Katedra i Klinika Dermatologii

Transkrypt

Maria Błaszczyk-Kostanecka
Katedra i Klinika
Dermatologii
Prof. Wiesław Gliński
Kierownik Katedry i Kliniki
nazwa w 2008 r.
pierwsza nazwa – Klinika Dermatologiczna
W
arszawska Klinika Dermatologiczna powstała jako placówka uniwersytecka
w 1920 r. w ramach Uniwersytetu im. Józefa Piłsudskiego. Jej pierwszym kierownikiem został prof. dr hab. n. med. Franciszek Krzyształowicz (ryc. 1), jeden
z najwybitniejszych dermatologów polskich, cieszący się ogromnym autorytetem
również za granicą. Będąc uczniem Unny, zajmował się histopatologią i histogenezą chorób skóry i miał w tej dziedzinie wybitne osiągnięcia. O uznaniu, jakim cieszył się w Europie świadczy najlepiej wybranie go w roku 1928 na pierwszego Prezesa nowo powstałego w 1927 r. Związku Dermatologów Słowiańskich, w skład którego
wchodziły obok Polski również kraje o szczególnie wysokim poziomie kadry dermatologicznej – Jugosławia, Bułgaria, Czechosłowacja. Dużym wyróżnieniem było także powołanie go do 11-osobowego Komitetu Ligi Towarzystw Dermatologicznych.
Do asystentów Kliniki zaliczali się wybitni dermatolodzy, m.in. Marian Grzybowski, Adam Straszyński, Wojciech Kapuściński, Witold Borkowski.
Wysoki poziom warszawskiej dermatologii był związany w dużej mierze ze Szpitalem św. Łazarza, którego dyrektorem był utalentowany klinicysta dr n. med. Robert Bernhardt, a pracownikami wybitni dermatolodzy, późniejsi profesorowie,
Bogdan Michałowski, Ludwik Kwazebard i Edward Bruner. Placówka cieszyła się
ogromną popularnością, przy czym posiadała najnowocześniejszą na owe czasy aparaturę do finseno- i rentgenoterapii, a konkurencja, jaka wytworzyła się między Kliniką a Szpitalem, wpłynęła korzystnie na rozwój polskiej dermatologii. Po nagłej
śmierci prof. Krzyształowicza w 1931 r. obowiązki Kierownika Kliniki objął młody,
niedawno habilitowany docent Marian Grzybowski (ryc. 2), wykształcony głównie
we Francji, utalentowany klinicysta i histopatolog. W tym okresie Klinika nie miała
ani nowoczesnych pracowni, ani doświadczonego zespołu naukowego i młody docent rozpoczął od budowy fundamentów placówki uniwersyteckiej. Pomimo bardzo trudnych warunków, a w zasadzie braku warunków do działalności naukowej,
964
jeszcze przed wojną ukazały się pierwsze prace naukowe
M. Grzybowskiego dotyczące histogenezy raków skóry,
mięsaka Kaposiego i lichen sclerosus, które w dużej mierze nadal są aktualne.
Wojna przerwała plany badawcze M. Grzybowskiego.
Działalność naukowa Kliniki była oczywiście znacznie
zredukowana, jednak prof. Grzybowski zorganizował
tajne nauczanie, wykłady i zajęcia praktyczne, pomagał osobom prześladowanym i zaangażowanym w walce z okupantem. Asystentami Kliniki byli wówczas
późniejsi profesorowie Franciszek Miedziński, Jan KoRyc. 1. Prof. Franciszek
złowski, Józef Towpik, Marek Kozakiewicz, a także IreKrzyształowicz
Kierownik Kliniki
na Grzybowska. W 1944 r. Klinikę ewakuowano do buw latach 1920-1931
dynków Szpitala dla Psychicznie Chorych w Tworkach.
Udało się również wywieźć część aparatury oraz zabezpieczyć bardzo bogatą bibliotekę. W czasie Powstania Warszawskiego budynek Kliniki został częściowo
zniszczony, ale natychmiast po wyzwoleniu rozpoczęto jego odbudowę.
Osobiste zainteresowania naukowe prof. M. Grzybowskiego były związane głównie z pracą kliniczną,
histopatologią i histogenezą chorób skóry. Pasjonowały go trudne diagnostycznie przypadki. W przeciwieństwie do zainteresowań Bernhardta i Krzyształowicza,
interesowały go mechanizmy etiopatogenetyczne, nie
zadawalał się samą morfologią. Praca, która przyniosła
Ryc. 2.
mu największy rozgłos, dotyczyła przypadku nowotwoProf. Marian Grzybowski
rów skóry, określonych mianem uogólnionych skórnych
Kierownik Kliniki
guzów nabłonkowych, które są obecnie sklasyfikowaw latach 1931-1949
ne jako specjalna odmiana keratoacanthoma – nazwana
odmianą Grzybowskiego. Klinika pod jego kierunkiem
rozkwitła, gwałtownie się zmieniając, wysunęła się na czoło w warszawskiej dermatologii, uzyskując coraz większe uznanie w całym kraju, a nawet, dzięki nowoczesnym pracom, również i za granicą.
Najbardziej nurtowały profesora jednak problemy, które miały w tym czasie duże
znaczenie epidemiologiczne – gruźlicy i sarkoidozy skóry oraz kiły, która szerzyła się
w zastraszający sposób w okresie powojennym. Mając instynkt lekarza społecznika,
M. Grzybowski zorganizował Przychodnię Gruźlicy Skóry, którą prowadził Franciszek Miedziński, i pierwszy w Polsce wprowadził do leczenia kalcyferol, jedyny działający lek przeciwgruźliczy.
Najwięcej jednak wysiłku poświęcił M. Grzybowski walce z chorobami wenerycznymi, inicjując na skalę ogólnokrajową akcję „W” z doc. Jerzym Suchankiem
i dr. Tadeuszem Stępniewskim. Akcja ta w sposób spektakularny przyczyniła się do
znacznego spadku chorób wenerycznych w Polsce. Dla celów walki z chorobami wenerycznymi utworzono w 1949 r. na terenie Kliniki Instytut Wenerologii, którego
pierwszym dyrektorem został właśnie Marian Grzybowski. Instytut ten następnie
965
Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie
został w 1951 r. przekształcony w Instytut Dermatologii
i Wenerologii pod kierownictwem docenta Jerzego Suchanka, a przetrwał tylko do 1957 r., kiedy to uznano,
że epidemia chorób wenerycznych wygasła. Jak bardzo
było to złudne, przekonano się kilka lat później, gdy ponowny wzrost chorób wenerycznych skłonił do reaktywacji pracy instytutu w 1970 r.
