Anna B ednarczyk, ( - ), ŕód : Wydawnictwo Uniwersytetu

MATERIAY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
237
) /+ ` zapamitaj – =`{`‚vQƒ {@`€@ \v=|v``‚€^>|x| {€@€[|}\, \>‡‚\~€x|^] [ {@`€v€v`` [ {€@€[|}€ ^‡|[\ ^ {@|=`[|{|‡|vQ v\‚€v`€ {@` \€v€ _=[€@}`=€‡Šv|ƒ >|v^=@_>†`` |=@`†\=€‡Šv|ƒ
`‡` v\|ˆ|@|=9.
@\ˆ|=€ v\} {€@€[|}| |v| x|[|@`=Š v|x|. | x‡\[v|€ – >\>|[\
ˆQ‡\ †€‡Š ‰=|ƒ @\ˆ|=Q? '‡] €v] [\v| ˆQ‡| {|v\>|`=Š {|‡Š^>|x|
‚`=\=€‡] ^ {|‰=\`, `[_~`` ` {`‹_~`` [ v\‹€ [@€]. |^^`] –
^=@\v\ ‡}€ƒ =\‡\v=‡`[Qq, ‡ˆ]~`q ‡`=€@\=_@_, ‚`=\~`q ` =[|@]~`q.
_^^>\] {|‰=`‚€^>\] `vŠ {@|}|‡\€=^], @|^^`]v€ [€@vQ ^[|€ƒ >_‡Š=_@v|ƒ ` ‡`=€@\=_@v|ƒ =@\}`†``.
{‡\vQ _ €v] }\‡€>|`}_~`€: %|=€‡|^Š ˆQ, ‚=|ˆQ Wspóczeni poeci
rosyjscy / 1
# # & ^=\‡` ^€@`€ƒ, q|=€‡|^Š ˆQ [Q{_^=`=Š [ ^[€= €~€ v€ |}`v {|}|ˆvQƒ ^ˆ|@v`>. \}€^Š, ‚=| ‰=| |>\€=^]
|^_~€^=[`Q.
Olga Lewicka
Instytut Filologii Sowiaskiej KUL
Anna B e d n a r c z y k, 5& 1/# # &( (*# # ), ód: Wydawnictwo Uniwersytetu ódzkiego
2012, ss. 232
Ksika Anny Bednarczyk 5& 1/# # &( (*#
# ) powicona zostaa, o czym informuje jej tytu,
poezji syberyjskiej. Monografia stanowi wan pozycj, która stosunkowo
niedawno pojawia si na polskim rynku wydawniczym. Pozycj wan, gdy
do czasu jej ukazania si na polskim gruncie badawczym w zasadzie nie odnotowano gbszych analiz powiconych podjtej przez Autork kwestii. Ju
na samym pocztku przedstawia ona szczegóowy stan bada dotyczcy
rozpatrywanego zagadnienia.
Za cel swoich analiz A. Bednarczyk nie stawia sobie charakterystyki twórczoci poszczególnych przedstawicieli poezji syberyjskiej. Koncentruje si
natomiast na jej gównych tematach, tj. romantyce oraz na problematyce sytuacji polityczno-ekonomicznej kraju w czasie rozpadu Zwizku Radzieckiego
9
.. € ‡  ˆ ` v, ‡
#
* #+, &|^>[\, 2009, ^. 21.
Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 7
238
MATERIAY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
oraz ksztatowania si wspóczesnej Rosji. Warto zaznaczy, e w zaprezentowanych wywodach pojawiaj si zarówno nazwiska poetów rosyjskich, których twórczo wpyna na ksztat wspóczesnej poezji syberyjskiej, jak i nazwiska poetów innych narodowoci, w tym atajskich czy tuwiskich. W tym
wietle Bednarczyk poszukuje nie rónic, a podobiestw w utworach, które
wyszy spod pióra rónych twórców poezji syberyjskiej. A to wszystko przez
pryzmat powracajcego w wielu wierszach tematu Syberii jako „maej ojczyzny”.
