
63
wynosiło 945 mln USD, co stanowiło około 6,7 % PKB, za w 2003 roku warto ta
nieznacznie si zmieniła osi gaj c poziom 1089 mln USD, czyli ok. 6,2 % PKB30. Koszt
obsługi długu zagranicznego stanowi około 2,4 % całkowitej warto ci eksportu31.
Nale y uwzgl dni fakt, i wielko rezerw walutowych Białorusi na przestrzeni
ostatnich lat ulega ci głym zmianom. O ile w grudniu 2001 roku. wynosiły one 350 mln
USD, to w latach 2002-2003 ich warto kształtowała si na poziomie 450-475 mln
USD (na koniec czerwca 2004 roku 405 mln USD). Rezerwy pozwalały na pokrycie ok.
15 dni importu (najmniej ze wszystkich krajów b. ZSRR). Przykładowo, Rosja posiada
rezerwy walutowe umo liwiaj ce sfinansowanie 9-ciu miesi cy importu32.
Wymienialno
waluty33
Podstaw systemu wymienialno ci walut jest Ustawa Republiki Białoru
O regulacjach dewizowych i kontroli dewizowej z dnia 22.07.2003. Funkcjonuj ce na
terenie Białorusi spółki joint-venture lub spółki b d ce w 100 % własno ci
podmiotów zagranicznych s zagranicznymi podmiotami prawnymi Republiki
Białoru z punktu widzenia prawa dewizowego. Zagraniczne osoby prawne mog
otwiera rachunki w walutach zagranicznych i w rublach białoruskich. rodki na
rachunkach mog by przesyłane za granic lub sprzedawane na wewn trznym rynku
walutowym za ruble białoruskie.
Zagraniczne przedsi biorstwa mog posiada w białoruskich rublach nast puj ce
rodzaje rachunków:
• typ „I” (inwestycyjne), na których gromadzone s
rodki pochodz ce ze
sprzeda y waluty,
• typ „T” (tiekuszczije – bie ce), na których gromadzone s
rodki z tytułu
sprzedanych towarów i usług,
• typ „S” (dla rozlicze operacji dokonywanych z udziałem pa stwowych papierów
warto ciowych Republiki Białoru oraz pa stwowych papierów warto ciowych
NBB)34.
30
Według prognoz misji MFW z maja 2004 r. warto zadłu enia Białorusi na koniec tego roku mo e
wzrosn do ok. 1450 mln USD.
31
Inne dane dotycz ce zadłu enia Białorusi podaje Ministerstwo Finansów RB. Według ministerstwa
całkowite zadłu enie Białorusi wynosi 736,4 mln USD (koniec 2003 r.), co ma stanowi 4,2 % PKB. Za:
Ekonomika Białorusi Nr 2/2004, wyd. IPM. Mi sk 2004, s. 51.
32
Na podstawie IMF Staff Country Report Nr 04/141 – maj 2004 oraz danych statystycznych ze stron
internetowych Ministerstwa Finansów RB.
33
Na podstawie IMF Staff Country Report Nr 00/153; 03/119 – April 2003 oraz materiałów ze stron
internetowych Narodowego Banku RB (www.nbrb.by).
64
Finanse
Zakup waluty zagranicznej przez zagraniczne przedsi biorstwo na rynku
wewn trznym jest mo liwy wył cznie za rodki z kont „I” i „S”. rodki z konta „T”
mog by wykorzystywane wył cznie do rozlicze z podmiotami gospodarczymi
Republiki Białoru za towary, prace oraz usługi, jak równie na pokrycie bie cych
wydatków zwi zanych z utrzymaniem na terytorium tego kraju przedstawicielstwa (w
tym opłaty za dzier aw , opłaty za usługi komunalne oraz inne podobne usługi,
nabycie towarowo-maj tkowych warto ci dla zapewnienia bie cej działalno ci
przedstawicielstwa, opłaty za dzier aw linii ł czno ci, opłaty za przesłanie oraz
dostarczanie ładunków i poczty). Konto „T” słu y tak e do wypłat pensji i innych
wynagrodze pracowników z tytułu umów o prac i umów cywilnych, wydatków
pracowników z tytułu delegacji, przekazywania składek na obowi zkowe oraz
dobrowolne ubezpieczenia społeczne, dokonywania wypłat z tytułu ubezpieczenia
pracowników (zdrowotnego i nieszcz liwych wypadków).
Operacje walutowe na terenie Białorusi mog by dokonywane w postaci35:
• bezpo rednich inwestycji;
• inwestycji portfelowych;
• regulowania płatno ci w handlu zagranicznym;
• opłat za współudział w korzystaniu z obiektów, z wyj tkiem ziem i zasobów
naturalnych, na korzystanie z których wymagane s odr bne zezwolenia;
• innych operacji walutowych, nie b d cych operacjami bie cymi.
Zasada, dotycz ca zagranicznych podmiotów prawnych jest nast puj ca:
• rozliczenia mi dzy rezydentami dokonywane s tylko w rublach białoruskich;
• korzystanie z waluty obcej w rozliczeniach mi dzy zagranicznymi podmiotami
prawnymi dopuszczalne jest w bardzo ograniczonym zakresie, w przypadkach
przewidzianych prawem.
Zagraniczne osoby prawne prowadz ce działalno na terenie Republiki Białoru mog
dokonywa sprzeda y detalicznej i wiadczy odbiorcom usługi za walut obc na
podstawie koncesji wydawanej przez Narodowy Bank Republiki Białoru 36. Zgodnie z
Instrukcj Narodowego Banku Republiki Białoru O dokonywaniu zaliczkowych opłat w
34
Na podstawie postanowienia banku centralnego RB Nr 944 z 4.06.1997 O wprowadzeniu porz dku
inwestycji zagranicznych inwestorów w zakresie zakupu pa stwowych papierów warto ciowych i papierów
warto ciowych NBRB.
35
Na podstawie postanowienia banku centralnego RB Nr 100 z dnia 28.04.2001 O wprowadzeniu prawa
przeprowadzania walutowych operacji, zwi zanych z ruchem posiadanego kapitału.
36
Wykaz przypadków, w których mo na dokonywa sprzeda y detalicznej i wiadczenia usług osobom za
walut obc , ustalany jest przez Bank Narodowy. Na dzie 1 lipca 2004 r. wykaz ten dotyczy jedynie
handlu detalicznego w sklepach wolnocłowych, handlu detalicznego i usług na magistralach drogowych
oraz prowadzenia działalno ci ubezpieczeniowej. Strony, przy rozliczeniach dokonywanych pomi dzy
zagranicznymi przedsi biorstwami i krajowymi nie mog zupełnie swobodnie ustala warunków płatno ci.
65
ramach umów handlu zagranicznego z dnia 28 sierpnia 2003 roku Nr 153, zaliczkowe
płatno ci w walucie obcej lub rublach białoruskich wynikaj ce z umów handlu
zagranicznego na sum ogóln , przewy szaj c ekwiwalent 500.000 USD s dozwolone
tylko w przypadku spełnienia okre lonych warunków.
Rozliczenia wynikaj ce z zagranicznych umów handlowych, przewiduj cych import
towarów, a tak e prac i usług, realizowane s tylko z rachunków importerów, z
wył czeniem przypadków, kiedy płatno ci dokonywane s
z rachunków
nierezydentów Republiki Białoru lub je li obowi zuj inne wymogi okre lone przez
Prezydenta Republiki Białoru albo na jego polecenie przez Rad Ministrów
Republiki Białoru i Bank Narodowy.
Polityka kursowa
Oficjalny kurs rubla białoruskiego ustalany jest na pierwszej porannej sesji Białoruskiej
Giełdy Walutowo-Finansowej, na której waluty pochodz ce z obowi zkowej odsprzeda y
30 % wpływów z eksportu s kierowane do importerów towarów priorytetowych.
Uzyskane rodki rozdzielane s przez Narodowy Bank Białorusi według kwot
procentowych ustalonych przez Rad Ministrów: 59 % na import ropy naftowej, gazu
i w gla, 11 % na import towarów spo ywczych, 6 % na import leków, 7 % dla
Ministerstwa Finansów na spłat kredytów gwarantowanych przez pa stwo.
Aukcje, na których okre lana jest specjalna cena sprzeda y walut odbywaj si raz
dziennie. Banki wystawiaj oferty kupna i sprzeda y walut po ustalonej cenie i stosuj
specjaln procedur . Kurs walut jest pozornie kształtowany na zasadach rynkowych,
jednak w aukcjach bierze udział NBB, który faktycznie ustala jego wysoko , maj c na
uwadze wielko poda y i popytu. Popyt na waluty zazwyczaj znacznie przewy sza ich
poda ( rednio o 20 %). Ró nice zazwyczaj wyrównuje NBB, dzi ki czemu warto
transakcji sprzeda y walut na giełdzie praktycznie jest równa popytowi.
W 2004 roku kurs rubla białoruskiego został powi zany z kursem rubla rosyjskiego,
jednak e Ministerstwo Finansów ukierunkowuje kurs BYR stosownie do dynamiki USD
stosuj c tzw. „mi kkie zwi zanie”. Zgodnie z przyj tymi zało eniami MFW z marca 2003
roku oraz ocen dokonan przez misj MFW w maju 2004 roku istniała w tym czasie
mo liwo podwy szenia warto ci rubla białoruskiego w stosunku do rubla rosyjskiego o
ok. 6,5 % w roku 2004 (wobec 10 % w roku 2003). Zdaniem ekspertów MFW
uczestnicz cych w tej misji, pozwoliłoby to na przeciwdziałanie wzrostowi cen towarów
rosyjskich na rynku białoruskim, w tym szczególnie gazu i innych surowców
energetycznych. Zalecenia MFW nie s w pełni przyjmowane do realizacji przez rz d
białoruski.
66
Finanse
Polityka pieni no-kredytowa
W drugiej połowie lat dziewi dziesi tych nasiliły si subsydia i kredyty udost pniane
przedsi biorstwom w poszczególnych sektorach gospodarki. Na skutek tego wzrosła
gwałtownie ilo pieni dza na rynku i warto kredytów udzielonych rz dowi przez bank
centralny. Narodowy Bank Białorusi wspierał niektóre sektory w sposób po redni, np.
obni aj c progi rezerw statutowych wymaganych w bankach kredytuj cych rolnictwo.
Pod naciskiem Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego, NBB prowadzi w ostatnich
latach bardziej restrykcyjn polityk pieni n , co wyra a si m.in. w ograniczaniu
kredytów udzielanych rz dowi. Pomimo tych ogranicze , warto kredytów wzrosła o
prawie 58 % wskutek wykorzystania rz dowych rezerw.
W czerwcu 2000 roku dokonano zmian w zakresie podporz dkowania NBB, w
wyniku których stał si on niezale ny od rz du. Mimo to, rz d nie zaprzestał
wydawania polece (bankom pa stwowym i prywatnym) zmuszaj c je do udzielania
kredytów wskazanym sektorom gospodarki. Spowodowało to konieczno uelastycznienia
przez NBB polityki emisyjnej i zwi kszenia limitu miesi cznych przyrostów poda y
pieni dza z planowanych 4 % do 6,5 %.
Tab. 14. Podstawowe stawki i kursy Narodowego Banku RB w lipcu i sierpniu 2004 r.
Kursy walut (w BYR)
24.07.2004
Euro
2634,31
Dolar ameryka ski
2156,00
Rubel rosyjski
74,13
Stawki bie ce operacji Narodowego Banku Białorusi
kredyty
dwustronne operacje bankowe
depozyty
Jednodniowe stawki na rynku mi dzybankowym
22.07.2004
(oprocentowanie w stosunku rocznym)
w rublach białoruskich
25,4
w walutach zagranicznych (bez rubli rosyjskich)
2,5
w rublach rosyjskich
4,1
stopa refinansowa
19
21.08.2004
2672,03
2160,00
73,92
27 %
27 %
7-8%
21.08.2004
15,3
3,4
4,0
18 (od
23.08.2004)
ródło: dane Narodowego Banku RB z 27.07.2004 i 21.08.2004
Walcz c z galopuj c inflacj (351 % w 1999 roku), spowodowan nieustann pomoc
dla priorytetowych sektorów (zwłaszcza rolnictwa i budownictwa mieszkaniowego)
oraz finansowaniem deficytu bud etowego poprzez dodatkow emisj pieni dza, w roku
2000 rz d podj ł zdecydowane działania polegaj ce na liberalizacji wymienialno ci
waluty (ujednolicenie kursu, zezwolenie na regulowanie płatno ci w imporcie i
eksporcie w rublach białoruskich). Przyniosły one pozytywny skutek w postaci
67
wspomnianego ju w innym miejscu spadku inflacji z poziomu 207 % w 2000 roku do
61 % w 2001, 46,1 % w 2002 oraz 25,4 % w 2003 roku37.
Zgodnie z przyj tymi w 2003 roku zało eniami polityki pieni no-kredytowej w roku
2004 nast pi ograniczanie wydatków pa stwowych i zwi kszy si efektywno
wykorzystania rodków bud etowych, przewidziano tak e zwi kszenie realnych
dochodów o 14-15 %, a płac o 17-18 %. Na uwag zasługuje determinacja w
zwalczaniu inflacji, która nie powinna przekroczy poziomu 18 % (w I kwartale 2004
roku wyniosła tylko ok. 5 %). Z kolei, przedstawione w czerwcu 2004 roku przez
Białoruski Bank Narodowy główne zało enia polityki pieni no-kredytowej na rok
2005 przewidywały zwi kszenie inwestycji dzi ki pozyskaniu zagranicznych
inwestycji bezpo rednich o warto ci około 1 miliarda USD. Dokument ten zakładał
obni enie obci e podatkowych o 2 % w stosunku do PKB, przy jednoczesnym
ograniczeniu ulg podatkowych (w tym w Wolnych Strefach Ekonomicznych) i innych
rodzajów pomocy pa stwowej dla podmiotów gospodarczych. Uwzgl dniono w nim
tak e ograniczanie wydatków pa stwowych i zwi kszenie efektywno ci
wykorzystania rodków bud etowych, przy jednoczesnym zmniejszeniu tempa inflacji
do 9-11 %. Planuje si , e realne dochody zwi ksz si o 14-15 %, a płace o 17-18 %.
Podstaw polityki gospodarczej na rok 2005 jest ograniczenie inflacji utrudniaj cej
utrzymanie wzrostu gospodarczego Białorusi. Projekt głównych kierunków polityki
pieni no-kredytowej zakładał zmniejszenie w roku 2005 tempa dewaluacji
białoruskiego rubla w stosunku do rubla rosyjskiego (100-102 %) i w stosunku do dolara
(100-103 %). Zgodnie z tym dokumentem warto białoruskiego rubla do jego
rosyjskiego odpowiednika powinna wynosi w dniu 1 stycznia 2006 roku 78,4 BYR, a
w stosunku do dolara USD – nie wi cej ni 2300 BYR. W zwi zku z tym oczekuje si
dalszego potanienia kredytów. Od pocz tku 2004 roku stopa refinansowa została
obni ona kilkakrotnie (w dniu 23 sierpnia 2004 roku do 18 %).
Sektor bankowy
Kodeks bankowy i ustawa o Narodowym Banku Białorusi oddzieliły funkcje banku
centralnego od działalno ci banków komercyjnych. Dokumenty te umo liwiły
powstawanie banków komercyjnych pa stwowych i prywatnych. W 1996 roku było
ich ponad 40, ale ze wzgl du na brak niezb dnego kapitału, do wiadczenia oraz
wykwalifikowanej kadry ich liczba uległa zmniejszeniu. Podstaw prawn
funkcjonowania systemu bankowego Białorusi s :
a. Kodeks Bankowy Republiki Białoru z 25 grudnia 2000 roku38;
37
38
Według danych Interstate Statistical Committetee of the CIS – www.cisstat.com/eng/bel.htm
Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoru , 17.11.2000, Nr 2/219
68
Finanse
b. Dekret prezydenta RB z Nr 320 z 13 czerwca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy
O Narodowym Banku Republiki Białoru 39,
c. Dekret Prezydenta RB z 28 maja 2002 roku Nr 274 Koncepcja rozwoju systemu
bankowego w latach 2001-2010;
d. Rozporz dzenie Dyrektora Narodowego Banku Republiki Białoru z 28 czerwca
2001 roku O wprowadzeniu instrukcji o kolejno ci pa stwowej rejestracji
i licencjonowaniu działalno ci banków i niektórych organizacji kredytowofinansowych (znowelizowane 20 marca 2003 roku)40;
e. Rezolucja Nr 19 Narodowego Banku RB z 31 stycznia 2003 roku Koncepcja
bankowego nadzoru;
f. Rozporz dzenia Rady Ministrów (np. rozporz dzenie z 13 lutego 2003 roku
O warunkach emisji papierów warto ciowych w Republice Białoru 41);
g. Rozporz dzenie Dyrektora Narodowego Banku Republiki Białoru z 23 czerwca
2004 roku O wprowadzeniu zmian w systemie tworzenia obowi zkowych rezerw
banków i innych organizacji kredytowo-finansowych, przechowywanych w NBB42.
Bank centralny
Funkcje banku centralnego pełni Narodowy Bank Białorusi, który powstał z
białoruskiego oddziału dawnego banku radzieckiego (Gosbanku). Bank ten:
• zapewnia emisj pieni dza,
• reguluje system kredytowy,
• spełnia funkcj centralnego depozytu RB,
• emituje papiery warto ciowe RB,
• zapewnia stabilno
białoruskiego rubla na rynku krajowym i na rynkach
mi dzynarodowych,
• nadzoruje i kontroluje działalno banków handlowych i odpowiada za płynno ,
rzetelno i niezawodno systemu bankowego,
• wspiera polityk gospodarcz pa stwa, przygotowuje wytyczne polityki pieni nej,
kontroli walutowej, rynku papierów warto ciowych, itp.,
• opracowywuje zało enia dotycz ce wprowadzenia wspólnej waluty (rubel rosyjski)
w perspektywie najbli szych lat Pa stwa Zwi zkowego Białorusi i Rosji.
39
Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoru
41
42
40
, 18.06.2001, Nr 1/2748
, 2003, Nr 8/9331
, 18.02.2003, Nr 5/11958
, 2.07.2004, Nr 8/11192
69
Poni ej przedstawiono monety i banknoty wydane przez NBB dla upami tnienia
ró nych wa nych wydarze .
Przykładowe monety i banknot, jako wydania okoliczno ciowe Narodowego Banku
Republiki Białoru z lipca 2004 r.
ródło: www.nbrb.by/nationbank/milnew
Niezale nie od zada o charakterze finansowym Narodowy Bank Białorusi odgrywa
tak e istotn rol „mecenasa” konsekwentnie kultywuj cego narodow tradycj i
histori poprzez okoliczno ciowe emisje monet i banknotów.
Banki komercyjne
Z 49 banków działaj cych w latach 1997-2002 z rejestru wykre lono 17, a kolejne cztery
postawiono w stan likwidacji (Czystinwestbank, BełBałtia, BełKomBank, Bełoruskij
Bir ewoj Bank)43. W sierpniu 2003 roku było zarejestrowanych 29 banków, w tym jedna
filia banku zagranicznego (Mosbiznesbank) i 9 banków z udziałem kapitału zagranicznego
(Priorbank, Poiskbank, Biełgazprombank, Minsk Kompleksbank, Minskij Tranzitnyj Bank,
Biełbałtja, Zołotoj Taler, Infobank, Sławnieftbank). W 2003 roku powstały dwa nowe
banki: Mi dzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej i Akcyjny Komercyjny Bank
„Biełrosbank”, a Handlowo-Przemysłowy Bank poł czył si z OAO „Technobankiem”.
W 2004 roku powstał tylko jeden bank komercyjny – COM „BełBank”. Lista banków
działaj cych na Białorusi znajduje si w zał czniku nr 23.
43
Według danych NBB z dnia 1 listopada 2002 roku.
70
Finanse
Najwi kszymi bankami s : Belarusbank (154 oddziały), Belwnieszekonombank
(27 oddziałów), Bełagroporombank (132), Priorbank (20), Belpromstrojbank (56),
Biełinwestbank (53). Ta szóstka wraz z Narodowym Bankiem posiada 85,6 %
wszystkich aktywów bankowych na Białorusi, obsługuje 87 % kredytów dla
przedsi biorstw oraz 90 % kredytów i lokat bankowych ludno ci. Pa stwo posiada
wi kszo ciowe udziały w trzech z tych banków. Urz dnicy pa stwowi kontroluj
procesy decyzyjne, zwłaszcza dotycz ce udzielania po yczek i alokacji kredytów.
Pozostałe banki maj marginalne znaczenie, wiele z nich nale y do wielkich
pa stwowych koncernów. Ł czne aktywa wszystkich banków w 2003 roku stanowiły
warto 10.585.461 mln BYR (6.709.473 mln BYR w 2002 roku) z czego depozyty
miały warto 7.696.975 mln BYR.
Jednym z najaktywniejszych banków w dziedzinie handlu zagranicznego jest
PRIORBANK S.A., który obsługuje prawie 40 % operacji handlu zagranicznego
Białorusi. Dzi ki współpracy z zagranicznymi bankami i powi zaniom z mi dzynarodowymi systemami finansowymi, bank ten stał si jednym z podstawowych kanałów
pozyskiwania kredytów i inwestycji zagranicznych dla gospodarki Białorusi. Posiada
swoje przedstawicielstwa we Frankfurcie nad Menem, w Moskwie i w Warszawie. Jest
jednym z czterech banków w których otwarto linie kredytowe Europejskiego Banku
Odbudowy i Rozwoju na rozwój małej i redniej przedsi biorczo ci. Współpracuje
z polskim bankiem Pekao S.A. w zakresie obsługi transakcji handlu zagranicznego.
Według danych na 1 lipca 2004 roku 14 banków emituje karty płatnicze. O rosn cej ich
popularno ci mo e wiadczy fakt, i do połowy 2004 roku wydano ich poprzez system
bankowy 908,5 tys. W ród kart bankowych 14 % stanowi karty wewn trzne, słu ce
wykorzystaniu we własnej sieci, 78 % ogólnokrajowe, a 8 % mi dzynarodowe44. Z kart
bankowych mo na korzysta w 1723 punktach handlowych i instytucjach bankowych,
437 bankomatach oraz 3815 POS-terminalach45.
Banki z kapitałem zagranicznym
Udział kapitału zagranicznego w całkowitym kapitale zakładowym banków na Białorusi
wynosi 5 %. Republika Białoru jest członkiem Mi dzynarodowego Funduszu
Walutowego, Banku wiatowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Prawo
zezwala na zało enie banku ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego, wspólnego
przedsi wzi cia z partnerem białoruskim, filii banku jako odr bnego podmiotu
prawnego oraz przedstawicielstwa banku zagranicznego. W przypadku banku z
44
Wykaz bankomatów w poszczególnych miejscowo ciach mo na znale na stronach internetowych:
www.nbrb.by/publications/payment/bankomats-map.html.
45
Zgodnie z informacj dyrektora Departamentu Systemu Płatniczego i Informacji NBB z dnia 27 lipca
2004 roku, www.nbrb.gov.by
71
kapitałem mieszanym, udział zagraniczny nie mo e przekracza 49 %. Kodeks bankowy
(punkt 89-121) okre la szczegółowe warunki rejestracji banku z udziałem kapitału
zagranicznego lub przedstawicielstwa. Wielko
udziału kapitału zagranicznego
ustalana jest indywidualnie na podstawie postanowienia NBB (po zasi gni ciu opinii
prezydenta RB – punkt 90 Kodeksu).
Ocena stabilno ci sektora bankowego
Wysoki stopie kontroli pa stwowej zmniejsza wra liwo banków na krótkoterminowe
zagro enia kosztem ich długoterminowej kondycji i efektywno ci. Ponadto konieczne
jest okresowe ich dofinansowywanie. W latach 1999-2003 zwi kszył si stopie
kapitalizacji banków, w 2003 roku aktywa wzrosły o ok. 40 %, a kapitał akcyjny niemal
dwukrotnie, z 815.954 mln BYR w roku 2002 do 1.446.562 mln BYR w roku 2003.
Mimo tych pozytywnych zmian, banki nadal udzielaj kredytów długoterminowych
przedsi biorstwom pa stwowym, które wymagaj gł bokiej restrukturyzacji, nie
prowadz działa naprawczych i cz sto s deficytowe.
Sektor bankowy jest te osłabiany przez rz dowe interwencje podejmowane w celu
zapewnienia rodków dewizowych na zakup importowanego zbo a i kredytów dla
sektora rolnego. Paradoksalnie, nawet zakres gwarancji pa stwowych dla kredytów
denominowanych w obcej walucie mo e stanowi ródło zagro enia. Gwarancje
pa stwowe stały si ju reguł , zwłaszcza w przypadku kredytów dla rolnictwa.
Rozmiary tych kredytów jednak s tak du e, e rz d mo e mie trudno ci ze
sprostaniem swoim zobowi zaniom. O ile w 2002 roku banki udzieliły 1.196.574 mln
BYR kredytów osobom prawnym i fizycznym, to w 2003 roku warto kredytów
wzrosła do kwoty 2.314.681 mln BYR. W tym samym czasie zwi kszyły si tak e
wkłady osób fizycznych w rublach białoruskich i w walutach innych krajów. W
rezultacie za cztery miesi ce 2004 roku (stycze -kwiecie ) wkłady obywateli
zwi kszyły si w walucie krajowej o 32,9 %, za w obcej – o 3,9 % i wynosiły
odpowiednio 1.555.271,7 mln BYR i 562,3 mln USD. Dynamik pozyskiwania
oszcz dno ci cechuj si wszystkie banki, lokuj c w nich rodki nale y jednak mie na
uwadze Kodeks Bankowy (paragraf 121) o gwarancjach bankowych. Zgodnie z nim
pełn gwarancj wkładów pa stwo gwarantuje w nast puj cych bankach:
• ASB „Bełarusbank”;
• OAO „Bełagroprombank”;
• „Bełpromstroibank”
• „Bełwnieszekonombank”;
• „Priorbank”;
• „Bełinwestbank”.
72
Finanse
Natomiast w pozostałych bankach gwarancja taka obowi zuje tylko wtedy, gdy
posiadaj one wkłady depozytowe w NBB. W przypadku upadku lub likwidacji banku
wkłady s zwracane osobom prawnym i fizycznym w wysoko ci nie wy szej ni 1 tys.
USD.
Nadzór bankowy
Zgodnie z ustanowione przez NBB wysokimi pułapami ryzyka maksymalna wysoko
po yczki udzielanej indywidualnemu po yczkobiorcy mo e wynie 25 % kapitału
banku, za maksymalna wysoko po yczki dla wszystkich udziałowców na poziomie
100 % kapitału banku, a dla pojedynczego udziałowca 10 % kapitału.
Pomimo poczynionych ju post pów wci brak jest skonsolidowanego nadzoru, co jest
główn słabo ci całego systemu. Za monitorowanie walutowych rezerw banków
odpowiada nie wydział nadzoru, ale wydział walut zagranicznych. Wiele
z deklarowanych przez NBB zabezpiecze pozostaje na papierze lub jest zbyt łatwo
uchylanych. Takim poczynaniom miał przeciwdziała Kodeks Bankowy z 2001 roku.
W sumie po trzech latach jego obowi zywania w zakresie nadzoru nad sektorem
bankowym nale y stwierdzi , e przyczynił si on do wzrostu liczby dokumentów,
instrukcji i zarz dze wydawanych przez NBB pod adresem kontrolowanych banków.
Rynek kapitałowy
W 1990 roku w RB rozpocz ł si proces tworzenia rynku kapitałowego, który składa si
z nast puj cych segmentów:
• papiery warto ciowe przedsi biorstw (akcje, obligacje),
• pa stwowe papiery warto ciowe (obligacje krótko i długoterminowe),
• papiery warto ciowe emitowane przez władze miejskie,
• papiery warto ciowe banków komercyjnych (weksle, certyfikaty depozytowe
i oszcz dno ciowe),
• imienne czeki prywatyzacyjne.
Głównymi uczestnikami rynku kapitałowego s banki komercyjne, które kupuj przede
wszystkim pa stwowe papiery warto ciowe.
Białorusk giełd walutowo-kapitałow utworzyło 18 banków w dniu 4 marca 1993
roku. Jej najwi kszymi akcjonariuszami s : NBB, Ministerstwo Zarz dzania Maj tkiem
Pa stwa i Prywatyzacji, Białoruski Bank Rozwoju S.A., Słowia ski Wspólny Akcyjny
Bank Naftowy „Słaftnieftiebank”. Pierwsze obroty walut zagraniczn miały miejsce
24 marca 1993 roku.
73
Zgodnie z ustaw z 12 marca 1992 roku „O papierach warto ciowych i giełdach papierów
warto ciowych”, Rada Ministrów i NBB co roku ustalaj kwoty wywozu/wwozu
papierów warto ciowych (akcji i obligacji podmiotów gospodarczych). Pa stwowy
Komitet Papierów Warto ciowych w ci gu 10 dni dokonuje rejestracji i wydaje
zezwolenie na wszystkie transakcje dotycz ce wwozu/wywozu papierów warto ciowych.
Dochód uzyskany przez podmioty gospodarcze z krótkookresowych obligacji
pa stwowych nie jest opodatkowany.
NBB wprowadza do obiegu tak e obligacje na okaziciela nominowane w dolarach USA
do wykupu na wolnym rynku za ruble białoruskie lub dolary. Ich oprocentowanie wynosi
6 % rocznie, za jednostkowa warto – 100 USD. Termin wykupu wynosi 365 dni, ale
mog by zachowane do 30 wrze nia 2006 roku przy niezmienionym oprocentowaniu.
Ka dej emisji papierów warto ciowych towarzyszy rozporz dzenie NBB zawieraj ce:
• obliczenia i wzory wylicze słu ce do ustalenia dochodu z papierów w skali roku;
• wszystkie parametry papierów (terminy, limity udziałów i inne dane);
• warunki sprzeda y osobom fizycznym, bankom, organizacjom kredytowofinansowym;
• kolejno skupu papierów;
• ankiety kandydatów do zakupu;
• certyfikat globalny emisji;
• obowi zki pierwszego inwestora;
• protokoły z zakupu.
Ubezpieczenia
Rynek ubezpieczeniowy zacz ł si rozwija po zniesieniu monopolu pa stwa w 1990
roku. Obecnie działaj 54 instytucje ubezpieczeniowe, które posiadaj ponad 270
oddziałów. Najwi ksz spółk jest „Biełgosstrach” posiadaj ca udział w rynku
wynosz cy 45 %. Najwi cej spółek ubezpieczeniowych działa w Mi sku (90 %),
podczas gdy w Mohylewie jest ich 3 %, w Witebsku 2 %, a w Grodnie 1 %.
Wydatki na ubezpieczenia s niskie i wynosz 0,5 % PKB. Organem kontroluj cym jest
Komitet Nadzoru Działalno ci Ubezpieczeniowej przy Ministerstwie Finansów.
Podstaw prawn jest przyj ta w 1993 roku ustawa „O ubezpieczeniach”, w oparciu o
któr wydano licencje na ponad 40 rodzajów ubezpiecze w trzech grupach:
I grupa
ubezpieczenia osobowe (ubezpieczenie na ycie, od nieszcz liwych
wypadków, emerytalne i medyczne),
II grupa
ubezpieczenia maj tkowe,
III grupa
ubezpieczenia od odpowiedzialno ci cywilnej.
74
Finanse
Do obowi zkowych ubezpiecze nale : ubezpieczenie prac budowlanych (od 1998
roku) oraz ubezpieczenie posiadaczy pojazdów mechanicznych od odpowiedzialno ci
cywilnej (od 1 lipca 1999 roku). Obowi zkowe jest równie ubezpieczenie niektórych
rodzajów działalno ci zawodowej. Aby otrzyma licencj na prowadzenie działalno ci
notariusze, adwokaci i agenci ubezpieczeniowi musz by ubezpieczeni na kwot nie
mniejsz ni 500 EUR, agenci celni na kwot nie mniejsz ni równowarto 10 tysi cy
minimalnych płac, a spedytorzy na tysi c minimalnych płac. Wszystkie pozostałe
rodzaje ubezpiecze s dobrowolne.
Sprzeda polis zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych jest zabroniona,
z wyj tkiem zielonej karty. Udział zagranicznego kapitału jest mo liwy tylko w formie
spółki z białoruskim partnerem z ograniczeniem udziału zagranicznego partnera do
49 %. Na rynku działa 15 spółek ubezpieczeniowych z kapitałem zagranicznym.
Wspólnikami s osoby fizyczne i prawne z Niemiec, USA, Polski, Wielkiej Brytanii,
Rosji, Austrii, Belgii i innych krajów.
rodki gromadzone przez spółki ubezpieczeniowe s inwestowane zgodnie z
ustalonym trybem. Rezerwy ubezpieczeniowe (nie mniej ni 10 %), powinny by
ulokowane na kontach bankowych, przy czym w jednym banku mo na lokowa nie
wi cej ni połow kwoty. Pozostała cz
wolnych rodków powinna by ulokowana
w pa stwowe papiery warto ciowe (nie mniej ni 35 %), w papiery warto ciowe
terenowych organów administracji pa stwowej (nie wi cej ni 10 %), w papiery
warto ciowe podmiotów gospodarczych (nie wi cej ni 15 %) i w nieruchomo ci (nie
wi cej ni 20 %). Co najmniej 80 % inwestowanych rodków powinno by
ulokowane w kraju, a minimum 40 % zysku z działalno ci inwestycyjnej spółek
ubezpieczeniowych ma by przeznaczone obligatoryjnie na zwi kszanie rezerw.
Obecna struktura lokowania rezerw ubezpieczeniowych odzwierciedla stosunkowo
ograniczone jeszcze mo liwo ci inwestycyjne na Białorusi.
System ochrony socjalnej
System ochrony socjalnej polega na tym, i niewielkie kwoty s kierowane do znacznej
liczby osób, zamiast do tych, którzy najbardziej pomocy potrzebuj . Wszechobecna
kontrola cen dotyczy nie tylko podstawowych produktów ywno ciowych. Regulowana
jest wysoko czynszów mieszkaniowych, ceny usług komunalnych, komunikacyjnych,
transportowych. Podobnie jest w rolnictwie: subsydia obejmuj dopłaty do nawozów,
pestycydów, usług weterynaryjnych, leasing maszyn rolniczych itp. Dopłaty te maj
wyrówna koszty wynikaj ce z warunków produkcji.
Szeroko rozbudowany jest system bezpo rednich i po rednich subsydiów. Bezpo rednie
subsydia skierowane s do sektora komunalnego, transportowego i komunikacyjnego;
75
pokrywaj one ró nic pomi dzy kosztem usługi a cen , jak płac odbiorcy. Po rednie
subsydia polegaj na tym, e niektórzy u ytkownicy lokali (podmioty gospodarcze) lub
odbiorcy usług komunalnych płac ni sze ceny za te same usługi. Budownictwo
mieszkaniowe, rolnictwo i niektóre gał zie produkcji otrzymuj subsydiowane kredyty;
ich koszt si ga ponad 4 % PKB.
System emerytalno-rentowy zapewnia tylko minimum ochrony dla 2,5 mln emerytów i
rencistów. Fundusz ubezpiecze społecznych opiera si na bie cych wpływach
i wydatkach i nie ma adnego zabezpieczenia. Z powodu trudno ci finansowych
zaniechano planowanego podwy szenia wypłacanych wiadcze do wysoko ci 55 %
redniej płacy roboczej. Aby zmniejszy koszty drastycznie zredukowano wysoko
emerytury dla najlepiej zarabiaj cych. Najgorzej zarabiaj cym zagwarantowano
minimaln
emerytur
podnosz c współczynnik jej naliczania do poziomu
przewy szaj cego 100 %.
Z funduszu socjalnego (emerytalno-rentowego) wypłacane s ponadto dodatki rodzinne
na dzieci poni ej 3 roku ycia, dzieci w wieku od 3 do 16 lat w rodzinach o najni szych
dochodach, dzieci niepełnosprawne, zasiłki dla samotnych matek, zasiłki macierzy skie,
a tak e ró ne ulgi dla weteranów wojennych.
Reforma systemu ubezpiecze społecznych
Realizowana w ostatnich latach reforma ubezpiecze społecznych jest przeprowadzana
w dwóch etapach:
• w roku 2001 wzmocniono system minimalnych wiadcze socjalnych i rozszerzono
wiadczenia adresowane do grup najbardziej potrzebuj cych;
• do 2005 roku fundusz socjalny podlegał podziałowi na dwa niezale ne fundusze
ubezpiecze społecznych i pomocy społecznej.
Od 1 stycznia 2001 roku działa nowa sie pomocy społecznej, wdro ona dzi ki pomocy
w ramach programu pomocy technicznej Banku wiatowego. Ma ona umo liwi pełne
uwolnienie cen z jednoczesn ochron ludno ci o najni szych dochodach, której liczba
szacowana jest na około 700 tysi cy. Koszty tej operacji w roku 2001 wyniosły 16 mln
USD, a w 2002 roku 17,8 mln USD.
O przyznaniu wiadcze decyduje kryterium dochodu. Zasiłek socjalny przysługuje
w przypadku gdy redni dochód na głow w ci gu ostatnich trzech miesi cy
poprzedzaj cych wyst pienie o zasiłek nie przekraczał 50 % poziomu tzw. minimum
egzystencji, b d cego wyznacznikiem ubóstwa na Białorusi. Oprócz kryterium dochodu
na głow dodatkowo s brane pod uwag takie czynniki jak: stan zdrowia, warunki
domowe, samotno , wielodzietno , posiadanie niesprawnego członka rodziny czy
wiek powy ej 80 lat, w tym tak e kombatanctwo.
76
Finanse
Nowy system wymaga wyst pienia z wnioskiem i wypełnienia deklaracji o dochodach.
Wa ne jest, e zasiłki s chronione przed inflacj przez ich powi zanie z dochodem
zapewniaj cym minimum egzystencji, który jest co kwartał rewaloryzowany o
współczynnik inflacji. System ten pozwala rz dowi na wycofanie si z subsydiowania
czynszów i usług komunalnych. Obecnie porz dkowane s rozliczne ulgi, zmniejszane s
pa stwowe dopłaty do cen leków, usług sanatoryjnych, komunalno-mieszkaniowych,
transportu itp.
Rada Ministrów Białorusi rozporz dzeniem z sierpnia 2004 roku O współczynnikach
minimalnych dochodów podała kwoty dla poszczególnych grup demograficznych
ludno ci, stosowane przy udzielaniu pomocy socjalnej. Bud et minimum socjalnego
wynosi 128.390 BYR (poprzednio 119.260 BYR) rednio na osob , dla osób pracuj cych
137.510 BYR (poprzednio 127.570 BYR), dla emerytów i rencistów 110.590 BYR
(103.180 BYR), dla studentów 133.650 BYR (123.970 BYR), dla dzieci w wieku od 3 do
16 lat – 144.160 BYR (131.730 BYR), dla dzieci do 3 lat – 112.300 BYR (104.310 BYR).
Mi dzynarodowa pomoc finansowa
Białoru otrzymuje stosunkowo ograniczon pomoc w postaci dopływu kredytów
inwestycyjnych, poniewa mi dzynarodowe organizacje finansowe uzale niaj swoje
zaanga owanie si w tym zakresie od zrealizowania przez Białoru programu reform
pod nadzorem ekspertów Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego.
Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
Białoru została członkiem MFW w lipcu 1992 roku z udziałem 373 mln USD, co
stanowi 0,19 % cało ci i daje jej prawo do 0,20 % wszystkich głosów. Kraj ten korzystał
dotychczas trzykrotnie z funduszy MFW przeznaczonych na wspieranie reform
gospodarczych. Z przyznanej przez MFW kwoty kredytu 424,79 mln USD do 1995 roku
wykorzystano 240,12 mln USD. Programy pomocy technicznej realizowano w sektorze
wydatków publicznych, podatków i ceł, systemu nadzoru bankowego, polityki
monetarnej, w procesie organizowania banku centralnego oraz w dziedzinie statystyki.
MFW przeszkolił 25 białoruskich urz dników pa stwowych m.in. w dziedzinie polityki
finansowej i programowania, bilansu płatniczego i statystyki finansowej pa stwa.
W okresie od kwietnia do wrze nia 2001 roku pod nadzorem przedstawicieli MFW miał
by wdra any program naprawczy, w ramach którego Rz d Białorusi zobowi zał si do
prowadzenia okre lonej polityki makroekonomicznej i przeprowadzenia niezb dnych
reform strukturalnych. Realizacja tego programu została negatywnie oceniona przez
przedstawicieli MFW na przełomie lipca i sierpnia 2001 roku. Na skutek nie
zrealizowania programu naprawczego, kredytowanie zostało wstrzymane. MFW
77
postulował m.in. uchylenie dekretu Prezydenta nr 40 na podstawie którego mo e on
skonfiskowa mienie osoby fizycznej lub przedsi biorstwa46. Niezb dne minimum
reform gospodarczych wymaganych przez Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy to:
• twardsza polityka bud etowa i pieni na, która pozwoliłaby kontrolowa deficyt
bud etowy i inflacj ,
• zwi kszenie niezale no ci Narodowego Banku Białorusi,
• zmniejszenie ingerencji pa stwa w gospodark ,
• poprawa warunków działania małych i rednich przedsi biorstw,
• zmniejszenie subsydiowania przedsi biorstw pa stwowych,
• przeprowadzenie reformy bankowej i zmniejszenie ingerencji pa stwa w tej dziedzinie.
W marcu 2003 roku, w oparciu o opinie ekspertów MFW i rz du RB opracowano
zało enia do nowego programu reform. Miał on na celu zmniejszenie inflacji,
liberalizacj cen (szczególnie w sektorze energetycznym), rozwój sektora prywatnego,
zmniejszenie biurokracji (zwłaszcza w stosunku do inwestorów zagranicznych),
przyci gni cie inwestycji zagranicznych oraz zwi kszenie rezerw walutowych pa stwa.
W sierpniu 2003 roku, na zaproszenie NBB, na Białoru przybyła kolejna misja MFW
ds. pomocy technicznej. Miała ona pomóc władzom w przygotowaniu projektów ustaw
zapobiegaj cych procederowi prania brudnych pieni dzy i finansowania terroryzmu,
a tak e w utworzeniu specjalnej organizacji zajmuj cej si zbieraniem informacji
finansowych i pogł bianiem współpracy mi dzynarodowej. Kolejna misja MFW,
przebywaj ca na terenie Białorusi w kwietniu 2004 roku sporz dziła szereg raportów i
opracowa dotycz cych gospodarki białoruskiej. Zawieraj one uwagi krytyczne,
dotycz ce przede wszystkim polityki kredytowej oraz niskiego tempa prywatyzacji.
Znalazło si tam tak e szereg ocen pozytywnych, zwi zanych m.in. z umacnianiem
rubla białoruskiego, rozwojem systemu bankowego, tworzeniem aktów normatywnych
przeciwdziałaj cych korupcji. Raporty te s dost pne na stronach internetowych MFW
pod adresem: www.imf.org.
Bank wiatowy (B )
Białoru jest członkiem B od roku 1992. Warto otrzymanych z Banku wiatowego
dotacji wyniosła 14 mln USD, a ł czna warto po yczek si ga kwoty 171,2 mln USD,
w tym:
• po yczka na budow infrastruktury instytucjonalnej (8,3 mln USD),
• po yczka na rozwój le nictwa (41,9 mln USD),
• po yczka na odbudow (120 mln USD).
46
Tymczasem 8 sierpnia 2003 roku prezydent A.Łukaszenka podpisał kolejny dekret O niektórych zagadnieniach
zwi zanych z deklarowaniem dochodów, maj tku i ródeł dochodów przez osoby fizyczne, zgodnie z którym
niezło enie deklaracji b dzie poci gało za sob sankcje finansowe, a do konfiskaty mienia wł cznie.
78
Finanse
Ł czna warto po yczek udzielonych przez Bank wiatowy do roku 1995 wyniosła
110 mln USD. W latach pó niejszych ich warto w skali roku wynosiła od 13,74 mln
USD w roku 1996 do zaledwie 6,92 mln USD w roku 2001. Dalsza pomoc Banku
uzale niona jest od podj cia przez białoruskie władze i bank centralny działa
zmierzaj cych do oparcia kursu rubla białoruskiego na systemie rynkowym, ograniczenia
kontroli cen i stosowania subsydiów, podj cia zdecydowanych reform strukturalnych.
Według raportów MFW z maja 2004 roku Bank wiatowy zamierza przeznaczy 190,6
mln USD kredytów na modernizacj obiektów sfery socjalnej Białorusi (w tym
szczególnie na modernizacj obiektów energetycznych) oraz 15 mln USD na tzw. granty
(dotacje celowe). Granty te maj słu y m.in. sfinansowaniu prac analitycznych
dotycz cych diagnozy i sposobów reaktywacji ska onych terenów (Czernobyl). Bank
wiatowy prowadzi tak e dialog z władzami białoruskimi w zakresie realizacji małych
grantów na rzecz społecze stwa obywatelskiego oraz wspierania sektora MSP.
Mi dzynarodowa Korporacja Finansowa (MKF)
Białoru jest członkiem tej organizacji od 1992 roku. Korporacja rozpocz ła swoj
działalno w tym kraju od projektów pomocy technicznej wspieraj cych rozwój sektora
prywatnego, zwłaszcza małych i rednich przedsi biorstw w celu przygotowania
podstaw pod przyszł działalno inwestycyjn .
Projekt małej prywatyzacji, finansowany przez USAID, realizowany w latach 19932000, zaowocował sprywatyzowaniem 1110 podmiotów komunalnych. Do połowy
2000 roku ponad 70 % handlu detalicznego, 51 % placówek ywieniowych i 36 %
placówek wiadcz cych usługi dla ludno ci zostało sprywatyzowanych.
Projekt post-prywatyzacyjny, finansowany przez brytyjski Know-How Fund,
realizowany w latach 1995-2000, przyczynił si do utworzenia 2 o rodków wspierania
przedsi biorczo ci (w Brze ciu i w Grodnie) działaj cych na zasadach rynkowych.
Ponadto zorganizowano 98 kursów, seminariów i spotka z udziałem 2000 uczestników.
Przeszkolono ł cznie 120 doradców gospodarczych we wszystkich obwodach Białorusi.
Projekt rozwoju małych i rednich przedsi biorstw, którego realizacj rozpocz to
w maju 2000 roku, ma na celu zwi kszenie ilo ci podmiotów gospodarki rynkowej.
W ramach tego projektu centrum koordynacyjne w Mi sku i sie placówek terenowych
współpracuje z lokalnymi przedsi biorcami tworz c w ten sposób infrastruktur ds.
promocji przedsi biorczo ci. Pomoc techniczna udzielana jest bezpłatnie we współpracy
z partnerskimi organizacjami, na które składaj si lokalne organizacje gospodarcze,
stowarzyszenia przedsi biorców, o rodki wspierania przedsi biorczo ci, o rodki
naukowe, inkubatory przedsi biorczo ci, organizacje mi dzynarodowe, zwi zki
zawodowe i zwi zki przedsi biorców oraz organizacje pozarz dowe.
79
MKF podtrzymuje tak e kontakt z instytucjami rz dowymi w celu udzielania pomocy
prawnej na rzecz sektora MSP, w tym tworzenia klimatu inwestycyjnego. Do stycznia
2004 roku zrealizowała ona 5 projektów pomocy technicznej na kwot 9,4 mln USD. W
sektorze bankowym Korporacja przedstawiła pi cioletni plan finansowania (2004-2008)
sektora prywatnego Białorusi (za po rednictwem Priorbanku) na kwot 15 mln USD.
Unia Europejska
Białoru otrzymuje pomoc równie z Unii Europejskiej. Ma ona charakter finansowy
i techniczny. Przedmiotem pomocy jest rozbudowa i modernizacja przygranicznej
infrastruktury w ramach zintegrowanego wykorzystania programów PHARE i TACIS
w celu równomiernego rozwoju infrastruktury na białorusko-polskiej granicy. Unia
Europejska przyznała Białorusi kredyty o warto ci 48,44 mln USD. Do 1996 roku
przekazano jedynie 26,42 mln USD oraz 112 mln EUR po yczki z Europejskiego
Banku Odbudowy i Rozwoju. Mimo zawieszenia programu TACIS na lata 1996-1999
i zamro enia 37 mln EUR, Unia nadal wspierała rozwój społecze stwa obywatelskiego
na Białorusi, skupiaj c si na mediach, organizacjach pozarz dowych i młodzie y
(w sumie 5 mln EUR). W 2000 roku ponownie przeznaczono w ramach programu
TACIS 5 mln EUR na wsparcie Programu Małych Grantów.
Na przestrzeni lat 2000-2003 Rosja uzyskała z UE na rozwój infrastruktury 600 mln
EUR, Ukraina 435 mln, za Białoru zaledwie 10 mln EUR. Dodatkowo ze wzgl du na
du e znaczenie dla Unii Europejskiej paneuropejskiego korytarza transportowego
Moskwa-Berlin, Białoru otrzymała wsparcie 16 mln EUR na budow terminala cargo
Brze -Kozłowicze.
Szczegóły dotycz ce Programu S siedztwa INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006
mo na znale
na stronach internetowych WEH Ambasady Polskiej w Mi sku
(www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php?section=wehinfo) lub na stronach
internetowych UE: http://www.interreg.gov.pl.
W maju 2004 roku został opracowany tak e program „European Neighbourhood Policy
Strategy Paper” (Strategia Europejskiej Polityki S siedzkiej) odnosz cy si do Rosji,
Białorusi i Ukrainy. Docelowo ma on by realizowany do roku 2006. Program ten
powtarza wi kszo zało e poprzednich programów unijnych, podlegaj cych realizacji
na wschodnim pograniczu.
80
System podatkowy
VI. SYSTEM PODATKOWY
Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi
Legislacyjn podstaw systemu podatkowego s nast puj ce akty prawne:
a) O podatku od warto ci dodanej (Nr 1319-XII z 19.12.1991);
b) O akcyzie (Nr 1321-XII z 19.12.1991), znowelizowana 1.01.1998;
c) Rozporz dzenie RM O stawkach akcyzy na towary akcyzowe (Nr 111
z 5.04.2002);
d) O podatkach drogowych w RB (Nr 73-3 z 23.12.1991);
e) O bud ecie RB na 2002 rok (Nr 72-3 z 29.12.2001);
f) O podatkach dochodowych i dywidendach (Nr 1330-XII z 22.12.1991);
g) Dekret Prezydenta RB O opodatkowaniu dochodów otrzymywanych z ro nych
rodzajów działalno ci (Nr 43 z 23.12.1999);
h) O podatku dochodowym od osób fizycznych (Nr 1327-XII z 21.12.1991);
i) O wysoko ci zobowi za na fundusz socjalny (Nr 138-XIII z 29.02.1996);
j) O podatkach gruntowych (Nr 1314-XII z 18.12.1991);
k) O podatku za wykorzystywanie rodowiska naturalnego (Nr 1335-XII
z 23.12.1991);
l) O podatku od działalno ci (Nr 1337-XII z 23.12.1991);
m) O podatkach komunalnych (Nr 617-XII z 20.02.1991);
n) Dekret Prezydenta RB O wprowadzenie jednego podatku od produkcji rolnej
(Nr 2 z 13.07.1997);
o) O uproszczonym systemie opodatkowania małej przedsi biorczo ci (Nr 121-3
z 31.12.1997);
p) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od przedsi biorczo ci
rozrywkowej (Nr 21 z 01.12.1998);
q) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od dochodów z działalno ci
loteryjnej (23.04.1999);
r) O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu niektórych aktów prawnych Republiki
Białoru w zakresie opodatkowania (Nr 260-3 z dniem 01.01.2004).
Na system podatkowy składaj si podatki powszechne (pa stwowe), podatki lokalne i
inne opłaty obowi zkowe. Podatki pa stwowe i obligatoryjne opłaty obowi zuj na
terytorium całego kraju i wpływaj do bud etu pa stwa lub pa stwowych funduszy
pozabud etowych. Podatki lokalne obowi zuj tylko na terenie okre lonej jednostki
administracyjno-terytorialnej i zasilaj jej bud et.
81
Tab. 15. Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne
Podatek/składka
Podatek dochodowy od osób
prawnych
Podatek dochodowy od osób
fizycznych
Podatek od towarów i usług
(VAT)
Podatnik
osoba prawna
od podmiotów
polskich
Podstawa obliczenia
dochóda
przychody z dywidend oraz inne
przychody z tytułu udziału w
zyskach osób prawnych
je li udział podmiotu polskiego w
kapitale spółki białoruskiej wynosi
ponad 30 %
osoby fizyczne pracownicy
osoby prawne
kwota nale na z tytułu sprzeda y w
miesi cu sprawozdawczym,
pomniejszona o kwot nale nego
podatku w tym miesi cu;
Podatek od maj tku
Składka na fundusz
stabilizacji gospodarki
produkcji rolnej oraz
ywno ci
Składka na fundusz
mieszkalno-inwestycyjny
Składka na fundusz
mieszkalny w zakresie
utrzymania i remontu
Podatek na fundusz drogowy
osoby prawne
osoby prawne
Ubezpieczenie społeczne
pracodawca
pracownik
pracodawca
osoby prawne
osoby prawne
osoby prawne
w imporcie towarów – warto celna
powi kszona o nale ne cło;
rednioroczna warto maj tku
przychody z tytułu sprzeda y
towarów (usług)
Stawka (%)
24,0
15,0
10,0
9,0 - 30,0
18,0 – podstawowa;
18,0 – dla tranzytu przez
terytorium (w tym gazu);
10,0 – od obrotu
w rolnictwie i produktów
dla dzieci;
0,0 – w eksporcie;
1,0
1,0
towarów (usług)
towarów (usług)
0,5
towarów (usług)
fundusz płac
wynagrodzenie pracownika
fundusz płac
1,0
1,0
35,0
1,0
1,0
Składka na rzecz funduszu
zatrudnienia
Podatek nadzwyczajny
pracodawca
fundusz płac
4,0
a
według art.91 Kodeksu Inwestycyjnego Białorusi zwalnia si od podatku dochodowego od osób prawnych w
ci gu trzech lat od chwili wykazania zysku podmiot gospodarczy, w którego kapitale zakładowym udział
zagraniczny stanowi ponad 30 %, a zysk pochodzi ze sprzeda y towarów (usług) produkcji własnej, z
wyj tkiem działalno ci w zakresie handlu;
ródło: zestawienie zbiorcze na podstawie aktów normatywnych Białorusi
Obowi zkowi podatkowemu na Białorusi podlegaj :
a) obywatele Republiki Białoru ;
b) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa o ile przebywaj
nieprzerwanie 183 dni kalendarzowych w roku na terytorium tego pa stwa;
c) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa maj ce pozwolenie na prac
i przebywanie na terytorium RB, nawet je li ich pobyt w tym kraju nie przekracza
183 dni.
82
System podatkowy
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Skala podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi: 9 %, 15 %, 20 %, 25 % i 30 %
w zale no ci od wysoko ci dochodów. Ka dego roku do rozlicze ustalane s stawki
minimalnych miesi cznych wynagrodze (MM). Dla 2004 roku stawka ta wynosi
83 tys. BYR (490 BYR – najmniejsza stawka godzinowa). Ponadto osoby fizyczne
wpłacaj składki na fundusz socjalny, płac podatek od nieruchomo ci, gruntowy i inne.
Tab. 16. Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych
Wielko
dochodu w skali miesi ca (Y)
Y < 240 MMO
240 MMO < Y < 600 MMO
600 MMO < Y < 840 MMO
840 MMO < Y < 1 080 MMO
1 080 MMO < Y MMO
Stawka podatku (w %)
9
15
20
25
30
Tab. 17. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych w 2004 roku47
Wielko
dochodu (BYR)
do 4 180 080
od 4 180 081 do 10 450 200
od 10 450 201 do 14 630 280
od 14 630 281 do 18 810 360
od 18 810 361 i wi cej
Podatek
9%
376 207 BYR + 15 % od sumy przekraczaj cej 4 180 080 BYR
1 316 725 BYR + 20 % od sumy przekraczaj cej 10 450 200 BYR
Deklaracje podatkowe wypełnia si tylko w tym przypadku, je li dochód osi gany jest z
kilku ródeł i przekracza równowarto około 7 tys. złotych (stawka podatku od tej
wysoko ci dochodu wynosi 9 %). Najwy sza stawka podatkowa wynosi 30 % i płaci si
j przy dochodach przekraczaj cych równowarto 31,5 tys. złotych (według kursu z
23.08.2004, gdzie 1 PLN = 597,46 BYR za: www.tb.by). Członkowie kołchozów i inni
pracownicy kompleksu rolno-spo ywczego płac taki sam podatek, jak inni pracownicy.
Zwolnienia podatkowe przysługuj w postaci wył czenia odpowiedniej liczby MMO z
tytułu:
a) 2 MMO na ka de dziecko w wieku do 18 lat;
b) 10 MMO na miesi c (120 MMO rocznie) osobom chorym z tytułu katastrofy w
Czernobylu i osobom, które uczestniczyły w usuwaniu skutków awarii;
c) 10 MMO na miesi c (120 MMO rocznie) weteranom ró nych wojen;
d) 10 MMO na miesi c (120 MMO rocznie) inwalidom I i II grupy, niezale nie od
charakteru inwalidztwa.
47
Obowi zuj ce od 1 lutego 2004 r., zgodnie z zarz dzeniem Głównego Komitetu Podatkowego Nr 46
z 23.03.1999, znowelizowanym 16.01.2004 (Nr 6).
83
Na Białorusi zarejestrowanych jest 455 tysi cy podatników.
Podatki powszechne
Podatek dochodowy i od dywidend
Podatek ten reguluje ustawa o podatkach od dochodów i zysków przedsi biorstw,
zjednocze i organizacji z dnia 22 grudnia 1991 roku z kolejnymi zmianami
i uzupełnieniami. Płatnikami podatku s wszystkie podmioty wł cznie ze wspólnymi
przedsi wzi ciami, a tak e ich filie i oddziały prowadz ce na terytorium Republiki
Białoru działalno
gospodarcz i handlow . 80 % wpływów z podatków
odprowadzanych jest do bud etu pa stwa, a 20 % zasila bud ety lokalne.
Podstawowa stawka wynosi 24 %. Stawki 10 % i 15 % s stosowane w zale no ci od
typu przysługuj cych ulg. Opodatkowaniu podlegaj dochody z tytułu działalno ci
produkcyjnej lub handlowej, posiadanych akcji, obligacji i innych papierów
warto ciowych oraz umów o dzier aw nieruchomo ci. Przedsi biorstwa i kombinaty
rolne płac podatek dochodowy w wysoko ci 10 %. Z dniem 1 stycznia 2004 roku
likwidacji uległ podatek 15 %, stosowany poprzednio w stosunku do sektora MSP.
Został on zast piony stawk 24 % (tzw. standardow )48.
Stawki 15 % s stosowane w przypadku:
• podatku od dywidend, licencji;
• dochodu przedsi biorstw zatrudniaj cych do 200 pracowników (w przemy le);
• instytucji naukowo-badawczych zatrudniaj cych do 100 pracowników;
• przedsi biorstw budowlanych zatrudniaj cych do 50 pracowników;
• w sektorze nieprodukcyjnym przy zatrudnieniu do 25 pracowników.
Od dochodu do opodatkowania uzyskiwanego przez przedsi biorstwa odlicza si
wydatki przeznaczone na finansowanie przedsi wzi
szczególnie wa nych dla
gospodarki (np. budownictwo mieszkaniowe). Dochód przedsi biorstw z udziałem
zagranicznym oblicza si w oparciu o zysk bilansowy, stanowi cy sum zysków ze
sprzeda y, produkcji i innych warto ci materialnych, pomniejszony o kwot wydatków
poniesionych w okresie produkcyjnym.
Wysoko podatku dochodowego uzale niona jest od procentowego udziału kapitału
zagranicznego w kapitale zakładowym wspólnego przedsi biorstwa. Je li udział ten nie
przekracza 30 %, przedsi biorstwo traktowane jest na równi z przedsi biorstwem
białoruskim i od stycznia 2002 roku płaci podatek w wysoko ci 24 %. Tytułem do
48
Republika Białoru , raport MFW Nr 04/139, maj 2004 r. s. 18-19.
84
System podatkowy
wyst pienia o przyznanie ulgi podatkowej mog by poniesione przez przedsi biorstwo
okre lone wydatki np. na likwidacj skutków katastrofy w Czernobylu, tworzenie miejsc
pracy dla inwalidów, działalno sanatoryjn , itp.
W przypadku je li udział kapitału zagranicznego w funduszu zakładowym wspólnego
przedsi biorstwa przekracza 30 %, a dochód powstał w wyniku działalno ci
produkcyjnej, podmiot ten jest zwolniony z podatku dochodowego w ci gu pierwszych
trzech lat od chwili uzyskania dochodu. W przypadku produkcji szczególnie wa nych
dla Białorusi towarów (zamieszczonych w wykazie zatwierdzonym przez rz d RB),
istnieje mo liwo ubiegania si o zmniejszenie skali podatku nawet o 50 % przez
nast pne 3 lata49.
Zwolnienie z podatku mo e mie miejsce jedynie w przypadku, je li ka dy
z udziałowców wspólnego przedsi biorstwa wniósł wpłaty do kapitału zakładowego w
wymaganym ustawowo terminie (tj. minimum 50 % w ci gu roku od dnia rejestracji i
drugie 50 % w ci gu kolejnego roku). Niedopełnienie tego wymogu powoduje, e
podatek naliczany jest w pełnej wysoko ci. Przedłu enie tego okresu dla
przedsi biorstw, których kapitał zakładowy tworzony jest w drodze realizacji prac
budowlano-monta owych, mo e nast pi na podstawie decyzji Rady Ministrów RB.
Niezale nie od procentowego udziału kapitału partnera zagranicznego, dywidendy
z posiadanych przez niego akcji, obligacji i papierów warto ciowych obci ane s 15 %
podatkiem (chyba e umowy mi dzynarodowe dotycz ce unikania podwójnego
opodatkowania stanowi inaczej). W przypadku likwidacji spółki z kapitałem
zagranicznym w okresie, w którym jest ona zwolniona od podatku, spółka ta
zobowi zana jest zapłaci podatki za okres obj ty zwolnieniem.
Stawk podatku dochodowego wynosz c 30 % płac banki i instytucje kredytowofinansowe, za stawk 40 % stosuje si dla instytucji osi gaj cych dochody z obrotu
papierami warto ciowymi.
Podatek VAT
Stosowane s trzy stawki podatku VAT tj. 0 %, 10 % i 18 %. Podstaw obliczania tego
podatku jest warto celna towaru powi kszona o cło oraz (w przypadku towarów
podlegaj cych akcyzie) o podatek akcyzowy. Podatek pobierany jest przy odprawie
celnej razem z cłem i innymi obowi zuj cymi opłatami i podatkami. W uchwale
Gabinetu Ministrów z dnia 5 wrze nia 1995 roku okre lono trzy grupy towarów
obj tych zró nicowanym podatkiem VAT.
49
Na podstawie art. 91. Kodeksu Inwestycyjnego RB.
85
Podatkiem zerowym obj ta jest grupa ponad 100 towarów, w ród których s m.in.:
• okre lone maszyny, urz dzenia i technologie;
•
rodki transportu, cz ci zapasowe, sprz t rehabilitacyjny i techniki medycznej;
• towary dostarczane w ramach pomocy humanitarnej;
• zaopatrzenie przedstawicielstw dyplomatycznych;
•
rodki płatnicze RB i dewizy;
• towary pochodz ce z obszaru unii celnej z Rosj ;
• towary eksportowane do krajów tzw. „dalekiej zagranicy”;
• usługi transportu miejskiego;
• usługi ł czno ci dla ludno ci, prenumerata czasopism i gazet;
• realizacja bada naukowych dla potrzeb RB;
• losy na loteri według zasad ustalonych przez Prezydenta RB.
Podatkiem 10 % obj ta jest grupa towarów, do której nale :
• produkcja rolna kołchozów, sowchozów i gospodarstw indywidualnych,
• produkty ywno ciowe dla dzieci,
• niektóre towary przeznaczone dla dzieci (odzie , obuwie, meble, itp.);
• usługi dla ludno ci (fryzjer, naprawa obuwia, ła nie, pralnie, itp.).
Pozostałe towary obj te s 18 % podatkiem VAT, naliczanym od warto ci celnej
powi kszonej o cło i podatek akcyzowy. Podatek 18 % wprowadzony z dniem
1 stycznia 2004 roku dotyczy usług tranzytowych, w tym dotycz cych transportu gazu
przez terytorium Białorusi (poprzednio stawka 0 %).
Podatek VAT mo e by płacony w rublach białoruskich lub w dewizach po kursie
Narodowego Banku RB obowi zuj cym w dniu przeprowadzania procedury celnej.
Płatno
mo e by zrealizowana gotówk lub przelewem w trakcie załatwiania
formalno ci celnych lub przed wprowadzeniem towaru na obszar celny.
Towary wwo one na terytorium celne Republiki Białoru jako aport rzeczowy spółki z
kapitałem zagranicznym, s wolne od podatku VAT i opłat celnych, pod warunkiem, e
nale do jej maj tku produkcyjnego.
Podatek akcyzowy
Podstaw prawn jego pobierania jest znowelizowana ustawa „O akcyzie”.
Opodatkowane s wpływy z tytułu sprzeda y towarów i usług, a w imporcie warto
celna towarów. Podatkiem akcyzowym obj te s nast puj ce towary:
• spirytus i napoje alkoholowe,
• wyroby tytoniowe,
• ropa naftowa, benzyna i oleje nap dowe,
• wyroby jubilerskie z kamieni i metali szlachetnych, wyroby kryształowe,
3
• samochody osobowe o pojemno ci skokowej silnika powy ej 2500 cm .
86
System podatkowy
Podstaw obliczania podatku akcyzowego jest warto towaru, a w przypadku towarów,
na które okre lono stawki specyficzne – ilo
tych towarów. Wykaz towarów
importowanych podlegaj cych akcyzie (zał cznik nr 8) oraz skala podatku ustalane s
przez Rad Ministrów i uzgadniane z Prezydentem.
Z podatku akcyzowego zwolnione s :
• wyroby alkoholowe (spirytus, wódki, ocet spirytusowy i inne) produkowane przez
białoruskie przedsi biorstwa posiadaj ce zezwolenie na ich produkcj ;
• towary importowane przez podmioty prawne w celach produkcyjnych, w ramach
kontraktów z płatno ciami kredytowymi gwarantowanymi przez rz d RB.
• zwolnione z podatku akcyzowego s równie towary stanowi ce aport rzeczowy do
spółki z udziałem kapitału zagranicznego.
Podatek akcyzowy, podobnie jak VAT, mo e by płacony w rublach białoruskich lub w
walucie wymienialnej. Płatnikami s przedsi biorstwa, w tym z kapitałem
zagranicznym, filie, oddziały i wydzielone jednostki przedsi biorstw na terytorium
Białorusi, zaanga owane w produkcj i handel tymi towarami.
Podatek od nieruchomo ci
Roczna stawka podatku wynosi 1 % dla osób prawnych i 0,1 % dla osób fizycznych oraz
podmiotów nie posiadaj cych osobowo ci prawnej. Podatek nalicza si od warto ci:
• maj tku produkcyjnego i nieprodukcyjnego b d cego w posiadaniu płatnika,
• obiektów w trakcie budowy,
• budynków nale cych do osób fizycznych.
Podatek gruntowy
Podatek gruntowy obowi zuje dla wszystkich wła cicieli, u ytkowników i dzier awców
ziemi. Stawka zale y od rodzaju i lokalizacji terenu. Stawki dla działek rolnych okre la
si wg specjalnej tabeli katastralnej. Podatek nalicza si od działek rolnych, le nych,
zabudowanych, działek pod obiektami przemysłowymi i innych.
Nie pobiera si podatku od:
• ziemi ska onej radioaktywnie,
• rezerwatów, pól do wiadczalnych wykorzystywanych do działalno ci naukowej,
ogrodów botanicznych i parków narodowych,
• terenów pod budynkami administracji pa stwowej, finansowanymi z bud etu
pa stwa, terenów powszechnego u ytku (place, ulice, aleje, itp.).
87
Zwolnienia podatkowe przysługuj kombatantom, emerytom, rencistom i inwalidom
I i II grupy, obywatelom poszkodowanym przez awari w Czernobylu.
Podatek nadzwyczajny
Podatek ten został wprowadzony ustaw o bud ecie pa stwa na rok 1991 z 21 grudnia
1990 roku i zwi zany jest z likwidacj skutków katastrofy w Czernobylu. Obowi zuje
wszystkie podmioty, tak e zagraniczne, niezale nie od formy własno ci. Stawka
podatku wynosi 4 % od funduszu płac. Z podatku zwolnione s stowarzyszenia
inwalidów, sowchozy, kołchozy i indywidualne gospodarstwa rolne, kolegia
adwokackie, organizacje szkolne, teatry, itp.
Podatek ekologiczny
Płacony jest przez u ytkowników zasobów naturalnych. Stawki s zró nicowane
i naliczane na podstawie ilo ci:
3
• wydobywanych zasobów (w tonach lub w m );
• przetworzonej ropy i pochodnych (np. 1 EUR za ton produktów naftowych);
• odpadów zanieczyszczaj cych rodowisko.
Za przekroczenie limitu wydobycia płaci si dziesi ciokrotno
podatku. Ulgi
stosowane s za pobór wody do celów spo ywczych i przeciwpo arowych oraz za
piasek wykorzystywany do budowy dróg. Dodatkowo na podstawie rozporz dzenia
Rady Ministrów z 2 kwietnia 2004 roku Nr 371 o wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu
rozporz dze Rady Ministrów z 5 lutego 2002 roku Nr 146 O stawkach podatku
ekologicznego, limitach wydobycia zasobów naturalnych oraz rozporz dzenia z 29
marca 2002 roku Nr 386 O normatywach podatku za produkcj odpadów i ich
unieszkodliwianiu, zmianie uległy opłaty za zanieczyszczenia. Z dniem 1 marca 2004
roku stawka ekologiczna wynosi 18 %50.
Fundusz wspierania zatrudnienia
40 % wpływów z tego podatku przekazywane jest do krajowego Centrum Wspierania
Zatrudnienia RB, a 60 % do obwodowych o rodków zatrudnienia. Stawka odpisu na
fundusz wspierania zatrudnienia wynosi:
• 0,5 % od funduszu płac – dla przedsi biorstw gospodarki rolnej,
• 5 % od funduszu płac dla wszystkich pozostałych przedsi biorstw.
50
Na podstawie danych Ministerstwa Podatków RB (http://nalog.by) - 2004 r.
88
System podatkowy
Fundusz wspierania rolnictwa i fundusz wspierania gospodarki
Wysoko odpisu zarówno na jeden jak i drugi fundusz pozabud etowy wynosi 2 %.
Odpisy nalicza si od:
• wpływów ze sprzeda y towarów i usług (w przypadku przedsi biorstw);
• dochodów (w przypadku banków);
• obrotów (w przypadku placówek handlowych i ywienia zbiorowego).
Zwolnione z odpisów s : kołchozy, sowchozy, spółdzielnie rolnicze, gospodarstwa
pomocnicze nale ce do przedsi biorstw, a tak e przedsi biorstwa, urz dy
i spółdzielnie. Wpływy z tego podatku zasilaj fundusz pozabud etowy przeznaczony na
wsparcie producentów rolnych. Podatek uwzgl dniany jest w cenie zbytu produkcji
rolnej i jest odprowadzany w pierwszej kolejno ci.
Podatek drogowy
Stawk 0,5 % od produkcji płac kołchozy, sowchozy i gospodarstwa rolne, 0,3 % od
obrotów płac przedsi biorstwa handlowe, 2 % przedsi biorstwa transportowe,
a pozostałe podmioty płac 1 % od wielko ci produkcji, prac i usług.
Podatek paliwowy
Jest nowym podatkiem wprowadzonym z dniem 1 stycznia 2004 roku. Podstaw
opodatkowania stanowi warto benzyn i oleju nap dowego, ustalana w zale no ci od
miejsca lokalizacji stacji paliwowej. Podatek nie mo e przekracza poziomu 10 %
warto ci sprzeda y.
Inne opłaty
Za wszelkie czynno ci urz dowe pobiera si opłat skarbow , a za załatwienie formalno ci
zwi zanych z dokonaniem odprawy celnej i wydawanie za wiadcze zwi zanych z
przewozem towarów i pojazdów przez granic – opłat celn . Wpływy z podatków
kierowane s do bud etu RB, b d na konta specjalnych funduszy pozabud etowych:
drogowego, mieszkaniowego, innowacyjnego i opieki społecznej, wspierania rolnictwa.
Opodatkowanie drobnego handlu i usług
W celu unormowania indywidualnej działalno ci gospodarczej (handlowej oraz
usługowej) wprowadzono jeden podatek w postaci tzw. miesi cznych stawek
bazowych51. Podatek ten dotyczy przede wszystkim sprzeda y obno nej, w kioskach,
51
Dekret Prezydenta RB Nr 12 z 17 maja 2001 roku, uzupełniony dekretem Nr 10 z 4 kwietnia 2002 roku.
89
pawilonach, mini-kafejkach i na placach targowych. Stawki podatku w przypadku
działalno ci handlowej (ustalone w euro, płacone w rublach białoruskich po kursie dnia)
zale od rodzaju towaru i wynosz :
• 50-150 EUR – handel piwem i produktami tytoniowymi;
• 15-45 EUR – sprzeda pieczywa, mleka i nabiału, ziemniaków, owoców, jagód,
arbuzów, dyni i winogron;
• 25-75 EUR – sprzeda artykułów spo ywczych (bez wyrobów alkoholowych);
• 50-150 EUR – odzie , meble, dywany, sprz t elektroniczny i elektronarz dzia (bez
kaset magnetofonowych, kompaktów);
• 60-180 EUR – handel artykułami dla motoryzacji;
• 40-120 EUR – handel cz ciami zapasowymi do samochodów,
• 20-60 EUR – handel rodkami medycznymi;
• 12-36 EUR – handel wyrobami r kodzielniczymi;
• 25-75 EUR – handel innymi towarami.
W przypadku usług stawki bazowe wynosz :
• 25-75 EUR – obsługa techniczna i naprawa samochodów i motocykli;
• 12-36 EUR – naprawa sprz tu AGD;
• 15-45 EUR – naprawa odzie y i butów;
• 20-60 EUR – usługi fotograficzne;
• 25-75 EUR – projekcja filmów i kaset video;
• 15-45 EUR – usługi kosmetyczne;
• 20-60 EUR – transport osobowy;
• 25-75 EUR – transport towarowy;
• 45-135 EUR – transport mi dzynarodowy (osobowy i towarowy);
• 8-24 EUR – usługi komunalne;
• 10-30 EUR – usługi budowlane;
• 30-90 EUR – działalno artystyczna;
• 15-45 EUR – usługi medyczne (w tym stomatologiczne);
• 10-30 EUR – serwis maszyn i urz dze ;
• 15-45 EUR – usługi informatyczne;
• 8-24 EUR – opieka nad dzie mi;
• 25-75 EUR – ochrona samochodów i inne rodzaje usług dotycz cych ochrony;
• 25-150 EUR – inne usługi (szczególnie wykonywane w stolicy).
Okre lenie górnej lub dolnej stawki bazowej zale y od miejsca realizacji indywidualnej
działalno ci gospodarczej (najwy sze stawki w centrum Mi ska). Istnieje wiele ulg (np.
osoby, które po raz pierwszy podejmuj działalno , w ci gu pierwszych trzech
miesi cy płac stawk bazow zmniejszon o 25 %. Na szereg ulg mog tak e liczy
osoby niepełnosprawne (zmniejszenie stawki bazowej o 20 %) oraz pracuj ce przez
kilka dni w miesi cu (stawka obni ona o 45 %).
90
System podatkowy
Powy sze stawki dotycz obywateli RB i innych narodowo ci. W przypadku realizacji
kilku rodzajów działalno ci w jednym punkcie obowi zuje jedna, najwy sza stawka. Je li
działalno prowadzona jest w kilku punktach – dla ka dego z nich obowi zuje odr bna
stawka. W przypadku rozszerzania działalno ci stosowany jest system przeliczników
stawek bazowych. Obowi zkiem podmiotu rozpoczynaj cego indywidualn działalno jest
uregulowanie nale no ci z tytułu stawki bazowej do dnia 28 poprzedzaj cego miesi ca.
W grudniu 2003 roku Rada Ministrów zatwierdziła spis towarów, handel, którymi został
zabroniony w systemie bazarowym. Zgodnie z rozporz dzeniem Rady Ministrów Nr
1623 z 29 grudnia 2003 roku do tej grupy zaliczono spirytus etylowy, produkty
konserwowe domowej produkcji, przygotowane w domowych warunkach produkty
cukiernicze, wyroby z mi sa, ryby, nie pasteryzowane mleko, jaja ptaków wodnych itp.
Oprócz tego zabroniono handlowania napojami alkoholowymi, wyrobami tytoniowymi
z wyj tkiem poło onych na obszarze rynku sklepów i obiektów przetwórstwa
spo ywczego Biełkopsojuza, maj cego swoje hale targowe. Rozporz dzenie zostało
wydane w celu likwidacji szarej strefy w produkcji i uporz dkowania sfery handlu.
Okre lono w nim tak e zasady prowadzenia handlu w systemie bazarowym. Zgodnie z
rozporz dzeniem handel detaliczny mo e by prowadzony przez osoby prawne i
indywidualnych przedsi biorców jedynie po otrzymaniu licencji. W obowi zuj cym od
1 kwietnia 2004 roku dokumencie okre lono prawa oraz obowi zki organów
kieruj cych bazarami i sprzedawców.
Podatki lokalne
Podatki lokalne w cało ci wpływaj do terenowych bud etów i funduszy. Rady
Deputowanych samodzielnie ustanawiaj baz podatkow , podmioty opodatkowania,
stawki, tryb naliczania i terminy opłat.
Do lokalnych podatków nale :
• odpisy na utrzymanie łobków i przedszkoli;
• podatek od usług (5 %) od wpływów uzyskiwanych przez hotele, restauracje,
kawiarnie, kasyna itp.;
• podatek od sprzeda y (5 %), płacony w handlu detalicznym;
• opłata za prowadzenie drobnego handlu (10 płac minimalnych za kiosk, 5 płac
minimalnych za punkt handlowy);
• podatek transportowy (5 %) od dochodu pozostaj cego w dyspozycji
przedsi biorstwa.
91
Rozliczenia z urz dem skarbowym
Kontrol nad przestrzeganiem zasad prowadzenia rozlicze z urz dem skarbowym
sprawuje Pa stwowa Inspekcja Podatkowa. Je li podatków nie zapłacono w terminie,
dochody nie zostały nale ycie udokumentowane lub dokumentacja prowadzona jest
w nieprawidłowy sposób, podatnik płaci 10 % kary od kwoty nale nego podatku.
W przypadku gdy kwota podatku jest zani ona, nalicza si kwot podatku w
podwójnej wysoko ci. Wszelkie nadpłaty dokonane na skutek nieprawidłowych
wylicze s zwracane na podstawie pisemnej pro by płac cego lub przekazywane na
poczet innych płatno ci
Kary pobiera si z zysku podatnika. W przypadku gdy w ci gu sze ciu miesi cy od
momentu ujawnienia naruszenia prawa na koncie podatnika nie ma wystarczaj cej
kwoty, windykacja obejmuje pozostałe aktywa i maj tek. Płatnik, który nie sporz dził
na czas deklaracji podatkowej, powinien zapłaci 150 % kwoty podatku nale nego za
okres rozliczeniowy lub zapłaci podatek warunkowo na podstawie dokumentów
finansowych posiadanych przez urz d podatkowy. Po przedstawieniu deklaracji kwota
podatku jest korygowana i naliczana jest kara w wysoko ci 10 % od nale nej kwoty.
Na podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów z 17 lutego 2004 roku Nr 167/2
O niektórych aspektach przekazywania rodków pieni nych na rzecz osób fizycznych
ustalono, i do 1 stycznia 2005 roku limit przekazywanych rodków poza systemem
bankowym (i bez wiedzy organu skarbowego) nie mo e przekroczy 600 EUR
(według aktualnego kursu w BYR). W rozporz dzeniu tym sformułowano zasady
sporz dzania kopii umów (w przypadku przekroczenia limitu) mi dzy osobami
prawnymi i fizycznymi z adnotacjami urz dów skarbowych. Rozporz dzenie
formułuje tak e rodzaje wiadcze i rozlicze , przy których nie ma obowi zku
informowania (mimo przekroczenia limitu wypłaty) urz du skarbowego. S to m.in.
pensje, stypendia, alimenty; wypłaty z bud etu pa stwa i wypłaty z rachunków
bankowych.
Opodatkowanie nierezydentów sprzedaj cych eksponaty targowe
W ustawie o podatkach oraz w instrukcji Pa stwowego Komitetu Podatkowego Nr 7
z 28 lutego 2000 roku okre lone zostały warunki wnoszenia podatku przez zagraniczne
osoby prawne sprzedaj ce na wystawach i targach towary wwiezione na terytorium
Białorusi w celach wystawienniczych. Ustawa i instrukcja przewiduj ró nice
w pobieraniu tego podatku od nierezydentów w zale no ci od tego, czy w kraju
nierezydenta przy wywozie wymagana jest odprawa i kontrola celna czy nie.
92
System podatkowy
W pierwszym przypadku dla wwo onych towarów obowi zuje tryb czasowego wwozu
(płatno ci celne obowi zuj zgodnie z ustawodawstwem celnym Białorusi). Je li towary
te s sprzedawane na wystawach, nierezydent ma obowi zek opłacenia podatku od
dochodu. Deklaruj cy musi dokona zamiany uprzednio otrzymanego za wiadczenia
o czasowym wwozie na dokument potwierdzaj cy opłacenie podatku od dochodu ze
sprzedawanych na wystawie towarów. Przedmiotem opodatkowania jest warto celna
deklarowanego towaru przeznaczonego do sprzeda y. Wysoko podatku wynosi 10 %
tej warto ci. Podatek jest opłacany w urz dzie celnym.
