Przeczytaj fragment - Wydawnictwo UMCS

Polska krytyka literacka w XIX i XX wieku, pod red. Moniki Gabryś-Sławińskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016
Wstęp
Prezentowana Czytelnikom książka zawiera 11 studiów i szkiców dotyczących polskiej krytyki literackiej od romantyzmu do dwudziestolecia międzywojennego. Nawiązując do tradycji cyklu, proponujemy otwarcie się na różne
perspektywy badawcze oraz poszukiwania nieoczywistych paralel, interpretacji, skojarzeń. Krytyka literacka, która odegrała istotną rolę w kształtowaniu się kolejnych epok literackich, jako przedmiot badań wciąż nie doczekała się wyczerpujących opracowań. Mirosław Strzyżewski, formułując uwagi
otwierające tom Polska krytyka literacka w XIX wieku (Toruń 2005), wskazywał, że krytyka romantyczna to w dużej mierze terra incognita. Mimo iż od
rozpoznania tego minęła ponad dekada, a horyzont temporalny niniejszego
tomu wykracza poza XIX stulecie, stwierdzenie to w dużej mierze pozostaje
aktualne. Anonsowana Czytelnikom książka jest próbą zbadania owych „nieznanych lądów” polskiej krytyki literackiej.
Tom otwiera studium Tadeusza Budrewicza poświęcone analizie, interpretacji oraz recepcji jednego z najważniejszych wystąpień krytycznych romantyzmu – artykułu Franciszka Krupińskiego Romantyzm i jego skutki, który – jak
wskazuje Autor – w znacznej mierze przyczynił się do „pogłębionego spojrzenia na literaturę i udoskonalenia metod jej oceny”. Kolejny tekst przenosi Czytelników w lata 60. XIX w., przybliżając postać wykładowcy Szkoły Głównej,
publicysty i historyka Józefa Kazimierza Plebańskiego. Maria Jolanta Olszewska przypomina rolę, jaką odegrał ten zapomniany dziś prepozytywista w narodzinach nowej epoki.
Najliczniejszą grupę stanowią artykuły poświęcone fascynującej, wielowątkowej i wciąż wymagającej badawczego wysiłku krytyce przełomu XIX
i XX w. Szkic Ewy Skorupy przypomina teorie powieści sformułowane przez
Elizę Orzeszkową, które skonfrontowane zostały przez badaczkę z praktyką
pisarską autorki Nad Niemnem. W artykule Magdaleny Sadlik zaprezentowano sylwetkę i poglądy Walerego Gostomskiego. „Idealista zabłąkany w XX
wiek” jawi się jako współcześnie niedoceniany, lecz interesujący krytyk, cenią-
Polska krytyka literacka w XIX i XX wieku, pod red. Moniki Gabryś-Sławińskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016
8
Wstęp
cy piękno formy oraz ideowe przesłanie ocenianych dzieł. Szkic Iwony Gosik-Kapelińskiej przedstawia krytyczne wypowiedzi na temat dramatów Józefa
Szujskiego pióra Ludomiła Germana, Piotra Chmielowskiego, Tadeusza Konczyńskiego i Stanisława Tarnowskiego. Grażyna Legutko przybliża koncepcję
krytyki literackiej Stanisława Lacka, dzięki której analizujący młodopolskie
powieści krytyk budował twórczy wywód, odsłaniający jego własny proces
myślowy. Z artykułem tym koresponduje szkic przedstawiający oryginalność
myśli krytycznej Stanisława Brzozowskiego. Interesująca praca Tomasza Sobieraja przybliża tajniki krytycznoliterackiego warsztatu autora Współczesnej krytyki literackiej w Polsce. Mechanizmy łączenia polityki i publicystyki
w ramach wystąpień krytycznoliterackich na podstawie wystąpień Teodora
Jeske-Choińskiego i Zygmunta Wasilewskiego przedstawia szkic Pawła
Kucińskiego.
Tom zamykają prace dotyczące krytyki literackiej dwudziestolecia międzywojennego. W artykule Joanny Warońskiej przypomniane i poddane analizie
zostały mało znane wystąpienia krytyczne Józefa Wittlina. Badaczka starała się na podstawie wypowiedzi dotyczących teatru zrekonstruować świadomość genologiczną pisarza-krytyka. Szkic Jarosława Cymermana odsłania
kompetencje krytycznoliterackie Józefa Czechowicza. Artykuł pozwala prześledzić krytyczne preferencje poety od pierwszych prób krytycznych po ostatnie recenzje.
Przekazując Państwu ukazujący się w Wydawnictwie UMCS 30. tom Obrazów Kultury Polskiej, chcielibyśmy złożyć podziękowania Recenzentce tomu
prof. dr hab. Beacie Obsulewicz-Niewińskiej.
Monika Gabryś-Sławińska