W 1968 r. warszawska Klinika zorganizowała pierwszy powojenny Zjazd Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
Po tragicznej śmierci prof. M. Grzybowskiego KieRyc. 3.
rownikiem Kliniki została Stefania Jabłońska (ryc. 3),
Prof. Stefania Jabłońska
Kierownik Kliniki
która w 1954 r. uzyskała tytuł profesora. Zmienił się
w latach 1950-1990
również częściowo zespół asystentów, starsi, doświadczeni lekarze odeszli, obejmując samodzielne placówki,
a na ich miejsce przyszli ludzie młodzi, wykazujący motywację do pracy naukowej.
W latach 50. XX wieku nastąpił dalszy rozwój Kliniki – powstały nowe pracownie (alergologiczna, mikologiczna, immunopatologii skóry), rozszerzono działalność
ambulatoriów o nowe wysoko specjalistyczne poradnie [poradnia matki i dziecka,
urologiczna, kiły (późnej kontroli kiły), chorób alergicznych i zawodowych]. Oddział
szpitalny liczył 132 łóżka.
Klinika, która od 1952 r. stała się „częścią” Szpitala Dzieciątka Jezus, nawiązała również owocną współpracę z placówkami Szpitala, m.in. Kliniką Neurologiczną, Klinikami Chorób Wewnętrznych, Kliniką Okulistyczną, Zakładem Radiologii.
Prowadzono wspólne prace naukowe, które owocowały publikacjami zarówno w piśmiennictwie polskim, jak i obcojęzycznym.
Nawiązano współpracę naukową z licznymi ośrodkami dermatologicznymi
w Europie i USA. Dzięki kontaktom z ośrodkami zagranicznymi dermatolodzy polscy mieli możliwość kształcenia się w najlepszych ośrodkach, m.in. w Klinice Dermatologicznej w Monachium, której kierownik, prof. Alfred Marchionini, ufundował stypendia dla polskich dermatologów. W Klinice monachijskiej wykształciło się
ok. 30 polskich dermatologów. Wielu z nich uzyskało następnie stopnie docentów
oraz profesorów i objęło samodzielne placówki. Miało to niewątpliwie wpływ na dalszy rozwój dermatologii polskiej. W tym czasie powstała tzw. Warszawska Szkoła
Dermatologiczna, a Klinika została uznana za najlepszą Klinikę Dermatologiczną
w Polsce. Samoistnie tworzyły się naukowe zespoły skupione wokół osób, które zaczęły prowadzić tematyczne badania naukowe. Nie było wówczas żadnych instytucji, które czuwałyby nad tematyką badawczą i mogły finansowo wspierać ważniejsze
projekty. Nie istniała możliwość zakupu wielu z odczynników, toteż z konieczności
badania ograniczyły się do funkcjonalnej diagnostyki z wykorzystaniem istniejącej
aparatury. W badaniach tych wyróżniali się doktor Bogdan Bubnow i doktor (później profesor) Bożena Łukasiak, którzy opracowali nowe metody badań fizjologicznych skóry przy wykorzystaniu specjalnie przystosowanych istniejących aparatów.
W nieco późniejszym okresie dołączyła do nich doktor (później profesor) Anna Koźmińska, która jako pierwsza, we współpracy z Kliniką Neurologiczną, wykazała zaburzenia czynnościowe układu nerwowego skóry zarówno w twardzinie układowej,
966
jak i w postaciach wyłącznie skórnych. Starsi, doświadczeni dermatolodzy awansowali, obejmując stanowiska profesorów w innych Akademiach: prof. Franciszek
Miedziński został profesorem Kliniki Dermatologicznej w Gdańsku, doc. Jan Kozłowski, znakomity klinicysta, został profesorem w Instytucie Doskonalenia
Kadr w Bydgoszczy. W Klinice warszawskiej utworzyła się nowa kadra o dużym potencjale badawczym, na
czele z wybitnym immunodermatologiem Tadeuszem
Chorzelskim i z udziałem Marii Błaszczyk-Kostaneckiej. Wokół nich skupili się młodzi dermatolodzy, któRyc. 4. Prof. Maria
rych celem była działalność naukowa. Trzon kadry naBłaszczyk-Kostanecka
Kierownik Kliniki
ukowej Kliniki stanowili ponadto: Sławomir Majewski,
w latach 1990-2007
Wojciech Kostanecki, Wiesław Gliński i Andrzej Langner, a później również Anna Kozłowska, Cezary Kowalewski i Hanna Wolska. Ta grupa wybitnych pracowników naukowych w dużej
mierze wyznaczała kierunki nie tylko rozwoju Kliniki warszawskiej, ale wpłynęła
na poziom dermatologii polskiej i jej miejsce w świecie.
Głównymi z obranych kierunków były immunologia i immunopatologia. Szczególnie aktywny był badający autoimmunologiczne choroby pęcherzowe zespół pod
kierunkiem Tadeusza Chorzelskiego z udziałem Marii Jarząbek-Chorzelskiej, Marii
Błaszczyk-Kostaneckiej, Ewy Maciejowskiej, Stefanii Jabłońskiej, Anny Kozłowskiej,
Cezarego Kowalewskiego, Małgorzaty Olszewskiej, Teresy Kraińskiej.
Najważniejszymi osiągnięciami w dziedzinie chorób pęcherzowych było opisanie
immunologicznych zaburzeń w pęcherzycy i pemfigoidzie, wyodrębnienie odmiany
pęcherzycy opryszczkowatej i innych odmian pęcherzycy, głównie pęcherzycy IgA,
wykrycie zaburzeń immunologicznych typu SLE w pęcherzycy liściastej, wykazanie
patogenetycznego znaczenia przeciwciał w pęcherzycy, co pozwala na śledzenie postępów leczenia na podstawie miana tych przeciwciał.
Niewątpliwie wielką rolę odegrała współpraca z wybitnym immunologiem Ernestem Beutnerem z Buffalo. Klinika Dermatologiczna stała się – częściowo dzięki bardzo rozwiniętej współpracy z zagranicznymi placówkami – znana w świecie i uznana za jeden z wiodących ośrodków immunodermatologicznych.