Przy wwozie na terytorium Białorusi eksponatów targowych z kraju, w którym nie
obowi zuje kontrola celna, przed otwarciem wystawy nierezydenci maj obowi zek
przedstawienia do inspekcji podatkowej, w miejscu odbywania wystawy, gwarancji
banku na sum w wysoko ci 10 % warto ci celnej wwo onych towarów.
Po zako czeniu wystawy nierezydent ma obowi zek przedstawienia w urz dzie
podatkowym dokumentu wiadcz cego o sprzeda y lub wywozie towaru. Je li nie
przedstawi dokumentu o wywozie towaru z terytorium RB, organ podatkowy spisuje
rodki pieni ne z rachunku banku-gwaranta. Podatek od dochodów nierezydentów ze
sprzeda y wwiezionych przez nich na wystaw towarów jest opłacany w walucie
wymienialnej lub w rublach białoruskich 52.
52
Na podstawie informacji CIR HZ Warszawa w: Rynki Zagraniczne Nr 5/2002.
93
VII. PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ
Podstawy prawne działalno ci gospodarczej
Tworzenie przedsi biorstw i ich działalno
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
reguluj nast puj ce akty prawne:
Kodeks Cywilny, który wszedł w ycie w lipcu 1999 roku;
Dekret Prezydenta Nr 117 o koncesjonowaniu działalno ci gospodarczej;
Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O pa stwowej rejestracji i likwidacji
podmiotów gospodarczych;
Regulamin Banku Narodowego O trybie otwarcia w bankach rachunków klientów,
zatwierdzony przez zarz d NBB dnia 28 wrze nia 2000 roku;
Kodeks bankowy z 25 pa dziernika 2000 roku;
Dekret Prezydenta Nr 22 z 16 listopada 2000 roku O dokonaniu zmian i uzupełnie
do dekretu Prezydenta RB nr 11 z 16 marca 1999 roku dotycz cy pa stwowej
rejestracji poszczególnych osób prawnych;
Dekret Prezydenta RB Nr 6 z 27 lutego 2001 roku O uporz dkowaniu udzielania ulg
podatkowych i celnych;
Regulamin O zasadach otwierania i działalno ci na terytorium Republiki Białoru
przedstawicielstw organizacji zagranicznych zatwierdzony uchwał Rady Ministrów
RB Nr 929 z 22 lipca 1997 roku i postanowieniem RM RB Nr 325 z 12 marca 2001
roku;
Dekret Prezydenta RB Nr 14 z 17 maja 2001 roku O niektórych kwestiach obliczania
i opłaty VAT;
Kodeks Inwestycyjny zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku;
Dekret Prezydenta Nr 488 z 13 wrze nia 2002 roku o wniesieniu poprawek do
dekretu Nr 359 z 29 czerwca 2000 roku O porz dku rozlicze mi dzy osobami
prawnymi, indywidualnymi przedsi biorcami w Republice Białoru ;
Ustawa Republik Białoru z dnia 9 czerwca 2003 roku O reorganizacji
nierentownych rolnych osób prawnych;
Dekret Prezydenta RB z 14 lipca 2003 roku O licencjach na poszczególne rodzaje
działalno ci;
Ustawa Republiki Białoru z dnia 22 lipca 2003 roku O regulacjach dewizowych i
kontroli dewizowej;
Instrukcja Nr 153 Narodowego Banku Białorusi z dnia 28 sierpnia 2003 roku
O dokonywaniu zaliczkowych opłat z umów handlu zagranicznego;
Postanowienia Ministerstwa Podatków i Opłat Republiki Białoru Nr 86 z 17
wrze nia 2004 roku i Nr 92 z 14 pa dziernika 2003 roku o wprowadzeniu:
a) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku
przez zagraniczne osoby prawne realizuj ce działalno na terytorium Republiki
Białoru w formie stałego przedstawicielstwa;
94
Prowadzenie działalno ci gospodarczej
b) Instrukcji o trybie naliczania i wnoszenia podatku dochodowego przez
zagraniczne osoby prawne, nie realizuj ce działalno ci na terytorium Republiki
Białoru w formie stałego przedstawicielstwa;
c) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku
przez komercyjne organizacje z inwestycjami zagranicznymi;
• Dekret Prezydenta RB z 14 stycznia 2004 roku Nr 7 O kierunkach rozwoju
przedsi wzi przemysłu;
• Dekret Prezydenta RB z 1 marca 2004 roku Nr 125 O szczególnym prawie (złotej
akcji) pa stwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi;
• Dekret Prezydenta RB z 5 kwietnia 2004 roku Nr 175 O pa stwowej rejestracji i
likwidacji (zako czenia działalno ci) osób prawnych i indywidualnych przedsi wzi .
Koncesje na prowadzenie działalno ci gospodarczej
Obecnie obowi zuj cy dekret Nr 117 przewiduje koncesjonowanie 150 rodzajów
działalno ci gospodarczej. Zgodnie z art. 49 Kodeksu Inwestycyjnego „działalno
inwestycyjna obejmuj ca kopaliny, wody, lasy, ziemie i obiekty b d ce wył czn
własno ci pa stwa lub działalno do prowadzenia której pa stwo ma wył czne prawo,
mo e by prowadzona na podstawie koncesji”.
Na podstawie jednej umowy koncesyjnej mo na prowadzi działalno
dziedzinach. Prawo RB wyró nia nast puj ce rodzaje umów koncesyjnych:
w kilku
1) pełna umowa koncesyjna, która przewiduje zachowanie przez koncesjonariusza
prawa własno ci na produkty przez niego wytworzone (przy czym płaci on wszystkie
obowi zuj ce podatki i inne opłaty, o ile umowa koncesyjna nie stanowi inaczej);
2) umowa koncesyjna o podziale produkcji, która przewiduje, e wytworzona
produkcja jest dzielona pomi dzy koncesjonariusza i Republik Białoru , przy czym
koncesjonariusz jest całkowicie lub cz ciowo zwolniony z podatków i innych opłat
obowi zkowych;
3) umowa koncesyjna na wiadczenie usług, zgodnie z któr prawo własno ci
wytworzonej produkcji nale y do Republiki Białoru , a koncesjonariusz za wykonane
przez niego usługi (prace) otrzymuje wynagrodzenie53.
53
Zgodnie z art. 56 Kodeksu Inwestycyjnego w przypadku zawarcia umowy koncesyjnej o wiadczeniu
usług zwi zanych z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane koncesjonariuszowi pod warunkiem
osi gni cia przez niego rezultatu przewidzianego w umowie koncesyjnej. W przypadku zawarcia umowy
koncesyjnej o wykonaniu usług (prac) nie wi cych si z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane
koncesjonariuszowi niezale nie od osi gni tego rezultatu.
95
Koncesjonariusze s wyłaniani na podstawie przetargów lub aukcji. Przetargi na koncesje i
umowy koncesyjne przygotowywane s przez Rz d RB lub upowa niony organ. W skład
komisji przetargowych wchodz przedstawiciele organów władzy pa stwowej i niezale ni
eksperci. Zawarcie umowy koncesyjnej bez przetargu jest mo liwe jedynie w sytuacji gdy
wpłyn ło tylko jedno zgłoszenie lub na podstawie decyzji Prezydenta RB podj tej w
zwi zku z wa nym interesem pa stwowym.
Zgodnie z decyzj Prezydenta RB przetargi i aukcje mog by adresowane tylko do
krajowych lub tylko do zagranicznych inwestorów. Je eli oferta koncesyjna nie stanowi
inaczej – przetargi i aukcje s przeprowadzane publicznie w trybie jawnym, a wszystkim
uczestnikom zapewnia si równe prawa i mo liwo ci54.
Ogłoszenia o przetargach s publikowane w prasie białoruskiej, a w celu zach cenia
inwestorów zagranicznych – w zagranicznych periodykach – nie pó niej ni sze
miesi cy przed terminem składania ofert.
Przedsi biorca przyst puj cy do przetargu, zgodnie z art. 63 Kodeksu Inwestycyjnego,
powinien zło y w organie koncesjonuj cym pisemne zgłoszenie zawieraj ce:
• nazw osoby – inwestora (w przypadku osoby fizycznej: imi , nazwisko
i obywatelstwo) oraz nazwy (imiona) udziałowców lub akcjonariuszy (w przypadku
spółki akcyjnej otwartej posiadaj cych co najmniej 5 % akcji);
• nazw pa stwa, zgodnie z prawem którego dana osoba prawna została utworzona
oraz nazw pa stwa b d cego siedzib (miejscem stałego pobytu – zamieszkania)
inwestora i udziałowców lub wła cicieli (zało ycieli);
• informacje potwierdzaj ce techniczno-organizacyjne i finansowe mo liwo ci
inwestora w zakresie wypełnienia warunków umowy koncesyjnej;
• potwierdzenie uiszczenia opłaty za udział w konkursie lub przetargu.
Organ wydaj cy koncesje mo e za da dodatkowych informacji, co musi by
zaznaczone w ogłoszeniu o konkursie lub przetargu. Przekazane informacje s obj te
tajemnic handlow . Wydatki poniesione w zwi zku z udziałem w konkursie nie s
kompensowane. Wyłonienie zwyci zcy konkursu lub przetargu le y w gestii organu
koncesyjnego, który jest zobowi zany opublikowa t informacj w ci gu 30 dni od
momentu zatwierdzenia przez komisj . Kodeks Inwestycyjny RB przewiduje mo liwo
zaskar enia decyzji komisji do s du zgodnie z prawodawstwem RB. Uznanie wyniku
przetargu za niewa ny jest podstaw do odmowy zawarcia umowy koncesyjnej. Je li
tak umow ju zawarto, uznanie przetargu za niewa ny odbywa si zgodnie
z prawodawstwem RB.
54
Art. 61 Kodeksu Inwestycyjnego.
96
Umowa koncesyjna okre la:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
czas trwania umowy,
rodzaje działalno ci lub opis maj tku b d cego przedmiotem koncesji;
prawa i obowi zki oraz zakres odpowiedzialno ci ka dej ze stron;
prawo własno ci do wytworzonej produkcji i zysku;
miejsce wykonywania działalno ci oraz program i harmonogram prac;
opłaty za prawo do korzystania z obiektu koncesji
zobowi zanie koncesjonariusza do przestrzegania prawa pracy i zasad
bezpiecze stwa, ochrony przyrody i racjonalnego wykorzystania jej zasobów;
zasady kontroli działalno ci koncesjonariusza;
sposób rozstrzygania sporów i nazw organu rozstrzygaj cego spory;
inne warunki (np. zapewnienie finansowania, zobowi zanie do stosowania
nowoczesnych technologii itp.).
W umowie koncesyjnej o podziale produkcji musz by okre lone:
•
•
•
wielko wytworzonej produkcji;
sposób okre lenia wielko ci produkcji pozostaj cej własno ci koncesjonariusza;
sposób przekazania organowi koncesyjnemu cz ci produkcji b d cej własno ci
pa stwa.
W umowie koncesyjnej, której przedmiotem jest
okre lone:
•
•
wiadczenie usług musz
by
wysoko wynagrodzenia koncesjonariusza i zasady jego wypłaty;
procedura przekazania organowi koncesyjnemu nale nej mu cz ci.
Opłaty koncesyjne wpływaj do bud etu pa stwa. Umowa koncesyjna mo e by
zawierana na okres do 99 lat. Po upływie terminu jej wa no ci koncesjonariusz na
zasadzie pierwsze stwa mo e wyst pi o przedłu enie umowy, a organ wydaj cy
koncesje mo e przedłu y umow bez przeprowadzania konkursu lub przetargu.
Wniosek koncesjonariusza o przedłu enie umowy powinien by zło ony nie pó niej ni
na rok przed upływem jej terminu. Warunki umów koncesyjnych obowi zuj w ci gu
całego okresu ich trwania. Ich zmiana jest dopuszczalna jedynie za zgod obu stron,
je eli umowa koncesyjna nie przewiduje inaczej.
W umowach koncesyjnych zawieranych z inwestorami zagranicznymi mo e by uj ty
zapis o rezygnacji pa stwa z immunitetu s dowego, immunitetu w stosunku do
zabezpieczenia powództwa i wykonania postanowie s dów (równie arbitra owych).
97
Licencje na prowadzenie działalno ci gospodarczej
W dniu 14 lipca 2003 roku prezydent A.Łukaszenka podpisał Dekret Nr 17 O licencjach
na poszczególne rodzaje działalno ci. Dokument ten zmniejsza ilo
rodzajów
działalno ci, na prowadzenie których wymagane jest specjalne pozwolenie ze 165 do 49.
Liczba ta nie mo e by zwi kszona bez zgody prezydenta. Zmniejszyła si te liczba
organów pa stwowych, które mog wydawa licencje (zał cznik nr 9).
Koszt licencji stanowi równowarto 90 EUR. Licencje s wydawane na okres od 5 do 10
lat. Zgodnie z Dekretem Prezydenta RB z 3 maja 2004 roku Nr 2 O uzupełnieniu i
wprowadzeniu zmian w Dekrecie Nr 17 z 14 lipca 2003 roku licencje wydane w roku 2003
s wa ne do 1 stycznia 2005 roku.
Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym
Ramy prawne
Podstawowymi aktami prawnymi reguluj cymi zakładanie i funkcjonowanie
przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym s :
• Kodeks Cywilny;
• Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O pa stwowej rejestracji i likwidacji
podmiotów gospodarczych;
• Dekret Prezydenta RB z dnia 16 listopada 2000 roku O zmianach i uzupełnieniach
dekretu Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 i niektórych zagadnieniach pa stwowej
rejestracji poszczególnych podmiotów prawnych;
• Postanowienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB Nr 174 z 19 grudnia 2000 roku
(z pó niejszymi zmianami) O doskonaleniu pracy w pa stwowej rejestracji
przedsi biorstw z udziałem zagranicznych inwestorów;
• Ustawa o inwestycjach z 22 czerwca 2001 roku, tzw. Kodeks Inwestycyjny,
zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku.
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego mog by tworzone w formie:
• spółki akcyjnej (otwartej i zamkni tej),
• spółki z ograniczona odpowiedzialno ci ,
• spółki z rozszerzon odpowiedzialno ci ,
55
• prywatnego unitarnego przedsi biorstwa zagranicznego .
55
Prywatne unitarne przedsi biorstwo zagraniczne jest podmiotem prawnym, w którym jedynym
wła cicielem i udziałowcem jest zagraniczna osoba fizyczna wnosz ca do firmy swój maj tek. Warunkiem
utworzenia prywatnego unitarnego przedsi biorstwa zagranicznego jest wniesienie do firmy maj tku w
formie pieni nej lub rzeczowej o warto ci nie ni szej ni 20 tys. USD. Istnieje mo liwo wniesienia
98
Kapitał zało ycielski
Inwestorami mog by pa stwa obce, zjednoczenia, organizacje mi dzynarodowe,
zagraniczne osoby prawne i fizyczne56. Inwestorem zagranicznym jest zagraniczna osoba
prawna lub fizyczna, która zakupi udziały lub akcje, stanowi ce nie mniej ni 30 %
warto ci funduszu zało ycielskiego. Minimalna warto
zaanga owania inwestora
zagranicznego wynosi 20 tys. USD. Kapitał zało ycielski mo e by wniesiony w postaci
jednorazowego aportu i w ratach (50 % w pierwszym roku i w pełnej wysoko ci przed
upływem dwóch lat od dnia rejestracji spółki). Inwestorzy zagraniczni mog tworzy
spółki z dowolnym udziałem kapitału zagranicznego i w dowolnych formach prawnoorganizacyjnych, a tak e ich filie i przedstawicielstwa.
Je li zało yciele zagranicznego przedsi biorstwa wnosz kapitał zało ycielski wył cznie
w formie pieni nej, powinni przed zło eniem dokumentów rejestracyjnych otworzy
w banku białoruskim terminowy rachunek walutowy i zasili go równowarto ci 25 %
procent kapitału zało ycielskiego. Wymóg ten nie obowi zuje przy zakładaniu
przedsi biorstw mieszanych.
Warto i wiarygodno wkładów pieni nych podlega ocenie dokonywanej przez
ekspertów. Ponadto prawo okre la szczegółowo mo liwo ci wniesienia przez inwestora
wkładu rzeczowego. Wchodz ca w jego skład substancja maj tkowa mo e by :
• przywieziona z zagranicy,
• nabyta na Białorusi za wymienialne waluty,
• nabyta na Białorusi za rodki pieni ne w walucie miejscowej pochodz ce z:
- zysków generowanych przez przedsi biorstwo mieszane, utworzone z udziałem
tego inwestora zagranicznego b d
- zysków pochodz cych z prowadzonej przez niego na Białorusi działalno ci
handlowej lub
- z oficjalnej wymiany zagranicznej waluty dokonanej w białoruskich bankach.
technologii jako cz ci składowej inwestycji. Technologie te podlegaj wycenie i nie mog stanowi 100%
warto ci inwestycji. Zagraniczna osoba fizyczna zobowi zana jest utworzy nowe przedsi biorstwo lub
przej
firm białorusk na warunkach wył czno ci praw wynikaj cych z artykułu 77-79 Kodeksu
Inwestycyjnego RB. Zasady tworzenia przedsi biorstw z udziałem kapitału zagranicznego okre la Kodeks
Inwestycyjny i inne przepisy RB.
56
W przypadku podmiotów pochodz cych z WNP do czerwca 2001 roku obowi zywały odr bne zasady
inwestowania, okre lone dekretem Prezydenta Republiki Białoru Nr 13 z 5.08.1995: O zasadach prawnych
inwestycji zagranicznych podmiotów z pa stw członkowskich Wspólnoty Niepodległych Pa stw. Z chwil
uchwalenia Kodeksu Inwestycyjnego ww. dekret przestał obowi zywa .
99
Zakładanie banku z kapitałem zagranicznym
Aby otrzyma licencj , zagraniczny bank oprócz standardowych dokumentów powinien
posiada zgod urz du nadzoruj cego w swoim kraju macierzystym. Zało yciel – osoba
prawna – przedstawia wypis z rejestru handlowego oraz dowód wypłacalno ci, a
zało yciel b d cy osob fizyczn , rekomendacj potwierdzaj c jego niekwestionowan
wypłacalno udzielon przez co najmniej 2 zagraniczne podmioty prawne lub fizyczne.
Pa stwowa rejestracja banku z kapitałem zagranicznym na terytorium RB odbywa si na
podstawie Kodeksu Bankowego (art. 89 - 90). Wielko
kapitału zagranicznego
w zakładanym banku jest ustalana na podstawie wylicze NBB, zatwierdzanych przez
prezydenta Białorusi. Rejestracji dokonuje Narodowy Bank RB.
Opłata za wydanie licencji stanowi ekwiwalent 20 tysi cy USD, a za rejestracj
przedstawicielstwa – ekwiwalent 10 tysi cy USD. Szczegółowe informacje na ten temat
mo na uzyska w Departamencie Współpracy Mi dzynarodowej NBB.
Ulgi i przywileje
Przedsi biorstwa z kapitałem zagranicznym korzystaj z ulg w zakresie operacji
eksportowo-importowych, dysponowania wpływami dewizowymi, opodatkowania i ceł.
Akty prawne Republiki Białoru gwarantuj inwestorom przestrzeganie ich ustawowych
praw i interesów i zapewniaj brak ingerencji organów pa stwowych i urz dników w
działalno gospodarcz inwestora. Po zapłaceniu podatków inwestor mo e dysponowa
uzyskanym dochodem, czyli mo e go zainwestowa , zakupi inne waluty na
wewn trznym rynku walutowym b d przekaza do dowolnego – innego kraju.
Spółki z kapitałem zagranicznym mog posiada firmy-córki i spółki zale ne oraz
tworzy filie i przedstawicielstwa na terenie Białorusi i poza jej granicami. Filie
i przedstawicielstwa spółek z kapitałem zagranicznym nie maj osobowo ci prawnej.
Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym
Podmiot z udziałem zagranicznym uzyskuje osobowo prawn od dnia rejestracji
pa stwowej. Rejestracja pa stwowa dokonywana jest przez obwodowe komitety
wykonawcze w ci gu 15 dni od momentu zało enia koniecznych do rejestracji
dokumentów. Art. 83 Kodeksu Inwestycyjnego stanowi, e pa stwow rejestracj spółek
z kapitałem zagranicznym, z wyj tkiem poza bankowych instytucji kredytowofinansowych, spółek z kapitałem zagranicznym działaj cych w wolnych strefach
ekonomicznych i firm ubezpieczeniowych, prowadzi upowa niony organ pa stwowy.
100
Przed przyst pieniem do rejestracji57 nale y uzyska zgod miejscowych i obwodowych
władz (tzw. „ispołkomów”) na lokalizacj przedsi biorstwa na ich terenie oraz uzgodni
nazw przedsi biorstwa.
Odmowa pa stwowej rejestracji osoby prawnej z udziałem zagranicznym umotywowana
ogólnie „brakiem celowo ci” jest niedopuszczalna.
Rejestracja spółek typu joint-venture
Udziałowcami spółki joint-venture mog by zarówno zagraniczne osoby prawne i
fizyczne, jak i białoruskie osoby prawne, które powstały wykorzystuj c aktywa nale ce
do skarbu pa stwa. W celu zarejestrowania spółki joint-venture z kapitałem zagranicznym
nale y zło y nast puj ce dokumenty:
• pisemny wniosek zało ycieli podpisany przez wszystkich zało ycieli spółki;
• po wiadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów zało ycielskich w dwóch
egzemplarzach;
• zało yciele b d cy białoruskimi osobami prawnymi – składaj po wiadczon
notarialnie kopi decyzji wła ciciela lub upełnomocnionego przeze organu co do
utworzenia spółki joint-venture oraz po wiadczone notarialnie kopie dokumentów
potwierdzaj cych fakt rejestracji podmiotu białoruskiego (zakładaj cego spółk ) wraz z
kopi dokumentów zało ycielskich;
• zało yciele b d cy białoruskimi osobami fizycznymi – składaj kopi legitymacji
ubezpieczeniowej, po wiadczonej w ostatnim miejscu pracy lub kopi legitymacji
emeryta potwierdzon przez instytucj ubezpieczenia społecznego w miejscu
zamieszkania, b d za wiadczenie z urz du zatrudnienia;
• zało yciele b d cy zagranicznymi osobami prawnymi – składaj uwierzytelniony
wypis (sporz dzony nie wcze niej ni rok przed zło eniem) z rejestru handlowego
pa stwa, w którym maj siedzib z notarialnie po wiadczonym tłumaczeniem na j zyk
białoruski lub rosyjski;
• zało yciele b d cy zagranicznymi osobami fizycznymi – składaj kserokopi
paszportu z po wiadczonym notarialnie tłumaczeniem na j zyk białoruski lub rosyjski;
• dokumenty, potwierdzaj ce utworzenie funduszu zało ycielskiego;
• dokument, potwierdzaj cy zgod lokalnych władz na rejestracj spółki na danym
terytorium;
• dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.
Unitarna spółka pa stwowa RB w celu udziału w j.v. musi uzyska zgod ministerstwa,
komitetu pa stwowego lub innego organu pa stwowego, w kompetencjach którego le y
taka zgoda. W przypadku gdy spółka pa stwowa w postaci wkładu do kapitału
57
Od 1 kwietnia 2003 roku rejestracji dokonuj obwodowe komitety wykonawcze, ich adresy znajduj si
w zał czniku nr 2.
101
zało ycielskiego j.v. planuje wnie budynki, obiekty budowlane lub nieuko czone
budowle, to w tym celu nale y uzyska zgod departamentu zarz dzaj cego
maj tkiem pa stwowym w Ministerstwie Finansów Republiki Białoru (w przypadku
własno ci szczebla centralnego) lub odpowiedniego organu władz lokalnych
(w przypadku własno ci komunalnej)58.
Je li warto maj tku, wnoszonego przez unitarn spółk pa stwow do kapitału
zakładowego j.v. przewy sza 10.000 ustanowionych w Republice Białoru kwot
bazowych, (co stanowi zgodnie z kursem Narodowego Banku Republiki Białoru
z ko ca lipca 2004 roku około 81.000 USD), konieczne jest otrzymanie zezwolenia
Prezydenta Republiki Białoru (w przypadku własno ci szczebla centralnego) lub
odpowiedniego organu władz lokalnych (w przypadku własno ci komunalnej). Maj c
do czynienia ze spółk pa stwow jako udziałowcem j.v., nale y mie na uwadze
mo liwo
jej sprywatyzowania. Nie ustanowiono jednak adnych ogranicze
prawnych co do udziału w j.v. spółek pa stwowych w zwi zku z procesem ich
prywatyzacji59.
Wkład w formie rzeczowej dokonywany przez inwestora zagranicznego powinien
pochodzi z obcego pa stwa lub by nabyty w Republice Białoru za swobodnie
wymienialn walut obc lub krajow , je li ródłem jej uzyskania jest zysk inwestora.
Wkłady w formie rzeczowej oceniane s według stanu na dzie ich wprowadzenia do
bilansu osoby prawnej realizuj cej inwestycje zagraniczne.
Rejestracja spółek ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego
W celu zarejestrowania spółki zagranicznej (100 % kapitału zagranicznego) nale y zło y
nast puj ce dokumenty:
• pisemny wniosek zało ycieli podpisany przez wszystkich zało ycieli spółki;
• po wiadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów zało ycielskich w dwóch
egzemplarzach;
• zało yciele b d cy zagranicznymi osobami prawnymi – składaj uwierzytelniony
wypis (sporz dzony nie wcze niej ni rok przed zło eniem) z rejestru handlowego
pa stwa, w którym maj siedzib z tłumaczeniem na j zyk białoruski lub rosyjski
po wiadczonym notarialnie;
58
Udziałowcami j.v. ze strony białoruskiej mog by nie tylko osoby prawne, ale i fizyczne. Nale y
podkre li , i według prawa Republiki Białoru jest niedopuszczalne zajmowanie si działalno ci
gospodarcz (w tym równie w postaci udziału w j.v.) osób b d cych na stanowiskach rz dowych, w
komitetach wykonawczych miejscowych rad narodowych w charakterze deputowanych, zatrudnionych w
prokuraturze, s dach, kierowników, ich zast pców i głównych specjalistów przedsi biorstw pa stwowych,
zakładów i organizacji.
59
Szczegółowe informacje na temat udziału w j.v. osób prawnych i fizycznych z RB mo na znale na
stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/
102
•
•
•
•
zało yciele b d cy zagranicznymi osobami fizycznymi – składaj kserokopi paszportu
z po wiadczonym notarialnie tłumaczeniem na j zyk białoruski lub rosyjski;
dokumenty, potwierdzaj ce utworzenie funduszu zało ycielskiego;
dokument, potwierdzaj cy zgod lokalnych władz na rejestracj spółki na danym
terytorium;
dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.
Wkłady rzeczowe udziałowców spółki z udziałem zagranicznym podlegaj ekspertyzie
potwierdzaj cej dokonanie ich wyceny w trybie okre lonym przez Ministerstwo
Finansów Republiki Białoru 60. Ekspertyza maj tku, wnoszonego przez inwestorów
białoruskich, powinna by przeprowadzona przed rejestracj pa stwow spółki z
udziałem zagranicznym. Ekspertyza maj tku, wwo onego przez inwestora
zagranicznego, przeprowadzana jest po dokonaniu pa stwowej rejestracji spółki z
udziałem zagranicznym i załatwieniu formalno ci celnych dotycz cych tego maj tku w
Republice Białoru . Ocena przeprowadzana jest w jednostkach pieni nych, w jakich
ustanowiony został kapitał. Wyniki ekspertyzy potwierdzane s aktem wiarygodno ci
oceny wkładów niepieni nych. W przypadku braku aktu ekspertyzy wiarygodno ci
oceny wkładów niepieni nych maj tek jest traktowany jako nie wniesiony do kapitału
zakładowego.
Maj tek, wwo ony przez udziałowca zagranicznego w celu wniesienia do kapitału
zakładowego spółki z udziałem zagranicznym, zwolniony jest z cła i nie podlega
opodatkowaniu VAT-em przy zachowaniu nast puj cych warunków, które zostały
ustanowione Kodeksem Inwestycyjnym:
• maj tek dotyczy rodków trwałych;
• maj tek nie podlega akcyzie;
• maj tek wwo ony jest w terminie ustanowionym przez dokumenty zało ycielskie na
utworzenie kapitału zakładowego spółki z udziałem zagranicznym, a w przypadku
utworzenia spółki z kapitałem zagranicznym w formie spółki akcyjnej – w terminie,
ustanowionym przez umow o wspólnej działalno ci w zakresie tworzenia tej spółki.
Organ rejestruj cy nie ma prawa da innych dokumentów, ni wy ej wymienione.
Rejestracja powinna by dokonana w ci gu 15 dni od momentu dostarczenia przez
zało ycieli (udziałowców) podania z dokumentami. Organ rejestruj cy ma obowi zek w
ci gu 5 dni od podj cia decyzji pisemnie powiadomi zało ycieli (udziałowców)
zarejestrowanej spółki, a w ci gu 10 dni – Pa stwowy Komitet Podatkowy RB, w celu
umieszczenia danej organizacji w Jedynym Pa stwowym Rejestrze Osób Prawnych
i Przedsi biorców Indywidualnych RB – oraz Ministerstwo Statystyki i Analiz RB.
60
Zarz dzenie Ministerstwa Finansów RB Nr 26 z 10 kwietnia 1996
103
Organ rejestruj cy wydaje organizacji handlowej z kapitałem zagranicznym potwierdzenie
dokonania rejestracji i publikuje informacj w prasie.
Odpowiedzialno udziałowców wynikaj ca z obowi zków joint-venture i spółek ze
100 % udziałem kapitału zagranicznego
Zgodnie z Kodeksem Cywilnym RB, odpowiedzialno cywilna nie zale y od formy
prawnej podmiotu z udziałem zagranicznym. W przypadku upadło ci (bankructwa)
finansowego spółki posiadaj cej maj tek o warto ci niewystarczaj cej dla
zaspokojenia roszcze mo e zosta nało ona solidarna odpowiedzialno na jej
udziałowców.
Inne obowi zki zagranicznych podmiotów gospodarczych zwi zane z prowadzeniem
operacji handlowych
Na podstawie dekretu Prezydenta Republiki Białoru Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku
O obowi zywaniu trybu dokonywania i nadzoru zagranicznych operacji handlowych
zagraniczny podmiot gospodarczy powinien zabezpieczy :
a) wpływ na swój rachunek walutowy rodków pieni nych z eksportu towarów
(prac, usług) nie pó niej ni w 90 dni kalendarzowych od dnia wysyłki towarów,
wykonania prac, wiadczenia usług, a z eksportu na podstawie umów komisu
towarów (prac, usług), dokonanych przez rezydentów Republiki Białoru , nie
pó niej ni 180 dni kalendarzowych;
b) wykonanie prac, wiadczenie usług zwi zanych z importem nie pó niej ni w 90
dni kalendarzowych od dnia dokonania płatno ci za wykonanie prac,
wiadczenie usług;
c) wpływ towarów z importu nie pó niej ni w 60 dni kalendarzowych od dnia
dokonania płatno ci za towary;
d) wpływ towarów, wykonanie prac nie pó niej ni w 60 dni kalendarzowych od
dnia ich ka dej wysyłki eksportowej.
W okre lonych warunkach, Ministerstwo Handlu Republiki Białoru mo e wydłu y
ten termin. W takim przypadku podmiot gospodarczy otrzymuje pozwolenie
Ministerstwa Handlu.
Opłata rejestracyjna
Za rejestracj spółki z kapitałem zagranicznym pobiera si równowarto 60 EUR, a za
rejestracj zmian i uzupełnie w dokumentach zało ycielskich, równowarto 15 EUR.
Opłata za rejestracj drugiej i kolejnych organizacji zakładanych przez te same osoby
(z wyj tkiem przedsi biorstw produkcyjnych) wzrasta o 20 %.
104
Nie pobiera si opłaty za rejestracj m.in. otwartych spółek akcyjnych powstaj cych
w wyniku prywatyzacji własno ci pa stwowej ani za rejestracj zmian wnoszonych do
dokumentów zało ycielskich w nast pstwie zmiany prawodawstwa. Opłata za wydanie
duplikatu wiadectwa rejestracyjnego w przypadku utraty oryginału, wynosi 50 % stawki
pobieranej przy rejestracji. Przy odmowie zarejestrowania firmy, lub zmian w jej
dokumentach zało ycielskich – zwracane jest 50 % zapłaconej kwoty. Opłata za
zarejestrowanie przedstawicielstwa zagranicznej firmy na okres 3 lat wynosi 2000 USD, a
za przedłu enie rejestracji na nast pne 3 lata – 1000 USD.
Opłaty rejestracyjne wpływaj na konto urz du podatkowego wła ciwego dla siedziby
rejestrowanego podmiotu gospodarczego i przekazywane s do bud etu pa stwa.
Wysoko opłaty ustala si w rublach białoruskich po oficjalnym kursie Narodowego
Banku Republiki Białoru , obowi zuj cym w pierwszym dniu miesi ca, w którym
składane s dokumenty.
Przedstawicielstwa spółek zagranicznych61
Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa
Spółki zagraniczne, zainteresowane posiadaniem na terytorium Białorusi swojego
przedstawicielstwa62, winny uzyska zezwolenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
które jest organem upowa nionym do rejestracji. Przedstawicielstwa s otwierane na czas
okre lony, nie dłu szy ni trzy lata. Ten okres mo e by przedłu ony na wniosek
przedstawicielstwa w przypadku, gdy cel, w jakim zostało ono otwarte nie został do ko ca
zrealizowany i przedłu enie jest niezb dne. Wniosek nale y przedło y nie pó niej ni 1
miesi c przed upływem terminu wa no ci zezwolenia.
Opłata za zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa przez firmy zagraniczne wynosi63
2000 USD lub 1000 USD w przypadku firm-rezydentów pa stw WNP. Opłata za wydanie
zezwolenia na przedłu enie działalno ci przedstawicielstwa wynosi 1000 USD (firmy
zagraniczne) lub 500 USD (firmy z pa stw WNP).
W ci gu 10 dni od dnia wydania zezwolenia przedstawicielstwo ma obowi zek
zarejestrowa si w lokalnej Inspekcji Podatkowej i w innych instytucjach. Zezwolenie na
61
Na podstawie materiałów Firmy Prawniczej „Własowa i Partnerzy”, www.vlasovaandpartners.by
Regulamin O zasadach otwierania i działalno ci na terytorium Republiki Białoru przedstawicielstw
organizacji zagranicznych zatwierdzony Uchwał Rady Ministrów RB Nr 929 z 22.07.1997 w redakcji
postanowienia RM RB Nr 325 z 12 marca 2001 roku.
63
Opłat uiszcza si w walucie wymienialnej w formie bezgotówkowej za po rednictwem „Bielbiznesbank”
lub gotówk na podstawie rachunku wystawionego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
62
otwarcie Przedstawicielstwa traci wa no
zagraniczna z niego nie skorzystała.
105
je li w ci gu sze ciu miesi cy firma
Rejestracja przedstawicielstwa
Wniosek o rejestracj nale y zło y w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. We wniosku
nale y uzasadni w jakim celu powołuje si przedstawicielstwo i poda zakres jego
przyszłej działalno ci. Do wniosku nale y doł czy :
a) po wiadczone notarialnie kopie dokumentów zało ycielskich;
b) uwierzytelniony wyci g z rejestru handlowego lub certyfikat rejestracji firmy;
c) decyzj kierownictwa firmy o otwarciu przedstawicielstwa na obszarze RB;
d) upowa nienie dla szefa przedstawicielstwa;
e) pismo rekomendacyjne z banku, z usług którego korzysta przedstawicielstwo;
f)
upowa nienie dla przedstawiciela do dokonywania czynno ci zwi zanych z
otwarciem przedstawicielstwa;
g) regulamin przedstawicielstwa;
h) kopi umowy najmu pomieszczenia na biuro.
Wszystkie ww. dokumenty musza by przetłumaczone na jeden z pa stwowych j zyków
(białoruski lub rosyjski), a tłumaczenie powinno by po wiadczone notarialnie lub przez
placówk dyplomatyczn RB za granic . W przypadku, gdy otwarcie przedstawicielstwa
za granic wymaga szczególnego zezwolenia w pa stwie, w którym spółka macierzysta
ma swoj siedzib , nale y przedło y kopi takiego zezwolenia zalegalizowan zgodnie z
przepisami.
Działalno
przedstawicielstwa
Przedstawicielstwo nie posiada osobowo ci prawnej, natomiast w imieniu i na zlecenie
reprezentowanej firmy zagranicznej ma prawo dokonywa czynno ci prawnych, w tym
tak e zawiera transakcje, nabywa prawa maj tkowe i niemaj tkowe, zaci ga
zobowi zania, a tak e wyst powa w roli powoda i pozwanego przed s dem. Zakres
pełnomocnictw przedstawicielstwa ustala firma zagraniczna która je otworzyła64.
Działalno przedstawicielstw prowadzona w celach społecznie u ytecznych powinna
by realizowana na podstawie programów i projektów, odpowiadaj cych
priorytetowym kierunkom działalno ci organizacji, zatwierdzonych przez wy szy
64
Działalno
wymagaj ca specjalnego pozwolenia (licencji) mo e by przez przedstawicielstwo
wykonywana wył cznie pod warunkiem, e firma, która przedstawicielstwo otworzyła uzyskała wymagane
pozwolenie (licencj ) w trybie przewidzianym przepisami. Wraz z zatwierdzeniem nowej redakcji
Regulaminu znacznie skomplikował si tryb tworzenia i działalno ci przedstawicielstw zagranicznych firm
niehandlowych, jak równie przedstawicielstw osób prawnych, realizuj cych w RB m.in. działalno
charytatywn i inn , społecznie u yteczn .
106
organ kierowniczy. Przyznawanie przez przedstawicielstwa organizacji zagranicznych
grantów (finansowych materialnych i innych zasobów, wydawanych na podstawie
konkursu) poza realizowanymi programami i projektami jest zabronione65.
Firma-matka ma prawo przekazywa
utworzonemu na terenie Białorusi
przedstawicielstwu maj tek oraz rodki materialne, niezb dne do prowadzenia przez nie
działalno ci. Przy wwozie dokonywana jest tymczasowa odprawa celna, a
przedstawicielstwo jest zobowi zane do wywiezienia tych rodków. Tymczasowy wwóz
rodków transportu przez nierezydentów i maj tku przez przedstawicielstwa zwolnione s
z opłat celnych pod warunkiem, e przeznaczone s do u ytku własnego66. W przypadku
wwozu maj tku w innych celach stosuje si cz ciowe zwolnienie od opłaty celnej67,
natomiast opłata za załatwienie formalno ci celnych w wysoko ci 0,15 % warto ci celnej
wwo onego maj tku jest obowi zkowa.
Maj tek i rodki pieni ne przedstawicielstwo mo e nabywa równie na terytorium RB.
Niezale nie od sposobu nabycia s one własno ci firmy-matki. Przedstawicielstwo mo e
zakłada w bankach rachunki (rublowe i walutowe). Bez zezwolenia Banku Narodowego
RB przedstawicielstwo mo e pobiera z rachunku walutowego gotówk do wysoko ci 50
tys. USD w ci gu roku. rodki ulokowane na rachunkach walutowych przedstawicielstwa,
mog by przekazywane za granic i sprzedawane za ruble przez upowa niony bank RB
na mi dzybankowej giełdzie walutowej.
Przedstawicielstwo, dla prowadzenia swojej działalno ci, ma prawo zatrudnia obywateli
białoruskich oraz obcokrajowców68. Stosunki pracownicze s regulowane na podstawie
dokumentów zało ycielskich, aktów wewn trznych oraz umów o prac .
Przedstawicielstwa prowadz ce działalno
gospodarcz i uzyskuj ce dochody s
opodatkowane, ale nie korzystaj z ulg przewidzianych dla przedsi biorstw z kapitałem
zagranicznym. Zaprzestanie działalno ci przedstawicielstwa nast puje w nast puj cych
przypadkach:
a) likwidacji firmy zagranicznej (matki);
65
Zgodnie z cz. 4 pkt. 5.1. Dekretu Prezydenta Republiki Białoru Nr 4 z 12 marca 2001 r. O niektórych
rodkach w celu wprowadzenia trybu uzyskania i wykorzystania zagranicznej pomocy nieodpłatnej
wiadczenie nieodpłatnej pomocy przez przedstawicielstwa firm zagranicznych na cele zabronione przez
prawo (w tym prowadzenie seminariów i innych form prac agitacyjno - masowych w ród ludno ci) mo e
poci gn za sob zamkni cie działalno ci wymienionych przedstawicielstw.
66
Nie mog by u ywane w celach dochodowych, ani by przekazywane osobom trzecim.
67
3 % miesi cznie liczone od sumy opłat i podatków celnych, które nale ałoby ui ci , gdyby ten maj tek
został przywieziony w celach handlowych.
68
Liczba zatrudnionych obcokrajowców nie mo e przekroczy liczby, na która opiewało zezwolenie na
otwarcie przedstawicielstwa.
b)
c)
d)
e)
107
wyga ni cia kontraktu mi dzynarodowego, który był podstaw do otwarcia
przedstawicielstwa (je li tak przewidziano w kontrakcie);
decyzji firmy - matki, która otworzyła przedstawicielstwo;
na podstawie orzeczenia s du w przypadku naruszenia przepisów prawnych
ustawodawstwa Republiki Białoru ;
decyzji Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB spowodowanej naruszeniem zasad
działalno ci okre lonych w Regulaminie.
Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i
przedstawicielstw zagranicznych w Republice Białoru
Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i
przedstawicielstw
zagranicznych
wprowadzone
zostały
Postanowieniami
Ministerstwa Podatków i Opłat Republiki Białoru Nr 86 z 17 wrze nia 2003 roku i
Nr 92 z 14 pa dziernika 2003 roku. Postanowienia zatwierdzaj trzy Instrukcje69:
1) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez zagraniczne
osoby prawne realizuj ce działalno na terytorium Republiki Białoru w formie
stałego przedstawicielstwa;
2) o trybie naliczania i opłaty podatku dochodowego przez zagraniczne osoby
prawne, nie realizuj ce działalno ci na terytorium Republiki Białoru w formie
stałego przedstawicielstwa;
3) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez komercyjne
organizacje z inwestycjami zagranicznymi.
Instrukcje szczegółowo okre laj tryb wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne
osoby prawne, prowadz ce działalno gospodarcz na terytorium Republiki Białoru
poprzez stałe przedstawicielstwo z siedzib na terytorium Republiki Białoru .
Instrukcje zostały opracowane m.in. w celu uporz dkowania opodatkowania
dochodów, maj cych tzw. pasywny charakter, to jest nie zwi zanych z realizacj
działalno ci przez zagraniczne osoby prawne w Republice Białoru poprzez stałe
przedstawicielstwo (w celach podatkowych). Uwag po wi cono zwłaszcza
szczegółowemu opisowi przedmiotów opodatkowania. Nale y przyzna , e aden z
istniej cych wcze niej aktów normatywnych w tej dziedzinie nie zawierał takiego
pełnego wykazu. Obecne instrukcje bardziej szczegółowo okre laj warunki i tryb
udzielania komercyjnym organizacjom z udziałem inwestycji zagranicznych ulg z
tytułu podatku od zysku (przewidzianych w obowi zuj cym ustawodawstwie).
69
Szczegółowe i aktualne informacje dotycz ce trybu wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne osoby
prawne i przedstawicielstwa dotycz ce udziału w j.v osób prawnych i fizycznych z RB mo na znale na
stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/.
108
Nowelizacja tych instrukcji polega na dokładnym okre leniu trybu pomniejszania
zysku bilansowego komercyjnych organizacji z udziałem inwestorów zagranicznych
o sum odpisów na fundusz rezerwowy (ubezpieczeniowy) w wysoko ci ustalonej
w dokumentach zało ycielskich (zgodnie z ustawodawstwem wskazane odliczenia nie
mog przewy sza 25 % faktycznie wniesionego kapitału zakładowego).
Rachunki bankowe70
Rodzaje rachunków
Podmioty gospodarcze b d ce osobami prawnymi i fizycznymi maj swobod wyboru
banku prowadz cego ich rachunki. Mog otworzy jeden rachunek bie cy w oficjalnej
jednostce pieni nej RB, jeden w walucie obcej oraz inne rachunki w trybie
przewidzianym w regulaminie NBB. Otwarcie kilku rachunków bie cych w walucie
obcej dopuszczalne jest wył cznie za zezwoleniem NBB.
Rachunek bie cy (rozliczeniowy) dla podmiotów gospodarczych otwierany jest w celu
prowadzenia operacji w formie gotówkowej i bezgotówkowej, wynikaj cych z ich
statutowej działalno ci oraz dla osób fizycznych do prowadzenia rozlicze
wynikaj cych ze stosunków cywilno-prawnych.
Kontokorent jest jednolitym bie cym rachunkiem debetowo-kredytowym, b d cym
poł czeniem rachunku bie cego z rachunkiem po yczkowym w celu wykorzystania
rodków własnych i po yczkowych podczas realizacji płatno ci. Kontokorent
wykorzystywany jest do prowadzenia operacji w bankach RB. Decyzj o
funkcjonowaniu tego rachunku podejmuje kierownictwo banku lub organ upowa niony
(komisja kredytowa, zarz d, rada banku). Operacje prowadzone s w ramach
istniej cego rachunku bie cego (rozliczeniowego) z prawem dopuszczenia salda
debetowego, pod warunkiem, e klient nie jest zadłu ony z tytułu wcze niej
otrzymanych kredytów na działalno bie c .
Subkonto w oficjalnej jednostce pieni nej (tj. rublach białoruskich) jest otwierane dla
przedsi biorstwa lub przedsi biorcy w celu akumulacji wpływów pieni nych
i prowadzenia operacji bezgotówkowych, wynikaj cych z działalno ci statutowej
przedsi biorstwa. Subkonto mo e by otworzone równie w innym banku, gdzie
przedsi biorstwo lub przedsi biorca nie posiada rachunku, a bank który otworzył
subkonto, jest zobowi zany w terminie 3 dni poinformowa o tym bank prowadz cy
rachunek klienta. Na wniosek przedsi biorstwa i za zezwoleniem banku, w którym
70
Na podstawie regulaminu NBB O sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów,
opracowanego przez PRIORBANK.
109
prowadzony jest rachunek przedsi biorstwa, subkonto mo e by otworzone dla
wyodr bnionych jednostek strukturalnych, nie sporz dzaj cych samodzielnego bilansu.
Subkonto w walucie obcej mo e by otworzone tylko za zezwoleniem NBB, o ile
ustawodawstwo RB nie przewiduje inaczej. W przypadku ustalenia nieprawidłowo ci w
funkcjonowaniu subkonta, zwłaszcza braku wpłat rodków do bud etu lub funduszy
pozabud etowych, bank cofa wydane zezwolenie nie pó niej ni nast pnego dnia
(roboczego) po ustaleniu nieprawidłowo ci.
Bie cy rachunek walutowy prowadzony jest w celu ksi gowania rodków pieni nych
wpływaj cych w walucie obcej, pozostałych po dokonaniu obowi zkowej odsprzeda y
waluty i w celu prowadzenia operacji rozliczeniowych wynikaj cych ze statutowej
działalno ci podmiotu gospodarczego.
Specjalne rachunki walutowe słu do:
• przechowywania zagranicznej waluty zakupionej na wewn trznym rynku
walutowym do momentu jej wykorzystania; rachunek specjalny otwierany jest tylko
w tym banku, w którym otwarty jest bie cy rachunek walutowy klienta, a w
przypadku jego braku – mo e by otwarty za zezwoleniem NBB;
• akumulowania rodków w walucie wymienialnej i w rublach rosyjskich w celu
spłaty kredytów w walucie obcej udzielonych przez Rz d RB (lub pod rz dowe
gwarancje) b d przez zagranicznych kredytodawców;
• innych celów przewidzianych przez ustawodawstwo.
Rachunek specjalny otwierany jest na wniosek klienta, po przedstawieniu duplikatu
zawiadomienia o nadaniu numeru NIP, na oddzielnym koncie osobowym konta
bilansowego, na którym otwierany jest walutowy rachunek bie cy przedsi biorstwa
gromadz cy zwolnione z obowi zkowej odsprzeda y rodki w walutach obcych.
Rachunek na cele charytatywne słu y do pozyskiwania, przechowywania i
wykorzystywania rodków pieni nych wpływaj cych w formie pomocy bezzwrotnej
lub datków na cele charytatywne. Rachunek mo e by otwarty w rublach białoruskich
oraz w walutach obcych. W przypadku zamkni cia takiego rachunku pozostałe rodki
przelewane s do placówki bankowej na rachunek ich wła ciciela lub wydatkowane
zgodnie z poleceniem osoby zainteresowanej.
Rachunek tymczasowy otwierany jest dla:
• przedsi biorstw w trakcie budowy lub rozruchu do czasu rozpocz cia ich
funkcjonowania;
• organizacji komercyjnych i niekomercyjnych dla akumulacji rodków pieni nych
w celu utworzenia funduszu zakładowego przez zało ycieli, udziałowców oraz
nierezydentów i osób fizycznych;
110
•
firm zagranicznych w celu utworzenia lub uzupełnienia kapitału zało ycielskiego
niezb dnego do rejestracji.
Na wniosek klienta, po utworzeniu funduszu zakładowego i dokonaniu rejestracji
przedsi biorstwa, rachunek tymczasowy jest zamykany, a otwierany jest rachunek
bie cy. rodki z rachunku tymczasowego przelewane s na rachunek bie cy lub
zwracane, je li nie nast pi utworzenie przedsi biorstwa.
Rachunek korespondencyjny otwierany jest przez jeden bank na zlecenie i koszt innego
banku dla operacji przeprowadzanych na podstawie mi dzybankowego porozumienia
korespondencyjnego, dwustronnej umowy lub wymiany pism. Rachunki
korespondencyjne banków-rezydentów otwierane s w rublach białoruskich, i w walucie
obcej. Bank nie b d cy rezydentem mo e otworzy w banku, który nim jest, rachunek
korespondencyjny je li posiada licencj generaln NBB.
Rachunek depozytowy słu y do przechowywania przez przedsi biorstwa,
przedsi biorców i osoby fizyczne wolnych rodków pieni nych na warunkach
terminowo ci (na danie), odpłatno ci i zwrotu deponowanej kwoty na podstawie
umowy depozytowej.
Kart-konto jest rachunkiem otwieranym dla prowadzenia
przedsi biorstwo lub przedsi biorc za pomoc kart magnetycznych.
operacji
przez
Rachunek specjalny dla akumulowania rodków pieni nych obywateli przeznaczony
jest do wykorzystania rodków zgromadzonych na konkretne cele (np. na budownictwo
mieszkaniowe) za pomoc rozlicze bezgotówkowych. Umowa pozwala na
przedterminowe rozwi zanie i zwrot rodków pieni nych.
Otwieranie rachunku bankowego71
Regulamin o sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów, opracowany przez
Narodowy Bank Białorusi 29 grudnia 1998 roku, ustala jednolity sposób otwierania przez
banki rachunków bie cych, kontokorent, subkont, rachunków specjalnych,
korespondencyjnych, depozytowych, specjalnych rachunków dla akumulacji rodków
pieni nych obywateli, kont dla osób prawnych, organów władzy pa stwowej, stowarzysze
społecznych, nierezydentów, przedsi biorców indywidualnych i osób fizycznych.
W celu otworzenia rachunku przedsi biorca składa w banku nast puj ce dokumenty:
• Wniosek o otwarcie rachunku zawieraj cy niezb dne informacje; nierezydenci
okre laj we wniosku typ rachunku;
71
Tam e
•
•
•
•
•
•
111
Kopi dokumentu rejestracji (przerejestrowania) przedsi biorstwa:
- podmioty białoruskie składaj kopi decyzji lokalnego organu władzy,
Ministerstwa Sprawiedliwo ci RB, itp.
- nierezydenci składaj notarialnie po wiadczony i przetłumaczony wypis
z rejestru handlowego kraju pochodzenia;
- przedstawicielstwa nierezydentów składaj kopi zezwolenia wydanego przez
Ministerstwo Spraw Zagranicznych;
- banki-nierezydenci okazuj kopi decyzji o utworzeniu banku i umow
zało ycielsk ;
Dwie kopie statutu, jedn z piecz ci organu rejestruj cego a drug po wiadczon
notarialnie przez instytucj nadrz dn lub przez organ rejestruj cy. Upowa niony
pracownik banku odnotowuje otwarcie rachunku bie cego ze wskazaniem jego
numeru, daty otwarcia i sposobu funkcjonowania na obu egzemplarzach, po czym
egzemplarz z piecz tk organu rejestruj cego zwracany jest wła cicielowi rachunku, a
drugi pozostaje w banku, w aktach klienta. Gospodarstwa rolne przedstawiaj
notarialnie po wiadczon kopi aktu u ytkowania gruntu, wydan przez lokalne organa
władzy. Nierezydenci okazuj po wiadczon kopi statutu z tłumaczeniem na j zyk
białoruski lub rosyjski i upowa nienie do reprezentowania interesów nierezydenta;
Duplikat zawiadomienia o nadaniu NIP72 (wa ny do momentu zamkni cia rachunku)
Kart wzorów podpisów osób posiadaj cych prawo dysponowania rachunkiem
po wiadczon notarialnie i odcisk piecz ci wła ciciela rachunku;
Dokumenty o figurowaniu w Pa stwowym Rejestrze Podatników wymagane s od
organizacji komercyjnych, niekomercyjnych, zrzesze tych organizacji i przedsi biorców indywidualnych;
Potwierdzenie zgody lokalnych organów władzy na ulokowanie siedziby na danym
terenie wymagane jest od wyodr bnionych jednostek strukturalnych przedsi biorstw.
Zło one przez klienta dokumenty oraz umowa dotycz ca obsługi kasowo-rozliczeniowej,
zawarta mi dzy bankiem i klientem, przechowywane s w aktach, natomiast karta wzorów
podpisów i piecz ci znajduje si u upowa nionego pracownika banku. O otwarciu
rachunku dla klienta bank zawiadamia w terminie jednego dnia inspekcj Pa stwowego
Komitetu Podatkowego, która wydała duplikat potwierdzenia nadania NIP.
Prawo pierwszego podpisu na dokumentach kasowo-rozliczeniowych ma kierownik
przedsi biorstwa i osoby przez niego upowa nione. Prawa pierwszego podpisu nie mo e
mie główny ksi gowy lub inne osoby z prawem drugiego podpisu. Prawo drugiego
podpisu maj : główny ksi gowy i osoby upowa nione przez kierownika. Przy otwieraniu
rachunków dla gospodarstw rolnych, przedsi biorstw-nierezydentów i przedsi biorstw, w
których nie s zatrudnione osoby posiadaj ce prawo drugiego podpisu (co jest zastrze one
72
Otwarcie kilku rachunków na podstawie jednego duplikatu, otwarcie rachunku na podstawie kopii lub
kserokopii duplikatu oraz nanoszenie zmian na dokumencie podczas otwierania rachunku s niedopuszczalne.
112
w karcie wzorów podpisów), do banku składana jest karta wzoru pierwszego podpisu
wła ciciela rachunku. Kart tak przyjmuje si bez obowi zkowego dla innych
przedsi biorstw wzoru piecz ci.
W razie czasowego braku piecz ci w nowo powstaj cym przedsi biorstwie lub w zwi zku
z reorganizacj , zmian nazwy, zu yciem lub utrat – kierownik banku okre la sposób
sporz dzania dokumentów kasowo-rozliczeniowych na okres braku piecz ci i daje
wła cicielowi rachunku czas, nie dłu szy ni miesi c, na wykonanie piecz ci.
Karta wzorów podpisów i piecz ci podpisywana jest przez kierownika i głównego
ksi gowego przedsi biorstwa, które otwiera rachunek. Notarialnie uwierzytelniona karta
powinna zawiera potwierdzenie pełnomocnictw osób odpowiedzialnych i autentyczno ci
ich podpisów. W przypadku zmiany cho by jednego podpisu, sporz dzana jest nowa karta
podpisów wszystkich osób. Notarialne po wiadczenie kart wzorów podpisów nie jest
wymagane w odniesieniu do podpisów osób posiadaj cych prawo dysponowania
rachunkiem oraz organów władzy pa stwowej: Administracji Prezydenta, Zgromadzenia
Narodowego, Komitetu Kontroli Pa stwowej, Narodowego Banku i Rady Ministrów.
W przypadku otwierania rachunków dla nierezydentów, karta wzorów podpisów mo e
by notarialnie po wiadczona na terytorium Białorusi lub w ambasadach RB za granic .
W przypadku reorganizacji banku, przedło enie nowych kart wzorów podpisów i piecz ci
nie jest wymagane, o ile wła ciciel rachunku wyrazi pisemn zgod .
Zmiany i zamkni cie rachunku
Zmiana rachunku w wyniku reorganizacji przedsi biorstwa wymaga przedło enia takich
samych dokumentów jak otwarcie rachunku. Rachunki przedsi biorstw zamykane s
w nast puj cych przypadkach:
• na wniosek wła ciciela w terminach uzgodnionych z bankiem obsługuj cym;
• gdy w ci gu miesi ca po zmianie osób posiadaj cych prawo dysponowania
rachunkiem nie przedstawiono kopii nowego statutu, wiadectwa rejestracji
pa stwowej oraz nowej karty wzorów podpisów i piecz ci;
• na podstawie decyzji wła ciciela lub organu zało ycielskiego;
• po zako czeniu działalno ci lub zako czeniu prac komisji likwidacyjnej w przypadku
likwidacji przedsi biorstwa;
• w sytuacji braku rodków lub braku zapisów na rachunku w okresie trzech miesi cy
lub – w przypadku kartkont – jednego roku; pozostałe rodki przelewane s na konto
organizacji nadrz dnej lub na konto „Rozliczenia z innymi kredytodawcami”;
• odwołania decyzji o rejestracji pa stwowej przez uprawnione organa;
• w innych przewidzianych prawem przypadkach.
Rachunki zamykane s tak e w przypadku zmiany banku obsługuj cego w terminach
uzgodnionych mi dzy bankiem i wła cicielem rachunku. Je li umowa nie stanowi inaczej,
113
zadłu enie z tytułu kredytów nie mo e by podstaw do odmówienia klientowi prawa
przej cia do innego banku. O zamkni ciu rachunku bank uprzedza wła ciciela rachunku
pisemnie na 10 dni przed terminem zamkni cia. O zmianach w obsłudze kasoworozliczeniowej i o zamkni ciu rachunku w ci gu 5 dni roboczych bank informuje wła ciw
inspekcj Pa stwowego Komitetu Podatkowego, który wydał duplikat zawiadomienia o
nadaniu NIP.
Bank ma prawo wstrzyma operacje rozchodowe73 na rachunkach podmiotów
gospodarczych, które nie przeprowadziły rejestracji w wymaganym terminie:
• do czasu przedstawienia przez klienta wszystkich niezb dnych do prowadzenia
rachunku dokumentów i wzoru piecz ci;
• w przypadku nieporozumie mi dzy osobami posiadaj cymi prawo pierwszego podpisu
(prezes, dyrektor generalny), na wniosek któregokolwiek z nich, do czasu otrzymania
zawiadomienia o uregulowaniu nieporozumie , podpisanego przez obie strony;
• w innych przypadkach przewidzianych ustawodawstwem.
Bankructwo i rozwi zanie spółki
Podstaw prawn jest ustawa o bankructwie przyj ta w lipcu 2000 roku. Likwidacja osoby
prawnej mo e by dokonana dobrowolnie (zgodnie z decyzj zało ycieli) lub pod przymusem, na podstawie decyzji s du w przypadkach przewidzianych w Kodeksie Cywilnym. S to
głównie przypadki, kiedy firma nie jest w stanie wypełnia swoich zobowi za wobec
wierzycieli i zostaje uznana za bankruta. Podstaw likwidacji spółki z kapitałem zagranicznym
mo e by te np. nieprzestrzeganie zasad formowania kapitału zakładowego. Informacja o
likwidacji spółki z kapitałem zagranicznym publikowana jest w prasie.
Warunki prowadzenia działalno ci gospodarczej74
Działalno gospodarcza poddana jest z jednej strony pa stwowej kontroli sprawowanej
za pomoc takich rodków jak: własno pa stwowa, przepisy prawne i restrykcje
administracyjne, z drugiej za podlega prawom działania rynku. Najwi kszy wpływ na
funkcjonowanie przedsi biorstw na Białorusi maj :
• kontrola cen i płac, polegaj ca na ustanawianiu pułapów podwy ek cen i sztywnej
siatki płac;
• ograniczenia w zakresie handlu zagranicznego i wymienialno ci waluty;
• szczupło zasobów finansowych;
73
Z wyj tkiem płatno ci do bud etu, pa stwowych funduszy celowych i funduszy pozabud etowych.
W oparciu o materiał Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego IMF Staff Country Report nr 00/153
oraz nr 04/139 (maj 2004 r.).
74
114
•
•
•
problemy zwi zane z rynkiem i popytem (niski popyt na rynku wewn trznym oraz
niskie kwalifikacje personelu firm);
restrykcje administracyjne, a w szczególno ci wprowadzany co pewien czas wymóg
ponownej rejestracji;
niestabilne przepisy prawa, niekonsekwentna polityka ekonomiczna, sterowanie
gospodark za pomoc formalnych i nieformalnych zalece , w tym dekretów
Prezydenta Republiki Białoru .
Kontrola cen
Kontrola dotyczy wszystkich przedsi biorstw. Oprócz podstawowych produktów
ywno ciowych regulowane s ceny produktów wytwarzanych przez 26 przedsi biorstw
uznanych za strategiczne (np. nawozy sztuczne, szkło, cement). Podobnie ma si sprawa z
cenami towarów wa nych społecznie (np. pieczywo, wyroby m czne, nabiał, mi so i
wódka). Regulowany jest równie sektor mieszkalnictwa i usług komunalnych. Pułapy
cenowe okre la Rada Ministrów dla ka dego sektora.
Podniesienie ceny przez firm powy ej ustalonego pułapu wymaga wyst pienia do
lokalnego komitetu cenowego z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Wniosek z reguły
przesyłany jest wy ej – do Komitetu Cen w Ministerstwie Gospodarki, a pozwolenie
dostaje si tylko w wyj tkowych wypadkach. Podniesienie cen bez zezwolenia poci ga za
sob grzywn w wysoko ci potrójnej ró nicy pomi dzy uzyskanym w wyniku podwy ki
dochodem oraz tym, który zostałby osi gni ty w przypadku zastosowania poprzedniej
ceny, spełniaj cej powy sze formalne wymogi.
Kontrola płac
Dotyczy przedsi biorstw pa stwowych, które s zobowi zane do stosowania pa stwowej
siatki płac, opartej na wielokrotno ci najni szego wynagrodzenia. Struktura siatki płac jest
sztywna, nie ma mo liwo ci podniesienia wynagrodzenia dobremu pracownikowi bez
równoczesnej jego podwy ki dla pozostałych. Mo na to zrobi jedynie poza siatk płac, co
automatycznie uszczupla dochody pa stwa z tytułu podatków.
Kontrola handlu zagranicznego
Gospodarka Białorusi jest silnie uzale niona od handlu zagranicznego. Warto eksportu
szacowana jest przez Mi dzynarodowy Fundusz Monetarny na 70 %, a warto importu
na 80 % warto ci PKB. Podmioty gospodarcze prowadz ce handel zagraniczny obci one
s obowi zkiem odsprzeda y 30 % wpływów walutowych.
Obecnie białoruskie osoby prawne i przedsi biorcy indywidualni, zobowi zani s
sprzedawa na sesji handlowej OAO „Białoruska Giełda Walutowo-Kapitałowa”
115
30 % rodków uzyskanych w swobodnie wymienialnej walucie i rublach rosyjskich w
ci gu 5 dni od dnia ich wpływu na rachunek w białoruskich lub zagranicznych
bankach, z wył czeniem rodków, które nie podlegaj sprzeda y.
Nie podlega obowi zkowej sprzeda y waluta obca:
a) otrzymana z eksportu produkcji wyrobów i usług wytwarzanych przez spółki z
udziałem zagranicznym, w których kapitale zakładowym udział inwestorów
zagranicznych wynosi powy ej 30 %;
b) nabyta w ustalonym trybie na wewn trznym rynku walutowym Republiki Białoru ;
c) wpływaj ca w postaci wkładu do kapitału zakładowego spółek z udziałem kapitału
zagranicznego, w których udział inwestorów zagranicznych wynosi powy ej 30 %, a
tak e wkładu do kapitału zakładowego banków wnoszonego przez rezydentów
Republiki Białoru ;
d) w postaci ci gni tych rodków (kredytów, depozytów, zastawów, wkładów), w tym
równie z zagranicy;
e) w postaci zwrotu podstawowej sumy kredytu (zastaw, depozyt);
f) ofiarowana na cele charytatywne, a tak e otrzymana od organizacji
mi dzynarodowych i pa stw obcych w trybie okazania pomocy Republice Białoru ,
pod warunkiem wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem;
g) wpływaj ca na rachunek osób prawnych i przedsi biorców z tytułu eksportu
własnych wyrobów i usług i kierowana przez nich w ci gu pi ciu dni do rezydentów
Republiki Białoru , wyst puj cych jako poddostawcy tej produkcji w celu okre lenia
zaliczki walutowej;
h) wpływaj ca na rachunek osób prawnych i przedsi biorców i nale ca si
nierezydentom lub rezydentom Republiki Białoru w przypadkach przewidzianych
przez prawo w trakcie wypełniania przez pierwszych, funkcji po redniczych
wynikaj cych z umów zlecenia lub komisu;
Kontrola administracyjna
Powa n przeszkod w działalno ci gospodarczej jest rozległa kontrola ze strony aparatu
administracyjnego i rozbudowana sprawozdawczo . W ci gu roku przedsi biorstwo musi
zło y , głównie władzom podatkowym, co najmniej 22 sprawozdania i dodatkowe
sprawozdania urz dom statystycznym. Wizytowane jest te przez liczne inspekcje, kilka
razy w ci gu roku.
Prawo „złotej akcji”
Dekret Prezydenta RB z dnia 1 marca 2004 roku – O szczególnym prawie (złotej akcji)
pa stwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi, który wszedł w ycie
1 czerwca 2004 roku – stanowi, i pa stwo, kiedy uzna za stosowne mo e sta si
wła cicielem złotej akcji ka dego przedsi biorstwa. Prawo pa stwa do takiej akcji jest
116
niezale ne od tego, czy posiada ono w nim swoje udziały, czy te nie. Wystarczy, e
cz ci maj tku przedsi biorstwa s obecnie lub były w przeszło ci składniki maj tku,
które stanowiły b d stanowi własno
pa stwa lub spółdzielni. Administracja
pa stwowa mo e te postawi na czele firmy swojego przedstawiciela, przej jej finanse i
podejmowa wa ne decyzje.
Zgodnie z dekretem pa stwo złot akcj mo e przyzna sobie w przypadkach:
• kiedy w firmie naruszane s prawa kolektywu pracowniczego np. gdy pracownicy nie
otrzymuj wynagrodzenia przez co najmniej trzy miesi ce;
• niezadowalaj cej struktury bilansu przedsi biorstwa (w okresie sze ciu miesi cy);
• konieczno ci obrony praw i wolno ci obywateli, zagwarantowania obronno ci i
bezpiecze stwa pa stwa oraz poszanowania jego interesów ekonomicznych.
Wspieranie rozwoju przedsi biorczo ci
Zgodnie z ustaw O popieraniu małej przedsi biorczo ci w Republice Białoru , pocz wszy od
roku 1997 corocznie opracowywany jest specjalny program wspierania małej
przedsi biorczo ci. Obj to nim nast puj ce dziedziny, uznane przez pa stwo za priorytetowe:
• prowadzenie działalno ci innowacyjnej;
• stosowanie nowoczesnych technologii;
• eksport towarów lub usług;
• prowadzenie działalno ci produkcyjnej lub budowlanej;
• przetwarzanie produktów rolnych;
• usługi transportowe;
• produkcja dóbr konsumpcyjnych z wykorzystaniem miejscowych surowców.
W ramach Zwi zku Przedsi biorców RB działa „Centrum Wspierania Przedsi biorczo ci
XXI wiek” oraz jego o rodki regionalne. Funduszem Finansowego Wspierania
Przedsi biorców dysponuje Ministerstwo Przedsi biorczo ci i Inwestycji. W oficjalnych
ródłach informacji statystycznej podawana jest liczba małych przedsi biorstw na
podstawie przesyłanych przez nie sprawozda . Dane dotycz ce dynamiki ich powstawania
s niepełne z uwagi na kolejne przerejestrowania przedsi biorstw. Wydaje si jednak, i
charakterystyczn cech małego przedsi biorstwa jest jego stosunkowa nietrwało . Ze
wzgl du na długotrwały proces likwidacji, trudno ustali , ile spo ród zarejestrowanych
małych przedsi biorstw jest aktywnych. Do nieaktywnych (a zarejestrowanych) mo na
zaliczy przedsi biorstwa b d ce w trakcie likwidacji, nowe, które nie zd yły przyst pi
do działania oraz te, które czasowo zawiesiły swoj działalno z powodu trudno ci
(finansowych, ze zbytem produkcji, surowcowych itp.).
VIII.
117
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Decyzj Rady Ministrów 13 lipca 2000 roku została powołana Rada Koordynacyjna ds.
Inwestycji Zagranicznych, która nadzoruje realizacj projektów inwestycyjnych
i koordynuje prace centralnych i terytorialnych urz dów pa stwowych w zakresie
przyci gania inwestycji zagranicznych.
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych
Podstawowym aktem prawnym dotycz cym działalno ci inwestycyjnej jest Kodeks
Inwestycyjny z 22 czerwca 2001 roku, obowi zuj cy od 10 pa dziernika 2001 roku.
Drug grup aktów prawnych stanowi normy kodeksu cywilnego, prawo pracy,
regulacje finansowe, ustawy i rozporz dzenia odnosz ce si do działalno ci uczestników
współpracy gospodarczej z zagranic oraz organów administracji pa stwowej. Zgodnie
z ustawodawstwem białoruskim za inwestycje zagraniczne uwa a si wkłady
inwestorów zagranicznych w postaci rodków finansowych i materialnych, w tym tak e
przekazanie praw maj tkowych i praw własno ci intelektualnej, białoruskim podmiotom
gospodarczym w celu uzyskania dochodu lub osi gni cia efektu socjalnego.
Akty normatywne gwarantuj ochron inwestycji na terenie Białorusi. Inwestycje
zagraniczne na obszarze kraju nie mog by nacjonalizowane, rekwirowane,
konfiskowane, przymusowo odkupywane lub odbierane. Nacjonalizacja b d
rekwizycja mo liwe s tylko wtedy, je li towarzyszy im terminowa i pełna
rekompensata warto ci znacjonalizowanego lub zarekwirowanego maj tku
inwestycyjnego i innych strat, powstałych w wyniku nacjonalizacji lub rekwizycji75.
Rekompensata wypłacana jest inwestorowi zagranicznemu w walucie, w jakiej
inwestycje były realizowane na samym pocz tku procesu inwestycyjnego. Wielko
rekompensaty mo e by zaskar ona przez inwestora zagranicznego do s du.
Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na interwencj w stosunku do inwestora
zagranicznego ze strony organów pa stwowych (za wyj tkiem wyodr bnionych
organów kontroli) i osób zajmuj cych stanowiska pa stwowe oraz władz
administracyjno-terytorialnych. Zgodnie z prawem naruszenie praw inwestora mo e
by zaskar one do s du, a powstałe szkody lub straty podlegaj rekompensacie.
Uprawione organy kontroli pa stwowej nadzoruj zgodno
działa inwestora
75
Adekwatno rekompensaty oznacza, e jej warto powinna ona by równa faktycznej warto ci
przymusowo wywłaszczonych inwestycji w momencie bezpo rednio poprzedzaj cym realizacj
przymusowego wywłaszczenia lub jego publicznego ogłoszenia w zale no ci od tego, co zaistniało wcze niej,
jak równie wypłacana jest z wł czeniem odsetek naliczonych zgodnie z kursem odpowiedniej waluty na
Londy skim Rynku Mi dzybankowym (LIBOR) za okres od dnia przymusowego wywłaszczenia (lub jego
publicznego ogłoszenia) do dnia faktycznej wypłaty rekompensaty.
118
Inwestycje zagraniczne
zagranicznego w wymogami prawa. Inwestor zagraniczny zobowi zany jest
przedstawi do kontroli niezb dne dokumenty i inne materiały zwi zane ze swoj
działalno ci . Uprawione organy kontroli mog podejmowa działania tylko w
ramach swoich kompetencji. Kopia dokumentu o wynikach kontroli powinna by
udost pniona inwestorowi zagranicznemu.
Republika Białoru zawarła z ponad 20 krajami, w tym z Polsk , bilateralne umowy
o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, a tak e umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i maj tku. Podstaw dla działalno ci
gospodarczej stanowi równie Konstytucja, która przewiduje równe prawa dla wszystkich
podmiotów, gwarantuje ochron i równe traktowanie wszystkich form własno ci.
Formy inwestowania
Ustawodawstwo białoruskie przewiduje nast puj ce formy inwestowania:
• utworzenie spółki z udziałem białoruskiej osoby prawnej lub fizycznej;
• utworzenie spółki ze 100 % udziałem zagranicznego inwestora;
• zakup istniej cego przedsi biorstwa, budynków, urz dze produkcyjnych, akcji
i innych papierów warto ciowych,
• nabycie prawa do u ytkowania gruntu i innych zasobów naturalnych lub innych
praw własno ci.
Najpopularniejsz form jest utworzenie spółki joint-venture z partnerem białoruskim,
lub spółki ze 100 % udziałem zagranicznej firmy. Minimalny udział zagranicznego
partnera w kapitale zakładowym nie mo e by mniejszy ni 20 tysi cy USD (w strefach
specjalnych 50 tys. USD)76.
Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na lokowanie zagranicznych inwestycji
w dziedzinach zwi zanych z obronno ci i bezpiecze stwem pa stwa, a tak e
wytwarzaniem m.in.: narkotyków, trucizn, materiałów radioaktywnych, amunicji,
rodków wybuchowych, alkoholu (z wyj tkiem wina), papierów warto ciowych,
znaków pieni nych i monet oraz znaczków pocztowych. Wył czone s tak e przemysł
energetyczny, wydobywczy, kolejnictwo i ł czno 77.
76
Dla przyci gni cia inwestycji zagranicznych do stref ekonomicznych rz d białoruski zamierza
zmniejszy w minimalny udział zagranicznego partnera w kapitale zakładowym z 50 tys. USD do 20 tys.
USD, wyrównuj c tym samym warto w WSE z wymagan poza strefami. Działanie rz du ma by
pewnego rodzaju rekompensat za cz ciow likwidacj niektórych ulg dla rezydentów strefy.
77
Nale y mie zgod prezydenta RB.
119
Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych
Inwestorzy zagraniczni:
•
•
•
•
•
•
•
•
s zwolnieni z podatku dochodowego przez pierwsze trzy lata, je li ich udział
w kapitale zakładowym wynosi co najmniej 30 % i jest nie mniejszy ni 20 tys.
USD, a ich dochody pochodz wył cznie ze sprzeda y wytwarzanych przez siebie
produktów lub usług;
płac 50 % podatku dochodowego w ci gu kolejnych 3 lat, je li wytwarzaj
produkty lub usługi o szczególnym znaczeniu dla kraju (tzw. priorytetowe, których
list ustala Rada Ministrów);
s zwolnieni z opłat celnych i podatku VAT za wwo ony aport rzeczowy do
kapitału zało ycielskiego spółki (maszyny, sprz t, urz dzenia, surowce i materiały)
pod warunkiem, e wwo one towary nie s obj te akcyz , ich ł czna warto nie
przekracza kwoty przewidzianej w dokumentach zało ycielskich jako aport
rzeczowy oraz e zostały zgłoszone do odprawy celnej w czasie przewidzianym
w dokumentach zało ycielskich na ustanowienie kapitału zakładowego;
s zwolnieni z obowi zkowej odsprzeda y wpływów dewizowych za eksport swoich
wyrobów;
po zmianie warunków prawnych na gorsze przez 5 kolejnych lat podlegaj nadal
przepisom obowi zuj cym w dniu rejestracji;
maj gwarancj , e dokonane przez nich inwestycje nie podlegaj rekwizycji;
mog swobodnie wywozi za granic pochodz ce z działalno ci przedsi biorstwa
kwoty pieni ne w walutach wymienialnych;
otrzymaj rekompensat za straty wynikłe wskutek podj cia przez organ urz dowy
decyzji niezgodnej z ustaw lub naruszaj cej ich prawa.
Przedsi biorstwa z udziałem kapitału zagranicznego korzystaj z powy szych ulg
i przywilejów dopiero od momentu otrzymania za wiadczenia o dokonaniu co najmniej
50 % wpłaty rodków do kapitału zakładowego. Za wiadczenia takie wydawane s
przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ci gu 10 dni od przedło enia przez
przedsi biorstwo dokumentów potwierdzaj cych zgromadzenie kapitału zakładowego.
120
Działalno
gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych78
Ramy prawne
Tworzenie i rozwój wolnych stref ekonomicznych (WSE) jest jednym z priorytetowych
kierunków pa stwowej polityki inwestycyjnej, a prawodawstwo dotycz ce WSE jest
jedn z nielicznych gał zi prawa białoruskiego, które w czasie swego obowi zywania
nie uległo istotnym zmianom. Prawne i organizacyjne podstawy zało enia, działalno ci i
likwidacji WSE na terytorium Białorusi zawiera Rozporz dzenie Prezydenta RB Nr 114
z 20 marca 1996 roku O wolnych strefach ekonomicznych na terenie Republiki Białoru i
w ustawie Nr 213-3 z 7 grudnia 1998 roku O wolnych strefach ekonomicznych z
pó niejszymi zmianami79. Podstawowym celem utworzenia wolnych stref
ekonomicznych było przyci gni cie zagranicznych i krajowych inwestycji oraz
wykorzystanie istniej cych terenów przemysłowych dla rozwoju produkcji opartej na
nowoczesnych technologiach i przeznaczonej na eksport.
Na Białorusi znajduje si sze wolnych stref ekonomicznych: „Brze ”, „Mi sk”,
„Homel-Raton”, „Witebsk”, „Mohylew” i „Grodnoinwest”. Rezydentami WSE s
zarejestrowane przez administracj strefy osoby prawne lub fizyczne prowadz ce
działalno gospodarcz zgodnie z przepisami prawnymi obowi zuj cymi w strefie. Jak
ju wy ej wspomniano, minimalna warto funduszu statutowego spółek lokuj cych
sw działalno w strefach wynosi 50.000 USD. Organem rejestruj cym podmioty
gospodarcze (z wyj tkiem banków i firm ubezpieczeniowych) na obszarze WSE, jest
administracja danej strefy. adna dodatkowa rejestracja w obwodowym komitecie
wykonawczym nie jest wymagana.
Ulgi i ułatwienia w prowadzeniu działalno ci na terenie WSE
Wolne strefy ekonomiczne zapewniaj inwestorom korzystne warunki prowadzenia
działalno ci gospodarczej. Towary wwo one na obszar WSE i wywo one ze strefy poza
granice Białorusi s zwolnione z podatków i opłat celnych (z wyj tkiem opłat za
formalno ci celne). Przy wywozie towarów z WSE na pozostał cz
obszaru celnego
RB podatki i cła s pobierane. wiadectwem pochodzenia towaru z WSE jest wydawany
przez Białorusk Izb Handlowo-Przemysłow certyfikat. Na produkcj , prace i usługi
rezydentów WSE nie ustala si limitów finansowych i nie wymagane s licencje przy
ich wywozie poza granice Białorusi.
78
Na podstawie informacji Biura Własowa i Partnerzy (www.vlasovaandpartners.by) zajmuj cego si
obsług prawn polskich firm na rynku białoruskim oraz stron internetowych poszczególnych stref.
79
Zgodnie z art. 1 ustawy - WSE to ci le okre lona cze terytorium RB, w której obowi zuj przepisy
prawne ustanawiaj ce korzystniejsze, ni ogólnie obowi zuj ce, warunki dla działalno ci gospodarczej.
121
Obowi zuj ce ustawodawstwo zapewnia szereg ulg dla podmiotów prowadz cych
działalno gospodarcz w wolnych strefach ekonomicznych:
• wwóz towarów i surowców oraz wywóz produktów i usług z terenów wolnych stref
zwolnione s z cła i opłat za dokonanie formalno ci celnych;
• pracownikom zagranicznym gwarantowany jest swobodny transfer dochodów
otrzymywanych przez nich na terytorium WSE;
• obowi zuj ce ograniczenia, jak np. ograniczenia ilo ciowe (kwoty) czy licencje przy
wywozie za granic nie dotycz wyrobów wyprodukowanych w WSE;
• przedsi biorstwa inwestuj ce w specjalnych strefach płac pi z obowi zuj cych 10
rodzajów podatków; podatek dochodowy w obni onej wysoko ci (15 % zamiast
24 %), podatek VAT – 10 % zamiast 18 %; pozostałe podatki – zgodnie z
obowi zuj cymi stawkami;
• rezydenci stref przez pierwsze 5 lat s zwolnieni z podatku dochodowego, a je li
eksportuj ponad 70 % swojej produkcji, płac 50 % obowi zuj cej stawki podatku
dochodowego przez okres nast pnych 5 lat;
• inwestycje dokonane w okresie funkcjonowania stref (30 - 50 lat) s chronione i nie
mog by nacjonalizowane, rekwirowane, konfiskowane ani poddawane innym tego
typu działaniom;
• wywłaszczenie jest mo liwe wył cznie na podstawie prawomocnego wyroku s du lub
aktów prawnych; wypłacana jest rekompensata uwzgl dniaj ca realn warto
inwestycji w dniu poprzedzaj cym decyzj o wywłaszczeniu; rekompensata jest
wypłacana w dewizach po kursie oficjalnym Banku Centralnego, wraz z odsetkami,
w terminie nie dłu szym ni 3 miesi ce od daty zastosowania działa przymusowych.
