docw numerze
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze
W NUMERZE: WIEŚCI Z KRAJU 4 5 6 W poszukiwaniu lepszego życia na pomorskiej wsi Czyste jeziora Pomorza bogactwem województwa pomorskiego Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie na 16. Gdańskich Targach Turystycznych Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO DLA WSI I REGIONU Rok 2014 rokiem przejściowym dla wsparcia w ramach WPR str. 10 ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM Przedłużają się negocjacje odnośnie budżetu UE na lata 2014-2020. W tej sytuacji Komisja Europejska zaproponowała przepisy przejściowe, umożliwiające zachowanie ciągłości różnych form wsparcia w ramach WPR w 2014 r. 8 9 10 11 13 16 17 19 V Wiosenne Targi Ogrodnicze w Lubaniu IV Wiosenne Targi Ogrodnicze w Starym Polu Rok 2014 rokiem przejściowym dla wsparcia w ramach WPR Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Konkurs AgroLiga 2013 Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” Dochodowość gospodarstw rolnych w województwie pomorskim Warto przeczytać NA POLACH I ŁĄKACH 20 21 22 23 25 Doskonali solo, idealni jako partnerzy Zdrowotność roślin Prognozowanie zarazy ziemniaka przy pomocy systemu NegFry Czynniki meteorologiczne a plonowanie odmian życicy trwałej Przypominamy – czerwiec W CHLEWNI I OBORZE 27 30 33 Hodowla bydła mlecznego w Pomorskiem Chów ślimaków szarych Przypominamy - czerwiec W TROSCE O ŚRODOWISKO 34 35 Sposoby przyśpieszania rozkładu kompostu Jakie ogrzewanie? POMORSKA IZBA ROLNICZA 36 36 37 39 39 40 40 41 Zasady przeprowadzania przetargów ograniczonych Żuławski Dzień Europejskiej Techniki Rolniczej Wszystko jest w zeszytach... i głowach Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kartuskiego Tylko do 10 czerwca Spotkanie w sprawie szkód łowieckich KRIR przeciwna podwyższaniu prowizji Walne zebranie ZPTCH „Kociewie” Z WIZYTĄ U ROLNIKA 42 Z wizytą w Rzepnicy DONIESIENIA 43 Chrońmy pszczoły W DOMU I ZAGRODZIE 44 Dania z rusztu OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU Hodowla bydła w Pomorskiem str. 27 W poprzednim numerze PWR prezentowane były wyniki oceny użytkowości mlecznej w województwie pomorskim, w 2012 roku. W tym wydaniu podajemy informacje na temat sytuacji hodowli bydła mlecznego w poszczególnych powiatach. Chów ślimaka szarego str. 30 W Polsce z roku na rok rośnie zainteresowanie hodowlą ślimaków. Wielu rolników odkryło, że na przerobie i eksportowaniu ślimaczego mięsa oraz jaj można całkiem dobrze zarobić. 3 Wieści z województwa W poszukiwaniu lepszego życia na pomorskiej wsi W dniu 6 kwietnia br., w Zespole Szkół w Łubianie odbyła się konferencja pt. „W poszukiwaniu lepszego życia na pomorskiej wsi”. Organizatorami spotkania byli: Stowarzyszenie Sołtysów Województwa Pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, Wojewódzki Urząd Pracy oraz Gmina Kościerzyna. Patronaty honorowe nad wydarzeniem objęli: Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Kazimierz Plocke oraz Europoseł - Jan Kozłowski. Podczas konferencji rozmawiano na tematy związane m.in. z możliwością tworzenia nowych miejsc pracy w ramach PROW na lata 2014 - 2020, dobrym wykorzystaniem EFS na obszarach wiejskich w województwie pomorskim, działaniami podejmowanymi na rzecz aktywizacji zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszarów wiejskich przez urzędy pracy województwa pomorskiego oraz działaniami wspierającymi mobilność bezrobotnych mieszkańców na przykładzie powiatu kościerskiego. Jeden z bloków tematycznych dotyczył zagadnień przyrodniczych, ponieważ wydarzenie odbyło się w ramach obchodów, ustanowionego na rok 2013 przez Sejmik Województwa Pomorskiego, „Roku Jezior Pomorza”. W konferencji uczestniczyli m.in. Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Kazimierz Plocke, p.o. Dyrektor 4 Departamentu Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego - Kazimierz Sumisławski, Starosta Powiatu Kościerskiego - Piotr Lizakowski, przedstawiciele Pomorskiego Zespołu Parków Krajobrazowych, wójtowie gmin oraz sołtysi z całego województwa pomorskiego. Goście i wykładowcy konferencji pt. „W poszukiwaniu lepszego życia na pomorskiej wsi” Konferencja zakończyła się wręczeniem odznaczeń i wyróżnień zasłużonym dla pomorskiej wsi. Edyta Klasa Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa Czyste jeziora Pomorza bogactwem województwa pomorskiego 18 kwietnia br., w Urzędzie Marszałkowskim w Gdańsku odbyła się konferencja pt. „Czyste jeziora Pomorza bogactwem województwa pomorskiego – szanse i zagrożenia”, którą otworzył Czesław Elzanowski, Członek Zarządu Województwa Pomorskiego. P odczas konferencji wskazano problemy wynikające z pogarszającego się stanu czystości jezior pomorskich i wpływ tego zjawiska na funkcje turystyczne i gospodarcze jezior. Omówiono również narzędzia ochrony jezior oraz finansowanie inwestycji ochronnych. Jeziora, oprócz funkcji gospodarczej, spełniają również ważną rolę miejsca aktywnego wypoczynku mieszkańców, a tym samym wpływają na rozwój turystyki oraz rozwój ekonomiczny naszego regionu. Niestety, niekorzystne zmiany zachodzące w zbiornikach wodnych, także z powodu działalności człowieka, wpływają na ich przyspieszoną degradację. – Konieczne staje się podjęcie działań związanych zarówno z uregulowaniem gospodarki wodno-ściekowej i ograniczeniem nielegalnej zabudowy wokół jezior, jak też tworzeniem planów ochrony jezior i edukacją ekologiczną – mówił Wicemarszałek Czesław Elzanowski. – Zachowanie walorów przyrodniczych jezior naszego województwa jest koniecznością. W konferencji uczestniczyło ok. 100 osób. Byli to przedstawiciele m.in. instytucji związanych z ochroną środowiska, samorządów lokalnych, jednostek naukowych oraz lokalnych grup rybackich. Wśród prelegentów byli zarówno naukowcy, jak i praktycy: prof. Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (Uniwersytet Gdański), prof. Julita Dunalska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski), dr Tomasz Czerwiński (Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie), Anna Golędzinowska i Jakub Pietruszewski (Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego), Marcin Miller (Pomorski Zespół Parków Krajobrazowych), Danuta Grodzicka-Kozak (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) oraz Henryk Jatczak (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku). Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Jezioro Czarne koło Borzytuchomia Jezioro Charzykowskie Omówiona podczas konferencji problematyka wzbudziła ogromne zainteresowanie i mamy nadzieję, że wyzwoli stosowne działania. – Wspólna inicjatywa i troska o poprawę stanu ekologicznego jezior pozwoli na zachowanie wyjątkowej bioróżnorodności naszego regionu – podkreślił prowadzący konferencję Kazimierz Sumisławski, p.o. Dyrektor Departamentu Środowiska i Rolnictwa UMWP. - Lepiej położyć nacisk na ochronę jezior i zapobiegać postępującej eutrofizacji niż ponosić olbrzymie nakłady na przywracanie ich dawnej świetności. Monika Samet Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego 5 Wieści z województwa Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie na 16. Gdańskich Targach Turystycznych W dniach 12 - 14 kwietnia br., w Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AMBEREXPO obyły się 16. Gdańskie Targi Turystyczne. Odwiedzających nie zabrakło. Wśród licznych ekspozycji regionów, biur podróży, touroperatorów, swoje stoisko mieli członkowie Sieci Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie, przygotowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – Sekretariat Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Odwiedzający nas goście chętnie degustowali prezentowane przez pomorskich producentów żywności lokalne produkty, a oferta była bogata. Na stoisku kulinarnym województwa pomorskiego były: tradycyjne pieczywo, napoje, miody ekologiczne, tradycyjny żuławski olej rzepakowy tłoczony na zimno, przetwory z runa leśnego, paleta serów czterech producentów, w tym sery zagrodowe i ekologiczne oraz potrawy kuchni regionalnej, m.in.: ru- Gdańskie Targi Turystyczne - stoiska członków Sieci Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie chanki, gulandze kociewskie, młodzowy kuch. Dużym powodzeniem