Pismo Dyrektora Departamentu Podatków Lokalnych i Katastru z

Pismo Dyrektora Departamentu Podatków Lokalnych i Katastru z dnia 29
marca 2004 r. nr LK-291/LP/04/AM/KM do Urzędu Gminy (...) w sprawie
poboru podatków i opłat lokalnych, podatku rolnego oraz podatku leśnego w
drodze inkasa
Odpowiadając na pismo z dnia (...) w sprawie poboru podatków i opłat lokalnych, podatku
rolnego oraz podatku leśnego w drodze inkasa, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:
Rada gminy może zarządzić pobór podatku od nieruchomości, podatku od posiadania psów,
opłat lokalnych: targowej, miejscowej i administracyjnej, a także podatku rolnego oraz
podatku leśnego od osób fizycznych w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość
wynagrodzenia za inkaso - o czym stanowią przepisy art. 6 ust. 12, art. 14 pkt 3 oraz art. 19
pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2002 r. Nr
9, poz. 84 ze zm.), art. 6b ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993
r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) oraz art. 6 ust. 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku
leśnym (Dz. U. Nr 200, poz. 1682 ze zm.). Realizacja powyższych uprawnień powinna
nastąpić poprzez określenie inkasentów w formie uchwał, wskazujących cechy
indywidualizujące inkasentów, w sposób na tyle precyzyjny, aby nie budziły wątpliwości, na
kogo obowiązek ten został nałożony oraz poprzez określenie wysokości wynagrodzenia za
inkaso.
Uchwała rady gminy określająca inkasentów oraz wysokość wynagrodzenia za inkaso jest
aktem prawa miejscowego o charakterze wykonawczym, zgodnie bowiem z art. 40 ust. 1
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze
zm.) na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów
prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy.
Przepisy Konstytucji RP nadają aktom prawa miejscowego charakter konstytucyjnego źródła
prawa. Art. 87 ust. 2 Konstytucji stanowi, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa
miejscowego. Natomiast, zgodnie z art. 94 Konstytucji, organy samorządu terytorialnego oraz
terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych
w ustawach, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych
organów. Oznacza to, że uchwały rady gminy stanowione zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy o
samorządzie gminnym na obszarze gminy, mają taką samą moc obowiązującą jak ustawy.
Z powyższego wynika, że poprzez określenie uchwałą rady gminy osoby inkasenta pomiędzy
gminą i inkasentem zostaje nawiązany stosunek administracyjno-prawny niewymagający dla
swej skuteczności wyrażenia woli przez adresata normy prawa miejscowego. Powyższe
stanowisko znajduje potwierdzenie, m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z
28 lutego 1992 r. sygn. akt SA/Po 1130/91 (zachowującym aktualność w obowiązującym
stanie prawnym), w którym NSA stwierdził, że rada gminy wyznaczając inkasentów (w tym
przypadku) podatku od posiadania psów, nie jest zobowiązana ani do wcześniejszego
uzyskania zgody zainteresowanych podmiotów, ani do zawarcia z nimi umów
cywilnoprawnych.
Biorąc jednak pod uwagę specyficzny status osoby inkasenta jako podmiotu prawa
publicznego, w stosunku do którego mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)1), w tym dotyczące
odpowiedzialności za pobrane przez inkasenta, a nie wpłacone w terminie podatki, rada
gminy określając uchwałą inkasentów powinna powiązać wykonywanie inkasa z innymi
pełnionymi przez osobę inkasenta funkcjami lub rodzajem prowadzonej przez niego
działalności gospodarczej. Stąd też wybór osoby inkasenta powinien być ograniczony do
sołtysów, zarządców nieruchomości, czy też osób prowadzących działalność gospodarczą w
zakresie świadczenia np. usług hotelarskich, czy prowadzenia targowisk.
W przypadku sołtysów będących radnymi należy rozważyć jednakże, czy powierzenie takim
osobom funkcji inkasenta nie spowoduje swoistego konfliktu interesów.
Organem podatkowym w przypadku wyżej wymienionych podatków i opłat jest bowiem
wójt, burmistrz, prezydent miasta. Organ podatkowy zgodnie z art. 30 ustawy Ordynacja
podatkowa jest obowiązany, w razie niedopełnienia przez inkasenta obowiązków
polegających na pobraniu od podatnika podatku i wpłaceniu go we właściwym terminie
organowi podatkowemu, wydać decyzję o odpowiedzialności podatkowej inkasenta, w której
określa wysokość pobranego, a niewpłaconego podatku. Organ podatkowy w takim
przypadku określa również wysokość odsetek za zwłokę. Ponadto organ podatkowy, na
podstawie art. 272 oraz art. 281 Ordynacji podatkowej jest uprawniony do dokonywania
czynności sprawdzających oraz kontroli podatkowej wobec inkasentów.
Z drugiej strony działalność wójta, stosownie do art. 18a ustawy o samorządzie gminnym,
podlega kontroli rady gminy. W tym celu rada powołuje komisję rewizyjną w skład której
wchodzą radni. Do zadań komisji należy opiniowanie wykonania budżetu gminy i
występowanie z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia
absolutorium wójtowi.
Jednocześnie stojąc na stanowisku, że połączenie funkcji radnego, sołtysa i inkasenta jest
możliwe, należy zwrócić uwagę, że rada gminy w uchwale nie tylko określa osobę inkasenta,
lecz także wysokość przysługującego mu wynagrodzenia. W takim przypadku zastosowanie
znajdzie art. 25a ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym radny nie może brać
udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego.
1)
obecnie tekst ustawy opublikowany jest w Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60.