Kadra kierownicza przedsi biorstw-rezydentów WSE, członkowie delegacji
zagranicznych prowadz cy rozmowy z przedsi biorstwami-rezydentami WSE oraz
zainteresowani realizacj projektów inwestycyjnych na obszarze WSE maj prawo
wjazdu (wej cia) na punkty graniczne Republiki Białoru poza kolejno ci na podstawie
przepustek wydawanych przez administracje WSE.
Minimalne wynagrodzenie pracowników zatrudnionych w strefach jest o 20 % wy sze
od minimalnego wynagrodzenia obowi zuj cego w Republice Białoru .
Banki w strefach
Utworzenie banków do obsługi finansowej firm działaj cych w strefach stało si
mo liwe po wej ciu w ycie rozporz dzenia Narodowego Banku Białorusi z 24 lutego
2000 roku „O zatwierdzeniu zasad tworzenia i regulowania działalno ci banków na
terytorium Wolnych Stref Ekonomicznych w Republice Białoru ” oraz rozporz dzenia z
28 czerwca 2001 roku w sprawie zasad tworzenia banków obsługuj cych rezydentów w
WSE.
122
Minimalny wkład zało ycielski niezb dny do utworzenia banku na terytorium WSE
wynosi 500 tysi cy EUR (dla porównania minimalny wkład dla banku komercyjnego na
terenie RB wynosi 2 mln EUR). Bank działaj cy na terenie stref uzyskuje licencj
z chwil jego rejestracji (bank komercyjny tak licencj uzyskuje po roku od rejestracji
i po zgromadzeniu kapitału okre lonego przez NBB). Ponadto rezerwy obowi zkowe
(16 % w rublach białoruskich i 12 % w walucie wymienialnej) banków działaj cych na
terenie Białorusi s nieoprocentowane, natomiast w przypadku banków działaj cych
w strefach ustawodawca przewiduje oprocentowanie. Do obsługi rezydentów i
nierezydentów w WSE „Mi sk” powstał w marcu 2001 roku SAO „Atom-bank” (z
udziałem kapitału białoruskiego, brytyjskiego, litewskiego i łotewskiego). W strefie
pojawiły si tak e inne banki, tj.:
1) ZAO „Północny Bank Inwestycyjny” (listopad 2001 roku) z udziałem kapitału
brytyjskiego, ameryka skiego i litewskiego;
2) OAO „Mi dzynarodowy Bank Rezerw” (marzec 2002 roku) z udziałem kapitału
białoruskiego i szwajcarskiego;
3) OAO „ŁOROBANK” (sierpie 2002 roku) z udziałem kapitału ameryka skiego
i łotewskiego;
4) OAO „Mi dzynarodowy Bank Współpracy Ekonomicznej” (marzec 2003 roku)
z 100 % udziałem kapitału zagranicznego80.
Rodzaje działalno ci, które nie mog by prowadzone na terenie WSE
Na terenach wolnych stref ekonomicznych podmioty gospodarcze nie mog prowadzi
nast puj cych rodzajów działalno ci:
• gospodarczo-handlowej zwi zanej z ochron i obron pa stwa, produkcj ,
przechowywaniem i sprzeda broni, amunicji, rodków wybuchowych, szkodliwych
dla otoczenia,
• produkcji, przetwórstwa, przechowywania i odka ania materiałów niebezpiecznych
i radioaktywnych,
• produkcji, sprzeda y i przechowywania narkotyków oraz rodków o silnym działaniu
i truj cych,
• produkcji wyrobów alkoholowych z wyj tkiem szampanów, win musuj cych,
wytrawnych, półwytrawnych, gronowych,
• produkcji papierów warto ciowych, znaków pieni nych, monet, znaczków
pocztowych,
• organizowania loterii,
• transmisji radiowych i telewizyjnych, z wyj tkiem obsługi technicznej radia i telewizji,
• leczenia chorych na niebezpieczne choroby zaka ne.
80
Brak danych dotycz cych inwestorów i ródła pochodzenia kapitału. Szczegółowa oferta na stronie
internetowej www.ibank.by.
123
Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych
Na terytorium WSE niedopuszczalne jest przeprowadzanie nacjonalizacji, rekwizycji lub
podobnych działa , z wyj tkiem czasowego wstrzymania wywozu maj tku inwestorów do
czasu spłaty przez nich wszelkiego zadłu enia. Obszary WSE obj te s wszystkimi
gwarancjami przewidzianymi przez prawodawstwo RB. Inwestorom zagranicznym
pa stwo gwarantuje prawo do zwrotu ich udziału w maj tku przedsi biorstwa według
warto ci ostatecznej, a tak e przelew dochodów (tak e w obcej walucie) osi gni tych z
dokonanych przez nich inwestycji, poza granice WSE i Republiki Białoru .
W stosunku do inwestorów krajowych w WSE „Brze ” rekompensata musi odpowiada
rzeczywistej warto ci inwestycji i jest wypłacana w walucie wymienialnej po oficjalnym
kursie Narodowego Banku Białorusi w dniu wyceny. Kwota rekompensaty powinna by
przelana na konto inwestora nie pó niej ni 3 miesi ce od dnia wyceny i musi zawiera
odsetki naliczane od dnia wyceny do dnia wypłaty81.
W strefach „Mi sk” i „Homel-Raton” inwestorzy krajowi otrzymuj rekompensat
w rublach białoruskich po kursie okre lonym przez NBB, a je eli wkłady inwestora były
wniesione w walucie wymienialnej, rekompensat wypłaca si w walucie pierwszego
wkładu lub innej walucie obcej, uzgodnionej z inwestorem. Wypłata powinna by
dokonana w ci gu miesi ca od dnia wyceny. Statuty WSE „Witebsk”, „Mohylew” i
„Grodnoinwest” nie zawieraj specjalnych postanowie
dotycz cych wypłaty
rekompensaty, dlatego ochrona inwestycji i wkładów wniesionych na terytorium w tych
strefach jest zagwarantowana przez prawodawstwo Republiki Białoru i umowy
mi dzynarodowe82.
Zako czenie działalno ci w wolnych strefach ekonomicznych
W przypadku likwidacji WSE lub utraty statusu rezydenta WSE, podmioty gospodarcze
zaprzestaj działalno ci jako rezydenci, mog j jednak kontynuowa , jako osoby
prawne lub indywidualni przedsi biorcy na zasadach ogólnych bez konieczno ci
dodatkowego przerejestrowania.
W przypadku naruszenia przez rezydenta prawa obowi zuj cego w Republice Białoru ,
w tym naruszenia postanowie umowy o warunkach działalno ci w WSE lub
niedotrzymania terminów wniesienia kapitału zakładowego, administracja stref
81
Wysoko odsetek okre la Narodowy Bank Republiki Białoru .
Zgodnie z art. 12 Kodeksu Inwestycyjnego Republiki Białoru , rekompensata warto ci maj tku
znacjonalizowanego lub zarekwirowanego inwestorom krajowym wypłacana jest w rublach białoruskich,
a inwestorom zagranicznym - w walucie, w której pierwotnie wniesiono wkłady na inwestycje.
82
124
„Mohylew” i „Grodnoinwest” ma prawo pozbawienia podmiotu gospodarczego statusu
rezydenta WSE, a administracja stref „Brze ”, „Mi sk”, „Homel-Raton”, „Witebsk” –
mo e zło y wniosek w tej sprawie do s du.
Administracja WSE, jako organ rejestracyjny, po zawiadomieniu organów kontroli
pa stwowej, prokuratury, spraw wewn trznych, organów bezpiecze stwa pa stwowego,
ministerstwa ds. podatków i innych, ma prawo podj cia decyzji o likwidacji osoby
prawnej w przypadkach:
• naruszenia terminów rejestracji ustalonych przez prawodawstwo;
• naruszenia terminów i warunków zgromadzenia minimalnego kapitału zakładowego,
• nie rozpocz cia działalno ci okre lonej w dokumentach zało ycielskich przez sze
kolejnych miesi cy i nie zawiadomienia organów rejestracyjnych i podatkowych o
przyczynach jej niepodj cia.
Likwidacja spółek z kapitałem zagranicznym w przypadku naruszenia przez nie
obowi zuj cego prawa jest dopuszczalna wył cznie na drodze s dowej.
WSE „Brze ”
Strefa utworzona na okres 50 lat na podstawie rozporz dzenia Prezydenta RB Nr 114
z 20 marca 1996 roku „O wolnych strefach ekonomicznych na terytorium Republiki
Białoru ” rozpocz ła działalno w grudniu 1996 roku. Strefa obejmuje obszar
poło ony na północny zachód i wschód od Brze cia i graniczy z Polsk wzdłu Bugu,
na odcinku 10 km. Od południa ł czy si z Brze ciem wzdłu linii kolejowej. Przez
terytorium strefy przebiega gazoci g i autostrada mi dzynarodowa z przej ciem
granicznym Kozłowicze.
Priorytety i ograniczenia
Inwestycje w przemy le drzewnym, farmaceutycznym, samochodowym, spo ywczym,
elektronicznym, meblowym i maszynowym. W WSE „Brze ” nie mog by
zarejestrowane przedsi biorstwa, fundacje i organizacje pa stwowe zajmuj ce si
energetyka, transportem kolejowym, lotniczym i komunalnym. Ulgi podatkowe nie
rozci gaj si na działalno kasyn.
Rejestracja
W celu rejestracji firmy na terenie strefy nale y wpłaci 50 % kapitału zakładowego w
ci gu pierwszego roku od daty rejestracji, a reszt przed upływem 2 lat od tej daty. Przy
rejestracji wymagane s nast puj ce dokumenty:
•
•
•
•
•
•
•
125
wniosek,
2 egzemplarze notarialnie po wiadczonych kopii dokumentów zało ycielskich firmy,
notarialnie po wiadczone kopie dokumentów potwierdzaj cych rejestracj
pa stwow ,
zalegalizowany wyci g z rejestru handlowego pa stwa pochodzenia lub
potwierdzenie statusu prawnego z zał czonym i po wiadczonym tłumaczeniem na
j zyk białoruski lub rosyjski,
po wiadczona kopia dokumentu potwierdzaj cego dane osobowe (w przypadku osób
fizycznych),
gwarancje udost pnienia lokalizacji (dla powoływanej osoby prawnej),
potwierdzenie opłaty za rejestracj .
Osoba zarejestrowana jako rezydent zawiera z administracj strefy umow o warunkach
działalno ci w strefie. Administracja nie ma prawa ingerowa w działalno podmiotów
gospodarczych, je li nie jest ona sprzeczna z przepisami obowi zuj cymi w strefie.
Ulgi podatkowe i przywileje
•
•
•
•
•
•
•
•
w ci gu pierwszych 5 lat podmioty gospodarcze płac połow obowi zuj cych
stawek wszystkich podatków;
producenci priorytetowych towarów mog by dodatkowo zwolnieni z podatku
dochodowego i innych podatków przez Rad Najwy sz Białorusi na wniosek
Administracji strefy; Administracja mo e te obni y opłaty za dzier aw maj tku;
podmioty osi gaj ce zysk ze sprzeda y własnych usług s zwolnione z podatku
dochodowego w ci gu 5 lat od wykazania zysku, ł cznie z pierwszym rokiem;
podmioty, które eksportuj powy ej 70 % swojej produkcji, przez kolejne 5 lat
płac 50 % podatku dochodowego;
towary eksportowane nie podlegaj koncesjom i licencjom;
dywidendy nie podlegaj opodatkowaniu przez pierwsze 5 lat;
od towarów krajowych i zagranicznych wwo onych do WSE „Brze ” nie pobiera
si cła (towary wywo one podlegaj ocleniu w normalnym trybie).
minimalne wynagrodzenie w WSE „Brze ” jest wy sze o 20 % od minimalnego
wynagrodzenia na terytorium Białorusi, a pracownicy zagraniczni mog swobodnie
transferowa dochody uzyskane z pracy w strefie za granic .
WSE „Mi sk”
WSE „Mi sk” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporz dzenia
Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku „O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych
Mi sk i Homel-Raton”. Obejmuje terytorium w pobli u krajowego portu lotniczego
Mi sk, wsie Obczak, Jelnica, Prilesie, strefy przemysłowe „11-ty km” i „Szabany” oraz
fabryk „Radian”.
126
Budownictwo, maszyny i urz dzenia budowlane, artykuły spo ywcze i powszechnego
u ytku, energetyka. Ulgi nie obejmuj przedsi biorstw zbiorowego ywienia.
•
•
•
•
•
podatek dochodowy w wysoko ci 15 % (poza stref obowi zuje 24 %);
podatek VAT w wysoko ci 10 % (poza stref 18 %);
nie podlega opodatkowaniu zysk przeznaczany na inwestycje;
eksport produktów wytwarzanych w strefie jest zwolniony z cła, nie podlega
kontyngentom i licencjonowaniu;
przedsi biorstwa działaj ce w strefie maj mo liwo ubezpieczenia si od 13
rodzajów ryzyka (maj tkowego, inwestycyjnego, itp.).
Administracja strefy wymaga, by do wniosku o zarejestrowanie przedsi biorstwa
doł czy opis projektu zgodnie z poni szym wzorem:
a. krótka informacja o zało ycielach zakładanego przedsi biorstwa (rodzaj
działalno ci);
b. proponowana nazwa projektu i forma zakładanego podmiotu gospodarczego;
c. planowana wysoko , tryb i termin formowania kapitału zakładowego, udziały
zało ycieli i forma wpłaty;
Przykład: Przedsi biorstwo planuje utworzy kapitał zakładowy w wysoko ci .... USD
w ci gu (wskaza termin) w formie wkładu (gotówkowego, bezgotówkowego; w przypadku
gdy wkład bezgotówkowy - opisa go).
d. planowana wysoko , harmonogram wpłat i forma (gotówkowa, bezgotówkowa)
deklarowanych inwestycji (oprócz kapitału zakładowego), ródła inwestycji,
pozyskane rodki itd.) oraz kierunki wykorzystywania inwestycji;
Przykład: Przedsi biorstwo planuje w ci gu (wskaza termin) lat od dnia rejestracji
zainwestowa w projekt kwot w wysoko ci ... USD, zgodnie z zał czon tabel zawieraj c
harmonogram wpłat, form , ródła inwestycji i ich przeznaczenie.
e.
f.
planowana sprzeda wyrobów lub usług na eksport i na rynek wewn trzny w
warto ciach pieni nych lub jednostkach w perspektywie 3-5 lat;
stosunek planowanych wpływów z eksportu do ł cznej warto ci importowanych
surowców i materiałów w trakcie całego programu produkcyjnego (eksport + rynek
wewn trzny);
Przykład: Stosunek wpływów z eksportu do ł cznych wydatków na surowce z importu wynosi:
w latach 2001-2002 - 7/4; w 2003-2004 - 2/1. (7/4 - oznacza, e w latach 2001-2002 przy
planowanych wpływach z eksportu 7 USD przedsi biorstwo na cały program produkcyjny
(eksport + rynek wewn trzny) wyda 4 USD.
g. ekologiczne bezpiecze stwo projektu;
h. planowana ilo
nowych miejsc pracy na pocz tku realizacji projektu oraz
w perspektywie 3-5 lat;
i.
j.
127
nazwa banku, w którym planuje si zało enie kont rozliczeniowych i innych;
niezb dne warunki dla umiejscowienia planowanego projektu inwestycyjnego na
terytorium WSE „Mi sk” – wariant mo liwy do przyj cia;
Przykład: Przedsi biorstwo planuje dzier aw pomieszcze produkcyjnych, uko czenie
rozpocz tej budowy, otrzymanie działki pod budow nowego budynku (ze wskazaniem
powierzchni i niezb dnym uzbrojeniem), itd.
k. zgodno projektu inwestycyjnego z celami i zadaniami WSE „Mi sk”.
Przykład: Proponowany projekt realizowany na terytorium WSE odpowiada
nast puj cym celom i zadaniom WSE „Mi sk”: nowe technologie, proeksportowy
kierunek przedsi biorstwa, zast pienie importu, stworzenie nowych miejsc pracy.
WSE „Homel-Raton”
WSE „Homel-Raton” utworzona została na okres 50 lat na podstawie rozporz dzenia
Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych
Mi sk i Homel-Raton. Powierzchnia strefy wynosi 7.712 hektarów, w tym 595 hektarów
na obszarze miasta. Bud et strefy składa si z czterech rodzajów podatków (dochodowy,
od zysku, VAT i akcyza) płaconych przez wszystkie podmioty gospodarcze działaj ce w
strefie, zarówno rezydentów, jak i nierezydentów. Ulgi nie obejmuj przedsi biorstw
zbiorowego ywienia.
•
•
•
•
zwolnienie z cła i podatku VAT przy wwozie urz dze i surowców,
sprzeda produkcji wytworzonej w strefie zwolniona jest od podatku od zysku przez
5 lat od rozpocz cia produkcji,
podatek od dochodów zmniejszony o 50 %,
podatek VAT zmniejszony o 50 %.
WSE „Witebsk”
WSE „Witebsk” została utworzona okres 30 lat na podstawie rozporz dzenia Prezydenta
RB Nr 458 z 4 sierpnia 1999 roku O utworzeniu wolnej strefy ekonomicznej Witebsk.
Strefa zajmuje powierzchni 903 hektary i obejmuje swoim zasi giem jeden z
najwi kszych o rodków przemysłowych Białorusi. Na jej obszarze znajduj si tereny
przeznaczone pod budownictwo oraz uprawy rolne, a tak e budynki fabryczne o ł cznej
powierzchni 57,7 tysi cy m2. Budynki te zaopatrzone s w energi elektryczn , gaz,
zimn i ciepł wod , systemy wentylacji i odprowadzania cieków, a niektóre równie
maj suwnice.
128
Ze wzgl du na blisko granicy rosyjskiej, warto w tej strefie lokowa produkcj
towarów przeznaczonych do sprzeda y na rynku rosyjskim i innych rynkach WNP. Dla
przyci gni cia inwestorów oferuje si szereg udogodnie , jak np. mo liwo nabycia
terenów na własno , równie w leasingu oraz dzier aw powierzchni produkcyjnych za
cen 1,5 - 2,0 USD/m2 miesi cznie.
Ulgi podatkowe83 i przywileje
•
•
•
•
•
•
•
zwolnienie z cła importowanych surowców, materiałów i wyposa enia,
zwolnienie z cła eksportowanych towarów wyprodukowanych na terenie Strefy,
zwolnienie całkowite lub redukcja o połow podatku VAT,
zwolnienie z podatku od zysku przez pierwsze 7 lat działalno ci i redukcja tego
podatku o 40 % w nast pnych latach,
obni enie do 5 % stawki podatku dochodowego od zagranicznych osób prawnych,
zwolnienie z opodatkowania zysków reinwestowanych na terenie Republiki Białoru ,
liczba podatków i ich wysoko nie mo e by zmieniona przez okres funkcjonowania
strefy, tj. przez 30 lat.
WSE „Mohylew”84
WSE „Mohylew” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporz dzenia
Prezydenta RB Nr 66 z 31 stycznia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy
ekonomicznej Mohylew”. Znajduje si na terenie nale cym do miasta Mohylew
o ł cznym obszarze 242,71 hektara (6 działek o ró nej powierzchni). Jest to strefa
kompleksowa, w skład której wchodz strefa wolnocłowa, przemysłowa i eksportowa.
Posiada samodzielny bud et wydzielony z zasobów bud etu pa stwa oraz fundusz
wewn trzny.
Rozwój przemysłu, opracowanie mechanizmów tworzenia dobrego klimatu
inwestycyjnego, kompleksowe wykorzystanie inwestycji krajowych i zagranicznych,
skuteczne wykorzystanie istniej cej infrastruktury.
Rezydenci WSE „Mohylew” s zwolnieni z podatku od zysku przez pi lat od chwili
pojawienia si zysku (trzeba mie certyfikat Białoruskiej Izby PrzemysłowoHandlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mog
83
Ulgi podatkowe nie obejmuj działalno ci handlowej rezydentów.
Na podstawie informacji ze stron internetowych www.president.gov.by; www.region.mogliew.by;
www.cci.by oraz WEH Ambasady RP w Mi sku.
84
129
odliczy od podatku. Rezydenci zagraniczni płac pi cioprocentowy podatek od
dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, je eli nie maj w RB
stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalaj rezydentom zmniejszy ilo
płaconych podatków do 40 %.
Dodatkowo towary wwo one na terytorium strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” s
zwolnione z ceł i podatków. Towary znajduj ce si na li cie rz dowej towarów
importowanych przy wywo eniu ze strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” na obszar
Białorusi s zwolnione z podatków.
WSE „Grodnoinwest”
WSE „Grodnoinwest” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporz dzenia
Prezydenta RB Nr 208 z 16 kwietnia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy
ekonomicznej Grodnoinwest”. Zajmuje teren 376,95 ha na terenie Grodna. Ró ni si od
innych stref tym, e w cało ci znajduje si na terenie miasta, w zwi zku z czym posiada
odpowiedni infrastruktur techniczno-ekonomiczn . Ponadto jest dogodnie poło ona
blisko przej cia na granicy z Uni Europejsk – Ku nicy Białostockiej.
Priorytety
Rozwój produkcji i eksportu, opracowania mechanizmów tworzenia dobrego klimatu
inwestycyjnego, wykorzystanie istniej cej infrastruktury, zwłaszcza terenów nale cych
uprzednio do wojska.
Ulgi i przywileje
Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej „Grodnoinwest”:
• płac podatek od zysku zmniejszony o 50 %;
• podatek dochodowy od obrotu papierami warto ciowymi zmniejszony o 50 %;
Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej s zwolnieni od podatku od zysku przez pi lat
od chwili pojawienia si zysku (trzeba mie certyfikat Białoruskiej Izby PrzemysłowoHandlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mog
odliczy od podatku. Rezydenci zagraniczni płac pi cioprocentowy podatek od
dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, je eli nie maj w Republice
Białoru stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalaj rezydentom zmniejszy
warto płaconych podatków do 40 %, szczególnie w przypadku, gdy wytwarzane
towary b d przeznaczane na eksport.
130
Wyniki działalno ci gospodarczej WSE w 2003 roku85
Do najwi kszych rezydentów-inwestorów w WSE w 2003 roku i pierwszej połowie
2004 roku nale ały podmioty z USA (27,3 % ł cznej warto ci nakładów), Izraela
(17,1 %), Holandii (16 %), Wielkiej Brytanii (16 %), Szwajcarii (9,0 %), Polski (8,0 %),
Rosji (7,0 %), Niemiec (4,0 %). Wkłady kapitałowe rezydentów w 64,1 % miały form
aportu rzeczowego. Ponad 97 % inwestycji ulokowano w przemy le, najmniej za w
rolnictwie.
Tab. 18. Inwestycje w WSE (dane za 2003 r.)
Wyszczególnienie
WSE
„Mi sk”
b.d.
Podmioty
gospodarcze
b.d.
Podmioty
gospodarcze z
udziałem kapitału
zagranicznego
b.d.
Inwestycje za
2003 r.
(w mln USD)
Eksport strefy
b.d.
(w mln USD)
Import strefy
b.d.
(w mln USD
Obroty HZ
b.d.
rezydentów strefy
Liczba banków
5
działaj cych w strefie
Główne kraje
USA
pochodzenia
Holandia
kapitału
W.Brytania
WSE
WSE
WSE
„Brze ” „Homel-Raton” „Witebsk”
94
62
16
WSE
WSE
„Mohylew” “Grodnoinvest”
14
22
88
42
11
12
12
11,7
10,3
3,4
11 mln USD
(od 2002 r.)
95,4
44,2
7,6
99,0
31,1
6,4
14,7
b.d.
194,4
73,3
14,0
b.d.
b.d
2
2
b.d.
b.d.
b.d
Polska,
Rosja,
Niemcy
USA,
Rosja,
Ukraina
Niemcy,
Polska,
USA
Białoru ,
Niemcy,
Rosja
Polska,
Hiszpania,
Włochy
2,6
(1,6 mln USD
w I kw. 2004)
2,2 mld BYR 10,3 mld BYR
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zwartych na stronach internetowych stref, Ministerstwa
Finansów RB, WEH Ambasady Polskiej w Mi sku oraz danych z www.bdg.by.
Pod wzgl dem liczby zatrudnionych przoduje WSE „Brze ” (59 %), drugie miejsce
zajmuje „Mi sk” (21 %). Wynagrodzenie w strefach było w 2003 roku o ok. 50 %
wy sze od redniej krajowej. W ocenie władz Białorusi udział stref w produkcie
krajowym brutto nie przekracza 2 %. Strefy maj jednak du e znaczenie dla rynków
regionalnych ze wzgl du na tworzone miejsca pracy i wy sze płace, rozwój
infrastruktury, a tak e pozyskiwanie kapitału zagranicznego i nowoczesnych technologii.
85
Na podstawie informacji Ministerstwa Finansów RB.
131
W najbli szym czasie nale y si spodziewa zmian podatkowych dla podmiotów
gospodarczych, funkcjonuj cych w WSE, które nie kieruj swych wyrobów i usług na
eksport, lecz sprzedaj je na rynku wewn trznym Białorusi. Projekt prezydenckiego
dekretu (koniec lipca 2004 roku) przewiduje w takim przypadku pełne opodatkowanie
takich podmiotów (wraz z likwidacj wszelkich przywilejów zwi zanych z
funkcjonowaniem w WSE)86.
Zagraniczne inwestycje bezpo rednie
Zainteresowanie Białorusi wykazuj szczególnie ci inwestorzy, którzy wykorzystuj c
istniej c uni celn mi dzy tym krajem a Rosj poszukuj tam rynku zbytu na swoje
produkty. Inwestycje zagraniczne na Białorusi umo liwiaj bezcłowe wej cie na rynek
rosyjski i uzyskiwanie przychodów w rublach rosyjskich, które mo na wymienia na
inne waluty.
Rys. 13. Struktura geograficzna napływu zagranicznych inwestycji w 2003 roku (mln USD)
0
50
100
150
200
250
361,9
Szwajcaria
250,1
Rosja
112,6
Austria
Wyspy Dziewicze
86,0
Niemcy
82,1
USA
48,2
Holandia
46,8
Wielka Brytania
45,1
Cypr
43,5
Panama
27,4
Łotwa
22,4
Włochy
21,8
Polska
19,9
Ukraina
11,0
ródło: dane Ministerstwa Statystyki i Analiz RB
86
Na podstawie danych z 28 lipca 2004 r. (Biełaruskaja Dieławaja Gazieta)
300
350
400
132
Z ogólnej warto ci inwestycji zagranicznych, jakie napłyn ły do Europy rodkowej
i Wschodniej, w latach 1989-1994 Białoru pozyskała zaledwie 0,3 %, a w roku 1995
0,1 %. Najwi kszy napływ inwestycji miał miejsce w 1997 roku i wynosił 1,8 % ogólnej
warto ci inwestycji zagranicznych ulokowanych w tym regionie. W 2001 roku udział
Białorusi spadł do 0,4 %. Natomiast w latach 2002-2004 nast piło pewne zwi kszenie
warto ci inwestycji zagranicznych napływaj cych na terytorium tego kraju. W sposób
zasadniczy zmieniła si te struktura sektorowa inwestycji i geograficzna struktura
pochodzenia inwestorów. Zastosowanie systemu ponownej rejestracji przedsi biorstw
spowodowało wykre lenie firm nie przejawiaj cych aktywno ci w okresie dłu szym ni
6 miesi cy.
Dane pochodz ce z niezale nych ródeł ró ni si od podawanych przez oficjalne ródła
białoruskie. Z analizy bilansu płatniczego RB wynika, e w 2002 roku pozyskano
bezpo rednie inwestycje zagraniczne o warto ci 1588,1 mln USD. Natomiast ł czna
warto inwestycji portfelowych do ko ca 2002 roku wyniosła 609,7 mln USD. Według
danych agencji Interfaks z 8 sierpnia 2003 roku w pierwszym półroczu 2003 roku do
Białorusi napłyn ły inwestycje zagraniczne o warto ci 510,5 mln USD, w tym
inwestycje bezpo rednie o warto ci 282,1 mln USD.
Tab. 19. Napływ inwestycji zagranicznych na Białoru w I połowie 2003 roku
Wyszczególnienie
Inwestycje
zagraniczne -ogółem
w tys. USD
Inwestycje
bezpo rednie
w tys. USD
Inwestycje
portfelowe
w tys. USD
Inwestycje
pozostałe
w tys. USD
Razem, w tym:
510 579,2
282 144,7
29,0
228 405,5
Przemysł
124 750,3
47 715 6
-
77 034,7
7 396,6
2 740,8
-
4 655,8
Transport
10 379,5
974,1
-
9 432,4
Ł czno
75 918,4
53 042,7
-
22 875,7
3 048,0
273,4
-
2 774,6
165 350,9
75 973,6
29,0
89 348,3
2,1
2,1
-
-
469,9
469,9
-
-
Rolnictwo (ł cznie z
organizacjami ds. obsługi
sektora rolnego
Budownictwo
Zaopatrzenie technicznomateriałowe i zbyt
Gospodarka mieszkaniowa
i komunalna
ródło: Biełoruskij Rynok 33/2003.
133
Na terenie Białorusi inwestuj przedsi biorcy z 67 krajów. Inwestycje kierowane s
przede wszystkim do sektora usług (handel i ywienie zbiorowe) oraz s lokowane w
przemy le przetwórczym. Inwestycje zagraniczne przyci ga tak e atrakcyjny na
Białorusi sektor ł czno ci.
O ile w latach 2000-2002 pod wzgl dem zaanga owania kapitałowego na Białorusi
przodowały Stany Zjednoczone, Niemcy i Holandia, to sytuacja w 2003 roku zmieniła
si na korzy Szwajcarii, Rosji i Austrii. Ju w pierwszym półroczu 2003 roku
Szwajcarzy zainwestowali ponad 47,7 mln USD (czyli 17,7 % wszystkich inwestycji
zagranicznych w tym okresie), za USA zaledwie 8,6 mln USD (3,2 %).
Tab. 20. Napływ zagranicznych inwestycji do Republiki Białoru w 2003 r.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Napływ zagranicznych inwestycji w 2003 r. w tys. USD
ogółem
%
W tym
bezpo rednie portfelowe
inne
OGÓŁEM w RB
1306457,0
100,00
674514,0
637,1 631305,9
262188,0
WNP – OGÓŁEM
20,07
145253,3
591,6 116343,1
250151,8
Rosja
19,15
144444,8
591,6 105115,4
11019,3
Ukraina
0,84
228,9
0,0
10790,4
824,1
Kirgistan
0,06
436,8
0,0
387,3
192,8
Pozostałe kraje WNP
0,01
142,8
0,0
50,0
1044269,0
Poza WNP – OGÓŁEM
79,93
529260,7
45,5 514962,8
361995,4
Szwajcaria
357809,0
-4186,4
27,71
112669,5
Austria
2287,1
-- 110382,4
8,62
86088,8
Wyspy Dziewicze (bryt.)
39111,1
-46977,7
6,59
82163,6
Niemcy
18816,0
-63347,6
6,29
48263,5
USA
16293,3
25,0
31945,2
3,69
46828,5
Holandia
5674,8
-41153,7
3,58
45163,6
Wielka Brytania
20526,5
-24637,1
3,46
43556,9
Cypr
15809,9
0,2
27746,8
3,33
27457,7
Panama
15,0
-27442,7
2,10
22474,1
Łotwa
4730,6
-17743,5
1,72
21895,1
Włochy
1433,0
-20462,1
1,68
19919,3
Polska
8826,2
-11093,1
1,52
125793,0
Pozostałe kraje spoza WNP
37928,2
20,3
87844,5
9,63
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB
Do najwi kszych inwestorów indywidualnych na terenie Białorusi w 2003 roku
nale ały: Coca Cola (USA), Double Star International Ltd. (USA), Frezenc GmbH
(Niemcy), Vicos Nahrungs Mittel GmbH (Niemcy), SB Telekom (Cypr), Maersk
Medical A/S (Dania) i Korporacja „Boston INK” (USA). Doł czyła do nich tak e
polska NIE KA (polski potentat na rynku farb i lakierów).
134
Klimat inwestycyjny
Gospodarka białoruska charakteryzuje si znacznym stopniem amortyzacji rodków
trwałych, dochodz cym do 80 %, oraz niedostatkiem rodków finansowych na
inwestycje, w tym na inwestycje odtworzeniowe w przedsi biorstwach. Wobec niskiej
krajowej akumulacji rodków mog cych słu y finansowaniu wzrostu gospodarczego
inwestycje zagraniczne s niezb dne. Jednak pomimo pozornie korzystnego dla
inwestorów ustawodawstwa w opublikowanym w W ll Str t J urn l rankingu krajów
„Indeksy swobód ekonomicznych – 2003” Białoru znalazła si dopiero na 151 miejscu.
Reformuj ca si gospodarka Białoru osi ga do dobre wska niki rozwoju i wyprzedza
na tym polu inne kraje „postsocjalistyczne”, w tym Ukrain 87. Przyczyn boomu
gospodarczego Białorusi mo e by wysokie tempo rozwoju gospodarczego Rosji – na
rynek ten trafia 50 % białoruskiego eksportu. Na ten fakt wskazuj tak e tradycje RWPG,
kiedy to Białoru była traktowana przez ZSRR jako centrum produkcyjne i monta owe, w
którym posługuj c si tanimi rosyjskimi surowcami i energi produkowano niezłej
jako ci towary. Wydaje si , i wszystko to kształtuje swoisty klimat inwestycyjny tego
kraju, przej ciowe słabo ci niektórych dziedzin nie powinny przesłania obiektywnie
wyst puj cych zalet takich jak chłonno rynku, wykształcona siła robocza i osi galne na
miejscu surowce. Niezale nie, jaki kierunek obierze Białoru , pełn integracj z Rosj
czy te samodzielno faktem jest, i udział Europy w jej eksporcie wynosi 40 % i jest
porównywalny z udziałem Rosji.
87
Według ekspertów z Wiede skiego Instytutu Mi dzynarodowych Porówna Gospodarczych – obecny rozwój
gospodarczy tego kraju jest z punktu widzenia specjalistów zjawiskiem trudno wytłumaczalnym. Eksperci
wskazuj tak e na lepsze wyniki Białorusi w stosunku do innych krajów np. w zakresie rzeczywistego dochodu
„per capita”, uwzgl dniaj cego sił nabywcz . Otó na Białorusi, zdolno nabywcza rocznych dochodów na
głow mieszka ca wynosi 9200 euro, podczas gdy w Rosji wska nik ten wynosi 7800 euro, a na Ukrainie 5100
euro - za austriack gazet „Die Presse” z 8 lipca 2004 r.
135
IX. HANDEL ZAGRANICZNY
Ramy prawne
Handel zagraniczny Białorusi jest regulowany administracyjnie poprzez licencje
w eksporcie i w imporcie, jest jednocze nie zdominowany przez przedsi biorstwa
pa stwowe.
Baz prawn dla prowadzenia handlu zagranicznego stanowi :
•
•
•
•
•
•
•
ustawy:
- O podstawach działalno ci handlu zagranicznego;
- O taryfie celnej i Kodeksie Celnym Republiki Białoru ;
- O certyfikacji produkcji, robót i usług;
uzupełnione uchwałami i rozporz dzeniami Rady Ministrów
dekret Nr 14 z 17.05.2001 O niektórych kwestiach obliczania i opłaty VAT;
dekret Nr 6 z 27.02.2002 O uporz dkowaniu udzielania ulg podatkowych i celnych;
dekret Nr 2 z 3.05.2004 O wprowadzeniu uzupełnie i zmian w Dekrecie z 14 lipca
2003 roku Nr 17 w sprawie licencjonowania niektórych rodzajów działalno ci
gospodarczej;
dekrety:
- Nr 121 z 27.02.2004 O zmianach podatku od warto ci dodanej w eksporcie i
imporcie towarów (prac i usług) w handlowej działalno ci z Rosj ;
- Nr 211 z 4.05.2004 O prawnych aspektach regulowania spraw celnych wwozu
towarów na terytorium RB (w zwi zku z dostosowaniem do wymogów WTO);
- Nr 259 z 27.05.2004 O przewozie towarów przez osoby fizyczne przez granice
celne RB;
rozporz dzenia Rady Ministrów:
- Nr 440 z 8.04.2002 O rodkach doskonalenia regulowania eksportu i importu
towarów;
- Nr 791 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej stosowanej podczas realizacji
działalno ci w handlu zagranicznym;
- Nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych stawek celnych;
- Nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych stawek celnych;
- Nr 10 z 8.01.2003 O wykazie produkcji, robót i usług podlegaj cych
obowi zkowej certyfikacji.
rozporz dzenie Pa stwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu ds. Standaryzacji,
Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach poddawania kontroli celnej
towarów podlegaj cych obowi zkowej certyfikacji na Białorusi.
136
Handel zagraniczny
Przepisy dotycz ce handlu zagranicznego zawarte s równie w kodeksie cywilnym,
prawie pracy, regulacjach finansowych i innych przepisach, w tym w równie
w Konstytucji RB, która przewiduje ochron wszystkich podmiotów gospodarczych
oraz równe prawa i warunki działania dla wszystkich form własno ci.
Dokumenty istotne dla podmiotów gospodarczych działaj cych w handlu zagranicznym
wydawane s przez Pa stwowy Komitet Celny RB w postaci rozporz dze i instrukcji.
Szczególn rang nadano rozporz dzeniu Ogólny tryb odprawy celnej towarów
wwo onych na obszar celny Republiki Białoru w charakterze wkładu udziałowców
w fundusz zało ycielski przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym.
Rozwój eksportu wspierany jest przez pa stwo w formie finansowej pomocy dla
eksporterów ze specjalnego funduszu promocji eksportu. rodki z tego funduszu
przeznaczane s na:
• kredytowanie pro-eksportowych projektów inwestycyjnych;
• kredytowanie zakupu surowców, materiałów i podzespołów do produkcji eksportowej;
• kredytowanie prac naukowo-badawczych maj cych na celu wytwarzanie nowych
wyrobów mog cych by przedmiotem eksportu;
• zakup patentów i dokumentacji naukowo-technicznej w celu podj cia produkcji
konkurencyjnych towarów przeznaczonych na eksport;
• wyrównania dla banków z tytułu ni szego oprocentowania kredytów eksportowych.
Wprowadzenie przez NBB od 14 wrze nia 2000 roku jednolitego kursu walutowego
białoruskiego rubla znacznie ułatwiło wzajemne rozliczenia pomi dzy polskimi
i białoruskimi partnerami.
Członkostwo w organizacjach wolnego handlu
Białoru , jako członek WNP, podpisała umowy o wolnym handlu z Rosj i wszystkimi
krajami byłego Zwi zku Radzieckiego. Strefa wolnego handlu pomi dzy Białorusi
a Rosj zagwarantowana jest w ramach Zwi zkowego Pa stwa Białorusi i Rosji.
Ponadto, istniej ca od 1995 roku Unia Celna (Białoru , Kazachstan, Kirgizja, Rosja,
Tad ykistan) została w pa dzierniku 2000 roku przekształcona w Euroazjatyck
Wspólnot Gospodarcz . Białoru posiada status obserwatora w wiatowej Organizacji
Handlu i – podobnie jak Rosja – ubiega si o przyj cie do tej organizacji. Odbyło si ju
kilka rund rozmów bilateralnych z krajami – członkami WTO, które wymagaj od
Białorusi zliberalizowania polityki celnej. Dlatego te Białoru dostosowuje swoje akty
normatywne i procedury celne wdra aj c standardy i certyfikaty unijne stosownie do
wymogów WTO (podobnie jak Rosja i Ukraina).
137
Ograniczenia w imporcie i eksporcie
Zabroniony jest import odpadów radioaktywnych i toksycznych, materiałów
audiowizualnych i drukowanych, które mog narusza moralno , zdrowie obywateli
lub bezpiecze stwo pa stwowe.
Ograniczeniom podlega import broni i amunicji, rodków narkotycznych,
psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane jest zezwolenie
Ministerstwa Zdrowia), materiałów j drowych i niszcz cych warstw ozonow , sprz tu
do szyfrowania, organów i cz ci ciała ludzkiego przeznaczonych do transplantacji.
Licencjonowany jest eksport wyrobów tekstylnych do pa stw Unii Europejskiej
i Turcji (zał cznik nr 10), a tak e eksport i import szeregu innych towarów
wymienionych w zał cznikach nr 11 i 12. Licencje eksportowe i importowe wydawane
s przez Ministerstwo Handlu RB.
Pa stwowa Inspekcja ds. Kwarantanny Ro lin nadzoruje import: nasion, sadzonek,
owoców i warzyw, zbó , słodu, ziarna, m ki, szyszek chmielu, ro lin do produkcji
kosmetyków i leków, słomy i plew zbo owych, siana, koniczyny, materiałów ro linnych
do wyplatania, odpadów przemysłu spo ywczego, lnu i konopi, skór i wyrobów ze skóry,
wełny, i sier ci, artykułów kolonialnych, ry u, produktów przemysłu młynarskiego, kultur
grzybów, bakterii i wirusów, zbiorów zoologicznych, botanicznych, mineralogicznych
i anatomicznych.
Pa stwowa Inspekcja Weterynaryjna nadzoruje import: zwierz t ywych, mi sa i wyrobów
z mi sa, ryb, produktów pochodzenia zwierz cego, pasz zwierz cych i ro linnych, soli
pastewnej, tłuszczów i olejów pochodzenia zwierz cego, wyrobów mlecznych, sosów,
dro d y, bulionów, napojów bezalkoholowych, leków i witamin dla zwierz t.
Zabroniony jest eksport: ziół leczniczych, antyków, dóbr kultury, niektórych ywych
zwierz t, drewna nie przerobionego, towarów, które zostały wwiezione do kraju w
celach humanitarnych, no ników informacji mog cych szkodzi polityce pa stwa,
zdrowiu i uczuciom religijnym, zbó (w 2003 roku dozwolony za zgod ministerstwa).
Certyfikacja
W styczniu 1994 roku na Białorusi wprowadzono obowi zkow certyfikacj towarów
konsumpcyjnych, robót i usług oraz zakaz reklamowania produktów nie posiadaj cych
obowi zkowych certyfikatów. Towary powszechnego u ytku, rodki chemiczne
i biologiczne, materiały i wyroby z nich, produkty spo ywcze i surowce do ich
produkcji musz posiada certyfikat bezpiecze stwa doł czony do ka dej partii towarów
138
Handel zagraniczny
wwo onych do RB. Lista towarów zwolnionych niedawno z obowi zkowej certyfikacji
znajduje si w zał czniku nr 14.
Obowi zkowa certyfikacja towarów jest powa n barier w dost pie do rynku
białoruskiego. Podstawowymi dokumentami potwierdzaj cymi bezpiecze stwo
towarów s :
•
wiadectwo jako ci wydane przez producenta;
•
potwierdzenie rejestracji towaru w Pa stwowym Instytucie Fitosanitarnym,
wydane przez Ministerstwo Zdrowia;
•
certyfikat zgodno ci wydawany przez Biełstandard lub inny uprawniony organ.
Warunkiem wydania przez organ celny zezwolenia na wykorzystanie przez
zainteresowane osoby towarów wwiezionych na terytorium celne RB, jest posiadanie
dokumentów potwierdzaj cych certyfikacj tych towarów w Narodowym Systemie
Certyfikacji RB. Nie jest wymagane posiadanie certyfikatu dla towarów wwo onych88:
• na czas okre lony w celu remontu;
• w charakterze surowca podlegaj cego przetworzeniu lub w charakterze wyrobów
kompletuj cych (pod warunkiem przedstawienia przez odbiorc dokumentów
potwierdzaj cych certyfikacj wyrobu gotowego);
• jako przedmioty własnego u ytku;
• do wykorzystania przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne pa stw
obcych w celu zagwarantowania ich działalno ci na terytorium RB;
• przez delegacje sportowe do wykorzystania podczas zawodów sportowych;
• przez osoby fizyczne i nie przeznaczonych do produkcji lub handlu;
• w charakterze pomocy humanitarnej;
• w charakterze próbek i wzorców do prowadzenia bada ;
• w charakterze cz ci składowych urz dze technologicznych;
• jako urz dzenia (wyroby) jednostkowe przewidzianych w kontrakcie do u ytku
osobistego osoby prawnej lub indywidualnego przedsi biorcy;
• w charakterze urz dze przeznaczonych do celów naukowo-badawczych;
•
rodków transportu przeznaczonych wył cznie na potrzeby Ministerstwa Obrony
Narodowej.
Podstaw prawn jest rozporz dzenie Pa stwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu
ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach umieszczania
pod kontrol celn towarów podlegaj cych obowi zkowej certyfikacji na Białorusi na
podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów RB Nr 10 z 8 stycznia 2003 roku O wykazie
produkcji, robót i usług podlegaj cych obowi zkowej certyfikacji. Uj te w tych
dokumentach wymogi obowi zuj na granicach celnych RB od dnia 26 marca 2004 roku.
88
Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004 r., s. 10.
139
Szczegółowy wykaz towarów, które mog by odprawione przy wwozie pod
warunkiem posiadania certyfikatu Narodowego Systemu Certyfikacji Republiki
Białoru mo na znale w biuletynie Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004 (s.1014), umieszczonym na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu Ministerstwa
Gospodarki i Pracy (www.eksporter.gov.pl). Wykazy dost pne s tak e w Biurze Współ
pracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego Centrum Bada i Certyfikacji
(patrz: Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów).
Organizacj procesu uzyskiwania certyfikatów dopuszczaj cych towary do obrotu
handlowego na terenie poszczególnych krajów b. ZSRR zajmuje si na zlecenie
przedsi biorstw polskich i zagranicznych Polsko-Białoruska Izba HandlowoPrzemysłowa (Warszawa ul. Tr backa 4). Izba dostarcza eksporterom wa ne przez trzy
lata:
• Certyfikaty Zgodno ci z Norm GOST;
• Certyfikaty Higieniczne Ministerstwa Zdrowia;
• Licencje na posługiwanie si znakiem GOST.
Szczegółowe informacje na ten temat znajduj
www.chamber.pl/bialorus.
si
na stronie internetowej Izby:
Certyfikaty ISO
Posiadanie certyfikatu ISO 9000 nie jest obowi zkowe (w adnym kraju). Wyj tkiem s
niektóre dziedziny, w których od jako ci produkcji zale y ycie ludzkie (np.
przedsi biorstwa przemysłu lotniczego czy obronnego). Posiadanie certyfikatu ISO
9000 stało si jednak – szczególnie dla firm zainteresowanych sprzeda swoich
towarów na rynkach zagranicznych – konieczne, gdy wymagaj tego nabywcy.
1 stycznia 2001 roku weszła w ycie wersja ISO 9000/2000. Podmioty gospodarcze
posiadaj ce certyfikaty w wersji z 1994 roku musz w ci gu 3 lat ponownie przej
procedur certyfikacji otrzyma certyfikaty ISO 9000/2000. Seri ISO zapocz tkowały
trzy modele certyfikatów:
ISO 9001 – certyfikat jako ci w zakresie projektowania;
ISO 9002 – certyfikat jako ci produkcji, monta u i obsługi;
ISO 9003 – certyfikat jako ci kontroli ko cowej i bada .
Certyfikaty mog by wydane w dowolnej dziedzinie działalno ci gospodarczej
prowadzonej przez przedsi biorstwa białoruskie. Certyfikaty jako ci mo na te uzyska
w niemieckim systemie DAR/TGA, który odpowiada standardom ISO 9000, EN
ISO 9000, DIN EN ISO 9000. Mo na otrzyma dwa certyfikaty jednocze nie – krajowy
i w systemie DAR/TGA. Do połowy 2004 roku certyfikaty uzyskało ponad 345
140
Handel zagraniczny
białoruskich instytucji i przedsi biorstw, w tym certyfikaty ISO serii 9000 otrzymało 50
jednostek.
Przedsi biorstwo ubiegaj ce si o certyfikat składa dokumenty, na podstawie których
dokonywana jest wst pna ekspertyza systemu jako ci. Na yczenie zamawiaj cego
przeprowadzany jest audyt, a nast pnie przygotowywany jest program ostatecznej
ekspertyzy.
System jest uznawany za zgodny ze standardami, je li w czasie ekspertyzy komisja
znajdzie nie wi cej ni dwa odchylenia od normy. Je li jest wi cej odchyle , organ ds.
certyfikacji wspólnie z kierownictwem przedsi biorstwa okre la czas potrzebny na
dopracowanie systemu jako ci i dat przeprowadzenia powtórnego audytu. Je li
ujawniono trzy i wi cej istotnych niezgodno ci – ocena systemu jako ci
przedsi biorstwa jest przeprowadzana powtórnie po usuni ciu usterek i zło eniu
ponownego wniosku (nie wcze niej ni po upływie 6 miesi cy).
Decyzja o wydaniu certyfikatu podejmowana jest na posiedzeniu Rady ds. Certyfikacji.
Szczegółow informacj dotycz c wydawania certyfikatów jako ci na Białorusi
zainteresowani mog znale na stronach internetowych Białoruskiego Instytutu ds.
Standaryzacji i Certyfikacji. Bardziej szczegółow informacj dotycz c wydawania
certyfikatów jako ci na Białorusi zainteresowani mog znale na stronach internetowych
Białoruskiego Instytutu ds. Standaryzacji i Certyfikacji – http://www.belgiss.org.by. Proces
certyfikacji wymaga du ych przygotowa , jest kosztowny i pracochłonny. Lista
kilkudziesi ciu instytucji zajmuj cych si certyfikacj znajduje si w zał czniku nr 15.
W pierwszym półroczu Gosstandart Białorusi uzgodnił system certyfikacji na produkty
białoruskie wysyłane na rynki: Polski, Łotwy, Litwy, Turcji, Kuby, Chin, Słowacji i
pa stw WNP.
Pa stwowy system certyfikacji RB posługuje si powy szymi znakami, gdzie XX oznacza
kod organu wydaj cego certyfikat.
141
Certyfikacja „EC” i „ HACCP”
W zwi zku z Dyrektyw 89/106 Unii Europejskiej w sprawie certyfikacji produktów
dopuszczonych na rynki unijne oznaczonych symbolem „CE” od pocz tku 2004 roku na
Białorusi trwały prace w celu dostosowania produktów białoruskich (eksportowanych
na rynki unijne) do okre lonych wymogów prawnych. W pierwszej kolejno ci dotyczyło
to cementowni (w 2003 roku Białoru wyeksportowała na rynek Polski ok. 500 tys. ton
cementu, czyli około 20 % swojej produkcji). Wdra anie procedur certyfikacyjnych
zako czyło si z ko cem czerwca 2004 roku. Na pocz tku lipca 2004 roku ponad 340
produktów białoruskich uzyskało znak „CE”, czyli przepustk na rynek europejski.
W ród tych wyrobów s lodówko-zamra arki, telewizory, cement, wyroby
elektroniczne itp. Trwa tak e wdra ane systemu HACCP w wybranych
przedsi biorstwach, zajmuj cych si handlem produktami spo ywczymi. Powołano
równie sie specjalistycznych (akredytowanych) laboratoriów do wydawania
certyfikatów na produkty białoruskie, eksportowane na rynki unijne (zgodnie z
poszczególnymi Dyrektywami Komitetu Europejskiego).
Europejskie Standardy
Na podstawie ustawy Republiki Białoru z 5 stycznia 2004 roku Nr 269-9 O ocenie
potrzeb technicznych normatywów aktów prawnych w zwi zku z technicznym
normowaniem i standaryzacj wprowadzono nowe pa stwowe systemy standaryzacji.
Wykonawc ustawy jest Komitet ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie
ministrów RB. Rzeczywistym powodem wprowadzenia ustawy były Dyrektywy unijne,
do których białoruscy eksporterzy musieli dostosowa produkty sprzedawane na unijnym
rynku. Przy Białoruskim Instytucie Standaryzacji i Certyfikacji powołano odr bn
komórk ds. informacji mi dzynarodowej (dla analizy wychodz cych materiałów i
dokumentów unijnych zwi zanych z mi dzynarodowym obrotem usługami i towarami).
Dodatkowo na podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów RB z 11 maja 2004 roku Nr
546 powołano Pa stwowy Program Jako ci („KACZESTWO”) na lata 2004-2006, którego
celem jest dostosowywanie standardów produktów i usług białoruskich do standardów
unijnych i mi dzynarodowych.
Z dniem 1 lipca 2004 roku wprowadzono na stronach internetowych
(www.gosstandart.gov.by) teksty nowych pa stwowych standardów Białorusi (STB).
Uszeregowane s one, tak aby ka dego miesi ca mo na było je wdra a , np. standardy
podane w lipcu były wcielane w ycie mi dzy 1-5 sierpnia 2004 roku.
Wprowadza si tak e standardy mi dzynarodowe (GOST) w ramach WNP, zamieszczane
na stronach EASC (www.easc.org.by) w postaci systemu elektronicznego.
142
Handel zagraniczny
Licencje w eksporcie i imporcie
Na podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku
O rodkach doskonalenia regulowania eksportu i importu towarów wprowadzono nowy
system licencji w eksporcie i imporcie89. Uzyskanie licencji nie jest konieczne, je li
warto towaru nie przekracza 200 EUR, a wwóz lub wywóz odbywa si jednorazowo
(nie wi cej ni jeden raz w roku kalendarzowym).
Za wydanie poszczególnych rodzajów licencji pobiera si opłaty w wysoko ci:
• 26 stawek bazowych, za licencj generaln ,
• 17 stawek bazowych, za jednorazow ,
• 50 % sumy wpłaconej za licencj , za wniesienie do niej zmian,
• 50 % sumy wpłaconej za licencj , za przedłu enie terminu obowi zywania licencji,
• 9 stawek bazowych, za wydanie duplikatu licencji w przypadku jej utraty.
Szczegółowy tryb wydawania licencji okre la decyzja Ministra Handlu RB Nr 26
z 18 maja 2002 roku opracowana na podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów Nr 440
z 8 kwietnia 2002 roku O rodkach doskonalenia regulowania eksportu i importu
towarów. Licencja mo e mie form tradycyjnego pisma lub form zapisu na no nikach
elektronicznych (w zale no ci od pro by wnioskodawcy). Licencja w formie tradycyjnej
powinna by wydana w terminie 5 dni roboczych od zło enia dokumentów.
Polityka celna
Modyfikacja przepisów celnych ma na celu regulacj i kontrol działalno ci handlu
zagranicznego. Zapocz tkował j dekret Prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001 roku,
wnosz cy uzupełnienia i zmiany do Dekretu Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O trybie
prowadzenia kontroli operacji handlu zagranicznego. Dopuszczono mo liwo składania
okresowej deklaracji statystycznej (importowej/eksportowej), je li warto tej transakcji
przekraczała 200 EUR (poprzednio ka dorazowo). Zostały ustalone nowe terminy
przekazywania deklaracji statystycznej, przy eksporcie – nie pó niej ni w ci gu 5 dni
kalendarzowych od dnia wysyłki towaru z magazynu, przy imporcie – nie pó niej ni w
ci gu 5 dni kalendarzowych od dnia otrzymania towaru w trybie ustalonym przez
importera. Okresowe deklaracje statystyczne nale y przedło y w urz dzie celnym do
pi tego dnia nast pnego miesi ca w odniesieniu do wszystkich eksportowanych
i importowanych towarów. Nowe zasady przewiduj równie , e je li po
zarejestrowaniu w organach statystycznych deklaracji celnej wysyłka towaru nie
nast piła, deklaracja musi by anulowana w ci gu 10 dni. Minimalna warto kontraktu
powy ej której eksporter lub importer ma obowi zek wypełniania deklaracji została
podniesiona z 200 EUR do 1500 EUR.
89
Wykazy towarów znajduj si w zał cznikach nr 10, 11 i 12.
143
Obrót towarowy pomi dzy krajami WNP jest zwolniony z cła, a wobec krajów
rozwijaj cych si stosowane s stawki celne obni one do 50 %, za w odniesieniu do
krajów najsłabiej rozwini tych preferencyjne stawki „zerowe”. W dniu 14 lipca 2003
roku Rada Ministrów RB podj ła decyzj o usprawnieniu odprawy celnej towarów
wwo onych z Rosji. Na jej podstawie kontrola i procedury celne nie obejmuj towarów
wwo onych z Rosji na Białoru i z Białorusi do Rosji. Wyroby pochodz ce z pa stw
trzecich, które zostały wwiezione przez indywidualnych przedsi biorców do dalszej
produkcji nie podlegaj odprawie celnej. Nowe postanowienie nie obejmuje towarów
obj tych podatkiem akcyzowym. Z dniem 1 stycznia 2004 roku dotychczasow stawk
VAT w postaci 20 % zamieniono na stawk podstawow 18 %. W przypadku wwozu na
teren Białorusi cz ci zapasowych, materiałów do wytwarzania produktów
eksportowych organy celne mog odroczy termin wpłacenia cła i podatku VAT do 6ciu miesi cy od dnia przekroczenia granicy celnej RB (bez odsetek)
Stawki specyficzne stosowane s jako rodek zapobiegawczy w celu ochrony rynku
wewn trznego. Najcz ciej dotycz one niektórych towarów rolno-spo ywczych, je li
stanowi one konkurencj dla produktów krajowych. Przykładem mo e by
wprowadzenie z dniem 5 maja 2004 roku przez rz d Białorusi okresowych stawek
celnych w wysoko ci 70 % warto ci celnej, ale wynosz cych nie mniej ni 0,65 EUR za
1 kilogram wwo onego mi sa i drobiu. Stawki te b d obowi zywały do 31 stycznia
2005 roku i obejmuj zarówno wie e mi so, jak i mro one (nowe stawki nie dotycz
przedsi biorstw-rezydentów WSE). Podstaw prawn jest rozporz dzenie Rady
Ministrów z 28 kwietnia 2004 roku Nr 483.
Unia Celna
Na mocy multilateralnego porozumienia o Unii Celnej pomi dzy Białorusi , Federacj
Rosyjsk , Kazachstanem, Tad ykistanem i Kirgistanem, terytorium Białorusi weszło w
skład wspólnej strefy celnej. Porozumienie to uznaje mi dzynarodowe regulacje prawne
i opiera si na zasadach GATT i WTO. Wewn trz Unii Celnej wszystkie cła, podatek
akcyzowy, kontyngenty, licencje, ograniczenia taryfowe i pozataryfowe zostały
anulowane, a kontrola celna została zniesiona.
Taryfa celna
Podstaw białoruskiego systemu celnego s :
• ustawa O taryfie celnej, uprawomocniona 16 stycznia 1998 roku;
• Kodeks Celny RB, który uprawomocnił si 16 lipca 1998 roku;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 791 z 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej
stosowanej podczas realizacji działalno ci w handlu zagranicznym;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych
stawek celnych;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych
stawek celnych.
144
Handel zagraniczny
Kodeks Celny okre la nast puj ce rodzaje obrotu towarowego: import, eksport,
składowanie w magazynie celnym, obrót uszlachetniaj cy, przerób w celu swobodnego
obrotu, czasowe korzystanie, tranzyt, reimport, reeksport, strefa wolnocłowa,
przetwórstwo na terytorium urz du celnego, zniszczenie, zrzeczenie si na rzecz pa stwa.
Pomimo umowy o Unii Celnej z Rosj , nie istnieje jednolita taryfa unijna, ale obowi zuj
dwie taryfy: białoruska i rosyjska, które praktycznie si nie ró ni . Białoruskie stawki
celne s takie same jak rosyjskie, ale ich konstrukcja jest inna. Białoru bowiem, w
przeciwie stwie do obowi zuj cych standardów mi dzynarodowych i do wymaga WTO,
w taryfie celnej zamiast poszczególnych towarów wymienia ich grupy. Przepisy
białoruskiej taryfy celnej przewiduj nast puj ce rodzaje stawek celnych:
• podstawowe, dla krajów obj tych klauzul najwy szego uprzywilejowania (KNU),
ustalone przez Gabinet Ministrów, mieszcz si w granicach 5 - 15 %;
• autonomiczne, ustalone na poziomie dwukrotno ci stawek KNU, stosowane dla
towarów z krajów, które nie posiadaj KNU, ani nie podpisały z Białorusi
preferencyjnej umowy handlowej oraz dla towarów, dla których kraj pochodzenia
nie został okre lony,
• indywidualne, które obejmuj stawki preferencyjne lub specyficzne.
Wprowadzona 1 lipca 2002 roku nowa 10 cyfrowa nomenklatura towarowa w handlu
zagranicznym RB oparta jest na obowi zuj cej od 1 stycznia 2002 roku nomenklaturze
towarowej handlu zagranicznego Federacji Rosyjskiej. W białoruskiej nomenklaturze
towarowej pierwsze 6 cyfr to mi dzynarodowa baza systemu opisów i kodowania
towarów, nast pne 2 cyfry odpowiadaj kodom kombinowanej nomenklatury Unii
Europejskiej. Dziewi ta cyfra wykorzystywana jest dla umo liwienia wydzielenia
towarów maj cych istotne znaczenie na terytorium krajów WNP, a dziesi ta cyfra
uwzgl dnia interesy Białorusi.
Układ białoruskiej taryfy celnej jest taki sam jak taryfy polskiej w zakresie stosowanej
nomenklatury towarowej, z podziałem na sekcje i działy. Natomiast w odró nieniu od
polskiej, białoruska taryfa celna podaje wył cznie stawki celne odpowiadaj ce naszym
stawkom konwencyjnym, za białoruskie odpowiedniki stawek autonomicznych
i preferencyjnych nie s uwzgl dnione w taryfie celnej, lecz w innych aktach prawnych.
Zwolnienia celne w obrocie towarowym
Zwolnieniami obj te s nast puj ce towary:
• produkowane w krajach WNP (konieczne jest wiadectwo pochodzenia);
• importowane przez zagranicznego inwestora jako aport rzeczowy do spółki;
• b d ce własno ci
osobist obcokrajowca zatrudnionego w zagranicznym
przedsi biorstwie;
• importowane tymczasowo lub przeznaczone do składu celnego;
• zakupione przez rz d;
•
•
•
•
•
•
•
•
145
pochodzenia białoruskiego które s przywo one z powrotem bez przetworzenia;
wcze niej wyeksportowane z zobowi zaniem si do ich powrotnego przywozu;
rodki transportu przekraczaj ce granic celn w ramach mi dzynarodowego
transportu towarów, baga u lub pasa erów oraz ich cz ci składowe, akcesoria, cz ci
zamienne i paliwo, konieczne do normalnego ich funkcjonowania;
produkowane na obszarach specjalnych stref ekonomicznych;
przewo one tranzytem;
importowane w celach humanitarnych lub przeznaczone do rozdawnictwa dla
ludno ci Białorusi;
przeznaczone do celów promocyjno-reklamowych (broszury, ulotki, katalogi, itp.),
próbki towarów, eksponaty wystawowe;
waluta białoruska i obca.
9 wrze nia 2002 roku został zatwierdzony nowy wykaz preparatów weterynaryjnych,
rodków chemicznych ochrony ro lin, nasion kultur rolniczych zwolnionych z cła
i VAT-u przy wwozie na terytorium celne Białorusi (dekret Prezydenta RB nr 462 z 28
sierpnia 2002 roku). Wykaz znajduje si w zał czniku nr 17.
Zwolnienia celne aportów rzeczowych do spółek
Stosownie do Ogólnego trybu odprawy celnej towarów wwo onych na obszar celny
Republiki Białoru w charakterze wkładu udziałowców zagranicznych w fundusz
zało ycielski przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym, towary b d ce wkładem
udziałowców zagranicznych w fundusz zało ycielski spółek z kapitałem zagranicznym
zwolnione s z cła i podatku VAT, pod warunkiem, e nale do podstawowych
rodków materialnych90.
Odprawa celna w trybie dopuszczenia do wolnego obrotu tych towarów dokonywana
jest w okresie tworzenia si funduszu zało ycielskiego spółki przez organ celny
wła ciwy terytorialnie dla danej spółki. Towary wniesione do funduszu zało ycielskiego
i odprawione w trybie dopuszczenia do wolnego obrotu z udzieleniem ulg w opłacie cła
i podatku VAT stosownie do art. 29 Kodeksu Celnego Republiki Białoru , uznawane s
za dopuszczone warunkowo.
Zgodnie z art. 29 Kodeksu Celnego Republiki Białoru dysponowanie warunkowo
dopuszczonymi towarami oraz ich wykorzystywanie w innym charakterze ni jako
90
Poj ciem podstawowych rodków materialnych okre la si towary b d ce wynikiem produkcji,
przeznaczone do powtórnego i wielokrotnego wykorzystania w procesie produkcyjnym towarów (prac, usług),
słu ce ponad rok i maj ce warto nie mniejsz ni limit ustalony przez Ministerstwo Republiki Białoru , lub
- przeznaczone zgodnie z dokumentacj projektowo-kosztorysow do budowy i rekonstrukcji podstawowych
rodków produkcyjnych. Do materialnych rodków produkcyjnych ( rodków podstawowych) nale : budynki,
budowy, urz dzenia przeka nikowe, maszyny i urz dzenia, rodki transportowe, inwentarz produkcyjny i
gospodarczy, dorosłe zwierz ta robocze i hodowlane, plantacje wieloletnie.
146
Handel zagraniczny
podstawowe rodki produkcyjne, mo liwe jest tylko za zgod organu celnego RB pod
warunkiem opłaty nale no ci celnych i spełnienia innych wymogów przewidzianych
aktami prawnymi Republiki Białoru .
W przypadku wykorzystania warunkowo dopuszczonych towarów wniesionych do
funduszu zało ycielskiego w inny sposób ni w charakterze podstawowych rodków
produkcyjnych spółki, cło i VAT pobierane s w trybie ustanowionym innymi aktami
normatywnymi Pa stwowego Komitetu Celnego Republiki Białoru .
W przypadku podwy szenia wielko ci funduszu zało ycielskiego przedsi biorstwa ulga w
opłatach celnych udzielana jest z chwil dokonania pa stwowej rejestracji zmian i
uzupełnie wniesionych do dokumentów zało ycielskich. Ulga nie jest udzielana, je eli do
momentu wyst pienia do organu celnego z wnioskiem fundusz zało ycielski nie został
utworzony w niezb dnej wysoko ci i w terminie okre lonym przez prawodawstwo RB.
Potwierdzeniem faktu utworzenia funduszu zało ycielskiego jest orzeczenie audytorskie
i wiadectwo o faktycznym utworzeniu funduszu zało ycielskiego wydane przez
Ministerstwo Stosunków Gospodarczych z Zagranic .
Warunkiem otrzymania ulg w opłacie celnej i VAT jest pisemne zobowi zanie spółki,
podpisane przez kierownika i głównego ksi gowego oraz potwierdzone piecz ci
organizacji, o wł czeniu towarów wnoszonych do funduszu zało ycielskiego do bilansu
w formie podstawowych rodków produkcyjnych w takiej postaci, w jakiej one
znajdowały si w chwili odprawy celnej (z wyj tkiem operacji zwi zanych z monta em,
instalowaniem itp.). W pisemnym zobowi zaniu powinna by zawarta klauzula
dotycz ca proponowanego terminu oddania do eksploatacji podstawowych rodków
produkcyjnych. Termin ten, za zgod organu celnego, mo e nast pnie podlega korekcie
z uwzgl dnieniem przeprowadzania operacji zastrze onych w zobowi zaniu.
W stosunku do towarów, wnoszonych do funduszu zało ycielskiego i przeznaczonych
do budowy i rekonstrukcji podstawowych rodków produkcyjnych (zgodnie
z dokumentacj projektowo-kosztorysow ), ulgi w opłatach celnych i podatku VAT
udzielane s w drodze zwrotu cła i VAT opłaconych przy wwozie (i potwierdzeniu tego
faktu przez organ celny) i po faktycznym wprowadzeniu do eksploatacji podstawowych
rodków produkcyjnych.
Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów
Osobom prawnym, wwo cym wyposa enie technologiczne i cz ci zapasowe nie
produkowane w Republice Białoru w celu stworzenia nowych b d modernizacji
istniej cych przedsi biorstw wykorzystuj cych zaawansowane technologie, w podatku
VAT i opłatach celnych mog by udzielanie ulgi pod warunkiem, e przedsi biorstwa
te umieszczone s w zatwierdzonym przez Rad Ministrów wykazie przedsi biorstw o
zaawansowanej technologii.
147
W innych przypadkach mo e by udzielony kredyt na pokrycie opłat celnych, spłacany
po przekazaniu wwiezionego wyposa enia technologicznego do eksploatacji. W decyzji
o przyznaniu ulg okre lony jest m.in. termin przekazania wyposa enia technologicznego
do eksploatacji oraz warunki i terminy spłat kredytu podatkowego.
Kredyt podatkowy na okres do 6 miesi cy udzielany jest na podstawie decyzji Rady
Ministrów po uzgodnieniu z Prezydentem, a na okres dłu szy – na podstawie decyzji
Prezydenta. Osoby prawne, które nie wypełniły warunków na jakich kredyt został
udzielony podlegaj sankcjom.
Podmioty wykorzystuj ce ulgi niezgodnie z oficjalnie ustalonymi zasadami trac do
nich prawo, a sumy podatków, opłat celnych i kar pieni nych s ci gane w ustawowo
okre lonym trybie. Ulgi w podatkach i opłatach nale cych do bud etów lokalnych
udzielaj miejscowe Rady Deputowanych albo – z ich upowa nienia – lokalne organy
wykonawcze i zarz dzaj ce.
Procedur ubiegania si przez osoby prawne o ulgi w podatkach i opłatach celnych
reguluje Postanowienie nr 632 Rady Ministrów RB z 28.04.2001. Okre lona w tym
Postanowieniu procedura starania si o ulgi jest skomplikowana i długotrwała.
Rozkładanie płatno ci celnych na raty
Stosownie do pkt. 1.5 Dekretu nr 14 Prezydenta RB z 17 maja 2001 roku O niektórych
kwestiach obliczania i opłacania VAT, kwota podatku VAT zapłaconego przy wwozie na
obszar celny RB rodków podstawowych podlega zwrotowi w wymiarze 1/12 kwoty
z chwil ewidencji tych rodków. Dekret nr 16 Prezydenta RB z 13 czerwca 2001 roku
przewiduje, e kwoty VAT wpłacane przy wwozie urz dze s umarzane w tym samym
wymiarze i w ten sposób nast puje faktyczne zwolnienie od podatku VAT podstawowych
rodków produkcyjnych przedsi biorstw. Dekret przewiduje te rozkładanie na raty
podatku VAT płaconego przy wwozie urz dze technologicznych i cz ci zapasowych do
nich, niezale nie od formy własno ci i przynale no ci resortowej91.
Odroczenie b d rozło enie podatku VAT i akcyzy na raty mo e te nast pi
w wyj tkowych przypadkach, takich np. jak straty poniesione w wyniku kl ski
ywiołowej lub działania sił wy szych; wstrzymanie finansowania z bud etu
pa stwowego lub zapłaty za wykonane zamówienie pa stwowe; przemieszczenie przez
obszar celny towarów szybko psuj cych si ; realizacja dostaw na podstawie umów
mi dzyrz dowych itp.
91
W wyj tkowych wypadkach płatnikowi podatku VAT i akcyzy urz d celny mo e odroczy spłat lub rozło y
j na raty na okres nie dłu szy ni dwa miesi ce od dnia przyj cia deklaracji celnej w celu dokonania odprawy.
148
Handel zagraniczny
Decyzja o odroczeniu b d rozło eniu na raty nale no ci z tytułu VAT i akcyzy
podejmowana jest przez naczelnika lub zast pc naczelnika urz du celnego, w którym
dokonywana jest odprawa celna, na podstawie pisemnego wniosku zło onego
w urz dzie celnym przed lub jednocze nie z deklaracj celn . Podanie o odroczenie
b d rozło enie na raty nale no ci z tytułu VAT i akcyzy składa si oddzielnie na ka d
parti towaru przemieszczan przez obszar celny RB w ramach jednego kontraktu na
podstawie jednego dokumentu przewozowego. Osobom zalegaj cym z opłatami ceł,
odsetek, grzywien i kar finansowych – zgoda na odroczenie lub rozło enie na raty
podatku VAT i akcyzy nie jest udzielana.
Za odroczenie b d rozło enie na raty pobierane s odsetki w wysoko ci stopy
procentowej Banku Narodowego obowi zuj cej w dniu wpłaty nale no ci z tytułu VAT
i akcyzy. Odroczenie b d rozło enie na raty mo e by zabezpieczone:
• gwarancj banku lub innej instytucji kredytowej posiadaj cej licencj Banku
Narodowego na prowadzenie operacji walutowych i wpisanej do rejestru gwarantów
wniesienia opłat celnych, prowadzonego przez Pa stwowy Komitet Celny RB;
• zastawem towarów i rodków transportowych;
• wniesieniem do depozytu wła ciwego urz du celnego sum zabezpieczaj cych opłat
VAT i akcyzy.
W celu otrzymania decyzji w sprawie odroczenia b d rozło enia na raty nale no ci z
tytułu VAT i akcyzy pod gwarancj banku lub innej instytucji kredytowej płatnik tych
nale no ci powinien przedstawi zobowi zanie gwarancyjne ww. instytucji bankowej.
Zobowi zanie gwarancyjne banku przyjmowane jest przez urz d celny oddzielnie dla
nale no ci płatnych w rublach białoruskich i oddzielnie w walucie obcej.
W przypadkach gdy prawo RB przewiduje opłat nale no ci z tytułu podatku VAT
i akcyzy w walucie obcej, zobowi zanie gwarancyjne banku lub innej instytucji
kredytowej powinno by wystawione w ekwiwalencie dolarowym.
Po podj ciu przez naczelnika (zast pc naczelnika) urz du celnego decyzji o udzieleniu
odroczenia lub rozło eniu na raty nale no ci z tytułu VAT i akcyzy, urz d celny w ci gu
3 dni roboczych powiadamia pisemnie gwaranta celnego o terminie, na jaki odroczono lub
rozło ono na raty spłat nale no ci oraz o dniu upływu tego terminu. W celu otrzymania
odroczenia lub rozło enia na raty nale no ci z tytułu VAT i akcyzy pod zastaw towarów i
rodków transportu, płatnik tych nale no ci zawiera z urz dem celnym umow o zastawie.
W charakterze zabezpieczenia spłaty podatku VAT i akcyzy płatnik tych nale no ci mo e
wnie na rachunek depozytowy urz du celnego nale ne sumy92.
92
Kwoty zabezpieczenia nale no ci z tytułu VAT i akcyzy nie podlegaj indeksacji i oprocentowaniu. Przy
rozło eniu nale no ci na raty urz d celny wspólnie z płatnikiem podatków ustala grafik terminów spłat
i wielko ci poszczególnych rat. Grafik spłat jest zatwierdzany przez naczelnika (zast pc naczelnika)
wła ciwego urz du celnego i kontrolowany przez oddział opłat celnych do momentu spłaty całej sumy.
149
Koszty odsetek zwi zanych ze zwłok płatno ci rozło onej na raty ponosi płatnik VAT i
akcyzy opłacaj c je w wysoko ci stopy procentowej Banku Narodowego obowi zuj cej
w dniu spłaty cz ci sumy podatku VAT i akcyzy. W przypadku odroczenia lub
rozło enia na raty nale no ci z tytułu VAT i akcyzy płatnik tych nale no ci najpó niej
w ostatnim dniu terminu, na który zostało udzielenie odroczenie lub rozło enie na raty,
zobowi zany jest do opłacenia podatku VAT, akcyzy i odsetek. Odsetki zgodnie
z yczeniem płatnika mog by spłacone w białoruskich rublach lub w walucie obcej,
skupowanej przez Bank Narodowy. W przypadku, gdy przepisy RB przewiduj opłat
z tytułu nale no ci VAT i akcyzy wył cznie w walucie obcej, kwoty podatku VAT
i akcyzy podlegaj ce spłacie w walucie obcej z tytułu naliczonych odsetek s przeliczane
po kursie Narodowego Banku obowi zuj cym w dniu przyj cia deklaracji celnej w celu
dokonania odprawy. Nieopłacenie w terminie odroczonych lub rozło onych na raty
zobowi za z tytułu VAT i akcyzy oraz odsetek poci ga za sob powstanie zaległo ci
celnych w opłacie wymienionych podatków i zaległo ci w spłacaniu odsetek.
Kontrola towarów w obrocie zagranicznym
Kontrola towarów przed rozładunkiem
Od ko ca 1997 roku wiele importowanych do Białorusi towarów zostało obj tych tzw.
kontrol przed rozładunkiem, maj c na celu wyeliminowanie dostaw towarów o niskiej
jako ci. Faktyczna inspekcja towarów obejmuje (pełn lub wybiórcz ), kontrol ilo ci
wwo onego towaru, fizyczn identyfikacj towaru wg parametrów i charakterystyk
wyszczególnionych w kontrakcie lub specyfikacji. Jednocze nie kontrolowana jest
wysoko ceny towaru, wskazana przez sprzedawc w rachunku-fakturze w porównaniu
z poziomem rynkowych cen eksportowych wyst puj cych w kraju odbiorcy, lub z
cenami tego towaru na rynkach wiatowych. Minimalna warto
partii towaru
podlegaj cego kontroli przed rozładunkiem wynosi 5000 USD.
Kontrola weterynaryjna
Kontrakt z partnerem zagranicznym mo e by podpisany po uzyskaniu zezwolenia
Głównego Urz du Weterynarii. W celu uzyskania zezwolenia na wwóz towaru
podlegaj cego kontroli weterynaryjnej, odbiorca na 30 dni przed wwozem towaru
wyst puje z wnioskiem do Głównego Urz du Weterynarii RB. Wniosek musi zawiera
charakterystyk towaru, cel importu, kraj pochodzenia, miejsce wwozu towaru na
terytorium RB. Zarz dzenie nr 128 z 1995 roku zawiera wykaz produktów
ywno ciowych podlegaj cych kontroli weterynaryjnej RB, a zarz dzenie 02/2035
z 28 lutego 1997 roku towarów obj tych zakazem wwozu.
150
Handel zagraniczny
Zapewnienie bezpiecze stwa i jako ci produktów
Towary powszechnego u ytku, rodki chemiczne i biologiczne, materiały i wyroby
z nich, produkty spo ywcze i surowce do ich wytwarzania musz posiada certyfikat
bezpiecze stwa. Do ka dej partii towarów spo ywczych wwo onej na terytorium RB
musi by doł czony dokument potwierdzaj cy jako
towaru i bezpiecze stwo
spo ywania. Podstawowymi dokumentami potwierdzaj cymi bezpiecze stwo towarów
s : za wiadczenie o jako ci wystawione przez producenta, za wiadczenie o rejestracji
towaru w pa stwowym instytucie fitosanitarnym wydane przez ministerstwo zdrowia,
certyfikat zgodno ci lub za wiadczenie o jego przyznaniu, wydane producentowi przez
Biełstandart lub inny organ uprawniony do wystawiania certyfikatów.
Rejestracja sanitarna
Ustawodawstwo RB zawiera wiele aktów prawnych o charakterze ograniczaj cokontrolnym, porz dkuj cych wwóz na terytorium Białorusi produktów ywno ciowych
i zapewniaj cych ochron rynku wewn trznego przed napływem produktów o niskiej
jako ci. Produkty ywno ciowe podlegaj rejestracji sanitarnej. Wyj tkami nie
podlegaj cymi rejestracji s :
• towary zarejestrowane wcze niej w RB;
• towary ponownie wwo one na terytorium RB;
• towary produkowane i sprzedawane w RB i posiadaj ce wcze niej uzyskane
za wiadczenia (GOST, MBT, CTB, TU); w za wiadczeniu powinny znale si
informacje o partii towaru, zawarto ci składników, ko cowym terminie przydatno ci produktów, warunkach przechowywania itp., a tak e informacje o towarze w
j zyku białoruskim lub rosyjskim na ulotce, doł czanej do ka dej sztuki towaru,
wzgl dnie wydrukowane na oddzielnej kartce przekazywanej na yczenie klienta.
Opakowanie i oznakowanie
Nie ma specjalnych przepisów dotycz cych opakowania towarów, dopuszcza si
standardowe opakowanie dostosowane do rodzaju transportu i uzgodnione z importerem.
Eksporterzy towarów powszechnego u ytku przeznaczonych dla Białorusi zobowi zani s
od 1 stycznia 1998 roku do stosowania oznacze towarów w j zyku białoruskim lub
rosyjskim. Oznakowanie powinno by czytelne, wykonane niezmywaln farb , zawiera
adres nadawcy i odbiorcy, wag brutto i netto i rozmiary paczek, które powinny by
ponumerowane. Swoje usługi w zakresie tłumaczenia tekstu oferuje polskim eksporterom
Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (adres w zał czniku nr 28).
Zabronione jest:
• umieszczanie napisów, które mog wprowadzi importera w bł d,
• wwo enie na terytorium Białorusi artykułów spo ywczych i przemysłowych
powszechnego u ytku, je li nie s one zaopatrzone w informacje w j zyku
rosyjskim lub białoruskim.
151
W przypadku importu towarów spo ywczych wymagane jest podanie na opakowaniu
lub na specjalnej etykiecie doł czonej do ka dej jednostki towaru:
• nazwy producenta (mo e by alfabetem łaci skim),
• składu surowcowego i warto ci od ywczych,
• ilo ci kalorii i witamin (dla produktów leczniczych, dietetycznych lub
przeznaczonych dla dzieci),
• warunków przechowywania,
• terminu przydatno ci do spo ycia,
• sposobu przygotowania (dla półfabrykatów).