Badania z zakresu autoimmunologicznych chorób pęcherzowych zostały opublikowane w wielu pismach, w dużej części zagranicznych o wysokim standardzie, tak
że Klinika warszawska jest na ogół kojarzona z immunodermatologią, a nawet została określona na Trójkontynentalnym Kongresie (Europy, Ameryki i Japonii) jako
jedna z jej kolebek.
Zakres badań immunodermatologicznych rozszerzył się znacznie, obejmując nie
tylko choroby pęcherzowe, ale również inne schorzenia o podłożu autoimmunologicznym. Dużej miary wydarzeniem było opracowanie przez Tadeusza Chorzelskiego testu wykrywającego glutenozależną enteropatię.
Główne osiągnięcia zespołu pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Marii
Błaszczyk-Kostaneckiej (ryc. 4.) (do którego należą również S. Jabłońska, S. Majewski, A. Górkiewicz, D. Kencka i inni) dotyczą badań patogenezy i immunologii ko967
lagenoz i chorób twardzinopodobnych u dorosłych i dzieci oraz tocznia rumieniowatego.
Znaczenie priorytetowe mają badania stanów imitujących twardzinę, które wymagają wyodrębnienia z powodu nie tylko różnic patogenetycznych, ale również odmiennego przebiegu, rokowania, a głównie leczenia. W tej dziedzinie osiągnięcia
zespołu polegają na wyodrębnieniu niesklasyfikowanych kolagenoz (overlap), które nie odpowiadają określonym jednostkom chorobowym, a mają cechy kliniczne
i immunologiczne różnych schorzeń z tego kręgu. Scharakteryzowanie tych chorób
ma szczególne znaczenie, gdyż są one często praktycznie nierozpoznawane i nieleczone odpowiednio. Zespół pod kierunkiem Marii Błaszczyk-Kostaneckiej wykazał
miedzy innymi, że zmiany uważane za twardzinę układową dzieci są w istocie odmiennymi jednostkami chorobowymi (mieszana kolagenoza – MCTD, scleromyositis, zespół syntetazowy i inne), które nie wymagają tak intensywnego leczenia immunosupresyjnego, jak właściwa twardzina, a mogą być rozpoznawane na podstawie
charakterystycznych markerów immunologicznych.
W badaniach metabolizmu tryptofanu w schorzeniach twardzinopodobnych,
a zwłaszcza w fasciitis eosinophilica, na szczególne wyróżnienie zasługują prace
dr Aleksandry Stachów. Za rolą tryptofanu również w patogenezie twardziny przemawiają opisane przez ten zespół twardzinopodobne zmiany fenyloketonurii. Natomiast fasciitis eosinophilica, uważana za odrębną jednostkę z grupy kolagenoz, wydaje się być w istocie nietypową odmianą twardziny.
Wieloletnie badania Kliniki Dermatologicznej nad rolą układu nerwowego
w twardzinie znalazły ostatnio szerokie potwierdzenie w pracach ośrodków europejskich i amerykańskich. W ostatnich latach prace tego zespołu dotyczą związku
zaniku połowiczego twarzy z twardziną, co wykazano w oparciu o rozbudowane nowoczesne badania elektrofizjologiczne prowadzone we współpracy z prof. Leszkiem
Królickim z Zakładu Medycyny Nuklearnej. Wyodrębniono również twardzinopodobne genodermatozy, w dużej części uprzednio nieznane.
Badania kolagenoz były prowadzone zarówno w zakresie klinicznym i patofizjologicznym, jak i w aspekcie poznawczym i eksperymentalnym (pod kierownictwem
S. Majewskiego z udziałem J. Malejczyka, S. Jabłońskiej, M. Błaszczyk-Kostaneckiej
i L. Rudnickiej) dotyczą angiogenezy i czynników antyangiogennych, czynników
pobudzających i hamujących włóknienie (przy współpracy z prof. M. Trojanowską
z USA), roli TNF-α w zjawiskach immunologicznych (z głównym udziałem J. Malejczyka). Zespół ten ma wybitne osiągnięcia, opublikował liczne prace w pismach
o wysokim standardzie, a badania, które prowadzi, są powszechnie znane poza granicami kraju i szeroko cytowane.
Jednym z głównych kierunków badawczych zespołu pod kierunkiem S. Majewskiego były również nowotwory skóry. Priorytetowy charakter ma wykazanie wirusów w genetycznym raku skóry oraz innych rakach (S. Jabłońska i S. Majewski we
współpracy z Instytutem Pasteura w Paryżu).
Dalsze badania niespodziewanie wykazały udział wirusów brodawczaka nie tylko w procesach onkogenezy, ale również proliferacji łagodnej, której modelem była
łuszczyca. Prace były publikowane w pismach o bardzo wysokim standardzie. Cały
szereg prac poświęcono badaniom mechanizmów onkogenezy wirusowej [S. Majewski, J. Malejczyk, W. Gliński, M. Haftek (Inserm Lyon), A. Langner i inni]. Poznanie
968
antyonkogennych i antyproliferacyjnych czynników stworzyło podstawy do badań
nad działaniem retinoidów-agonistów i antagonistów receptorów jądrowych, a także zastosowania retinoidów w praktyce klinicznej.
Zespół pod kierunkiem prof. A. Langnera ma wybitne osiągnięcia w dziedzinie badań nad działaniem leków przeciwłuszczycowych, a zespół kierowany przez
prof. Hannę Wolską – w dziedzinie fotobiologii.
Badania alergologiczne rozpoczęte przez Edwarda Rudzkiego w latach 60. XX wieku miały charakter priorytetowy w kraju. Duże zainteresowanie tą, tak ważną, dziedziną spowodowało powstanie w ostatnich latach nowego zespołu badawczego pod
kierunkiem prof. W. Glińskiego, który ma znaczące osiągnięcia w dziedzinie immunologii, głównie łuszczycy.
Jednym z głównych kierunków działalności naukowej Kliniki była wciąż jeszcze niewykryta patogeneza łuszczycy. Priorytetowe znaczenie miało wykazanie jej
autoimmunologicznego charakteru (zespół – S. Jabłońska, W. Gliński, A. Langner,
H. Wolska). W ostatnich latach badania w tej dziedzinie głównie dotyczą metod leczenia (prof. A. Langner z zespołem), fotolecznictwa i fotodermatologii (zespół pod
kierunkiem prof. H. Wolskiej).
