Pomoc państwa: wytyczne w sprawie pomocy państwa na
Transkrypt
Pomoc państwa: wytyczne w sprawie pomocy państwa na
MEMO/08/31 Bruksela, dnia 23 stycznia 2008 r. Pomoc państwa: wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska naturalnego – najczęściej zadawane pytania(Zob. również IP/08/80) Dlaczego wydano wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska naturalnego? Pomoc państwa musi spełniać pewne kryteria i zostać zatwierdzona przez Komisję Europejską. Komisja publikuje wytyczne i zasady ramowe informujące zawczasu państwa członkowskie, jakie środki będą uznawane za zgodne ze wspólnym rynkiem, aby w ten sposób przyspieszyć proces ich zatwierdzania. Ochrona środowiska naturalnego jest dla Unii Europejskiej istotnym celem. Poziom tej ochrony jest wciąż niewystarczający i wiele jest jeszcze do zrobienia w tej dziedzinie. Wynika to między innymi z tego, że przedsiębiorstwa nie rozliczają się w pełni przed społeczeństwem z kosztów zanieczyszczeń. Aby zaradzić tej nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku i promować wyższy poziom ochrony środowiska naturalnego, władze krajowe mogą stosować określone uregulowania prawne zapewniające, że przedsiębiorstwa zapłacą za wyprodukowane przez nie zanieczyszczenia (np. poprzez podatki lub systemy handlu uprawnieniami do emisji) lub spełnią pewne wymogi w dziedzinie ochrony środowiska. W niektórych przypadkach pomoc państwa może być uzasadniona jako zachęta dla przedsiębiorstw do zwiększenia inwestycji na ochronę środowiska naturalnego. Może ona również służyć zmniejszeniu stosunkowo wysokiego obciążenia finansowego niektórych firm, tak aby umożliwić prowadzenie ogólnie surowszej polityki ochrony środowiska naturalnego. Jednocześnie wytyczne gwarantują, że nie dopuści się do przyznania źle ukierunkowanej lub nadmiernej pomocy państwa, która nie tylko zakłóca konkurencję, ale też uniemożliwia osiągnięcie kluczowych celów w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego. Jaki jest związek pomiędzy wytycznymi w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska naturalnego a pakietem działań w obszarze energii i zmian klimatycznych? Rada Europejska w marcu 2007 r. postawiła przed UE dwa cele: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% oraz, jako cel wiążący, 20-procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w UE do 2020 r. Przedstawiony przez Komisje pakiet działań w obszarze energii i zmian klimatycznych obejmuje daleko idące środki, między innymi w dziedzinie energii odnawialnej i handlu uprawnieniami do emisji. Aby osiągnąć te cele, pakiet wprowadza mechanizmy rynkowe, w wyniku których zanieczyszczający zapłacą za wytworzone przez siebie zanieczyszczenia a technologie bardziej przyjazne środowisku otrzymają wsparcie. Nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa w zakresie ochrony środowiska są ważną częścią pakietu, odpowiednio zachęcającą państwa członkowskie i przemysł do zwiększania wysiłków na rzecz ochrony środowiska. Po pierwsze poprzez ochronę skutecznej konkurencji wytyczne wspierają przewidziane w pakiecie instrumenty działające na zasadach rynkowych. Osiągnięcie wyznaczonych celów jest niemożliwe bez skutecznej konkurencji. Sytuacja, w której zanieczyszczający nie wnoszą wystarczająco wysokich opłat i mogą uniknąć odpowiednich inwestycji w ochronę środowiska ponieważ otrzymują pomoc państwa, nie tylko zakłóca konkurencję, ale też uniemożliwia realizację ambitnych celów Unii w dziedzinie