Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
05.01.2011
Ludwik Zamenhof – potęga marzeń i prawdziwej pasji
____________________________
autor: ewa_zwierzyńska
Któryż ojciec nie zaniepokoiłby się, widząc jak jego syn gimnazjalista całe dnie poświęca na
wynalezienie nowego, międzynarodowego języka zamiast na naukę? Marek Zamenhof, ojciec Ludwika,
marzył, że jego syn zrobi karierę jako lekarz, bo w każdych czasach jest to zawód, który zapewnia
chleb i prestiż.
Głęboka troska ojca o przyszłość syna z biegiem czasu przerodziła się w kategoryczny sprzeciw dla
jego zainteresowań językowych, chociaż Marek Zamenhof sam był poliglotą obdarzonym niezwykłym
talentem lingwistycznym. Brak zgody na działania syna wynikał raczej z kompletnej niewiary w
powodzenie przedsięwzięcia, jakim było podarowanie ludzkości uniwersalnego języka mającego
połączyć wszystkich „w duchu braterstwa i pokoju”. Idea stworzenia sztucznego języka zakiełkowała w
głowie Ludwika Zamenhofa w jego rodzinnym mieście – Białymstoku. To tutaj w 1859 roku przyszedł na
świat w żydowskiej rodzinie jako pierworodny syn. W drugiej połowie XIX wieku Białystok był prężenie
rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym, stanowił mozaikę narodowości i kultur. Mały Ludwik już
jako dziecko słyszał wokół siebie „istną kakofonię języków, dialektów i narzeczy”, a mieszkając 100 m
od największego w mieście targowiska, często widział, jak „polskiemu szlachcicowi sprzedawał wino
odeski Żyd, mając za tłumacza miejscowego Tatara”. Ludwik obserwował też waśnie i konflikty między
narodami, pogłębiane przez podziały językowe. Gdy miał 10 lat, napisał sztukę o wieży Babel, której
mieszkańcy wzajemnie gnębią się i nienawidzą. Inspirację do tego utworu zaczerpnął właśnie z
białostockiego rynku. Międzynarodowy język wspólny dla wszystkich ludzi miał nie tylko stać się
remedium na bariery w porozumiewaniu się, lecz także zbliżać narody w poszanowaniu i tolerancji dla
odmienności. „Kiedy będę dorosły, wynajdę wspólny język i nakłonię wszystkie ludy do używania go dla
ich dobra” – postanowił Ludwik już jako dziecko. Jeszcze przed maturą przygotował pierwszą wersję
„lingwe uniwersala”, która przez następne lata była doskonalona i poprawiana. Pracy nie przerwały
studia medyczne, które rozpoczął zgodnie z wolą rodziców, ani spalenie przez ojca wszystkich
rękopisów, słownika i gramatyki nowego języka. W 1885 roku Zamenhof zakończył pracę nad
ostateczną wersją międzynarodowego języka. Przez dwa lata bezskutecznie szukał wydawcy, który
zechciałby wydrukować podręcznik i rozpropagować nowy język. I kto wie, jaki finał znalazłaby ta
historia, gdyby nie uśmiech losu. Ideą Zamenhofa zachwyciła się jego narzeczona i wraz ze swoim
zamożnym ojcem stała się najgorętszą zwolenniczką wcielenia jej w życie. Tuż po ich ślubie, w 1887
roku ukazała się książka Język międzynarodowy. Przedmowa i podręcznik kompletny, wydana pod
pseudonimem „Dr Esperanto”, co w tłumaczeniu oznacza „Doktor mający nadzieję”, a z czasem
przyjęło się jako nazwa nowego języka. Projekt Zamenhofa zaczął w szybkim czasie zyskiwać
licznych zwolenników na całym świecie, którzy potwierdzali prostotę i użyteczność języka. Wkrótce
zaczęły powstawać pierwsze kluby esperantystów, a w 1905 roku odbył się pierwszy światowy kongres
esperanto. Twórca języka do końca życia aktywnie uczestniczył w propagowaniu swojej idei, zrzekając
się wszelkich praw do języka i oddając go na użytek całej ludzkości. W 1910 roku oddział
esperantystów powstał w Białymstoku, jednak dopiero po pierwszej wojnie światowej jego działalność
nabrała rozmachu, głównie za sprawą zapalonego esperantysty i dziennikarza Jakuba Szapiry. Druga
wojna światowa przyniosła zagładę wielu esperantystom, jednak idea przetrwała i po wojnie rozkwitła
na nowo. Dziś w esperanto porozumiewa się kilka milionów ludzi, a sam język zdobył uznanie
międzynarodowe i wsparcie ze strony wielu osób publicznych. Na corocznie organizowane światowe
kongresy zjeżdża kilka tysięcy uczestników z ponad 60 krajów. Białystok, rodzinne miasto Zamenhofa,
uznawane za światową stolicę esperanto, nie zapomniał o swoim wybitnym przedstawicielu. Miasto
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
uruchomiło turystyczny szlak esperanto, który przedstawia najważniejsze miejsca związane z
Ludwikiem Zamenhofem i jego projektem. W 2009 otwarto Centrum Zamenhofa, w którym mieszczą
się: interaktywne muzeum, ukazujące pamiątki po wybitnym lingwiście, oraz biblioteka esperancka.
Odbywają się tu liczne wystawy, koncerty i wykłady poświęcone dialogowi międzykulturowemu. W
miejscu, gdzie znajdował się dom Zamenhofa, postawiono tablicę pamiątkową, a na ścianie
sąsiedniego bloku białostocki malarz Andrzej Muszyński namalował mural. Przedstawia on trzy otwarte
okna. Ze środkowego spogląda na nas sam Ludwik Zamenhof, w dolnym siedzą Jakub Szapiro i
Abraham Zbar – główni propagatorzy języka esperanto – a w górnym stoją uśmiechnięte dzieci
trzymające kolorowe balony, mające symbolizować pięć kontynentów. Ludwik Zamenhof zmarł w 1917 roku, ale idea której się poświęcił, jest wciąż żywa i zdobywa nowych
zwolenników na całym świecie. Imieniem Zamenhofa nazwano odkrytą w 1938 roku planetoidę, która
krąży między Jowiszem a Marsem. Innej, odkrytej w 1936 roku nadano imię Esperanto. To najlepszy
dowód na to, że nasze marzenia i prawdziwa pasja mają moc poruszenia kosmosu.
strona 2 / 2