Poza głównymi nurtami zainteresowań Kliniki były w dużym stopniu priorytetowe badania doc. W. Kostaneckiego nad cyklem włosowym u ludzi i zwierząt. Był on
autorem monografii z dziedziny trichologii oraz 56 prac doświadczalnych i klinicznych, za które otrzymał prestiżową niemiecką nagrodę im. Schwarzkopfa w 1975 r.
Z jego zespołu pochodzi dr Anna Kozłowska, obecnie najlepsza w kraju specjalistka
z zakresu trichologii.
O dużym potencjale badawczym Kliniki świadczy nie tylko bardzo duża liczba
opublikowanych prac naukowych, monografii i podręczników, ale również bardzo
wysoki indeks cytowań oraz liczba uzyskanych stopni i tytułów naukowych.
Podstawą tego wydaje się być zespołowy charakter pracy naukowej, motywacja
pracowników naukowych oraz powiązanie problemów klinicznych z naukowymi
podstawami (szkolenie kliniczne młodych kadr naukowych – prof. M. Błaszczyk-Kostanecka, szkolenie głównie w zakresie laboratoryjnym i metod badawczych –
prof. S. Majewski).
Na wysokim poziomie są prowadzone w Klinice konsultacje kliniczne, które mają
podstawowe znaczenie dydaktyczne.
Dalsze plany rozwoju Kliniki obejmują uwzględnienie nowych technik molekularnych oraz ściślejsze powiązanie tematyki badań z praktyką kliniczną.
Klinika Dermatologiczna cieszy się dużym uznaniem w kraju i za granicą, co wyraża się zaproszeniami do wygłaszania referatów i aktywnego udziału w zjazdach
naukowych, licznych (powyżej 100) członkostwach honorowych w Naukowych Towarzystwach zagranicznych pracowników naukowych Kliniki, prestiżowych nagrodach międzynarodowych (m.in. R. Kocha 1986 r., im. Marchioniniego 1992 r.,
E. Stablum 1992 r. i inne), jednym z najważniejszych indeksów cytowań w naszej
Akademii i w kraju.
W roku 2007 kierownictwo Kliniki objął prof. Wiesław Gliński (ryc. 5)
969
Kierownicy Kliniki
•
•
•
•
Lata 1921-1931: prof. Franciszek Krzyształowicz
Lata 1931-1949: prof. Marian Grzybowski
Lata 1950-1990: prof. Stefania Jabłońska
Lata 1990-2007: prof. Maria Błaszczyk Kostanecka
• Od 2007 r. – nadal: prof. Wiesław Gliński
Skład osobowy
• Lata 1921-1931 (dane niepełne)
Ryc. 5.
Marian Grzybowski, Wojciech Kapuściński, Adam
Prof. Wiesław Gliński
Kierownik Kliniki
Starzyński.
od 2007 r. – nadal
• Lata 1931-1949
Irena Grzybowska, Witold Gutowski, Stefania Jabłońska, Wojciech Kostanecki, Marian Kozakiewicz, Jan Kozłowski, Franciszek
Miedziński, Roman Michałowski, Jerzy Suchanek, Józef Towpik.
• Lata 1950-1990
Janusz Bachurzewski, Emilia Bernhardt, Maria Błaszczyk-Kostanecka, Bogdan
Bubnow, Tadeusz Chorzelski, Halina Dąbrowska, Jan Dąbrowski, Lucyna Fabjańska,
Maria Glińska-Ferenc, Wiesław Gliński, Aleksandra Gołębiowska, Anna Górkiewicz-Petkow, Marek Haftek, Mieczysław Heliński, Kazimierz Jakubowicz, Maria Jarząbek-Chorzelska, Danuta Kencka, Wojciech Kostanecki, Cezary Kowalewski, Maria Kowalska, Anna Kozłowska, Anna Koźmińska, Arkadiusz Krupiński, Andrzej
Langner, Wojciech Leszczyński, Jan Łańcucki, Bożena Łukasiak-Bachurzewska, Ewa
Maciejowska, Wojciech Maciejowski, Sławomir Majewski, Walentyna Mazurkiewicz, Bogusław Milewski, Joanna Misiewicz-Wroniak, Krystyna Moskalewska, Sławomir Opałek, Andrzej Pawłowski, Roman Petrykiewicz, Jerzy Pogorzelski, Irena
Rdzanek, Tomasz Rogoziński, Jędrzej Różański, Lidia Rudnicka, Irena Kudowska,
Edward Rudzki, Magdalena Skopińska, Aleksandra Stachów, Jerzy Suchanek, Jadwiga Sulej (asystent nauk techn.), Andrzej Szmurło, Jacek Szymańczyk, Józef Towpik,
Renata Trafna, Danuta Weyman-Rzucidło, Jerzy Wnorowski, Hanna Wolska.
• Lata 1990-2004
Dorota Bystrzanowska-Masłowska, Ewa Chlebus, Tadeusz Chorzelski, Olga Glińska, Maria Glińska-Wielochowska, Wiesław Gliński, Aleksandra Gołębiowska,
Anna Górkiewicz-Petkow, Maria Jarząbek-Chorzelska, Danuta Kencka, Cezary Kowalewski, Anna Kozłowska, Arkadiusz Krupiński, Andrzej Langner, Ewa Maciejowska, Wojciech Mickiewicz, Sławomir Majewski, Joanna Misiewicz-Wroniak, Krystyna Moskalewska, Anna Pura, Tomasz Rogoziński, Lidia Rudnicka, Edward Rudzki,
Hanna Rysik, Magdalena Skopińska, Jadwiga Sulej, Andrzej Szmurło, Jacek Szymańczyk, Renata Trafna, Hanna Wolska, Katarzyna Wodniak.
970
Tytuły profesora 1950-2004
Marian Grzybowski, Stefania Jabłońska, Edward Rudzki, Tadeusz Chorzelski,
Andrzej Langner, Wiesław Gliński, Sławomir Majewski, Maria Błaszczyk-Kostanecka, Danuta Weyman-Rzucidło, Hanna Wolska (status prof. nadzw.), Józef Towpik.
Tytuł docenta
Wojciech Kostanecki, Janusz Bachurzewski.
Tytuł profesora (byli asystenci Kliniki) poza AM w Warszawie
• Adam Straszyński – Kierownik Kliniki Dermatologicznej w Poznaniu.