W przypadku importu towarów przemysłowych lub ogólnego zastosowania, wymagane
jest podanie:
• nazwy towaru,
• kraju pochodzenia i nazwy producenta (mo e by literami alfabetu łaci skiego)
• daty produkcji i terminu wa no ci,
• sposobu u ytkowania,
• warunków przechowywania.
Informacje powy sze powinny by umieszczone na samym towarze, na indywidualnym
opakowaniu ka dej jednostki towaru, lub na specjalnym dokumencie doł czonym do
ka dej jednostki towaru. Termin wa no ci wystarczy poda tylko na towarze lub na
bezpo rednim opakowaniu.
wiadectwa pochodzenia towarów
Zasady okre lania kraju pochodzenia towaru reguluje dokument podpisany 30 listopada
2000 roku przez przedstawicieli rz dów Azerbejd anu, Armenii, Białorusi, Gruzji,
Kazachstanu,
Kirgistanu,
Mołdowy,
Federacji
Rosyjskiej,
Tad ykistanu,
Turkmenistanu, Ukrainy i Uzbekistanu. Dokument ten zmienia obowi zuj ce
dotychczas przepisy stanowi ce, e towar uzyskiwał białoruskie wiadectwo
pochodzenia, je li wsad miejscowy przekraczał 30 % warto ci towaru. Nowe zasady,
przyj te przez Rad Szefów Rz dów WNP, wymagaj , by wsad miejscowy wynosił co
najmniej 50 % kosztów produkcji towaru. Niespełnienie tego warunku powoduje, e
towar taki traktowany jest jako towar pochodz cy z kraju trzeciego.
Odprawy celne
Wła ciw kompetencyjnie instytucj centraln jest Pa stwowy Komitet Celny, który
koordynuje i kontroluje działalno 18 urz dów celnych i wszystkich punktów celnych
na terenie kraju. Odprawa celna mo e by dokonana w 200 punktach (51 granicznych).
Towary do odprawy celnej mog by udost pnione przez osoby lub firmy, które nimi
dysponuj , wła cicieli towarów lub agencje celne. Funkcje agencji celnej mog pełni
rezydenci, tj. białoruskie osoby prawne, posiadaj ce licencj wydan przez Pa stwow
Komisj Celn . Lista urz dów celnych znajduje si w zał czniku nr 22.
152
Handel zagraniczny
Dokumenty do odprawy celnej
W zale no ci od rodzaju deklarowanych towarów, powinny by przedstawione
nast puj ce dokumenty:
• deklaracja celna według ustalonego wzoru,
• dokumenty przewozowe,
• zezwolenie (licencja) pa stwowego urz du kontroli, w przypadku gdy towary
podlegaj ograniczeniom lub obj te s zakazem wwozu,
• dokumenty potwierdzaj ce prawo do przeprowadzanej operacji gospodarczej,
• dokumenty potwierdzaj ce przestrzeganie wymaga kontroli walutowej,
• na danie osoby z urz du celnego inne dokumenty niezb dne do przeprowadzenia
odprawy celnej.
Dokumenty przewozowe
Przy przesyłkach morskich wymagane s :
• konosament (w j zyku angielskim) zawieraj cy zwyczajowe dane, które musz by
zgodne z faktur i z danymi na opakowaniu towaru; wystawia si 3 oryginały
konosamentu, ilo kopii zale y od wymogów kontraktu; data na konosamencie
musi by wcze niejsza, ni termin wyga ni cia licencji;
• faktura handlowa (w j zyku angielskim), w takiej ilo ci egzemplarzy, jak ustalono
w kontrakcie, zawieraj ca informacje o wadze brutto i netto, warto ci towaru,
warunkach dostawy i płatno ci oraz o kosztach transportu;
•
wiadectwo pochodzenia,
• Jednolity Dokument Administracyjny SAD.
Przy przesyłkach pocztowych (do 20 kg) wymagane s :
• mi dzynarodowy „adres pomocniczy”, tzw. „bulletin d’expédition”,
• faktura handlowa,
•
• dwie dodatkowe deklaracje celne,
• SAD.
Przy przesyłkach lotniczych wymagane s :
• lotniczy list przewozowy,
•
• SAD.
Przy transporcie samochodowym wymagane s :
• samochodowy list przewozowy,
•
• SAD.
153
Dodatkowo wymagane s :
•
wiadectwo weterynaryjne przy imporcie ywych zwierz t, produktów pochodzenia
zwierz cego, mi sa i wyrobów z mi sa,
•
wiadectwo fitosanitarne przy imporcie ro lin i nasion,
• niekiedy wymagane jest specjalne za wiadczenie, np. dotycz ce temperatury w
chłodni przewo cej mi so,
• pozwolenie na wwóz, wywóz lub tranzyt wydane przez odpowiednie ministerstwo
(niezb dne przy przewozie towarów podlegaj cych ograniczeniom).
Terminy odpraw celnych
Odprawa celna musi by dokonana w ci gu 10 dni od daty przyj cia deklaracji celnej
i niezb dnych do odprawy dokumentów, lub w ci gu 3 dni w przypadku towarów, do
których stosowana jest tzw. uproszczona procedura. Termin trzydniowy obowi zuje
równie w odniesieniu do towarów przywo onych w sytuacji kl sk ywiołowych,
awarii, katastrof, a tak e przy imporcie ywych zwierz t, towarów łatwo psuj cych si ,
materiałów radioaktywnych, rodków masowej informacji (dzienników) oraz towarów
zakupionych przez instytucje rz dowe. Je li dany towar wymaga okazania, powy sze
terminy licz si od dnia okazania.
Towary, które podlegaj opłatom celnym, mog przebywa w składzie celnym od
2 miesi cy do 3 lat, chyba, e specjalne przepisy stanowi inaczej. Po upływie
ustalonego terminu, nie odebrany towar zostaje przeniesiony do składu tymczasowego
lub do magazynu, gdzie mo e by przepakowany, sortowany, inaczej oznakowany
i sprzedany przez władze celne. Towary zwolnione z opłat celnych i podatków oraz te,
za które cło zostało zwrócone, musz opu ci skład celny nie pó niej, ni 3 miesi ce od
daty przyj cia.
Odprawa celna eksponatów wystawienniczych93
Towary wwo one na terytorium Republiki Białoru w celach wystawienniczych s
odprawiane w trybie czasowego wwozu i wywozu, a co za tym idzie – s w pełni lub
cz ciowo zwolnione z płatno ci celnych i podatków (VAT i akcyza). Towary wwo one
(wywo one) na czas okre lony podlegaj zwrotowi w niezmienionej postaci
(z wyj tkiem zmian naturalnych) po zako czeniu ich czasowego u ytkowania.
Przy odprawie eksponatów wystawienniczych i innych towarów niezb dnych dla
urz dzania wystawy, nast puj ce dokumenty musz zosta przedstawione organowi
celnemu:
• wypełniona towarowa deklaracja celna;
• pisemne zobowi zanie o odwrotnym wwozie/wywozie towarów;
• umowa, zgodnie z któr towary mog by obj te trybem czasowego wwozu/wywozu;
93
Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 5/2002 r., s. 31-32.
154
•
•
•
•
Handel zagraniczny
dokumenty potwierdzaj ce cel przemieszczania towarów;
dokumenty płatnicze;
faktury pro-forma;
dokumenty pozwalaj ce okre li warto celn przemieszczanych towarów.
Towary zakwalifikowane do czasowego wwozu/wywozu znajduj si pod kontrol
celn . Upowa nieni pracownicy urz du maj prawo kontrolowa stan czasowo
wwiezionych towarów.
Zgodnie z rozporz dzeniem Rady Ministrów nr 1280 z dnia 29 wrze nia 1997 roku,
towary wwo one w celu eksponowania ich na wystawach, targach i innych imprezach, a
tak e urz dzenia pomocnicze przeznaczone do demonstrowania s całkowicie
zwolnione od cła i podatków, a przy ich wwozie pobierana jest tylko opłata za odpraw
celn . Natomiast w przypadku sprzeda y tych towarów na Białorusi nale y uregulowa
cło, podatki, akcyz i inne obowi zkowe płatno ci.
Zgodnie z dekretem Prezydenta nr 21 z dnia 12 stycznia 1998 roku i rozporz dzeniem
Rady Ministrów nr 324 z dnia 2 marca 1998 roku, Republika Białoru uczestniczy
w mi dzynarodowej konwencji celnej o karnecie ATA w sprawie czasowego wwozu
towarów i konwencji o czasowym wwozie. Z dniem 15 sierpnia 2004 roku na Białorusi
jest dokonywana odprawa celna towarów wystawienniczych i innych towarów według
karnetów ATA.
Zwrot cła
Nale no ci celne podlegaj zwrotowi w przypadku importu surowców do przerobu
uszlachetniaj cego. W tej sytuacji władze celne pobieraj kaucj (warto
cła
i podatków), która jest zwracana po przedstawieniu dokumentów potwierdzaj cych
wywóz przetworzonych wyrobów za granic . W niektórych przypadkach zwrot cła
mo na równie uzyska przy wywozie towarów, które były wwiezione na czas
okre lony. Nale y jednak liczy si z mo liwo ci uzyskania zgody na czasowy wwóz
towarów ale bez zgody na zwrot cła, lub ze zgod na cz ciowy zwrot cła.
Zwrot opłaconego cła jest mo liwy, pod warunkiem, e nie został przekroczony termin
1 roku od momentu zapłaty.
Opłaty dodatkowe
Poza cłem obowi zuj dodatkowe opłaty za dokonanie formalno ci celnych i zwi zane
z procedur celn . Opłaty te pobierane s w walucie białoruskiej w przypadku rodków
transportu, towarów przywo onych w celach niehandlowych oraz mi dzynarodowych
przesyłek pocztowych. W pozostałych przypadkach pobierane s w walutach obcych
według kursu Narodowego Banku Białorusi. Wysoko opłat naliczana jest procentowo
od warto ci celnej towaru.
155
Handel i dystrybucja
Najwi kszym centrum handlowym jest stolica kraju, licz ca 1,7 mln mieszka ców. Inne
wi ksze o rodki handlowe to stolice obwodów (Brze , Witebsk, Homel, Grodno i
Mohylew), oraz wa niejsze miasta: Orsza, Pi sk, Połock, Lida, Baranowicze i Bobrujsk.
Zagraniczni eksporterzy maj na Białorusi do dyspozycji ró ne formy dystrybucji
i sprzeda y towarów. Producenci o wiatowym zasi gu najcz ciej korzystaj z usług
dystrybutorów i agentów. Dotyczy to rynku samochodowego, komputerowego,
odzie owego (np. firma Adidas) itp.
Handel na Białorusi dzieli si na pa stwowy i prywatny. Handel pa stwowy prowadzony
jest w oparciu o sie sklepów i hurtowni. Jego przedmiotem s najcz ciej towary
pochodzenia krajowego lub zagranicznego z importu „scentralizowanego” (np. leki).
Handel prywatny odbywa si z wykorzystaniem prywatnych hurtowni, przez które
najlepiej sprzedawa towary masowe oraz przy pomocy sklepów detalicznych. Adresy
hurtowni mo na znale w lokalnej prasie. Działalno agentów, hurtowników i detalistów
najlepiej jest oceni odwiedzaj c Białoru i uczestnicz c w targach np. BIEŁAGRO,
BUDPROGRESS oraz wystawach.
Zasady rozlicze w handlu zagranicznym
Za wszystkie operacje finansowe zwi zane z handlem zagranicznym odpowiadaj
importerzy i eksporterzy. Zasady rozlicze reguluj nast puj ce akty prawne:
• dekret Prezydenta RB nr 52 z 8 lutego 1995 roku: O ustanowieniu zasad
regulowania operacji eksportowo-importowych i operacji walutowych oraz
o wzro cie odpowiedzialno ci w przypadku naruszenia przepisów współpracy
gospodarczej;
• uchwała Narodowego Banku RB nr 768 z 1 sierpnia 1996 roku O zasadach
prowadzenia operacji walutowych na terenie RB;
• pismo Narodowego Banku RB nr 31-10/1557 z 26 marca 1998 dotycz ce rozlicze
za towary i usługi w walucie zagranicznej;
• Dekret prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001 roku w sprawie zmian do dekretu
Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O trybie prowadzenia kontroli operacji handlu
zagranicznego.
Zgodnie z powy szymi aktami prawnymi eksporter ma obowi zek:
• okre li w umowie eksportowej termin zapłaty nie pó niejszy ni 90 dni od wysyłki
towaru lub od dnia wykonania usług,
• odsprzeda 30 % wpływów walutowych po kursie NBB w ci gu 5 dni od wpływu
nale no ci na jego rachunek.
Zaliczki w imporcie dozwolone s w nast puj cych przypadkach:
• płatno ci za towary lub usługi o warto ci przekraczaj cej 100.000 USD,
156
•
•
Handel zagraniczny
je li termin płatno ci nie przekracza 90 dni (180 dni w przypadku clearingu) przed
otrzymaniem towaru, który wymaga specjalnych zezwole Ministerstwa Handlu,
płatno ci odsetek dla obcokrajowców lub zwrotów zaliczek w przypadku
niezrealizowania kontraktu.
Reklama
Najbardziej rozpowszechnionym rodkiem reklamy na Białorusi jest prasa. Cena
reklamy w prasie waha si w granicach od 2 do 5 USD za 1 cm2. Szeroko stosowana jest
reklama za po rednictwem radia i telewizji.
Cena reklamy radiowej zale y od pory emisji. Najdro ej, bo 160 USD za minut ,
kosztuje reklama w godzinach porannych od 6:35 do 6:40 i od 8:00 do 8:10 oraz
w porze obiadowej w godzinach 12:55 - 13:00 i 13:50 - 14:00. Najtaniej, 45 USD za
minut , kosztuje reklama nadawana w radiu w godzinach 11:10 - 11:20 oraz w soboty.
Koszt reklamy telewizyjnej wynosi od 120 do 900 USD za 1 minut w zale no ci od
pory emisji, rodzaju programu i rodzaju reklamy. Najdro ej jest w godzinach 21:00 21:50, a najtaniej w godzinach 17:00 - 18:00.
Obecnie coraz bardziej popularna staje si reklama uliczna. Przykładowe ceny reklam
w miastach Białorusi prezentuje zał cznik nr 18.
X.
157
REGIONALNA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA
Współpraca z krajami WNP
Wspólnot Niepodległych Pa stw ustanowiło w grudniu 1991 roku 12 byłych republik
radzieckich (Azerbejd an, Armenia, Białoru , Gruzja, Kazachstan, Kirgizja, Mołdawia,
Federacja Rosyjska, Tad ykistan, Turkmenistan, Ukraina i Uzbekistan), którym
przy wiecały nast puj ce cele:
• tworzenie i rozwój wspólnej przestrzeni gospodarczej,
• prowadzenie wspólnej polityki celnej,
• rozwój systemów transportu i ł czno ci,
• współpraca w dziedzinie ochrony rodowiska i w innych dziedzinach.
W ci gu 13 lat na terytorium krajów WNP powstały 4 zwi zki regionalne:
• Zwi zkowe Pa stwo Białorusi i Rosji,
• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoru , Kazachstan, Kirgistan,
Uzbekistan, Tad ykistan),
•
rodkowoazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Kazachstan, Kirgistan, Uzbekistan,
Tad ykistan),
• GUUAM (Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, Azerbejd an, Mołdowa).
Ponadto powołano do ycia tzw. wspóln przestrze gospodarcz (WPG) na mocy
porozumienia, którego sygnatariuszami zostały we wrze niu 2003 roku Rosja, Ukraina,
Białoru i Kazachstan. Spotkanie czterech prezydentów tych krajów w dniu 24 maja
2004 roku w Jałcie zaowocowało opracowaniem programu działa na rzecz realizacji
wy ej wspomnianego porozumienia z poprzedniego roku. Rozmówcy najwy szego
szczebla ustalili, i do ko ca 2004 roku zostanie opracowanych ponad 30 umów oraz
powstanie dodatkowa „baza prawa” maj ca słu y rozwojowi wspólnoty. Je li takie
dokumenty istotnie w tym terminie powstan , to b dzie zachodziła mo liwo
podpisania w latach 2005-2006 dalszych konkretnych dokumentów wykonawczych.
Zakłada si m.in., i w ramach WPG zostanie utworzony jeden organ „reguluj cy”,
którego zadaniem b dzie koordynacja wspólnej polityki handlowej i celnej.
Zasadniczym celem WPG ma by stymulowanie wi kszego wzrostu gospodarczego w
krajach „czwórki”, zwi kszanie konkurencyjno ci jej towarów na wiatowych rynkach i
co najwa niejsze, podnoszenie stopy yciowej obywateli pa stw wchodz cych w skład
tego ugrupowania.
Apel prezydenta Białorusi o wspólne negocjowanie warunków wej cia do WTO
pozostał bez odpowiedzi, z uwagi na to, e Rosja ustaliła ju takie warunki z Uni
Europejsk i nie wydaje si by zainteresowana oczekiwaniem na wyniki białoruskich
procesów dostosowawczych.
158
Regionalna współpraca gospodarcza
Współpraca gospodarcza z Rosj
Stosunki rosyjsko-białoruskie s bardzo skomplikowane. Mo na jednak bez du ego
ryzyka stwierdzi , e o ile Białoru zawsze le ała w centrum zainteresowania Rosji, o
tyle Polska i Unia Europejska popełniały wobec niej, w najlepszym przypadku, bł dy
zaniecha . Doprowadziło to do sytuacji, w której rozwój wypadków na Białorusi
b dzie zale ał głównie od postawy jej wielkiego s siada. Rosja, dla której Białoru
posiada wa ne znaczenie geopolityczne, d y do utrzymania jej w strefie swych
wył cznych wpływów. Aktualnie strona rosyjska, któr od czasu rozpadu ZSRR
cechuje we wzajemnych stosunkach skłonno do pewnej dominacji w polityce
zagranicznej oraz obronno ci i bezpiecze stwie, koncentruje si na gospodarczym
wymiarze współpracy. Forsowane przez Moskw
dania ekonomiczne maj
ograniczy koszty białorusko rosyjskiej współpracy oraz zwi kszy rosyjskie wpływy
w gospodarce Białorusi. Ich zasadniczym celem jest integracja białoruskiej
gospodarki z systemem gospodarki rosyjskiej oraz przej cie kontroli przez rosyjski
kapitał nad strategicznymi, dochodowymi sektorami białoruskiej gospodarki.
Natomiast d enie Białorusi do integracji z Rosj powodowane jest z jednej strony
interesami politycznymi, których wyrazicielem jest w znacznej mierze prezydent
Białorusi, z drugiej za wynika ze wzgl dów gospodarczych oraz przekonania, e
proces taki le y granicach faktycznej, cho nie do ko ca zdefiniowanej wyra nie
„racji stanu”.
Z punktu widzenia interesów pa stwowych Białorusi wydaje si , e kraj nie jest
obecnie w stanie funkcjonowa bez rosyjskiego wsparcia ekonomicznego w postaci
m.in. tanich i stałych dostaw surowców energetycznych, kredytów czy zachowania
otwartego rosyjskiego rynku dla białoruskich towarów. Proces zjednoczeniowy ma t
pomoc zachowa i umocni . Bardzo istotnym czynnikiem wpływaj cym na integracj
obydwóch gospodarek jest wielka dysproporcja – na korzy Rosji – potencjałów
gospodarczych i politycznych obu stron. Pomimo licznych przewag, którymi
dysponuje Rosja, strona białoruska dotychczas skutecznie opierała si realizacji
niekorzystnych dla siebie rozwi za .
Rozbie no ci s wynikiem sprzecznych interesów obu stron w niektórych sferach.
Główne punkty sporu dotycz tych rosyjskich postulatów, których realizacja przez
Białoru spowoduje osłabienie pozycji prezydenta Aleksandra Łukaszenki. S to
przede wszystkim kwestie: dostosowania białoruskiego modelu gospodarczego do
rosyjskiego, kształtu systemu władz Pa stwa Zwi zkowego, sprzeda y białoruskich
przedsi biorstw pa stwowych rosyjskiemu kapitałowi, otwarcia rynku białoruskiego
dla rosyjskich firm oraz wpływu strony białoruskiej na polityk monetarn Pa stwa
Zwi zkowego.
159
Znacz ce wpływy Rosji mo na zaobserwowa na płaszczy nie polityki zagranicznej.
W tej sferze obowi zuje daleko posuni ta koordynacja, co pozwala jej zachowa
kontrol nad działaniami całego Pa stwa Zwi zkowego na arenie mi dzynarodowej.
Jednocze nie Białoru zachowuje jednak pewn autonomi , co pozwala Moskwie
odcina si od tych działa , które nie s zbie ne z jej stanowiskiem. wiadczy o tym
np. odmienne podej cie do konfliktu irackiego czy współpracy z UE. W tym drugim
przypadku, o ile dialog unijno-rosyjski jest mocno zaawansowany, o tyle stosunki
pomi dzy Mi skiem i Bruksel s całkowicie zamro one m.in. z powodu ignorowania
przez białoruskie władze wezwa UE do respektowania demokracji i praw człowieka.
Najwi cej niezgodno ci pomi dzy obydwoma pa stwami dotyczy jednak stosunków
gospodarczych. Pomimo du ej zale no ci białoruskiej gospodarki od rosyjskiej,
systemy ekonomiczne obu pa stw ró ni si od siebie w wielu aspektach – zarówno
pod wzgl dem realizowanego modelu gospodarczego (na Białorusi ci gle nakazoworozdzielczy, a w Rosji z wieloma elementami gospodarki rynkowej), jak i w sferze
legislacyjnej (obowi zuj ce prawo i normy).
Rosja była i nadal pozostaje niezwykle wa nym, strategicznym partnerem
gospodarczym Białorusi. Białoruskie podmioty gospodarcze współpracuj z 53
regionami Federacji Rosyjskiej. Głównymi odbiorcami białoruskich towarów s
Moskwa i obwód moskiewski, Sankt-Petersburg, obwody: Tiume ski, Smole ski i
Kaliningradzki. Rosja dostarcza 90 % surowców paliwowo-energetycznych, metale
czarne i kolorowe, wyroby walcowane i stale wysokogatunkowe, samochody, silniki
wysokopr ne, maszyny elektryczne i inne urz dzenia. Jednocze nie importuje ona z
Białorusi produkty przemysłu chemicznego i nawozy.
Według danych Ministerstwa Gospodarki Białorusi obroty handlowe z krajami WNP w
okresie stycze -kwiecie 2004 wyniosły 5111,3 mln USD, w tym eksport – 2051,5 mln
USD, import – 3059,8 mln USD. W porównaniu z tym samym okresem poprzedniego
roku poziom białoruskiego eksportu wzrósł o 35 %, a importu o 25,4 %. Ogromne
znaczenie dla Białorusi maj obroty handlowe z Rosj , które w styczniu-kwietniu 2004
roku wyniosły 4730,8 mln USD i wzrosły w porównaniu z analogicznym okresem 2003
roku o 28,3 %. Warto eksportu w dolarach USA przewy szyła poziom z pierwszych
miesi cy 2003 roku o 33,3 %, za importu o 25,4 %. Saldo handlowe z krajami WNP
było ujemne i wynosiło 1008,3 mln USD. Natomiast ujemne saldo Białorusi w handlu
zagranicznym z Rosj wyniosło 1074,0 mln USD, czyli wi cej ni w okresie stycze kwiecie 2003 o 131 milionów USD. Oznaczałoby to, e Białoru w ramach współpracy
gospodarczej nie zarabia, a wr cz przeciwnie – traci. Podyktowane jest to m.in. faktem,
i Białoru sprzedaje swoje towary Rosjanom w wielu przypadkach po bardzo niskich
cenach, nie maj c mo liwo ci ich podniesienia, z uwagi na stosunkowo nisk jako
oferowanych wyrobów.
160
Białoruscy producenci mog zwi kszy konkurencyjno wielu swych wyrobów tylko
pod warunkiem technologicznego unowocze nienia produkcji. Do tego potrzebne s
jednak wi ksze inwestycje, w tym zwłaszcza zagraniczne. Tymczasem ich poziom,
pomimo wyra nego post pu jest na Białorusi ci gle jeszcze nieadekwatny do potrzeb.
Gospodarka białoruska uzale niona jest od importu rosyjskich surowców
energetycznych i energii elektrycznej. Jaki wpływ na gospodark Białorusi miał
„konflikt gazowy” pokazały pierwsze miesi ce 2004 roku, kiedy to rz d Rosji zwolnił
Gazprom z obowi zku stosowania wobec Białorusi wewn trznych cen rosyjskich.
Dostawy gazu i energii elektrycznej spłacane s głównie wpływami za eksportowane
towary. Podwy szenie cen rosyjskiego gazu jest korzystne dla Rosji, z tym, e skal
korzy ci ogranicza zdecydowanie fakt, e Białoru zalega z płatno ciami z tytułu dostaw
tego surowca na kwot ok. 150 mln USD. Reasumuj c relacje cen towarów
eksportowanych do cen uzyskiwanych w imporcie (terms of trade) raczej nie sprzyjaj
Białorusi.
Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza
W 1995 roku powstała Unia Celna obejmuj ca Białoru , Kazachstan, Kirgizj , Rosj ,
i Tad ykistan. W ci gu 5 lat istnienia Unii zlikwidowano ograniczenia taryfowe
i ilo ciowe, zniesiono na zasadzie wzajemno ci cła, podatki i inne opłaty, uzgodniono
i zatwierdzono bazowy wykaz towarów akcyzowych oraz minimalne stawki na
poszczególne towary i przyst piono do tworzenia jednolitego obszaru celnego.
W pa dzierniku 2000 roku Unia Celna została przekształcona w Euroazjatyck
Wspólnot Gospodarcz , która postawiła sobie za cel m.in.:
• utworzenie jednolitej przestrzeni gospodarczej,
• wypracowanie wspólnych zasad handlu,
• unifikacj systemów podatkowych,
• bezwizowy ruch ludno ci.
Utworzenie przez 5 pa stw Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej wywołało
niezadowolenie Gruzji, Ukrainy, Uzbekistanu, Azerbejd anu i Mołdowy, nale cych do
GUUAM, które uznały Wspólnot za zagra aj c perspektywom rozwoju WNP.
161
Białoru a Unia Europejska94
Do chwili obecnej ani Białoru , ani Unia Europejska nie maj koncepcji wzajemnej
polityki. W lutym 2003 roku Parlament Europejski przyj ł rezolucj O stosunkach
mi dzy Uni
Europejsk
i Białorusi
w kierunku przyszłego partnerstwa
(2002/2164(INI)), za 11 marca 2003 roku Komisja Europejska przedstawiła Radzie i
Parlamentowi Europejskiemu komunikat pt. Szeroka Europa – S siedztwo: nowe
ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi s siadami95. Dokumenty te po
raz pierwszy prezentuj cało ciow wizj unijnej polityki wobec tych s siadów, w
przypadku których UE nie widzi dzisiaj realnej perspektywy członkostwa. Do grupy
tej zaliczono południowe kraje ródziemnomorskie oraz Białoru , Ukrain , Mołdow i
Rosj . Głównym celem polityki unijnej wobec s siadów, jak podkre lono w
komunikacie Komisji Europejskiej, ma by pogł bianie współpracy gospodarczej oraz
intensyfikacja wspólnego przeciwdziałania wszelkiego rodzaju transgranicznym
zagro eniom. Efektem takiej kooperacji miałoby by powstanie opartej na wspólnych
warto ciach strefy stabilno ci politycznej i ekonomicznej, która obj łaby UE i jej
najbli sze otoczenie. Cele te miałyby by osi gni te przede wszystkim poprzez
stopniowe przyjmowanie przez kraje s siedzkie standardów i ustawodawstwa
obowi zuj cych w UE. Proces ten miałby mie w przypadku ka dego pa stwa
charakter indywidualny, a wi c jego zakres i tempo byłoby dostosowane do
mo liwo ci oraz politycznych i gospodarczych realiów poszczególnych s siadów
Unii. Harmonizacja ustawodawstwa realizowana byłaby w oparciu o tzw. Action Plan
– ustalany przez Komisj Europejsk w porozumieniu z ka dym krajem s siedzkim.
Dokument taki precyzowałby indywidualny dla danego kraju plan przeprowadzania
reform. Post py zaplanowanych przeobra e miałyby by weryfikowane raz do roku.
Oprócz Action Plan dla poszczególnych krajów przewidziane s te analogiczne
dokumenty adresowane do całych regionów. Miałyby one wspiera wielostronn
współprac pomi dzy krajami danego regionu a UE.
W celu wsparcia procesu reform Komisja Europejska przewiduje mo liwo
okre lonych koncesji na rzecz s siadów, a tak e rozwój dotychczasowych lub
stworzenie nowych inicjatyw pomocowych skierowanych do pa stw – adresatów
koncepcji „Szerszej Europy”. W komunikacie wspomina si m.in. o mo liwo ci
uelastycznienia re imów wizowych poprzez wprowadzenie ruchu bezwizowego dla
dyplomatów i opracowanie nowych reguł małego ruchu granicznego. Podkre la si
tak e konieczno wi kszego otwarcia Unii na wprowadzanie bezwizowego ruchu
osobowego z pa stwami s siedzkimi.
94
Wykorzystano materiały O rodka Studiów Wschodnich z lat 2003-2004 oraz publikacje własne.
www.europa.eu.int/comm/external_relations/we/doc/com03_104_en.pdf
95
162
Komunikat Komisji Europejskiej ma charakter dosy ogólny. Pomimo to stanowi on
niew tpliwie now jako w tworzeniu unijnej polityki wobec pa stw s siednich:
1. Przede wszystkim jest to pierwszy dokument przedstawiaj cy w sposób cało ciowy i
spójny zało enia unijnej polityki wobec tych s siadów, którzy nie maj obecnie
szans na członkostwo. Ustanowienie przejrzystych reguł w tej sferze nie tylko
porz dkuje unijne działania wobec pa stw – adresatów koncepcji „Szerszej Europy”,
ale stwarza tak e szanse na równoprawne traktowanie poszczególnych s siadów
Wspólnoty.
2. Po raz pierwszy wyra nie podkre lono te , e podstaw zacie niania współpracy UE
z s siadami nie s wył cznie przemiany demokratyczne i wolnorynkowe w tych
krajach, lecz tak e stopniowe przyjmowanie przez nie rozwi za prawnych
obowi zuj cych w samej Unii.
3. Za nowatorskie nale y tak e uzna zaproponowanie konkretnych i w miar
przejrzystych mechanizmów współpracy pomi dzy UE a jej s siadami w procesie
realizacji reform (wspólne ustalanie harmonogramu realizacji zmian oraz sposobów
weryfikacji dokona w tej sferze).
4. Na uwag zasługuj tak e, wprawdzie do ogólnikowe, ale jednak wyra ne
deklaracje gotowo ci wsparcia reform w krajach s siedzkich poprzez rozbudowanie
ró norodnych programów pomocowych ze strony UE. Programy te byłyby ci le
powi zane z sukcesami w zakresie realizacji zaplanowanych w ramach Action Plan
zmian prawnych. Wydaje si to wskazywa fakt, i w Brukseli coraz bardziej
umacnia si przekonanie, e bez takiego zaanga owania pogł bianie współpracy z
s siadami byłoby bardzo trudne.
12 maja 2004 roku Komisja Europejska opublikowała Strategi Europejskiej Polityki
S siedzkiej (EPS) (European Neighbourhood Policy Strategy Paper), w której
przedstawiono cało ciow wizj polityki poszerzonej Unii wobec najbli szych
s siadów. Europejska Polityka S siedzka skierowana jest m.in. do krajów Europy
Wschodniej: Ukrainy, Białorusi i Mołdowy.
W dokumencie znalazło si wyra ne stwierdzenie, e Strategia nie ma na celu
doprowadzenia poszczeglnych krajów do członkostwa w UE (co nie jest to jednak
równoznaczne z całkowitym przekre leniem takowej perspektyw członkostwa dla
niektórych adresatów Strategii). Sama nazwa polityki, a tak e propozycja podpisywania w
dalszej przyszło ci Porozumie S siedzkich, sugeruje, e ma to by strategia skierowana
do krajów, które w przewidywalnej przyszło ci pozostan s siadami Unii, a wi c nie s
rozpatrywane obecnie w charakterze nawet potencjalnych członków Wspólnoty. Celem
naczelnym EPS jest zbli enie krajów s siedzkich do Unii Europejskiej.
EPS nie przewiduje na razie adnych zmian w formule obowi zuj cych umów
mi dzynarodowych i ustalonych na podstawie tych umów instytucji. W odniesieniu do
wschodnich s siadów baz prawn do wzajemnej współpracy maj stanowi Umowy
163
o Partnerstwie i Współpracy (Partnership and Cooperation Agreement – PCA). Umowy
takie obowi zuj w przypadku wszystkich krajów Europy Wschodniej z wyj tkiem
Białorusi. Nie rozpocz to tworzenia Planu Działania dla Białorusi. Wszelkie inicjatywy
tego rodzaju, a tak e uruchomienie PCA, b d mo liwe dopiero po rozpocz ciu procesu
demokratyzacji na Białorusi. Wówczas, jak stwierdzono w dokumencie, Białoru b dzie
mogła korzysta z wszystkich mo liwo ci stworzonych przez EPS. Na razie KE
proponuje w odniesieniu do Białorusi wzmocnienie wszelkich inicjatyw wspieraj cych
społecze stwo obywatelskie, a tak e pomocy humanitarnej i współpracy regionalnej
(w tym transgranicznej).
Do 2007 roku EPS b dzie realizowana w oparciu o ju istniej ce instrumenty finansowe,
a wi c m.in. TACIS i MEDA. Po tym okresie planowana jest reforma unijnych funduszy
przeznaczonych dla zagranicy. Od 2007 roku uruchomiony zostanie tzw. Europejski
Instrument S siedztwa (European Neighbourhood Instrument), w ramach którego b dzie
realizowana współpraca transgraniczna i regionalna pomi dzy pa stwami członkowskimi
a ich bezpo rednimi s siadami. Planuje si tak e utworzenie Instrumentu Współpracy
i Rozwoju, który miałby wspiera współprac regionaln i transgraniczn pomi dzy
krajami s siedzkimi UE.
W wietle powy szego pojawiaj si apele kierowane do Komisji Spraw Zagranicznych
Parlamentu Europejskiego, a tak e do Rady Europejskiej, o okre lenie jasnej
perspektywy zacie niania integracji mi dzy Uni Europejsk a Ukrain i Białorusi .
Zarysowanie takiej perspektywy zmniejszyłoby niepewno w polityce zagranicznej UE
i pomogło zbudowa polityczno-ekonomiczny front poparcia dla integracji europejskiej
tych krajów.
164
Współpraca gospodarcza z Polsk
XI. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
96
Handel
Ramy prawne
Stosunki gospodarcze pomi dzy Polsk a Białorusi rozwijaj si w oparciu o regulacje
prawno-traktatowe wypracowane w latach 1991-1996. W okresie tym zawarto około 60
polsko-białoruskich umów i porozumie na szczeblu pa stwowym, rz dowym i
resortowym. Do najwa niejszych z nich nale :
• porozumienie w sprawie organizacji przewozów podpisane w Mi sku 30 marca
1992 roku;
• umowa mi dzyrz dowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, podpisana
w Mi sku 18 listopada 1992 roku;
• umowa mi dzyrz dowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, podpisana
w Warszawie dnia 24 kwietnia 1994 roku;
• umowa mi dzyrz dowa o współpracy i pomocy wzajemnej w sprawach celnych,
umowa mi dzy ministerstwami Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej RP i RB
o współpracy w dziedzinie kwarantanny i ochrony ro lin z 28 wrze nia 1994 roku,
porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników bada ,
certyfikatów i znaków zgodno ci z 27 listopada 1995 roku;
• traktat O dobrym s siedztwie i przyjaznej współpracy podpisany w Warszawie
23 czerwca 1992 roku;
• deklaracja Prezesa Rady Ministrów RP i Premiera Republiki Białoru o rozwoju
współpracy gospodarczej z 21 stycznia 1995 roku;
• porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników bada ,
certyfikacji i znaków zgodno ci pomi dzy Polskim Centrum Bada i Certyfikacji
i Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji RB – podpisane
27 listopada 1995 roku.
W zwi zku z wej ciem Polski do Unii Europejskiej Polska była zmuszona
wypowiedzie polsko-białorusk umow o współpracy gospodarczej i handlowej.
Dwustronna umowa polsko-białoruska okre lała zasady handlu i była podstaw
działania Polsko-Białoruskiej Komisji Mieszanej ds. Współpracy Gospodarczej. W celu
umo liwienia Komisji kontynuowania jej prac, w dniu 30 kwietnia 2004 roku w
Warszawie podpisana została nowa umowa o współpracy gospodarczej mi dzy rz dem
RP a Republiki Białoru .
96
Rozdział opracowano na podstawie materiałów Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz WEH Ambasady
RP w Mi sku, instytucji zaanga owanych we współprac gospodarcz z Białorusi oraz białoruskich
statystyk i materiałów własnych.
165
Białoru , w przeciwie stwie do Polski nie jest członkiem WTO, co uniemo liwia
liberalizacj stawek celnych w trybie dwustronnym. Przyst pienie Polski do Unii
Europejskiej z dniem 1 maja 2004 roku stwarza dla strony białoruskiej wi ksze
mo liwo ci. Oznacza ono bowiem popraw warunków dost pu do rynku polskiego dla
wielu białoruskich towarów, szans dywersyfikacji struktury towarowej eksportu i
importu obydwóch stron, zastosowanie przez Polsk lepszych instrumentów
finansowania swojego eksportu na Białoru oraz nowe mo liwo ci kooperacji mi dzy
polskimi i białoruskimi przedsi biorstwami. Od 1 maja 2004 roku w stosunkach z
Białorusi obowi zuje unijna taryfa celna. Strona białoruska ocenia, e jej przyj cie
oznacza generalnie łatwiejszy dost p do rynku polskiego97.
Obroty
W 2003 roku obroty handlowe Polski z Białorusi charakteryzowały si wysok
dynamik si gaj c ok. 160 %. (wg danych statystycznych polskich i białoruskich).
Wyra ny post p miał miejsce zarówno po stronie polskiego eksportu, jak i importu. W
roku 2003 warto obrotów handlowych przekroczyła poziom rekordowego w historii
wzajemnych stosunków gospodarczych 1997 roku, kiedy wyniosły one 540 mln USD.
W roku 2003 Polska była jednym z głównych partnerów handlowych Białorusi,
zajmuj c 4 miejsce w białoruskim handlu zagranicznym – po Rosji, RFN i Wielkiej
Brytanii, a przed Ukrain i Łotw .
Według polskich danych polsko-białoruskie obroty handlowe w roku 2003 kształtowały
si nast puj co: obroty – 781,2 mln USD (wzrost o 60,3 % w stosunku do roku
poprzedzaj cego), w tym polski eksport – 391,3 mln USD (wzrost o 51,2 %), import z
Białorusi – 386,9 mln USD (wzrost o 70,4 %). Saldo pozostaje dodatnie dla Polski i
wynosi 7,4 mln USD (w roku poprzednim 33,21 mln USD).
Tab. 21. Obroty handlowe mi dzy Polsk a Białorusi w latach 1994-2003
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1994
303
137
166
-29
1995
479
241
238
3
1996
529
272
257
15
(w mln USD)
1997
1998
1999
540
436
399
319
266
233
221
170
166
98
96
67
2000
398
244
154
90
2001
421
276
145
130
2002
487,19
260,20
226,99
33,21
2003
781,2
391,3
386,9
7,4
ródło: Centrum Informacji Handlu Zagranicznego.
97
Za: Polska Wystawa Narodowa na Białorusi, w: Rynek-Wschodni Partnerzy, Nr 7(97)2004 r., s. 20.
166
Tab. 22. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1994-2003
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1994
215,5
103,7
111,8
-8,1
1995
468,8
271,4
197,4
74,0
1996
532,7
337,7
195,0
142,7
(mln USD)
1997
1998
495,8
467,8
245,8
184,9
250,0
282,9
-4,1
-98,0
1999
420,8
208,3
212,5
-4,2
2000
492,6
276,8
215,8
61,0
2001
449,7
248,0
201,7
46,3
2002
495,1
273,3
221,8
51,5
2003
782,7
434,2
348,5
85,7
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białoru
Z kolei według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB białorusko-polskie obroty
handlowe w 2003 roku przedstawiały si nast puj co: obroty – 782,7 mln USD
(wzrost o 58,1 %), białoruski eksport do Polski – 434,2 mln USD (wzrost o 58,9 %),
import z Polski – 348,5 mln USD (wzrost o 57,1 %) i dodatnie saldo dla Białorusi
+ 85,7 mln USD.
Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski
Tab. 23. Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski w latach 2002-2003
w tys. USD
Wyszczególnienie
2002
2003
Udział %
03-02
2002
03/02
2003
EKSPORT – ogółem
273280,0 434171,0 160891,0
100,0
100,0
158,9
V
Produkty mineralne (25-27)
109202,7 238327,3 129124,6
40,0
54,9
218,2
VI
Produkty przemysłu chemicznego (28-38)
96079,4 116263,8 20184,4
35,2
26,8
121,0
IX
Drewno i wyroby (44-46)
14751,6 15636,3
884,7
5,4
3,6
106,0
XV Metale nieszlachetne (72-83)
11682,2 13797,5
2115,3
4,3
3,2
118,1
XI
11709,4 11910,2
200,8
4,3
2,7
101,7
XVII
Materiały i wyroby włókiennicze (50-63)
6127,7
9482,2
3354,5
2,2
2,2
154,7
I-IV Artykuły spo ywcze (01-24)
rodki transportu (86-89)
8177,4
8463,3
285,9
3,0
1,9
103,5
XVI Maszyny i urz dzenia (84-85)
5356,4
6966,2
1609,8
2,0
1,6
130,1
146,0
VII Tworzywa sztuczne, kauczuk (39-40)
3793,4
5538,9
1745,5
1,4
1,3
XIII Materiały budowlane, szkło (68-70)
2639,6
2615,9
-23,7
1,0
0,6
99,1
VIII Skóry i wyroby (41-43)
1434,2
2265,4
831,2
0,5
0,5
158,0
774,1
1356,4
582,3
0,3
0,3
175,2
XX Meble i wyroby przemysłowe (94-96)
X
cier drzewny, papier, tektura ..(47-49)
794,1
909,1
115,0
0,3
0,2
114,5
XVIII Przyrz dy, narz dzia optyczne (90-92)
383,3
538,7
155,4
0,1
0,1
140,5
XII Obuwie (64-67)
Inne (sekcje. XIV, XIX, XXI)
16,2
44,6
28,4
0,0
0,0
275,3
358,3
55,2
-303,1
0,1
0,0
15,4
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białoru .
167
Polski import z Białorusi składa si z niewielu grup towarowych. Paliwa, produkty
chemii organicznej i nawozy mineralne stanowiły 75,2 % jego warto ci w 2002 roku.
Pierwsze trzy miejsca zajmuj : produkty mineralne (40 %), produkty chemiczne
(35,2 %), drewno i wyroby z drewna (5,4 %).
Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski jest podobna do struktury
wyst puj cej w roku 2002 i w latach poprzednich. Białoruski eksport w dalszym ci gu
koncentrował si na niewielu grupach towarowych. Porównanie struktury białoruskiego
eksportu w latach 2002 i 2003 przedstawia zamieszczona wy ej tabela 23. Jak z niej
wynika, główne towary zakupywane przez Polsk na Białorusi znalazły si w dwóch
grupach dominuj cych w białoruskim eksporcie (stanowiły one w 2003 roku 82 % jego
warto ci):
· produkty mineralne – udział tej sekcji w porównaniu z 2002 roku zwi kszył si z 40 %
do 54,9 %, a warto eksportu wzrosła ponad dwukrotnie i osi gn ła 238,3 mln USD,
przy czym roczny przyrost eksportu wyniósł 129,1 mln USD;
· produkcja chemiczna – udział tego sektora zmniejszył si wprawdzie z 35,2 % do
26,8 % ale warto eksportu wzrosła o 20,2 mln USD (21 %) osi gaj c 116,3 mln USD.
Tab. 24. Główne pozycje towarowe białoruskiego eksportu do Polski w 2003 r.
1
Kod
nomen.
towarowej
2710
2
3
3104
2709
4
2933
5
6
2711
2523
7
4403
L.p.
4407
4412
8
9
10
2716
3501
8708
Asortyment towarowy
Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z
materiałów bitumicznych, inne ni surowe
Nawozy potasowe mineralne lub chemiczne
Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z
materiałów bitumicznych, surowe
Zwi zki heterocykliczne tylko z
heteroatomem (-ami) azotu
Gazy ziemne i inne w glowodory gazowe
Cement portlandzki, glinowy, ulowy,
anhydrytowy i podobne hydrauliczne
Drewno surowe okorowane lub nie, równie
zgrubnie obrobione
Drewno piłowane wzdłu nie, skrawane lub
łuszczone, równie strugane, szlifowane lub
ł czone na zakładk , o grub. powy ej 6 mm
Sklejka, płyty fornirowane i podobne drewno
warstwowe
Energia elektryczna
Kazeina
Cz ci i akcesoria do pojazdów
samochodowych
139064,0
2003 r.
w % do
2002 r.
325,8
Udział %
w
eksporcie
32,03
48731,9
43173,7
130,6
130,8
11,22
9,94
39503,3
101,3
9,09
16162,8
15464,1
201,0
113,4
3,72
3,56
14028,3
105,8
3,23
13781,8
9982,4
9173,9
322,5
162,4
157,3
3,17
2,30
2,11
2003 r.
(tys. USD)
168
Główne pozycje towarowe białoruskiego eksportu do Polski w roku 2003
przedstawiono w powy szej tabeli – w wi kszo ci przypadków nast pił wzrost dostaw
w porównaniu z rokiem 2002. Zaledwie w kilku asortymentach miał miejsce
nieznaczny regres (sól, amoniak, nawozy mineralne wieloskładnikowe, tarcica,
wazelina, parafina, woski naftowe).
Struktura towarowa polskiego eksportu na Białoru
Struktura polskiego eksportu kierowanego na Białoru jest bardzo rozdrobniona. Nie
uległa ona w 2003 roku istotnym zmianom i jest zbli ona do wyst puj cej w 2002
roku. Odpowiednie warto ci i udziały grup towarowych w porównaniu z rokiem
poprzedzaj cym przedstawiono w poni szej tabeli.
Tab. 25. Struktura towarowa polskiego eksportu na Białoru w latach 2002-2003
w tys. USD
Wyszczególnienie
2002
EKSPORT – ogółem
2003
Udział
2003/2002 2002
2003/2002
2003
221798,3 348489,2 126690,9 100,0 % 100,0 %
157,1 %
I-IV Artykuły spo ywcze (01-24)
45402,2
91190,6
45788,4 20,5 % 26,2 %
200,9 %
XVI Maszyny i urz dzenia mechan. (84-85)
52978,0
84005,1
31027,1 23,9 % 24,1 %
158,6 %
30079,7
38998,0
8918,3 13,6 % 11,2 %
129,6 %
XV Metale nieszlachetne (72-83)
IX
Drewno i wyroby (44-46)
16565,6
24813,7
8248,1
7,5 %
7,1 %
149,8 %
VI
15570,7
22833,6
7262,9
7,0 %
6,6 %
146,6 %
17493,5
20487,0
2993,5
7,9 %
5,9 %
117,1 %
8408,1
19158,6
10750,5
3,8 %
5,5 %
227,9 %
11748,4
16135,5
4387,1
5,3 %
4,6 %
137,3 %
8038,3
10021,5
1983,2
3,6 %
2,9 %
124,7 %
5092,3
6450,0
1357,7
2,3 %
1,9 %
126,7 %
XVII Pojazdy (86-89)
3014,5
5059,2
2044,7
1,4 %
1,5 %
167,8 %
XII Obuwie (64-67)
3781,6
3203,2
-578,4
1,7 %
0,9 %
84,7 %
1418,2
2988,5
1570,3
0,6 %
0,9 %
210,7 %
1467,0
2082,6
615,6
0,7 %
0,6 %
142,0 %
439,7
585,4
145,7
0,2 %
0,2 %
133,1 %
300,5
476,7
176,2
0,1 %
0,1 %
158,6 %
Produkty przem. chemicznego (28-38)
VII Tworzywa sztuczne, kauczuk (39-40)
XIII Materiały budowlane, szkło (68-70)
X
Papier i wyroby z papieru (47-49)
XI
Materiały, wyroby włókien. (50-63)
XX Meble i towary przemysłowe (94-96)
XVIII Przyrz dy i aparaty optyczne (90-92)
V
Produkty mineralne (25-27)
VIII Skóry (41-43)
Inne (sekcje XIV, XIX, XXI)
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białoru
169
Według białoruskich statystyk import z Polski osi gn ł w 2003 roku warto 348,5 mln
USD i wzrósł w porównaniu z 2002 rokiem o 126,7 mln USD (57,1 %). Jak wynika z
tabeli nr 25 import koncentrował si głównie w nast puj cych 5 grupach towarowych,
stanowi cych ł cznie ok. 75 % ogólnej warto ci białoruskich zakupów w Polsce.
· artykuły spo ywcze – ich udział w 2003 roku zwi kszył si w porównaniu z 2002 roku z
20,5 % do 26,2 %, warto importu wzrosła o 45,8 mln USD (dwukrotnie), stanowi c
36 % przyrostu całego importu;
· maszyny i urz dzenia mechaniczne i elektryczne – udział zwi kszył si z 23,9 % do
24,1 % przy jednoczesnym wzro cie warto ci importu o 31 mln USD (58,6 %) stanowi c
24,5 % przyrostu importu;
· drewno i wyroby – udział zmniejszył si z 13,6 % do 11,2 %, przy czym warto importu
wzrosła o 8,9 mln USD (29,6 %) zabezpieczaj c 7 % przyrostu importu;
· metale nieszlachetne – udział równie zmniejszył si z 7,5 % do 7,1 %, warto importu
wzrosła o 8,2 mln USD (49,8 %) stanowi c 5,7 % przyrostu importu;
· produkcja chemiczna – udział zmniejszył si z 7 % do 6,6 % przy wzro cie warto ci
importu o 7,3 mln USD (46,6 %) stanowi c 5,7 % przyrostu importu.
Warto równie zauwa y ponad dwukrotny wzrost warto ci importu w grupie
towarowej „Materiały budowlane” (10,8 mln USD), udział której stanowił 8,5 %
przyrostu ogólnej warto ci importu. Spadek warto ci importu wyst pił jedynie w sekcji
„Obuwie” (0,6 mln USD), a w pozostałych sekcjach miał miejsce wzrost importu.
Główne towary wyst puj ce w białoruskim imporcie z Polski w roku 2003
przedstawiono w tabeli 26.
Dynamiczny wzrost obrotów polsko-białoruskich utrzymywał si tak e w pierwszym
kwartale 2004 roku. Porównuj c okresy stycze -marzec 2004 do analogicznych
okresów 2003 roku otrzymujemy wzrost dla I kwartału o 49,6 % (z 164.819,6 tys. USD
do 246.316,5 tys. USD.).
170
Tab. 26. Główne pozycje towarowe polskiego eksportu na Białoru w 2003 r.
Kod
L.p.
nomen.
towarowej
1
2
3
0203
4410
8540
4
5
6
7
0808
4818
4411
8419
8
3004
9
6806
10
0207
11
8438
12
0209
13
14
8434
8302
15
1108
Asortyment towarowy
2003 r.
(tys.
USD)
Mi so wieprzowe wie e, chłodzone lub mro one
32405,6
Płyty wiórowe lub podobne płyty drewno-pochodne
277041,8
Lampy elektronowe z gor c katod , z katod zimn
20993,3
lub fotokatod , ...kineskopy ...
Jabłka, gruszki i pigwy, wie e
10092,2
Papier toaletowy, chusteczki do nosa, serwetki
8520,1
Płyty pil niowe drewnopochodne
7824,1
Maszyny, instalacje lub sprz t laboratoryjny, z
7042,6
podgrzewaniem elektrycznym lub bez, do poddawania
materiałów procesom wymagaj cym zmiany
temperatury...
6612,1
Leki zło one z produktów zmieszanych lub nie
zmieszanych, dla celów terapeutycznych lub
profilaktycznych, przygotowane w odmierzonych
dawkach lub w opakowaniach do sprzeda y
detalicznej
Wełna mineralna izoluj ca cieplnie, akustycznie lub
5102,7
pochłaniaj ca d wi ki ...
Mi so i jadalne podroby z drobiu wie e, chłodzone
4864,3
lub mro one
4781,5
Maszyny do przemysłowego przygotowania lub
produkcji ywno ci, napojów inne ni do
otrzymywania lub przyrz dzania tłuszczów, olejów
Tłuszcz wieprzowy bez chudego mi sa oraz tłuszcz
4656,9
drobiowy nie wytapiane lub inaczej wyekstrahowane,
wie e, chłodzone, mro one, solone, w solance,
suszone lub w dzone
Dojarki mechaniczne i urz dz. mleczarskie
4543,3
Oprawy, okucia i podobne wyroby z metalu do mebli,
4382,5
drzwi, schodów, okien, aluzji
Skrobia
3886,1
2003 r.
Udział
w%
%w
do
eksporcie
2002 r.
588,24
9,30
122,45
7,76
124,22
6,00
87,73
174,45
140,33
351,30
2,89
2,44
2,24
2,02
105,31
1,90
277,92
1,46
181,70
1,39
220,86
1,37
206,05
1,34
500,69
101,07
1,30
1,26
137,20
1,11
Poni sze dane przytaczane za Ministerstwem Statystyki i Analiz RB wskazuj ponownie
na dodatnie dla strony białoruskiej saldo wynosz ce 118.689,1 tys. USD. Obroty w
handlu zagranicznym Białorusi i Polski, wielko eksportu i importu oraz saldo – w
I półroczu 2003 i 2004 roku przedstawiono w tabeli 27.
171
Tab. 27. Obroty w handlu zagranicznym Białorusi i Polski w pierwszym półroczu 2004 r.
tys. USD
Obrót
Eksport
Import
Saldo
Stycze czerwiec
2003r.
355 203,3
205 869,5
149 333,8
56 535,7
Stycze czerwiec
2004r.
533 117,1
325 903,1
207 214,0
118 689,1
Stycze czerwiec
2004 r. w %
do
styczniaczerwca
2003r.
150,1
158,3
138,8
Udział % w ogólnej
wielko ci handlu
Miejsce
zagranicznego z
krajami poza WNP
Stycze Stycze - Stycze Stycze czerwiec
czerwiec czerwiec
czerwiec
2003r.
2004r.
2003r.
2004r.
9,3
11,0
3
3
9,0
11,2
4
2
9,8
10,6
2
2
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analizy RB
W pierwszym półroczu 2004 roku wzrósł udział białorusko-polskiej wymiany
handlowej w uj ciu procentowym w ogólnej warto ci obrotów handlu zagranicznego
Białorusi z krajami spoza WNP. O ile w 2003 roku wynosił on 9,3 %, to w 2004 roku
zwi kszył si do 11,0 %. Jednocze nie według danych wy ej wymienionego
Ministerstwa w pierwszym półroczu br. zwi kszył si zdecydowanie, w porównaniu z
2003 rokiem, eksport Białorusi do Polski. Zaowocowało to awansem Polski z
czwartego na drugie miejsce w rankingu partnerów Białorusi spoza WNP.
Współpraca przemysłowo-inwestycyjna
Blisko rynku białoruskiego i mo liwo lepszej współpracy ulokowanych na nim
polskich firm z innymi rynkami wschodnimi, a przede wszystkim z rynkiem rosyjskim
sprawia, e Białoru jest atrakcyjnym partnerem dla Polski. Czynnikiem zach caj cym do
inwestowania na Białorusi s ulgi podatkowe dla inwestorów zagranicznych, szerzej
przedstawione w rozdziale „Inwestycje zagraniczne”.
Jednak udział Polski w inwestycjach zagranicznych lokowanych w gospodarce Białorusi
jest nieznaczny. W 2002 roku polskie firmy zainwestowały w tym kraju 3,28 mln USD, co
stanowi zaledwie 1,1 % ł cznej warto ci bezpo rednich inwestycji zagranicznych
dokonanych na Białorusi w tym roku i stawia Polsk dopiero na 9 miejscu. Według
białoruskich danych statystycznych w 2003 roku warto zagranicznych inwestycji
wyniosła 1306,5 mln USD w tym polskich 19,9 mln USD, co stanowiło jedynie 1,52 %.
Struktura polskich inwestycji na Białorusi 2003 roku przedstawia si nast puj co:
· bezpo rednie – 8,8 mln USD z tego udziały w spółkach 3,5 mln USD, kredyty udzielone
przez polskich udziałowców – 1,9 mln USD, pozostałe bezpo rednie 3,4 mln USD;
· portfelowe – nie było;
· pozostałe – 11,1 mln USD, z tego kredyty kupieckie – 2,1 mln USD, pozostałe kredyty –
8,8 mln USD, po yczki, leasing – 0,2 mln USD.
172
W roku 2003 funkcjonowały na Białorusi 322 przedsi biorstwa z udziałem polskiego
kapitału z tego 196 o kapitale mieszanym i 126 czysto polskich. Polskie firmy
zajmowały pod tym wzgl dem 3 pozycj po Rosji i USA. Ł czna warto
zainwestowanego kapitału wyniosła 15,4 mln USD, co sprawia e Polska zajmowała
8 miejsce. Zestawienie tych liczb wiadczy o tym, e firmy z udziałem polskiego
kapitału (poza nielicznymi wyj tkami) zaliczy trzeba do firm małych i rednich. Poza
„INKO FOOD” nie funkcjonuj i nie inwestuj na Białorusi du e polskie firmy. Liczba
zarejestrowanych firm z polskim udziałem spadła w stosunku do roku 2002 a o 191
a wniesiony kapitał o 51,6 mln USD. Spadek taki dotkn ł te firmy z innych krajów
i wynikał z urealnienia ewidencji tzn. wykre lenia z rejestru firm figuruj cych w nim
jedynie formalnie i nie prowadz cych działalno ci gospodarczej.
Inwestor polski mo e wybra dowolny wariant działalno ci na rynku białoruskim:
• prowadzi kontakty handlowe z partnerami białoruskimi (umowy dostawy, komisu,
agencyjne itp.),
• utworzy spółk samodzielnie lub z udziałem partnerów białoruskich;
• otworzy swoje przedstawicielstwo.
Współpracy przemysłowo-inwestycjnej słu y szereg działa podejmowanych przez Rz dy
Białorusi i Polski. Nale y do nich cały cykl spotka biznesowych, targów i wystaw.
Przykładem takich działa mo e by zorganizowana ostatnio przez POLEXPO (w dniach
1-4 czerwca 2004 roku w Mi sku) Polska Wystawa Narodowa na Białorusi. Przygotowano
j w ramach cyklu „Biznes Polska” pod honorowym patronatem Ministerstwa Gospodarki i
Pracy RP oraz Ministerstwa Handlu Republiki Białoru . Patronat Ministra Gospodarki i
Pracy nad tym wa nym promocyjnym przedsi wzi ciem dowodzi nie tylko doniosło ci i
znaczenia samej wystawy, ale jest odzwierciedleniem polityki polskiego rz du maj cej na
celu budowanie stabilnych i dobros siedzkich kontaktów gospodarczych i handlowych z
Białorusi . Wystawa jest równie wyrazem zainteresowania polskich przedsi biorstw
rozszerzaniem kontaktów z białoruskimi partnerami.
Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy
Przeszkody
Podejmowane w ostatnim okresie przez stron białorusk decyzje wprowadzaj ce
powa ne ograniczenia w imporcie niektórych polskich towarów, głównie rolnospo ywczych, hamuj wymian handlow . Na Białorusi znacznie wi ksz uwag
przywi zuje si do programów wspierania produkcji zast puj cej import, ni do
programów wspierania eksportu. Sprawia to wra enie, e celem polityki gospodarczej
jest uniezale nienie si od zagranicy a nie integracja gospodarki białoruskiej
z gospodark wiatow . Polityka ta ma na celu przede wszystkim ochron rodzimego
przemysłu i sektora rolno-spo ywczego.
173
Z analizy struktury towarowej białoruskiego eksportu wynika, e na eksport pracuj
jedynie najwi ksze zakłady przemysłowe (rafinerie, zakłady włókien sztucznych,
zakłady azotowe, kombinat soli potasowych, cementownie, fabryka ci gników
rolniczych, fabryka samochodów ci arowych, fabryka opon), natomiast
przedsi biorstwa małe i rednie produkuj przewa nie na potrzeby rynku
wewn trznego, gdy nie dysponuj rodkami na promocj swojej produkcji za
granic . Niski poziom eksportu wymusza ograniczenie poziomu importu, aby nie
naruszy równowagi bilansu płatniczego. Bariery w dost pie do rynku białoruskiego
nie maj charakteru zakazów, s to raczej bariery typu biurokratycznego. Wymagaj
one dodatkowych działa ze strony importerów, mo na je jednak pokona .
Dost p polskich towarów do rynku białoruskiego jest ograniczony wysokimi cłami
i podatkiem VAT (18 %), co obni a ich konkurencyjno w stosunku do towarów
importowanych z Federacji Rosyjskiej. Ponadto istnieje szereg barier i ogranicze
pozataryfowych98, jak np. licencjonowanie eksportu i importu (zał cznik nr 11)
i obowi zkowa rejestracja kontraktów na niektóre towary (zał cznik nr 13).
Utrudnieniem jest tak e system certyfikacji.
Najwa niejszymi barierami utrudniaj cymi dost p do rynku białoruskiego s :
• ochrona własnych producentów i protekcjonizm z zastosowaniem instrumentów
prawnych i pozaprawnych (wysokie cła i podatki, system certyfikacji towarów i
licencjonowania działalno ci, podatki od obrotu towarami importowanymi,
wszczynanie post powa ochronnych wobec towarów importowanych i
wprowadzanie instrumentów ochronnych, ograniczanie konkurencji i hamowanie
prywatyzacji, utrudnianie swobody zakupów towarów importowanych w drodze
przetargów, polecenia ustne, czy pisemne ze strony administracji pa stwowej i
władz lokalnych ograniczaj ce swobod
zakupów towarów przez
przedsi biorstwa handlu detalicznego itp.);
• czasochłonne, niezrozumiałe i specyficzne procedury i zwyczaje przy
przekraczaniu granicy i odprawie towarów;
• cz sto zmieniaj ce si skomplikowane prawo gospodarcze, podatkowe, celne,
stwarzaj ce nierówno w traktowaniu podmiotów gospodarczych i organów
pa stwa;
• rozbudowany ponad miar system kontroli, nieadekwatne sankcje w stosunku do
stwierdzonych narusze prawa i bł dów;
• system regulacji cen i mar przez administracje pa stwow ;
• trudna sytuacja finansowa wielu przedsi biorstw, niskie dochody ludno ci
ograniczaj ce popyt;
98
Szczegółowe informacje zawarte s na systematycznie aktualizowanej stronie internetowej WEH
Ambasady RP w Mi sku www.embassypoland.nsys.by
174
•
brak obiektywnej informacji dla polskich przedsi biorstw o białoruskim rynku,
mechanizmach i instrumentach oraz o zaletach Białorusi jako miejsca dokonania
inwestycji.
Trudno ci, na jakie napotyka polski eksport skłaniaj do rozwijania powi za
kooperacyjnych, jako e dla towarów wyprodukowanych na Białorusi otwarty jest
rynek rosyjski. Dost p do rynku rosyjskiego dla towarów wyprodukowanych na
Białorusi nie oznacza, e we wszystkich przypadkach jest to uzasadnione
ekonomicznie. Szczególnej ostro no ci wymaga sektor spo ywczy. Konieczna jest
analiza kosztów produkcji, zdarza si bowiem, e ceny surowców do produkcji na
Białorusi s wy sze ni w Rosji. W niektórych przypadkach znikaj wi c bod ce do
inwestowania na Białorusi na rzecz uruchamiania produkcji bezpo rednio na rynku
rosyjskim.
Perspektywy
W zało eniach polskiej polityki gospodarczej odnosz cej si do współpracy i handlu
z krajami byłego ZSRR, Białoru zaliczana jest do wa niejszych partnerów po Rosji,
Ukrainie i pa stwach bałtyckich. wiadczy mo e o tym realizacja programu
Ministerstwa Gospodarki i Pracy zwi zanego z odzyskiwaniem rynków wschodnich,
którego wynikiem jest m.in. wzrost obrotów handlowych pomi dzy Polsk i
Białorusi .
Ze wzgl du na nienajlepsz
sytuacj
finansow
niektórych białoruskich
przedsi biorstw najwi ksze szanse zbytu maj producenci oferuj cy dostawy sprz tu
inwestycyjnego w kredycie. Istniej instrumenty umo liwiaj ce tego typu transakcje:
polisy KUKE S.A. oraz mi dzybankowe linie kredytowe.
Wydaje si , e dobre perspektywy rozwoju polskiego eksportu wyst puj w zakresie
usług transportowych, ale istniej ce moce przewozowe nie s w pełni
wykorzystywane. Przedsi biorstwa białoruskie wymagaj zezwole na tranzytowy
przejazd przez Polsk , a polskie – zezwole na przejazd przez Białoru . Narodowe
organizacje przewo ników drogowych dokonuj corocznie wymiany zezwole
według schematu: strona polska proponuje liczb zezwole wynikaj c z perspektyw
przewozów polskich przedsi biorstw i wyra a gotowo wydania przewo nikom
białoruskim takiej samej ilo ci zezwole . Zarejestrowanie przedsi biorstwa
transportowego na Białorusi nie daje wi kszych preferencji – wprawdzie koszty
eksploatacyjne s nieco ni sze, ale pozostaje niełatwy problem uzyskania zezwolenia
na przejazd przez Polsk .
175
Ze strony producentów konieczna jest zmiana strategii i poło enie nacisku na
kooperacj zamiast sprzeda y, zwłaszcza w produkcji artykułów rolno-spo ywczych,
lekarstw, wyrobów przemysłowych. Dla produktów wytworzonych w kooperacji
otwarty jest rynek rosyjski. Konieczna te jest wi ksza dbało o jako polskich
towarów i zwi kszenie nakładów na ich promocj i reklam .
Wymierne rezultaty przynosi intensyfikacja kontaktów izb gospodarczych oraz
organizowanie misji gospodarczych na Białoru z udziałem przedstawicieli władz
samorz dowych polskich miast, gmin, powiatów i województw. Nie bez znaczenia
jest zmiana nastawienia polskich rodków masowego przekazu do sytuacji społecznopolitycznej na Białorusi. Krytyczne nastawienie zniech ca polskich przedsi biorców
do udziału w wielu imprezach promocyjnych, a białoruskich do kontaktowania si
z Polakami. W rezultacie wygrywaj na tym firmy z W gier i Czech, które s w stanie
aktywniej wł czy si do promocji i dzi ki temu lepiej „zagospodarowa ” obszar
potencjalnej współpracy.
Wprowadzenie jednolitego kursu walutowego białoruskiego rubla znacznie ułatwiło
wzajemne rozliczenia pomi dzy polskimi i białoruskimi podmiotami gospodarczymi.
Złoty polski został uznany przez Narodowy Bank Białorusi za walut wymienialn
i mo e by wykorzystywany do rozlicze w handlu polsko-białoruskim, tym bardziej,
e pi wiod cych banków białoruskich: „Belwneszekonombank”, „Belarusbank”,
„Priorbank”, „Belinwestbank” oraz „Belpromstroibank” maj w Polsce swoje
przedstawicielstwa.
Warto podkre li , i Białoru jest jedynym krajem WNP, który ma w Polsce
przedstawicielstwa swoich banków. Du e do wiadczenie w obsłudze transakcji
zwi zanych z obrotem towarami rolno-spo ywczymi ma polski Bank Gospodarki
ywno ciowej (BG ), który współpracuje z bankami białoruskimi.
Dla polskich przedsi biorców istotne znaczenie ma uznanie faktu, i handel ro nie
tam, gdzie s inwestycje, a inwestycje stymuluj handel. Wyniki w obrotach
wzajemnych uzyskane zostały przede wszystkim dzi ki wytrwało ci oraz determinacji
białoruskich i polskich przedsi biorców – jak stwierdzono na IX Polsko-Białoruskim
Forum Gospodarczym D bros siedztwo 2003 w Białej Podlaskiej. O tym, e
przejawiaj oni wol współpracy i gotowo jej kontynuowania w Polsce i na
Białorusi mo e wiadczy fakt, i w Forum wzi ło udział prawie 400 przedstawicieli
małego i redniego biznesu z obydwóch krajów.
176
Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów99
Podstaw prawn polsko-białoruskiej współpracy w tej dziedzinie stanowi porozumienie
o współpracy mi dzy Polskim Centrum Bada i Certyfikacji S.A. (PCBC) a Komitetem
ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji Republiki Białoru (Gosstandart RB) w
zakresie wzajemnego uznawania wyników bada , certyfikatów i znaków zgodno ci,
podpisane dnia 27 listopada 1995 roku. Porozumienie obejmuje wyroby b d ce
przedmiotem wzajemnej wymiany towarowej (z wył czeniem produktów rolnospo ywczych), produkowane na terytorium Polski lub Białorusi i odpowiadaj ce
wymaganiom zawartym w uzgodnionych normach lub innych dokumentach
technicznych. Ze wzgl du na konieczno dostosowania towarów wwo onych na unijny
obszar celny Polskie Centrum Bada i Certyfikacji S.A. zawarło porozumienia z:
• Białoruskim Pa stwowym Instytutem Standaryzacji i Certyfikacji „BiełGISS” dot.
współpracy w zakresie oceny zgodno ci wyrobów elektrotechnicznych
(obowi zuje od 7 kwietnia 2004 roku);
• Zamkni t Spółk Akcyjn „Badanie rodków Impregnuj cych i Bezpiecze stwa”
ZAO ISSB – Białoru dot. współpracy w zakresie oceny zgodno ci materiałów
budowlanych (obowi zuje od 13 lipca 2004 roku);
• Białoruskim Pa stwowym Instytutem Metrologii „BiełGIM” dot. współpracy w
zakresie oceny zgodno ci wyrobów ró nych m.in. zabawki, cz ci maszyn
(obowi zuje od 13 lipca 2004 roku).
Wzajemnie uznawane certyfikaty musz potwierdza zgodno z obowi zuj cymi
przepisami prawnymi, normami lub innymi dokumentami technicznymi kraju importera,
b d z normami mi dzynarodowymi dotycz cymi danej grupy wyrobów.
W celu uznania certyfikatów na terytorium stron Porozumienia niezb dne jest
przedstawienie certyfikatów zgodno ci oraz raportów z bada kraju eksportera w
jednostce certyfikuj cej kraju importera, która podejmuje decyzj o mo liwo ci wydania
krajowego certyfikatu lub o konieczno ci przeprowadzenia dodatkowych bada , według
parametrów okre lonych wymaganiami dotycz cymi certyfikacji danej grupy wyrobów
w kraju importera.
Wykaz wyrobów obj tych Porozumieniem zawiera nast puj ce pozycje:
• przybory elektryczne powszechnego u ytku,
• sprz t audio-wizualny i elektroniczny powszechnego u ytku,
• sprz t elektryczny,
• technika obliczeniowa,
• wyroby techniki wietlnej,
99
W oparciu o materiał opracowany przez Biuro Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej
Polskiego Centrum Bada i Certyfikacji S.A.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
177
wyposa enie biurowe,
wyroby perfumeryjno-kosmetyczne,
rodki myj ce i chemia gospodarcza,
cz ci zapasowe do pojazdów mechanicznych i przyczep (wg regulaminu
Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ),
obrabiarki przemysłowe i powszechnego u ytku,
podno niki elektryczne małej i redniej mocy,
przybory kuchenne i stołowe,
zabawki,
rowery,
wózki dzieci ce,
materiały budowlane,
nawozy chemiczne,
niektóre wyroby z grupy maszyn i urz dze , rodków transportu, wyrobów
przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, chemicznego, maszyny rolnicze,
maszyny do robót budowlanych, drogowych i komunalnych, zespoły i cz ci,
cz ci zamienne i osprz t do mechanicznych rodków transportu.
Pełne wykazy wyrobów obj tych powy szymi Uzupełnieniami, a tak e informacje
dotycz ce białoruskich laboratoriów badawczych i jednostek certyfikuj cych s
dost pne w Biurze Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego
Centrum Bada i Certyfikacji (02-699 Warszawa, ul. Kłobucka 23A, tel. 8579916
w. 228, fax: 6470841, e-mail: [email protected], www.pcbc.gov.pl).
Oferta KUKE SA100
Republika Białoru znajduje si w obszarze zawodowego zainteresowania Korporacji
Ubezpiecze Kredytów Eksportowych, która zgodnie ze swoj misj tworzy warunki
sprzyjaj ce promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu
pozycji polskich eksporterów, ich towarów i usług na rynku mi dzynarodowym.
W ramach tych działa , w zale no ci od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest
gama produktów ubezpieczeniowych i utrzymywane s stałe kontakty z wieloma
agencjami ubezpiecze kredytów działaj cych w ró nych krajach, co pozwala na
bie co identyfikowa potrzeby eksporterów.
Jednym z wa nych elementów konkurencyjno ci w handlu mi dzynarodowym jest
stosowanie kredytu kupieckiego. Importerzy z kraju takiego jak Republika Białoru ,
cz sto mog zapłaci za towar dopiero po jego sprzeda y na własnym rynku, a w
niektórych bran ach udzielenie kredytu jest warunkiem nawi zania współpracy. Zatem,
100
Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpiecze Kredytów Eksportowych KUKE.
178
by znale odbiorc na tym rynku, nie wystarczy by konkurencyjnym cenowo oraz
jako ciowo. Trzeba tak e zaproponowa atrakcyjn form płatno ci. Sprzeda z
odroczonym terminem płatno ci jest jednym z najwa niejszych elementów, dzi ki
któremu polscy eksporterzy mog poprawi swoj pozycj konkurencyjn na rynku i
zwi kszy mo liwo ci negocjacyjne wobec kontrahentów. Jednak ryzyko takich
transakcji jest wysokie, gdy wi e si z niebezpiecze stwem braku zapłaty za wysłany
towar lub zrealizowan usług .
W odpowiedzi na rosn ce potrzeby polskich eksporterów w zakresie ubezpieczania
ryzyka transakcji zagranicznych, Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych
Spółka Akcyjna przygotowała zestaw rozwi za ubezpieczeniowych uwzgl dniaj cych
indywidualne potrzeby ró nych grup polskich eksporterów, zarówno tych, którzy ju
funkcjonuj na rynku białoruskim jak równie tych, którzy dopiero chc znale
odbiorców na tym rynku.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty w kredycie krótkoterminowym do
dwóch lat
Polisa na Wschód – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów
eksportowych, kredyt krótkoterminowy poni ej dwóch lat, ryzyko nierynkowe
Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow utrat nale no ci, je li nast piła ona w
wyniku zdarze okre lonych jako ryzyko nierynkowe. W ramach tej grupy ryzyka
eksporter zabezpiecza si od bankructwa i zwłoki w płatno ciach, jak równie ryzyka
politycznego, w tym ryzyka siły wy szej w 30 wybranych krajach o podwy szonym
ryzyku. Przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci z tytułu eksportu towarów lub usług z
zapłat w kredycie poni ej dwóch lat. Ubezpieczenie to, w zale no ci od potrzeb i
wymaga eksporterów mo e obejmowa swoj ochron zarówno sukcesywnie
realizowane kontrakty handlowe, jak te pojedyncze wysyłki. Wa nym atutem tej formy
ubezpieczenia jest elastyczna cena, tj. stawka ustalana jest w zale no ci od długo ci
okresu kredytowania importera, przedstawionych zabezpiecze oraz ryzyka kraju –
siedziby dłu nika.
Program „Łatwy Eksport”
„Łatwy Eksport” jest specjalnym programem przygotowywanym przez KUKE S.A.
wspólnie z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, adresowanym do przedsi biorstw
realizuj cych sprzeda towarów i usług z zapłat w kredycie nie przekraczaj cym
dwóch lat, które ubiegaj si o kredyt obrotowy na sfinansowanie konkretnego
kontraktu eksportowego. Program stanowi poł czenie ubezpieczenia kontraktu
eksportowego w KUKE S.A. z kredytem zaci gni tym w banku komercyjnym
por czonym przez BGK.
179
Eksporter, który chce zosta obj ty programem zobowi zany jest posiada promes
zawarcia kontraktu lub podpisany kontrakt. Kredyt mo e zosta udzielony na okres nie
dłu szy ni dwa lata, natomiast kwota kredytu mo e pokrywa 100 % warto ci
kontraktu. Maksymalna wysoko por czenia wynosi nie wi cej ni równowarto
5 mln EUR. Wszystkich formalno ci zwi zanych z programem eksporter mo e dopełni
w banku komercyjnym. Program ten ma na celu ułatwienie polskim eksporterom
dost pu do zewn trznych ródeł finansowania w formie kredytów bankowych, dzi ki
czemu wpłynie na zwi kszenie ich płynno ci finansowej, eliminuj c jednocze nie
ryzyko nieotrzymania zapłaty od kontrahentów.
Gwarancje celne
Korporacja udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty nale no ci długu
celnego. Gwarancje te, po przedło eniu urz dowi celnemu, umo liwiaj wprowadzenie
towaru na polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego dokonywania stosownych opłat
oraz obj cie go procedur celn (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w
systemie zawiesze , tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest
gwarantem akceptowanym przez wszystkie urz dy celne.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty na warunkach kredytu o okresie spłaty
dwa i wi cej lat
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów eksportowych
finansowanych kredytem dostawcy oraz kredytem dla nabywcy
Ubezpieczenia kontraktów eksportowych finansowanych kredytem o okresie spłaty
wynosz cym dwa lata i wi cej zabezpieczaj ce eksportera lub finansuj cy bank przed
szkod spowodowan wyst pieniem zdarze okre lanych jako ryzyko handlowe lub
ryzyko polityczne. Ubezpieczeniem mo e by obj te zarówno ryzyko kredytu (okres po
realizacji dostaw lub usług), jak równie ryzyko produkcji obejmuj ce okres przed
wysyłk towarów lub realizacj usług. Ubezpieczenie kontraktów rednio i
długoterminowych realizowane jest w dwóch podstawowych formach: jako
ubezpieczenie kredytu dostawcy i jako ubezpieczenie kredytu dla nabywcy.
Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjn form kredytowania kontrahenta
zagranicznego przez eksportera, który udzielaj c kredytu kupieckiego wiadomie godzi
si na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowan usług . Przedmiotem
ubezpieczenia s nale no ci z tytułu realizacji kontraktu eksportowego finansowanego
kredytem o okresie spłaty dwóch lat i dłu szym. Nale no ci ubezpieczane s zarówno
od ryzyka istniej cego przed, jak i po wysyłce towarów lub usług.
180
Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy, udost pniony bezpo rednio kontrahentowi
zagranicznemu b d jego bankowi, z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego
projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny, b d inn instytucj
finansuj c eksport. Kredyt dla nabywcy stanowi dogodn form finansowania
sprzeda y bez anga owania rodków własnych eksportera i umo liwia natychmiastowe
otrzymanie nale no ci za dostarczony towar czy zrealizowan usług po przedło eniu w
banku dokumentów potwierdzaj cych, i cało
lub cz
kontraktu została
zrealizowana.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków refinansuj cych kredyt
dostawcy
Gwarancja ułatwia krajowym przedsi biorcom dost p do refinansowania udzielonych
przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty dwóch lat i dłu szym. Beneficjantami
gwarancji s banki, które nabywaj wierzytelno ci eksporterów powstałe z tytułu
udzielonych przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mog dotyczy skupu weksli
wystawionych w zwi zku z udzielonymi przez krajowych przedsi biorców kredytami
dostawcy lub wierzytelno ci, na które nie zostały wystawione weksle, lecz została
zawarta przez bank umowa kredytowa z dłu nikiem zagranicznym.
Gwarancje ubezpieczeniowe
Gwarancje kontraktowe
KUKE SA udziela eksporterowi gwarancji, które potwierdzaj wiarygodno polskiego
przedsi biorstwa i umo liwiaj zawarcie kontraktu. Ponadto pozwalaj spełni wymogi
importera i podnosz skuteczno prawn kontraktu. Do gwarancji kontraktowych
udzielanych przez KUKE SA nale :
• gwarancja przetargowa – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca, który wygrał
przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób
naruszył zobowi zania wynikaj ce z przyst pienia do przetargu; gwarancja
przetargowa jest składana jako wadium przez przyst puj cego do przetargu;
• gwarancja zwrotu zaliczki – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby eksporter nie wykonał umowy i
odmówił zwrotu zaliczki; zleceniodawc gwarancji jest eksporter i na jego wniosek
Korporacja wystawia stosown gwarancj ; sum gwarancji jest kwota zaliczki
przekazanej eksporterowi przez importera;
• gwarancja wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia
importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca
(eksporter) nie wykona b d nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia
181
szkody, zrekompensowania straty b d te zapłacenia kar umownych; tym rodzajem
gwarancji importer stara si zabezpieczy przed wszystkimi negatywnymi
konsekwencjami niewła ciwego wykonania kontraktu;
• gwarancja dobrego wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do
zapłacenia importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy
zleceniodawca (eksporter) odmówi naprawienia szkody b d te zrekompensowania
straty w okresie r kojmi.