Swoj analiz A. Bednarczyk rozpoczyna od wspomnianej romantyki Syberii. Urok tego kraju, oddalonego od cywilizacji, przycigajcego dnych
przygód podróników, chccych poskromi jego dziko i niedostpno, opisywany jest m.in. w wierszach I. Rodiestwienskiego, I. Jeroszyna, Z. Jachnina. Badaczka podkrela wprowadzanie przez nich fragmentów folkloru,
elementów egzotyzujcych teksty, jak opisy zwyczajów czy obco brzmice
imiona.
Dwa kolejne rozdziay powica Autorka twórczoci wspóczesnych syberyjskich „poczwienników”. Okrelenie to wypywa z faktu wykorzystania
przez obecnych twórców XIX-wiecznej filozofii ycia, idei „poczwy” – powrotu do tradycji, korzeni. W swojej twórczoci zwracaj oni uwag na problematyk wsi, na ycie prostych ludzi, stojcych na stray potgi duszy i mdroci rosyjskiej, ich cis czno z przyrod. Swoisty zwizek z ideologi
sowianofilsk, narodnick zaznacza si w poezji m.in. W. Makarowa, W. Baszunowa, W. Wiszniakowa. Autorka zwraca uwag na obecne w analizowanych utworach opozycje Ru – Rosja, swoje – obce, wyraajce si poprzez
konfrontacj wsi i miasta, przeciwstawienie Syberii utosamianej z prawosawn Rusi i Zachodu wraz ze zorientowan na Rosj. Nieubagany upyw
czasu, pami o przeszoci, tematy czowieka i mioci ukazane w cisym
zespoleniu z obrazami syberyjskiej przyrody, poetyckie, polichromatyczne
opisy pejzau Syberii, konstruowanie poetyckich obrazów wsi jako domu, stanowicego symbol ojczyzny, stosunek „poczwienników” do historii Rosji, rosyjskie nieszczcie i pacz, równie w ironicznym wymiarze – to tylko niektóre aspekty omawianych utworów, na jakie zwraca uwag w tych rozdziaach Autorka.
W nastpnym rozdziale A. Bednarczyk skupia si na „problemie rosyjskoazjatyckim”, na idei panmongolizmu. Pooenie geograficzne Syberii i wynikajca z niego wielonarodowo doprowadziy do opozycji midzy dzisiejszymi syberyjskimi Eurazjatami i Europejczykami. Wojna ras i kultur z jednej
strony, próby jednoczenia z drugiej, idea rosyjskich Scytów i symboliczny ob-
MATERIAY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
239
raz jedynej narodowoci syberyjskiej, syberyjskiego narodu, zaznaczaj si
w poezji m.in. W.A. Bieriaziewa, S.G. Michajowa i B.S. Dugarowa.
Kolejny rozdzia zosta powicony odzwierciedleniu w analizowanych
wierszach rzeczywistoci syberyjskiej. Obraz Rosji i Syberii przeomu wieków nie jest jednolity. Autorka monografii podkrela, e oprócz twórców hodujcych idei „poczwienniczestwa”, w liryce syberyjskiej odnale mona
równie wiersze poetów zachwycajcych si miastem. To ono staje si „ma
ojczyzn”, przy czym „swoje miasto”, pozostajce w opozycji do innych
miast, to zawsze miasto syberyjskie. M.D. Siergiejew, I.W. Klinowoj, W.O.
Nazanskij i in. ukazuj miasto nie jako martwe, jak u „poczwienników”,
a jako symbol ycia, progresu. Analiza symboliki miasta pozwolia Autorce
przej do zagadnienia rzeczywistoci radzieckiej oraz wspóczesnej, rosyjskiej. A. Bednarczyk zwraca uwag czytelnika na powracajc tu nut ironii,
od której nie stroni poeci syberyjscy. Aluzje do „wczoraj”, spojrzenie na
„dzisiaj”, trywializacja ycia, jego absurdalno w charakterystycznej wyrwie
czy jamie, jak stanowi rzeczywisto rosyjska, istota ycia i mierci poczone z dominujcym w poezji syberyjskiej smutkiem i alem – to jednak nie
jedyne elementy rzeczywistoci rosyjskiej. Nieodcznym komponentem sowieckiej przeszoci byy represje, obozy, zesania, masowe egzekucje, alkoholizm i powszechny brak nadziei, które równie czyni tematem swoich
wierszy poeci Syberii.