• Wojciech Kapuściński – Kierownik Kliniki Dermatologicznej w Łodzi.
• Franciszek Miedziński – Kierownik Kliniki Dermatologicznej w Gdańsku.
• Roman Michałowski – Kierownik Kliniki Dermatologicznej w Lublinie.
• Kazimierz Jakubowicz – Kierownik Kliniki Dermatologicznej MSW w Warszawie.
• Jan Łańcucki – Kierownik Kliniki Dermatologicznej WAM w Warszawie.
• Bożena Łukasiak-Bachurzewska – Służba Zdrowia PKP.
• Lidia Rudnicka – Kierownik Kliniki Dermatologicznej MSW w Warszawie.
Prace habilitacyjne
1. Dr hab. n. med. J. Bachurzewski – Analiza przyczyn obecnego wzrostu zachorowań na kiłę w Polsce (1970 r.).
2. Dr hab. n. med. M. Błaszczyk – Związek między układową i skórną postacią liszaja rumieniowatego w świetle badań immunologicznych (1976 r.).
3. Dr hab. n. med. T. Chorzelski – Badania nad zjawiskiem LE (lupus erythematosus) (1965 r.).
4. Dr hab. n. med. W. Gliński – Nieprawidłowa czynność limfocytów i leukocytów
wielojądrzastych jako odbicie ogólnoustrojowych zaburzeń immunologicznych
w patogenezie łuszczycy (1980 r.).
5. Dr hab. n. med. R. Górska – Badania epidemiologiczne i zaburzenia dotyczące
limfocytów u chorych z aftami nawracającymi (1998 r.).
6. Dr hab. n. med. S. Jabłońska – Odczynowość skóry w gruźlicy i sarkoidozie
(1951 r.).
7. Dr hab. n. med. K. Jakubowicz – Badania nad etiopatogenezą dermatitis herpetiformis i pemphigoidu (1970 r.).
8. Dr hab. n. med. M. Jarząbek-Chorzelska – Badania nad markerami immunologicznymi w chorobach tkanki łącznej (1986 r.).
9. Dr hab. n. med. W. Kostanecki – Zaburzenia melanogenezy i zmiany strukturalne włosów (1966 r.).
10. Dr hab. n. med. C. Kowalewski – Cząstki adhezyjne i cytoplazmatyczne białka łączące keratynocytów, ich zaburzenia w chorobach pęcherzowych i nowotworach skóry (1994 r.).
971
11. Dr hab. n. med. J. Kozłowski – Przewlekłe plamice naczyniowe (Capilaritis
chronica-capillaropathia. Mechanizm powstawania i stosunek do plamic hiperergicznych (1965 r.).
12. Dr hab. n. med. A. Koźmińska – Badania czynnościowe w twardzinie ze szczególnym uwzględnieniem badań naczyń obwodowych (1967 r.).
13. Dr hab. n. med. J. Kudejko – Liszaj rumieniowaty podskórny (1976 r.).
14. Dr hab. n. med. A. Langner – Rola zjawisk immunologicznych typu komórkowego w rozrostach limforetikularnych (1974 r.).
15. Dr hab. n. med. B. Łukasiak-Bachurzewska – Wpływ układu wegetatywnego na odczyny naczyniowe typu odczynu Arthusa i odczynu Schwartzmana
(1970 r.).
16. Dr hab. n. med. E. Maciejowska – Znaczenie kliniczne badań immunopatologicznych w chorobach pęcherzowych skóry (1986 r.).
17. Dr hab. n. med. S. Majewski – Zmiany naczyniowe i zaburzenia immunologiczne w twardzinie i ich wzajemne powiązanie (1988 r.).
18. Dr hab. n. med. W. Mazurkiewicz – Obraz kliniczny i histopatologiczny, przebieg oraz wyniki leczenia kłykcin kończystych w świetle spostrzeżeń własnych
(1986 r.).
19. Dr hab. n. med. A. Pawłowski – Rola elementów nerwowych skóry w przebiegu
doświadczalnej karcinogenezy nabłoniaków podstawnokomórkowych i raków
kolczystokomórkowych (1969 r.).
20. Dr hab. n. med. L. Rudnicka – Rola transformującego czynnika wzrostowego
beta w patogenezie twardziny układowej: wpływ na metabolizm tkanki łącznej,
naczynia krwionośne i odczynowość komórkową (1994 r.).
21. Dr hab. n. med. E. Rudzki – Badania nad mechanizmem alergii bakteryjnej
(1964 r.).
22. Dr hab. n. med. A. Stachów – Rola przemiany tryptofanu w patogenezie twardziny i stanów rzekomotwardzinowych (1980 r.).
23. Dr hab. n. med. D. Weyman-Rzucidło – Cytologiczne i immunologiczne własności elementów morfologicznych Candida albicans (1966 r.).
24. Dr hab. n. med. H. Wolska – Nowe możliwości diagnostyki nadwrażliwości na
światło i fototerapii (1988 r.).
25. Dr hab. n. med. M. Zawadzka – Ocena sfigmograficzna stanu drobnych naczyń tętniczych palców rąk u osób narażonych na działanie miejscowej wibracji (1971 r.).
26. Dr hab. n. med. J. Łańcucki – Elektrograficzne badania skoków napięcia w ocenie
bioelektrycznej właściwości skóry (1965 r.).
27. Dr hab. n. med. Chowaniec O. – Badania nad histogenezą łuszczycy opiekun
– prof. dr Stefania Jabłońska (1980 r.).
28. Dr hab. n. med. Fr. Miedziński – O zmianach histologicznych i mechanizmie
ustępowania nacieku w toczniu gruźliczym w czasie leczenia kalcyferolem
(1951) opiekun – prof. dr Stefania Jabłońska
29. Dr hab. n. med. R. Michałowski – O zastosowaniu zjawiska fluorescencji w diagnostyce dermatologicznej opiekun – prof. dr Marian Grzybowski (1949 r.).
972
30. Dr hab. n. med. K. Woźniak – Nowe metody diagnostyczne i postępowanie terapeutyczne w nietypowych przypadkach autoimmunizacyjnych podnaskórkowych chorób pęcherzowych skóry, opiekun – prof. C. Kowalewski (2008 r.).
Prace doktorskie
1. Dr n. med. Abbas Omar Ahmed – Histologic features of warts induced by various human papilloma viruses with special reference to potentially oncogenic
HPVs (1982 r.).