Regwarancje
Korporacja udziela równie regwarancji b d cych zabezpieczeniem gwarancji
wystawionych przez bank. Regwarancja mo e by wykorzystana przez eksportera jako
zabezpieczenie dla banku wystawiaj cego gwarancj kontraktow na rzecz importera.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków potwierdzaj cych akredytywy
Gwarancja ta wspiera polskich eksporterów realizuj cych kontrakty, w których form
płatno ci za dostarczone towary i usługi jest akredytywa nieodwołalna, potwierdzona
przez bank polski. W ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowi zana do
pokrycia cz ci płatno ci wynikaj cej z akredytywy w przypadku niezrealizowania
zobowi za przez bank zagraniczny, który akredytyw otworzył. Umo liwia ona
bankowi polskiemu ograniczenie ryzyka zwi zanego z potwierdzeniem akredytywy
poprzez przekazanie tego ryzyka Korporacji.
Inne ubezpieczenia dla eksporterów
Polisa na Nowe Rynki – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie kosztów
poszukiwania zagranicznych rynków zbytu
Ubezpieczenie adresowane jest do polskich przedsi biorstw, które planuj wej cie na
nowe zagraniczne rynki zbytu. Przedmiotem ubezpieczenia s koszty i wydatki
ponoszone w zwi zku z rozpocz ciem sprzeda y towarów lub usług na nowych rynkach
lub rozszerzeniem sprzeda y o nowe towary lub usługi, b d nowych odbiorców.
O ubezpieczenie to mog ubiega si przedsi biorcy, którzy:
• prowadz działalno gospodarcz nie krócej ni trzy lata,
• uzyskuj roczne przychody netto ze sprzeda y nie przekraczaj ce równowarto ci
50 mln EUR.
182
Korporacja ubezpiecza koszty ponoszone w zwi zku z podejmowaniem działa
zmierzaj cych do wej cia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka niezawarcia kontraktów
eksportowych o warto ci wystarczaj cej do pokrycia poniesionych kosztów i wydatków.
Du
zalet tego ubezpieczenia jest równie mo liwo
otrzymania przez
przedsi biorców zaliczek na poczet odszkodowania, co de facto oznacza uzyskanie
przez nich rodków finansowych, zanim działania na zagranicznych rynkach zbytu
przynios wymierne rezultaty w postaci przychodów ze sprzeda y.
Bezpieczne Inwestycje – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie inwestycji
bezpo rednich za granic
Korporacja obejmuje ochron
ubezpieczeniow
długoterminowe inwestycje
bezpo rednie polskich przedsi biorstw, realizowane poza granicami Polski. Celem
ubezpieczenia jest zapewnienie przedsi biorcom bezpiecze stwa zainwestowanych
przez nich rodków, w przypadku gdy ich działania zmierzaj do utworzenia
i prowadzenia zagranic nowego przedsi biorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu
b d całkowitej kontroli nad ju istniej cym przedsi biorstwem. Ubezpieczenie
udzielane jest na wypadek strat poniesionych przez polskich inwestorów w nast pstwie
zdarze okre lonych jako ryzyko polityczne w kraju, w którym dokonali inwestycji.
Ochron ubezpieczeniow obj ta jest warto inwestycji oraz uzyskane z niej zyski.
Ubezpieczenia kredytów zaci ganych przez okre lone banki białoruskie
Wychodz c naprzeciw potrzebom przedsi biorców działaj cych na rynku białoruskim
zapewniono im mo liwo ubezpieczania kredytów rednio i długoterminowych na
finansowanie projektów w przypadku gdy kredytobiorc jest jeden z nast puj cych
pi ciu
banków
białoruskich:
BelarusBank,
Priorbank,
Belinvestbank,
Belvnesheconombank i Belpromstroibank – przy czym okres spłaty nie mo e by
dłu szy ni trzy lata. Banki te mog wyst powa tak e w roli gwaranta spłaty kredytu.
Nawi zanie przez Korporacj współpracy z tymi białoruskimi bankami ułatwia
przedsi biorcom realizacj na tym rynku projektów o rednim okresie spłaty.
Wszystkie szczegółowe informacje mo na otrzyma pod adresem:
Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel. (22) 313 0110, fax (22) 313 0120
http://www.kuke.com.pl
183
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu101
Ministerstwo Gospodarki i Pracy realizuje szereg działa promocyjnych, maj cych na
celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy
gospodarczej z zagranic i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.
Odbywa si to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działa promocyjnych
podejmowanych głównie przez przedsi biorców czy organizacje samorz du
gospodarczego, a tak e realizacj własnych przedsi wzi
promocyjnych, przede
wszystkim przy wykorzystaniu wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i
konsulatów RP za granic (WEH).
Dofinansowanie udziału polskich przedsi biorstw w targach i wystawach za granic a
tak e dofinansowanie uczestnictwa polskich firm w wyjazdowych misjach
gospodarczych za granic zwi zanych z udziałem w targach 102
27 pa dziernika 2004 roku weszły w ycie:
– rozporz dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 pa dziernika 2004 roku w
sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz
– rozporz dzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom
uczestnicz cym w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem w
targach i wystawach za granic .
Rozporz dzenia okre laj szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy publicznej
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw (SPO-WKP), lata 2004-2006, przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz w wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
Istotnym novum w zakresie dofinansowywania kosztów udziału polskich przedsi biorstw w
targach i wystawach zagranicznych, a tak e kosztów udziału polskich przedsi biorców w
misjach gospodarczych, zwi zanych z udziałem w imprezach targowo-wystawienniczych za
granic – w porównaniu z dotychczas obowi zuj cym systemem – jest obj cie tych
instrumentów Sektorowym Programem Operacyjnym Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw, lata 2004-2006. Program zapewnia, obok rodków bud etu pa stwa,
101
Na podstawie informacji opracowanej przez Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji
Eksportu Ministerstwa Gospodarki i Pracy (listopad 2004).
102
Dofinansowaniem obj te s imprezy wystawiennicze wyszczególnione na listach (tzw. listy „A” „B” i „C”)
publikowanych na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Lista imprez obj tych dofinansowaniem odbywaj cych si w latach 2005-2006 na terytorium Białorusi
znajduje si w zał czniku 31.
184
współfinansowanie równie ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego –
st d te wysoko dost pnych na ten cel rodków wzro nie blisko trzykrotnie w stosunku do
roku 2003. Zmianie ulega procedura ubiegania si o dofinansowanie, katalog kosztów
kwalifikuj cych si do obj cia pomoc , zmienia si równie – w przypadku udziału w
targach i wystawach – wysoko mo liwego dofinansowania.
Wsparcie udziału w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana na wsparcie udziału w targach i wystawach za granic , znajduj cych
si w wykazie imprez targowo-wystawienniczych, które maj istotne znaczenie dla
polskiej gospodarki. Wykaz ten ustalany jest na dany rok kalendarzowy i ogłaszany na
stronach internetowych www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl oraz w
dzienniku ogólnopolskim.
Poziom wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto uczestnictwa w targach i wystawach i
wynie jednorazowo wi cej ni 20.000,- PLN.
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) wynaj cia powierzchni wystawienniczej i zabudowy stoiska podczas imprezy
targowo-wystawienniczej;
2) transportu eksponatów w zwi zku z udziałem w imprezie targowowystawienniczej;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
imprezie targowo-wystawienniczej;
4) przejazdu i zakwaterowania przedstawicieli przedsi biorcy uczestnicz cych w
targach i wystawach poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci
oraz warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikom
zatrudnionym w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z
tytułu podró y słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991).
Przy obliczaniu wysoko ci dofinansowania uwzgl dnia si koszty udziału
maksymalnie dwóch przedstawicieli przedsi biorcy w targach lub wystawach.
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku dofinansowanie cz ci
wydatków kwalifikuj cych si do obj cia pomoc uczestnictwa w maksymalnie
pi ciu targach i wystawach.
185
Kryteria oceny
Wybór projektów, ubiegaj cych si o współfinansowanie dokonywany jest w ramach
procedury konkursu i odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo
kopi odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni
6 m-cy przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika
urz du skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze
Społecznych o niezaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa
(dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez
osob do tego upowa nion );
- kopi potwierdzenia wynaj cia powierzchni wystawienniczej (dokumenty
powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego
upowa nion );
- kopie umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
- o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT,
- informacj na temat liczby targów/wystaw, w których przedsi biorca brał
udział w danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do
reprezentacji podmiotu);
- pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez
pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa,
- kopie wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z
wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o
post powaniu w sprawach dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o
pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty
upowa nion ).
186
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
kryterium merytoryczne –
wyjazdowe misje gospodarcze
liczba
punktów
sposób oceny
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
5 pkt
Wniosek cz IV, pkt 23
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko przedsi biorstwa
- MSP
20 pkt
Wniosek cz III, pkt 11
- inne
10 pkt
Ilo imprez w ci gu roku, w których przedsi biorca brał ju udział
-0–3
20 pkt
Wniosek cz IV, pkt 16
-4–5
15 pkt
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
2 pkt
Wniosek, cz IV, pkt 24
programami operacyjnymi i
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
10 pkt
Wniosek, cz IV, pkt 20
minimalnego
Zakwalifikowanie targów lub wystawy do tzw. list dotowanych*
- targi lub wystawa znajduje si na
Wniosek, cz IV, pkt. 16
40 pkt
li cie A lub B
*
zgodnie z rozporz dzeniem
RM w sprawie
szczegółowych warunków
udzielania pomocy de
minimis przedsi biorcom
- targi znajduj si na li cie C
25 pkt
uczestnicz cym w targach i
wystawach za granic
maksymalna
liczba
punktów
5 pkt
20 pkt
20 pkt
2 pkt
10 pkt
40 pkt
liczba
punktów
187
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
Wniosek, cz I, pkt 5.15.3.
W przypadku, gdy „Projekt
bezpo rednio dotycz cy
ochrony rodowiska” lub
„Projekt, którego
dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 6.3.
zorientowany na kwestie
równych szans kobiet
i m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
równych szans kobiet i
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt
ma pozytywny wpływ na
zagadnienia z zakresu
społecze stwa
informacyjnego.
3 pkt
Realizacja polityk horyzontalnych UE
- ochrony rodowiska
1 pkt
- równo ci szans
1 pkt
- rozwoju społecze stwa
informacyjnego
1 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 r.
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 14 tygodni przed rozpocz ciem targów lub
wystaw w Instytucji Wdra aj cej, któr jest Departament Inwestycji Zagranicznych i
Promocji Eksportu w Ministerstwie Gospodarki i Pracy.
188
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowania wniosku, dofinansowanie jest
udzielane przedsi biorcy na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie przed
rozpocz ciem targów lub wystawy, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku –
„Umowy o dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc
wniosku beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) wraz z ankiet oceny
targów stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w targach lub
wystawie. Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce
dokonanie płatno ci.
Formularz wniosku a tak e obowi zuj ce przepisy dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl.
Szczegółowych informacji udziela
Ministerstwo Gospodarki i Pracy
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu
Plac Trzech Krzy y 3/5, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 50 40, 022/693 50 55
Wsparcie uczestnictwa w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem
w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana przedsi biorcom uczestnicz cym w wyjazdowych misjach
gospodarczych zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic i
zaakceptowanych przez ministra wła ciwego do spraw gospodarki. Lista
zaakceptowanych wyjazdowych misji gospodarczych jest ogłaszana na stronie
internetowej www.eksporter.gov.pl.
Poziom Wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto, poniesionych przez uczestnicz cego w
misji przedsi biorc i wynie wi cej ni 7.500 PLN.
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) przejazdu i zakwaterowania przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w
misji poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci oraz
warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikowi zatrudnionemu
w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z tytułu podró y
słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz 1991);
189
2) biletu wst pu w celu zwiedzenia targów lub wystawy zwi zanych z dan misj
gospodarcz ;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
misji gospodarczej; obsługi technicznej misji gospodarczej.
Przedsi biorca mo e otrzyma dofinansowanie na pokrycie kosztów uczestnictwa
w misji jednego przedstawiciela;
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku kalendarzowego
dofinansowanie cz ci kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc w ramach
uczestnictwa w maksymalnie pi ciu wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
Kryteria oceny
Wybór projektów odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek o dofinansowanie zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo
kopi odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni
6 m-cy przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika
urz du skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze
Społecznych o nie zaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa
- kopi zgłoszenia udziału w wyjazdowej misji gospodarczej (dokumenty
upowa nion );
- kopi umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
- o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT;
190
-
-
informacj na temat liczby misji, w których przedsi biorca brał udział w
danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do
reprezentacji podmiotu);
pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez
pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa;
kopi wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z
wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o
post powaniu w sprawach dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o
pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty
upowa nion ).
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko przedsi biorstwa
- MSP
- inne
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
programami operacyjnymi i
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
minimalnego
liczba
punktów
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
15 pkt
Wniosek cz
IV, pkt 23
15 pkt
30 pkt
15 pkt
Wniosek cz
III, pkt 11
30 pkt
2 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 24
2 pkt
10 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 20
10 pkt
liczba
punktów
sposób oceny
Kierunek geograficzny wyjazdowej misji gospodarczej
- kraje UE, Rosja, Ukraina,
Białoru , Kazachstan, kraje
40 pkt
Wniosek, cz IV, pkt. 16 „Opis
CEFTA, USA, Kanada, Chiny,
projektu”
Japonia
- pozostałe kraje
20 pkt
Realizacja polityk horyzontalnych UE
Wniosek, cz I, pkt 5.1-5.3.
bezpo rednio dotycz cy ochrony
- ochrony rodowiska
1 pkt
rodowiska” lub „Projekt,
którego dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 - 6.3.
zorientowany na kwestie
- równo ci szans
1 pkt
m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt ma
- rozwoju społecze stwa
1 pkt
pozytywny wpływ na
informacyjnego
zagadnienia z zakresu
społecze stwa informacyjnego.
191
maksymalna
liczba
punktów
40 pkt
3 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 roku.
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji
zwi zanej z udziałem w targach lub wystawie w Instytucji Wdra aj cej, któr jest
192
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu w Ministerstwie
Gospodarki i Pracy.
Informacja dla organizatora misji
Najpó niej na 4 miesi ce przed terminem rozpocz cia misji gospodarczej, jej
organizator składa wniosek do ministra wła ciwego do spraw gospodarki o obj cie misji
gospodarczej dofinansowaniem.
Organizator misji uzgadnia program misji z wła ciwym wydziałem ekonomicznohandlowym ambasady Rzeczpospolitej Polskiej (WEH) oraz uzyskuje jego opini w
formie pisemnej.
Uzgodnieniu programu misji gospodarczej podlegaj :
- termin i czas trwania misji gospodarczej,
- liczba uczestników,
- program misji,
- cel wyjazdu misji gospodarczej,
- propozycje planowanych spotka z potencjalnymi partnerami handlowymi.
Wniosek organizatora misji gospodarczej mo e zosta pozytywnie rozpatrzony, je eli:
1) do udziału w misji zgłosi si nie mniej ni 5 uczestników;
2) wydana została pozytywna opinia WEH;
3) przedsi biorcy, których dotyczy wniosek, nie ubiegaj si jednocze nie o udzielenie
im pomocy publicznej na udział w danych targach lub wystawie w charakterze
wystawcy.
Lista zaakceptowanych do dofinansowania wyjazdowych misji gospodarczych jest
ogłaszana na stronie internetowej www.eksporter.gov.pl
Informacja dla przedsi biorcy uczestnicz cego w misji gospodarczej
Po pozytywnym rozpatrzeniu i zaakceptowaniu przez ministra wła ciwego do spraw
gospodarki wniosku organizatora misji odno nie obj cia jej dofinansowaniem,
najpó niej na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji, przedsi biorca uczestnicz cy w
danej misji gospodarczej zobowi zany jest do zło enia wniosku o dofinansowanie.
Wzór wniosku o dofinansowanie jest dost pny na stronach internetowych
www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowaniu wniosku przedsi biorcy,
dofinansowanie jest udzielane na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie
przed rozpocz ciem misji, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku – „Umowy o
193
dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc wniosku
beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) a tak e ankiety oceny misji
stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w misji gospodarczej.
Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce dokonanie
płatno ci.
Formularze wniosków wraz z obowi zuj cymi przepisami dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl.
Szczegółowych informacji udziela:
tel: 022/693 50 55, 022/693 50 40
Dofinansowanie bran owych projektów promocyjnych
Bran owe projekty promocyjne to m.in. pokazy, degustacje, wystawy, demonstracje,
spotkania bran owe, szkolenia i warsztaty realizowane w kraju i za granic , maj ce na
celu promocj produktów i usług, b d nawi zanie kontaktów handlowych, które
zaowocuj zwi kszeniem eksportu.
29 pa dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 19
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj
bran owych projektów promocyjnych w zakresie eksportu.
Dofinansowanie dotyczy projektów realizowanych przez grup co najmniej pi ciu
przedsi biorców z jednej lub kilku pokrewnych bran
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej 45 dni przed terminem realizacji
projektu. Przy jego rozpatrywaniu brane s pod uwag m.in. takie kryteria, jak: wybór
promowanej bran y lub grupy towarowej, wybór kraju i miejsca realizacji projektu, jego
odbiorcy oraz zaanga owanie partnerów zagranicznych.
194
Do obj cia pomoc zaliczane s m.in. koszty transportu eksponatów, wynajmu
powierzchni wystawienniczej, obsługa techniczna, budowa scenografii, przejazd i
zakwaterowanie jednego przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w projekcie.
Maksymaln kwot dofinansowania jednego projektu okre lono na 50.000 zł.
Udzielana pomoc de minimis nie mo e przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych
si do obj cia pomoc . Ustanowiono równie górny pułap dla poszczególnych
przedsi biorców, wynosi on 7 tys. 500 zł.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
na stronach
ul. urawia 4a, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 47 14, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów udziału w szkoleniach w ramach „Akademii Handlu
Zagranicznego”
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na szkolenia o
tematyce handlu zagranicznego.
Okre lona w rozporz dzeniu pomoc polega na dofinansowaniu udziału przedsi biorców
w szkoleniach po wi conym technikom i organizacji handlu zagranicznego, a jej celem
jest podniesienie ich wiedzy i kwalifikacji w tym zakresie, przy jednoczesnym
zapewnieniu wysokiego poziomu i jako ci kształcenia. Pomoc jest udzielana w ramach
tzw. programu „Akademia Handlu Zagranicznego”.
Szkoleniami obj tymi pomoc s kursy (min. 6 godzin lekcyjnych), studium handlu
zagranicznego (min. 95 godzin lekcyjnych) oraz studia podyplomowe handlu
zagranicznego (min. 220 godzin lekcyjnych i maksymalnie 40 osób).
Jednostk szkoleniow mo e by ka dy podmiot, który spełnia wymagania konieczne
do prowadzenia działalno ci w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania oraz
nie posiada zaległo ci podatkowych i z tytułu składek ZUS. Natomiast w przypadku
studium i studiów podyplomowych jednostkami szkoleniowymi mog by wył cznie
pa stwowe i niepa stwowe szkoły wy sze oraz wy sze szkoły zawodowe, a tak e
Polska Akademia Nauk.
195
Maksymalne dopuszczalne koszty, które kwalifikuj si do obj cia pomoc wynosz
m.in. 1000 zł za 1 godzin lekcyjn w przypadku wynagrodzenia osób realizuj cych
zaj cia dydaktyczne, 250 zł za komplet materiałów szkoleniowych dla 1 uczestnika,
3000 zł za jeden dzie wynajmu lub u ytkowania własnych sal szkoleniowych i sprz tu
dydaktycznego.
Minister wła ciwy ds. gospodarki ocenia nadsyłane przez jednostki szkoleniowe
zgłoszenia szkole , bior c pod uwag takie kryteria jak: co najmniej trzyletnie
do wiadczenie w realizacji usług w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania,
do wiadczenie w realizacji szkole o tematyce handlu zagranicznego, profesjonalizm
jednostki szkoleniowej, adekwatno kwalifikacji i do wiadczenia kadry dydaktycznej
do programu szkolenia oraz odpowiednie miejsce i zaplecze techniczne do
przeprowadzenia szkolenia. W przypadku pozytywnej oceny zostaje zawarta z jednostk
szkoleniow umowa na realizacj wspieranych szkole .
Przedsi biorcy zainteresowani skorzystaniem z pomocy publicznej zgłaszaj swój udział
bezpo rednio do jednostki szkoleniowej, która ustala cen szkolenia jednego uczestnika
w wysoko ci pomniejszonej o kwot dofinansowania i wystawia faktur .
Aby skorzysta z pomocy, przedsi biorca nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z
tytułu składek ZUS, nie otrzymał pomocy publicznej na udział w danym szkoleniu z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t , o któr
si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro. Ponadto warunkiem udzielenia pomocy jest
pozytywne uko czenie szkolenia.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wielko pomocy przypadaj ca na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50 proc.
kosztów netto szkolenia, jednak nie wi cej ni : 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. zł w
przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Natomiast roczny
limit wsparcia finansowego, jakie mo e by udzielone jednemu przedsi biorcy wynosi
12 tys.
Pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego mo e by udzielana nie
dłu ej ni do 30 czerwca 2007 roku.
Tre rozporz dzenia wraz ze wszystkimi zał cznikami, w tym m.in. zakresem
tematycznym studiów podyplomowych i studium handlu zagranicznego obj tych
pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego oraz formularzami
196
zgłoszeniowymi – dost pne na stronach internetowych: www.mgip.gov.pl i
www.eksporter.gov.pl.
tel: 022/693 47 06, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatów wyrobu wymaganych na rynkach
zagranicznych
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie
certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych.
Na podstawie rozporz dzenia przedsi biorcy mog ubiega si o dofinansowanie cz ci
kosztów poniesionych na uzyskanie certyfikatu zgodno ci wyrobów z wymaganiami
stawianymi na rynkach zagranicznych.
Pomoc jest udzielana małym i rednim przedsi biorcom na pokrycie cz ci kosztów
zwi zanych z uzyskaniem certyfikatów zgodno ci wyrobu, wiadectw lub atestów
wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, a tak e kosztów
przedłu enia ich wa no ci. Pomoc nie obejmuje certyfikatów wymaganych na
jednolitym rynku Unii Europejskiej. Celem wsparcia jest ułatwienie polskim
przedsi biorcom dost pu do rynków zagranicznych, a tym samym pobudzenie eksportu.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Refundowanie obejmuje koszty usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia
dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji
technicznej wysłanych do bada certyfikacyjnych, koszty przeprowadzenia bada
certyfikacyjnych, a tak e wystawienia certyfikatu. Wielko
dotacji nie mo e
przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc . Natomiast roczny
limit pomocy dla jednego przedsi biorcy wynosi 50 tys. zł.
Aby móc skorzysta z pomocy, przedsi biorca powinien zło y wniosek przed
terminem wystawienia certyfikatu, nie pó niej ni do 31 pa dziernika danego roku.
Ponadto, nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z tytułu składek wobec ZUS, nie
197
otrzymał pomocy publicznej na uzyskanie certyfikatu wyrobu obj tego wnioskiem z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t , o któr
si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro.
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
tel: 022/693 47 03, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie konferencji, seminariów, szkole , imprez promocyjnych
niektórych przedsi wzi w zakresie promocji i wspierania eksportu.
Rozporz dzenie przewiduje dofinansowanie m.in. konferencji, seminariów, warsztatów,
szkole po wi conych problematyce gospodarczej, promocji polskiej gospodarki i
eksportu. W ród dofinansowywanych projektów przewidziane s równie pokazy mody
oraz promocja polskiego przemysłu obronnego.
Wsparcie udzielane jest wył cznie przedsi wzi ciom o charakterze zbiorowym.
Wyj tek stanowi jedynie te, które promuj eksport przemysłu obronnego – ze
wzgl du na jego specyfik . Pomoc przewidziana w ramach niniejszego
rozporz dzenia nie obejmuje firm działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach
zwi zanych z przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych,
rybołówstwa i rybactwa.
Przy rozpatrywaniu wniosku o pomoc brane s pod uwag takie kryteria jak: zasi g
przedsi wzi cia promocyjnego, jego rodzaj z uwzgl dnieniem programu, uczestników
lub współorganizatorów, zamierzone efekty promocyjne, ródła finansowania,
do wiadczenie organizatorów.
Pomoc mo e zosta udzielona na pokrycie np. kosztów wynaj cia sali, obsług
techniczn , tłumaczenia i druk materiałów informacyjnych. Udzielana pomoc de
minimis nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc .
198
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
na stronach
tel: 022/693 47 10, fax: 022/693 40 24
Wydawnictwa i materiały promocyjne
przedsi wzi wydawniczych promuj cych eksport.
Na podstawie tego rozporz dzenia dofinansowywane s koszty wydawania katalogów,
informatorów (bran owych i regionalnych), folderów, obcoj zycznych wersji
czasopism, publikacji ksi kowych oraz materiałów promocyjnych i informacyjnych na
no nikach elektronicznych. Z uwagi na mo liwo ci finansowe ministerstwa, wspierane
b d wydawnictwa o charakterze zbiorowym, a nie publikacje materiałów reklamowych
indywidualnego przedsi biorcy.
Oceniaj c projekt minister wła ciwy ds. gospodarki bierze pod uwag takie kryteria jak:
proeksportowy i zbiorowy charakter wydawnictwa, zawarto
merytoryczn ,
przeznaczenie, sposób dystrybucji, nakład, wersje j zykowe, wybrane j zyki.
Dofinansowanie obejmuje m.in. koszty papieru, druku, składu, tłoczenia płyt oraz
na wietlania i nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia
pomoc .
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia wydawniczego.
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
199
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
tel: 022/693 47 02, fax: 022/693 40 24
Oprócz wymienionych powy ej instrumentów wspierania i promocji eksportu,
polegaj cych na udzielaniu pomocy publicznej dla przedsi biorców MGiP prowadzi
tak e własne działania promocyjne.
Portal Promocji Eksportu
30 kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten
integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera
i udost pnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególno ci
zawiera on informacje o profilach eksportowych polskich przedsi biorstw, zapytaniach
ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, mo liwo ciach oferowania
polskich produktów na rynkach mi dzynarodowych, warunkach dost pu do rynków
mi dzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i bran owym), dost pnym w
Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsi biorców.
Działalno
promocyjna WEH
Kolejnym wa nym obszarem działa Ministerstwa Gospodarki i Pracy podejmowanych
na rzecz polskich eksporterów jest działalno promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych ambasad i konsulatów RP za granic .
Placówki koncentruj si na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji
zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych
i bran owych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji,
udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych, na których nie s obecni
polscy wystawcy), działalno
wydawnicza. Obok zada
dotycz cych
makroekonomicznej reprezentacji naszych interesów za granic polskie placówki w
coraz wi kszym stopniu zajmuj si wspomaganiem małych i rednich firm w ich
kontaktach gospodarczych z partnerami w kraju urz dowania placówki.
200
Współpraca transgraniczna103
Zgodnie z Europejsk Konwencj Ramow o współpracy transgranicznej mi dzy
wspólnotami i władzami terytorialnymi (tzw. Konwencj Madryck ) z 1980 roku,
za współprac transgraniczn uwa a si ka de wspólnie podj te działanie maj ce na
celu umacnianie i rozwój s siedzkich kontaktów mi dzy wspólnotami i władzami
terytorialnymi dwóch lub wi kszej liczby stron, jak równie zawarcie porozumie
i przyj cie uzgodnie koniecznych do realizacji takich zamierze 104. Jest to wi c proces,
umo liwiaj cy regionom lub samorz dom lokalnym poł czenie wysiłków w celu
wspólnego rozwi zywania problemów, pomimo oddzielaj cej je granicy pa stwowej.
Najbardziej zaawansowana jest współpraca transgraniczna z Ukrain , czego efektem
było powołanie w 1995 roku pierwszego w Europie Wschodniej Euroregionu „Bug”.
Znacznie mniej rozwini ta jest tego rodzaju współpraca z Białorusi i Litw .
Szczególnie widoczne jest spowolnienie procesów tworzenia rezerwatu biosfery
„Puszcza Białowieska” oraz realizacji idei powołania najwi kszego w Europie
transgranicznego regionu ekologicznego „Zielone Płuca Europy”.
Projekt utworzenia Euroregionu „Bug” pojawił si na konferencji polsko-ukrai skiej
zorganizowanej w Kazimierzu Dolnym w maju 1992 roku i miał obejmowa równie
przygraniczne tereny Białorusi. Trójstronny charakter Euroregionu „Bug” został
potwierdzony przez Polsk , Ukrain i Białoru na konferencji nt. „Euroregion ‘Bug’
jako problem badawczy i przedsi wzi cie gospodarcze” zorganizowanej w Kazimierzu
Dolnym w czerwcu 1994 roku oraz na roboczym spotkaniu wojewodów
przygranicznych obszarów Polski, Białorusi i Ukrainy w Chełmie w styczniu 1995 roku.
W lutym 1995 roku projekt porozumienia został zaakceptowany przez stron polsk ,
białorusk i ukrai sk , ale w połowie 1995 roku okazało si , e władze centralne
Białorusi nie wyraziły zgody na przyst pienie obwodu brzeskiego do struktur
Euroregionu. W tej sytuacji strona polska i ukrai ska zdecydowały si utworzy
Euroregion zgodnie z dwustronn formuł współpracy pozostawiaj c białoruskim
partnerom mo liwo wł czenia si w struktury euroregionalne w przyszło ci. W dniu
29 wrze nia 1995 roku w Łucku na Ukrainie wojewodowie: chełmski, lubelski,
tarnobrzeski i zamojski oraz ze strony ukrai skiej wojewoda obwodu woły skiego
podpisali porozumienie o utworzeniu Zwi zku Transgranicznego Euroregion Bug.
Siedzibami sekretariatów Euroregionu s po stronie polskiej Chełm, a po stronie
ukrai skiej Łuck. Struktura polska Euroregionu została zarejestrowana 26 stycznia 1996
roku w formie Stowarzyszenia Gmin Euroregionu Bug.
103
Rozdział opracowany w oparciu o informacje przekazane przez Zespół ds. Infrastruktury Granicy
Pa stwowej w DIEiWM MSWiA.
104
A. Stasiak, Współpraca przygraniczna w koncepcji strategicznego rozwoju kraju, w: Biuletyn PAN
IGiPZ, nr 10, 1995, s. 2.
201
Na wniosek władz obwodu brzeskiego ze strony białoruskiej i województwa
bialskopodlaskiego ze strony polskiej, 15 maja 1998 roku w Brze ciu podpisano aneks
do porozumienia z 29 wrze nia 1995 roku poszerzaj cy obszar Euroregionu o ww.
obszary. W maju 2000 roku Euroregion Bug powi kszył si o rejony: sokalski
i ółkiewski, nale ce do obwodu lwowskiego. Siedzibami Sekretariatów Krajowych
i Biur Sekretariatów s miasta: Chełm, Brze i Łuck.
Euroregion Bug zajmuje obszar poło ony na styku granic: polsko-ukrai skiej, polskobiałoruskiej i białorusko-ukrai skiej. Jego powierzchnia obejmuje 80916 km2, z tego
cz
polska stanowi – 31,1 %, cz
białoruska – 40,5 % i ukrai ska – 28,4 %. Liczba
ludno ci ERB wynosi 4975,2 tys. osób.
Od czerwca 1996 roku Euroregion Bug jest członkiem Stowarzyszenia Europejskich
Regionów Granicznych, a od 1998 roku posiada swego przedstawiciela we władzach
tego Stowarzyszenia. Zwi zek Transgraniczny Euroregion Bug aktywnie współpracuje z
funduszami (PHARE-CREDO, PHARE-SPF). W 1999 roku Zwi zek uzyskał szerokie
uprawnienia w zakresie wdra ania Funduszu Małych Projektów PHARE. W 2002 roku
Euroregion dysponował kwot 250 tys. EUR na realizacj projektów euroregionalnych.
Z 68 zgłoszonych projektów 17 uzyskało akceptacj i zostało zakwalifikowanych do
realizacji. Z wa niejszych projektów, które uzyskały dofinansowanie w latach
2002/2003 i były realizowane przy udziale partnerów z Ukrainy i Białorusi, nale y
wymieni :
1. Zamojskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej w Zamo ciu – IX
Mi dzynarodowy Festiwal Sportu Dzieci i Młodzie y – Zamo 2003,
2. Muzeum Chełmskie w Chełmie – „Do pi kna nadprzyrodzonego” – sesja naukowa i
wystawa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych
diecezji chełmskich: ko cioła rzymskokatolickiego, cerkwi prawosławnej i
greckokatolickiej,
3. Bialskopodlaskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego w Białej Podlaskiej –
Rozwój transgranicznej współpracy gospodarczej w regionie Brze -Biała Podlaska,
4. Gmina Miasto Chełm – „Partnerstwo bez granic - spotkania miast bli niaczych”,
5. Fundacja Akademii Rolniczej w Lublinie im. W. Witosa – „Współpraca PolskoUkrai ska – II Mi dzynarodowe Targi Nadbu a skie Hrubieszów 2003”,
6. Fundacja „Szcz liwe Dzieci stwo” w Lublinie – Sie współpracy regionalnej
w Euroregionie Bug.
Jedn z form współpracy na szczeblu euroregionu jest ochrona rodowiska i czysto ci
wód. W tym celu opracowano projekt Promocja długotrwałego rozwoju w kontek cie
współpracy transgranicznej – ochrona rodowiska naturalnego w obszarze Euroregionu
Bug ze szczególnym uwzgl dnieniem ochrony jako ci wód od ródła do konsumenta.
Partnerami w realizacji tego projektu s : województwo lubelskie, Obwód Woły ski oraz
francuski region Lotaryngii. Warto projektu wynosi 281 tys. EUR i pokryta b dzie
202
głównie ze rodków Funduszu TACIS, a udział własny zapewnia ka da ze stron w
ustalonej wysoko ci.
Inicjatywa utworzenia Euroregionu jako obszaru współpracy transgranicznej Polski,
Rosji, Litwy i Białorusi pojawiła si w Deklaracji III Bałtyckiego Forum
Gospodarczego, w lutym 1995 roku w Wigrach koło Suwałk. Inicjatyw poprzedziło
zawarcie dwóch porozumie
transgranicznych przez ówczesnego wojewod
suwalskiego z przewodnicz cym Administracji Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja)
w 1992 roku oraz z władzami obwodu grodzie skiego (Białoru ) w 1994 roku. W dniu
5 listopada 1995 roku wojewoda suwalski oraz prezes Rosyjsko-Litewskiej Izby
Gospodarczej podpisali porozumienie w sprawie utworzenia Biura Euroregionu
„Niemen”. W grudniu 1995 roku i w styczniu 1996 roku podpisano kolejne dwustronne
porozumienia o współpracy z dwoma województwami litewskimi.
Po blisko trzyletnich przygotowaniach, 6 czerwca 1997 roku w Augustowie podpisane
zostało porozumienie o utworzeniu trójstronnego zwi zku transgranicznego Euroregion
Niemen, którego zało ycielami zostały: województwo suwalskie, powiaty Alitus
i Mariampol (Litwa) oraz obwód grodzie ski (Białoru ). W pa dzierniku 1998 roku
strona polska doł czyła ówczesne województwo białostockie, a rok pó niej,
5 pa dziernika 1999 roku, przyj to województwo wile skie. 4 kwietnia 2002 roku skład
Euroregionu Niemen rozszerzył si o 5 rejonów obwodu kaliningradzkiego Federacji
Rosyjskiej. Ł czna powierzchnia Euroregionu obecnie liczy 89.085 km2, a liczba
ludno ci zamieszkuj ca ten obszar wynosi 4.842,3 tys. osób. W strukturach Euroregionu
strona polska reprezentowana jest przez Stowarzyszenie Samorz dów Polskich
Euroregionu Niemen. Siedzibami biur Euroregionu s miasta: Suwałki, Mariampol,
Grodno i Czerniachowsk. W skład Euroregionu wchodz :
• ze strony polskiej: województwo podlaskie bez cz ci byłego województwa
łom y skiego oraz cz województwa warmi sko-mazurskiego (gminy wchodz ce
w skład byłego województwa suwalskiego);
• ze strony białoruskiej: województwo grodzie skie;
• ze strony litewskiej: rejony Alytus, Mariampol i Wilno;
• ze strony rosyjskiej: rejony: Czerniachowsk, Gusiew, Oziersk, Krasnoznamiensk
i Niestierow (obwód kaliningradzki).
Współpraca w ramach Euroregionu ma na celu przede wszystkim pokonywanie
wzajemnych animozji i uprzedze mi dzy mieszka cami regionów granicznych,
rozszerzanie demokracji, przezwyci anie ujemnych skutków peryferyjnego poło enia i
izolacji, wspieranie wzrostu i rozwoju gospodarczego, podnoszenie stopy yciowej
mieszka ców pogranicza oraz szybk asymilacj ze zintegrowan Europ przy
zachowaniu szerokiej niezale no ci.
203
W ramach Programu Współpracy Przygranicznej PHARE z Funduszu Małych
Projektów zrealizowano w Euroregionie „Niemen” prawie 60 projektów z partnerami
litewskimi i białoruskimi Współpraca z partnerami białoruskimi dotyczy głównie
rozwoju zasobów ludzkich oraz współpracy kulturalnej, natomiast z partnerem
litewskim – rozwoju turystyki i wymiany młodzie y.
We współdziałaniu ze stron białorusk zorganizowano m.in. nast puj ce imprezy:
• Letni Festyn Euroregionu Niemen: Partnerstwo i współpraca transgraniczna –
wymiana młodzie y,
• Wart Pac ... muzyki, czyli Letnia Młodzie owa Orkiestra Kameralna Niemen 2001,
• Przygraniczne spotkania młodzie y – Hajnówka’2001,
• Letnia „Akademia Wiedzy o Tatarach Polskich”.
Ponadto, w 2001 roku Euroregion Niemen uczestniczył jako partner w projekcie
du sko-białorusko-litewsko-polskim zatytułowanym „Zdobywanie do wiadcze
w zarz dzaniu Euroregionem”.
Najmłodszym Euroregionem funkcjonuj cym na polsko-białoruskim pograniczu jest
Euroregion Puszcza Białowieska, powołany na mocy umowy zawartej 25 maja 2002
roku w Hajnówce. Stron polsk reprezentuje Stowarzyszenie Samorz dów Euroregionu
Puszcza Białowieska; siedzib Sekretariatu jest Hajnówka. W skład tego Euroregionu
wchodz :
• ze strony Polski: powiat hajnowski, gmina miejska Hajnówka, gmina i miasto
Kleszczele, gminy Białowie a, Czeremcha, Czy e, Dubicze Cerkiewne, Hajnówka,
Narew i Narewka;
• ze strony Białorusi: rejony Kamieniecki, Pru a ski i wisłocki.
Celem współpracy w ramach Euroregionu Puszcza Białowieska jest wspieranie rozwoju
gospodarczego, zbli anie mieszka ców i instytucji po obu stronach granicy oraz
stworzenie warunków dla lepszej współpracy władz i samorz dów obu pa stw.
Podejmowane s wspólne działania w zakresie:
• ochrony rodowiska naturalnego i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych,
• turystyki ekologicznej i kulturalnej,
• współpracy społeczno-gospodarczej, kulturalnej i naukowo-o wiatowej,
• zbli enia narodów obu pa stw,
• zachowania unikalnego kompleksu przyrodniczego Puszczy Białowieskiej.
Idea utworzenia transgranicznego regionu „Zielone Płuca Europy” (ZPE) ma swoje
ródła w polskim programie „Zielone Płuca Polski” (ZPP), obejmuj cym północnowschodni cz
Polski, tj. obszar dawnych województw: białostockiego, łom y skiego,
olszty skiego, ostroł ckiego i suwalskiego oraz cz ciowo ciechanowskiego,
siedleckiego i toru skiego. Realizacja programu jest wynikiem porozumienia regionalnej
204
administracji pa stwowej (wojewodów), sejmików oraz Narodowej Fundacji Ochrony
rodowiska. Ochron rezerwatow zapocz tkowało utworzenie w grudniu 1921 roku
le nictwa „Rezerwat”, przekształconego w 1924 roku w nadle nictwo, a nast pnie – w
1932 roku – w „Park Narodowy w Białowie y”. Cało obszaru obj to cisł ochron . W
1947 roku jednostk t restytuowano jako Białowieski Park Narodowy. Walory
przyrodnicze i stosowane przez zarz d Parku metody ochrony w pełni odpowiadaj
mi dzynarodowej definicji parku narodowego, przyj tej w 1969 roku. W 1977 roku
UNESCO uznała Park za Rezerwat Biosfery. W dwa lata pó niej, jako jedyny polski
obiekt przyrodniczy, Białowieski Park Narodowy został wpisany na wiatow List
Dziedzictwa Ludzko ci. W 1991 roku w białoruskiej cz ci puszczy, w miejscu
istniej cego gospodarstwa rezerwatowo-łowieckiego, utworzono Pa stwowy Park
Narodowy „Białowie skaja Puszcza”. W 1992 roku 4500 ha puszczy po stronie
białoruskiej równie uzyskało status rezerwatu, co umo liwiło utworzenie rezerwatu o
charakterze transgranicznym105.
Aktywnie działa utworzona w 1995 roku w Grodnie polonijna Izba ds. Współpracy
Gospodarczej i Handlowej w zakresie promocji polskich towarów na rynku białoruskim
m.in. przez organizowanie stałych wystaw i innych przedsi wzi promocyjnych, które
sprzyjaj nawi zywaniu kontaktów mi dzy podmiotami gospodarczymi obu krajów.)
Organem koordynuj cym i nadzoruj cym jest Polsko-Białoruska Mi dzyrz dowa
Komisja Koordynacyjna do Spraw Współpracy Transgranicznej. Do chwili obecnej
odbyło si sze posiedze : w Grodnie (1996), Białymstoku (1998), Brze ciu (1999),
Rajgrodzie (2001), Grodnie (2002) i ostatnie w Białymstoku w maju 2003 roku.
Komisja koordynuje działania w zakresie:
• rozwoju i doskonalenia infrastruktury przej granicznych;
• ochrony rodowiska na obszarach przygranicznych;
• rozwoju turystyki na obszarach przygranicznych;
• współpracy pomi dzy Euroregionami „Bug”, „Niemen” i „Puszcza Białowieska”.
W ramach Komisji działaj cztery podkomisje:
Podkomisja ds. współpracy przygranicznej (przewodniczy jej wojewoda podlaski)
zajmuje si ochron rodowiska, zapobieganiem i likwidacj kl sk ywiołowych
i katastrof, koordynacj współdziałania słu b porz dkowych i ratowniczych oraz
monitorowaniem powstawania sytuacji epidemiologicznej i epizootiologicznej.
Podkomisja ds. współpracy mi dzyregionalnej (przewodniczy jej marszałek województwa
podlaskiego) prowadzi prace w zakresie:
105
Rezerwaty biosfery w Polsce, MaB, Warszawa 1994, s.7.
•
•
•
•
•
205
wymiany informacji o aktualnym stanie ustawodawstwa w dziedzinie współpracy z
zagranic ;
współpracy mi dzy samorz dami Polski i Białorusi (dawne województwo
bialskopodlaskie z obwodem brzeskim oraz dawne województwo białostockie
z obwodem grodzie skim);
uczestnictwa w imprezach targowych i wystawienniczych;
współpracy w dziedzinie ochrony rodowiska, zwłaszcza tworzenia transgranicznych
obszarów chronionych;
monitorowania stanu rodowiska oraz przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagro eniom
rodowiska obszarów granicznych.
Podkomisja ds. gospodarki przestrzennej (przewodniczy jej przedstawiciel Urz du
Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast) zajmuje si rozwojem przestrzennym obszaru polskobiałoruskiego pogranicza.
Podkomisja ds. przej granicznych i infrastruktury (przewodniczy jej przedstawiciel
Komendy Głównej Stra y Granicznej) zajmuje si kwestiami zagospodarowania
i przekraczania granicy pa stwowej.
Trwaj polsko-białoruskie konsultacje w sprawie współpracy w dziedzinie energetyki na
poziomie wiceministrów gospodarki. Konsultacje dotycz zwłaszcza budowy
elektrociepłowni w Brze ciu z udziałem polskich inwestorów, która docelowo
pracowałaby na polskim w glu. W ramach współpracy transgranicznej zako czono
rozbudow drogowego przej cia granicznego Bobrowniki - Bierestowica i udost pniono
je dla ruchu osobowego. Najwa niejsz i najwi ksz inwestycj na polsko-białoruskiej
granicy była modernizacja przej cia granicznego Ku nica Białostocka - Bruzgi.
Podstawowym celem tej inwestycji było stworzenie warunków do prowadzenia
skutecznej i sprawnej kontroli wszystkich rodzajów rodków transportu. Wznowienie
ruchu osobowego nast piło z dniem 1 stycznia 2003 roku, a infrastruktura do
dokonywania odpraw w ruchu towarowym i osobowym w pełnym zakresie została
udost pniona z ko cem 2003 roku.
W dniu 15 lipca 2004 roku uruchomiono tak e nowy most na Bugu o długo ci 275 m.
Wybudowano go na polsko-białoruskim przej ciu w Kukurykach w ci gu
komunikacyjnym przyszłej autostrady A-2 biegn cej z Berlina przez Warszaw i
granic pa stwa, maj cej przechodzi dalej w autostrad M-1 zmierzaj c w kierunku
Mi ska i Moskwy. W ramach współpracy transgranicznej dokumentacj techniczn
opracowała strona białoruska, natomiast dojazdy do mostu – ka da ze stron we własnym
zakresie. Most jest dopuszczony do ruchu pojazdów o masie do 50 ton. Koszt inwestycji
– ponad 4,5 mln USD.
206
Polska i Białoru uzgodniły pod koniec lipca 2004 roku utworzenie pi ciu nowych
przej granicznych. Powstan one w Koterce, Białowie y, Jałówce, Chworo cianach i
Lipszczanach. Poza tym ma by wyremontowany Kanał Augustowski po stronie
białoruskiej. Ma to sprawi , e granica polsko-białoruska b dzie bardziej otwarta.
Przewiduje si , i prace rozpoczn si najszybciej w Białowie y. Pozostałe przej cia
b d gotowe w nast pnych latach. Obecnie nie mo na poda dokładniejszych dat, zanim
strona białoruska nie odpowie szczegółowo na polskie propozycje.
Nowe przej cia b d słu yły w wi kszo ci ruchowi lokalnemu, czyli Polakom i
Białorusinom. Tylko w Chworo cianach i Lipszczanach b dzie odbywał si ruch
mi dzynarodowy – równie dla mieszka ców pa stw trzecich. Na pozostałych
przej ciach wielkich zmian nie b dzie. Po gruntownej modernizacji i rozbudowie
przej cia w Ku nicy Białostockiej strona polska uwa a, e trzeba zaj si powa nie
Połowcami. Spotyka si to z replik białoruskich partnerów, e nie jest to mo liwe z
braku rodków. S oni natomiast gotowi w ci gu dwóch lat wyremontowa bardzo
zdewastowany odcinek Kanału Augustowskiego po swojej stronie i otworzy go dla
wodniaków z obu stron granicy.
Otwieranie nowych przej i modernizacja istniej cych s mo liwe dzi ki pieni dzom
pochodz cym z Unii Europejskiej, zwłaszcza z Funduszu Schengen. Polskie MSWiA
przeznaczyło na modernizacj granicy wschodniej 600 mln zł, z czego województwo
podlaskie powinno otrzyma około 165 mln zł. eby dostosowa nowe kraje
członkowskie UE do wymogów traktatu z Schengen, utworzony został specjalny
fundusz. W ramach tej pomocy Polska w latach 2004-2006 b dzie mogła wykorzysta
280,2 mln EUR na przej cia graniczne i zwi kszenie bezpiecze stwo zewn trznego. Nie
jest przy tym wymagane współfinansowanie projektów przez stron polsk .
Planowane drogowe przej cia graniczne i ich przeznaczenie:
• Koterka, Jałówka i Białowie a – ruch lokalny;
• Chworo ciany – mi dzynarodowy ruch osobowy i towarowy do 3,5 tony;
• Lipszczany – mi dzynarodowy ruch turystyczny.
207
Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi 106
Dlaczego wła nie Białoru ?
Odpowied na to pytanie b dzie łatwiejsza po zaznajomieniu si z Białorusi i jej
gospodark , o której niewiele wiedz polscy przedsi biorcy. Pierwszym wizytom
towarzyszy zdziwienie i zaskoczenie, e drogi s dobre, panuje porz dek i czysto ,
sklepy s pełne towarów, a ceny ywno ci cz sto wy sze, ni w Polsce, e wyroby
przemysłu lekkiego s wysokiej jako ci a ceny ni sze, e kwitnie handel na bazarach, e
tak du o si buduje i remontuje, e potencjał gospodarczy nie jest tak mały jak si
powszechnie s dzi i e jest to europejski kraj, a społecze stwo – o podobnej kulturze
i mentalno ci – jest przyjazne Polakom.
Po miłym zaskoczeniu nast puje zderzenie z rzeczywisto ci : zły stan finansowy
białoruskich przedsi biorstw, nakazowo administracyjny, scentralizowany system
zarz dzania gospodark , pogmatwane i cz sto zmieniane prawo gospodarcze reguluj ce
prawie wszystko, co mo na uregulowa , niski stopie prywatyzacji, a przede wszystkim
granica polsko-białoruska, niezbyt przyjazna dla ruchu osobowego i towarowego.
Warto jednak interesowa si Białorusi , poniewa :
• jest to kraj i społecze stwo bliskie Polsce i Polakom, nie tylko w sensie
geograficznym;
• Białoru jest bezpieczna, nie spotyka si tu bandytyzmu i rozwydrzenia, prawo jest
przestrzegane, cz sto rygorystycznie;
• gospodarka białoruska (zwłaszcza przemysł, rolnictwo i energetyka) wymaga
technicznej rekonstrukcji i potrzebuje nowoczesnych technologii;
• infrastruktura jest dobra (drogi, ł czno , zaopatrzenie w gaz, paliwa, wod itp.);
• ro nie popyt na towary konsumpcyjne, dynamicznie rozwija si handel detaliczny
i wyprzedza wzrost dochodów ludno ci;
• wprawdzie powoli, ale post puje prywatyzacja i liberalizacja gospodarki;
• integracja z Federacj Rosyjsk w perspektywie mo e da dost p do poszerzonego
rynku białorusko-rosyjskiego;
• s dobre warunki do inwestowania w wolnych strefach ekonomicznych;
• tanie s : wykwalifikowana siła robocza, energia, niektóre surowce i półfabrykaty;
• jest du e zapotrzebowanie na materiały budowlane, zwłaszcza do prac
remontowych i wyko czeniowych;
• wyst puj nisze, zwłaszcza w segmencie rynku rolnego, spo ywczego, usług itp.;
• w miar poszerzania obszarów gospodarki rynkowej w poszczególnych sektorach,
pojawiaj si interesuj ce mo liwo ci.
106
Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radc , Kierownika Wydziału EkonomicznoHandlowego Ambasady RP w Republice Białoru .
208
J zyk i biznes
Wiele bł dów popełnia si z powodu nieznajomo ci j zyka. Przecenia si na ogół swoj
znajomo j zyka rosyjskiego, a o białoruskim s dzi si , e jest podobny do polskiego.
Powszechne jest kaleczenie j zyka rosyjskiego, nawet podczas oficjalnych rozmów.
Wielu biznesmenów polskich pochodz cych z kresów s dzi, e znajomo białoruskiej
mowy potocznej umo liwi im podpisanie dobrych kontraktów. Jest to post powanie
nieostro ne, zwłaszcza gdy zdarzy si sytuacja, e oceny kontraktu dokonuje s d.
Warto wiedzie , e w biznesie na ogół u ywa si na Białorusi j zyka rosyjskiego i –
coraz cz ciej – angielskiego. Mówi c j zykiem potocznym, czy białoruskim, czy
rosyjskim, mo na porozumie si w podstawowych sprawach, ale w biznesie niezb dna
jest znajomo okre le handlowych, finansowych, prawniczych czy technicznych. A
zatem od spraw j zykowych nale y zacz przygotowania do kontaktów biznesowych z
Białorusi . Zlekcewa enie tego etapu mo e narazi na rozczarowanie, utrat presti u,
czasu i pieni dzy. Nale y wi c:
• zastanowi si kto b dzie rozmawiał i negocjował w j zyku rosyjskim lub
białoruskim, kto b dzie tłumaczył, czy b dzie w stanie czyta (np. strony
internetowe) i pisa w j zykach oficjalnych Białorusi?;
• przystosowa komputer do pracy w j zyku rosyjskim, od wie y znajomo j zyka,
kupi słowniki ogólne i specjalistyczne, poczyta fachow pras lub teksty
w Internecie;
• rozwa y wynaj cie tłumacza, przynajmniej do przeprowadzenia kluczowych
rozmów i sporz dzenia dokumentów (orientacyjny koszt godziny pracy tłumacza
wynosi 5-10 USD);
• w przypadku nieznajomo ci j zyka – zrezygnowa z indywidualnych wyjazdów na
rzecz uczestnictwa w misjach gospodarczych, seminariach, a dopiero pó niej, przy
negocjacjach dwustronnych, zatrudni tłumacza;
• przygotowa materiały informacyjne i reklamowe w j zyku rosyjskim (wtedy b d
efektywnie wykorzystane i rozpowszechniane tak e w innych pa stwach byłego
ZSRR).
Jak dojecha na Białoru i podró owa po Białorusi ?
Na Białoru jest naprawd blisko. Z Warszawy do Terespola jest niecałe 200 km, a do
Mi ska dalsze 350 km. Do Brze cia, Grodna i Mi ska mo na podró owa kolej ,
samochodem osobowym i autobusem, do Mi ska dodatkowo samolotem.
Do Mi ska lataj samoloty LOT i Bieławii (białoruskie linie lotnicze) codziennie.
W poniedziałki s dwa poł czenia w obie strony. Niestety, rozkład lotów nie pozwala na
zorganizowanie podró y tak, by przylecie rano i wróci wieczorem. Minimalny czas
209
wizyty musi wi c uwzgl dnia nocleg w Mi sku. Cena biletu zale y od przewo nika,
klasy i dnia. Bilet w jedn stron liniami Bieławii kosztuje 205 - 265 USD, a liniami LOT
165 - 190 USD. Przelot w obydwie strony 192 - 530 USD. Rozkład lotów i szczegółowe
informacje mo na znale pod adresem internetowym: www.lot.pl i www.belavia.by.
Mi dzynarodowe lotnisko Mi sk-2 le y 40 km od Mi ska. Do centrum Mi ska mo na
dosta si autobusem, mikrobusem, taksówk lub okazj . Najlepiej jednak poprosi
kogo o odebranie z lotniska. Do dworca kolejowego w Mi sku kursuje autobus; czas
przejazdu wynosi 90 minut w jedn stron , a cena biletu 3200 BYR (około 1,5 USD107).
Taksówka, któr mo na zamówi wcze niej w Biełinturiscie, jedzie około godziny,
a przejazd kosztuje około 30 - 35 USD (zale nie dok d w Mi sku si jedzie).
Taniej i wygodniej podró uje si poci giem. Cena biletu II klasy kolei białoruskich
wynosi 40 - 50 USD w jedn stron . Je li przyje d a si poci giem sypialnym do Mi ska
o 7:38, a wyje d a o 21:03 tego samego dnia, ma si cały dzie do dyspozycji.
Po Mi sku mo na si porusza rodkami komunikacji miejskiej. Wszystkie bilety
kosztuj 300 BYR. Bilety na metro kupuje si na stacjach metro w kasie, a bilety
autobusowe, trolejbusowe i tramwajowe – w kioskach „Biełsojuzdruku”, na stacjach
metro w kasie, lub u prowadz cego pojazd (wtedy cena jest wy sza o 50 BYR).
W autobusie linii „100”, kursuj cej po głównej ulicy Mi ska, prospekcie Franciszka
Skoriny, bilety sprzedaje konduktor. Koszt przejazdu prywatnymi mikrobusami wynosi
800 - 1300 BYR, w zale no ci od trasy. Orientacyjny koszt przejazdu taksówk (najlepiej
ółt , miejsk ) wynosi 600 - 800 BYR/km). Mo na równie wynaj samochód, ale je li
si nie zna dobrze miasta i sposobu jazdy miejscowych kierowców – nie warto
ryzykowa .
Najwygodniejsza i najta sza (je li jedzie kilka osób) jest podró samochodem
osobowym, ale zmor s kolejki na granicy i długi czas odpraw, zwłaszcza w drodze
powrotnej. Procedura odpraw cz sto si zmienia i warto poradzi si kogo , kto
niedawno j przechodził, gdy niektóre dokumenty mo na skopiowa czy wcze niej
wypełni , a to skraca to czas odprawy. Przy wyje dzie z Białorusi mo na skorzysta z
przepustek pozwalaj cych na przekroczenie granicy poza kolejno ci . Takie mo liwo ci
maj „rezydenci” wolnych stref ekonomicznych oraz przedsi biorcy, którzy mog
wykupi przepustk w Pa stwowym Komitecie Wojsk Pogranicznych w Mi sku,
najlepiej przy poparciu jakiego szczebla władzy pa stwowej. Jednorazowa przepustka
kosztuje 75 USD. Przepustka z prawem wielokrotnego przekraczania granicy i terminem
wa no ci 6 miesi cy kosztuje 500 USD, a z terminem wa no ci 1 roku – 1000 USD. Nie
nale y ufa komunikatom dotycz cym czasu oczekiwania na przej ciach. Dotycz one
107
1 USD = 2170 BYR
210
tylko czasu oczekiwania na odpraw od momentu wjechania na teren przej cia, tj. za
pierwszy szlaban.
Ceny paliw s ni sze ni
• benzyna A-95
• gaz propan-butan
• olej nap dowy
w Polsce i wynosz 108:
–
1540 BYR/l (0,71 USD),
–
600 BYR/l (0,28 USD),
–
1080 BYR/l (0,50 USD).
Do planowanych kosztów podró y nale y doliczy :
• ubezpieczenie samochodu po stronie białoruskiej (4 USD) – na Białorusi honorowane
jest mi dzynarodowe ubezpieczenie kierowców od odpowiedzialno ci cywilnej
„zielona karta”; posiadacze „zielonej karty” nie musz kupowa na granicy
białoruskich polis OC,
• wjazd i zjazd z płatnej drogi na trasie do Mi ska i z powrotem (3 USD za ka dy
przejazd bramki przez samochód osobowy, razem w obie strony 4 x 3 USD),
• opłat ekologiczn przy wyje dzie pobieran na granicy (5 USD od dorosłej osoby).
Warto mie przy sobie banknoty dolarowe w małych nominałach, potrzebne przy
rozmaitych płatno ciach. W czasie jazdy nale y przestrzega przepisów drogowych,
zwłaszcza dotyczy to szybko ci. Karanie mandatem jest czasochłonne i kłopotliwe dla
kierowcy. Nie nale y zbytnio liczy na przydro n gastronomi i serwis samochodowy.
Drogi s dobre (główne drogi s lepsze ni w Polsce), dobrze utrzymywane i – co troch
przeszkadza – remontowane na długich odcinkach. Wad jest gorsze oznakowanie,
zwłaszcza dróg bocznych. Warto wi c mie ze sob map Białorusi. Niestety, kultura
jazdy jest niska. Mo na spotka nieo wietlony samochód po zmierzchu, kierowcy
rzadko u ywaj kierunkowskazów, lubi zaje d a drog i ciga si , przekraczaj c
linie ci głe. Milicja toleruje te wykroczenia, z wyj tkiem przekraczania szybko ci.
Z Warszawy i innych miast Polski mo na tak e podró owa na Białoru autobusami,
które docieraj do Mi ska, Grodna i Brze cia. Czas przejazdu jest jednak znacznie
dłu szy, ni samochodem, a warunki gorsze ni w podró y poci giem. Dobrze
rozwini ta jest komunikacja prywatnymi mikrobusami ł cz ca Mi sk ze wszystkimi
miastami obwodowymi. Rozkład jazdy mo na uzyska w informacji na dworcach
autobusowych, a ceny biletów wynosz :
• do Brze cia
20000 BYR (czas przejazdu 6 godzin);
• do Mohylewa 16000 BYR (czas przejazdu 4 godziny);
• do Grodna
22000 BYR (czas przejazdu 5,5 godzin);
• do Witebska 23000 BYR (czas przejazdu 6 godzin);
• do Homla
16000 BYR (czas przejazdu 6 godzin).
108
Ceny z wrze nia 2004 roku.
211
Inne informacje przydatne przy organizacji podró y
Telefonia komórkowa jest w fazie szybkiej rozbudowy. Cała trasa z Brze cia do Mi ska
i sam Mi sk jest pokryty ł czno ci sieci Velcom, ale wchodz ju nowi operatorzy.
Informacj o pokryciu terytorium Białorusi tym rodzajem ł czno ci mo na uzyska pod
adresem www.velcom.by i www.mts.by.
W celu uzyskania poł czenia telefonicznego z Polsk nale y wykr ci numer 8, po
sygnale numery 10, 48, nast pnie numer kierunkowy miasta i numer abonenta. Aby
poł czy si z miejscowo ciami na terenie Białorusi nale y wykr ci numer kierunkowy
8, nast pnie po sygnale 0, numer kierunkowy miejscowo ci i numer abonenta. Podobnie
dzwoni si na białoruski telefon komórkowy: 8, sygnał, 0, numer sieci, i numer
abonenta. W celu poł czenia si z polskim telefonem komórkowym nale y wykr ci
kolejno: 8, sygnał, 0, 10, 48, numer sieci i numer telefonu.
Miejsce na płatnym strze onym parkingu hotelowym kosztuje 3 USD za dob , na
płatnym parkingu w centrum Mi ska 600-1300 BYR/godzin . Opłat pobieraj i wydaj
tzw. „czeki” słu by miejskie, ubrane w wyró niaj ce si narzutki.
W przypadku noclegu w Mi sku warto wybra jeden z trzech hoteli: „Jubilejnaja”,
„Płanieta”, „Biełaru ” (niedrogie i ze niadaniem). Cena doby hotelowej w
standardowym pokoju jednoosobowym w hotelu „Turist” wynosi 34 USD, w
„Jubilejnej” 60 USD, a w hotelu „Płanieta” 82 USD. S te hotele ta sze i dro sze od
wy ej wymienionych.
Restauracje s w Mi sku drogie, warto wi c sprawdzi ceny przed zamówieniem
posiłku. Jest ich du o i na ogół s puste. W tzw. „kafe” mo na zje posiłek ju za 8000
BYR.
W Mi sku jest g sta sie kantorów (w hotelach, wi kszych sklepach, na ulicach).
W wielu sklepach (oznakowanych) mo na płaci kartami kredytowymi stosowanymi
w Polsce. Sporo jest w Mi sku bankomatów.
Na Białorusi obowi zuje czas wschodnioeuropejski, tzn. e je li w Polsce jest np.
godzina 9:00, to na Białorusi jest godzina 10:00. Czas letni i zimowy stosuje si tak
samo jak w Polsce.
Czas pracy urz dów i instytucji trwa od godziny 9:00 do 18:00 z godzinn przerw na
obiad (od 13:00 do 14:00). Praca w zakładach o ruchu ci głym trwa cał dob , ł cznie
z sobotami i niedzielami (np. remonty ulic i miejsc o du ym nat eniu ruchu). Domy
towarowe s otwarte w godzinach od 9:00 do 21:00, równie w soboty i niedziele.
W poniedziałek wi kszo sklepów jest zamkni ta. Stosunek do czasu jest na Białorusi
212
troch inny ni w Polsce. Czas biegnie wolniej, ludzie nie s tak zabiegani i nie ceni
czasu. Słowno i punktualno ma na Białorusi inny wymiar. Dniami wolnymi od
pracy s :
• Nowy Rok
1 stycznia
• Prawosławne Bo e Narodzenie
7 stycznia
• Mi dzynarodowy Dzie Kobiet
8 marca
• Radunica (powielkanocne modlitwy)
(data ruchoma)
•
wi to Pracy
1 maja
• Dzie Zwyci stwa
9 maja
• Rocznica wyzwolenia spod okupacji nazistowskiej 3 lipca
• Rocznica Rewolucji Pa dziernikowej
7 listopada
• Katolickie Bo e Narodzenie
25 grudnia
Od czego zacz
?
W targach wspieranych przez MG i P, uczestniczy przeci tnie około 30 polskich
wystawców i wielu wyje d a zadowolonych. Na Białorusi działa około 360 firm z
polskim kapitałem. Wielu polskich przedsi biorców odniosło sukces, chocia pierwsze
kroki były trudne. Obawiali si , e nie zdołaj przełama barier i trudno ci, e stoj
przed cian złego prawa, biurokracji, wsz dobylskich kontroli, złych nawyków
pracuj cych itp. Po odniesieniu sukcesu mówi , e strach ma wielkie oczy, a wszystko
mo na przełama , rozwi za , pozna , a nawet przywykn , normalnie funkcjonowa
i zarabia .
Podstawowym problemem dla firm zamierzaj cych wej na rynek Białorusi jest
zdobycie informacji o gospodarce, segmencie rynku, w którym firma funkcjonuje,
prawie gospodarczym, cłach, podatkach, certyfikacji, standaryzacji, instrumentach
pomocy dla inwestorów itp. W Polsce dobrymi ródłami informacji s ró nego rodzaju
wydawnictwa, w tym niniejsze. Niestety, nie pomagaj w tym polskie rodki masowego
przekazu, które nie przekazuj potrzebnych informacji, nie eksponuj walorów
białoruskiej gospodarki, nie doceniaj mo liwo ci potencjału naukowo-badawczego,
natomiast ch tnie pisz o aspektach negatywnych, ironicznie i z poczuciem wy szo ci.
W Mi sku maj siedzib dwie agencje prasowe: pa stwowa agencja informacyjna
BELTA i niezale na agencja BIEŁPAN. Białoruskie gazety i biuletyny dostarczaj
wszelkich informacji niezb dnych do zrobienia „pierwszego kroku”. Do wa niejszych
dzienników nale : „Respublika” (organ rz dowy w j zyku rosyjskim, wydawana w
Mi sku w nakładzie 306 tysi cy, pi
razy w tygodniu), „Wieczernij Mi sk”,
wydawany w Mi sku w nakładzie 170 tysi cy, „Narodnaja Wolia” i „Sowietskaja
Biełorusija”.
213
Z magazynów i czasopism ekonomicznych szczególnie polecane s : „Nacjonalnaja
Ekonomiczeskaja Gazieta”, „Biełoruskij Rynok” (tygodnik gospodarczy w j zyku
rosyjskim, wydawany w Mi sku w nakładzie 17 tysi cy egzemplarzy), „Dieło”, i
opozycyjne gazety „Narodnaja Wolia” i „Biełoruskaja Diełowaja Gazieta” (wychodzi w
j zyku rosyjskim, 4 razy w tygodniu w nakładzie 20.050 egzemplarzy). Jest te wiele
czasopism bran owych. Białoruskie gazety s dost pne za po rednictwem strony
internetowej www.gazzetta.pl. Internet jest bogatym ródłem informacji o Białorusi, ale
wi kszo informacji jest w j zyku rosyjskim. Du y jest równie wybór gazet i czasopism
rosyjskich.
Czytaj c oficjalne dane w wydawnictwach i gazetach rz dowych nale y pami ta , e
dane statystyczne nie s w pełni wiarygodne, co przyznaj nawet same władze. Dlatego
tak wa ne jest poznawanie opinii niezale nych ekonomistów i dziennikarzy, którzy
publikuj ciekawe analizy.
ródłem wiarygodnej i niezb dnej informacji jest Wydział Ekonomiczno-Handlowy
Ambasady RP w Republice Białoru . Z powodu znacznej i rosn cej ilo ci zapyta , WEH
nie mo e zaspokoi oczekiwa wszystkich zainteresowanych. Dlatego nie nale y
zapomina , e dobrym ródłem informacji mo e by równie Ambasada Republiki
Białoru w Polsce. Wymieni te nale y Biuro UNIDO w Warszawie, Polsko-Białorusk
Izb Handlowo-Przemysłow , Białorusk Izb Handlowo-Przemysłow , Mi ski Stołeczny
Zwi zek Przedsi biorców i Pracodawców, Białorusk Mi dzybran ow Korporacj
Przemysłow , Zwi zek Polaków na Białorusi i jego oddziały terenowe.
Zdobycie wst pnych informacji jest pierwszym krokiem. Nast pnym jest dotarcie do
przyszłych odbiorców. W tym celu mo na stosowa metod pasywn lub aktywn .
Metoda pasywna polega na:
•
•
•
przegl daniu zapyta firm białoruskich znajduj cych si na stronie internetowej
WEH Ambasady RP w RB (www.embassypoland.nsys.by), Ministerstwa
Gospodarki i Pracy (www.eksporter.gov.pl, www.polishproducts.gov.pl) i na
innych stronach internetowych, których adresy mo na znale na stronicach
WEH, w niniejszym przewodniku, b d w innych wyszukiwarkach;
przegl daniu stron internetowych, na których umieszcza si ogłoszenia o
zamówieniach i przetargach; s to strony administracji poszczególnych obwodów
białoruskich oraz „Nacjonalnogo Centra Marketinga i Koniunktury Cen”
(www.icetrade.by);
przegl daniu białoruskiej prasy, w tym bran owej i specjalistycznej, gdzie s
zamieszczane ogłoszenia, oferty (w tym cenowe); pozwala to na dokonanie
wst pnej analizy rynku, zwłaszcza po lekturze takich czasopism jak np. „Ceny
i Tawary Siewodnia”, „Optom i w Roznicu”, czy te białoruskie wydanie „Strojki”;
214
•
•
•
umieszczeniu swojej oferty na podanych wy ej stronach internetowych najlepiej
w j zyku rosyjskim i oczekiwaniu na reakcj ;
umieszczeniu ogłoszenia w prasie ogólnej albo specjalistycznej (w zale no ci od
rodzaju oferty) i oczekiwaniu na zapytania; mo na umie ci ogłoszenie
w wydawnictwach polskich, drukuj cych periodyki w j zyku rosyjskim, które s
rozprowadzane na wystawach (np. „Infomax” www.infomax.com.pl);
przekazaniu materiałów reklamowych w j zyku rosyjskim do WEH i organizacji
samorz du gospodarczego w celu rozpowszechniania.
Metoda aktywna polega na:
•
•
•
•
•
•
•
•
zwiedzaniu w Polsce wystaw, w których uczestnicz zbiorowo przedsi biorcy
białoruscy i nawi zaniu z nimi kontaktu;
zleceniu której z organizacji polskiego lub białoruskiego samorz du
gospodarczego zadania wyszukania partnerów, dystrybutorów czy importerów
i doprowadzeniu do spotkania z nimi w kraju lub na Białorusi; zadanie takie mo na
te powierzy której z firm marketingowych (np. polskiej firmie „Linkoop”,
http://linkoop.com.pl lub białoruskiej „Aksioma”: [email protected]);
wzi ciu udziału w misji handlowej na Białoru , dofinansowanej przez MGiP
i zorganizowanej przez któr
z polskich izb gospodarczych, b d firm
marketingowych;
przedsi wzi ciu indywidualnej podró y handlowej w celu spotkania si z
partnerami wybranymi metod pasywnego wyszukiwania, jak podano wy ej;
zaproszeniu wybranych partnerów na spotkanie, np. w czasie ich pobytu w Polsce z
okazji wystaw, seminariów i konferencji, misji handlowych, czy te rozmów z
innymi partnerami;
odwiedzeniu wystawy o odpowiednim profilu organizowanej w Mi sku i
nawi zaniu przy pomocy WEH ciekawych kontaktów; je li w wystawie zbiorowo
uczestnicz polskie firmy, mo na umie ci materiały reklamowe na stoisku WEH
lub samemu je rozpowszechnia ;
uczestniczeniu w seminariach i konferencjach organizowanych w Polsce i na
Białorusi; informacje o nich mo na zdoby w ambasadach, izbach gospodarczych
i innych organizacjach samorz du gospodarczego po obu stronach granicy;
uczestnictwie w wystawach odbywaj cych si na Białorusi (z dofinansowaniem
MG i P lub bez), po odpowiednim przygotowaniu si do tego przedsi wzi cia.
Zupełnie niedoceniane jest nawi zywanie kontaktu z biznesem na Białorusi za
po rednictwem Polonii białoruskiej, tj. Zwi zku Polaków na Białorusi i jego terenowych
oddziałów oraz Izby Przemysłowo-Handlowej ZPB, co pozwala unikn problemów
wynikaj cych z nieznajomo ci j zyka w czasie pierwszych spotka . Oddziały terenowe
ZPB dysponuj Domami Polskimi z wolnymi lokalami i cz sto maj problemy
finansowe z ich utrzymaniem. Dotyczy to na przykład Witebska, Mohylewa, Iwie ca,
215
Mi ska. Wynajmuj c lokale pomaga si jednocze nie białoruskiej Polonii, która nie jest
bogata. Ponadto przedstawiciele Polonii posiadaj wiedz o mo liwo ciach współpracy
w poszczególnych rejonach Białorusi i odpowiednie kontakty. Poni ej adresy poczty
elektronicznej działaczy ZPB:
• Tadeusz Kruczkowski, Prezes ZPB – [email protected];
• Alicja Gałustowa, Prezes Oddziału ZPB w Witebsku – [email protected];
• Jerzy urawowicz, Prezes Oddziału ZPB w Mohylewie – [email protected], oraz
www.polmed.org/dpolm/;
• Wiesław Kiewlak, Izba Przemysłowo-Handlowa ZPB: [email protected];
• Konstanty Tarasewicz, Prezes Mi skiego Oddziału Obwodowego ZPB,
tel. (00375) 17 2853522 (z Polski).
Zachodnia i centralna Białoru ma sporo kontaktów z Polsk . Wschodnia cz
Białorusi jest tych kontaktów spragniona (dotyczy to równie Polonii), a dysponuje
niemałymi walorami gospodarczymi i lepszymi kontaktami gospodarczymi z Rosj .
W celu nawi zani pierwszych kontaktów mo na stosowa najrozmaitsze inne metody
tutaj nie wymienione; podane powy ej wskazówki trzeba uzna jedynie za przykłady
i ródło inspiracji.
Ko cowe uwagi i rady
Nale y pami ta o dobrym przygotowaniu si do pierwszego kontaktu z firm
białorusk . Nawet najmniejsza firma musi dysponowa atrybutami przyzwoitego
solidnego przedsi biorstwa. Post powa trzeba ostro nie, mie ograniczone zaufanie ale
okazywa szacunek partnerowi. Szanowa nale y prawo i zwyczaje miejscowe na
Białorusi.
Planuj c wst pne koszty nale y pami ta o zatrudnieniu tłumacza przy oficjalnych czy
finalnych rozmowach, jak równie prawnika przy zawieraniu kontraktu, tworzeniu spółki,
załatwianiu spraw w urz dzie celnym, podatkowym, przy zakupie nieruchomo ci itp.
Eksportuj c nale y pami ta , e najwa niejsz spraw jest gwarancja płatno ci.
Przedsi biorstwa białoruskie maj na ogół kłopoty finansowe i je li nawet s rentowne,
to odczuwaj niedobór rodków obrotowych. Nawet je li dysponuj nimi w momencie
podpisywania kontraktu, to – niekoniecznie ze swojej winy – mog ich nie mie w
momencie płatno ci. Ufaj c partnerom trzeba si jednocze nie ubezpiecza .
Nale y pami ta , e WEH Ambasady RP w RB stara si by podpor dla
wszystkich polskich przedsi biorstw potrzebuj cych pomocy, ale nie jest w stanie
zast pi działa polskich przedsi biorców, firm prawniczych, marketingowych i
wywiadowni handlowych.
216
Nale y pami ta , e mo na wykorzysta swoj obecno na Białorusi do zarobienia
na doradzaniu, po rednictwie, współpracy z firmami zachodnimi, które ju szukaj lub
b d szuka swojej szansy, a nie maj takich mo liwo ci, kontaktów i wiedzy o
Białorusi, jak polscy przedsi biorcy.
Nale y pami ta , e jeste my s siadami i nie ma narodu bli szego Polakom ni
Białorusini. W przyszło ci współpraca gospodarcza b dzie z pewno ci
intensywniejsza, wi c lepiej nie da si wyprzedzi innym.
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwój współpracy109
Realizacj zało e polityki gospodarczej rz du w dziedzinie współpracy polskobiałoruskiej zajmuje si Departament Mi dzynarodowej Współpracy Dwustronnej
w Ministerstwie Gospodarki i Pracy oraz Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady
RP w Mi sku. Na terenie Białorusi pracuj te polskie konsulaty generalne: w Grodnie i
w Brze ciu. Te placówki s najlepszym ródłem informacji o warunkach i
mo liwo ciach handlowych oraz o partnerach białoruskich.
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mi sku działa na rzecz promocji
polskiego eksportu i rozwoju współpracy mi dzy Polsk a Białorusi we wszystkich
dziedzinach gospodarki. Pomaga stronie białoruskiej w wykorzystywaniu polskich
do wiadcze w zakresie reformowania gospodarki. Bada i analizuje białorusk
gospodark , utrzymuje kontakty z organami administracji pa stwowej, organizacjami
samorz dowymi i gospodarczymi. Przygotowuje materiały informacyjne i analityczne
dla polskiego Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Wydział posiada tak e konsekwentnie
aktualizowan , własn
witryn
internetow
prowadzon
pod adresem:
www.embassypoland.nsys.by. Zawiera ona m.in. cenne informacje dotycz ce warunków
dost pu do rynku białoruskiego, istotne adresy oraz terminy wystaw i targów.
Praktyczne znaczenie dla polskich przedsi biorców mog mie równie wykazy
białoruskich ofert współpracy obejmuj ce podstawowe informacje mog ce słu y
nawi zaniu kontaktu handlowego czy kooperacji produkcyjnej, takie jak: przedmiot
zainteresowania partnera, dane adresowe, nazwisko osoby prowadz cej spraw i j zyk,
którym si ona posługuje.
Najwa niejsz spraw dla firmy rozpoczynaj cej działalno na rynku białoruskim jest
wybór odpowiedniego partnera do współpracy. Pomoc w znalezieniu partnera słu y
szereg polskich instytucji, organizacji i izb gospodarczych, zaanga owanych we
współprac z Białorusi .
109
Adresy instytucji i organizacji zajmuj cych si promocj współpracy znajduj si w zał czniku nr 29.
217
Głównym zadaniem Polsko-Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej jest działalno
na rzecz rozwoju polsko-białoruskich stosunków i współpracy gospodarczej. Izba
oferuje szeroki zakres usług:
• organizacj udziału w mi dzynarodowych targach bran owych;
• udział w indywidualnych i zbiorowych misjach gospodarczych;
• szkolenia;
• marketingowe badania rynku;
• konsultacje w zakresie ceł, doradztwo prawne;
• pomoc w rejestracji przedsi biorstw;
• pomoc w uzyskaniu certyfikatów;
• udost pnienie adresów firm białoruskich i pomoc w nawi zaniu bezpo rednich
kontaktów.
Udział w imprezach wyjazdowych zorganizowanych przez Izb na Białorusi, pozwala
stronie polskiej nawi za kontakty handlowe oraz zorientowa si w mo liwo ciach
rozszerzenia współpracy z przedstawicielami ycia gospodarczego wschodniego
s siada. Eksperci Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej słu pomoc
w wyborze najbardziej skutecznej drogi do znalezienia solidnego i wiarygodnego
partnera oraz mo liwo ci zabezpieczenia si przed ryzykiem handlowym. Informacje o
przedsi wzi ciach PBIHP dost pne s na regularnie uaktualnianej stronie internetowej
www.bialorus.chamber.pl.
Warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii UNIDO od 2001 roku zajmuje
si promocj polskiego eksportu, polskich technologii i inwestycji w Republice Białoru
i innych wybranych krajach Europy rodkowowschodniej i Azji Centralnej. Zakres
działa Biura obejmuje promocj eksportu towarów i technologii oraz promocj
kooperacji przemysłowej i inwestycji bezpo rednich nie tylko na rynkach krajów
priorytetowych, zwłaszcza Białorusi i Ukrainy, ale równie w kilkudziesi ciu krajach
wiata za po rednictwem mi dzynarodowej sieci komputerowej UNIDO Exchange.
Szczegółowe informacje znajduj si na stronie internetowej: www.unido.pl.
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
wychodz c naprzeciw potrzebom polskich przedsi biorców wydawało od pocz tku
1991 roku do marca 2003 roku serie biuletynów informacyjnych po wi conych
wa niejszym dla polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym miesi cznik Rynek –
Wschodni Partnerzy, po wi cony głównie Rosji, Ukrainie, Białorusi i innym. Na
pocz tku roku 2004 seria biuletynów została wznowiona poprzez umieszczenie ich w
postaci elektronicznej na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu
(www.eksporter.gov.pl). W biuletynach publikuje si informacje gospodarcze, niezb dne
przedsi biorcom polskim działaj cym na omawianych rynkach.
218
Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja Makroekonomiczna,
publikuje szczegółowe informacje dotycz ce rynków wschodnich tak e na stronach ww.
portalu. Informacje te podzielone s na osiem kategorii, a mianowicie:
• podstawowe informacje o kraju;
• rozwój gospodarczy;
• handel zagraniczny;
• współpraca gospodarczo-handlowa z Polsk ;
• regulacje prawno-administracyjne dost pu do rynku;
• rynki bran owo-towarowe;
• targi i wystawy;
• informacje praktyczne.
