241 POSTANOWIENIE z dnia 9 grudnia 2003 r. Sygn. akt Ts 70/03

241
POSTANOWIENIE
z dnia 9 grudnia 2003 r.
Sygn. akt Ts 70/03
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski – sprawozdawca
Andrzej Mączyński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 lipca 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze
konstytucyjnej Lokatorsko-Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej „Morena”,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej Lokatorsko-Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej
„Morena” z 17 kwietnia 2003 r. zarzucono, iż § 3 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 30 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnych zasad udzielania kredytu bankowego na cele
mieszkaniowe (Dz. U. z 1989 r. Nr 1, poz. 1) jest niezgodny z art. 64 ust. 2 oraz art. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżąca wskazała, iż wyrokiem z 13 czerwca 2002 r. (sygn. akt IC 1853/01) Sąd
Rejonowy w Gdańsku oddalił powództwo skarżącej, w którym na zasadzie regresu
domagała się od byłych członków Spółdzielni zwrotu umorzonej części kredytu
bankowego, którą wcześniej zobowiązana była spłacić na rzecz Skarbu Państwa wobec
zbycia przez pozwanych spółdzielczego prawa do lokalu przed upływem 15 lat. Od
powyższego wyroku skarżąca złożyła apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu
Okręgowego w Gdańsku z 30 grudnia 2002 r. (sygn. akt III Ca 1181/02).
Zdaniem skarżącej, zakwestionowana przez nią regulacja prawna prowadzi do
nierównego traktowania członków spółdzielni jako osób fizycznych oraz spółdzielni jako
osoby prawnej, z oczywistym pokrzywdzeniem tej ostatniej. Regulacja ta zobowiązuje
spółdzielnie do jednorazowej spłaty umorzonej części kredytu zaciągniętego na budowę
mieszkań dla członków w przypadku, gdyby doszło do sprzedaży takiego mieszkania
przed upływem 15 lat. W przypadku uzyskania przez członka spółdzielni własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu spółdzielnia mieszkaniowa nie ma żadnego wpływu na to,
kiedy dojdzie do sprzedaży lokalu. Skarżąca podniosła także, iż orzekające w jej sprawie
sądy zignorowały fakt złożenia przez pozwanych członków spółdzielni oświadczenia, w
którym przyjęli na siebie obowiązek zwrotu umorzonej części kredytu w przypadku zbycia
lokalu przed upływem 15 lat.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 16 lipca 2003 r. odmówił nadania
dalszego biegu skardze konstytucyjnej uznając podniesione w skardze konstytucyjnej
zarzuty za oczywiście bezzasadne. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zakwestionowana
przez skarżącą regulacja prawna w żadnym zakresie nie ograniczała, ani nie wykluczała
możliwości wprowadzenia przez spółdzielnię wewnętrznych uregulowań, określających
sposób partycypowania jej członków w spłacie zaciągniętego kredytu i stwarzających
podstawę dla roszczeń regresowych wobec członków spółdzielni, którzy zbyli swoje
mieszkanie w okresie karencji umorzonej części kredytu. Brak stosownych uregulowań w
tym zakresie w rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnych
zasad udzielania kredytu bankowego na cele mieszkaniowe nie oznacza więc, iż akt ten
pozbawił skarżącą możliwości ochrony swoich interesów majątkowych. Ochronę tę
skarżąca mogła realizować na zasadach ogólnych. Nieuzasadniony jest więc zarzut, iż
doszło do naruszenia konstytucyjnej zasady ochrony własności i praw majątkowych.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził także, iż formułując zarzut naruszenia zasady
równości skarżąca odniosła go do dwóch kategorii podmiotów – spółdzielni i jej członków
– które nie posiadają wspólnych cech istotnych. Ponadto Trybunał Konstytucyjny wskazał,
iż zarzut nieuwzględnienia przez sądy orzekające określonych okoliczności co do stanu
faktycznego odnosi się do kwestii stosowania prawa i wykracza poza granice skargi
konstytucyjnej.
Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca wniosła zażalenie, w
którym podkreśliła, iż nałożony na nią obowiązek zwrotu kwoty umorzonego kredytu
dotyczył w istocie pomocy uzyskanej ze środków publicznych, stanowiącej imienne i
celowe dotacje z budżetu państwa. Dowodem na to jest m.in. fakt, iż wartość umorzenia
skarżąca odprowadziła na rzecz Ministra Finansów, a nie banku.
Skarżąca podniosła także, iż imienna i celowa pomoc ze środków budżetowych nie
stanowi kosztów budowy, zaś zgodnie z § 80 ust. 1 pkt 10 statutu skarżącej Spółdzielni
władna jest ona wyłącznie do uchwalania zasad rozliczania kosztów budowy i ustalania
wysokości wkładu. A więc do gospodarowania własnymi środkami. Stąd brak jest
możliwości ochrony przez skarżącą swoich interesów na zasadach ogólnych.
Odnosząc się do kwestii sformułowania zarzutu naruszenia zasady równości
skarżąca wskazała, iż w związku z art. 3 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze (Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.), przesądzającym, iż majątek
spółdzielni jest prywatną własnością jej członków, w istocie można utożsamić
Spółdzielnię z jej członkami.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Podniesione w zażaleniu zarzuty w istocie sprowadzają się do kwestii, czy
Spółdzielnia miała możliwość wprowadzenia takich uregulowań wewnętrznych lub też
umownych, by kosztem zwrotu wartości umorzonego kredytu (zgodnie z terminologią
użytą w treści § 3 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1988 r. w sprawie
ogólnych zasad udzielania kredytu bankowego na cele mieszkaniowe) obciążyć osobę
zbywającą lokal przed upływem 15-letniego okresu karencji przewidzianego w
zakwestionowanej regulacji prawnej. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko, iż
ani obowiązujące przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze ( Dz.
U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.), ani też zakwestionowane rozporządzenie Rady
Ministrów z 30 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnych zasad udzielania kredytu bankowego
na cele mieszkaniowe nie ograniczały Spółdzielni w stworzeniu mechanizmu
umożliwiającego zabezpieczenie jej interesów majątkowych w przypadku zbycia lokalu,
nawet jeżeli miałoby to oznaczać zmianę statutu spółdzielni. Należy mieć na uwadze fakt,
iż umorzenie kredytu określone w treści § 3 ust. 5 pkt 3 zakwestionowanego
rozporządzenia Rady Ministrów, miało charakter warunkowy, uzależniony od zachowania
2
członka Spółdzielni. W tym sensie obowiązek ten, potencjalnie ciążący na Spółdzielni,
niewątpliwie mógł być przedmiotem wewnętrznych uregulowań Spółdzielni dotyczących
„zasad rozliczenia kosztów budowy”, przy czym bez znaczenia pozostaje fakt, czy wartość
umorzonego kredytu potraktuje się jako pomoc ze środków publicznych, czy też element
zwykłego kredytu bankowego.
Oceniając zasadność podniesionych w zażaleniu zarzutów Trybunał Konstytucyjny
miał także na uwadze okoliczność, iż przedmiotem skargi konstytucyjnej był nie tyle sam
obowiązek zwrotu wartości umorzonego kredytu, co brak uregulowań prawnych
umożliwiających Spółdzielni regres w stosunku do zbywających lokal mieszkalny
członków spółdzielni. Oceniając skargę konstytucyjną w tym drugim aspekcie Trybunał
Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej
regulacje prawne nie pozbawiały Spółdzielni możliwości ochrony przysługujących jej
praw majątkowych.
W tym stanie rzeczy należało orzec jak w sentencji.
3