odwiedzających cieszył się katalog pomorskich gospodarstw agroturystycznych. Marszałek Mieczysław Struk odwiedził stoisko prezentujące dziedzictwo kulinarne województwa pomorskiego 6 W otwarciu Targów uczestniczył Marszałek Mieczysław Struk. Gospodarz Regionu Pomorskiego wizytował także stoisko prezentujące dziedzictwo kulinarne województwa pomorskiego. Sieć Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie funkcjonuje w ramach Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego z siedzibą w Szwecji. Województwo pomorskie przystąpiło do Sieci w 2008 roku. Samorząd Województwa Pomorskiego jest regionalnym właścicielem licencji na chroniony znak: Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie. Europejska Sieć Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego jest formą współpracy pomiędzy regionami i poszczególnymi przedsiębiorstwami (restauratorami, producentami, rolnikami, itp.) zainteresowanymi promowaniem produktów żywności wysokiej jakości, a także zachowaniem regionalnych tradycji kulinarnych, wśród mieszkańców regionu i odwiedzających go turystów. Celem istnienia Sieci Dziedzictwo Kulinarne jest m.in. zwiększe- 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa nie ruchu turystycznego, rozwój i wsparcie małych oraz średnich przedsiębiorstw, wzmacnianie ich konkurencyjności, zwiększenie zainteresowania konsumentów lokalną żywnością wysokiej jakości, wymiana wiedzy i doświadczeń między członkami Sieci. Edyta Klasa Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego P Na 16. GTT zaprezentowali się członkowie Sieci Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie i wytwórcy produktów tradycyjnych: ZPH Ser-Milk • Gospodarstwo Agroturystyczne Izba Smaku i Trunków Domowych w Parparach Witold Cyranowicz • Kaszubskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Kościerska Chata” • Gospodarstwo Agroturystyczne „Gościna” Halina Rogińska • Gospodarstwo Agroturystyczne „Kociewiak” Małgorzata Panas • Spółdzielnia Mleczarska w Skarszewach • Ekologiczne Gospodarstwo Pszczelarskie „Eko-Barć 1954” Krzysztof Patalas • „Fungopol” Sp. j. Cis-Bankiewicz, Skórczewski • „Społem” PSS w Kościerzynie • MIK Irena Janczukowicz-Kosewska • „Karczma pod Wygodą” Gabriela Firgon • Gospodarstwo Rolne Łukasz Mucha – Gospodarska Przetwórnia Mleka • Gospodarstwo Rolne „Kaszubska Koza” Tomasz Strubiński. omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza rolników na szkolenia pt. „Szkolenia z zakresu dostosowania gospodarstw rolnych Pomorza i Kujaw do wymogów wzajemnej zgodności”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Jest to już czwarta edycja szkoleń informujących o wymogach wzajemnej zgodności. W województwie pomorskim zorganizowanych zostanie 61 dwudniowych szkoleń w terminie od 15 października 2012 r. do 31 października 2013 r. Program szkolenia obejmuje m.in. następujące zagadnienia: •produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego, •Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska, •zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt, •zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin, •program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich, •dobrostan zwierząt, •system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia wymogów wzajemnej zgodności. W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego do wybranych gospodarstw, uczestnicy będą mogli w sposób praktyczny dokonać oceny dostosowania do zasad wzajemnej zgodności. Omówione zostaną listy sprawdzające oraz wykonane zostaną pomiary przy pomocy specjalistycznej aparatury. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Uczestnikom zapewniamy materiały szkoleniowe i wyżywienie. Szczegółowy program i terminarz szkoleń znajduje się na stronie www.podr.pl oraz w BP ODR, które przyjmują zgłoszenia osób chętnych do udziału w szkoleniu. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00002-6900-FA1900364/11. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego V Targi Ogrodnicze w Lubaniu P o długiej zimie przyszła wreszcie oczekiwana wiosna. Czas zatem na zrealizowanie marzeń i planów związanych z upiększaniem ogrodu lub zakątka rekreacyjnego. Świetną okazją do nabycia roślin przeznaczonych do odnowienia bądź uzupełnienia ogrodów były Targi Ogrodnicze, organizowane każdego roku w trzeci weekend kwietnia na terenie Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lubaniu k. Kościerzyny. Każdy, kto odwiedził Targi, miał okazję kupić nowe odmiany roślin rabatowych, krzewów i drzew ozdobnych i owocowych, a także nasiona i cebule kwiatowe. A było z czego wybierać, ponieważ swoją ofertę zaprezentowało w Lubaniu aż 150 wystawców. Dużym powodzeniem cieszyły się przede wszystkim różnobarwne kwiaty rabatowe oraz nasiona warzyw i kwiatów, cebulki, kłącza i sadzonki, które zakwitną w niedalekiej przyszłości. Wśród roślin sadowniczych można było znaleźć nie tylko nowe odmiany, ale także odmiany tradycyjne, których wygląd, smak i zapach pamiętamy z dawnych lat. Obecnie wracamy 8 do nich, bo łatwiej znoszą niesprzyjające warunki, są odporniejsze na choroby i szkodniki, w związku z czym nie wymagają intensywnej ochrony chemicznej, co jest bardzo istotne w uprawie przydomowej. Sporym zainteresowaniem zwiedzających cieszyły się drzewa i krzewy ozdobne tradycyjne i egzotyczne. Co roku pojawia się coraz to więcej różnych gatunków i odmian, które swoją urodą przyciągają wzrok. Oprócz roślin, na Targach wystawiane były elementy wyposażenia ogrodów, w tym różnego typu altanki, meble ogrodowe, hamaki, ozdobne donice i inne akcesoria upiększające ogrody i kąciki rekreacyjne. Dużym zainteresowaniem, cieszył się sprzęt ułatwiający pracę w ogrodzie oraz przyczepy kempingowe z pełnym wyposażeniem, aneksem kuchennym, sypialnią i łazienką. Specjaliści Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego świadczyli usługi doradcze dla rolników. Słoneczna pogoda zachęcała do zwiedzania, dlatego też przez dwa dni przez tereny targowe przewinęły się tłumy ludzi. Każdy, kto przyjechał do Lubania, znalazł dla siebie coś interesu- jącego: dzieci - wesołe miasteczko z różnego typu „uciechami”, dorośli mogli zakupić ciekawe rośliny, narzędzia ogrodnicze, zamówić altankę, skorzystać z doradztwa dotyczącego urządzania ogrodów, uprawy warzyw, sadzenia kwiatów i drzew owocowych. Natomiast gastronomia zadbała, by targowi goście nie byli głodni. Organizatorzy 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego IV Wiosenne Targi Ogrodnicze w Starym Polu W dniach 27 – 28 kwietnia br. odbyła się czwarta edycja Wiosennych Targów Ogrodniczych, których organizatorem jest Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu. Patronat medialny nad Targami sprawowali: Radio Gdańsk, Wrota Pomorza, Dziennik Bałtycki, Gazeta Malborska i Dziennik Elbląski. Impreza została zorganizowana z myślą o ogrodach, bo przecież wiosna to najlepsza pora na ich urządzanie i upiększanie. W Targach uczestniczyło ponad 300 wystawców, w tym ok. 160 firm dysponujących bogatą ofertą materiału szkółkarskiego - owocowego i ozdobnego, kwiatów doniczkowych, nasion oraz rozsad warzyw i roślin rabatowych. Poza tym wystawiane były elementy architektury ogrodowej, wyposażenia mieszkań, a także nawozy i środki ochrony roślin. Nie zabrakło stoisk poświęconych ekologii, odnawialnym źródłom energii, produktom pszczelarskim, materiałom budowlanym, systemom grzewczym. Prezentowały się również firmy zajmujące się motoryzacją i obsługą rolnictwa. Na Wystawie Rzemiosła Artystycznego gościliśmy 46 twórców ludowych prezentujących: malarstwo, hafty, wyroby szydełkowe, rzeźbę, wyroby z bursztynu i srebra, kowalstwo artystyczne, wyroby z wosku pszczelego, ceramikę, wyroby z gliny oraz inne rękodzieło artystyczne. Na Targach można było posmako- wać regionalnych produktów kulinarnych, które przygotowały panie z 8 Kół Gospodyń Wiejskich i wystawcy indywidualni. Dla miłośników zwierząt przygotowaliśmy Wystawę gołębi, drobiu ozdobnego i królików. W wystawie uczestniczyło 16 hodowców, przedstawicieli Malborskiego Stowarzyszenia Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego, Elbląskiego Związku Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego oraz indywidualni hodowcy. Zaprezentowali