ochrony środowiska. Po drugie wytyczne zawierają szereg środków uzupełniających, które przyczyniają się do polepszenia ochrony środowiska. W niektórych przypadkach może się okazać, że państwa członkowskie nie mogą wdrożyć zasady „zanieczyszczający płaci” w odpowiedni sposób. W takich przypadkach pomoc państwa może być alternatywą pozwalającą zaradzić nieprawidłowościom w funkcjonowaniu rynku spowodowanym negatywnymi oddziaływaniami zewnętrznymi związanymi z ochroną środowiska. Pomoc państwa może umożliwić poszczególnym przedsiębiorstwom zmianę ich zachowania oraz wprowadzenie procesów produkcyjnych bardziej przyjaznych środowisku lub inwestycje w bardziej ekologiczne technologie. Pomoc państwa może też umożliwić państwom członkowskim przyjęcie przepisów lub norm surowszych niż normy wspólnotowe poprzez zmniejszenie nadmiernych ograniczeń dla niektórych przedsiębiorstw. Wszystkie te działania mogą przyczynić się do osiągnięcia celów Wspólnoty w dziedzinie ochrony środowiska. W przypadku dobrze ukierunkowanej pomocy wytyczne przewidują możliwość bardzo hojnej pomocy. Na przykład w przypadku produkcji energii ze źródeł odnawialnych państwa członkowskie mają możliwość pokrycia 100% dodatkowych kosztów obciążających przedsiębiorstwa. Jakie najważniejsze zmiany wprowadzają nowe wytyczne w dziedzinie ochrony środowiska (w porównaniu z poprzednimi)? Główne zmiany w nowych wytycznych w dziedzinie ochrony środowiska w porównaniu z wytycznymi z 2001 r. są następujące: 1. Nowe wytyczne zawierają szereg nowych przepisów, np. w sprawie pomocy na wcześniejsze dostosowanie do norm, pomocy na badania środowiska, pomocy na ciepłownictwo komunalne, pomocy na gospodarowanie odpadami i pomocy dotyczącej programów handlu uprawnieniami. 2. Progi intensywności pomocy znacznie wzrosły. Progi intensywności dla dużych przedsiębiorstw zostały podniesione z 30-40% do 50-60%. Dla małych przedsiębiorstw progi intensywności podniesiono z 50-60% do 70-80%. Ponadto, jeżeli inwestycja w celu spełnienia wymogów surowszych niż normy wspólnotowe lub w celu podniesienia poziomu ochrony środowiska w przypadku braku norm wspólnotowych wiąże się z innowacją ekologiczną, można przyznać dodatkową 10-procentową premię. Dodatkowo wprowadzono możliwość przyznania 100-procentowej pomocy na drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji. W przeciwieństwie do wytycznych z 2001 r. nie przewidziano premii w przypadku pomocy dla regionów objętych pomocą lub na instalacje do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych służące potrzebom całej danej wspólnoty. 3. W odniesieniu do ulg podatkowych wytyczne zachowują możliwość długoterminowego i bezwarunkowego zwolnienia z podatków na ochronę środowiska, o ile zainteresowane przedsiębiorstwa płacą co najmniej minimum wspólnotowe. W przeciwnym razie długoterminowe zwolnienie jest nadal możliwe, o ile państwo członkowskie udowodni, że jest ono konieczne i 2 proporcjonalne. Beneficjentami bardzo dużych ulg podatkowych lub nawet całkowitych zwolnień są czasami sprawcy znacznych zanieczyszczeń. Komisja uważa, że pod pewnymi warunkami takie odstępstwa mogą być uzasadnione, lecz państwa członkowskie powinny dowieść ich konieczności. 4. Wytyczne są podzielone na dwie części, dotyczące oceny standardowej i oceny szczegółowej. Metodę oceny szczegółowej w przypadku znacznych kwot pomocy przydzielonych poszczególnym przedsiębiorstwom wprowadzono, aby umożliwić bardziej dogłębną kontrolę poszczególnych spraw, które mogą w największym stopniu zakłócić konkurencję i handel. Programy pomocy obejmujące zwolnienia i ulgi podatkowe będą oceniane tylko na poziomie programu, tzn. poszczególne przedsiębiorstwa nie będą poddawane szczegółowej ocenie. 