Podkrelana przez twórców absurdalno ycia kieruje Autork recenzowanego studium do bliszego przypatrzenia si problemowi eksperymentowania przez twórców syberyjskich, awangardzie formalnej, powstaniu nowych
form literackich. Wród nich A. Bednarczyk wymienia i omawia, twórczo
palindromiczn, poezj o charakterze wizualnym, rozmaite formy aliteracji
oraz wprowadzenie nowych gatunków, marginalnie traktowanych przez badaczy, jak np. „tankietki”, wykorzystanie leksyki nienormatywnej oraz anglicyzmów. Wszystko to ilustrowane jest licznymi przykadami utworów, które,
zwaszcza w planie graficznym, zwracaj uwag czytelnika. Nowatorska zabawa form i sowem, na przykad majuskuami i minuskuami, wiersz zoony z samych znaków interpunkcyjnych, utwór bogatszy w kadym kolejnym
wersie o jedno sowo, wiersz „mikki” w postaci samych znaków mikkich
czy „twardy” – wykorzystujcy jedynie znak twardy oraz „syntetyczny”,
skonstruowany na bazie obu tych liter, to tylko niektóre przykady utworów
niezwykle modelujcych odbiór czytelnika i pozostawiajcych niezapomniane
wraenia.
240
MATERIAY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
W rozdziale powiconym literackiej piosence autorskiej oraz poezji rokowej Autorka skupia si na analizie utworów, których twórcami s pieniarze
syberyjscy – kontynuatorzy twórczoci takich bardów, jak B. Okudawa czy
W. Wysocki. W analizowanych utworach dostrzega kontekst polityczno-ekonomiczny, odniesienia intertekstualne.
Ksik zamyka rozdzia powicony twórczoci dla dzieci. Jak w literaturze rosyjskiej, tak i w tej tworzonej przez poetów syberyjskich, twórcom przywieca cel nie tylko ludyczny, ale i dydaktyczny. A. Bednarczyk podkrela
rol utworów przeznaczonych dla wyjtkowego odbiorcy, jakim jest dziecko,
ich wpyw na wychowanie modego czytelnika oraz na ksztatowanie go jako
dorosego czowieka.
Wnikliwym komentarzom kulturowo-literackim towarzysz w kadym rozdziale analizy rodków artystycznego wyrazu, metryki i wersyfikacji.
Podjcie opisu niezbadanego wczeniej materiau, problemowe ujcie badawcze unikatowej – w wymiarze formy i dostpnoci – poezji syberyjskiej,
dogbna analiza literacka, stanowi o niezaprzeczalnej wartoci recenzowanej
monografii. Mnogo poruszanych zagadnie, logiczne uporzdkowanie analizowanych treci oraz wnikliwo analityczna zasuguj na szczególne uznanie.
Naley doda, e ksika zostaa napisana w jzyku rosyjskim, dziki czemu
znajduje swoich odbiorców wród czytelników rosyjskojzycznych. Warto
przy tej okazji wspomnie, e pozycja zostaa w caoci przetumaczona przez
Autork na jzyk polski i ukae si w najbliszym czasie, co przyczyni si
niewtpliwie do powikszenia grona czytelników.
Edyta Manasterska-Wicek
Instytut Filologii Sowiaskiej UMCS
Kultura literacka emigracji rosyjskiej, ukraiskiej i biaoruskiej XX
wieku. Konteksty-estetyka-recepcja, red. A. Woniak, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013, ss. 424
Francuski filozof Michel Foucault w swoich rozwaaniach na temat emigracji stwierdzi, i zjawisko to, na stae wpisane w ycie spoeczno-kulturowe
narodów na przestrzeni wieków, nie polega na cakowitej akceptacji nowego
Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 7