Biuro Promocji Gospodarczej „EUROPA - WSCHÓD” powstało w 2002 roku
i zajmuje si współprac gospodarcz mi dzy Polsk a krajami byłego ZSRR, zwłaszcza
z Litw , Białorusi i Rosj , pomagaj c polskim przedsi biorcom zdobywa rynki we
wszystkich krajach obszaru Europy Wschodniej i Azji rodkowej, od Białorusi a po
Kazachstan i Kirgizj . Celem działalno ci BPG „Europa - Wschód” jest rozszerzenie
polskiej obecno ci gospodarczej w krajach byłego ZSRR. Oferta BPG obejmuje:
• usługi z zakresu doradztwa gospodarczego i prawnego;
• przeprowadzenie analiz i bada rynkowych;
• obsług polskich firm na rynkach wschodnich i zagranicznych firm w Polsce;
• pomoc w uzyskaniu informacji gospodarczych;
• organizacj misji gospodarczych dla klientów indywidualnych i zbiorowych;
• pomoc w certyfikacji towarów;
• pomoc prawn przy tworzeniu wspólnego przedsi wzi cia lub zakładaniu firmy ze
100 % udziałem kapitału polskiego;
• wyszukiwanie partnerów gospodarczych i sprawdzenie ich wiarygodno ci.
W ramach indywidualnej pomocy BPG dokonuje oceny dotychczasowej strategii firmy,
przeprowadza rozeznanie rynku, pomaga uzyska niezb dne informacje bran owe.
Szczegółowe informacje dost pne pod adresem www.bpgew.pl.
219
XII. MIESZKA NA BIAŁORUSI
Przekraczanie granicy
Wizy dla obywateli Białorusi
Obywatele Republiki Białoru mog wje d a , przebywa i podró owa tranzytem
przez terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie wa nych paszportów i wiz.
Zasady wjazdu i pobytu obywateli białoruskich zostały okre lone w Umowie mi dzy
Rz dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz dem Republiki Białoru o ruchu osobowym z
dnia 26 sierpnia 2003 roku. W celu otrzymania polskiej wizy obywatel RB składa w
polskim urz dzie konsularnym wniosek wizowy. Do wniosku nale y doł czy aktualn
fotografi formatu paszportowego oraz dokument potwierdzaj cy cel pobytu w RP (dla
wiz słu bowych lub do pracy).
Ceny wiz pobytowych:
- jednokrotna – 5 EUR;
- dwukrotna – 8 EUR;
- wielokrotna – 24 EUR.
Dodatkowa opłata za przyj cie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy pobytowej w
celu wykonywania pracy na terytorium RP wynosi 40 USD.
Obywatele białoruscy udaj cy si tranzytem przez polskie terytorium do krajów grupy
Schengen, Czech, Słowacji i W gier s zwolnieni z obowi zku posiadania polskich wiz
tranzytowych. Przy wje dzie do Polski musz okaza funkcjonariuszowi stra y
Granicznej jedynie zezwolenie na wjazd do kraju docelowego (tj. wiz lub kart
pobytu). Powy sze dotyczy tak e podró nych udaj cych si drog lotnicz do Wielkiej
Brytanii oraz Irlandii Północnej. W pozostałych przypadkach konieczne jest uzyskanie
polskich wiz tranzytowych, których koszt wynosi:
- jednokrotnej – 14 USD;
- dwukrotnej – 27 USD;
- wielokrotnej – 40 USD.
Wizy bezpłatne otrzymuj dzieci do lat 16 oraz osoby, które uko czyły 65. rok ycia.
Dwa razy w roku o bezpłatn wiz uprawniaj c do 10-dniowego pobytu, b d mogły
ubiega si osoby odwiedzaj ce groby bliskich krewnych i członków rodzin. Bezpłatne
wizy przysługuj m.in. studentom, nauczycielom akademickim, uczestnikom imprez
kulturalnych i naukowo-technicznych, osobom ucz cym si w ramach wymiany,
inwalidom i osoby towarzysz cym, przedstawicielom euroregionów „Niemen”, „Bug”,
„Puszcza”.
220
Mieszka na Białorusi
Zwolnieni z obowi zku posiadania wiz s posiadacze paszportów dyplomatycznych,
członkowie załóg statków morskich i powietrznych, w tym samolotów ratowniczych
oraz obywatele Polski i Białorusi maj cy karty pobytu.
Wizy wielokrotne przysługuj pracownikom kolei, kierowcom wykonuj cym przewozy
mi dzynarodowe, uczestnikom wymian organizowanych przez władze pa stwowe i
samorz dowe. Osoby odwiedzaj ce krewnych mog ubiega si o wizy wielokrotne
wydawane ze zni k 50 %.
Wnioski wizowe podpisane osobi cie przez wnioskodawc przyjmowane s od
poniedziałku do pi tku w godz. od 9:00 do 12:00, za wydawanie paszportów z polsk
wiz odbywa si codziennie mi dzy godz. 15:00 a 16:00 (na podstawie informacji
Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Mi sku).
Wizy dla obywateli polskich
Aby otrzyma wiz wjazdow na teren Republiki Białoru nale y zło y w dowolnym
konsulacie RB (adresy w zał czniku nr 20):
- dokładnie wypełniony formularz wizowy;
- aktualne zdj cie formatu paszportowego (naklejone na formularz);
- paszport.
Składaj c dokumenty nale y wnie w kasie odpowiedni opłat wizow . Nie podlega
ona zwrotowi bez wzgl du na wynik stara .
Istnieje tak e mo liwo otrzymania wizy ze zni k wynosz c 50 % (w tym równie
uprawniaj cej do wielokrotnych wjazdów z wa no ci do jednego roku). Do ubiegania si
o tego rodzaju wizy maj prawo osoby podró uj ce w celu utrzymywania kontaktów
rodzinnych, a zwłaszcza w celu odwiedzenia najbli szych krewnych. Do wniosku
wizowego nale y doł czy kopi aktu urodzenia lub aktu lubu.
Natomiast wizy bezpłatne wydawane s :
• osobom w wieku do lat 16 (obowi zuje data uko czenia 16-u lat w dniu wyjazdu);
• osobom, które uko czyły 65 rok ycia (obowi zuje data uko czenia lat w dniu
wyjazdu);
• osobom odwiedzaj cym groby bliskich krewnych i członków rodziny na terytorium
Republiki Białoru , na okres do 10 dni dwukrotnie w ci gu roku – na podstawie
dokumentu potwierdzaj cego istnienie grobu;
• osobom posiadaj cym zawiadomienie o ci kiej chorobie lub mierci bliskiego
krewnego lub członka rodziny, w oparciu o dokumenty potwierdzaj ce ten fakt oraz
powiadomienia napływaj ce drog dyplomatyczn ;
•
•
•
•
•
221
uczestnikom mi dzyrz dowych imprez o wiatowych, kulturalnych, naukowotechnicznych, sportowych oraz członkom dru yn narodowych we wszystkich
dyscyplinach sportowych – na wniosek wła ciwego organu pa stwowego;
nauczycielom akademickim, studentom, nauczycielom i ucz cym si w ramach
wymiany – na wniosek stosownej placówki edukacyjnej;
osobom uczestnicz cym w ledztwie wst pnym lub post powaniu s dowym
tocz cym si na terytorium Białorusi – na podstawie dokumentu potwierdzaj cego
konieczno takiego udziału;
niezdolnym do pracy inwalidom oraz osobom im towarzysz cym – na podstawie
dokumentów potwierdzaj cych ten stan rzeczy;
członkom organów roboczych euroregionów „Niemen”, „Bug”, „Puszcza
Białowieska” – na wniosek tych organów.
Tab. 28. Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski
Rodzaje wydawanych wiz
Dyplomatyczna
Słu bowa
Biznesowa
Biznesowa 2-krotna
Biznesowa 3-krotna
Biznesowa wielokrotna na 1 rok
Pobytowa
Pobytowa 2-krotna
Pobytowa 3-krotna
Pobytowa wielokrotna na 1 rok
Turystyczna
Tranzytowa
Tranzytowa 2-krotna
Tranzytowa wielokrotna
Robocza (w celu zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej)
Studencka
Na stały pobyt
Koszty (w dolarach USA)
--6
11
16
30
6
11
16
30
6
6
11
30
80
30
100
ródło: na podstawie materiałów Ambasady Republiki Białoru w Polsce (http://belembassy.org/poland)
Wizy uprawniaj ce do wielokrotnych wjazdów z wa no ci do jednego roku mog
otrzyma :
• uczestnicy wymiany na szczeblu władz pa stwowych, niezale nie od ich
dziedziny działalno ci – na wniosek organu przyjmuj cego;
• kierowcy i członkowie załóg samochodowych wykonuj cy mi dzynarodowe
przewozy drogowe – na podstawie stosownych dokumentów potwierdzaj cych
wykonywanie tych przewozów lub wniosku narodowego stowarzyszenia
przewo ników drogowych;
222
Wiz słu bow roczn uprawniaj c do wielokrotnego przekraczania granicy mo na
otrzyma na podstawie przedstawionej na pi mie pro by przedsi biorstwa
białoruskiego o wydanie takiej wizy z uzasadnieniem konieczno ci cz stych wjazdów
okre lonej osoby (lub osób) na Białoru . Zał czone musi by
wiadectwo
potwierdzaj ce, e wyst puj ca firma białoruska została zarejestrowana.
Obywatel polski wraz z tymi dokumentami składa paszport i wniosek wizowy z
przyklejonym zdj ciem oraz przedstawia oryginały kontraktów lub umów do wgl du.
Czas rozpatrywania takich wniosków wynosi do 10 dni roboczych, za koszt – 30 USD.
Nie ma mo liwo ci przy pieszenia terminu lub wydania wizy w trybie ekspresowym.
Termin rozpatrzenia wniosku o wydanie wizy z reguły nie powinien przekracza 5 dni
roboczych, a w przypadku wiz załatwianych w trybie pilnym 2 dni roboczych, licz c
od momentu zło enia dokumentów w Konsulacie. Wydział Konsularny Ambasady RB
zastrzega sobie prawo wydłu enia tych terminów i ma prawo za da dodatkowych
dokumentów towarzysz cych składanemu wnioskowi.
Na Białorusi ci gle obowi zuj przepisy dotycz ce zameldowania czasowego.
Meldunku nale y dokona w rejonowym Wydziale Wiz i Meldunków, wła ciwym dla
miejsca pobytu, najpó niej trzeciego dnia po przekroczeniu granicy. Nale y stawi si
osobi cie z paszportem i w towarzystwie osoby, u której si przebywa.
W przypadku noclegu w hotelu obowi zek zameldowania spoczywa na obsłudze hotelu.
Natomiast w trakcie podró y odbywanej na zaproszenie białoruskiej firmy lub instytucji,
obowi zek meldunkowy spoczywa na zapraszaj cym. Brak zameldowania grozi
mandatem i powa nymi kłopotami na granicy przy powrocie do Polski.
Na Białorusi trudno przedłu y wiz . Mo na to zrobi jedynie w Mi sku,
w departamencie konsularnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Polacy jad cy tranzytem do którego z krajów WNP, Mongolii czy Chin, nie musz
mie wiz białoruskich. Podró uj cy na Litw maj obowi zek posiadania wiz
tranzytowych i mog przebywa na terenie Białorusi jedynie 48 godzin.
Władze stolicy Białorusi z dniem 15 lipca 2004 roku po raz kolejny podwy szyły opłat
za rejestracj obcokrajowców. Polak, który przyje d a do Mi ska, musi płaci teraz
3800 BYR, czyli ponad 6 złotych (w dniu 23 sierpnia 2004 roku kurs wynosił 1,0 PLN =
597,5 BYR) za ka dy dzie pobytu. Oprócz opłaty za rejestracj trzeba zapłaci
równowarto prawie 20 złotych podatku pa stwowego i niecałe 3 złote za tak zwan
usług komputerow . Obcokrajowiec, który zechce zarejestrowa swój roczny pobyt
w Mi sku b dzie musiał zapłaci 1400 tys. BYR (2,3 tys. PLN). Decyzj o zwolnieniu
obcokrajowca z opłaty za rejestracj pobytu mo e podj tylko mer stolicy.
223
Jednocze nie obcokrajowiec wje d aj c na Białoru przez polsko-białoruskie przej cie
graniczne Ku nica-Bruzgi musi zapłaci 3 tys. BYR (5 PLN) za odpraw celn .
Natomiast przy wyje dzie z Białorusi przez to samo przej cie musi ui ci 9 tys. BYR
(15 PLN) opłaty lokalnej. Gdy obcokrajowiec wje d a na Białoru jednym przej ciem
granicznym a opuszcza ten kraj innym, musi z kolei zapłaci 20 USD opłaty
tranzytowej. Obcokrajowcy płac te na Białorusi za korzystanie z mi dzynarodowej
trasy Brze -Mi sk-granica Rosji.
Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne
Z dniem 1 lipca 2004 roku zmianie uległ system wwo enia towarów na białoruski obszar
celny, zmianom uległy tak e stawki celne za rodki transportu, sprz t gospodarstwa
domowego, ywno i inne towary, które Białorusini przywo zza granicy na własne
potrzeby. Zmiany zostały wprowadzone dekretem Prezydenta Republiki Białoru z dnia
27 maja 2004 roku Nr 259 O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniach do dekretu
Prezydenta Republiki Białoru z 5 lutego 2001 roku Nr 57 (Pa stwowy Rejestr Aktów
Prawnych Republiki Białoru z 2001 roku, Nr 16, 1/2024 z 2002 roku, Nr 91, 1/3941).
Przy przekraczaniu granicy obowi zkowe jest wypełnienie deklaracji celnej i zgłoszenie
przywo onej waluty, bi uterii itp. Deklaracja celna przyjazdowa winna by okazana
przy wyje dzie. Wywóz towarów w ilo ciach przewy szaj cych obowi zuj ce
ograniczenia jest dopuszczalny pod warunkiem opłacenia cła. W przypadku przywozu
psów, konieczne jest posiadanie mi dzynarodowego certyfikatu kynologicznego lub
certyfikatu weterynaryjnego.
Zgodnie z dekretem Nr 259 z 27 maja 2004 roku przeznaczenie towarów okre laj
organy celne. Przewo enie zwierz t i ro lin oraz produktów ywno ciowych wymaga
zgody organów kontroli fitosanitarnej i weterynaryjnej.
Zakazany jest wywóz złomu, odpadów metali elaznych i kolorowych, broni palnej
i nabojów; narkotyków, rodków psychotropowych, truj cych, radioaktywnych
i wybuchowych, materiałów drukowanych, audiowizualnych i innych no ników
informacji mog cych szkodzi interesom RB, jej bezpiecze stwu i zdrowiu obywateli
oraz pozostałych towarów, których wywóz zabroniony jest przez ustawodawstwo.
Dekret utrzymuje te zakaz przesyłania za po rednictwem urz dów pocztowych
towarów dla celów niehandlowych, których przesyłanie jest zabronione umowami
mi dzynarodowymi lub ustawodawstwem białoruskim, napojów alkoholowych
i papierosów oraz towarów obj tych zakazem wywozu.
224
Na podstawie dekretu Prezydenta RB z 27 maja 2004 roku z dniem 1 lipca 2004 roku
wprowadzono nowe normy celne na białoruskich granicach. Normy te przewiduj , i
osoba fizyczna mo e wwie bez cła:
1) z pa stw b d cych członkami WNP:
a) od 1 czerwca do 31 pa dziernika do 30 kilogramów artykułów rolnospo ywczych na jedn osob ;
b) od 1 listopada do 31 maja do 5 kg takich artykułów na osob ;
2) z innych krajów (niezale nie od ww. terminów) do 5 kilogramów na jedn osob .
3) od 1 lipca do 31 grudnia z krajów WNP do 300 kilogramów artykułów rolnospo ywczych, pochodz cych z prywatnych działek przyzagrodowych (za
potwierdzeniem posiadania działki przez wwo c osob lub jej najbli sz rodzin ).
Przy wwozie artykułów spo ywczych powy ej okre lonego limitu wagowego pobiera
si opłat w wysoko ci 2 EUR za ka dy kilogram.
Zwolnienie z opłat celnych
Przy wwozie przez osoby fizyczne (dla celów nie zwi zanych z handlem) zwolnione
z opłat celnych s :
• rzeczy osobiste o warto ci celnej poni ej 1000 EUR (towar bez mo liwo ci podziału –
1200 EUR), towary te podlegaj ograniczeniom zwi zanym z ich kategori np.
alkohole, papierosy dla których stosowane s inne limity wwozu. Ograniczono tak e
warto wwo onych rzeczy nie wi cej ni 10 tys. EUR, dla towarów bez mo liwo ci
podziału do 12 tys. EUR. Ograniczenia dotycz tak e wagi:
a) do 50 kilogramów (lub adekwatnie 80 kilogramów)
b) nie wi cej ni 200 kilogramów (250 kilogramów).
Uwaga: Przekroczenie limitu wagowego powoduje zastosowanie opłaty celnej w wysoko ci
stawki 30 % warto ci celnej, lecz nie mniej ni 2 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia
limitu warto ciowego wwo onych towarów stosuje si opłat celn w wysoko ci 60 % warto ci
celnej, lecz nie mniej ni 4 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia limitu w kategorii:
piwo, wyroby jubilerskie, zegarki r czne, odzie ze skóry obowi zuje stawka celna w wysoko ci
60 % od ich warto ci celnej ale nie mniej ni 4 EUR za kilogram. Alkohole (od 7 promili wzwy )
przewo one powy ej 1 litra (ale nie wi cej ni 10 litrów) stawka celna wynosi 20 EUR za litr.
• rzeczy osobiste przesyłane poczt o warto ci celnej poni ej 100 EUR (dla rzeczy bez
mo liwo ci podziału – 120 EUR);
• rzeczy osobiste przesyłane w inny sposób ni poczta mi dzynarodowa o warto ci
celnej do 10 EUR (do 12 EUR dla rzeczy bez mo liwo ci podziału);
• towary nie przeznaczone do celów handlowych, niezale nie od ich warto ci celnej,
wwo one przez osoby zmieniaj ce miejsce pobytu (w tym meble i jeden rodek
transportu) po okazaniu potwierdzaj cych ten fakt dokumentów;
• towary nie przeznaczone do celów handlowych, w tym meble i jeden rodek
transportu, otrzymane przez rezydenta RB w formie spadku poza granicami RB;
225
• produkty
•
•
•
•
•
•
•
•
ywno ciowe do 5 kg na osob (patrz – zasady wwozu wymienione
powy ej);
napoje alkoholowe do 1 litra (powy ej 7 promili zwarto ci alkoholu) i 1 litr piwa na
jedn osob powy ej 18. roku ycia;
200 sztuk papierosów lub innych wyrobów tytoniowych o wadze do 200 g na osob
powy ej 18. roku ycia;
wyroby jubilerskie (do 5 sztuk na osob ), odzie skórzana (do 3 sztuk), aparatura do
zapisu i odtwarzania d wi ku (1 sztuka).
rodki transportu:
- wwo one na czas okre lony przez rezydentów zatrudnionych w RB lub członków
ich rodzin, posiadaj cych akredytacj Ministerstwa Spraw Zagranicznych lub
Narodowego Banku Białorusi, na okres tej akredytacji,
- zarejestrowane poza granicami Białorusi i wwo one czasowo przez
nierezydentów ucz cych si w RB, na okres nauki, lecz nie dłu ej ni na 3 lata i
przy zabezpieczeniu opłat celnych,
- rodki transportu wwo one przez pozostałych nierezydentów na czas przebywania
na terytorium RB, nie dłu ej ni na 3 miesi ce;
20 litrów benzyny;
towary dla celów niehandlowych, niezale nie od ich warto ci celnej, wwo one na
czas okre lony przez nierezydentów czasowo pracuj cych lub ucz cych si na
terytorium Białorusi, na czas akredytacji lub pobierania nauki, nie dłu ej jednak ni na
3 lata;
towary wwo one z powrotem przez rezydentów RB w niezmienionej postaci, po ich
czasowym wywozie za granic ;
inne towary na kwot nie przekraczaj c 1000 EUR.
Wywóz towarów jest w pełni zwolniony z opłat celnych przy zachowaniu limitu – 500
gram na wyroby jubilerskie i 5 kilogramów wyrobów ze srebra. W przypadku innych
towarów wwo onych dla celów nie komercyjnych nie stosuje si limitów, o ile nie
zostały one okre lone innymi aktami normatywnymi poza ukazem z maja 2004 roku.
Wywie mo na walut zagraniczn o warto ci nie przekraczaj cej 3000 EUR na osob .
Wywóz wi kszej ilo ci waluty wymaga zezwolenia banku białoruskiego lub
przedstawienia deklaracji celnej wwozowej. W przypadku dysponowania inn walut –
warto ta jest liczona według kursu USD i BYR na dany dzie przekraczania granicy
celnej. Wywóz waluty powy ej 3000 EUR (lub równowarto ci w innej walucie po
kursie na dany dzie ) po zadeklarowaniu nie mo e przekracza 10 tysi cy EUR. Wywóz
sumy wi kszej ni 10 tysi cy wymaga udokumentowania ródła pochodzenia i
okre lenia przeznaczenia tej kwoty. Wwóz na teren RB przez osoby fizyczne waluty
zagranicznej odbywa si bez ogranicze , podobnie jak wywóz i wwóz papierów
warto ciowych. Ograniczeniom poddany jest wywóz i przywóz rubli białoruskich (100
minimalnych płac na jedn osob ).
226
Całkowicie zwolnione z cła wywozowego i wwozowego s rzeczy osobiste składaj ce
si z jednej jednostki towaru lub kompletu (ubranie, serwis, itp.), nawet je li ich warto
celna jest wy sza od wymienionej powy ej, ale nie wi cej ni o 20 %.
Towary podlegaj ce ocleniu
Przy wwozie osoby fizyczne obowi zane s wnie opłaty celne i podatkowe za:
•
rodki transportu zakupione poza terytorium celnym RB (opłaty celne s uzale nione
od wieku rodków transportu i pojemno ci silnika):
a) do 3 lat od daty produkcji – 0,6 EUR za cm3 pojemno ci silnika;
b) od 3 lat, ale nie wi cej ni 10 lat z silnikiem o pojemno ci do 2500 cm3 – 0,35
EUR za cm3 pojemno ci silnika;
c) od 3 lat, ale nie wi cej ni 10 lat z silnikiem o pojemno ci 2500 cm3 i wi cej –
0,6 EUR za cm3 pojemno ci silnika;
d) od 10 lat, ale nie wi cej ni 14 lat 0,6 EUR za cm3 pojemno ci silnika;
e) powy ej 14 lat od daty produkcji – 2 EUR za cm3 pojemno ci silnika;
f) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemno ci do 2500 cm3 – 2,5 EUR za
cm3 pojemno ci silnika;
g) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemno ci 2500 cm3 i wi cej – 5 EUR
za cm3 pojemno ci silnika;
h) od 3 lat, ale nie wi cej ni 7 lat z silnikiem o pojemno ci do 1000 cm3 – 0,85
EUR za cm3 pojemno ci silnika (pojemno 1000-1500 – 1 EUR; do 1800 – 1,5
EUR; 1800-3000 – 2 EUR, za powy ej 3000 pojemno ci – 2,25 EUR);
i)
samochody powy ej 7 lat – stawka od 2 do 3 EUR za cm3 pojemno ci silnika;
j)
przyczepy – w zale no ci od rodzaju – od 100 do 500 EUR za sztuk ;
• meble, 50 % warto ci celnej za cz
przekraczaj c 10 tys. EUR (12 tys. w
przypadku mebli jednorodnych), ale nie mniej ni 2 EUR za kilogram wagi;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Uwaga. W przypadku, gdy warto celna mebli wynosi wi cej ni 10 tys. EUR (12 tys.) ustala si
jedn stawk w wysoko ci 100 % (od warto ci celnej), ale nie mniej ni 4 EUR za kg wagi.
kuchenki gazowe – 30 % warto ci celnej, ale nie mniej ni 25 EUR;
wyposa enie AGD – 30 % warto ci celnej ale nie mniej ni 10 EUR za sztuk ;
kuchenki mikrofalowe – 30 % warto ci celnej ale nie mniej ni 15 EUR za sztuk ;
kuchnie elektryczne – 30 % warto ci celnej, ale nie mniej ni 30 EUR za sztuk ;
wyposa enie sanitarne – 30 % warto ci celnej, ale nie mniej ni 1 EUR za kilogram;
lodówko-zamra arki – 30 %warto ci celnej, ale nie mniej ni 50 EUR za sztuk
(minimalna stawka uzale niona jest od pojemno ci w litrach);
lodówki – 30 % warto ci celnej, ale nie mniej ni 40 EUR za sztuk ;
zmywarki do naczy – 30 % warto ci celnej, lecz nie mniej ni 150 EUR za sztuk ;
pralki – 30 % warto ci celnej, lecz nie mniej ni 50 EUR za sztuk (minimalna stawka
uzale niona jest od pojemno ci wagowej b bna pralki);
maszyny do szycia – 30 % warto ci celnej, lecz nie mniej ni 40 EUR za sztuk ;
•
•
•
•
•
227
monitory komputerowe (kineskopowe) – 30 % warto ci celnej, (minimalna stawka od
20 do 65 EUR w zale no ci od przek tnej ekranu);
aparatura do zapisu d wi ku i obrazu – 30 % warto ci celnej, lecz nie mniej ni 35
EUR za sztuk ;
monitory komputerowe (LCD) – 30 % warto ci celnej, (minimalna stawka od 50 do
110 EUR w zale no ci od przek tnej ekranu w calach);
telewizory kineskopowe – 30 % warto ci celnej, (minimalna stawka od 30 EUR do
110 EUR w zale no ci od przek tnej ekranu w centymetrach);
telewizory plazmowe – 30 % warto ci celnej, (minimalna stawka od 500 do 1000
EUR w zale no ci od przek tnej ekranu w calach).
Z dniem 1 sierpnia 2004 roku, na granicy wprowadzono obowi zek posiadania
ubezpieczeniowej Zielonej Karty na pojazdy mechaniczne. Koszt polskiej karty
ubezpieczeniowej wynosi ok. 35 USD/miesi c, podczas gdy opłata za białorusk
Zielon Karty, wynosi obecnie na równowarto 82 USD.
Przejazd tranzytem
Przewo enie przez osoby fizyczne towarów przez terytorium celne RB tranzytem jest
mo liwe bez wnoszenia opłat celnych, pod warunkiem:
• gdy s to towary dla celów nie komercyjnych (a ich warto mie ci si w granicach
dopuszczonych wwozem bezcłowym);
• gdy jest to jeden rodek transportu wraz z przyczep zarejestrowany w kraju
czasowego pobytu lub stałego zamieszkania wła ciciela.
Je eli ww. warunki nie zostały spełnione nale y w postaci zabezpieczenia wpłaci :
• za rodek transportu o ile czas od daty jego produkcji nie przekroczył 3 lat –
ekwiwalent sumy 1500 EUR;
• za rodek transportu o ile od daty jego produkcji upłyn ło wi cej ni 3 lata ale nie
wi cej ni 10 lat przy pojemno ci do 2500 cm3 – w kwocie 500 EUR, powy ej 2500
cm3 – ekwiwalent w kwocie 1500 EUR;
• je li wiek rodka transportu wynosi powy ej 10 lat, ale nie wi cej ni 14 –
ekwiwalent zabezpieczenia wynosi 1500 EUR;
• je li wiek rodka transportu wynosi powy ej 14 lat – ekwiwalent wynosi 3000 EUR.
Zabezpieczenie mo na odebra przy wyje dzie, pod warunkiem, e nie nast pi adne
przeszkody takie np. jak dzie wi teczny, zamkni ty bank czy te nieobecno
urz dnika itp.
228
Rekreacja i turystyka110
Białoru jest krajem prawie zupełnie nieznanym, nie tylko w Polsce, w zakresie
mo liwo ci wypoczynku, rekreacji i turystyki. Jej liczne walory zarówno w dziedzinie
posiadanych zabytków, jak i przyrody, budz niejednokrotnie zachwyt i pozytywne
zdziwienie przyje d aj cych tu pierwszy raz.
Nasza skromna wiedza o atutach kraju naszych s siadów wywoływa mo e zaskoczenie i
smutek zarazem, gdy nasze narody yły wiekami we wspólnej Rzeczypospolitej.
Przecie wielu wybitnych Polaków nie tylko wywodzi si z terenów obecnej Białorusi,
ale te pozostawiło w spadku opisy jej przyrody, kultury, bytu, społeczno ci, historii.
Przywoła tu nale y cho by Adama Mickiewicza, Eliz Orzeszkow , Czesława Miłosza
czy Melchiora Wa kowicza.
Białoru jest rajem dla tych, którzy lubuj si w odkrywaniu nieznanych sobie
fragmentów historii, zabytków, zamków, pałaców, dworów, ko ciołów, cerkwi, synagog,
meczetów, cmentarzy, kurhanów. Jest tu ich bardzo wiele. Absorbuj swoj histori ,
cz sto s nie zbadane, ale obrosłe w legendy i przekazy ludowe, nie rzadko niestety
zrujnowane, ale daj ce poczucie jakby blisko ci historycznych dziejów. Poczucie to
wzmacniaj funkcjonuj ce do dzisiaj nazwiska realnych yj cych tu osób takie jak
Jagiełło, Mickiewicz, Ko ciuszko. Jest tu tak wiele ladów wspólnej historii, pami tek po
Polakach, i innych yj cych tu razem, całymi wiekami narodów, znanych nam
historycznych nazw miejscowo ci, rzek, jezior, krain, e czujemy si tu naprawd jak w
bardzo bliskim nam miejscu na ziemi. Có , niech to same potwierdz takie nazwy jak:
Brze , Kobry , Grodno, Bereza, Wołkowysk, Lida, Krewo, Baranowicze, Nie wierz,
Nowogródek, Stołpce, Słuck, Kleck, Pi sk, Postawy, Brasław, Gł bokie, czy te Narocz,
wite , Niemen, Pina, Prype , Berezyna, Polesie – stanowi ce naprawd tylko mał
cz stk poj tak wiele nam mówi cych. Wszystkie one przewijaj si w historii
Rzeczypospolitej i przypominaj nam jej lekcje. Zwiedzanie wi c takich miejsc b dzie
dla wielu osób niezwykle ciekawe a nawet pasjonuj ce, dla młodzie y pouczaj ce i
wychowawcze, dla starszych romantyczne, wr cz sentymentalne.
Białoru jest tak e rajem dla tych, którzy kochaj przyrod , wspaniałe puszcze i lasy, e
wspomnie tu wypada Puszcz Białowiesk (wi ksza jej cz
znajduje si po stronie
białoruskiej), Nalibock , tysi ce jezior, zwłaszcza pojezierze Brasławskie, rzeki –
„Amazonk Europy” – Prype , Niemen, ale tak e kanały Królewski i Augustowski,
bagna, gdzie nie stan ła noga człowieka.
110
Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radc , Kierownika Wydziału EkonomicznoHandlowego Ambasady RP w Republice Białoru .
229
Na Białorusi istniej dwa rezerwaty (Bieriezinskij i Poleskij) oraz cztery Parki Narodowe
(„Narocza skij” i „Prypiatskij” oraz „Białowie skaja Puszcza” i „Brasławskie Oziora”).
Mo na wi c zwiedza parki narodowe, rezerwaty z niepowtarzalnym bogactwem
pejza y, flory i fauny. Mo na poza nimi rozbi biwak nad brzegiem rzeki czy jeziora,
rozkoszowa si przyrod , samotno ci i cisz . Mo na organizowa spływy kajakowe,
uprawia eglarstwo, nie spotykaj c zbyt cz sto takich samych turystów.
S tu wy mienite tereny dla miło ników w dkarstwa. Miejsca gdzie nikt nie przeszkadza,
gdzie z brzegu, z pontonu, czy z wynaj tej łodzi mo na łowi ryby podziwiaj c ich
obfito , wielko i rozmaito . Nawet zima jest dobr por do połowów z lodu, bardzo
popularnych na Białorusi. Miasta białoruskie nie tak, jak cz sto zdarza si to gdzie
indziej, s zwrócone ku rzekom i w dkowanie w centrum miast nikogo nie dziwi.
Równie my liwi znajd tu wspaniałe tereny łowieckie zarówno na ptactwo, jak i
zwierzyn grub . Na Białorusi mo na jeszcze polowa na wilki, cietrzewie, głuszce.
Polowania na ptactwo wodne równie s godne polecenia ze wzgl du na jego bogactwo,
rozmaito i pi kne akweny wodne. Organizowane s polowania z dobrym serwisem, na
pierwotnych terenach łowieckich, w miejscach polowa królów i carów, arystokracji.
Gwarantowane s wspaniałe prze ycia, zaspokojenie pasji łowieckiej. Ponadto mo na tu
artystycznie oprawi trofea my liwskie, a wypchane ptaki i zwierz ta s wykonane z ich
znajomo ci i naprawd pietyzmem. Niezrównane s te grzybobrania i zbiór runa
le nego. Jednym zdaniem mo na zorganizowa odpoczynek na łonie przyrody, jaki nie
jest mo liwy w wielu innych krajach Europy.
Warto po wi ci jedno zdanie gospodarzom – tym w terenie. S oni niezwykle go cinni –
tak po słowia sku. Nie ma problemów z kwaterami, wy ywieniem. S poza tym bardzo
nam przyja ni, a w wielu miejscach spotka mo na Polaków, nawet całe polskie wsie, z
ko ciołami i cmentarzami, gdzie do dzisiaj napisy na nagrobkach zamieszczane s po
polsku.
Niestety brakuje tu tzw. infrastruktury turystycznej (poza du ymi miastami), hoteli,
kampingów, małej gastronomii, oznakowania zabytków, przewodników, map. Niezbyt
rozwini ty jest serwis przydro ny. Natomiast popiera si rozwój agroturystyki.
Zwłaszcza wokół Mi ska mo na zwiedza skanseny, organizowa przeja d ki konne,
podziwia produkcj samogonu, serów, pod okiem opiekuna wykona drewnian ły k ,
wyku podkow .
Warto tak e wspomnie o miastach i ich godnych uwagi walorach. S one czyste,
zielone, uporz dkowane. Cennych zbytków jest niewiele. Przewalaj ce si wojny
zniszczyły niektóre miasta prawie całkowicie. Dotyczy to na przykład Mi ska. Równie
pa stwo radzieckie niezbyt przychylnie obchodziło si z wieloma zabytkami, zwłaszcza
kultury szlacheckiej, ko ciołami i cerkwiami. Teraz cz sto po prostu odbudowuje si
230
zniszczone obiekty w ich dawnym kształcie i na ich dawnym miejscu. Jest to
interesuj ce, ale i kontrowersyjne.
Jest te wiele teatrów z repertuarem i wykonawstwem gwarantuj cym wysoki poziom
spektakli operowych, baletu, klasyki, koncertów muzyki powa nej. W kinach wyst puje
repertuar mieszany. S filmy rodzime i rosyjskie. Najwi ksze szlagiery wiatowe równie
s wy wietlane. Sporo rozrywek oferuje si dzieciom i młodzie y. Popularne s parki z
atrakcjami w tym równie w postaci sportów ekstremalnych. Rozwijane jest
budownictwo obiektów sportowych, basenów, lodowisk, o rodków rekreacyjnych –
klubów typu fitness. Warto trafi na wi ta ludowe i pa stwowe, kiedy organizowane s
„narodnyje gulianija”, kiermasze i festyny, wyst py i pokazy sztucznych ogni. Ludzie tu
potrafi si bawi razem, cieszy i wypoczywa w sposób sympatyczny, kulturalny, bez
chuliga stwa, wandalizmu i burd. Funkcjonuje wiele rozmaitych restauracji na
europejskim poziomie, z wyst pami zespołów muzycznych i rozmaitymi potrawami w
tym białoruskimi. Nie ma niestety restauracji „polskiej”, gdzie serwowano by nasze
potrawy. Miło nicy hazardu znajd równie kasyna.
Maj c znajomych Białorusinów zostaniemy z pewno ci zaproszeni do bani (ła ni), która
nie jest wył cznie urz dzeniem sanitarnym, czy odnowy biologicznej, ale tak e
zjawiskiem towarzyskim ze swoistym ciekawym rytuałem i zwyczajami. Mo na
odwiedza banie dost pne za odpłatno ci z masa ami i innymi zabiegami leczniczymi,
czy profilaktycznymi.
Niedrogie s sanatoria, znane ze skuteczno ci profilaktyki i leczenia. Zach ca do
odwiedzenia Białorusi równie bezpiecze stwo osobiste turystów i innych osób tu
przybywaj cych, a tak e przyjazny stosunek Białorusinów do Polaków i w ogóle go ci
zagranicznych. Wysoko stoi równie medycyna a wiele jej specjalno ci reprezentuje
wr cz europejski poziom.
Reasumuj c, Białorusi nie warto ocenia według opinii zasłyszanych zwłaszcza od ludzi,
którzy byli tu dawno, b d nie byli wcale, ale za to wiedz wszystko, przedstawiaj c przy
tym ten kraj w czarnych kolorach, natomiast warto tu po prostu przyjecha i samemu
zweryfikowa takie opinie.
XIII.
Nr 1.
Nr 2.
Nr 3.
Nr 4.
Nr 5.
Nr 6.
Nr 7.
Nr 8.
Nr 9.
Nr 10.
Nr 11.
Nr 12.
Nr 13.
Nr 14.
Nr 15.
Nr 16.
Nr 17.
Nr 18.
Nr 19.
Nr 20.
Nr 21.
Nr 22.
Nr 23.
Nr 24.
Nr 25.
Nr 26.
Nr 27.
Nr 28.
Nr 29.
Nr 30.
Nr 31.
Nr 32.
Nr 33.
Nr 34.
Nr 35.
Nr 36.
Nr 37.
Nr 38.
Nr 39.
231
ZAŁ CZNIKI
Makroekonomiczne dane o gospodarce Białorusi (2003) ................................................ 232
Administracja pa stwowa.................................................................................................. 233
Obwodowe komitety wykonawcze ................................................................................... 236
Pa stwowe koncerny i zrzeszenia ..................................................................................... 237
S dy.................................................................................................................................... 238
Przedstawicielstwa organizacji mi dzynarodowych......................................................... 239
Podatki................................................................................................................................ 240
Stawki akcyzy na towary importowane............................................................................. 242
Licencjonowane rodzaje działalno ci gospodarczej ......................................................... 243
Wykaz towarów, których eksport odbywa si w oparciu o specjalne licencje wg wzorca
Unii Europejskiej dla handlu wyrobami tekstylnymi, wydawane przez Ministerstwo
Handlu ............................................................................................................................... 245
Wykaz towarów, których eksport realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa
Handlu ............................................................................................................................... 247
Wykaz towarów, których import realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa Handlu .. 250
Wykaz towarów, których eksport jest realizowany po rejestracji w Ministerstwie Handlu 251
Towary zwolnione z obowi zkowej certyfikacji .............................................................. 252
Instytucje certyfikuj ce...................................................................................................... 253
Ograniczenia w imporcie i eksporcie ................................................................................ 257
Leki, rodki ochrony ro lin i nasiona zwolnione z cła i vat ................................................... 259
Opłaty za korzystanie z no ników reklamy zewn trznej .................................................. 260
Polskie placówki na Białorusi ........................................................................................... 262
Białoruskie placówki, banki i przedstawicielstwa w Polsce............................................. 263
Przej cia graniczne............................................................................................................. 264
Urz dy celne na Białorusi.................................................................................................. 265
Banki białoruskie ............................................................................................................... 266
Białoruskie kancelarie notarialne i kolegia adwokackie................................................... 268
Polskie kancelarie prawne obsługuj ce rynki wschodnie................................................. 269
Białoruskie stowarzyszenia gospodarcze .......................................................................... 270
Firmy marketingowe, konsultingowe i audytorskie.......................................................... 271
Izby handlowo-przemysłowe w Polsce i na Białorusi ...................................................... 272
Organizacje i instytucje współpracuj ce z Białorusi ....................................................... 273
Imprezy targowe PBIHP planowane na rok 2004 i 2005 ................................................. 274
Imprezy targowe obj te dofinansowaniem w ramach systemu SPO-WKP w latach 20052006.................................................................................................................................... 275
Białoruscy organizatorzy targów i wystaw ....................................................................... 276
Polscy organizatorzy targów i wystaw za granic ............................................................ 277
Instytucje wspieraj ce polskich eksporterów.................................................................... 278
Wolne Strefy Ekonomiczne............................................................................................... 279
Linie lotnicze...................................................................................................................... 280
Hotele ................................................................................................................................. 281
Agencje turystyczne........................................................................................................... 282
Informacje na stronach internetowych .............................................................................. 283
232
Nr 1.
Zał czniki
MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BIAŁORUSI (2003)
Wzrost warto ci globalnej produktu
krajowego brutto
Wzrost nakładów na tworzenie maj tku
trwałego brutto
Wzrost produkcji przemysłowej
Wzrost produkcji rolnej
Rentowno
produkcji sprzedanej
Stopa bezrobocia
Roczna stopa inflacji
Stopa refinansowa
Deficyt skonsolidowanego bud etu
Zadłu enie zagraniczne
Handel zagraniczny:
Eksport
Import
Saldo
Rezerwy dewizowe
Zagraniczne inwestycje bezpo rednie
6,8 %
3,4 %
7,0 %
6,8 %
12,0 %
3,2 % (I półrocze 2004 r. - 3,0 %)
34,8 % w 2002 r. i 25,4 % w 2003 r.
31 % (czerwiec 2003)
30 % (sierpie 2003)
19 % (lipiec 2004)
- 0,7 % PKB w 2002 r. i -1,3 % w 2003 r.
1 089 mln USD
9 964 mln USD
11 505 mln USD
-1 541 mln USD
475 mln USD
Płaca minimalna
4,5 mld USD (dane NBB)
1200 BYR/USD – 2001 r.
1800 BYR/USD – 2002 r.
1920 BYR/USD – grudzie 2002
2086 BYR/USD – sierpie 2003
2156 BYR/USD – lipiec 2004
108 USD rednia roczna
112 USD (pa dziernik 2003)
137 USD (lipiec 2004)
83 000 BYR
Zasiłek dla osoby bezrobotnej
36 000 BYR
redni kurs rubla białoruskiego
rednia płaca
ródła: opracowanie własne na podstawie informacji statystycznej ministerstw RB, NBB oraz danych
inspektorów MFW z maja 2004 r.
Nr 2.
ADMINISTRACJA PA STWOWA
Administracja Prezydenta Republiki Białoru
!
ul. K. Marksa 38, 220016 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 3217; fax: (+375 17) 226 0610
http://www.president.gov.by
Rada Republiki Zgromadzenia Narodowego
Republiki Białoru
"#$
%
#
! #&#
C#
!
ul. Krasnoarmejskaja 4, 220030 Mi sk
tel./fax: (+375 17) 227 4650
http://www.sovrep.gov.by
Izba Przedstawicieli Zgromadzenia
Narodowego Republiki Białoru
$
'%
#
! #&#
C#
!
ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa,
220010 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 3514; fax: 227 3784
Rada Ministrów Republiki Białoru
"#$ (
#$
ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa,
220010 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 6105; fax: 222 6665
http://www.government.by
Ministerstwo Ochrony Zdrowia
(
$#
$##,
ul. Miasnikowa 39, 220048 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 6033; fax: 222 4627
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
(
$# #
*,
ul. Lenina 19, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 2922; fax: 227 4521
http://www.mfa.gov.by
Ministerstwo Informacji
(
$# /#
ul. Maszerowa 11, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 9231; tel./fax: 223 5825
http://www.mininform.gov.by
!
Ministerstwo Zdarze Nadzwyczajnych
(
$# # )
$*) ' *
((+" )
ul. Rewolucjonna 5, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 206 5425/26
fax: (+375 17) 206 5191, 223 7781
e-mail:[email protected]
http://www.rescue01.gov.by
Ministerstwo Architektury i Budownictwa
(
$# ,
*
#
! $
tel.: (+375 17) 227 2642; fax: 220 7424
http://www.minstroyarch.gov.by
Ministerstwo Spraw Wewn trznych
(
$# $
,
ul. Gorodskoj Wał 4, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 229 7808; fax: 223 9918
http://mvd-belarus.nsys.by
Ministerstwo Gospodarki Mieszkaniowej
i Komunalnej
(
$# . #- #
! #&#
,# ' $
ul. Bersona 16, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 220 1545; fax: 220 8708
Ministerstwo Kultury
(
$#
! *
Prospekt Maszerowa 11, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 223 7574; fax: 223 9045
Ministerstwo Obrony
(
$# # # # *
ul. Kommunisticzeskaja 1, 220034 Mi sk
tel.: (+375 17) 239 2119; fax: 206 6127
http://www.mod.mil.by
Ministerstwo Edukacji
(
$# #
#$
ul. Sowietskaja 9, 220010 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 4736, 226 5159
fax: (+375 17) 220 8483/8057
e-mail: root@ minedu.unibel.by
http://www.minedu.unibel.by
Ministerstwo Podatków i Opłat
(
$# #
#&
#
ul. Sowiecka 9, 220010 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 6792, 222 4992
tel./fax: (+375 17) 222 6687
http://www.nalog.by
233
234
Zał czniki
Ministerstwo Zasobów Naturalnych
i Ochrony rodowiska
(
$#
# *,
#$
#,
*#
- 0. '
*
ul. Kollektornaja 10, 220048 Mi sk
tel.: (+375 17) 220 6691; fax: 220 5583
http://www.president.gov.by/Minpriroda
Ministerstwo Przemysłu
(
$# # *1
#
Prospekt Partizanski 2/4, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 224 9595; fax: 224 8784
http://194.158.197.134/New_web/minprom.nsf
Ministerstwo Ł czno ci i Informatyzacji
(
$# $
Prospekt F. Skoriny 10, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 3861; fax: 227 2157
http://www.mpt.gov.by
Ministerstwo Gospodarki Rolnej
i 2ywno ciowej
(
$#
! #&# ,# ' $
# #$# ! $
ul. Kirowa 15, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 8104; fax: 227 4296
http://www.mshp.minsk.by
Ministerstwo Sportu i Turystyki
(
$# #
ul. Kirowa 8/2, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 7237; fax: 227 7622
http://www.mst.by
Ministerstwo Statystyki i Analiz
(
$#
Prospekt Partizanski 12, 220070 Mi sk
tel.: (+375 17) 249 5200, 249 4278
fax: (+375 17) 249 2204
http://www.president.gov.by/Minstat/main.html
Ministerstwo Handlu
(
$# # &#$
ul. Kirowa 8/1, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 6121; fax: 227 2480
Ministerstwo Transportu i Komunikacji
(
$#
#
#
ul. Cziczierina 21, 220029 Mi sk
tel.: (+375 17) 234 1152
fax: (+375 17) 232 8391, 239 4226
http://www.mintrans.by
Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej
(
$#
#
! #' .
Pospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mi sk
tel./fax: (+375 17) 206 3884/3793
http://www.mintrud.gov.by
Ministerstwo Finansów
(
$# /
#$ P
ul. Sowietskaja 7, 220010 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 6137, 222 4191
fax: (+375 17) 222 4593
http://ncpi.gov.by/minfin
Ministerstwo Gospodarki
(
$# 3 # #
tel.: (+375 17) 222 6048; fax: 220 3777
Ministerstwo Energetyki
(
$# 3
&
tel.: (+375 17) 229 8459; fax: 229 8468
Ministerstwo Sprawiedliwo ci
(
$# 0
ul. Kollektornaja 10, 220048 Mi sk
tel.: (+375 17) 206 3728; fax: 220 9755
http://ncpi.gov.by/minjust
'
*
KOMITETY
Pa stwowy Komitet Celny
4#
$
*'
#*' #
ul. Mogilewskaja 45/1, 220007 Mi sk
tel.: (+375 17) 209 8804/8753
fax: (+375 17) 209 8897
http://www.main.gov.by
Komitet Kontroli Pa stwowej
5#
&#
$
#&# #
#
ul. Karola Marksa 3, 220050 Mi sk
tel: (+375 17) 222 2422, 227 3856
Pa stwowy Komitet ds. Wojsk Pogranicza
4#
$
*' #
#&
) *,
$#'
ul. Wołodarskogo 24, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 216 2540, 206 5406
fax: (+375 17) 227 7003
Komitet Bezpiecze stwa Narodowego
5#
&#
$
#'
#
#
tel.: (+375 17) 219 9221/9401
fax: (+375 17) 226 0038
Pa stwowy Komitet ds. Lotnictwa
4#
$
*' #
# $
ul. Aerodromnaja 4, 220065 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 5393; fax: 222 7728
http://www.avia.by
235
236
Nr 3.
Zał czniki
OBWODOWE KOMITETY WYKONAWCZE
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Grodnie
ul. Orzeszko 3, 230651 Grodno
tel.: (+375 152) 453 190
www.region.grodno.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mi sku
ul. Engelsa 4, 220625 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 4442
(strona internetowa w budowie)
Miejski Komitet Wykonawczy w Mi sku
tel.: (+375 17) 227 0557
www.minsk.gov.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mohylewie
pl. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew
tel.: (+375 222) 258 059
www.region.mogilev.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Brze ciu
ul. Lenina 11, 224005 Brze
tel.: (+8 0162) 262 237
www.brest.region.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Witebsku
ul. Gogola 6a, 210010 Witebsk
tel.: (+8 0212) 363 773
www.regadmin.vitebsk.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Homlu
Prospekt Lenina 2, 246050 Homel
tel.: (+8 0232) 534 114
www.region.gomel.by
Nr 4.
237
PA STWOWE KONCERNY I ZRZESZENIA
KOLEJE BIAŁORUSKIE
tel.: +375 17 225 4463
fax: +375 17 227 5648
BELLEGPROM
Białoruski Pa stwowy Koncern ds. Produkcji
i Realizacji Towarów Przemysłu Lekkiego
pl. K. Cetkin 16, 220050 Mi sk
tel.: +375 17 220 3065
fax: +375 17 220 7962
Białoruski Pa stwowy O rodek Badawczy
i Koncern Produkcyjny Metalurgii Proszków
ul. Platonowa 41, 220071 Mi sk
BELLESBUMPROM
tel.: +375 17 232 8242
Białoruski Produkcyjno-Handlowy Koncern
fax: +375 17 210 0977
Przemysłu Le nego, Drzewnego, CelulozowoPapierniczego
BIELBIOFARM
Białoruski Pa stwowy Koncern Produkcji
tel/fax: +375 17 227 4483
Farmaceutyków
ul. Warwaszeni 17, 220029 Mi sk
BELMESTPROM
tel.: +375 17 239 4098
Białoruski Pa stwowy Koncern ds. Towarów
fax: +375 17 289 3402
U ytku Narodowego
BELBYTSOJUZ
tel.: +375 17 220 2472
Białoruski Zwi zek Przedsi biorstw
tel/fax: +375 17 220 2473
Komunalnych
ul. Lewkowa 16, 220007 Mi sk
BELRESURSY
tel.: +375 17 228 2173
Białoruski Koncern ds. Zasobów
fax: +375 17 226 9189
Materiałowych
ul. Ka nica 4, 220099 Mi sk
BELKOPSOJUZ
tel.: +375 17 278 8017; 278 1566
Białoruski Zwi zek Stowarzysze
fax: +75 17 278 8503
Konsumenckich
pr. Maszerowa 17, pok. 409, 220004 Mi sk
BELTOPGAZ
tel.: +375 17 226 8050; 226 9127
Białoruski Koncern ds. Paliw i Gazyfikacji
fax: +375 17 226 9189; 226 9860
ul. Choru ej 3, 220005 Mi sk
tel/fax: +375 17 284 3786; 213 3786; 213 4393
BELENERGO
Białoruski Pa stwowy Koncern Energii
BEŁTRANSGAZ
Białoruskie Pa stwowe Przedsi biorstwo
tel.: +375 17 229 8359
ds. Transportowania i Zaopatrzenia w Gaz
fax: +375 17 229 8639
ul. Niekrasowa 9, 220040 Mi sk
tel.: +375 17 266 0101
BEŁNEFTIECHIM
fax: +375 17 285 6336
Białoruski Pa stwowy Koncern Produkcji
Chemikaliów i Produktów Petrochemicznych BELWTORMET
pr. Dzier y skiego 73, 220116 Mi sk
Białoruskie Pa stwowe ds. Przygotowania
tel.: +375 17 271 7901
Przetwórstwa i Zaopatrzenia w Złom
fax: +375 17 271 9410; 271 9700
Odpadów Kolorowych i Czarnych Metali
ul. Oranskaja 11, 220033 Mi sk
tel.: +375 17 221 7187
fax: +375 17 221 8186
238
Nr 5.
Zał czniki
S DY
S d Konstytucyjny Republiki Białoru
tel.: (+375 17) 227 8012
Najwy szy S d Republiki Białoru
tel.: (+375 17) 226 1206
Wy szy Gospodarczy S d Republiki Białoru
tel.: (+375 17) 227 1641
fax: (+375 17) 220 8416
Mi dzynarodowy S d Arbitra owy przy Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej
ul. J. Kołasa 65, 220113 Mi sk
tel.: (+375 17) 266 0662
Nr 6.
239
PRZEDSTAWICIELSTWA ORGANIZACJI MI6DZYNARODOWYCH
Komitet Wykonawczy Wspólnoty
Niepodległych Pa stw
tel.: (+375 17) 222 3517; fax: 227 23 39
United Nations Children’s Fund
UNICEF Office in Belarus
ul.Kirowa 17, 3 pi tro, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 210 2650
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
ul. Gercena 2/ róg Muzykalnyj 1
tel.: (+375 17) 211 0370; fax: 211 0410
International Labour Organization
ILO National Correspondent in Minsk
Ministry of Labour in Belarus
Prospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mi sk
tel/fax: (+375 17) 206 3798
tel.: (+375 17) 206 3784
Gospodarczy S d Wspólnoty Niepodległych
Pa stw
tel./fax: (+375 17) 229 2108
Konsultacyjno-Obserwacyjna Grupa OBSE
Pl. Gazety Prawda 11, 220116 Mi sk
tel.: (+375 17) 272 3396; fax: 272 3498
Mi dzynarodowa Organizacja Dotycz ca
Migracji
Pl. Partizanckij 6a, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 229 8129; fax: 229 8124
Mi dzynarodowa Federacja Stowarzyszenia
Czerwonego Krzy a
ul. Majakowskogo 14, 220006 Mi sk
tel.: (+375 17) 221 7237; fax: 221 9060
Oddział Przedstawicielstwa
EK „TACIS-Office”
ul. Internacjonalnaja 21, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 229 26 13; fax: 276 8182
United Nations Development Programme
UN/UNPD-United Nation in Belarus
tel.: (+375 17) 227 8149; fax: 226 0340
United Nations Department of Public
Information
UNPDI in Belarus
tel.: (+375 17) 227 3817; fax: 226 0340
United Nations High Commissioner for Refugees
UNHCR Liaison Office in Belarus
Prospekt Partisanski 6a, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 7883; fax: 227 0800
Joint United Nations Programme on HIV/AIDS
UNAIDS in Belarus
ul.Kirowa 17, 6pi tro, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 226 0340
International Monetary Fund
IMF Office in Belarus
Prospekt Partisanski 6a, 3pietro, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 2202533; fax: 2201319
World Bank
World Bank Office in Minsk
ul.Gertsena 2a, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 226 5284; fax: 211 0314
International Finance Corporation
IFC Office in Belaruss
Prospekt Partisanski, 3 pi tro, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 229 8166; fax: 222 74 40
World Health Organization
WHO Liaison Office
ul.Fabritsiusa 28, R 4013, 220007 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 0415; fax: 226 2165
United Nations Population Fund
UNFPA in Belarus
ul.Kirowa 17, 3pi tro, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 4527; fax: 226 0340
240
Nr 7.
Zał czniki
PODATKI
Stopa podatkowa
Rodzaj podatku
Od dochodu
Przedsi biorstwa z kapitałem
zagranicznym
Od dywidend
24 i 15 %. Przedsi biorstwa z
kapitałem zagranicznym, w
których udział kapitału
zagranicznego przekracza 30 %,
zwolnione s z podatku w okresie
3 lat, licz c od pierwszego roku,
w którym przedsi biorstwo
wykazuje zysk. W przypadku
szczególnie wa nej produkcji
wysoko podatku mo e by
obni ona do 50 % w okresie
dalszych 3 lat
15 %
VAT
18 %
Od zysku
Ekologiczny
15 %
Wg stawek w zale no ci od ilo ci
odpadów lub wydobywanych
albo przetwarzanych surowców
(np. 1 ECU) od 1 tony
przerabianych produktów
naftowych
Podatek progresywny od 9 do
30 %
1 % rocznie od maj tku
przedsi biorstwa
5 % funduszu płac
Wg stawek w zale no ci od
jako ci i poło enia działki
Dochodowy od osób
fizycznych
Od nieruchomo ci
Nadzwyczajny
Gruntowy
Rezydenci SSE
15 %. Zysk uzyskany z
realizacji produkcji i usług,
zwolniony jest z podatku w
okresie 5 lat. Rezydenci,
eksportuj cy powy ej 70 %
produkcji przez kolejne 5 lat
płac 50 % stawki podatku
Pozostałe
podmioty
gospodarcze
24 %
15 % - dla małych
przedsi biorstw
15 %. W okresie 5 lat od daty 15 % od dywidend
rejestracji, dywidendy
nale ce do rezydentów nie
podlegaj opodatkowaniu
wska nik 54,4 % z 18 %
18 %
10,0 % do obrotu w
rolnictwie i dla
produktów dla
dzieci;
0,0 % w eksporcie;
j.w.
j.w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
1 % funduszu płac
Nie dotyczy
Akcyza
Wg stawek ustanowionych dla
ró nego rodzaju produkcji i
towarów
j. w.
5 % funduszu płac
Wg stawek w zale no ci od jako ci i
poło enia
działki
j. w.
Ubezpieczenie
społeczne
35 % funduszu płac
j. w.
j. w.
241
Stopa podatkowa
Rodzaj podatku
Odpis na fundusz
0, 5 % wpływów
mieszkaniowy
Odpis na fundusz
1 % wpływów od sprzeda y
drogowy i wspierania
rolnictwa
Nie dotyczy
Pozostałe
podmioty
gospodarcze
0,5 %
Nie dotyczy
1 % wpływów
Odpis na utrzymanie
instytucji
opieku czych dla
dzieci w wieku
przedszkolnym
Czynsz dzier awny
Nie dotyczy
Nadzwyczajny
podatek i
obowi zkowe odpisy
na pa stwowy
fundusz wspierania
zatrudnienia
Przedsi biorstwa z kapitałem
zagranicznym
Wg stawek ustalanych przez
władze lokalne; odpis z funduszu
płac
Zgodnie z obowi zuj cymi
przepisami
5 % od funduszu płac
Rezydenci SSE
Wg stawek
ustalanych przez
władze lokalne;
odpis z funduszu
płac
Zgodnie z warunkami
Zgodnie z
umowy mi dzy inwestorem a obowi zuj cymi
administracj SSE
przepisami
1 % od funduszu płac
5 % od funduszu
płac
ródło: Opracowanie własne na podstawie aktów normatywnych RB, stan na dzie 31.07.2004 roku
242
Nr 8.
Zał czniki
STAWKI AKCYZY NA TOWARY IMPORTOWANE111
Nazwa towarów podlegaj cych akcyzie
Produkty alkoholowe:
(w zale no ci od zawarto ci alkoholu)
Koniak
Likiery i inne wyroby o zawarto ci alk. o 28 %
Brendy i inne napoje koniakowe
Wermuty i wina
Wina gronowe
Wina musowane
Napoje małoalkoholowe do 7 % zawarto ci alk.
Piwo
Spirytus etylowy
Spirytus techniczny
Tyto fajkowy
Tyto do produkcji wyrobów tytoniowych
Cygara
Papierosy
Papierosy z filtrem
Papierosy bez filtra
Wyroby jubilerskie
Ropa naftowa (surowa)
Paliwa samochodowe beznzynowe (w zale no ci od
liczby oktanowej)
Olej nap dowy
Stawka akcyzy
3,9 EUR/litr
w przeliczeniu na 100 %spirytus
2,9 EUR/litr
w przeliczeniu na 100 % spirytus
2,8 EUR/litr
1,8 EUR/litr
0,5 EUR/litr
1 EUR/litr
0,5 EUR/litr
0,9 EUR/litr
0,04 EUR za 1 litr
1,8 EUR/litr
0,1 EUR za 1 litr
17,5 EUR/kg
8,8 EUR/kg
0,5 EUR/szt.
3,5 EUR za tysi c sztuk
5 % od warto ci
16,5 EUR/t
95 - 135 EUR/t
60 EUR od tony
ródło: Republika Białoru . Raport MFW z 27 marca 2003 roku, s. 63
111
Obowi zuj od 1 stycznia 2003 roku
Nr 9.
LICENCJONOWANE RODZAJE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ
1
2
Rodzaj działalno ci
Prowadzenie działalno ci adwokackiej
Prowadzenie działalno ci audytorskiej
3
4
Prowadzenie działalno ci bankowej
Prowadzenie działalno ci weterynaryjnej
5
6
Usługi geodezyjne i kartograficzne
Zarz dzanie przedsi biorstwem w stanie
upadło ci
Usługi lotnicze
Działalno w dziedzinie bezpiecze stwa
przemysłowego
Działalno w dziedzinie ł czno ci
Usługi celne
Działalno w sferze biznesu sportowego
Działalno w dziedzinie zaopatrzenia w drewno
Skup złomu i odpadów metali
Ochrona mienia i osób fizycznych
Zapewnianie bezpiecze stwa
przeciwpo arowego
Produkcja druków cisłego zarachowania oraz
materiałów zabezpieczaj cych przed
fałszerstwem
Techniczne zabezpieczenie informacji, m.in.
metodami kryptograficznymi i z zastosowaniem
podpisu elektronicznego
Obrót kamieniami i metalami szlachetnymi
Wykorzystywanie zasobów naturalnych
i oddziaływanie na rodowisko
Działalno zwi zana z kryptograficznym
zabezpieczeniem informacji i tajnymi rodkami
otrzymywania informacji
Działalno zwi zana ze rodkami
narkotykowymi, psychotropowymi itp.,
Hurtowy obrót alkoholem (z wyj tkiem
sprzeda y detalicznej), produkcja alkoholu
etylowego i technicznego, oraz wyrobów
tytoniowych
Działalno zwi zana z leczeniem dzieci za
granica
Kontrola zanieczyszczenia radioaktywnego
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
243
Działalno zwi zana z upraw ro lin
narkotycznych i truj cych
Działalno zwi zana z zagraniczn imigracj
zarobkow i zatrudnianiem obywateli Białorusi
za granic
Upowa niony organ do wydania licencji
Ministerstwo S downictwa
Ministerstwo Finansów,
Narodowy Bank Białoruski
Narodowy Bank Białoruski
Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i
ywno ci
Komitet Zasobów Gruntowych przy RM RB
Pa stwowy Komitet Lotnictwa
Ministerstwo Ds. Sytuacji Nadzwyczajnych
Ministerstwo Ł czno ci
Pa stwowy Komitet Ceł
Komitet Gospodarki Le nej przy RM RB
Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych
Pa stwowe Centrum Bezpiecze stwa
Informacyjnego przy Prezydencie RB
Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ochrony
rodowiska
Pa stwowy Komitet bezpiecze stwa
Ministerstwo Zdrowia
Wojewódzki i Minski Komitet Miejski
Komitet ds. Spraw Skutków Awarii w Czernobylu
przy Radzie Ministrów
Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i
ywno ci
Ministerstwo Pracy i Opieki Socjalnej
244
27
28
29
30
31
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Zał czniki
Produkcja na potrzeby wojska
Produkcja spirytusu, alkoholu, wyrobów
alkoholowych niespo ywczych i wyrobów
tytoniowych
Produkcja aluminium, ołowiu, cynku, miedzi,
odlewów i półfabrykatów z aluminium, metali
ci kich i kolorowych
Obrót broni biał , broni my liwsk , sportow ,
gazow (w tym pojemnikami z gazem
obezwładniaj cym osobistego u ytku)
Działalno wydawnicza
Usługi medyczne
Działalno edukacyjna
Doradztwo prawne
Sprzeda hurtowa i detaliczna produktów
ropopochodnych
Usługowy przewóz pasa erów i ładunków
transportem samochodowym, rzecznym i
morskim
Przetwórstwo ryb i produkcja konserwow z ryb
morskich i oceanicznych
Działalno poligraficzna
Projektowanie i budowa budynków i
pomieszcze I i II stopnia odpowiedzialno ci,
przeprowadzenie bada in ynieryjnych w tym
celu
Rybołówstwo i pozyskiwanie ro linno ci
wodnej
Obrót papierami warto ciowymi na giełdzie
Rozpowszechnienie informacji z zakresu prawa
Handel detaliczny (w tym wyrobani
alkoholowymi i tytoniowymi) i usługi ywienia
publicznego
Działalno ubezpieczeniowa
Usługi transportowo-spedycyjne
Usługi turystyczne
Produkcja i sprzeda wyrobów farmacutycznych
Prywatne usługi notarialne
Ministerstwo Obrony
Komitet ds.Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji
przy Radzie Ministrów RB
Ministerstwo Edukacji
Ministerstwo S downictwa
Pa stwowy Białoruski Koncern Naftowy
i Chemiczny
Ministerstwo Architektury i Budownictwa
Pa stwowa Inspekcja Ochrony Zwierz t i Ro lin
przy Prezydencie RB
Komitet ds. Papierów Warto ciowych przy Radzie
Ministrów RB
Minski Komitet Miejski, Rejonowe i Miejskie
Komitety
Nr 10.
245
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT ODBYWA SI6 W OPARCIU
O SPECJALNE LICENCJE WEDŁUG WZORCA UNII EUROPEJSKIEJ
DLA HANDLU WYROBAMI TEKSTYLNYMI, WYDAWANE PRZEZ
MINISTERSTWO HANDLU RB*
Klasyfikacja towaru w/g nomenklatury
towarowej h.z. RB
5111, 5112
5204 11 000 0, 5204 19 000 0
5205, 5206
5208-5212
5306, 5309
5407 20 110 0, 5408
5508 (oprócz 5508 10 900 0, 5508 20 900 0)
5509, 5510
5512 – 5516
5607 41 000 0 - 5607 50 900 0
5802 11 000 0, 5802 19 000 0
5803 90 (oprócz 5803 90 100 0)
6101 10-6101 30
6102 10- 6102 30,
6103 31 000 0-6103 39 00 0,
6104 11 000 0-6104 59 000 0
(oprócz 6104 49 000 0)
6105 (oprócz 6105 90 9000 0)
6107, 6109 21 000 0-6108 99 100 0
6109 (oprócz 6109 90 900 0)
6110 (oprócz 6110 90)
6112 11 000 0-6112 20 000 0, 6113 00, 6114
(oprócz 6114 90 000 0)
6115 (oprócz 6115 11 000 0, 6115 20 900 0,
6115 93 910 0)
6117
6201 (oprócz 620111 000 0,
6201 19 000 0 i 6202 99 000 0),
6203 11 000 0-6203 21 000 0
(oprócz 6203 19 9000 0), 6203 41 100 0,
6203 41 900 0,
6203 42 310 0-6203 42 350 0,
6203 42 900 0, 6203 43 190 0,
6203 49 500 0,
6204 11 000 0-6204 21 000 0
(oprócz 6204 19),
6204 31 000 0, 6204 32 900 0,
6204 33 900 0, 6204 39 190 0,
6204 41 000 0-6204 44 000 0,
6204 51 000 0-6204 59 100 0,
6204 61 100 0, 6204 62 310 0,
6204 62 330 0,
6205 10 000 0-6205 30 000 0,
NAZWA TOWARU
tkaniny z prz dzy wełnianej
nici bawełniane
prz dza bawełniana
tkaniny bawełniane
prz dza i tkaniny lniane
tkaniny z prz dz włókna syntetycznego
nici do szycia z odcinkowych włókien chemicznych
prz dza z włókien syntetycznych i sztucznych
tkaniny z włókien syntetycznych i sztucznych
szpagat do wi zania lub belowania
tkaniny r cznikowe i gaza
gaza z innych materiałów włókienniczych
odzie z dzianiny
skarpetki i wyroby po czosznicze
konfekcje ubraniowe z dzianiny
tekstylna konfekcja ubraniowa
246
6206 20 000 0-6206 40 000 0,
6210 30 000 0
6301 20 100 0, 6301 30 100 0,
6301 40 100 0, 6301 90 100 0
6302 (oprócz 6302 22 100 0,
6302 53 100 0, 6302 93 100 0)
6303 11 000 0-6303 19 00 0,
6304 11 000 0, 0-6304 91 000 0
6305 (oprócz 6305 10)
6307 10 100 0, 6307 90 100 0
6308 00 000 0
*
Zał czniki
kołdry, pledy
bielizna po cielowa, stołowa
toaletowa i kuchenna
zasłony, firanki, narzuty
worki i pakiety ubraniowe
cierki do podłóg i naczy
zestawy składaj ce si z tkanin i prz dzy lub nici do
produkcji dywanów, gobelinów lub wyszywanych serwet i
serwetek lub analogicznych wyrobów opakowanych dla
handlu detalicznego
Wył cznie dla towarów eksportowanych do pa stw Unii Europejskiej i Turcji w oparciu o licencje,
uzgodnione z koncernem “Biellegprom”
ródło: Rozporz dzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O rodkach doskonalenia
regulowania eksportu i importu towarów.
Nr 11.
247
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT REALIZOWANY
W OPARCIU O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB
JEST
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatuty
h.z. RB
0709 51 000 0,
0709 59
z 0810 40
NAZWA TOWARU
Grzyby
urawina, czarne jagody
1001*
1002 00 000 01005**, 1008**
Zbo a
1204 00**,
1205**
2204**
Nasiona lnu i rzepaku
2205*
z 2206 00*
z 2207
2208*
z 2530 90
2601 20 000 0
2616
z 2709 00
Organy pa stwowe Republiki i
inne organizacje podległe
Rz dowi RB uzasadniaj ce
wydanie decyzji
Ministerstwo Przyrody
Naturalne wina gronowe w tym wzmocnione,
moszcz winogronowy, oprócz wym. w poz. 2009
Wermuty i naturalne wina winogronowe z
dodatkiem ro linnych lub aromatycznych
ekstraktów
Pozostałe napoje sfermentowane (jabłecznik,
moszcz gruszkowy, napój miodowy)
Minselchozprod
Koncern
„Biełgospiszczeprom”
Spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracj
spirytusu 80 % poj. lub wi cej z surowców
spo ywczych (oprócz spirytusu etylowego
technicznego)
Spirytus techniczny denaturowany lub
niedenaturowany
spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracji
spirytusu poni ej 80 % poj., z surowców spo ywczych. Nalewki spirytusowe, likiery i inne napoje
spirytusowe
Bursztyn nieobrobiony
Wypra ony piryt
Rudy i koncentraty metali szlachetnych w tym w
stanie koloidalnym, koncentraty pirytowe i
pirytynowe
Ropa naftowa
2710, 2712 10, 2713
2843
Produkty przerobu ropy naftowej
Metale szlachetne w stanie koloidalnym, zwi zki
nieorganiczne lub organiczne metali szlachetnych
o okre lonym składzie chemicznym amalgamu
metali szlachetnych
3102-3105***
Nawozy mineralne
koncern “Biełbiofarm”
koncern “Biełgospiszczeprom”
koncern “Biełnieftiechim”
248
Zał czniki
4101-4103**
Nieobrobione skóry i skóra zwierz t
Minselchozprod
z 4303
Materiały drzewne nieobrobione z usuni t lub nie
usuni t kor , grubo ci te lub nie z drzew
iglastych (z wył czeniem drobnotowarowej o
rednicy w górnym ci ciu do 13 cm wł cznie)
KOMLESCHOZ,
koncern Biełlesbumprom”
z 4403 10 000 9,
z 4403 99 510 0
Materiały drzewne nieobrobione przeznaczone do
piłowania i łuszczenia o rednicy powy ej 14 cm
brzozowe
z 4408 90
Arkusze forniru i do arkusze produkcji sklejki
(nawet zł czone oraz inne drewno przecierane
wzdłu nie, skrawane lub łuszczone, nawet
strugane, szlifowane lub ł czone na zakładk , o
grubo ci nie przekraczaj cej 6 mm
z 5301
Len surowy lub obrabiany, ale nieprz dziony;
pakuły lniane i odpady lnu (ł cznie z odpadami
prz dzy i szarpank rozwłóknion )
Narz dzia z cz ci robocz z kamienie z
diamentów naturalnych
z 6804 21 000 0
z 8207 19 100 0
z 8207 20 100 0
z 8207 50 100 0
z 8207 60 100 0
z 8207 90 100 0
7101
7102, z 7103, z 7105
z 7106-7110,
z 7111 00 000 0,
7112
7113, z 7114, z 7115
z 7118
Perły naturalne lub hodowlane, tak e obrobione
lub nieobrobione, sortowane i nie sortowane oraz
wyroby z nich
Drogocenne kamienie szlachetne (tylko z kamieni
szlachetnych: diament, szmaragd, rubin, szafir,
aleksandryt) we wszystkich postaciach: w surowej
postaci, szlifowane, w kawałkach i odpady,
sproszkowane
Wyroby i półfabrykaty ze szlachetnych metali i ich
stopów (paski, wyroby walcowane, drut); wyroby
z nieszlachetnych metali pokryte szlachetnymi
metalami, odpady i złom szlachetnych metali lub
metali platerowanych metalami szlachetnymi; inne
odpady zawieraj ce metale szlachetne lub zwi zki
metali szlachetnych, u ywane głównie do
odzyskiwania metali szlachetnych.
Bi uteria i jej cz ci z metali szlachetnych i
wyroby z nieszlachetnych metali platerowane
szlachetnymi metalami, wł cznie z wyrobami z
pereł, bi uteria
Monety z metali szlachetnych
Minselchozprod
7204***
Odpady złom eliwa i stali
7404 00 ***
7503 00***
7602***
z 8205 51 001 0
z 8544
Odpady i złom metali kolorowych
9003 19 100 0
Oprawki i cz ci do okularów z metali
szlachetnych lub walcowanych metali
szlachetnych
9021 29 000 0
Stomatologiczne cz ci z metali szlachetnych lub
walcowanych metali szlachetnych
Koperty zegarków i bransoletki z metali
szlachetnych lub z metali platerowanych metalami
szlachetnymi, w tym posrebrzane i pozłacane
metoda galwaniczn
9111 10 000 0,
9111 20 000 0,
z 9113 20 000 0
Narz dzia tn ce do szkła z diamentu sztucznego,
druty i kable zawieraj ce metale szlachetne
z 9602 00 000 0
Obrobiony bursztyn, wyroby z niego
9608 10 300 0,
9608 39 100 0
Pióra kulkowe, pióra wieczne, stylografy i inne z
obsadk , skuwk z metali szlachetnych lub
walcowanych metali szlachetnych
249
* Oprócz napojów o mocy do 7 procent
** Licencje s wydawane i na eksport do krajów Unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne
*** Licencje s wydawane w ramach ustalonych kwot
250
Nr 12.
Zał czniki
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH IMPORT REALIZOWANY JEST W OPARCIU
O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatury
towarowej h.z. RB
NAZWA TOWARU
z 1701**
cukier surowy
1701 99 1001 0,
1701 99 100 9
cukier biały
1702 30 990 1
melasa krochmalna
2203 00*
piwo słodowe
3808 10*
insektycydy
3808 20*
fungicydy
3808 30
herbicydy, rodki regulatory wzrostu ro lin
4011* (oprócz
4011 30, 4011 50)
nowe opony pneumatyczno-gumowe
5702* (oprócz
5702 20 000 0,
5702 39 900 0,
5702 49 900 0)
dywany tkane i inne pokrycia podłogowe
5703*
dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe
taftowane, gotowe lub niegotowe
5704*
dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe z
filcu, bez igłowych lub flokowanych, nawet
konfekcjonowane
5705 00*
pozostałe dywany i inne tekstylne pokrycia
podłogowe nawet konfekcjonowane
Organy pa stwowe
Republiki i inne organizacje
podporz dkowane Rz dowi
RB uzgadniaj ce wydanie
licencji
koncern “Biełgospiszczeprom”
„Minselchozprod”
Koncern “Biełnieftiechim”
* Licencje sa wydawane i na import z krajów unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne.
** Licencje sa wydawane w granicach ustalonych kwot.
251
Nr 13. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT JEST REALIZOWANY POD
WARUNKIEM REJESTRACJI KONTRAKTÓW W MINISTERSTWIE HANDLU
Klasyfikacja towaru wg
nomenklatury towarowej
h.z RB
z 2710*, 2812 10*, 2713*
NAZWA TOWARU
produkty przerobu ropy naftowej
Organy pa stwowe Republiki
i inne organizacje
podporz dkowane Rz dowi RB,
uzgadniaj ce wydanie zgody
koncern “Bienieftechim”
* Certyfikaty rejestracji kontraktów sa wydawane na eksport do krajów unii celnej, z którymi anulowano
odprawy celne.
252
Zał czniki
Nr 14.
TOWARY ZWOLNIONE Z OBOWI ZKOWEJ CERTYFIKACJI**
naczynia stołowe, kuchenne i inne
gospodarcze i toaletowe wyroby z porcelany
i fajansu, w tym z dekoracyjnym pokryciem
metalami trudno topliwymi;
naczynia stołowe, kuchenne i inne
gospodarcze i toaletowe wyroby z ceramiki,
w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami
trudno topliwymi;
naczynia kuchenne ze szkła aroodpornego;
naczynia ze szkła sodowo-wapniowosilikatowego i z krystalicznego, w tym z
dekoracyjnym pokryciem metalami trudno
topliwymi;
naczynia z melchioru, „neizilbera” ze złotym
lub srebrnym pokryciem (platerowane);
naczynia gospodarcze eliwne emaliowane i
czarne nie emaliowane;
tkaniny i wyroby na sztuki bawełniane frote;
wyroby galanteryjne ze skóry naturalnej i
sztucznej: torebki, walizki, teczki, teki,
tornistry;
r kawiczki, r kawice z jednym palcem z
naturalnej i sztucznej skóry;
r kawiczki, r kawice z jednym palcem
futrzane z naturalnej i sztucznej skóry;
fartuchy medyczne m skie i damskie
dzianiny towarowe bieli niane;
tkaniny bieli niane bawełniane na wyroby
dzieci ce;
syropy na cukrze aromatyzowane lub
zabarwione konserwowane
sól;
makarony.
naczynia ze stali nierdzewnej, w tym z
dekoracyjnym pokryciem metalami trudno
topliwymi,
** Zgodnie z postanowieniem nr 36 z 25.08.2003 Komitetu Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy
Radzie Ministrów Republiki Białoru (NCPI nr 8/9959 z 28.08.2003)
Nr 15.