2. Dr n. med. Bachurzewski J. – Badania nad celowością leczenia profilaktycznego
dzieci urodzonych z matek kiłowych (1961 r.).
3. Dr n. med. Banaszkiewicz H. – Epidemiologia kiły (1960 r.).
4. Dr n. med. Bernhardt E. – Kalcyfikacja jako model doświadczalny twardziny
uogólnionej (1968 r.).
5. Dr n. med. Bień K. – Zmiany w naczyniach włosowatych w łuszczycy w świetle
badań czynnościowych i morfologicznych (1970 r.).
6. Dr n. med. Błaszczyk M. – Immunopatologiczne kryteria rozpoznania i różnicowania liszaja rumieniowatego (1968 r.).
7. Dr n. med. Brodecka H. – Zachowanie się poziomu betaendorfiny u chorych na
łuszczycę (1991 r.).
8. Dr n. med. Bubnow B. – Liszaj twardzinowy i zanikowy w świetle badań czynnościowych i histopatologicznych skóry (1962 r.).
9. Dr n. med. E. Chlebus – Przydatność testów świetlnych i badań immunologicznych w rozpoznawaniu podostrej skórnej postaci tocznia rumieniowatego
(SCLE) (1995 r.).
10. Dr n. med. Chorzelski T. – Badania nad powstaniem konstytucjonalnej akantolizy (1961 r.).
11. Dr n. med. Chowaniec O. – Działanie miejscowe kortykosteroidów i dziegci
w łuszczycy w świetle badań klinicznych i histologicznych (1970 r.).
12. Dr n. med. Ciecierski L. – Badania nad zastosowaniem klinicznym i mechanizmem działania kryoterapii płynnym azotem w lecznictwie dermatologicznym (1968 r.).
13. Dr n. med. Czuwara-Ładykowska J. – Wpływ kamptotecyny na aktywność
limfocytów i fibroblastów. Implikacje terapeutyczne w twardzinie układowej
(1998 r.).
14. Dr n. med. Dąbrowski J.H. – Badanie mikroskopowo-elektronowe nad mechanizmem akantolizy w pęcherzycy właściwej (1973 r.).
15. Dr n. med. Dulczewska-Kłopotowska M. – Ocena działania środków osłaniających przed promieniowaniem UV. Próba wprowadzenia nowej metody badania (1984 r.).
16. Dr n. med. El-Szarif A.I. – The effects of retinoids on leukocyte-extracellular
matrix interactions in psoriasis (1994 r.).
17.Dr n. med. Filipowicz-Iwanowska T. – Choroba Duhringa wieku dziecięcego
a pemfigoid i choroba Durhinga wieku dojrzałego (1973 r.).
18. Dr n. med. Gede K. – Badania immunopatologiczne w chorobach naczyniowych krwi (1970 r.).
973
19. Dr n. med. Glińska-Ferenz M. – Czynniki powodujące odpowiedź zapalną skóry w łuszczycy (1990 r.).
20. Dr n. med. Gliński W. – Rola zjawisk immunologicznych typu komórkowego
w liszaju rumieniowatym i twardzinie (1974 r.).
21. Dr n. med. Gołębiowska A. – Brodawki rzeźników: typy wirusów brodawczaka, ze szczególnym uwzględnieniem nowego typu HPV7 (1987 r.).
22. Dr n. med. Górkiewicz A. – Występowanie przeciwciał ENA (RNP i Sm) w kolagenozach – ich znaczenie diagnostyczne i prognostyczne (1983 r.).
23. Dr n. med. Guzikowska-Bulińska M. – Limforetikularne rozrosty w świetle ich
histogenezy i wzajemnych powiązań
24. Dr n. med. Gwieździński Z. – Możliwości powstawania nabłoniaków podstawnokomórkowych ze stanów przedrakowych (1968 r.).
25. Dr n. med. Haftek M. – Zjawiska immunologiczne w łuszczycy ze szczególnym
uwzględnieniem wpływu fotochemoterapii (1978 r.).
26. Dr n. med. Heliński M. – Badania nad pyodermą rumieniowo-wysiękową.
Ocena sfigmograficzna stanu drobnych naczyń tętniczych palców rąk u osób
narażonych na działanie miejscowej wibracji (1952 r.).
27. Dr n. med. Jabłońska S. – Cechy histologiczne odczynów skórnych na tuberkulinę i wyciągi z prątków gruźlicy (1950 r.).
28. Dr n. med. Jakubowicz K. – Badania histologiczne i obserwacje kliniczne nad
przynależnością czerniaka młodzieńczego do grupy czynnych zmian (1963 r.).
29. Dr n. med. Jarząbek M. – Badania nad cytotoksycznym działaniem autoprzeciwciał „pemphigus” w próbie biernego przeniesienia pęcherzycy na zwierzęta
doświadczalne (1968 r.).
30. Dr n. med. Kalbarczyk K. – Znaczenie kliniczne badań immunopatologicznych
w liszaju płaskim (1974 r.).
31. Dr n. med. Kamiński A. – Rola naczyń krwionośnych i skórnej sieci nerwowej
w patogenezie twardziny uogólnionej (1972 r.).
32. Dr n. med. Kencka D. – Twardzina typu Crest oraz choroba Raynauda – diagnostyka i prognozowanie w oparciu o badanie immunologiczne i kapilaroskopowe (1983 r.).
33. Dr n. med. Kik A. – Miękkie i ultramiękkie promienie Roentgena w leczeniu
nabłoniaków i raków skóry (1970 r.).
34. Dr n. med. Kleniewska D. – Alergia kontaktowa na związki paragrypy
(1973 r.).
35. Dr n. med. Kołacińska-Strasz Z. – Identyfikacja przeciwciał przeciwjądrowych
w twardzinie układowej przy zastosowaniu trzech różnych metod immunologicznych (1990 r.).
36. Dr n. med. Kostanecki W. – Doniosłość badania płynu mózgowo-rdzeniowego
w kile (1950 r.).
37. Dr n. med. Kowalewska Z. – Miękkie promienie X w skojarzeniu z innymi metodami w leczeniu nowotworów skóry dużych rozmiarów i bujających (1976 r.).
38. Dr n. med. Kowalewski C. – Nowe metody immunologiczne w rozpoznawaniu
nietypowych chorób pęcherzowych skóry (1988 r.).