5. Nowe wytyczne są ściśle związane z przyszłym rozporządzeniem w sprawie wyłączeń grupowych, które ma zostać przyjęte przez Komisję przed wakacjami letnimi. Rozporządzenie to zwolni państwa członkowskie z obowiązku zgłaszania Komisji niektórych środków pomocy i tym samym zmniejszy obciążenia administracyjne. Przewiduje się, że zgłaszanie Komisji niektórych środków pomocy na ochronę środowiska nieprzekraczających pewnej kwoty nie będzie w przyszłości konieczne. Ponadto przewiduje się, że rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych wprowadzi uproszczoną metodę obliczania wysokości pomocy. Dlaczego kwotę pomocy oblicza się na podstawie dodatkowych kosztów inwestycji w ochronę środowiska, a nie na podstawie całkowitych kosztów inwestycji? Kwotę pomocy oblicza się na podstawie dodatkowych kosztów inwestycji niezbędnych do osiągnięcia pewnego poziomu ochrony środowiska w porównaniu np. z instalacją spełniającą podstawowe normy lub, w przypadku braku norm, z metodą produkcji mniej przyjazną dla środowiska. W przeciwnym razie każda inwestycja podnosząca poziom ochrony środowiska kwalifikowałaby się do pomocy na ochronę środowiska, nawet jeżeli nie byłaby bardziej kosztowna niż inne. Ponadto pomoc przyznawanoby w celu podniesienia zdolności lub produktywności. Tymczasem dopuszczalna powinna być jedynie taka pomoc państwa, która ma dodatkowy wpływ na środowisko, a prawdopodobieństwo, że taka pomoc jest konieczna w celu podwyższenia poziomu ochrony środowiska jest wyższe, jeżeli przy przyznawaniu pomocy stosuje się podejście oparte na dodatkowych kosztach. Dlaczego progi intensywności pomocy na inwestycje nie wynoszą 100%, jeżeli pomoc pokrywa jedynie dodatkowe kosztów inwestycji w ochronę środowiska? Progi intensywności pomocy na inwestycje nie wynoszą zazwyczaj 100% dodatkowych kosztów inwestycji po pierwsze dlatego, że obliczenie dodatkowych kosztów nie jest dokładne, np. nie uwzględnia korzyści operacyjnych przez cały czas eksploatacji instalacji. Po drugie, wizerunek przedsiębiorstwa bardziej przyjaznego środowisku może mieć wartość handlową lub nawet być konieczny dla przetrwania przedsiębiorstwa. Dlatego też pokrycie wszystkich wyliczonych dodatkowych kosztów inwestycji w ochronę środowiska nie jest konieczne do stymulacji inwestycji. Niemniej jednak, jeżeli pomoc państwa wiąże się z procedurą przetargową, intensywność pomocy może osiągnąć 100%. Ponadto oprócz pomocy inwestycyjnej można również przyznać pomoc operacyjną na produkcję energii ze źródeł odnawialnych i kogenerację pokrywającą całkowita różnicę między kosztami produkcji energii ze źródeł odnawialnych a ceną rynkową takiej energii. Pomoc ta 3 może nawet pokryć normalny zwrot z kapitału. Pokrywa ona więc 100% dodatkowych kosztów. Co to jest inwestycja referencyjna? Inwestycja referencyjna to inwestycja, której dokonanoby bez pomocy państwa. Jest to inwestycja porównywalna pod względem technicznym, która zapewnia niższy poziom ochrony środowiska (odpowiadający obowiązkowym normom wspólnotowym, o ile takie istnieją) i która zostałaby prawdopodobnie zrealizowana bez pomocy państwa. W przypadku energii odnawialnej za inwestycję referencyjną uważa się zazwyczaj zakład zasilany gazem o takiej samej mocy produkcyjnej. W