253
INSTYTUCJE CERTYFIKUJ CE
Instytucja
Białoruski Pa stwowy Instytut Standaryzacji i
Certyfikacji (BielGISS)
ul. Miele a 3, 220113 Mi sk
Tel. 262-05-52/ 262-14-18; fax 262-15-20/ 262-05-52
Centrum Bada i Certyfikacji TOOT
ul. Miele a 3, 220113 Mi sk
tel. 216-06-90/ 216-06-89; tel/fax 262-84-35
Badania i Certyfikacja Artykułów Powszechnego
U ytku i Produkcji Przemysłowej „BIELLIS”
ul. Krasnaja 7, 220029 Mi sk
tel. 236-61-73, fax. 213-36-41
Białoruski Narodowy Uniwersytet Techniczny
Aleja F. Skoriny 65, 220027 Mi sk
tel. 231-26-93, 239-92-40, fax 231-36-17/ 231-26-93
„Strojtechnorm”
ul. Kropotkina 89, 220002 Mi sk
tel. 234-95-10, fax 228-61-21
„ Minskproiektmiebiel”
ul. Kalwarijskaja 33, 220079 Mi sk
tel. 254-10-56, tel/ fax 254-09-67
Instytut Spawalniczy i Powłok Ochronnych
ul. Płatonowa 12 b, 220600 Mi sk
tel 239-98-59/ 239-98-51, fax 210-11-17
Słuckie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji
ul. Molodie naja 6, 223610 Słuck
tel 4-63-52
„Progres”
ul. Gusowskogo 4 a, 220079, Mi sk
tel. 259-67-67, fax 254-20-07
Centrum Bada Naukowych Przemysłu Lekkiego
ul. Korolia 45, 220108 Mi sk
Tel 220-09-63/ 220-07-51, Fax 220-21-39
„Promatomnadzor”
ul. Kazinca 86, klatka 1, 220108 Mi sk
tel/fax 278-50-36
Homelskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Poliesskaja 17A, 246003 Homel
tel/fax 55-06-37
NII Podszipnik
ul. ilunowicza 2; 220026 Mi sk
tel 245-45-91, fax 245-11-53
Bran a - przykłady certyfikowanych wyrobów
Artykuły przemysłowe, (art. u ytku codziennego i
domowego, o wietleniowe, zegarki, art.
elektryczne, narz dzia)
Przemysł lekki, odzie owy i obuwniczy
Artykuły codziennego u ytku i produkty
przemysłowe (maszyny rolnicze, silniki
elektryczne, automaty do gry, akumulatory, art.
elektryczne)
Pojazdy i przyczepy (m.in. samochody, tramwaje,
rowery, sanki, cz ci zapasowe), produkty naftowe,
paliwa, smary, gazy, płyny specjalne, hydro- i
pneumoaparatura, filtry, podno niki hydrauliczne,
manometry, obrabiarki do metalu i drewna, prasy,
rodki ochrony specjalnej: sejfy, szafy pancerne,
kantory wymiany walut, samochody pancerne,
kamizelki kuloodporne, maszyny rolnicze, cz ci i
elementy wyposa enia, ródła pr du stałego
Meble i obróbka drewna
Produkty i materiały spawalnicze
Produkty rolno-spo ywcze, meble i wyroby
drewniane, cz ci zapasowe i wyposa enie
pojazdów
Artykuły gospodarstwa domowego
Wyrobu przemysłu lekkkiego: tkaniny, odzie ,
dzianiny, wyroby skórzane itp.
przewody, ruroci gi, kotły, d wigi, sprz t zasilany
paliwem stałym, płynnym i gazowym
Produkty rolno-spo ywcze, materiały budowlane,
wyroby przemysłu lekkiego, technika i urz dzenia
elektryczne codziennego u ytku
Ło yska toczne o rednicy otworu do 400 mm
254
Zał czniki
Instytucja
Witebskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul B. Chmielnickiego 20, 210015 Witebsk
tel 23-51-31, faks 25-40-69
Giproswia
ul. Surganowa 24, 220012 Minsk
tel 231-49-70/ 231-26-18, fax 231-72-55
Brzeskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Ki ewatowa 10/1, 224001 Brze
tel 23-73-55, fax 23-77-80
Mohylewskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Bieli skogo 33, 212011 Mohylew
tel/fax 24-05-78
Bobrujskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Puszkina 204a, 213809 Bobrujsk
tel. 7-75-17, fax: 2-92-86
O rodek Bada Systemów Ochrony i Zabezpieczenia
ul. Ł. Ukrainki 22-7, 220020, Mi sk
tel 254-83-59, tel. 209-69-54
Pi skie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Berkowicza, 225710 Pi sk
tel/fax 32-22-90
Baranowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Czernyszewskiego 61/1, 225320, Baranowicze
tel/fax 42-33-46
Połockie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Mołodie naja 166, 211440 Nowopołock
tel/fax 7-17-24
Białoruskie Centrum Protez i Ortopedii Ministerstwa
Pracy i Polityki Socjalnej RB
ul Odojewskiego 10, Mi sk
tel/fax 210-21-26, tel 251-40-94
Pa stwowe Centrum Certyfikacji i Ekspertyz
ul Naroczanskaja 9, 220020 Mi sk
tel 209-62-57, 209-62-98; fax 209-63-01
Instytut Sprawno ci Maszyn Akademii Nauk RB
ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mi sk
tel/fax 284-24-45
Pa stwowe Centrum Bezpiecze stwa Informacji przy
Prezydencie RB
ul Kalwarijskaja 17a, 220004 Mi sk
tel 223-09-57, 223-59-67; fax 276-91-80
Produkty rolno-spo ywcze, obrabiarki, wyroby
przemysłu lekkiego, obrabiarki, przyrz dy
ogrodnicze, maszyny do szycia
rodki ł czno ci, telekomunikacja
Elektryczne urz dzenia codziennego u ytku,
artykuły rolno-spo ywcze, produkty kosmetyczne,
chemiczne, materiały budowlane (drewniane),
lakiery, piły, narz dzia r czne (w tym elektryczne),
cz ci do maszyn,
Produkty rolno-spo ywcze, obuwie, odzie
Produkty rolno-spo ywcze, materiały budowlane,
przemysłu lekkiego, gumowego, opony
budowlane elementy ochronne, zbrojone, pancerne,
kuloodporne; sejfy, drzwi, rolety, aluzje, kamery,
kantory wym. walut
Produkty rolno-spo ywcze, materiały i wyroby
budowlane
Produkty rolno-spo ywcze, wyroby przemysłu
lekkiego
Produkcja rolno-spo ywcza, materiały i wyroby
budowlane
Urz dzenia rehabilitacyjne, wózki inwalidzkie,
protezy
rodki, materiały i urz dzenia przeciwpo arowe
Maszyny, elementy maszyn, narz dzia lusarskie,
przyrz dy diamentowe, wyposa enie pojazdów
kołowych
Artykuły bezpiecze stwa informacji, maszyny
cyfrowe, wideomonitory
Instytucja
Pa stwowe Centrum Ekspertyzy Kryminalistycznej
MSW RB
ul. Włodarskogo 2a, 220615 Mi sk
tel 229-73-18, 229-72-82; fax 226-07-31
Białoruski Instytut Naukowo-Badawczy i ProjektowoKonstruktorski Produktów Spo ywczych
ul Kozłowa 29, 220037 Mi sk
tel.236-10-42, fax 236-90-03
Pa stwowe Centrum Higieny i Epidemiologii
Ministerstwa Zdrowia RB
ul. Kazinca 50, 220099, Mi sk
tel/fax 277-47-35
Mołodecznie skie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul J. Kupały 106, 222310 Mołodeczno
tel.: 3-18-15
Białoruski Pa stwowy Koncern Naukowo-Produkcyjny
Metalurgii Proszków
ul Płatonowa 41, 220071 Mi sk
tel 239-98-36, fax 210-05-74
Białoruski O rodek Bada Maszyn
os. Priwolnyj w rejonie Mi skim, okr g Mi ski
tel 590-42-55, 590-46-84, 227-81-54; fax 590-42-58
Sanitarno-Higieniczny Instytut Naukowo-Badawczy
ul Akademiczeskaja 8/47, 220012 Mi sk
tel 284-13-67, fax 232-90-16
OAO "Strojkompleks"
ul Wostocznaja 165a, 220090 Mi sk
tel. 266-99-17
"Sertis"
ul. W. Choru ej 8, 224030 Brze , tel 20-46-93
Białoruskie Mi dzybankowe Centrum Rozliczeniowe
ul Kalwarijskaja 7, 220048, Mi sk
tel.223-08-31, fax 223-87-89
Centrum Ekspertyz i Bada w Ochronie Zdrowia
Towariszczeskij Pereułok 2a, 220012 Mi sk
tel 289-53-49, 289-53-50
Centrum Naukowo-Techniczne
ul Moskowskaja 267/2, 224023 Brze
tel.: 42-98-93, 41-19-61
"Bieławtotraktorostrojenie"
ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mi sk
tel 210-07-49, 284-00-80
"Biełgiprostrom"
ul Minina 23, 220014 Mi sk
tel.: 226-2603, 226-36-74
Orsza skie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Tekstilczikow 31B, 211030 Orsza
tel 2-20-05, fax 2-42-64
255
Bro palna i biała, naboje, rodki samoobrony
Produkcja spo ywcza, opakowania, nakrycia
stołowe
produkty spo ywcze, alkoholowe, tytoniowe, rodki
czyszcz ce, kosmetyki, perfumy
Produkty rolno-spo ywcze, materiały i wyroby
budowlane
materiały metalowe, niemetalowe i kompozytowe,
narz dzia diamentowe, metalurgia proszków
Technika rolnicza, traktory i przyczepy, maszyny
rolnicze, kotły i generatory do 100 kW
Gotowe wyroby spo ywcze, tytoniowe,
alkoholowe, perfumy i chemia domowa
Materiały i wyroby budowlane
Materiały i wyroby budowlane
rodki techniczno-programatorskie w zakresie
usług i technologii bankowych
Sprz t medyczny
Pojazdy, elementy ich wyposa enia i cz ci
Produkty rolno-spo ywcze, artykuły przemysłowe
256
Zał czniki
Instytucja
"PŁANTEST"
Partizanskij 2, 220763 Mi sk
tel/fax 226-17-10
"Biełdor" Instytut Naukowo-Badawczy Drogownictwa
4-yj Zagorodnyj Pereułok 60, 220079 Mi sk
tel/fax 254-32-94
Lidzkie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul 8. Marta 14, 231300 Lida,
tel/fax 2-12-24
Borysowskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Łopatina 20, 222120 Borysów
tel/fax 2-08-54
"Certifikacija Produkcji" Białoruskiego Uniwersytetu
Pa stwowego
ul. Kulman 15, 220012 Mi sk, 232-67-89
Białoruskie Pa stwowe Centrum Weterynaryjne
p/o Kuncewszczina, rejon Mi ski, 23020
tel. 236-13-80, 50-88-359, 50-88-359; fax 50-88-359
Białoruski Pa stwowy Instytut Metrologii
Starowilenskij trakt, 93, 220053 Mi sk
tel 233-55-01 fax 213-09-38
Grodnie skie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Kosmonawtow 56, 230003 Grodno
tel/fax 72-38-17
Mohylewski Pa stwowy Instytut Techniczny
pr. Mira 43, 212005 Mohylew
tel/fax 25-80-91
Institut Płodoowoszcztechprojekt
ul Płatonowa 10, 220034 Mi sk
tel. 236-86-04, 236-00-63, 284-70-03; fax 236-89-42
Kalikowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul 50 let Oktabria 50, 247710 Kalikowicze
tel 2-24-33 fax 7-18-50
Mi skie Centrum Miejskie Higieny i Epidemologii
ul. P. Browki 13, 220013 Mi sk
tel 232-63-85 fax 22-08-61
Centrum Mi dzynarodowych Projektów
Ekologicznych, Certyfikacji i Audytu Ministerstwa
Zasobów Naturalnych i Ochrony rodowiska
ródło: Materiały WEH Ambasady RP w Mi sku
Sprz t AGD, RTV, komputery
Materiały, elementy i wyroby budowlane
Produkty rolno-spo ywcze, rodki myj ce,
kosmetyki
Materiały i wyroby budowolane, gumowe,
chemiczne, naftowe, spo ywcze, usługi
samochodowe, fryzjerskie i in.
Produkty spo ywcze, alkoholowe, tytoniowe
preparaty weterynaryjne
Produkty spo ywcze, zabawki, chemia
gospodarcza, tara, usługi samochodowe, maszyny,
usługi naprawcze komputerów
produkty spo ywcze, rodki czyszcz ce, elektryka
gospodarcza, o wietlenie, meble, materiały
budowlane, usługi fryzjerskie
Urz dzenia i materiały spawalnicze
Produkty spo ywcze
Produkty rolno-spo ywcze, usługi naprawy
samochodów i usługi fryzjerskie
Produkty rolno-spo ywcze, kosmetyczne
Produkty i systemy zarz dzania rodowiskiem
naturalnym
Nr 16.
257
OGRANICZENIA W IMPORCIE I EKSPORCIE
Nazwa towaru
Zwierz ta ywe (oprócz hodowlanych czystej krwi);
Ro liny le ne lecznicze, byliny, pozostałe (z grupy 01060090 i 060290);
Zbiory zoologiczne, botaniczne, antyki
radioaktywne, toksyczne i inne odpady przemysłowe,
które nie mog by przerobione na terenie RB;
no niki informacji mog cych szkodzi polityce pa stwa, zdrowiu, uczuciom
religijnym;
- ograniczony jest przywóz narz dów ludzkich, rodków narkotycznych,
psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane pozwolenie
Ministerstwa Zdrowia)
- surowce pochodzenia zwierz cego dla przemysłu farmaceutycznego (kody
towarowe: 0206 10100, 0206 22100, 0206 29100);
ół , tarcica i rogówka bydl ca, trzustka bydl ca i wi ska;
- zarodki bydl ce i krew z zarodków bydl cych;
- korze waleriany;
- nawozy potasowe i mineralne;
- kazeina;
- drewno nieobrobione okorowane lub nie okorowane (jodła zwykła z wyj tkiem
kodu 440320300, sosna zwykła z wyj tkiem kodu 440391000, z d bu, kod
4403995000, z brzozy, z wyj tkiem bali o rednicy do 13 cm ł cznie w
cie szym ko cu);
- podkłady kolejowe;
- drewno piłowane wzdłu (kod: 440710910) z wyj tkiem kodu 440710930;
- sosna zwykła, z wyj tkiem tarcicy o szeroko ci nie wi kszej ni 15 cm i
grubo ci nie wi kszej ni 4 cm;
- z d bu
EKSPORT
grzyby, urawiny, czarne jagody, zbo a, nasiona, cukier biały, ropa naftowa i
produkty jej przerobu, kazeina i inne pochodne, skóry surowe i wyprawione,
podkłady kolejowe drewniane, włókno lniane, urz dzenia do wa enia, aparaty
telefoniczne, urz dzenia nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru
zu ycia gazu i cz ci zamienne do nich
zwierz ta hodowlane czystej krwi, mi so i gotowe wyroby z mi sa, produkty
mleczarskie, jaja ptasie, m ka, kasze, ziarno siewne ro lin oleistych, wyroby
cukiernicze, lody, ocet, otr by, ruta i inne pozostało ci obróbki zbó , makuchy,
koncentraty i produkty u ywane do karmienia zwierz t
-
IMPORT
wody i napoje bezalkoholowe, piwo słodowe, nowe opony pneumatyczne, dywany
tkane i inne włókiennicze, wykładziny podłogowe, chłodziarko-zamra arki
wyposa one w oddzielne drzwi zewn trzne, chłodziarki domowe spr arkowe o
pojemno ci powy ej 250 l, urz dzenia do wa enia, aparaty telefoniczne, urz dzenia
nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru zu ycia gazu i cz ci
zamienne do nich
Rodzaj ograniczenia
Eksport zabroniony
Import zabroniony
Zabroniony eksport w
ramach transakcji
barterowych
Wymagana rejestracja
kontraktów w
Ministerstwie Spraw
Zagranicznych
kontraktów
w Obwodowych
Komitetach
Wykonawczych i w
Mi skim Komitecie
Wykonawczym
kontraktów
w Ministerstwie Spraw
Zagranicznych
258
Zał czniki
Nazwa towaru
Grupy towarów podlegaj cych nadzorowi
- nasiona i materiał sadowniczy (szkółkarski);
- owoce i warzywa wie e i suszone;
- zbo a, słód, ziarno soi, m ka, cukier surowy, dro d e, nieaktywne, tyto
nieprzetworzony, szyszki chmielowe, ro liny u ywane do wyrobu kosmetyków i
farmaceutyków, słoma i plewy zbó , siano, koniczyna, materiały ro linne do
wyplatania, jednokomórkowce, odpady przemysłu spo ywczego, nawozy, skóry
i wyroby z nich, wełna i sier , bawełna, len, konopie, torf, opakowania, drewno
i inne wyroby mog ce przenosi szkodniki i choroby ro lin;
- artykuły kolonialne, ry , produkty przemysłu młynarskiego;
- kultury grzybów, bakterii, wirusów itp.;
- zbiory zoologiczne, botaniczne, mineralogiczne, anatomiczne
zwierz ta ywe, mi so i wyroby z mi sa, ryby, wyroby mleczarskie, produkty
pochodzenia zwierz cego, pasze zwierz ce i ro linne, tłuszcze i oleje pochodzenia
zwierz cego, przetwory z mi sa, laktoza, ciasta makaronowe nadziewane mi sem,
ryb , serem, dro d e, sosy, buliony, napoje bezalkoholowe, sól pastewna i inne pasze
dla zwierz t, leki i witaminy dla zwierz t
ródło: CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu
Rodzaj ograniczenia
Pa stwowej Inspekcji
ds. Kwarantanny Ro lin
Pa stwowej Inspekcji
Weterynaryjnej
Nr 17.
LEKI, RODKI OCHRONY RO LIN I NASIONA ZWOLNIONE Z CŁA I VAT112
Kod towarowy
0703 10 1100
0713 10 1000
z 1001
1003 00
1005
1008 20 000 1, 1008 20 000 9
1008 90
1204 00 100 1, 1204 00 100 9
1209 10 000 0
1209 29 600 0
1209 91
2833
z 2835
2903 30 330 0
2922 41 000 0
z 2923 10 000 0
2930 30
2936
2941 10
2941 20
2941 30 000 1- 2941 30 000 9
2941 40 000 1-2941 40 000 9
2941 50 000 1-2941 50 000 9
2942 00 000 0
3002 10 910 0
3002 30 000 0
3003 10 000 1, 3003 10 000 9
3003 20 000 1, 3003 20 000 9
3003 39 000 0
3003 90 100 0
3003 90 900 1, 3003 90 900 9
3004 10
3004 20
3507
3808
112
259
Nazwa towaru
Nasiona cebuli
Groch siewny
Pszenica
J czmie
Kukurydza
Proso
Pozostałe zbo owe
Nasiona lnu
Nasiona buraka cukrowego
Nasiona buraka przeznaczonego na pasz
Nasiona warzyw
Sulfaty; ałuny; nadtlenodwusiarczany
Fosfinaty i fosfonaty
Brometan
Lizyna i jej zło one estery; sole tych zwi zków
Chlorek cholinu
Metionina
Prowitaminy i witaminy, naturalne lub syntetyczne i ich pochodne, mieszanki
tych zwi zków, w tym rozcie czalniki
Penicylina i jej pochodne, sole tych zwi zków
Streptomycyna i jej pochodne; sole tych zwi zków
Tetracyklina i jej pochodne; sole tych zwi zków
Fenikochlorid i jego pochodne; sole tych zwi zków
Erytromycyna i jej pochodne; sole tych zwi zków
Pozostałe zwi zki organiczne
Hemoglobina, globuliny krwi i surowica globuliny
Szczepionki weterynaryjne
Lekarstwa zawieraj ce penicylin i jej pochodne, lub zawieraj ce
streptomycyn , lub jej pochodne
Zawieraj ce inne antybiotyki
Pozostałe, zawieraj ce hormony lub pozostałe zwi zki z pozycji towarowej
2937, ale nie zawieraj ce antybiotyków
Pozostałe, zawieraj ce jod lub zwi zki jodu
Pozostałe lekarstwa
Lekarstwa zawieraj ce penicylin i jej pochodne lub zawieraj ce
streptomycyn , lub jej pochodne
Zawieraj ce inne antybiotyki
Enzymy; preparaty zawieraj ce enzymy gdzie indziej nie nazwane
rodki owadobójcze, gryzoniobójcze, grzybobójcze, chwastobójcze,
regulatory wzrostu, rodki odka aj ce i podobne produkty w postaciach lub
opakowaniach przeznaczonych do sprzeda y detalicznej
Zgodnie z dekretem Prezydenta RB nr 462 z 28 sierpnia 2002 roku obowi zuj cym od 9 wrze nia 2002 r.
260
Nr 18.
Zał czniki
OPŁATY ZA KORZYSTANIE Z NO NIKÓW REKLAMY ZEWN6TRZNEJ
Rodzaj no nika
reklamy
Wysoko
opłat w zale no ci do rodzaju reklamy i kategorii ulic (w USD)
Kategorie ulic
Wy sza
I
II
Wy sza
I
II
Wy sza
I
II
Reklama towarów i
Reklama towarów i usług
Reklama towarów i usług
usług produkowanych
produkcji zagranicznej.
przedsi biorstw z
na terytorium Białorusi.
Informacja reklamowa o
inwestycjami zagraniczzagranicznych osobach
nymi. Informacja reklamowa Informacja reklamowa
o przedsi biorstwach
prawnych
o przedsi biorstwach z
białoruskich
inwestycjami zagranicznymi
15,0
10,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,0
5,0
3,5
Punkty reklamowe na
dachach jarzeniowe i
nie pod wietlone
- 1 m2 mi si cznie
Tablicowe konstrukcje
20,0
15,0
reklamowe, stoj ce
oddzielnie, na cianach
budynków i budów, w
tym ogrodzeniach
czasowych
- 1 m2 miesi cznie
Reklama na mi kkich
7,5
5,0
materiałach, typu
markizy
- 1 m2 mi si cznie
Reklama na
15,0
10,0
przystankach transportu
miejskiego
- 1 m2 miesi cznie
Reklama na
15,0
10,0
wspornikach fasad
budynków, słupach
latarni - 1 m2
miesi cznie
10,0
7,5
Reklama na zegarach
ulicznych - 1 m2
miesi cznie
Jarzeniowe i wietlne
15,0
10,0
punkty reklamowe na
fasadzie domów - 1 m2
mi si cznie
Reklama na rozpi tych
40,0
tkaninach – za szt. na
dob
Osobowe - 15,0
Reklama na
zewn trznych stronach Ci arowe - 25,0
rodków transportu - na
jednym rodku
transportu miesi cznie
10,0
15,0
10,0
7,5
10,0
7,5
5,0
3,0
10,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,5
7,0
5,0
7,0
5,0
7,0
5,0
3,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,0
5,0
3,0
5,0
7,5
5,0
3,5
5,0
3,5
2,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,5
5,0
3,5
30,0
Osobowe - 13,0
Ci arowe - 15,0
20,0
Osobowe - 8,0
Ci arowe - 13,0
261
Reklama na lataj cych
balonach
Reklamowoinformacyjne
stanowisko w formie
obiektu przestrzennego
- za obiekt miesi cznie
Słupy reklamowe - za
jednostk na dob
Reklama na kioskach za jednostk
miesi cznie.
Wywieszki na cianach
i wolno stoj ce do 1,5
m2 - za jednostk
miesi cznie
Plakaty reklamowe - za
jednostk miesi cznie
100,0
75,0
50,0
300,0
250,0
200,0
250,0
200,0
150,0
150,0
100,0 75,0
20,0
15,0
10,0
15,0
10,0
7,0
10,0
7,0
5,0
25,0
15,0
13,0
15,0
13,0
8,0
13,0
8,0
6,0
7,0
5,0
3,0
5,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,0
4,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,5
2,0
1,0
0,5
ródło: Mo liwo ci reklamy ulicznej towaru na Białorusi, CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu,
informacje z prasy białoruskiej.
262
Nr 19.
Zał czniki
POLSKIE PLACÓWKI NA BIAŁORUSI
Ambasada RP w Mi sku
ul. Rumiancewa 6, 220034 Mi sk
tel.: (+375 17) 288 2313, 288 2114, 288 2321
fax: (+375 17) 236 4992, 236 5389
www.embassypoland.nsys.by
Wydział Ekonomiczno-Handlowy
tel.: (+375 17) 222 4819, 220 4964, 220 2772
fax: (+375 17) 220 4974
Wydział Konsularny
ul. Kropotkina 91a, 220002 Mi sk
tel.: (+375 17) 283 2310 do 12
fax: (+375 17) 289 3255
Instytut Polski
ul. Wołodarskiego 6, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 220 6378, 220 9581
fax: (+375 17) 220 4874
Konsulat Generalny w Grodnie
ul. Budionnego 48a, 230023 Grodno
tel.: (+375 152) 751 595; 751 590
fax: (+375 152) 751 587
Konsulat Generalny w Brze ciu
ul. Kujbyszewa 34, 224030 Brze
tel.: (+375 162) 222 071; 233 202
fax: (+375 162) 203 829
Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa
Oddział w Mi sku
Storo ewskaja 5, ofis 9, 220029 Mi sk
Dyrektor Ludmiła Kostiukowicz
tel./fax: (+375 17) 234 2385,
tel. komórkowy +375 296 267 178 (w Mi sku: 8-0296 267 178)
263
Nr 20. BIAŁORUSKIE PLACÓWKI, BANKI I PRZEDSTAWICIELSTWA W POLSCE
Ambasada Republiki Białoru
ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa
tel. (022) 742 09 90, 842 52 02
tel./fax (022) 742 09 80
godz. pracy: 8.00-16.15
http://belembassy.org/poland
Wydział Konsularny
ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa
tel. (022)742 07 10
fax (022) 842 43 41
godz. pracy: 8.00-15.00
przyj cia dokumentów: 9.00-12.00
wydawanie wiz: 15.00-16.00
Wydział Ekonomiczno-Handlowy
tel. (022) 742 09 75
fax: (022) 742 09 80
Konsulat Generalny Republiki Białoru
w Białymstoku
ul. Elektryczna 9, 15-080 Białystok
tel.: (085) 744 5501
tel./fax: (085) 744 6661
Konsulat Generalny Republiki Białoru
w Gda sku
ul. Wały Piastowskie 1 pok. 905
80-855 Gda sk
tel./fax: (058) 341 0026
godz. pracy: 8.00-16.15
Konsulat RB w Białej Podlaskiej
ul. Sitnicka 77, 21-500 Biała Podlaska
tel. (0-83) 342 18 14
godz. pracy: 8.00-16.15
Polsko-Białoruska Izba HandlowoPrzemysłowa
ul. Tr backa 4, 00-074 Warszawa
tel.: (022) 827 4741, tel./fax: 630 9795
www.chamber.pl/bialorus
AB „BELARUSBANK”
ul. Bielawska 6 m. 57, 02-511 Warszawa
tel. (22) 646 0595; fax: 844 4480
AKB „PRIORBANK”
ul. Langiewicza 2/1, 02-072 Warszawa
tel/fax: (22) 825 1891
„BELINWESTBANK” OAO
ul. Krasickiego 12A, lok.1
02-611 Warszawa
tel/fax: (22) 844 3301
„BELWNEWSZEKONOMBANK”
ul. Bukowie ska 24A, pok. 118
02-703 Warszawa
tel/fax: (22) 847 5180
„BELPROMSTROJBANK”
ul. Krucza 6/14, pok. 206, 207; Warszawa
tel. (22) 621 0693
264
Nr 21.
Zał czniki
PRZEJ CIA GRANICZNE
Nazwa / adres / telefon / fax
Rodzaj ruchu
Rodzaj towarów
Kontrola
Terespol / Brze
21-550 Terespol
tel. (+48 83) 375-30-12,
375-30-60
fax: (+48 83) 375-28-24
Kukuryki / Koroszczyn
21-550 Terespol, Kukuryki
tel.(+48 83) 376-40-00,
376-40-01
fax: (+48 83) 376-41-44
Osobowy,
Autobusowy
Towary przewo one i
wywo one przez podró nych
weterynaryjna
Towarowy
weterynaryjna,
fitosanitarna
Połowce / Pieszczatka
17-240 Czeremcha
Połowce
tel. (+48 85) 685-00-10
Bobrowniki / Bierestowica
16-042 Zubki
Bobrowniki
tel. (+48 85) 718-08-08
fax: (+48 85) 718-08-09
Osobowy
Wszystkie z wył czeniem:
- Olejów pozycja 2710
- Pojazdów samochodowych
- Skóry i wyrobów skórzanych
- Tekstyliów i wyrobów
tekstylnych
Towary przewo one i
wywo one przez podró nych
weterynaryjna,
sanitarna,
fitosanitarna (od
poniedziałku do
pi tku 10-18).
Ku nica Białostocka / Bruzgi
16-123 Ku nica Białostocka
tel. (+48 85) 722-43-27,
722-43-29
fax: (+48 85) 722-40-18
Osobowy,
Autobusowy,
Towarowy
tekstylnych
tekstylnych
Osobowy,
Autobusowy,
Towarowy
brak
weterynaryjna,
fitosanitarna
Nr 22.
265
URZ6DY CELNE NA BIAŁORUSI
Brasław
211970 Obwód Witiebski, m. Brasław
ul. Dzier y skiego 85
tel.: (+375 2153) 22655
Orsza
211030 Obwód Witiebski, m. Orsza
ul. Mira 63
tel.: (+375 2161) 22581
Brze
224004 m. Brze , stacja kolejowa
tel.: (+375 162) 73884
fax: (+375 162) 38854
Oszmiany
231100 Obwód Grodnie ski, m. Oszmiany
ul. Kolasa 7
tel.: (+375 1593) 20097
Homel
246050 m. Homel, ul. Internacjonalna 30
tel.:/fax: (+375 232) 720990
Pi sk
225710 Obwód Witiebski, m. Pi sk
ul. Cziernyszewskogo 1-A
tel.: (+375 1653) 50339
Bug Zachodni
224030 m. Brze , ul. Gawriłowa 65
tel.: (+375 162) 470183
fax: 65359
Mi sk-Regional
220026 m. Mi sk, ul. Kommunisticzeskaja 11
tel.: (+375 17) 2340373
Mi sk-Central
220046 m. Mi sk, ul. Hołmogorska 57
tel.: (+375 17) 2105297
Mi sk-2
220054 m. Mi sk
lotnisko „Mi sk-2”, biuro główne
tel.: (+375 17) 2791619, 2791037
Mohylew
212648 m. Mohylew, ul. Pierwomajskaja 77
tel.: (+375 222) 228639, 220583
Mozyrz
247760 Obwód Homelski, m. Mozyrz
per. 1 Berezowyj 3
tel.: (+375 2351) 43718
Połock
211400 Obwód Witiebski, m. Połock
ul. Parkowa 24
tel.: (+375 214) 551443
Postawy
211840 Obwód Witiebski, m. Postawy
ul. Krupskiej 55
tel./fax: (+375 2155) 21004
Wierchniedwinsk
211620 Obwód Witebski, m. Wierchniedwinsk
ul. Sowieckaja 170
tel.: (+375 2151) 21636
Witebsk
210605 m. Witebsk, ul. Łazo 114
tel.: (+375 212) 242123
Woronowo
231370 Obwód Grodnienski, m. Woronowo
ul. Komunalna 9
tel.: (+375 1594) 20303
266
Nr 23.
Zał czniki
BANKI BIAŁORUSKIE
PRIORBANK -Towarzystwo Akcyjne
ul. W. Choru ej 31A, 220002 Mi sk
tel.: (+375 17) 217 34 01
www.priorbank.by
BEŁWNIESZEKONOMBANK
tel.: (+375 17) 238 12 15, 238 11 50
POISK
ul. Gamarnika 9/4, 220009 Mi sk
tel. (+375 17) 288 38 37
NARODOWY BANK BIAŁORUSKI
220004 Mi sk, ul. M. Tanka, 1a
tel.: (+375 17) 223 84 57
BIAŁORUSKI BANK PRZEMYSŁOWY
220126 Mi sk, ul. Melnikajte, 8
tel; (+375 17) 223 95 78
Wspólne Białorusko-Rosyjskie Towarzystwo
Akcyjne BIEŁGAZPROMBANK
ul. Prityckogo 60/2, 220121 Mi sk
tel.: (+375 17) 258 96 49
ABSOLUTBANK
220023 Mi sk, prosp.F.Skoriny, 95
tel.: (+375 17) 237 07 02
D2EM – BANK
220212 Mi sk, ul. Surganowa, 28
tel.: (+375 17) 219 84 44
MOSKWA MI SK
ul. Komunisticzeskaja 49, 220002 Mi sk
tel.: (+375 17) 228 63 01/02
TECHNOBANK
ul. Kropotkina 44, 220002 Mi sk
tel.: (+375 17) 283 1510
BIEŁAGROPROMBANK
ul. Olszewskogo 24, 220073 Mi sk
tel.: (+375 17) 228 50 03, 228 53 19
AKCYJNY BANK REKONWERSJI
I ROZWOJU
220037 Mi sk, prosp. Maszerowa, 23 korp.1
tel.: (+375 17) 223 57 27
BIEŁPROMSTROJBANK
Pl. Łunaczarskogo 6, 220071 Mi sk
tel.(+375 17) 2894606
MINSKI BANK TRANZYTOWY
220033 Mi sk, prosp. Partyzanski, 6a
tel. (+375 17) 213 29 00
BEŁARUSBANK
tel.: (+375 17) 220 1831
fax: (+375 17) 226 4750, 223 9100
www.belarusbank.minsk.by
ZOLOTOJ TALER
220035 Mi sk ul. Tatarskaja 3
tel. (+375 17) 226 62 98
MINSKKOMPLEKSBANK
tel.: (+375 17) 228 2050
fax: (+375 17) 228 2060
INFOBANK
220035 Mi sk, ul. Ignatenko, 11
tel.: (+375 17) 250 43 88
SLAWNEFTEBANK
220007 Mi sk, ul. Fabrycyusa, 8
tel. (+375 17) 222 07 00
BANK MI6DZYNARODOWEGO
HANDLU I INWESTYCJI
220050 Mi sk, ul. Sowetskaja, 12
tel. (+375 17) 220 68 80
ZAO COMBiełBank
200050 Mi sk
ul. K. Marksa 25
tel. (+375 17) 206 65 69
ATOM-BANK
220075 Mi sk
prosp. Partyza ski, 174
tel.: (+375 17) 219 84 82
ASTANAEKSIMBANK
220007, Mi sk, ul. Mogilewskaja, 43
tel.: (+375 17) 230 80 31
PÓŁNOCNY BANK INWESTYCYJNY
220075 Mi sk, promzona Szabany,
per. Promyszlennyj 7
tel.: (+375 17) 289 66 21
MI6DZYNARODOWY BANK REZERW
per. Promyszlennyj 11
tel.: (+375 17) 244 66 52
LOROBANK
ul. In ynierna, 25
tel.: (+375 17) 289 69 01
UBC BANK
220030 Mi sk
ul. J. Kupały, 25
tel. (+375 17) 206 69 33
Mi dzynarodowy Bank Współpracy
Gospodarczej
220075 Mi sk, ul. Selickiego 21/1
tel. (+375 17) 289 64 78, 289 64 79
BELROSBANK
220029 Mi sk, ul. Czerwona 7
tel. (+375 17) 284 84 86
AOB RATON
246000 Gomel
ul. Fiedni skiego 17
tel. (+375 232) 57 17 75
267
268
Nr 24.
Zał czniki
BIAŁORUSKIE KANCELARIE NOTARIALNE I KOLEGIA ADWOKACKIE
Białoruska Izba Notarialna
ul. Czapajewa 21, Mi sk
tel.: (+375 17) 239 4305
Obwodowe Kolegium Adwokackie
w Witebsku
ul. Sowietskaja 2a, Witebsk 210026
tel.: (+375 212) 362 472
Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna
w Brze ciu
ul. Małaja 3, Brze 224013
tel.: (+375 162) 259 243
Obwodowe Kolegium Adwokackie w Homlu
pr. Lenina 4, Homel 246050
tel.: (+375 232) 538 063
w Witebsku
ul. Prawdy 34, Witebsk 210029
tel.: (+375 212) 259 584
w Grodnie
ul. Telmana 5, Grodno
tel.: (+375 152) 448 175
w Homlu
ul. Rogaczewskaja 22, Homel 246022
tel.: (+375 232) 552 033
Miejskie Kolegium Adwokackie w Mi sku
ul. Konsomolskaja 8, Mi sk 220050
tel.: (+375 17) 226 7394
w Grodnie
Bulwar Leninskogo Komsomoła 16a, Grodno
tel.: (+375 152) 330 611, 332 991
Pierwsza Miejska Kancelaria Notarialna
w Mi sku
ul. Krasnaja 5, Mi sk 220029
tel.: (+375 17) 284 3080
w Mi sku
ul. Smoliaczkowa 9, Mi sk 220071
tel.: (+375 17) 239 7864
w Mohylewie
ul. Pierwomajskaja 20, Mohylew 220030
tel.: (+375 222) 223 631
w Brze ciu
ul. Puszkinskaja 16/1, Brze 224005
tel.: (+375 162) 236 096
w Mi sku
ul. Wokzalnaja 44a, Mi sk
tel.: (+375 17) 220 6183
w Mohylewie
ul. Pierwomajskaja 29, Mohylew212030
tel.: (+375 222) 250 050
Specjalizowane Kolegium Adwokatów
Republiki Białoru „Biełiniiurkolegia”
ul. Bogdanowicza 70, Mi sk 220100
tel.: (+375 17) 234 6800
fax: (+375 17) 234 62 31
Białoruski Zwi zek Adwokatów
ul. Kollektornaja 10, Mi sk 220048
tel.: (+375 17) 220 5040
Zwi zek Prawników Republiki Białoru
ul. Kollektornaja 10, Mi sk 220048
tel.: (+375 17) 227 5624
Nr 25.
269
POLSKIE KANCELARIE PRAWNE OBSŁUGUJ CE RYNKI WSCHODNIE
Informacyjno-Prawnicza Agencja "VIP" Sp. z o.o.
ul. Podwale 17, 00-252 Warszawa
tel. (022) 8311726
Kancelaria Prawnicza Radcy Prawnego Lecha Obary
ul. Warmi ska 28, lok.5-6, 10-545 Olsztyn
tel. (089) 5274025, 5235947
fax: (089) 5214946
Sobolewska i Wspólnicy Doradcy Prawni sp. k
ul. Ogrodowa 59, Warszawa
tel.: (022) 4331310, tel/fax: 4331387
www.smlegal.pl
Kancelaria Radców Prawnych Leszek Czarny i Wspólnicy sp.k
Skwer Kard.Wyszy skiego 5, 01-015 Warszawa
tel/fax: (022) 4360392/93
Kancelaria Prawna Kunachowicz, Slusarek i Wspólnicy
ul. Łowicka 62, 02-531 Warszawa
tel.: (022) 6464210, fax: 6462877
www.kunachowicz-slusarek.pl
BDG Consulting Kancelaria Prawnicza
tel.: (022) 8279196, fax: 827 4132
www.bdgconsulting.pl
Adwokat Jacek Czuli ski
ul. Krasi skiego115a/7, 87-100 Toru
tel/fax: 056 6225811
tel.kom.: 0601 847178
Kancelaria Radcy Prawnego
dr Kazimierza Bryka
ul. Peowiaków 10/8, 20-007 Lublin
tel/fax: 081 5345100
tel. kom.: 0296 509183
270
Nr 26.
Zał czniki
BIAŁORUSKIE STOWARZYSZENIA GOSPODARCZE
Izba Przemysłowo-Handlowa Zwi zku Polaków na Białorusi
ul. Dzier y skiego 32, 230023 Grodno
tel/fax: (+375 152) 720 097; tel.: 720 012
Polsko Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (Oddział w Mi sku)
Pr. Maszerowa 19, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 223 3551; fax: 226 9991
Mi ski Stołeczny Zwi zek Przedsi biorców i Pracodawców
ul. Serafimowicza 11, pok. 104, 106, 22033 Mi sk
tel.: (+375 17) 230 8623; tel/fax: 230 8642
e-mail: [email protected] http://www.allminsk.biz
Białoruski Zwi zek Przedsi biorców
tel.: (+375 17) 227 1109; 227 1647; fax: 227 1596
Białoruski Zwi zek Przedsi biorców i Dzier awców im. Prof. M.S. Kunjawskogo
ul. Kalwarijskaja 1-602, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 4791; tel/fax: 222 4794
e-mail: [email protected] http://www.vyales.nsys.by
Fundusz Finansowego Wspierania Przedsi biorców
ul. Serafimowicza 11, pok. 203, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 227 8960; tel/fax: 230 3953
Centrum Wspierania Przedsi biorczo ci „Centrum-XXI wiek”
ul. Serafimowicza 11, 220033 Mi sk
tel.: (+375 17) 230 8614, 227 4383
Stowarzyszenie Biznesowej Współpracy “Garant”
ul. Krasnaja 2, 220000 Mi sk
tel.: (+375 17) 2860 034; tel/fax: 236 6921
Stowarzyszenie Banków Komercyjnych
ul. Smoljaczkowa 9, 220000 Mi sk
tel.: (+375 17) 2275 841; 285 3752
Białoruskie Stowarzyszenie Mi dzynarodowych Przewo ników Samochodowych
ul. Serowa 4, 220000 Mi sk
tel.: (+375 17) 209 2600
Białoruskie Stowarzyszenie „Nieruchomo ”
ul. Rakowska 27, 220000 Mi sk
tel.: (+375 17) 234 4353
Nr 27.
FIRMY MARKETINGOWE, KONSULTINGOWE I AUDYTORSKIE
Nacionalnyj centr marketinga
i koniunktur cen
220004 Minsk, pr. Masherova 7 k. 1117A
tel/fax: (+375 17) 223 6798
XXI Vek-Konsalt
220114 Minsk, pr. Skoriny 169 - 805C
tel/fax: (+375 17) 228 7456 ...7459
http://www.xxiconsult.com
Agentstwo diełowych swiaziej OOO
220030 Minsk, ul. Kollektornaja 20a-201
tel.: (+375 17) 220 2839
Invacont Konsaltingovaja gruppa
220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 15
tel.: (+375 17) 223 5112
AKG Kvalitet Audit
Ekonomiczeskoje konsultirovanie
220026 Minsk, pereułok Bekhtereva 10
tel.: (+375 17) 210 5243; 217 4614
Kluczewyje reszenia
Konsultingovaya kompania
220012 Minsk, per. Instrumentalnyj 4-9
tel.: (+375 17) 285 7931; tel/fax: 266 4768
Aksjoma OOO
220064 Minsk, ul. Kurczatowa 7
tel/fax: (+375 17) 207 0033; 277 0415
Mi dzynarodowe Centrum Audytu
i Gospodarki
220072 Minsk, ul. Surganowa 24
tel.: (+375 17) 227 3085
Belorgkonsalt Konsaltingovaya kompania
220002 Minsk, ul. Varvasheni 77 - 343
tel.: (+375 17) 234 6882
http://www.consulting.by
Personalplus Konsultingovoje agentstwo
220005 Minsk, ul. Varvasheni 12-7
tel.: (+375 17) 284 7838; 233 9447
tel/fax: (+375 17) 284 8219
http://personalplus.br.by
Centr diełowych swiaziej OOO
220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 12
tel.: (+375 17) 211 2503; tel/fax: 211 2505
Deloitte & Touche
220030 Minsk, ul. Hercena 2
tel.: (+375 17) 211 0329; 211 0392
fax: (+375 17) 211 0344
http://www.deloitte.ru
Institut Minskgrazhdanproekt OAO
220600 Minsk, ul. Kollektornaja 20a
tel.: (+375 17) 220 9135; 220 6638
Vlasova & Partners
220114 Minsk, ul. Parnikowaja 57-2
tel/fax: (+375 17) 211 8142
http://www.vlasovaandpartners.by
Yurkonsultus OOO
220029 Minsk, ul. Cziczerina 21- 616
tel.: (+375 17) 268 7375; 268 7144
271
272
Nr 28.
Zał czniki
IZBY HANDLOWO-PRZEMYSŁOWE W POLSCE I NA BIAŁORUSI
Krajowa Izba Gospodarcza
tel.: (+48 22) 630 9600, fax: 827 4673
http://www.kig.pl
tel/fax: (+48 22) 6309 795, 8274 741
http://www.chamber.pl/bialorus
Bialskopodlaska Izba Gospodarcza
ul. Warszawska 12c, 21-500 Biała-Podlaska
tel.: (+48 83) 342 4668, fax: 343 7507
tel. kom.: (+48 605) 235 117
http://www.bpig.bialapodlaska.pl
Izba Przemysłowo-Handlowa w Białymstoku
ul. Antoniukowska 7, 15-762 Białystok
tel.: (+48 85) 652 5645; fax: 664 7411
Podlaska Izba Przemysłowo-Handlowa
ul. Katedralna 7, 08-110 Siedlce
tel/fax: (+48 25) 664 3471
Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa
tel.: (+375 17) 226 9127; fax: 226 9860
e-mail:[email protected] http://www.cci.by
Witebski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Kosmonawtow 4, 210001 Witebsk
tel.: (+375 212) 363 052
tel/fax: (+375 212) 364 674
e-mail: [email protected] , [email protected]
Homelski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Pierwomajskaja 21, 246050 Homel
tel.: (+375 232) 530 390
tel/fax: (+375 232) 558 258
http://www.cci.gomel.by
Grodzie ski Oddział Białoruskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej
ul. Sowietskaja 23, 230023 Grodno
tel.: (+375 152) 449 070
tel/fax: (+375 17) 2108 106
Mohylewski Oddział Białoruskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej
ul. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew
tel.: (+375 222) 326 850, tel/fax: 327 398
e-mail: [email protected] , [email protected]
Mi dzynarodowy S d Arbitra owy przy
Białoruskiej Izbie Handlowo-Przemysłowej
ul. J. Kolasa 65, 220113 Mi sk
tel.: (+375 17) 266 0672, fax: 266 0602
Izba Przemysłowo-Handlowa Zwi zku Polaków
na Białorusi
ul. Dzier y skiego 32, 230023 Grodno
tel/fax: (+375 152) 720 097
tel.: (+375 152) 720 012
Mi ski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. J. Kolasa 65, 220113 Mi sk
tel.: (+375 17) 2660 473, fax: 2662 604
e-mail: [email protected] http://www.tppm.by
Oddział w Mi sku
tel.: (+375 17) 2233 551, fax: 2269 991
Brzeski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Kujbyszewa 14, 224 016 Brze
tel.: (+375 162) 232 400
tel/fax: (+375 162) 223 7480
Zwi zek Polaków na Białorusi
Oddział w Mohylewie
ul. K. Libknechta 3, 212030 Mohylew
tel/fax: (+375 222) 250 586, tel.: 311 188
e-mail: [email protected] ; [email protected]
http://dompolski.can.com
Nr 29.
273
ORGANIZACJE I INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJ CE Z BIAŁORUSI
Polsko-Białoruska Izba Gospodarcza
tel./fax: (+48 22) 6309795, 8274741
tel.: (+48 22) 6309600; fax: 8274673
www.kig.pl
Biuro Promocji Gospodarczej "EuropaWschód"
Aleja 3 Maja 12, lok. 410, 00-391 Warszawa
tel./fax: (+48 22) 6225786, tel.: 6226036
e-mail: [email protected];
www.bpgew.pl
BMB Promotions Sp. z o.o.
ul. Mazowiecka 6/8, 00-048 Warszawa
tel.: (+48 22) 3319111; fax: 8273773
www.export-import.pl
Lubelski Klub Biznesu
Pl. Litewski 2, 20-080 Lublin
tel./fax: (+48 81) 5343077, 5321577
UNIDO
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Aleja Niepodległo ci 186, 00-608 Warszawa
tel.: (+48 22) 8259467; fax: 8258970
www.unido.pl
Salamon Consulting
ul. Pułaskiego 65A, 16-400 Suwalki
tel.: (+48 87) 5650099; fax: 5633400
www.salamon.net.pl
O rodek Studiów Wschodnich
ul. Koszykowa 6a, 00-564 Warszawa
tel.: (+48 22) 5258000; fax: 5258040
e-mail: info@ osw.waw.pl
www.osw.waw.pl
Euroregion Bug
Plac Niepodległo ci 1, 22-100 Chełm
tel.: (+48 82) 5630654; fax: 5630742
www.euroregion_bug.w4u.pl
Euroregion Niemen
ul. Noniewicza 10 pok.103, 16-400 Suwałki
tel.: (+48 87) 5653671; fax: 5653672
e-mail: [email protected]; www.sspen.pl
Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków
Wschodnich - Przedstawicielstwo w Warszawie
ul. Tr backa 4 pok.324, 00-074 Warszawa
tel.: (+48 22) 6309839; fax: 8289781
IKC HZ
Centrum Informacji Rynkowej
Handlu Zagranicznego
ul. urawia 4A, 00-503 Warszawa
tel.: (+48-22) 6934767, 6934555
www.ikchz.warszawa.pl
Wschodnie Towarzystwo Gospodarcze
Izba Gospodarcza
ul. Fabryczna 39/41, 15-432 Białystok
tel.: (+48 85) 6642000
Business Centre Club
Plac elaznej Bramy 10, 00-136 Warszawa
tel. (+48 22) 6253037, fax: 6218420
e-mail: biuro@ bccnet.org.pl
www.bccnet.com.pl
Polska-Wschód Konsulting Sp. z o.o.
ul. Piaskowa 15, 15-561 Białystok
tel./fax: (085) 7437019
www.wschodkonsulting.bia.pl
274
Zał czniki
Nr 30.
IMPREZY TARGOWE PBIHP PLANOWANE NA ROK 2004 i 2005
IMPREZY TARGOWE PBIHP PLANOWANE NA ROK 2004
Nazwa Targów
WIAT OPAKOWA
IV Targi Specjalistyczne
MEDYCYNA
XI Mi dzynarodowe Targ
OBRÓBKA DREWNA
VIII Mi dzynarodowe Targi
AUTOBIEŁSERVICE
VII Mi dzynarodowe Targi
STROJMARKET
III Targi Specjalistyczne
WSPÓŁCZESNE TECHNOLOGIE
I SYSTEMY
XII Targi Mi dzynarodowe
BIEŁPRODUKT
X Mi dzynarodowe Targi
Termin
21-24
wrze nia
Mi sk
20-23
wrze nia
Mi sk
28 wrze nia 1 pa dziernika
Mi sk
05-08
pa dziernika
Mi sk
26-29
pa dziernika
Mi sk
04-07
listopada
Mi sk
30 listopada 3 grudnia
Mi sk
Specyfika targów
Technologie, wyposa enie, i materiały do opakowa .
Etykiety. Oznakowanie towarów.
Urz dzenia medyczne i stomatologiczne, leki,
artykuły spo ywczo-dietetyczne, zioła.
Obrabiarki do drewna, meble, półfabrykaty elementy
wyko czeniowe, okna, drzwi, tkaniny meblowe.
Samochody, cz ci zamienne, akcesoria, serwis.
Materiały budowlane i wyko czeniowe. Systemy
grzewcze i klimatyzacyjne. Instrumenty. Technika
sanitarna.
Isystemy informatyczne dla banków.
Urz dzenia pomiarowe. Systemy przetwarzania
danych. Zabezpieczenia systemów informatycznych.
Artykuły spo ywcze i opakowania
IMPREZY TARGOWE PBIHP PLANOWANE NA ROK 2005
Nazwa Targów
Termin
Bran a
BIEŁLEGMASZ
21-25 luty
Mi sk
Przemysł lekki
BIEŁPRODUKT
15-18 marca
Mi sk
Spo ywcza
STROJEXPO
22-25 marca
Mi sk
Budowlana
BIEŁPROMEXPO
BIEŁAGRO
BUDPROGRES
PRODEXPO
Maj
Mi sk
6-8 czerwca
Mi sk
6-9 wrze nia
Mi sk
Listopad
Mi sk
Przemysł, energetyka
Rolnicza
Budowlana
Spo ywcza
275
Nr 31. IMPREZY TARGOWE OBJ6TE DOFINANSOWANIEM W RAMACH SYSTEMU
SPO-WKP W LATACH 2005-2006113
LISTA „A” - brak imprez odbywaj cych si na Białorusi
LISTA „B”
Nazwa targów
Bielagro
Budpragress
Miejsce
Mi sk
Mi sk
2005 rok
czerwiec
wrzesie
2006 rok
czerwiec
wrzesie
Bran a
Rolnictwo i przemysł rolno-spo ywczy
Budowlana
LISTA „C”
Nazwa targów
Avtobelservis
113
Miejsce
Mi sk
2005 rok
pa dziernik
2006 rok
pa dziernik
Bran a
Cz ci i akcesoria samochodowe
na podstawie komunikatu z Portalu Promocji Eksportu MGiP (www.eksporter.gov.pl) dotycz cego
ogłoszenia imprez targowo-wystawienniczych obj tych w latach 2005-2006 cz ciowym dofinansowaniem
kosztów uczestnictwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - wzrost konkurencyjno ci
przedsi biorstw - poddziałanie 2.2.2.
276
Nr 32.
Zał czniki
BIAŁORUSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW
TEKHNIKA I KOMMUNIKATSII (TIK) (Technnics and Communications)
EXHIBITION COMPANY
tel.: (+375 17) 226 9014, 2226 9017
fax: (+375 17) 223 3386
http://www.tc.by
MINSKEXPO
Prospekt Maszerowa 14, 220035, Mi sk
tel.: (+375 17) 226 9135; fax: (+375 17 226 9192
www.minskexpo.com.by
BELEXPO NATIONAL EXHIBITION CENTER
Melnikaite 4-510, 220044 Mi sk
tel.: (+375 17) 223 5555; fax: (+375 17) 223 6011
www.belexpo.open.by
NVC BELEXPO
J.Kupały 27, 220060 Mi sk
tel.: (+375 17) 234 0342, 234 3009
fax: (+375 17) 234 2678, 250 2586, 234 0221
www.belexpo.by
EXPOFORUM
K. Libknechta 68-806, 220036 Mi sk
tel.: (+375 17) 256 7611, 256 5975
fax: (+375 17) 213 5636, 256 4903, 220 3123
www.expoforum.minsk.by
BIAŁORUSKA IZBA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWA
tel.: (+375 17) 226 9422; tel./fax: (+375 17) 226 9143
kontakt: Alexander Ogryzkov
www.cci.by
ASUNTA SM
Pr. Gazety Pravda 25, 220023 Mi sk, P.O. Box 97
tel./fax: (+375 17) 283 1693, 283 1694
www.belarus.net/minsk_ev/belhouse99
Nr 33.
POLSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW ZA GRANIC
EXPO Biuro Promocji Zagranicznej
ul. Kijowska 1; 03-738 Warszawa
tel. (022) 8138085 do 87, 8138092
tel./fax: (022) 6771439
www.bpz-expo.pl
ELTAR Organizacja Wystaw i Targów
Budowa Stoisk Targowych
ul. Garibaldiego 4 lok. 18A; 04-078 Warszawa
tel.: (022) 6172555, 6173323, 6172648,6171202
fax: (022) 6170733
www.eltar-targi.com.pl
Centrum Promocji
tel.: (022) 6309611, 6309740
fax: (022) 8279478, 6309782
www.kig.pl/cp
Biuro Współpracy z Zagranic
tel.: (022) 6309609/00; fax: (022) 8284199
www.kig.pl
POLEXPO Exhibitions Sp. z o.o.
ul. Bohdanowicza 13, 02-127 Warszawa
tel.: (022) 6581818, 6581819; fax: (022) 8220979
www.polexpo.pl
Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich
ul. Ko ciuszki 76; 16-400 Suwałki
tel.: (087) 5632600, fax:5632602
www.plig.org.pl
PHU „VOYTEX”
ul. w.Wincentego 85; 02-291 Warszawa
tel/fax: 022 8117896
277
278
Nr 34.
Zał czniki
INSTYTUCJE WSPIERAJ CE POLSKICH EKSPORTERÓW
MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY
Departament Inwestycji Zagranicznych
i Promocji Eksportu
www.mgpips.gov.pl
BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO
Departament Operacji Zagranicznych
Aleje Jerozolimskie 7,
00-955 Warszawa 15, skr. poczt. 41
tel.: (022) 5229230 do 34; fax: 5229128
www.bgk.com.pl
Wydziały MGiP:
Wydział Finansowych Instrumentów
Wspierania Eksportu, Planowania i Analiz
tel.: (022) 6934710, 6934712, 6934713
fax: 6934024
Wydział Targów i Placówek
tel.: (022) 6934707; fax: 6934024
KUKE S.A. Korporacja Ubezpiecze
Kredytów Eksportowych, Spółka Akcyjna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel.: (022) 3568300, 3130110
fax: (022) 3130119/20,
www.kuke.com.pl
Wydział Systemu Informacji i Promocji
Eksportu
tel.: (022) 6934705; 6934706
fax: (022) 6934024
Zwi zek Banków Polskich
ul. Smolna 10a; 00-375 Warszawa
tel.: (022) 8281409; fax: 8281406
www.zbp.pl
MINISTERSTWO FINANSÓW
Departament Polityki Zagranicznej
ul. wi tokrzyska 12, 00-916 Warszawa
tel.: (022) 6944877; fax: 8266544
www.mf.gov.pl
Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci
ul. Pa ska 81/83, 00-834 Warszawa
tel.: (022) 4328080
fax: (0 22) 4328620, 4328404
www.parp.gov.pl
Nr 35.
WOLNE STREFY EKONOMICZNE
Wolna Strefa Ekonomiczna „BRZE ”
ul. Komunisticzeskaja 23, 224030 Brze
tel.: (+375 162) 204631
fax: (+375 162) 200883
www.bres-region.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „GRODNOINVEST”
ul. Dzier y skiego 2/1 230023 Grodno
tel. (+375 152) 771176/128
fax. (+375 152) 771176
www.invest.grodno.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „HOMEL - RATON”
ul. Fiedinninskaja 17, 246028 Homel
tel.: (+375 232) 582720/790
fax: (+375 232) 582721
www.gomelraton.com
Wolna Strefa Ekonomiczna „MI SK”
Pr.Partizanskij 12a m.8, 220050 Mi sk
tel./fax: (+375 17) 2274696
e-mail: [email protected]; [email protected]
www.fezminsk.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „MOHYLEW”
ul. Leniniska 63, 212030 Mohylew
tel.: (+375 296) 976866
fax: (+375 222) 225389
www.region.mogilev.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „WITEBSK”
ul. Petrusia Browki, 210605 Witebsk
tel./fax: (+375 212) 260802
279
280
Nr 36.
Zał czniki
LINIE LOTNICZE
Pa stwowe Przedsi biorstwo
„Centralna Agencja Lotniczych Poł cze ”
tel./fax: (+375 17) 222 5845
Air Baltic Corporation SAI / Estonian Air
ul. Bogdanowicza 11, 220029 Mi sk
tel.: (+375 17) 279 2333
fax: (+375 17) 234 2376
Narodowe Linie Lotnicze „Bieławia”
ul. Nemiga 14, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 229 2290
fax: (+375 17) 2292383
Austrian Airlines / Swiss Air
tel.: (+375 17) 289 1970
fax: (+375 17) 226 90 29
Linie Lotnicze „Transawijaeksport”
ul. Zachorowa 44, 220034 Mi sk
tel.: (+375 17) 276 8903, 210 0131
fax: (+375 17) 227 5101, 210 0130
EL AL National Airlines of Israel
ul. Komsomolskaja 8/18, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 211 2606
fax: (+375 17) 211 2607
Linie Lotnicze „Techawijaserwis”
ul. Awakiana 30a, 220065 Mi sk
tel.: (+375 17) 213 1125
fax: (+375 17) 217 4300
Lithuanian Airlines
tel. (+375 17) 210 4888
fax: (+375 17) 220 5978
Pa stwowe Przedsi biorstwo „Homelawija”
Lotnisko, 246011 Homel
tel.: (+375 232) 531 415, 946 518, 536 603
fax: (+375 232) 531 162, 536 603
LOT Polskie Linie Lotnicze
tel.: (+375 17) 226 6628
fax: (+375 17) 226 6753
Pa stwowe Przedsi biorstwo
„Aeroport Mohylew”
Lotnisko, 213125 Mohylew
tel.: (+375 222) 945 211
fax: (+375 222) 266 270
LUFTHANSA AG
tel.: (+375 17) 231 1186
fax: (+375 17) 284 3858
MOGILEWAVIA
213125 Mohylew
tel.: (+375 222) 257 038
fax: (+375 222) 266 268
Transaero
tel.: (+375 17) 289 1111, 226 9102
fax: (+375 17) 289 1452
National Enterprise
„Air Communications Central Agency”
ul. Szkalowa 38, 220065 Mi sk
tel./fax: (+375 17) 222 5845
Nr 37.
HOTELE
“WESTA”
Krupskoi 16; 224005 Brze
tel.: (+375 162) 237 378; 37 169
fax: (+375 162) 237 839
“HOMEL”
pl. Priwokzalnaja 1, Homel
tel.: (+375 232) 553 245
“TURIST”
pr. Kupały 63; 230026 Grodno
tel.: (+375 152) 265 520;
tel/fax: (+375 152) 269 873
“TURIST”
pl. Puszkina 6; 212006 Mohylew
tel.: (+375 222) 445 655
fax: (+375 222) 227 020
“BELARUS”
ul. Storo ewskaja 15; 220002 Mi sk
tel.: (+375 17) 209 7537; 209 7693
fax: (+375 17) 209 7650;
“MINSK”
pr. F. Skoryny 11, 22050 Mi sk
tel.: (+375 17) 209 90 00/80/76
fax: (+375 17) 209 9111; 209 9063
http://www.hotelminsk.by
“ORBITA”
pr. Puszkina 39; 220092 Mi sk
tel.: (+375 17) 252 3208/3988/3933;
tel/fax: (+375 17) 257 14 20
http://www.belarustourist.minsk.by
“PLANETA”
pr. Maszerowa 31, 220122 Mi sk
tel.: (+375 17) 223 8587; 226 7853
tel/fax: (+375 17) 226 7855
“WITEBSK”
ul. Zamkowaja 5/2a, 210026 Witebsk
tel.: (+375 212) 372 630/835; 377 280
fax: (+375 212) 369 536
http://www.bs.com.by/hotel_vitebsk
“JUBILEJNAJA”
tel.: (+375 17) 226 9023/24
fax: (+375 17) 226 9171
281
282
Nr 38.
Zał czniki
AGENCJE TURYSTYCZNE
ALATAN TOUR
ul. J. Kupały 21, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 3261, fax: 226 1304
ALFA-TUR
pr. Masherowa 23/1, 220004 Mi sk
tel/fax: (+375 17) 226 7150/78; 209 4214
http://alphatour.by
ANIKUS TczUP
ul. Czkałowa 12-109, 220039 Mi sk
tel.: (+375 17) 278 8530, fax: 278 3482
BEL-ORIENTIR
ul. W. Horu ej 24, kor. 2, 220123 Mi sk
tel.: (+375 17) 234 8223, fax: 234 2551
http://www.bel-orientir.ru
BELINTOURIST
tel.: (+375 17) 226 9840, fax: 223 1143
http://www.belintourist.by
BELORUSSKIJ SPUTNIK
ul. Kalwarijskaja 1-303, 220004 Mi sk
tel/fax: (+375 17) 222 3862/3746/47
http://www.sputnik.by
BELARUSTURIST
pr. Zmaszerowa 19A, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 211 2725, fax: 226 9421
http://www.belarustourist.net
DABAKKO-TUR
ul. K. Marxa 40 ofis 11, 220005 Mi sk
tel.: (+375 17) 222 3520, tel/fax: 210 4717
http://www.dabakko.com
EKOLOGIJATUR
ul. Gorodskoi val 8, 220050 Mi sk
tel.: (+375 17) 210 4999; 227 6981
http://www.ecologiatour.com
EKSTRATUR
ul. Kalwarijskaja 1 - 700, 220004 Mi sk
tel/fax: (+375 17) 223 5845
http://www.extratour.by.ru
GALAR-EXPO
ul. K. Marksa 34 - 14, 220013 Mi sk
tel.: (+375 17) 206 6810/5492
http://www.galar-expo.com
GELENA
pl. Swobody 17 - 508, 220030 Mi sk
tel.: (+375 17) 223 6175, fax: 209 4923
SAKUB
ul. Kulman 18, 220040 Mi sk
tel.: (+375 17) 202 1020, fax: 202 1038
http://www.sakub.com
SMOK TRAVEL
pr. Skoryny 40, 220005 Mi sk
tel.: (+375 17) 284 7474, fax: 284 6766
http://www.smoktravel.com
SUNNYTRAVEL
pr. Skoryny 36 - 36, 220005 Mi sk
tel.: (+375 17) 210 0123, fax: 210 4441
http://www.sunnytravel.by
VIAPOL
ul. Lenina 9, of. 10, 220000 Mi sk
tel.: (+375 17) 206 6169, fax: 289 1539
http://viapol.info
VNESZINTURIST
ul. Melnikaite 8, 220004 Mi sk
tel.: (+375 17) 206 4656/6891, fax: 211 2703
http://www.vneshintourist.net
Nr 39.
283
INFORMACJE NA STRONACH INTERNETOWYCH
Adres internetowy
Firma (wła ciciel strony)
AMBASADY
Ambasada RP w Mi sku
Wydział EkonomicznoHandlowy
Zakres usług i informacji; j zyk114
Aktualno ci, serwis prasowy, handel,
warunki dost pu do rynku, wystawy,
targi, ofery współpracy, adresy i
informacje, strony internetowe
POLSKO-BIALORUSKIE SERWISY
www.bialorus.pl
Centrum Edukacji
Obywatelskiej PolskaBiałoru
www.president.gov.by
Kancelaria Prezydenta RB
www.nbrb.by
Narodowy Bank Białorusi
www.mfa.gov.by
Ministerstwo Spraw
Zagranicznych
Ministerstwo rodowiska
Naturalnego
Serwis informacyjny: polityka,
gospodarka, handel, przemysł,
finanse, prawodawstwo, media,
marketing, katalog firm
P
B
Konstytucja, prawodawstwo,
projekty ustaw, deputowani, serwer
informacyjny
System bankowy, statystyka, bilans
płatniczy, rynki finansowe, kursy
walutowe, stopy dyskontowe,
informacje prasowe
Bie ce informacje nt. współpracy
mi dzynarodowej
Bie ce informacje nt. polityki
pa stwa, realizowanych projektów
inwestycyjnych
Bie ce informacje nt. sytuacji
rolnictwa, wska niki, projekty
inwestycyjne
Wiadomo ci z zakresu
telekomunikacji
Informacje nt. wska ników mikro- i
makroekonomicznych
Informacje nt. sytuacji socjalnej
pa stwa
B
A
ORGANY PA STWOWE
www.president.gov.by/Minpriroda
http://mshp.minsk.by
Ministerstwo Rolnictwa
www.mpt.gov.by
Ministerstwo Poczty i
Telekomunikacji
Ministerstwo Statystyki
www.president.gov.by/Minstat
www.ssf.gov.by
Ministerstwo Pracy i Polityki
Socjalnej
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
B
A
OGÓLNE INFORMACJE O BIAŁORUSI
http://wiem.onet.pl
Portal internetowy Onet.pl
www.ac.by
Portal www-interesting sites
in & about Belarus
CIA (Central Intelligence
Agency)
Gery Design & Redakcja
Europa.gery.pl
www.odci.gov
www.europa.gery.pl
114
R- rosyjski, B- białoruski, A-angielski, P- polski
Ogólne informacje o Białorusi:
mapy, geografia, gospodarka
Serwis najwa niejszych stron
internetowych na Białorusi
Ogólne informacje o Białorusi
P
A
Ogólne informacje o Białorusi
P
A
284
Zał czniki
www.evmaps.com.by
HSA & Co. 2001
Mapy, plany miast, historia
www.plig.org.pl
Polsko-Litewska Izba
Gospodarcza Rynków
Wschodnich
Polsko-Białoruska Izba
Handlowo-Przemysłowa
Oferty wspólpracy z Białorusi
www.przetargi.pldg.pl
Baza przetargów
www.chci.7net.pl
Centrum Handlu ze
Wschodem
Izba HandlowoPrzemysłowa w Rzeszowie
Serwis Mother Earth Travel
www.iph.rzeszów.org.pl
http://motherearthtravel.com/belarus
B
A
P
Certyfikaty, informacje dot.
podejmowania działalno ci
gospodarczej na Białorusi, pomoc w
obsłudze prawnej.
Informacje o przetargach na
Białorusi
Oferty współpracy firm
białoruskich
Ogólne informacje biznesowe
P
Informacje turystyczne
A
P
P
P
INFORMACJE BIZNESOWE
www.vlasovaandpartners.by
Kancelaria Prawna
www.belarus.net
www- Server Mi sk,
Białoru
www.newnations.com
International Industrial
Information Ltd.; UK
www.bisnis.doc.gov
Business Information Service
for the Newly Independent
States
www.delobelarus.com
Magazyn ekonomiczny
B&B, Mi sk
www.psm.pl
Pierwszy Serwis
Mi dzynarodowy Transportu
i Spedycji
www.politicalresources.net/belarus.htm Newspaper Service on the
Internet
www.charter97.org
Serwis informacyjny
Charter97
www.ipm.by
www.osw.waw.pl
www.case.com.pl
www.un.minsk.by
Instytut Prywatyzacji i
Zarz dzania
Wolne strefy ekonomiczne,
zakładanie spółek, prowadzenie
działalno ci gospodarczej, usługi
prawne
Biznesowy serwis informacyjny;
bie ce informacje gosp.
Informator ekonomiczny
Informacje o krajach WNP
P
A
R
B
A
R
A
R
A
Informacje nt. gospodarki, biznesu
Informacje nt. transportu we
wszystkich pa stwach europejskich
P
Informacje polityczno-gospodarcze
A
Bie ce informacje społecznogospodarcze wraz z archiwum
B
A
R
R
A
Informacje ekonomiczne dot.
gospodarki Białorusi, analizy
miesi czne i kwartalne, oferty
szkole
O rodek Studiów Wschodnich Informacje nt. rynków wschodnich
Centrum Analiz SpołecznoBiuletyny, projekty bagdawcze,
Ekonomicznych
raporty i opracowania z rynków
krajów transformuj cych
gospodark
ONZ
Organizacje systemu ONZ
P
P
A
A
B
285
GAZETY
www.belarustoday.info
www.bdg.by
www.investgazeta.net
www.neg.by
www.br.minsk.by
www.respublika.info
„Belarus Today”- gazeta w
j zyku angielskim i
Belarussian Delovaya
Gazeta- w j zyku rosyjskim
„Investgazeta”- gazeta w
j zyku rosyjskim
„Nacjonalnaja
Ekonomiczeskaja Gazieta”
„Biełoruskij Rynok”
„Respublika”
WYSZUKIWARKI
www.b2b.by
www.kontakt.by
www.kontakt.minsk.by
www.infoline.by
www.biznes-karta.ru
www.bp.by
www.idei.solo.by
Bie ce informacje społecznogospodarcze
Bie ce informacje z kraju i
zagranicy
Informacje biznesowe
R
A
R
R
286
Bibliografia
XIV.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
BIBLIOGRAFIA
Belarus Investment Profile 2003, Information Centre of the Ministry of Foreign Affairs of the
Republic of Belarus, Mi sk 2003
Belarus is your economic partner 2003, Information Centre of the Ministry of Foreign
Affairs of the Republic of Belarus, Mi sk 2003
Belarus Fact, Kavaler Publishers, Mi sk 2003
Belarus XXI, elektroniczna wersja katalogu, Mi sk 2003
Belarus – the Third Sector. People, culture, language,East European Democratic CentreIDEE, Warsaw-Minsk 2002
Białoru w liczbach 2003, Ministerstwo Statystyki i Analizy RB, Mi sk 2003
Bie kowski W., Grabowiecki J., Wnorowski H., Współpraca transgraniczna Polski z krajami
bałtyckimi, Białorusi i Rosj – Obwód Kaliningradzki. Uwarunkowania i perspektywy
rozwoju, PTE i Uniwersytet w Białtmstoku, Białystok 2002
Borko H., Białoru jako gospodarczy partner Polski, w: Gazeta Finansowa, marzec 2002
Borko H., Implikacje integracji Polski z Uni Europejsk dla stosunków gospodarczych
Polski z Litw , Białorusi i Ukrain , w: Ekonomika. Prace Naukowe Nr 2/6/2002
(red. naukowa J. Misala), Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, Radom 2002
Borko H., Paneuropean economic cooperation and its implications for the crossborder
economic cooperation of Poland and Ukraine and Belarus, 10th General Conference of
EADI, 19-21 September 2002, Ljubljana, Slovenia
Borko H., Polska-Białoru : dlaczego jest a tak le? Gazeta Finansowa Nr 50/grudzie 2003
Borko H., Czynniki i charakter transformacji systemowej zachodz cej w krajach Europy
rodkowo-Wschodniej w ostatnich latach, KBN/SGH (opracowanie w ramach realizacji
projektu badawczego – promotorskiego Nr 1 H02C 035 26 na podstawie decyzji Ministra
Nauki Nr 0703/H02/2004/26), Warszawa czerwiec 2004
Brixiova Z., Economic Transition in Belarus: Achievements and Challenges, IMF,
11.07.2004
Chwalej W., Funk J., Tynel A., Podstawy prawa gospodarczego Rosji, Białorusi, Ukrainy,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2000
Clement H, Stosunki gospodarcze nowych s siadów z Uni Europejsk na przykładzie
Białorusi i Ukrainy, Instytut Europy Wschodniej, Monachium 2004
Comiesi czna analiza gospodarki Białorusi, Nr 1-7/2004 r. IPM, Mi sk 2004
Economic Survey of Europe 2002 i 2003, EEC UN, Genewa 2002 i 2003
Ekonomika Białorusi. Tendencje, oceny, prognozy, I i II kwartał 2004, CASE/IPM, Mi sk
2004
Euromoney, March 2003
Fact Sheet: Belarus 2003, BISNIS, 2004 w: www.bisnis.doc.gov/bisnis/bisdoc/0310Belarus
Gurbiel R., Przepływ kapitału Polska-Wschód, wykład na Studia Podyplomowe Handlu ze
Wschodem, WSzHiP, Warszawa 2002
IMF Country Report No. 03/119, April 2003
IMF Country Report No. 04/139, May 2004
287
26. Informacje praktyczne dla współpracuj cych z rynkami wschodnimi, w: Rynek-Wschodni
Partnerzy Nr 5(77)2002, IKC, CIR HZ
27. Interesy zagranicznych inwestorów, w: Wschód-Zachód Nr 7-8/2002
28. Inwestycje zagraniczne na rynkach wschodnich, w: Rynek-Wschodni Partnerzy
Nr 9(69)2001, IKC, CIR HZ
29. Kierunki pieni no-kredytowej polityki RB na 2004 r., NBB, Mi sk 2004
30. Kodeks bankowy Republiki Białoru /2000/
31. Kodeks inwestycyjny Republiki Białoru /2001/
32. Krkoska L., Financing Capital Formation in Central and Eastern Europe: How Important is
Foreign Direct Investment? UNIDO, Vienna, Austria 2003
33. Kwartalniki Statystyki Mi dzynarodowej 2004, (Nr 1 i 2), GUS, Warszawa 2004
34. Lutkowski K., Transformacja systemu finansowego w krajach Europy rodkowej i
Wschodniej. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1999
35. Mały Rocznik Statystyczny Polski 2004, GUS, Warszawa 2004 (CD-ROM)
36. Materiały informacyjne i raporty O rodka Studiów Wschodnich, www.osw.waw.pl
37. Materiały informacyjne Narodowego Banku Białorusi z 2003 roku
38. Materiały informacyjne i prawne Narodowego Centrum Prawnej Informacji Republiki
Białoru
39. Materiały informacyjne Vlasova & Partners Law Firm (2004)
40. Materiały informacyjne Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej
41. Materiały informacyjne Ambasady Republiki Białoru w Polsce
42. Materiały informacyjne www.bielarus.pl
43. Materiały informacyjne Biełaruskaja Dieławaja Gazieta, www.bdg.press.net.by
44. Materiały informacyjne Wydziału EH Mi sk (www.embassypoland.nsys.by/wehcontent)
45. Materiały informacyjne Portalu Promocji Eksportu MGiP (www.eksporter.gov.pl)
46. Materiały informacyjne z II Konferencji Gospodarczej – Polska-Rynki Wschodnie-Unia
Europejska. Szanse dla przedsi biorstw, pod patronatem KIG, UNIDO, FORUM, Warszawa
10 pa dziernika 2003 r.
47. Materiały informacyjne z II Mi dzynarodowej Konferencji EXPO WSCHÓD 2004 „WEST
GOES EAST”, organizator: Studenckie Koło Naukowe, Katedra Transportu, SGH,
Warszawa 11 maja 2004 r.
48. Memorandum of Economic and Financial Policies for the Period April 1 - Septemebr 30,
2001, under the Staff-Monitored Program, Letter of intent signed by Prime Minister of RB
and Governor of NBB and Memorandum signed by Minister of Finance of RB and Governor
of the NBB, April 13, 2001
49. Nations in Transit 2002, Freedom House 2003
50. Notatka informacyjna na temat zaanga owania kapitału zagranicznego w gospodark
Republiki Białoru , Stanisław Pohoryło, Marek Socha, WEH Mi sk, 3 czerwca 2001
51. Nowa Europa – raport z transformacji, XIII Forum Ekonomiczne, Instytut Wschodni,
Krynica 4-6 wrze nia 2003
52. Odprawa celna i kontrola towarów z krajów trzecich wwo onych na terytorium Białorusi, w:
Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 12(60)2000, IKC, CIR HZ
53. Oniszczuk W., Czynniki zewn trzne transformacji gospodarki Rosji. Handel zagraniczny,
kapitał zagraniczny, transfer technologii, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2002
54. Pa stwowa rejestracja podmiotów gospodarczych na Białorusi, Rynek - Wschodni Partnerzy
Nr 6(42)1999, IKC, CIR HZ
288
Bibliografia
55. Pa stwowa rejestracja przedsi biorstw z inwestycjami zagranicznymi na Białorusi, w: Rynek
- Wschodni Partnerzy Nr 4(40)1999, IKC, CIR HZ
56. Perspektywy rozwoju Kolei Białoruskich, w: Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 12(72)2001,
IKC, CIR HZ
57. Pieriegud J, Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegl d
Kolejowy nr 3/2000
58. Poradnik eksportera artykułów rolno-spo ywczych - Białoru , El bieta Bodio, Andrzej
B czyk, Centrum Naukowo-Wdro eniowe SGGW, Warszawa
59. Republic of Belarus in figures, Short Statistical book, Ministry of Statistics and Analysis of
the Republic of Belarus, Minsk 2004
60. Republika Białoru , raporty i opracowania przedstawicieli MFW z 27 marca 2003 roku (III
cz ci)
61. Respublika Dzieławaja (24 lipca 2003 r.)
62. Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analizy RB, Mi sk 2004
63. Ro ciszewski M., Polish Eastern Border, Polish Academy of Sciences, Warsaw 1997
64. Ruch graniczny i wydatki cudzoziemców w polsce oraz Polaków za granic w I półroczu
2003 r., GUS, Departament Statystyki Gospodarczej, Warszawa 2003
65. Rymarczyk J. (red. naukowa), Handel zagraniczny. Organizacja i technika, PWE, Warszawa
2002
66. Rynek-Wschodni Partnerzy, Nr 1-7/2004, IKiCHZ, Warszawa 2004
67. Specjalna strefa ekonomiczna „Mi sk” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy
Nr 11(59)2000, IKC, CIR HZ
68. Sprawozdanie z działalno ci Wydziału Ekonomiczno-Handlowego w 2002 roku, Ambasada
RP w Republice Białoru , Mi sk, 2002-2003
69. Transition in Eastern Europe – 15 years after, UNIDO, Vienna, Austria
70. Utworzenie SSE „Mohylew” na Białorusi, w: Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 6(78) 2002,
IKC, CIR HZ
71. Wolna strefa Ekonomiczna „Homel-Raton” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy
Nr (57)2000, IKC, CIR HZ
72. World Development Indicators 2001, World Bank,Washington, D.C. 2001
73. World Development Indicators 2003, World Bank,Washington, D.C. 2003
74. Wspólne przedsi biorstwa na Białorusi - zakładanie i likwidacja, w: Rynek - Wschodni
Partnerzy Nr 7(55)2000, IKC, CIR HZ
75. W SEZ „Minsk” budiet swój bank, w: Biełoruskij Rynok Nr 38/2001
76. Zasoby surowców mineralnych na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 3(39)1999,
IKC, CIR HZ
77. ukowski M., Transformacja systemu bankowego. Białoru , Rosja, Ukraina, Oficyna
Wydawnicza SGH, Warszawa 1998
BIAŁORU
Przewodnik dla przedsi biorców
SUPLEMENT
do wydania czwartego
Warszawa, maj 2005
289
290
Suplement
ZAWARTO
SUPLEMENTU
I.
Gospodarka........................................................................................................... 291
II.
Przekształcenia strukturalne .............................................................................. 294
III. Finanse................................................................................................................... 296
IV. System podatkowy ............................................................................................... 301
V.
Handel zagraniczny ............................................................................................. 302
VI. Inwestycje zagraniczne........................................................................................ 307
VII. Współpraca gospodarcza z Polsk ..................................................................... 311
291
I.
GOSPODARKA
W latach 2000-2003 realny wzrost Produktu Krajowego Brutto (PKB) Białorusi
wynosił odpowiednio: 5,8 %, 4,7 %, 5 % i 6,8 %. Według danych Ministerstwa
Statystyki i Analiz Republiki Białorusi w 2004 roku PKB zwi kszył si o 11 %,
natomiast prognozy na 2005 rok przewiduj wzrost w przedziale 8 - 10 %. Z kolei z
wylicze niezale nych ekspertów MFW wynika, i realny wzrost PKB w 2004 roku
wyniósł 6,4 %, a w 2005 roku powinien osi gn 5,5 %.
Rys 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2004 (rok poprzedni = 100)
%
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
-12
11,4
11,0
9,0
8,4
5,8
3,4
2,8
1995
1996
1997
1998
1999
2000
6,8
4,7
5,0
2001
2002
2003
2004
2005p
-10,4
dla 2005 roku – prognoza.
7ródło: na podstawie danych MinStat Białorusi.
Z danych białoruskich instytucji statystycznych wynika, i wzrost PKB w 2004 roku
miał miejsce m.in. dzi ki zwi kszeniu produkcji przemysłu i rolnictwa oraz polityce
wspierania gospodarki kredytami rz dowymi. Wzrost PKB w I kwartale 2005 roku
wynosił ok. 9,6 %, przy zachowaniu pozostałych wska ników na takim poziomie jak w
2004 roku.
Dane statystyczne za 2004 rok wskazuj na do znaczny wzrost PKB w cenach
bie cych, z 36,5 bln BYR w 2003 roku do 49,4 bln BYR. Nast piło równie
zwi kszenie wielko ci PKB w przeliczeniu na 1 mieszka ca z 3703 tys. BYR do 5033
tys. BYR. W I kwartale 2005 roku warto PKB wyniosła 12,1 bln BYR, co jak ju
wy ej wspomniano stanowiło wzrost o 9,6 % w porównaniu do I kwartału 2004 roku.
292
Suplement
Rys. 2. Dynamika podstawowych wska ników makroekonomicznych gospodarki
białoruskiej (rok poprzedni=100%)
PKB
125
120
115
110
105
100
95
Sprzeda detaliczna
Nakłady inwestycyjne
2003
Produkcja przemysłu
Produkcja rolnicza
2004
2005 - I kwartał
ródło: opracowanie własne na podstawie białoruskich danych statystycznych
W latach 2003-2004 w strukturze PKB Białorusi zaszły nieznaczne zmiany. Spadł
udział przemysłu z 30,1 % do 26,8 %, udział rolnictwa zmniejszył si z 9,8 % do
poziomu 8,9 %, obni ył si tak e udział transportu i ł czno ci – z 12,2 % w 2003 roku
do 9,8 % w 2004 roku. Udział kategorii „pozostałe bran e” w strukturze PKB wzrósł z
15,5 % w 2003 roku do 24 % w roku 2004 (rys. 3).
Tabela 1. Produkt Krajowy Brutto Białorusi w latach 1995-2004
(w rublach białoruskich – BYR)
PKB:
1995 1996 1997 1998
1999
2000 2001 2002 2003 2004
w cenach bie cych
121403 191839 366830 702161 3026064 91341) 17173 26138 36565 49445
w mld BYR
per capita
w tys. BYR
1)
11909
18883
36257
69714
301545
9131)
1722
2634
3703
5033
z uwzgl dnieniem denominacji (1 : 1000);
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB – dane z kwietnia 2005 r.
W gospodarce Białorusi nast pił tak e do znaczny spadek inflacji z poziomu
25,4 % w 2003 roku do 14 % w 2004 roku. W I kwartale 2005 roku inflacja
wyniosła 2,7 %.