39. Dr n. med. Kowalska M. – Uczulenie kontaktowe na streptomecynę i penicylinę w warunkach zawodowych (1965 r.).
974
40. Dr n. med. Kozłowska A. – Alergia na związki chromu (1980 r.).
41. Dr n. med. Koźmińska A. – Zmiany mięśniowe w twardzinie a dermatomyositis (1962 r.).
42. Dr n. med. Kraińska T. – Wykrywanie zjawisk immunologicznych w niektórych autoimmunologicznych chorobach skóry przy zastosowaniu metod immunohistochemicznych (1983 r.).
43. Dr n. med. Krajewska D. – Uczulenie na żywice epoksydowe (PD10)
44. Dr n. med. Krupiński A. – Zjawiska adhezji komórkowej w patogenezie łuszczycy (1994 r.).
45. Dr n. med. Kudejko J. – Liszaj rumieniowaty podskórny (1976 r.).
46. Dr n. med. Langner A. – Badania nad mechanizmem powstawania stanów
przedrakowych i łagodnych przerostów naskórka (1967 r.).
47. Dr n. med. Łańcucki J. – Wpływ układu nerwowego na odczynowość skóry
(1961 r.).
48. Dr n. med. Łukasiak B. – Badania kapilaroskopowe w chorobach naczyń obwodowych i w kolagenozach (1961 r.).
49. Dr n. med. Maciejewski W. – Badania nad obecnością wirusów i tworów
wirusopodobnych w rozrostach nabłonkowych
50. Dr n. med. Maciejowska E. – Badania porównawcze nad wartością metod wykrywania uczulenia na penicylinę ze szczególnym uwzględnieniem penicylopolilizyny (1968 r.).
51. Dr n. med. Makieła B. – Interakcje komórek jednojądrowych krwi obwodowej
z fibroblastami w twardzinie układowej (1993 r.).
52. Dr n. med. Malejczyk M. – Rola czynnika martwicy nowotworu w regulacji wzrostu nowotworów związanych z wirusami brodawczaka ludzkiego
(1994 r.).
53. Dr n. med. Marczak M. – Wpływ retinoidów na angiogenezę indukowaną limfocytami i komórkami nowotworowymi (1994 r.).
54. Dr n. med. Mazurkiewicz W. – Badania nad etiologią i patogenezą tzw. zespołu Melkerssona i Rosenthala i cheilitis granulomatosa (1964 r.).
55. Dr n. med. Milewski B. – Histologiczne badania nad mechanizmem powstawania akantolizy w pęcherzycy oraz zmian pęcherzowych innego typu (1961 r.).
56. Dr n. med. Misiewicz J. – Epidermodysplasia verruciformis (EV) związana
z zakażeniem HPV3/1 (1988 r.).
57. Dr n. med. Moskalewska K. – Test transformacji limfocytów przy użyciu streptolizy O w wykrywaniu alergii na paciorkowce ze szczególnym uwzględnieniem
grupy rumieni (erythema multiforme i erythema nodosum) (1968 r.).
58. Dr n. med. Murzynowska B. – Ocena niektórych metod diagnostycznych i leczniczych liszaja płaskiego jamy ustnej (1975 r.).
59. Dr n. med. Nizar Nasib Hallak – Liszaj płaski i liszaj rumieniowaty, wzajemne
powiązania w świetle badań immunopatologicznych (1989 r.).
60. Dr n. med. Nowicka D. – Wpływ 1,25-dihydroksywitaminy D3 na wybrane parametry progresji nowotworowej: badanie możliwości połączeń z innymi modulatorami odpowiedzi biologicznej na modelu angiogenezy nowotworowej
(2002 r.).
975
61. Dr n. med. Obałek S. – Badania odczynowości komórkowej u chorych z zakażeniami skóry wywołanymi przez wirusy z grupy papilloma /HPV/ (1980 r.).
62. Dr n. med. Olszewska M. – Swoistość przeciwciał przeciw antygenom powierzchniowym keratynocytów a obraz kliniczny dermatoz akantolitycznych:
spektrum pemphigus, czy nowe jednostki chorobowe? (1992 r.).
63. Dr n. med. Padlewska K. – Badania nad rolą p53 i apoptozą w epidermodysplasia verruciformis (1999 r.).
64. Dr n. med. Papuziński M. – Badania nad patogenezą acrodermatitis enteropathica (1973 r.).
65. Dr n. med. Pawińska-Proniewska M. – Badania nad mechanizmem dyskeratozy (1971 r.).
66. Dr n. med. Pawłowski A. – Badania sieci nerwowej skóry w różnych odmianach twardziny i stanach rzekomo twardzinowych (1963 r.).
67. Dr n. med. Petkow L. – Pemphigoid a epidermolysis bullosa acquisita w świetle badań immunofluorescenyjnych i badań immunoelektronowo-mikroskopowych (1987 r.).
68. Dr n. med. Pieczara D. – Zmiany mikrokrążenia skórnego w atopowym zapaleniu skóry i chorobie wibracyjnej (1998 r.).
69. Dr n. med. Pierożyńska-Dubowska. M. – Badania elastazy neutrofilowej i jej
inhibitorów w skórze chorych na łuszczycę (1990 r.).
70. Dr n. med. Pochydyła-Polańska B. – Zastosowanie metabolitów witaminy D3
w leczeniu łuszczycy i ich wpływ na zjawisko chemotaksji granulocytów wielojądrzastych (1991 r.).
71. Dr n. med. Pogorzelski J. – Działanie kwasu para-aminosalicylowego PAS
w gruźlicy skóry (1952 r.).
72. Dr n. med. Prystupa K. – Wartość rozpoznawcza testu prowokacji doustnej
różnymi dawkami alergenów kontaktowych (2000 r.).
73. Dr n. med. Pura A. – Wirusy epidermodysplasia verruciformis w autoimmunologicznych proliferacyjnych schorzeniach skóry (2004 r.).
74. Dr n. med. Rdzanek I. – Ziemia jako źródło zakażenia człowieka i zwierzęcia
przez grzyby chorobotwórcze Dermatofyty (1959 r.).
75. Dr n. med. Rebandel P. – Alergiczny wyprysk zawodowy w populacji warszawskiej (1984 r.).
76. Dr n. med. Rogoziński T. – Morfologia i immunologia ustępujących brodawek
wywołanych wirusem brodawczaka ludzkiego HPV3 (1983 r.).