przypadku kogeneracji inwestycję referencyjną stanowi zestaw dwóch odrębnych zakładów, z których jeden produkuję energię elektryczną a drugi ciepło. Niemniej jednak wybór inwestycji referencyjnej zależy od typu produkcji i rynku, a właściwa inwestycja referencyjna może się zmieniać w czasie. Dlatego bardziej szczegółowe określenie inwestycji referencyjnej w wytycznych nie byłoby właściwe. Pomoc może zostać przyznana jeżeli przedsiębiorstwo spełnia wymogi surowsze niż normy wspólnotowe – ale co to są normy wspólnotowe? W prawodawstwie UE szereg norm wyznacza należny poziom ochrony środowiska. Obowiązek stosowania najlepszych dostępnych technik według najnowszych informacji opublikowanych przez Komisję, ustanowiony na mocy dyrektywy Rady nr 96/61/WE z dnia 25 września 1996 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, jest również uznawany za normę wspólnotową. Za normy uważa się tylko normy nałożone przez prawodawstwo wspólnotowe bezpośrednio na przedsiębiorstwa. W kontekście wytycznych obowiązków nałożonych na państwa członkowskie nie uznaje się za normy. Kiedy sprawę poddaje się szczegółowej ocenie? Wysokie kwoty pomocy mogą w większym stopniu zakłócić konkurencję i handel, dlatego też będą poddawane szczegółowej ocenie. Wysokie kwoty pomocy przyznane indywidualnym beneficjentom należy więc zgłaszać Komisji oddzielnie, nawet jeżeli zostały one przyznane w ramach programu pomocy zatwierdzonego przez Komisję. W przypadku pomocy operacyjnej na produkcję energii na wysokie kwoty pomocy wskazują progi zdolności. Następującą przyznaną pomoc należy więc zgłaszać Komisji indywidualnie: i. ii. iii. iv. v. pomoc inwestycyjną: gdy kwota pomocy dla jednego przedsiębiorstwa przekracza 7,5 mln EUR; pomoc operacyjną na oszczędzanie energii: gdy kwota pomocy dla jednego przedsiębiorstwa na pięć lat przekracza 5 mln EUR; pomoc operacyjną na produkcję energii ze źródeł odnawialnych i/lub kogenerację ze źródeł odnawialnych: gdy pomoc przyznana jest na instalacje wytwarzające energię ze źródeł odnawialnych w zakładach, w których związana z nią moc (w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych) przekracza 125 MW; pomoc operacyjną na produkcję biopaliw: gdy pomoc przyznana jest na instalacje wytwarzające biopaliwa w zakładach, w których związana z nią produkcja przekracza 150 000 t na rok; pomoc operacyjną na kogenerację: gdy pomoc przyznana jest na instalację kogeneracyjną, a związana z nią moc (w zakresie wytwarzania energii z kogeneracji) przekracza 200 MW. Pomoc na produkcję ciepła poprzez 4 kogenerację będzie oceniana w związku ze zgłoszeniem w oparciu o moc w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Szczegółowa ocena nie oznacza bynajmniej, że planowana pomoc nie zostanie zatwierdzona. Oznacza to jedynie, że Komisja zbada dogłębnie, czy pomoc jest konieczna i czy przyczynia się rzeczywiście do ochrony środowiska naturalnego, nie powodując niezasadnego zakłócenia konkurencji. W jaki sposób moje przedsiębiorstwo może otrzymać pomoc na ochronę środowiska? Wytyczne ustanawiają warunki, których państwa członkowskie muszą przestrzegać przy przyznawaniu pomocy. Dlatego przedsiębiorstwo, które pragnie poprawić poziom ochrony środowiska i potrzebuje w tym celu pomocy, powinno zwrócić się do organów krajowych odpowiedzialnych za przyznawanie pomocy na ochronę środowiska. Pełny tekst wytycznych jest dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/comm/competition/state_aid/reform/reform.cfm 5