293
Rys. 3. Struktura PKB Białorusi w 2004 roku
Przemysł
14,2%
26,8%
Budownictwo
T ransport i ł czno
24,0%
8,9%
9,8%
9,8%
Pozostałe bran e
6,5%
Podatki na produkty, usługi i na
import
ródło: opracowanie własne według danych MinStat RB z kwietnia 2005 roku.
Na koniec 2004 roku w Białorusi zarejestrowanych było 83,0 tys. bezrobotnych, co
stanowiło zaledwie 1,9 % osób aktywnych zawodowo. Stan ten utrzymywał si tak e w
I kwartale 2005 roku, kiedy to liczba osób bez pracy wynosiła rednio 82,2 tys. osób.
Według danych za luty 2005 roku najwi cej bezrobotnych zarejestrowanych było w
obwodzie homelskim (14,2 tys.), witebskim (13,4 tys.) oraz brzeskim (13,2 tys.),
najmniej za w Mi sku i obwodzie grodzie skim (po 10,1 tys.).
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB rednia płaca w styczniu 2005
roku wynosiła 398.172 BYR, a w lutym 400.427 BYR*. Realny wzrost wynagrodze
w 2004 roku wyniósł 37,9 %.
Tabela 2. Dynamika dochodów i płacy w wybranych krajach WNP w latach 2000-2004
Wyszczególnienie
Kraj
Białoru
PKB na 1 mieszka ca (w USD) Rosja
Ukraina
Białoru
rednia płaca (w USD)
Rosja
Ukraina
2000
2001
1309 1316
1778 2111
632
777
49,9 77,8
79,0 107,5
42,4 58,7
2002
2003
2004
1600 1972 2458
2395 3020 4016
875 1032 1293
98,6 117,6 161,0
137,2 187,2 237,0
70,2 86,7 108,5
2005
(prognoza)
2992
4750
1589
170,0
255,0
140,0
ródło: Ekonomiczne Komentarze. Białoru , Kazachstan, Rosja, Ukraina, Nr 1(3)2005, s. 24.
Jak wynika z powy szej tabeli, zarówno wielko PKB jak i redniej płacy na
1 mieszka ca jest na Białorusi wy sza ni na Ukrainie, natomiast ci gle jeszcze
ust puje Rosji.
*
redni kurs walutowy z lutego 2005 roku 1 USD = 2150 BYR.
294
Suplement
II. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE
Do ko ca 2004 roku przekształceniom strukturalnym na terenie Białorusi poddano
4054 przedsi biorstwa pa stwowe, w tym 1061 podmiotów zarz dzanych centralnie
(maj cych tzw. republika sk form własno ci) i 2993 przedsi biorstw komunalnych
(zarz dzanych na szczeblu lokalnym). Spo ród wszystkich tych przedsi biorstw 1936
przekształcono w spółki akcyjne, 724 zostały wykupione przez kolektywy
pracownicze, 419 sprzedano na przetargach, za 975 na aukcjach. W przekształcanych
przedsi biorstwach zatrudnionych było około 950 tys. pracowników.
W samym 2004 roku procedurom przekształceniowym poddano 51 przedsi biorstw
”republika skich”, z których 40 przyj ło form spółki akcyjnej, a 11 sprzedano
pracownikom. Z tytułu prywatyzacji tych podmiotów do bud etu pa stwa wpłyn ło
około 420,5 mld BYR. W prywatyzowanych zakładach zatrudnionych było 19 tys.
pracowników.
W 2004 roku restrukturyzacji poddano tak e 94 przedsi biorstwa stanowi ce
własno komunaln , z których 84 przekształcono w spółki akcyjne, a 10 sprzedano
na przetargach lub aukcjach. Najwi cej, bo 24 przedsi biorstwa zrestrukturyzowano
w obwodzie brzeskim, po 16 w obwodzie grodzie skim i witebskim, 14 w obwodzie
homelskim i 11 w obwodzie mi skim. Z tytułu prywatyzacji do bud etów lokalnych
wpłyn ło w 2004 roku ponad 39,3 mld BYR (wobec zaplanowanych 28,3 mld BYR).
Najwi cej uzyskały bud ety miasta Mi ska – 10,1 mld BYR i obwodu brzeskiego –
9,8 mld BYR.
Zgodnie z dekretami Prezydenta RB Nr 138 z 19 marca 2004 roku oraz Nr 280 z 14 czerwca
2004 roku, skierowano do sprzeda y osobom prawnym 283 przedsi biorstwa sektora
rolnego.
W 2004 roku prowadzone były tak e działania zwi zane z wywłaszczeniem
niewykorzystywanych, nieefektywnie u ytkowanych lub niedoko czonych obiektów
b d cych własno ci pa stwa. Działania te obj ły 86 obiektów – 16 spo ród nich sprzedano
konkretnemu nabywcy, 67 na aukcji, 2 na przetargu, za w przypadku jednego podmiotu
dokonano zamiany. W sumie w r ce prywatne przeszło 148 budynków i 63 inne
nieruchomo ci o ł cznej powierzchni ok. 150 tys. m2.
Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB Nr 493 z dnia 30 kwietnia 2004 roku rodki
uzyskane ze sprzeda y budynków i nieruchomo ci b d cych własno ci pa stwa i
niewykorzystywanych lub nieefektywnie wykorzystywanych przez okres co najmniej 5 lat,
s przekazywane w cało ci bezpo rednio do bud etu pa stwa. Na mocy powy szego
295
postanowienia przygotowano harmonogram sprzeda y 49 tego rodzaju pa stwowych
obiektów. Pi spo ród nich zostało ju do tej pory sprzedanych za kwot 68,1 mln BYR.
Rys. 4. Liczba spółek z udziałem skarbu pa stwa na Białorusi
(wg stanu z 1 stycznia 2005 roku)
350
300
250
303
200
150
100
116
50
66
30
0
pow. 75 %
od 50 do 75 %
od 25 do 50 %
od 10 do 25 %
ródło: opracowanie własne na podstawie http://president.gov.by/print/rus/map2/state/econ/ec3.html
Na pocz tku 2005 roku na terenie Białorusi funkcjonowało 618 spółek z udziałem skarbu
pa stwa. W 303 spo ród nich udział pa stwa przekraczał 75 % (patrz rys. 3). Spółki te
zatrudniały około 540 tys. osób, a z tytułu nale nej dywidendy do bud etu pa stwa wpłyn ło
w 2004 roku ponad 10,8 mld BYR.
Plany rz du Białorusi na 2005 rok przewiduj , i prywatyzacji zostanie poddanych 191
przedsi biorstw, z tego 45 pa stwowych i 146 komunalnych. Podstawow form
prywatyzacji ma pozosta przekształcanie przedsi biorstw w otwarte spółki akcyjne, a
nast pnie sprzeda ich akcji. Niewielkie przedsi biorstwa komunalne maj by sprzedawane
w drodze przetargów lub aukcji.
Jednocze nie w Parlamencie przygotowywany jest projekt ustawy o nacjonalizacji
przedsi biorstw prywatnych, maj cej regulowa zasady i warunki nacjonalizacji maj tku na
Białorusi. Według projektu, podstawow przesłank nacjonalizacji ma by brak
efektywno ci działania przedsi biorstwa prywatnego. W opinii władz ustawa sprzyja
b dzie rozwojowi dobrze działaj cych prywatnych podmiotów gospodarczych.
296
Suplement
III. FINANSE
W 2004 roku dochody skonsolidowanego bud etu Białorusi wyniosły 21990,0 mld
BYR, wydatki za 22200,0 mld BYR, co oznaczało deficyt w wysoko ci 210 mld BYR
(0,4 % PKB). Tym samym nie udało si zrealizowa zało e bud etowych.
Tabela 3. Dochody i wydatki skonsolidowanego bud etu Białorusi
w poszczególnych kwartałach 2004
Lata
2004
I kwartał
II kwartał
III kwartał
IV kwartał
Skonsolidowany bud et (w mld BYR)
deficyt
dochody
wydatki
w mld BYR
21990,0
22200,0
-210,0
4499,1
4170,3
328,8
5485,8
5516,4
-30,6
5826,3
5556,8
269,5
6178,8
6956,5
-777,7
% PKB
-0,4
3,4
-0,3
1,9
-5,8
ródło: Ekonomika Białorusi. Tendencje, prognozy, oceny, Nr 3/2004 r. Instytut Prywatyzacji i Zarz dzania
RB (na podstawie danych Ministerstwa Finansów RB), tab. P 11 – s. 55.
Podstawow przyczyn niewykonania bud etu były ni sze od planowanych dochody
pa stwa, zwi zane z niskim poziomem wpływów podatkowych od przedsi biorstw.
Zadłu enie z tytułu zaległych podatków na koniec 2004 roku wyniosło ponad 235,2
mld BYR, przy czym najwi kszy udział miały zaległo ci zwi zane z podatkiem VAT
(32,4 %) oraz akcyz (25,5 %). Istotn zmian w 2004 roku było wł czenie do
skonsolidowanego bud etu rodków funduszu ochrony socjalnej obywateli. Bez
uwzgl dnienia tej pozycji wpływy do bud etu wyniosły 17777,2 mld BYR, co
stanowiło wzrost o 46,1 % w stosunku do 2003 roku.
Tabela 4. Bilans obrotów handlu zagranicznego Białorusi w latach 1995-2004 (w mln USD)
1995 1996 1997 1998 1999 2000
Bilans
10367 12591 15990 15619 12583 15972
eksport towarów 4803 5652 7301 7070 5909 7326
import towarów
5564 6939 8689 8549 6674 8646
saldo
-761 -1287 -1388 -1479 -765 -1320
2001
15737
7451
8286
-835
2002
17113
8021
9092
-1071
2003
21504
9946
11558
-1612
2004
30097
13752
16345
-2593
ródło: opracowanie własne według danych MinStat RB z kwietnia 2005 roku.
W obrotach handlu zagranicznego Białorusi od 5 lat nast puje systematyczny wzrost
eksportu, a od 3 lat nieprzerwanie zwi ksza si import. Jednocze nie w ci gu
ostatnich 10 lat saldo bilansu handlowego było zawsze ujemne, z tendencj do
pogł biania si deficytu, przy czym w 2004 roku osi gn ło ono rekordow warto
297
blisko 2,6 mld USD. Pierwsze miesi ce 2005 roku (stycze -luty) wskazuj jednak na
mo liwo odwrócenia si tego niekorzystnego trendu – w tym okresie białoruski
eksport (2153,5 mln USD) rósł wyra nie szybciej ni import (1838,7 mln USD), co
zaowocowało dodatnim saldem w wysoko ci 314,8 mln USD.
Rosn ce ujemne saldo bilansu handlowego w połowie 2004 roku powodowało, i
zapotrzebowanie na waluty obce znacznie przewy szało ich poda . Sytuacj t udało
si rozwi za dzi ki obni eniu rezerw banków komercyjnych i skierowaniu
dodatkowych rodków walutowych na rynek. Umo liwiło to podtrzymanie kursu
rubla bez potrzeby uruchomienia rezerw Narodowego Banku Białorusi (NBB).
Na koniec III kwartału 2004 roku zadłu enie zagraniczne Białorusi osi gn ło warto
615,6 mln USD i było najni sze w okresie ostatnich kilku lat. Niemniej jednak na
koniec 2004 roku jego poziom ponownie si zwi kszył przekraczaj c kwot 741 mln
USD (patrz rys. 5).
Rys. 5. Zadłu enie zagraniczne Białorusi wg stanu na 1 stycznia 2004-2005
(w mln USD)
800
700
600
500
400
300
200
100
0
736,4
741,1
01.01.2004
01.01.2005
ródło: materiały analityczne NBB – kwiecie 2005 r.
Zmiany wysoko ci zadłu enia zagranicznego w poszczególnych kwartałach 2004
roku były efektem zmian warto ci kredytów udzielanych rezydentom pod gwarancje
rz du Białorusi. Gwarantowane kredyty stanowi ok. 40 % zagranicznego zadłu enia
tego kraju (1 stycznia 2005 roku wynosiły 311,5 mln USD). W ustawie bud etowej na
2005 rok na obsług zadłu enia zagranicznego oraz pokrycie ujemnego salda w
handlu zagranicznym rz d Białorusi przeznaczył kwot 2 mld USD.
298
Suplement
Tabela 5. Wybrane wska niki zwi zane z zadłu eniem zagranicznym Białorusi
stycze 2004/stycze 2005
01.01.2004
01.01.2005
zadłu enie zagraniczne w stosunku do eksportu towarów
i usług (%)
Wyszczególnienie
6,4
5,8
zadłu enie zagraniczne w stosunku do PKB (%)
4,2
3,2
obsługa zadłu enia zagranicznego w stosunku do eksportu
towarów i usług (%)
1,7
1,8
Podobnie jak zadłu enie zagraniczne, du ym stopniem zmienno ci w 2004 roku
charakteryzował si poziom rezerw walutowych Białorusi. Po spadku w II kwartale, w
ci gu kolejnych trzech miesi cy rezerwy walutowe utrzymały si na poziomie 659,7
mln USD, wystarczaj cym na 0,5 miesi ca importu. Wzrost rezerw w IV kwartale 2004
roku, do warto ci około 820 mln USD, był efektem szeregu czynników, m.in.
zwi kszenia wielko ci depozytów ludno ci i wspomnianego ju obni enia rezerw
obowi zkowych banków oraz rosn cej poda y walut zagranicznych, przy jednoczesnej
deprecjacji dolara USA na rynkach wiatowych.
Na koniec I kwartału 2005 roku rezerwy walutowe osi gn ły warto 958,7 mln USD, a
ich warto ł cznie z metalami szlachetnymi wyniosła 1258 mln USD. Według zało e
polityki bud etowej na koniec 2005 roku rezerwy walutowe Białorusi powinny mie ci
si w przedziale 620 - 680 mln USD.
Powi zanie rubla białoruskiego z rublem rosyjskim spowodowało, i w 2004 roku kurs
walutowy BYR w stosunku do dolara ameryka skiego oraz euro był stabilny. Istotnym
elementem, który wpłyn ł na dobr sytuacj kursow na Białorusi w ubiegłym roku
oraz w pierwszym kwartale 2005 roku był, podobnie jak w przypadku rezerw
walutowych, generalny spadek warto ci waluty ameryka skiej i europejskiej na rynkach
mi dzynarodowych.
Kontynuacja restrykcyjnej polityki pieni nej (zgodnej z zaleceniami MFW)
spowodowała obni enie stopy inflacji w 2004 roku do 14 %. W sektorze bankowym
polityka ta polegała przede wszystkim na ograniczaniu kredytowania sektora
przedsi biorstw, zwłaszcza podmiotów o niskiej rentowno ci. Zało enia polityki
pieni nej na 2005 rok przewiduj wska nik inflacji na poziomie 9 - 10 %.
299
Rys. 6. Kursy walut (euro i dolara ameryka skiego) w rublach białoruskich
w latach 2003 - I kwartał 2005
3000
2500
2000
1500
1000
USD
EUR
500
0
I kw
2003
II kw
2003
III kw
2003
IV kw
2003
I kw
2004
II kw
2004
III kw
2004
IV kw
2004
I kw
2005
ródło: Miesi czna analiza – kwiecie 2005 r., IPM, Mi sk 2005, s. 5.
Rys. 7.
rednie stopy procentowe kredytów w rublach białoruskich
w latach 2003 - I kwartał 2005
50
40
30
20
stawka procentowa [%]
10
0
I kw
2003
II kw
2003
III kw
2003
IV kw
2003
I kw
2004
II kw
2004
III kw
2004
IV kw
2004
I kw
2005
ródło: Miesi czna analiza – kwiecie 2005 r., IPM, Mi sk 2005, s. 5.
Istotnym instrumentem polityki pieni nej były zmiany stóp procentowych Banku
Narodowego. W 2003 roku stopa refinansowa NBB została obni ona z 38 do 28 %,
natomiast w 2004 roku spadła z 28 do 17 %. Pierwsze miesi ce 2005 roku przyniosły
jej kolejn obni k , do poziomu 14 % na pocz tku maja. Stopa refinansowa
planowana na koniec roku ma kształtowa si na poziomie 9 - 10 %. Polityka
pieni no-kredytowa ostatnich lat miała bezpo redni wpływ na stopy procentowe
kredytów komercyjnych. W latach 2003-2004 rednie oprocentowanie kredytów
spadło z 47 do 19 %, a w pierwszym kwartale 2005 roku obni yło si do 18 %.
300
Suplement
W 2004 roku lokaty osób fizycznych i prawnych w białoruskich bankach wzrosły o
48,3 % do poziomu 7375 mld BYR, a w I kwartale 2005 roku wyst pił ich dalszy
wzrost o 1,2 % do kwoty 7466 mld BYR (z czego wkłady w rublach białoruskich
stanowiły 4067 mld). Bior c pod uwag powy sze wyniki sektora bankowego, NBB
obni ył od 15 kwietnia 2005 roku poziom rezerw obowi zkowych dla banków
komercyjnych z 10 do 9 %.
Rys. 8. Struktura depozytów osób prawnych i fizycznych w podziale na poszczególne
obwody Białorusi – wg stanu na dzie 1 grudnia 2004 roku
8,3%
9,5%
Obwód mi ski i miasto
Mi sk
Obwód brzeski
45,8%
Obwód witebski
13,1%
Obwód homelski
Obwód grodzie ski
12,2%
Obwód mohylewski
11,1%
W przeliczeniu na 1 mieszka ca depozyty bankowe na pocz tku 2004 roku wynosiły
242 tys. BYR (równowarto 112,2 USD) i w ci gu roku ich warto wzrosła do
364,5 tys. BYR (167,7 USD).
Rys. 9. Depozyty bankowe w Rosji, Ukrainie i Białorusi w przeliczeniu na 1 mieszka ca
(w USD) – według stanu pocz tek grudnia 2004 roku
500
400
300
435
200
100
170
167,7
Ukraina
Białoru
0
Rosja
301
IV. SYSTEM PODATKOWY
Białoruski system podatkowy, na który składaj si podatki powszechne, lokalne i
inne opłaty, funkcjonuje w oparciu o dekrety Prezydenta RB, rozporz dzenia Rady
Ministrów i Pa stwowego Komitetu Podatkowego oraz władz lokalnych.
W 2004 roku najwi cej zmian dotyczyło podatku dochodowego od osób fizycznych –
mimo, i stawki tego podatku pozostały bez zmian (9, 15, 20, 25 i 30 %), to kwoty
dochodu okre laj cego progi podatkowe zmieniały si czterokrotnie. W 2005 roku
zmiana taka nast piła dwukrotnie (1 stycznia i 1 kwietnia).
Tabela 6. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych
(kwoty dochodu obowi zuj ce od 1 kwietnia 2005 roku)
z dniem
01.04.2005
Kwota dochodu
do 6.030.000 rubli
od 6.030.001 rubli
do 15.075.000 rubli
od 15.075.001 rubli
do 21.105.000 rubli
od 21.105.001 rubli
do 27.135.000 rubli
od 27.135.001 rubli i
wi cej
Wysoko podatku
9%
542.700 rubli + 15 % od sumy przekraczaj cej
6.030.000 rubli
1.899.450 rubli + 20 % od sumy przekraczaj cej
15.075.000 rubli
21.105.000 rubli
27.135.000 rubli
ródło: rozporz dzenie Rady Ministrów Nr 45 z 31 marca 2005 roku.
Na podstawie ustawy z 18 listopada 2004 roku O bud ecie Republiki Białorusi na 2005
rok zwi kszono stawk podatku od sprzeda y paliw (tzw. podatku paliwowego) z 20 do
25 %. Stawki pozostałych podatków i opłat w 2005 roku (m.in. podatku dochodowego od
osób prawnych – 24 %) pozostały na niezmienionym poziomie.
Od 1 stycznia 2005 roku weszła w ycie nowa wersja art. 91 Kodeksu
Inwestycyjnego, zatwierdzona ustaw z 1 listopada 2004 roku Nr 325-Z. Zgodnie z
ni przedsi biorstwa z udziałem inwestycji zagranicznych, a tak e sami inwestorzy
zagraniczni płac podatki, cła i korzystaj z ulg celnych i podatkowych na podstawie
ustawodawstwa białoruskiego, je eli umowy mi dzynarodowe nie przewiduj inaczej.
302
Suplement
V.
HANDEL ZAGRANICZNY
W rozwoju handlu zagranicznego Białorusi wyst puje wiele ogranicze . Białoruski
eksport napotyka na rynkach mi dzynarodowych na liczne bariery zwi zane ze
stosowanymi wobec niego przez wiele pa stw instrumentami polityki handlowej.
Chodzi tu w pierwszej kolejno ci o cła antydumpingowe przy wwozie niektórych
towarów białoruskich (w tym podstawowego produktu eksportowego jakim jest sól
potasowa) na teren Unii Europejskiej. Z drugiej strony skomplikowany system
standaryzacji i certyfikacji utrudnia dost p importowanych towarów do rynku
Białorusi. Istotnymi barierami s tak e obowi zkowa odsprzeda walut uzyskanych z
tytułu eksportu oraz cz ste zmiany regulacji prawnych w handlu zagranicznym.
Ostatnie zmiany przepisów zwi zanych z prowadzeniem handlu zagranicznego
dotycz m.in. wprowadzenia od 1 stycznia 2005 roku obowi zku licencjonowania
przerobu i konserwowania wszystkich gatunków ryb. Ponadto wwóz na terytorium
RB ryb i produktów morza oraz towarów otrzymanych z ich przerobu, za wyj tkiem
przewozów tranzytowych, mo e by dokonywany wył cznie przez podmioty (osoby
fizyczne i prawne), które w wyniku przetargu uzyskały odpowiednie kontyngenty
przywozowe.
Na podstawie rozporz dzenia Rady Ministrów z 16 czerwca 2004 roku Nr 714
„O rodkach rozwoju handlu hurtowego na giełdach towarowych” od 1 stycznia
2005 roku wszystkie transakcje handlu materiałami drzewnymi i metalowymi
wyrobami walcowanymi, które s zawierane przez osoby prawne, a których warto
przekracza 10.000 euro, musz odbywa si za po rednictwem giełd towarowych.
Zgodnie z zarz dzeniem Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy
Radzie Ministrów z 30 lipca 2004 roku Nr 35 „O zatwierdzeniu wykazu produktów,
usług i innych działa podlegaj cych obowi zkowemu potwierdzaniu zgodno ci na
Białorusi”, okre lona została grupa towarów i usług podlegaj cych obowi zkowej
certyfikacji*. Ponadto wprowadzono obowi zkowe potwierdzanie zgodno ci
nast puj cych towarów:
od 1 kwietnia 2005 roku – aktywnych systemów akustycznych komputerów
osobistych i cz ci do maszyn rolniczych;
od 1 maja 2005 roku – preparatów weterynaryjnych oraz ro lin u ywanych do
produkcji preparatów weterynaryjnych;
od 1 lipca 2005 roku – rodków transportu.
*
Powy sze wykazy produktów i usług mo na znale w biuletynach Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 1 i
2/2005, zamieszczonych na Portalu Promocji Eksportu MGiP www.eksporter.gov.pl
303
Z dniem 16 czerwca 2005 roku wchodz w ycie nast puj ce ustawy: z 25 listopada
2004 roku Nr 347-Z „O pa stwowej regulacji działalno ci handlu zagranicznego” oraz
z 25 listopada 2004 roku Nr 346-Z „O rodkach ochrony interesów RB przy
prowadzeniu handlu zagranicznego towarami”. Pierwsza z tych ustaw okre la prawne
podstawy pa stwowej regulacji handlu zagranicznego, która mo e by realizowana za
po rednictwem instrumentów taryfowych, zakazów i ogranicze w handlu usługami (w
tym przedmiotami własno ci intelektualnej) oraz rodków o charakterze ekonomicznym
i administracyjnym. Druga ustawa reguluje podstawy i tryb stosowania specjalnych
rodków ochronnych, antydumpingowych i zapobiegawczych.
W 2004 roku obroty handlu zagranicznego Białorusi wyniosły 30.097 mln USD i były
o ponad 8,5 mld USD wy sze ni w 2003 roku. Eksport towarów wyniósł 13.752 mln
USD, co przy imporcie na poziomie 16.345 mln USD spowodowało ujemne saldo w
wysoko ci 2593 mln USD. Ujemne saldo w 2003 roku wyniosło 1612 mln USD.
Obroty z krajami WNP w 2004 roku wyniosły 19.102 mln USD, z czego eksport
stanowił 7296 mln USD, a import 11.806 mln USD (ujemne saldo w wysoko ci a
4510 mln USD). Obroty z pozostałymi krajami wyniosły w 2004 roku 10.995 mln
USD, przy czym eksport osi gn ł warto 6456 mln USD, a import 4539 mln USD
(dodatnie saldo w wysoko ci 1917 mln USD).
Tabela 7. Struktura geograficzna eksportu towarowego Białorusi w 2004 roku
Pa stwo
Rosja
Wielka Brytania
Holandia
Polska
Ukraina
Niemcy
Litwa
Łotwa
Chiny
USA
Brazylia
Włochy
Szwecja
Francja
mln USD
6463,0
1147,6
924,4
728,8
539,8
502,9
356,3
326,0
301,5
162,5
146,4
142,9
136,9
104,6
w % w stosunku
do cało ci eksportu
47,0
8,3
6,7
5,3
3,9
3,7
2,6
2,4
2,2
1,2
1,1
1,0
1,0
0,8
Do najwa niejszych partnerów handlowych w eksporcie towarowym Białorusi w
2004 roku nale ały Rosja, Wielka Brytania, Holandia i Polska (patrz tabela nr 7).
304
Suplement
Tabela 8. Struktura geograficzna towarowego importu Białorusi w 2004 roku
Pa stwo
Rosja
Niemcy
Ukraina
Polska
Włochy
USA
Litwa
Francja
Chiny
Wielka Brytania
Holandia
Szwecja
Brazylia
Łotwa
mln USD
11142,6
1081,0
544,9
475,0
300,5
195,1
175,6
165,0
158,0
128,4
118,7
98,4
97,0
85,0
w % w stosunku
do cało ci importu
68,2
6,6
3,3
2,9
1,8
1,2
1,1
1,0
1,0
0,8
0,7
0,6
0,6
0,5
W 2004 roku Białoru importowała najwi cej towarów z Rosji, Niemiec, Ukrainy i
Polski (tabela nr 8).
W styczniu i lutym 2005 roku obroty handlu zagranicznego Białorusi wyniosły 3992,2
mln USD, co oznacza wzrost o 9,9 % w porównaniu do analogicznego okresu 2004
roku. Białoruski eksport wzrósł o 19,3 % do poziomu 2153,5 mln USD, a import
zwi kszył si o 0,7 % osi gaj c warto 1838,7 mln USD.
Zamieszczona poni ej tabela szczegółowo przedstawia handel zagraniczny Białorusi w
ci gu dwóch pierwszych miesi cy 2005 roku. Uwag zwraca przede wszystkim spadek
udziału obrotów z Rosj (zarówno w eksporcie jaki i imporcie) oraz innymi krajami
WNP. Natomiast dynamicznie rosn obroty z krajami spoza WNP, w szczególno ci
eksport do pa stw Unii Europejskiej, którego udział zwi kszył si do 46,8 %. Niemniej
jednak nadal dominuj c rol odgrywa Rosja, na któr przypada 34,8 % białoruskiego
eksportu i 62,7 % importu.
305
Tabela 9. Towarowy handel zagraniczny Białorusi w styczniu-lutym 2005 roku
Wyszczególnienie
Obroty handlu zagranicznego razem
eksport
import
saldo
w tym:
z krajami WNP
eksport
import
saldo
z Rosj
eksport
import
saldo
z krajami spoza WNP
eksport
import
saldo
w tym z krajami UE
eksport
import
saldo
stycze -luty 2005 r.
w mln USD
3992,2
2153,5
1838,7
314,8
stycze -luty 2005
w uj ciu % w stosunku do
stycznia-lutego 2004 roku
109,9
119,3
100,7
2124,7
874,0
1250,7
-376,7
1901,8
749,4
1152,4
-403,0
1867,5
1279,5
588,0
691,5
1399,0
1007,3
391,7
615,6
93,1
91,9
94,0
89,6
87,9
90,8
138,5
149,9
118,8
138,4
154,1
109,5
7ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB – dane z kwietnia 2005 r.
Rys. 10. Struktura towarowa białoruskiego eksportu w 2004 roku
8,5%
3,6%
23,2%
Maszyny, urz dzenia i rodki
transportu
Produkty mineralne
6,5%
Metale kolorowe
6,6%
Wyroby przemysłu chemicznego
15,3%
27,5%
8,8%
surowcami do produkcji
Inne
306
Suplement
Rys. 11. Struktura towarowa białoruskiego importu w 2004 roku
Maszyny, urz dzenia i rodki
transportu
10,7%
Produkty mineralne
2,8%
24,6%
Metale kolorowe
3,6%
3,1%
Wyroby przemysłu chemicznego
13,3%
surowcami do produkcji
13,7%
28,2%
Inne
ródło: rysunki sporz dzono na podstawie danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB z kwietnia 2005 r.
Cech charakterystyczn białoruskiego handlu zagranicznego, bior c pod uwag
zagregowane grupy towarowe, jest bardzo podobna struktura towarowa eksportu i
importu. Przykładowo maszyny i urz dzenia oraz rodki transportu w 2004 roku miały
23,2 % udziału w eksporcie oraz 24,6 % udziału w imporcie. Podobnie sytuacja
kształtowała si w przypadku produktów mineralnych, które stanowiły 27,5 % eksportu
i 28,2 % importu. Na obie te grupy towarowe przypada ponad połowa eksportu i
importu Białorusi, co ilustruj powy sze rysunki.
Wbrew powszechnym obawom, rozszerzenie Unii Europejskiej nie przyniosło,
negatywnych skutków w sferze handlu i współpracy gospodarczej Białorusi z
pa stwami, które po 1 maja 2004 roku weszły w skład tego ugrupowania. Wysoka
dynamika eksportu Białorusi do tych pa stw jest m.in. efektem przyj cia przez nowych
członków UE unijnej taryfy celnej i unijnego systemu preferencji, co w rezultacie
doprowadziło do polepszenia warunków dost pu białoruskich towarów do rynków tych
krajów.
307
VI. INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Proces zmian zachodz cych w gospodarce Białorusi jest w nieznacznym stopniu
kształtowany przez zewn trzne czynniki ekonomiczne i technologiczne. Niekiedy
uwa a si , e przekształcenia systemu społeczno-gospodarczego tego kraju w du ej
mierze wynikaj z jego własnej koncepcji otwierania gospodarki i prowadzenia na tej
podstawie zagranicznej polityki ekonomicznej. Mo na si przy tym zastanawia , czy
taka koncepcja i „strategia otwarcia” rzeczywi cie istniej , czy te mo e białoruska
polityka gospodarcza jest pozbawiona tych elementów, a pewne otwarcie gospodarki,
które nast puje jest jedynie wynikiem ograniczonej centralnie gry sił ekonomicznych.
Napływ inwestycji zagranicznych na Białoru jest stosunkowo słaby, co wynika w
du ym stopniu z postrzegania gospodarki tego kraju jako mało przewidywalnej.
Zastrze enia inwestorów zagranicznych dotycz m.in. stosowanych metod zarz dzania
w gospodarce oraz du ej zmienno ci przepisów prawnych. Faktyczne zapotrzebowanie
na inwestycje zagraniczne, w szczególno ci na przedsi wzi cia zwi zane z wdra aniem
nowych technologii, mog ce skutkowa wprowadzaniem nowoczesnych standardów
zarz dzania oraz tworzeniem miejsc pracy w sektorach decyduj cych o
konkurencyjno ci gospodarki, jest bardzo du e.
Obecnie poziom inwestycji zagranicznych na Białorusi jest relatywnie niski. W latach
1989-1994 pozyskała ona zaledwie 0,3 % ł cznej kwoty zagranicznych inwestycji
bezpo rednich (ZIB), jakie napłyn ły do Europy rodkowej i Wschodniej, a w roku
1995 wska nik ten wyniósł tylko około 0,1 %. Najwi kszy napływ inwestycji miał
miejsce w 1997 roku i wynosił 1,8 % ogólnej warto ci inwestycji zagranicznych
ulokowanych w tym regionie. W latach 2000-2004 udział ten spadł do około 0,4 %.
Według danych instytucji mi dzynarodowych skumulowana warto zagranicznych
inwestycji bezpo rednich na Białorusi wynosiła w ko cu 2004 roku około 2 mld USD.
Z kolei według Ministerstwa Statystyki i Analiz Białorusi, w tym samym roku ł czna
warto
zagranicznych inwestycji osi gn ła poziom 1517 mln USD, z czego
zagraniczne inwestycje bezpo rednie (pochodz ce z 51 krajów) stanowiły niespełna 860
mln USD (tabela nr 10). Poniewa w 2003 roku poziom inwestycji zagranicznych
wynosił 1306,5 mln USD, oznaczałoby to, i w ci gu roku Białoru pozyskała niewiele
ponad 200 mln USD inwestycji netto. Do najwa niejszych krajów-inwestorów nale :
Szwajcaria, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Austria, Holandia, Łotwa, Cypr i
Wyspy Dziewicze. Warto zauwa y , e w przypadku Rosji, USA oraz takich krajów jak
Cypr czy Wyspy Dziewicze wysoce prawdopodobne jest, e inwestorami s
zarejestrowane tam firmy z udziałem kapitału białoruskiego.
308
Suplement
Tabela 10. Warto
Ogółem
Szwajcaria
Federacja Rosyjska
Niemcy
Wielka Brytania
USA
Austria
Holandia
Łotwa
Cypr
Wyspy Dziewicze (bryt.)
Polska
Chorwacja
Włochy
Czechy
Litwa
Estonia
Kuwejt
Kanada
Japonia
Słowenia
zagranicznych inwestycji na Białorusi na koniec 2004 roku
(tys. USD)
Ogółem inwestycji
w tym: bezpo rednich portfelowych
1517381,4
859176,3
391,3
518035,9
512363,3
306579,1
139872,0
360,9
105750,2
13489,3
100118,2
54480,3
21,5
83862,1
21665,1
1,4
64459,9
7715,3
64036,9
36153,9
39356,5
9923,8
36742,2
14962,6
33083,8
5252,3
28846,3
11022,7
4,5
24603,8
24,5
16313,1
1637,9
15911,2
4205,0
3,0
11983,4
2517,0
7556,6
5529,6
6773,8
5607,7
4732,9
5388,5
4944,5
457,3
innych
657813,8
5672,6
166346,2
92260,9
45616,4
62195,6
56744,6
27883,0
29432,7
21779,6
27831,5
17819,1
24574,3
14675,2
11703,2
9421,4
2027,0
6773,8
874,8
5388,5
4487,2
7ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB – kwiecie 2005 r.
Nieco inne dane na temat inwestycji zagranicznych prezentuje Narodowy Bank
Białorusi, według którego do ko ca 2003 roku Białoru pozyskała z zagranicy 4,5 mld
USD. Du a rozbie no mo e wynika z uwzgl dnienia w danych NBB krótko i
długoterminowych kredytów zagranicznych, w tym rosyjskich kredytów na zakup
surowców energetycznych.
Znaczna cz
zagranicznych inwestycji bezpo rednich na Białorusi jest zlokalizowana
w o rodkach przemysłowych, takich jak Witebsk, Homel (poło enie przy trasie
komunikacyjnej Pary - Moskwa), czy Mohylew. Zainteresowaniem inwestorów
zagranicznych cieszy si oczywi cie stolica, Mi sk oraz miasta obwodowe.
Wa n rol w zakresie przyci gania inwestycji odgrywa tak e sze specjalnych stref
ekonomicznych, w tym dwie granicz ce z Polsk – Grodnoinwest i Brze . Strefy
stanowi istotny element gospodarki Białorusi, zwłaszcza jako ródło tworzenia
nowych miejsc pracy, rozwoju infrastruktury i sfery usług, wdra ania nowoczesnych
309
technologii i metod produkcji. Strefy wywieraj znaczny wpływ na rozwój regionów, w
których s zlokalizowane, tak e na skutek wy szych wynagrodze pracowników
zatrudnionych w firmach z udziałem kapitału zagranicznego. Płace w takich
przedsi biorstwach s bowiem wy sze o około 50 - 60 % ni w firmach białoruskich*.
Poniewa inwestycje zagraniczne lokowane na Białorusi umo liwiaj bezcłowy eksport
na rynek rosyjski i innych krajów WNP, powoduje to zainteresowanie tym krajem ze
strony niektórych pa stw zachodnich, m.in. Szwajcarii, Niemiec, czy te Wielkiej
Brytanii. Na przykład Szwajcarzy zainwestowali dotychczas ponad 500 mln USD, czyli
około 30 % wszystkich inwestycji zagranicznych na Białorusi. S to zwłaszcza
inwestycje kierowane do białoruskiego sektora bankowego oraz do przemysłu
motoryzacyjnego. Udział polskich inwestycji jest nadal stosunkowo niewielki.
Funkcjonuj cy od pewnego czasu rz dowy program pozyskiwania inwestycji
zagranicznych przynosi jak dot d niewielkie rezultaty. Zgodnie z jego zało eniami,
gospodark białorusk maj zasili do 2010 roku zagraniczne nakłady o ł cznej
warto ci 37 - 41 mld USD. Kwota ta silnie kontrastuje z dotychczasowymi wynikami
(vide wspomniane wy ej 200 mln USD w 2004 roku), co wiadczy o raczej niewielkich
szansach realizacji tego rodzaju prognoz. Warto w tym miejscu zaznaczy , i do
wszystkich krajów Europy rodkowo-Wschodniej w 2004 roku napłyn ły zagraniczne
inwestycji bezpo rednie o ł cznej warto ci 36,5 mld USD, (5,9 % ł cznych wiatowych
przepływów inwestycyjnych).
Do głównych atutów Białorusi w zakresie pozyskiwania inwestorów zagranicznych
nale y poło enie geograficzne, umiejscowienie kraju w strukturach WNP oraz wysoki
stopie powi za z Rosj . Wa nym atutem jest tak e chłonno rynku (10 mln
obywateli). Z kolei do najwa niejszych barier inwestycyjnych, utrudniaj cych dost p do
rynku białoruskiego nale y zaliczy :
1. wysokie cła,
2. obowi zkow rejestracj kontraktów na import towarów rolno-spo ywczych
w Ministerstwie Rolnictwa i ywno ci Białorusi,
3. obowi zkowe uzgadnianie cen towarów w kontraktach eksportowych,
4. trudno ci w uzyskaniu certyfikatów na towary rolno-spo ywcze,
5. ograniczenia administracyjne importu artykułów rolno-spo ywczych.
Instytucje statystyczne RB nie wykazuj inwestycji białoruskich poza granicami kraju,
nale y jednak przypuszcza , i białoruski sektor prywatny podejmuje na niewielk
skal działania inwestycyjne w krajach s siednich. Z kolei białoruskie banki pa stwowe
*
Szczegółowe informacje na temat SSE na Białorusi mo na znale na stronach internetowych Biura
Promocji Inwestycji i Technologii Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego:
www.unido.pl
310
Suplement
inwestuj za granic zazwyczaj poprzez otwieranie swoich oddziałów (bez
przejmowania miejscowych podmiotów).
Problematyk inwestycji zagranicznych na terenie Białorusi zajmuj si trzy
ministerstwa: Ministerstwo Handlu, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Finansów.
Rol pomocnicz pełni Pa stwowy Komitet Celny wraz z Komitetem Kontroli
Pa stwowej. W zakresie arbitra u działa Mi dzynarodowy S d Arbitra owy przy
Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Istotn rol pełni tak e instytucje
certyfikuj ce, w tym m.in. Białoruski Pa stwowy Instytut Standaryzacji i Certyfikacji
(BielGISS), Centrum Bada i Certyfikacji (TOOT) oraz Centrum Bada Naukowych
Przemysłu Lekkiego.
Inwestycje zagraniczne s wspomagane równie przez białoruskie stowarzyszenia
gospodarcze, w tym zwłaszcza przez Białoruski Zwi zek Przedsi biorców i Białorusk
Agencj Wspierania Inwestycji Zagranicznych. Wspieraniem przedsi biorczo ci
zajmuje si tak e wiele firm marketingowych, konsultingowych i audytorskich.
Szczególne zaanga owanie w tym zakresie wykazuj izby handlowo-przemysłowe.
311
VII. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
*
Podstaw rozwoju stosunków gospodarczych pomi dzy Polsk a Białorusi jest obecnie
nowa umowa o współpracy gospodarczej zawarta pomi dzy oboma krajami w dniu 30
kwietnia 2004 roku w Warszawie. Białoru była pierwszym z krajów WNP, z którym
Polska zawarła tego typu umow , dostosowan do nowych warunków współpracy,
wynikaj cych z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
W latach 2002-2004 polsko-białoruskie obroty handlowe wzrosły ponad 2,5-krotnie,
a w styczniu i lutym 2005 roku zwi kszyły si o 37,6 % (w stosunku do analogicznego
okresu poprzedniego roku).
Obroty handlowe Polski z Białorusi w 2004 roku, zarówno według polskich, jak i
białoruskich danych statystycznych, charakteryzowały si wysok dynamik , przy czym
wy sze tempo wzrostu eksportu osi gn ła strona białoruska. Warto
obrotów
handlowych w 2004 roku po raz pierwszy przekroczyła kwot 1 mld USD osi gaj c
poziom 1284,6 mln USD**. Kwota ta była o ponad 500 mln USD wy sza ni w roku
2003 (781,2 mln USD) oraz ju prawie 2,4-krotnie wy sza ni w 1997 roku (540 mln
USD), który to wynik do 2002 roku stanowił rekord w historii wzajemnych stosunków
gospodarczych.
W 2004 roku Polska była jednym z głównych partnerów handlowych Białorusi
zajmuj c 4 miejsce pod wzgl dem warto ci obrotów, za Rosj , Niemcami i Wielk
Brytani , a wyprzedzaj c m.in. Ukrain , Litw i Łotw – tradycyjnych partnerów
handlowych RB. Nale y podkre li , e Polska znacz co zmniejszyła dystans do trzeciej
w tym zestawieniu Wielkiej Brytanii, głównie jednak za spraw dynamicznie rosn cego
białoruskiego eksportu do Polski.
Tabela 11. Bilans handlowy Polski i Białorusi w latach 1994-2004 w mln USD
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
2003
2004
303 479 529 540 436 399 398 421 487,19 781,2 1.284,6
137 241 272 319 266 233 244 276 260,20 395,6 568,0
166 238 257 221 170 166 154 145 226,99 386,2 716,7
-29
3
15
98
96
67
90 130 33,21
9,4 -148,7
ródło: Centrum Informacji Handlu Zagranicznego.
Jak wspomniano wy ej, według danych strony polskiej (CIHZ), polsko-białoruskie
obroty handlowe w 2004 roku osi gn ły warto 1284,6 mln USD, co oznacza wzrost o
*
Opracowano na postawie materiałów informacyjnych Wydziału Ekonomiczno-Handlowego w Mi sku z
2005 roku.
**
Według polskich danych (Centrum Informacji Handlu Zagranicznego).
312
Suplement
64,4 % w stosunku do roku poprzedniego. Polski eksport wyniósł 568,0 mln USD
(wzrost o 43,5 %), a import z Białorusi 716,7 mln USD (wzrost o 85,5 %). Tym samym
po raz pierwszy od wielu lat Polska odnotowała w handlu z Białorusi ujemne saldo
obrotów towarowych, które wyniosło 148,7 mln USD.
Nieco inne warto ci wzajemnych obrotów (podobnie jak w latach ubiegłych) podaje
strona białoruska. Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB białoruskopolskie obroty handlowe w 2004 roku wyniosły 1203,7 mln USD (wzrost o 53,8 %),
przy czym białoruski eksport do Polski osi gn ł poziom 728,7 mln USD (wzrost
o 67,8 %), a import z Polski zamkn ł si kwot 475,0 mln USD (wzrost o 36,3 %).
W efekcie uzyskano dodatnie saldo na korzy Białorusi w wysoko ci 253,8 mln USD.
Tabela 12. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1994-2004 w mln USD
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1994
215,5
103,7
111,8
-8,1
1995
468,8
271,4
197,4
74,0
1996
532,7
337,7
195,0
142,7
1997
495,8
245,8
250,0
-4,1
1998
467,8
184,9
282,9
-98,0
1999
420,8
208,3
212,5
-4,2
2000
492,6
276,8
215,8
61,0
2001
449,7
248,0
201,7
46,3
2002
495,1
273,3
221,8
53,7
2003
2004
782,7 1.203,7
434,2
728,7
348,5
475,0
85,7
253,8
7ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białorusi
Z kolei według danych Pa stwowego Komitetu Celnego RB obroty handlowe z Polsk
w 2004 roku przedstawiały si w sposób, który prezentuje tabela nr 13.
Tabela 13. Polsko-białoruskie obroty handlowe w 2004 roku wg danych Pa stwowego
Komitetu Celnego RB (mln USD)
POLSKA
Eksport
Import
Saldo
stycze -grudzie
2003 roku
432,2
349,6
82,6
stycze -grudzie
2004 roku
754,3
475,8
278,4
stycze -grudzie 2004 roku w
stosunku do stycznia-grudnia
2003 roku w uj ciu procentowym
174,5
136,1
7ródło: biuletyn Statystyka celna handlu zagranicznego RB, stycze -grudzie 2004, Pa stwowy Komitet
Celny RB, za: WEH Mi sk 2005
Jak wynika z prezentowanych wy ej tabel, równie dane publikowane przez obie
instytucje białoruskie ró ni si (cho nieznacznie) mi dzy sob .
Na wzrost polsko-białoruskich obrotów handlowych istotny wpływ miał czynnik
cenowy. Według białoruskich danych statystycznych zwi kszenie warto ci eksportu z
Białorusi do Polski z tytułu samego tylko wzrostu cen w czterech najwa niejszych
313
grupach towarowych (ropa naftowa i produkty jej przerobu, gazy skroplone i sól
potasowa) wynosiło 138,8 mln USD, co stanowiło 19 % białoruskiego eksportu do
Polski w 2004 roku.
Z kolei w dwóch najwa niejszych grupach towarowych polskiego eksportu na Białoru
(mi so wieprzowe i płyty wiórowe) wzrost cen spowodował zwi kszenie warto ci
dostaw w 2004 roku o 18,2 mln USD, czyli o 3,8 % warto ci polskiego eksportu do tego
kraju. W kolejnej wa nej grupie polskich towarów dostarczanych na Białoru , jak s
lampy elektronowe, zanotowano spadek cen.
Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski w 2004 roku nie ró niła si
znacz co w stosunku do lat poprzednich. Białoruski eksport w dalszym ci gu był
skoncentrowany w kilku sekcjach i grupach towarowych, głównie o charakterze
surowcowym. Porównanie struktury białoruskiego eksportu w latach 2003 i 2004
przedstawiono w tabeli nr 14.
Jak wynika ze wspomnianej
stanowiły produkty pochodne
potasowe, gaz ziemny i kazein
mówi o wyra nej dominacji
produkcji chemicznej.
tabeli, około 50 % białoruskiego eksportu do Polski
ropy naftowej. Kolejne 22 % przypadało na nawozy
. W efekcie, podobnie jak w latach poprzednich, mo na
dwóch sekcji towarowych: produktów mineralnych i
We wszystkich wymienionych pozycjach w 2004 roku nast pił znaczny wzrost
eksportu, szczególnie wyra ny w przypadku produktów przetwórstwa ropy naftowej,
gazu ziemnego, kazeiny, a tak e kilku mniejszych warto ciowo grup towarowych, m.in.
cz ci zapasowych do rodków transportu i maszyn rolniczych, izolowanych drutów i
kabli, mleka, sztab i pr tów walcowanych oraz wapna palowego. W 2004 roku pojawiła
si równie nowa, niewyst puj ca wcze niej pozycja – półwyroby ze stali niestopowej,
o warto ci przekraczaj cej kwot 15 mln USD.
Spadek warto ci eksportu dotyczył tylko cementu portlandzkiego i prz dzy z włókna
syntetycznego. W przypadku cementu spadek ten był spowodowany wprowadzeniem
przez stron polsk na okres przej ciowy kontyngentu ilo ciowego, jako instrumentu
ochrony rynku krajowego, w zwi zku ze znaczn ró nic cen tego produktu w obu
krajach. Z kolei eksport prz dzy z włókna syntetycznego jest obj ty ograniczeniami
unijnymi.
314
Suplement
Tabela 14. Struktura towarowa białoruskiego eksportu do Polski w 2003 i 2004 r.
(w tys. USD)
Kod
PCN
2710
3104
2709
2711
3501
8708
2716
7207
2523
2905
7312
4403
8544
3907
7213
4407
4412
8408
5501
5402
2901
1605
0402
7019
2501
2917
2712
7204
4011
2902
2522
0811
Nazwa towaru
WARTO EKSPORTU OGÓŁEM
Oleje ropy naftowej inne ni surowe
Oleje ropy naftowej surowe
Gazy ziemne
Kazeina
Cz ci i akcesoria do pojazdów samochodowych
Energia elektryczna
Półwyroby ze stali niestopowej
Cement portlandzki, glinowy, anhydrytowy
Alkohole acykliczne i ich pochodne
Skr tki, liny, kable ze stali, nie izolowane elektrycznie
Drewno surowe okorowane lub nie, równie zgrubnie
obrobione
Izolowane druty, kable, przewody z włókien optycznych
Poliacetale, inne polietery i ywice epoksydowe
i poliestry proste
Sztaby, pr ty walcowane na gor co ze stali niestopowej
Drewno piłowane wzdłu nie, skrawane lub łuszczone o
grubo ci pow. 6 mm
Sklejka, płyty fornirowane
Silniki spalinowe tłokowe z zapłonem samoczynnym
Kabel z włókna syntetycznego
Prz dza z włókna ci głego syntetycznego
W glowodory acykliczne
Skorupiaki, mi czaki przetworzone
Mleko i mietana, zag szczone
Włókna szklane oraz wyroby z nich
Sól i czysty chlorek sodowy
Kwasy polikarboksylowe, ich bezwodniki
Wazelina, parafina, wosk montanowy
Odpady i złom eliwa i stali
Nowe opony pneumatyczne, gumowe
W glowodory cykliczne
Wapno palone
Owoce i orzechy, (nie)gotowane, mro one
2003 r.
2004 r.
434171,6
139064,0
48731,9
43173,7
16162,8
9982,4
9173,9
13781,8
0,0
15464,1
7185,5
7817,7
728753,7
298919,6
72303,7
69430,6
57560,5
25146,1
19077,5
17357,2
15181,5
12890,1
9500,1
9476,3
04/03
w%
167,8
215,0
148,4
160,8
356,1
251,9
208,0
125,9
83,4
132,2
121,2
5554,4
8276,0
149,0
210,1
7267,4
3459,0
1978,6
7128,3
360,3
1674,5
6954,2
415,3
4653,7
6199,4
133,2
3820,2
2892,3
3888,3
3301,7
1866,1
2622,8
399,8
1442,4
1157,4
957,8
1948,2
695,8
1705,2
798,0
558,1
1061,3
5577,5
4734,0
4197,8
3258,1
3184,8
3012,8
2686,0
2435,0
2314,8
2303,7
2247,0
2139,9
2030,4
2002,9
1531,8
1183,7
146,0
163,7
108,0
98,7
170,7
114,9
671,8
168,8
200,0
240,5
115,3
307,5
119,1
251,0
274,5
111,5
315
Tabela 15. Struktura białoruskiego eksportu do Polski w 2004 r. wg warto ci przyrostu
Kod
PCN
Nazwa towaru
WARTO
2710
2711
2709
3104
7207
3501
8708
8544
7213
3907
2716
4403
2905
0402
8408
4412
7312
4407
7204
2917
2901
2902
2501
7019
2522
1605
4011
5501
2712
0811
5402
2523
EKSPORTU OGÓŁEM (w tys. USD)
Gazy skroplone
Oleje ropy naftowej, surowe
Półwyroby ze stali niestopowej
Kazeina
Izolowane druty, kable, przewody z włókien optycznych
Sztaby, pr ty walcowane na gor co ze stali niestopowej
Polietery i ywice epoksydowe i poliestry proste
Energia elektryczna
Drewno surowe okorowane lub nie, zgrubnie obrobione
Alkohole acykliczne i ich pochodne
Mleko i mietana, zag szczone
Silniki spalinowe tłokowe z zapłonem samoczynnym
Sklejka, płyty fornirowane
Skr tki, liny, kable ze stali, nie izolowane elektrycznie
Drewno piłowane wzdłu nie, skrawane lub łuszczone
Odpady i złom eliwa i stali
Kwasy polikarboksylowe, ich bezwodniki
W glowodory acykliczne
Sól i czysty chlorek sodowy
Włókna szklane oraz wyroby z nich
Wapno palone
Skorupiaki, mi czaki przetworzone
Nowe opony pneumatyczne, gumowe
Kabel z włókna syntetycznego
Wazelina, parafina, wosk
Owoce i orzechy, (nie)gotowane, mro one
Prz dza z włókna ci głego syntetycznego
Cement portlandzki, glinowy, anhydrytowy
2003 r.
2004 r.
Przyrost
04-03
434171,6 728753,7
294582,1
139064,0 298919,6
16162,8 57560,5
43173,7 69430,6
48731,9 72303,7
0,0 15181,5
9982,4 25146,1
9173,9 19077,5
210,1
7267,4
1674,5
6954,2
1978,6
7128,3
13781,8 17357,2
5554,4
8276,0
7185,5
9500,1
399,8
2686,0
2892,3
4734,0
3820,2
5577,5
7817,7
9476,3
4653,7
6199,4
695,8
2139,9
957,8
2303,7
1866,1
3184,8
798,0
2002,9
1157,4
2314,8
1442,4
2435,0
558,1
1531,8
2622,8
3012,8
1705,2
2030,4
3888,3
4197,8
1948,2
2247,0
1061,3
1183,7
3301,7
3258,1
15464,1 12890,1
159855,6
41397,7
26256,9
23571,8
15181,5
15163,7
9903,6
7057,3
5279,7
5149,7
3575,4
2721,6
2314,6
2286,2
1841,7
1757,3
1658,6
1545,7
1444,1
1345,9
1318,7
1204,9
1157,4
992,6
973,7
390,0
325,2
309,5
298,8
122,4
-43,6
-2574,0
W połowie 2005 roku rozpoczn si rozmowy Białorusi z Uni Europejsk na temat
zmiany od 2006 roku kontyngentów eksportowych na białoruskie tekstylia. Z ko cem
2004 roku Białoru i UE parafowały umow o zwi kszeniu kwot na dostawy
białoruskich tekstyliów w 2005 roku.
316
Suplement
Najwa niejszymi pozycjami polskiego eksportu na rynek białoruski w 2004 roku były:
wieprzowina,
płyty wiórowe,
płyty pil niowe,
jabłka,
w glowodory cykliczne,
drób domowy ywy,
lampy elektronowe,
oprawy i okucia,
wełny mineralne,
cukier,
leki,
cz ci i akcesoria do pojazdów samochodowych.
Struktura polskiego eksportu jest znacznie bardziej zró nicowana ni białoruski eksport
do Polski, brak te jest wyra nie dominuj cej pozycji. Trzy najwa niejsze grupy
towarowe: mi so wieprzowe, płyty wiórowe i inne oraz lampy kineskopowe i inne
stanowi około 22,3 % polskiego eksportu, natomiast udział 10 najwi kszych pozycji
wynosi około 42 %.
W 2004 roku najbardziej wzrosły dostawy cukru buraczanego, transformatorów
elektrycznych (i podobnych urz dze ), w glowodorów cyklicznych, szkła typu float,
drobiu ywego, mi sa mro onego wołowego oraz produktów do karmienia zwierz t i
innych (patrz tabela nr 17). Now pozycj w polskim eksporcie na Białoru , która
pojawiła si w 2004 roku, jest koks.
Z kolei spadek eksportu dotyczył 12 grup towarowych, przede wszystkim jabłek,
niektórych warzyw (m.in. cebuli, kapusty, ziemniaków), mi sa drobiowego oraz
niektórych maszyn i urz dze , m.in. dla przemysłu spo ywczego.
317
Tabela 16. Struktura towarowa polskiego eksportu na Białoru w latach 2003 i 2004
według pozycji towarowych (w tys. USD)
Kod
PCN
Nazwa towaru
OGÓŁEM EKSPORT
0203
4410
8540
4818
0808
4411
8302
6806
3004
2902
2309
1701
8537
0105
0209
8419
8708
7005
3214
4421
8544
3921
9403
7308
3923
3917
7607
6907/08
1108
3208/09
2704
8507
Płyty wiórowe lub podobne płyty drewnopochodne
Lampy elektronowe, kineskopy
Papier toaletowy, wata celulozowa, chusteczki do nosa,
kosmetyczne, tampony, podpaski higieniczne
Jabłka, gruszki wie e
Oprawy, okucia z metalu do mebli, drzwi, schodów,
okien, aluzji
Wełna u lowa, skalna, mineralna
Leki zło one w opakowaniach do sprzeda y detalicznej
Produkty u ywane do karmienia zwierz t
Cukier buraczany
Tablice, panele, konsole, pulpity, szafy do elektrycznego
sterowania lub rozdziału energii elektrycznej
Drób domowy ywy
drobiowy
Maszyny, instalacje lub sprz t laboratoryjny z
podgrzewaniem elektrycznym lub bez
Szkło typu "float" i o powierzchni szlifowanej lub
polerowanej w arkuszach
Kit szklarski, ogrodniczy, ywiczne, masy uszczelniaj ce,
wypełniacze malarskie
Pozostałe artykuły drewniane
Izolowane druty, kable oraz inne przewody elektryczne
Pozostałe płyty, arkusze, folie, pasy, ta my z tworzyw
sztucznych.
Pozostałe meble i ich cz ci
Konstrukcje i cz ci konstrukcji ze stali; pr ty, k towniki,
kształtowniki, rury z eliwa lub stali
Artykuły do transportu i pakowania towarów, z tworzyw
sztucznych
Rury, przewody i w e oraz ich wyposa enie z tworzyw
sztucznych
Folia aluminiowa o grubo ci nie przekraczaj cej 0,2 mm
Nieszkliwione płytki chodnikowe, kafle, płytki cienne
Skrobie
Farby i pokosty na bazie polimerów syntetycznych i
naturalnych
Koks i półkoks z w gla
Akumulatory elektryczne
2003 r.
2004 r.
348490,7 474966,7
04/03
w%
136,3
32405,6
27038,9
20999,3
8520,1
42659,0
31937,5
31479,6
11614,3
131,6
118,1
149,9
136,3
10092,2
7827,0
4382,5
9321,7
9312,5
9111,9
92,4
119,0
207,9
5102,7
6612,1
1408,9
2482,1
618,4
2797,0
9106,1
7967,4
7592,1
7479,0
7447,2
7255,4
178,5
120,5
538,9
301,3
1204,3
259,4
2110,1
4656,9
7196,6
6451,9
341,1
138,5
7042,6
5527,3
78,5
2155,7
1426,4
5486,5
5298,4
254,5
371,5
3091,6
5129,2
165,9
3755,3
1641,7
3337,8
4636,8
4609,7
4520,1
123,5
280,8
135,4
1898,1
1915,0
4385,5
4192,3
231,0
218,9
3038,2
4130,4
135,9
1619,6
4017,6
248,1
2590,9
2706,7
3886,1
1834,8
3948,8
3922,2
3667,9
3547,8
152,4
144,9
94,4
193,4
0
2948,6
3363,7
3310,9
112,3
318
Kod
PCN
2005
0202
6406
8438
2106
7009
7010
3920
8504
8434
8481
7326
2301
4811
8414
0207
3926
7003
9401
5603
6809
0703
4810
8418
3402
8422
0810
2710
0704
0701
Suplement
Nazwa towaru
Pozostałe warzywa przetworzone lub zakonserwowane
inaczej ni za pomoc octu
Mi so wołowe mro one
Cz ci obuwia
Maszyny do przemysłowego przygotowania lub produkcji
ywno ci
Inne art. spo ywcze
Lustra w ramach lub nie, ł cznie z lusterkami wstecznymi
Balony, butle, butelki, słoje, dzbany, fiolki, ampułki i inne
pojemniki ze szkła
Płyty, arkusze, folie i pasy z tworzyw sztucznych nie
komórkowych, nie wzmocnionych, nielaminowanych
Transformatory elektryczne, przekształtniki oraz wzbudniki
Dojarki mechaniczne i urz dzenia mleczarskie
Krany, kurki, zawory i podobna armatura
Pozostałe artykuły ze stali
M ki, grysiki i granulki z mi sa
Papier, tektura, wata celulozowa
Pompy powietrzne lub pró niowe, spr arki, okapy
wentylacyjne lub recyrkulacyjne
Mi so i jadalne podroby z drobiu
Pozostałe artykuły z tworzyw sztucznych oraz z innych mat.
obj tych poz. 3901-3914
Szkło lane i walcowane, w arkuszach lub kształtkach
Meble do siedzenia oraz ich cz ci
Włókniny nawet impregnowane, powlekane, pokrywane lub
laminowane
Wyroby z gipsu
Cebula, szalotka, czosnek, pory wie e lub chłodzone
Papier i karton powlekany
Chłodziarki, zamra arki i inne urz dzenia chłodz ce lub
zamra aj ce
Organiczne rodki powierzchniowo czynne
Zmywarki do naczy , urz dzenia do czyszczenia,
napełniania, zamykania, etykietowania butelek, tubek,
puszek, pudełek
Pozostałe owoce wie e
Kapusta, kalafiory, kalarepa, kapusta włoska wie e i
chłodzone
Ziemniaki wie e lub chłodzone
2190,9
3268,0
04/03
w%
149,2
1005,6
3147,3
4779,7
3196,3
3182,6
3135,1
317,9
101,1
65,6
1206,9
1830,9
2435,1
2875,0
2767,5
2701,8
238,2
151,2
111,0
1799,5
2661,7
147,9
413,8
4543,3
2178,1
2293,2
1603,8
2510,6
1145,1
2536,5
2522,1
2355,3
2341,9
2314,6
2296,8
2230,8
613,0
55,5
108,1
102,1
144,3
91,5
194,8
4864,3
1468,4
2208,5
2183,4
45,4
148,7
872,2
1913,3
1412,1
2137,5
2003,8
1965,3
245,1
104,7
139,2
945,0
2143,7
1284,1
2353,3
1933,4
1718,6
1684,3
1642,3
204,6
80,2
131,2
69,8
905,6
2294,6
1572,9
1485,0
173,7
64,7
805,8
923,1
2289,6
1441,6
1222,4
549,9
178,9
132,4
24,0
2738,9
58,3
2,1
2003 r.
ródło: zamieszczone tabele – dane Ministerstwa Statystyki i Analiz Republiki Białoru .
2004 r.
319
Tabela 17. Struktura towarowa polskiego eksportu na rynek białoruski w 2004 roku
wg warto ci przyrostu
Kod
PCN
8540
0203
1701
2902
0105
2309
4410
8302
8537
6806
7005
2704
8708
4818
8544
9403
3917
7308
0202
8504
3214
0209
3208/09
2106
4411
7607
3004
7003
6907/08
3921
3923
8414
Nazwa towaru
2003 r.
2004 r.
Przyrost
04-03
OGÓŁEM EKSPORT (w tys. USD)
348490,7
474966,7
126476,0
Lampy elektronowe
Cukier buraczany
Drób domowy ywy
Produkty u ywane do karmienia zwierz t
Płyty wiórowe lub podobne płyty drewnopochodne
Oprawy, okucia z metalu do mebli, drzwi, schodów, okien,
aluzji
Tablice, panele, konsole, pulpity, szafy do elektrycznego
sterowania lub rozdziału energii elektrycznej
Wełna u lowa, skalna, mineralna
Szkło typu "float" i o powierzchni szlifowanej lub
polerowanej w arkuszach
Koks i półkoks z w gla
Papier toaletowy, wata celulozowa, chusteczki do nosa,
kosmetyczne, tampony, podpaski higieniczne
Izolowane druty, kable oraz inne przewody elektryczne
Pozostałe meble i ich cz ci
Rury, przewody i w e oraz ich wyposa enie z tworzyw
sztucznych
Konstrukcje i cz ci konstrukcji ze stali; pr ty, k towniki,
kształtowniki, rury z eliwa lub stali
Mi so wołowe mro one
Transformatory elektryczne, przekształtniki oraz wzbudniki
Kit szklarski, ogrodniczy, ywiczne, masy uszczelniaj ce,
wypełniacze malarskie
drobiowy
Farby i pokosty na bazie polimerów syntetycznych i
naturalnych
Inne art. spo ywcze
Folia aluminiowa o grubo ci nie przekraczaj cej 0,2 mm
Leki zło one w opakowaniach do sprzeda y detalicznej
Szkło lane i walcowane, w arkuszach lub kształtkach
Nieszkliwione płytki chodnikowe, kafle, płytki cienne
Pozostałe płyty, arkusze, folie, pasy, ta my z tworzyw
sztucznych.
Artykuły do transportu i pakowania towarów, z tworzyw
sztucznych
Pompy powietrzne lub pró niowe, spr arki, okapy
wentylacyjne lub recyrkulacyjne
20999,3
32405,6
618,4
1408,9
2110,1
2482,1
27038,9
4382,5
31479,6
42659,0
7447,2
7592,1
7196,6
7479,0
31937,5
9111,9
10480,3
10253,4
6828,8
6183,2
5086,5
4996,9
4898,6
4729,4
2797,0
7255,4
4458,4
5102,7
1426,4
9106,1
5298,4
4003,4
3872,0
0
2155,7
8520,1
3363,7
5486,5
11614,3
3363,7
3330,8
3094,2
1641,7
1898,1
1619,6
4609,7
4385,5
4017,6
2968,0
2487,4
2398,0
1915,0
4192,3
2277,3
1005,6
413,8
3091,6
3196,3
2536,5
5129,2
2190,7
2122,7
2037,6
4656,9
6451,9
1795,0
1834,8
3547,8
1713,0
1206,9
7827,0
2590,9
6612,1
872,2
2706,7
3337,8
2875,0
9312,5
3948,8
7967,4
2137,5
3922,2
4520,1
1668,1
1485,5
1357,9
1355,3
1265,3
1215,5
1182,3
3038,2
4130,4
1092,2
1145,1
2230,8
1085,7
320
Kod
PCN
2005
6809
7009
4421
3920
3926
2301
3402
0810
5603
4810
8507
2710
7010
8481
9401
7326
6406
4811
1108
0703
8418
0808
8422
8419
8438
0704
8434
0207
0701
Suplement
Nazwa towaru
Pozostałe warzywa przetworzone lub zakonserwowane
inaczej ni za pomoc octu
Wyroby z gipsu
Lustra w ramach lub nie, ł cznie z lusterkami wstecznymi
Pozostałe artykuły drewniane
Płyty, arkusze, folie i pasy z tworzyw sztucznych
niekomórkowych, niewzmocnionych, nielaminowanych
Pozostałe artykuły z tworzyw sztucznych oraz z innych
mat. obj tych poz. 3901-3914
M ki, grysiki i granulki z mi sa
Organiczne rodki powierzchniowo czynne
Pozostałe owoce wie e
Włókniny nawet impregnowane, powlekane, pokrywane
lub laminowane
Papier i karton powlekany
Akumulatory elektryczne
Balony, butle, butelki, słoje, dzbany, fiolki, ampułki i inne
pojemniki ze szkła
Krany, kurki, zawory i podobna armatura
Meble do siedzenia oraz ich cz ci
Pozostałe artykuły ze stali
Cz ci obuwia
Papier, tektura, wata celulozowa
Skrobie
Cebula, szalotka, czosnek, pory wie e lub chłodzone
Chłodziarki, zamra arki i inne urz dzenia chłodz ce lub
zamra aj ce
Jabłka, gruszki wie e
Zmywarki do naczy , urz dzenia do czyszczenia,
napełniania, zamykania, etykietowania butelek, tubek,
puszek, pudełek
Maszyny, instalacje lub sprz t laboratoryjny z
podgrzewaniem elektrycznym lub bez
Maszyny do przemysłowego przygotowania lub produkcji
ywno ci
Kapusta, kalafiory, kalarepa, kapusta włoska wie e i
chłodzone
Dojarki mechaniczne i urz dzenia mleczarskie
Mi so i jadalne podroby z drobiu
Ziemniaki wie e lub chłodzone
ródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB
2190,9
Przyrost
04-03
3268,0
1077,1
945,0
1830,9
3755,3
1799,5
1933,4
2767,5
4636,8
2661,7
988,4
936,6
881,5
862,2
1468,4
2183,4
715,0
1603,8
905,6
805,8
1412,1
2314,6
1572,9
1441,6
1965,3
710,8
667,3
635,8
553,2
1284,1
2948,6
923,1
2435,1
1684,3
3310,9
1222,4
2701,8
400,2
362,3
299,3
266,7
2178,1
1913,3
2293,2
3147,3
2510,6
3886,1
2143,7
2353,3
2355,3
2003,8
2341,9
3182,6
2296,8
3667,9
1718,6
1642,3
177,2
90,5
48,7
35,3
-213,8
-218,2
-425,1
-711,0
10092,2
2294,6
9321,7
1485,0
-770,5
-809,6
7042,6
5527,3
-1515,3
4779,7
3135,1
-1644,6
2289,6
549,9
-1739,7
4543,3
4864,3
2738,9
2522,1
2208,5
58,3
-2021,2
-2655,8
-2680,6
2003 r.
2004 r.
321
Białoru , przede wszystkim ze wzgl du na bezpo rednie s siedztwo oraz walory
wynikaj ce z mo liwo ci dalszej ekspansji na rynek rosyjski, wydaje si stanowi
atrakcyjne miejsce do lokowania inwestycji przez polskie przedsi biorstwa.
Czynnikiem dodatkowo zach caj cym do inwestowania w tym kraju s ulgi podatkowe
dla inwestorów zagranicznych. Szczególnie korzystne warunki w tym zakresie
wyst puj na terenie specjalnych stref ekonomicznych, z których dwie, zlokalizowane
w Grodnie i Brze ciu, znajduj si nieopodal polskiej granicy. Napływowi polskich
inwestycji sprzyja powinny tak e silne zwi zki kulturowe i historyczne.
W rzeczywisto ci, pomimo rosn cych obrotów handlowych, wielko
polskich
inwestycji na Białorusi jest nieznaczna.
Według białoruskich danych statystycznych warto polskich inwestycji w 2004 roku
wyniosła 28,8 mln USD, co stanowi około 2 % ł cznej kwoty inwestycji zagranicznych
na Białorusi. W stosunku do 2003 roku oznacza to przyrost o 8,9 mln USD, czyli o
44,7 % i wzrost udziału w ł cznych inwestycjach o około pół punktu procentowego. W
efekcie Polska zajmuje 11 miejsce pod wzgl dem warto ci inwestycji na Białorusi, po
takich krajach jak: Szwajcaria, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Austria,
Holandia, Łotwa, Cypr i Wyspy Dziewicze.
Struktura polskich inwestycji na Białorusi w 2004 roku przedstawiała si nast puj co:
1) inwestycje bezpo rednie –
11,0 mln USD
(8,8 mln USD w 2003 roku)
z tego:
- inwestycje w rodki trwałe
– 5,4 mln USD,
- kredyty udzielone przez polskich udziałowców – 1,1 mln USD,
- pozostałe bezpo rednie
– 4,5 mln USD,
2) inwestycje portfelowe
– 4,5 tys. USD;
3) pozostałe
– 17,8 mln USD
Bior c pod uwag wył cznie zagraniczne inwestycje bezpo rednie, Polska zaj ła w
2004 roku 8 miejsce, za Szwajcari , Rosj , Wielk Brytani , Holandi , USA, Cyprem i
Niemcami.
W 2003 roku funkcjonowały na Białorusi 322 spółki z udziałem polskiego kapitału, w
tym 126 podmiotów, w których udział ten wynosił 100 %. Pod wzgl dem liczby
zarejestrowanych na Białorusi spółek Polska zajmowała 3 pozycj , po Rosji i USA.
Dane za 2004 rok w chwili przygotowywania tej publikacji nie były jeszcze znane.
Struktura regionalna polskich inwestycji bezpo rednich na Białorusi jest podobna jak w
przypadku inwestycji zagranicznych innych pa stw – najwi ksza koncentracja
wyst puje w obwodzie Mi skim (31,44 % wszystkich polskich inwestycji
bezpo rednich) oraz w samym Mi sku (24,37 %), a tak e w obwodzie Brzeskim
322
Suplement
(30,37 %) i Grodzie skim (7,05%), gdzie znajduj si specjalne strefy ekonomiczne.
Ł cznie na wymienione obszary przypada a 93 % polskich inwestycji na terenie
Białorusi. W pozostałych obwodach odsetek polskich inwestycji jest niewielki:
w obwodzie Homelskim 3,35 %, w Witebskim 1,81 %, a w Mohylewskim 1,61 %.
Udział przedsi biorstw z polskim kapitałem w adnym z białoruskich obwodów nie
przekracza 10 % produkcji przemysłowej danego obwodu. Firmy z udziałem polskiego
kapitału zatrudniaj ł cznie 10,2 tys. osób, w tym ponad 3,2 tys. osób na terenie
specjalnych stref ekonomicznych*.
Najwi ksze zaanga owanie kapitałowe na Białorusi wykazuj polskie małe i rednie
przedsi biorstwa. Nawi zywaniu i rozwojowi kontaktów biznesowych przez te
podmioty słu przedsi wzi cia wystawiennicze, spotkania i konferencje organizowane
m.in. przez Polsko-Białorusk Izb Przemysłowo-Handlow . W ród przykładów warto
wymieni odbywaj ce si od kilku lat Forum Gospodarcze „Dobros siedztwo”, Polsk
Wystaw Narodow w Mi sku, czy zorganizowan ostatnio Wystaw Narodow
Republiki Białorusi w Warszawie (27-30 kwietnia 2005 roku).
Do rozwijania powi za kooperacyjnych polskich inwestorów skłania równie fakt, e
dla towarów wyprodukowanych na Białorusi otwarty jest rynek rosyjski. Nie oznacza to
jednak, e we wszystkich przypadkach taka strategia jest uzasadniona ekonomicznie.
Zdarza si bowiem, e ceny surowców produkcyjnych na rynku białoruskim s wy sze
ni w Rosji. Sytuacja taka wyst puje cz sto np. w sektorze spo ywczym. W takich
wypadkach lepszym rozwi zaniem okazuje si czasem uruchomienie produkcji
bezpo rednio na rynku rosyjskim.
Polska i Białoru realizuj w ostatnich latach szereg wspólnych przedsi wzi
gospodarczych. Firmy polskie uczestnicz w trwaj cym obecnie przetargu na budow
elektrociepłowni w Brze ciu. Trwa wdra anie na polsko-białoruskich kolejowych
przej ciach granicznych systemu SUW-2000, który pozwoli na automatyczne
zmienianie rozstawu kół poci gów (w zwi zku z ró n szeroko ci torów w obu
krajach). Perspektywicznym obszarem współpracy, szczególnie po przyst pieniu Polski
do Unii Europejskiej, wydaj si realizowane i planowane w Polsce projekty
infrastrukturalne (np. budowa autostrad). Białoru produkuje sprz t i maszyny drogowe
oraz mo e dostarcza materiały budowlane, w tym zwłaszcza cement, asfalt, kruszywa,
wap i elementy zbrojeniowe po konkurencyjnych cenach.
*
Dane dotycz ce inwestycji zagranicznych w Polsce (PAIiIZ) oraz zestawie GUS nie podaj wielko ci
zaanga owania białoruskiego kapitału w poszczególnych regionach i województwach kraju.
323
W Polsce w ramach współpracy inwestycyjnej montowane s białoruskie ci gniki
MTZ. W 2004 roku ich sprzeda w Polsce wyniosła 3011 sztuk, co stanowiło 25 %
ł cznej liczby traktorów sprzedanych polskim u ytkownikom. Z kolei na Białorusi
montowane s silniki do polskich samochodów dostawczych Lublin-3. W 2005 roku
przygotowywane s kontrakty na dostawy białoruskich ci arówek typu MAZ dla
polskich firm transportowych. Współpraca dwustronna obejmuje tak e produkcj
telewizorów – kineskopy do montowanych na Białorusi telewizorów „Horizont”,
ciesz cych si du popularno ci na rynkach krajów WNP, dostarcza zakład firmy
„Thomson” z Piaseczna.
Na uwag zasługuje tak e rozwijaj ca si współpraca regionalna. Dynamicznie
rozwijaj si kontakty miast i regionów Białorusi i Polski, zwłaszcza Grodna z
Białymstokiem i Wrocławiem, Brze cia z Lublinem i Biał Podlask , Mohylewa z
Włocławkiem oraz Mi ska z Warszaw . Wprowadzony w zwi zku z przyst pieniem
Polski do UE obustronny obowi zek wizowy nie spowodował ograniczenia współpracy
regionalnej. Wa nym osi gni ciem było uzgodnienie obni enia cen wiz, zarówno
białoruskich, jak i polskich, do poziomu 6 USD za wiz jednorazow .
Polsko-białoruskie kontakty biznesowe nie zostały, wbrew obawom, zahamowane przez
wej cie Polski do Unii Europejskiej. Wr cz odwrotnie, Polska jako kraj unijny stała si
bardziej atrakcyjnym partnerem dla przedsi biorców białoruskich – handel z Polsk to
jednocze nie handel z Unia Europejsk . Równocze nie wydaje si , i nadal wzrasta
powinno zainteresowanie współprac z białoruskimi partnerami ze strony polskich
przedsi biorstw. Ich uwaga powinna w wi kszym stopniu koncentrowa si jednak na
mo liwo ciach realizacji inwestycji na Białorusi, tym bardziej, i polityka gospodarcza
białoruskiego rz du na lata 2005-2006 przewiduje maksymalizacj eksportu przy
zdecydowanym ograniczaniu importu.
324
Suplement
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Borko H., Czynniki i charakter transformacji systemowej zachodz cej w krajach Europy
rodkowo-Wschodniej w ostatnich latach, KBN/SGH (opracowanie w ramach realizacji
projektu badawczego-promotorskiego Nr 1 H02C 035 26 na podstawie decyzji Ministra
Nauki Nr 0703/H02/2004/26), Warszawa, czerwiec 2004.
Borko H., Strategia i efekty ekonomiczne transformacji gospodarczej na Litwie, Ukrainie i
Białorusi, KBN/SGH (opracowanie w ramach realizacji projektu badawczegopromotorskiego Nr 1 H02C 035 26 na podstawie decyzji Ministra Nauki Nr
0703/H02/2004/26), Warszawa, wrzesie 2004.
Borko H., Istota i funkcje współpracy transgranicznej mi dzy Polsk a wschodnimi
s siadami, KBN/SGH (opracowanie w ramach realizacji projektu badawczegopromotorskiego Nr 1 H02C 035 26 na podstawie decyzji Ministra Nauki Nr
0703/H02/2004/26), Warszawa, pa dziernik 2004.
Borko H., Zagraniczne inwestycje bezpo rednie w Republice Białorusi, w: Zagraniczne
inwestycje bezpo rednie w gospodarkach w procesie transformacji – sympozjum naukowe
Zakładu Mi dzynarodowej Współpracy Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej
(koordynacja naukowa sympozjum: prof. dr hab. Kazimierz Starzyk), Warszawa 19.03.2005.
Clement H, Stosunki gospodarcze nowych s siadów z Uni Europejsk na przykładzie
Białorusi i Ukrainy, Instytut Europy Wschodniej, Monachium 2004.
Comiesi czna analiza gospodarki Białorusi, Nr 1-4/2005 r. IPM, Mi sk 2005.
[CES],Cross-border Co-operation at the new Eastern Border of the European Union, CES
Studies, Warsaw, August 2004.
Economic Survey of Europe 2002 i 2003, EEC UN, Genewa 2002 i 2003.
Ekonomika Białorusi. Tendencje, oceny, prognozy, III kwartał 2004, CASE/IPM, Mi sk
2004.
[MSiA RB], Materiały informacyjne Ministerstwa Statystyki i Analiz RB, Mi sk 2004.
Materiały informacyjne Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady Polskiej w
Mi sku, Mi sk 2005.
Materiały informacyjne Ambasady Republiki Białorusi w Polsce, Warszawa 2005.
Materiały informacyjne Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, umieszczone w
biuletynach: Rynek – Wschodni Partnerzy (www.eksporter.gov.pl)
Republic of Belarus in figures, Short Statistical book, Ministry of Statistics and Analysis of
the Republic of Belarus, Minsk 2004.
Republika Białoru w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analizy RB, Mi sk 2004.
Starzyk K (red.), Gospodarcze s siedztwo Polski, Wydawnictwo Naukowe SEMPER,
Warszawa 2005.
Strony internetowe:
a) strony białoruskie
http://ncpi.gov.by/minfin – Ministerstwo Finansów RB
http://www.president.gov.by/Minstat – Ministerstwo Statystyki i Analiz RB
http://www.nbrb.by – Narodowy Bank Białorusi
b) strony polskie
http://www.stat.gov.pl – GUS
http://www.eksporter.gov.pl – portal Promocji MGiP
http://www.unido.pl – strona Biura UNIDO w Warszawie
http://www.plig.org.pl – strona Izby Gospodarczej Rynków Wschodnich
http://www.embassypoland.nsys.by – Ambasada Polska w Mi sku
http://www.chamber.pl/bialorus – strona Polsko-Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej
http://www.osw.waw.pl – strona O rodka Studiów Wschodnich
http://www.case.com.pl – strona Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych
325

białoruś - Centrum Obsługi Inwestora

Transkrypt

Podobne dokumenty

pieniądze, a szczęście

Zobacz więcej - Wydawnictwo Naukowe PWSZ w Płocku

bułgaria - Centrum Obsługi Inwestora

rejs dalekowschodni - propozycja wycieczek fakultatywnych japonia

Nota bene