77. Dr n. med. Rosińska-Borkowska D. – Choroby pęcherzowe u dzieci ze szczególnym uwzględnieniem utajonej glutenozależnej enteropatii w dermatitis herpetiformis (1988 r.).
78. Dr n. med. Różański J. – Badania fizjologiczne w różnicowaniu czynnościowych i granicznych zmian naczyń obwodowych (1974 r.).
79. Dr n. med. Rudnicka L. – Interakcje komórek jednojądrzastych krwi obwodowej z komórkami śródbłonka w twardzinie układowej (1990 r.).
80. Dr n. med. Rudowska I. – Badania nad skutecznością leczenia bielactwa nabytego psoralenami i nad mechanizmem działania leku (1964 r.).
81. Dr n. med. Rudzki E. – Badania nad mechanizmem alergii bakteryjnej
(1964 r.).
976
82. Dr n. med. Rzęsa G. – Swoistość autoprzeciwciał pęcherzowych i pemfigoidowych wykrywanych pośrednią metodą immunofluorescencji (1975 r.).
83. Dr n. med. Shibeshi D. – Mixed connective tissue and its relationship with systemic lupus erythematosus and systemic scleroderma: immunological studies
(1991 r.).
84. Dr n. med. Siwiec-Dachów E. – Zastosowanie krioterapii w lecznictwie dermatologicznym (1983 r.).
85. Dr n. med. Stachów A. – Charakterystyczne cukrowce niektórych przedstawicieli grzybów chorobotwórczych (1962 r.).
86. Dr n. med. Stąpór W. – Calcitriol w leczeniu przewlekłej łuszczycy plackowatej:
(badania kliniczne i próba wyjaśnienia mechanizmu działania) (1995 r.).
87. Dr n. med. Sulej J. – Przeciwciała klasy IgA przeciw endomysium mięśni gładkich – nowo wykryty marker glutenozależnej enteropatii (1985 r.).
88. Dr n. med. Szczepański A. – Badania nad mechanizmem zanikowej twardziny (1965 r.).
89. Dr n. med. Szmurło A. – Użyteczność testu angiogenezy indukowanej limfocytami w diagnozie niektórych jednostek chorobowych oraz w ocenie immunokompetencji tkanki limfoidalnej (1984 r.).
90. Dr n. med. Szymanek-Grzywa Z. – Alergia na substancje zapachowe
(1978 r.).
91. Dr n. med. Szymańczyk J. – Typy brodawek i wywołujących je wirusów oraz
zmiany przednowotworowe i nowotworowe skóry u chorych w przebiegu immunosupresji (1987 r.).
92. Dr n. med. Szymańska E. – Interakcje komórek jednojądrowych krwi obwodowej ze składnikami macierzy zewnątrzkomórkowej i twardzinie układowej
(1995 r.).
93. Dr n. med. Szyszymar B. – Badania nad zachowaniem się białek krwi w niektórych chorobach skóry (1966 r.).
94. Dr n. med. Tigałonowa M. – Ocena mobilizacji in vivo leukocytów wielojądrzastych w łuszczycy (1982 r.).
95. Dr n. med. Walczak L. – Związek dysplazji nabłonka szyjki macicy z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (1965 r.).
96. Dr n. med. Wasyłyszyn J. – Elementy nerwowe skóry w znamionach i zmianach barwnikowych (1969 r.).
97. Dr n. med. Weyman-Rzucidło D. – Zależność zakażeń drożdżakami chorobotwórczymi od odporności nieswoistej (1962 r.).
98. Dr n. med. Włodarczyk S. – Test transformacji limfocytów w wykrywaniu
uczulenia na penicylinę (1971 r.).
99. Dr n. med. Wnorowski J. – Badania układu naczyniowego skóry w kolagenozach (1971 r.).
100. Dr n. med. Wojas-Pelc A. – Korelacje kliniczne wybranych parametrów odczynowości humoralnej i komórkowej w twardzinie układowej (1995 r.).
977
101. Dr n. med. Woźniak K. – Diagnostyka różnicowa autoimmunizacyjnych podnaskórkowych chorób pęcherzowych skóry z zastosowaniem techniki mikroskopii konfokalnej (2001 r.).
102. Dr n. med. Górska M. – Ocena uszkodzeń granicy skórno-naskórkowej i zaburzeń w układzie naczyniowym skóry w skórnych postaciach twardziny i liszaju
twardzinowym (2007 r.).
103. Dr n. med. Glińska O. – Ocena czynności komórek śródbłonka u chorych na
cukrzycę (2007 r.).
Rola pracowników Kliniki w instytucjach uczelnianych
i pozauczelnianych
Prof. dr hab. n. med. Stefania Jabłońska
• Wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego do 1995 r.
• Wieloletni Konsultant Krajowy ds. Dermatologii.
Prof. dr hab. n. med. Wiesław Gliński
• Od 1995 r. prezes Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
• Lata 1999-2005 konsultant krajowy.
• Prodziekan I Wydziału Lekarskiego.
• Dziekan I Wydziału Lekarskiego.
• Prorektor ds. Nauki AM.
Aktualni członkowie ZG PTD
Prof. Andrzej Langner, prof. Edward Rudzki, prof. Sławomir Majewski, prof. Hanna Wolska, prof. Maria Błaszczyk-Kostanecka, prof. Cezary Kowalewski.
Na rycinie 6 przedstawiono Zespół Kliniki w 2008 r.
Na następnej stronie. Ryc. 6. Siedzą od lewej: Lew Petkow, Anna Górkiewicz-Petkow, Hanna Wolska,
Wiesław Gliński (Kierownik Kliniki), Zbigniew Samochocki, Anna Kozłowska, Katarzyna Woźniak, Barbara
Niemczyk. Stoją od lewej: Małgorzata Noll-Kaczyńska, Olga Wiśniewska, Beata Jakubowska, Wojciech
Mackiewicz, Jacek Szymańczyk, Udaya dev Acharya, Renata Jeziorkowska, Olga Glińska, Maria Glińska-Wielochowska, Małgorzata Olszewska, Anna Wolf, Agnieszka Kalińska, Danuta Kencka, Iwona Pniewska,
Alicja Kryst.
978

Katedra i Klinika Dermatologii

Transkrypt

Podobne dokumenty

ZAPROSZENIE

REZERWACJA WIZYT ONLINE