oni ciekawe, niezwykle barwne okazy. Wystawa ta cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem zwiedzających zarówno dzieci, jak i dorosłych. Każdy, kto odwiedził targi, mógł zakupić interesujące go rośliny, nabyć sprzęt do swojego ogrodu, zamówić meble ogrodowe oraz skorzystać z wielu innych propozycji oferowanych przez wystawców. IV Wiosenne Targi Ogrodnicze przebiegały przy zmiennej, wiosennej pogodzie. Sobota była chłodna, ale za to w niedzielę wyszło słońce, które towarzyszyło wystawcom i zwiedzającym do końca imprezy. Staropolskie targi odwiedziła podobna liczba zwiedzających jak w ubiegłym roku. Większość z naszych Gości opuściła tereny wystawowe z zakupionymi roślinami, które z pewnością wzbogacą i upiększą okoliczne ogrody, posesje i mieszkania. Komisarz Targów Adam Kopeć Uwaga! W dniach 15 - 16 czerwca, w Oddziale, PODR w Starym Polu odbędą się XX Żuławskie Targi Rolne oraz XIV Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych, na które już teraz serdecznie Państwa zapraszamy. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 9 Dla wsi i regionu Rok 2014 rokiem przejściowym dla wsparcia w ramach WPR P rzedłużają się negocjacje odnośnie budżetu Unii Europejskiej na lata 2014 - 2020. Porozumienie w tej sprawie, zawarte w lutym br. przez przywódców państw członkowskich UE, nie zostało zaakceptowane przez Parlament Europejski. Wciąż trwają także negocjacje dotyczące pakietu rozporządzeń, regulujących funkcjonowanie instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej w latach 2014 - 2020. Szanse na to, że nowe rozwiązania zaczną obowiązywać od początku przyszłego roku są znikome. W tej sytuacji Komisja Europejska zaproponowała przepisy przejściowe, umożliwiające zachowanie ciągłości różnych form wsparcia w ramach WPR w 2014 r. Propozycja Komisji Europejskiej dotyczy przede wszystkim funkcjonowania systemu płatności bezpośrednich oraz wsparcia rozwoju obszarów wiejskich. W nowym okresie programowania planowane jest wprowadzenie wielu istotnych zmian w systemie płatności bezpośrednich we wszystkich państwach członkowskich UE. Informacje na ten temat były zawarte w kwietniowym wydaniu naszego miesięcznika. Nadal jednak nie osiągnięto porozumienia co do ostatecznego kształtu systemu płatności bezpośrednich po 2013 roku. Państwa członkowskie muszą mieć też czas na poinformowanie rolników o nowych zasadach i na przygotowanie się pod względem administracyjnym. Dlatego Komisja Europejska zaproponowała odroczenie o jeden rok wprowadzenia nowego systemu płatności bezpośrednich. W związku z tym w 2014 r. rolnicy będą otrzymywali dopłaty bezpośrednie na dotychczasowych zasadach. Będą też nadal zobowiązani do przestrzegania wymogów wzajemnej zgodności i zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Nowe wymagania związane głównie z tzw. „zazielenieniem” wejdą w życie w 2015 roku. 10 Jeżeli chodzi o wsparcie rozwoju obszarów wiejskich, to przepisy przejściowe umożliwią państwom członkowskim w 2014 roku podejmowanie zobowiązań prawnych w ramach obecnych programów rozwoju obszarów wiejskich (PROW 2007 - 2013), mimo że środki na ich finansowanie zostały wyczerpane. Nie oznacza to jednak, że będą odbywać się nabory wniosków na działania objęte obecnym Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Komisja proponuje umożliwienie kontynuowania wypłat zaciągniętych już zobowiązań, głównie w ramach programu rolnośrodowiskowego oraz wsparcia dla gospodarstw położonych na ONW. Część z tych wieloletnich zobowiązań, podjętych w obecnym okresie programowania, powinna być wypłacana ze środków PROW 2014 - 2020. Dla przykładu producenci rolni, którzy w roku bieżącym rozpoczną realizację w swoich gospodarstwach 5-letniego programu rolnośrodowiskowego, zakończą go w 2018 r. Wypłaty dla nich będą musiały być więc dokonywane w nowym okresie programowania, kiedy obecne fundusze zostaną już wyczerpane. Podobna sytuacja miała miejsce w latach ubiegłych, kiedy płatności dla rolników, którzy przystąpili np. do programu rolnośrodowiskowego, zalesiania gruntów rolnych lub uzyskali renty strukturalne czy premie dla gospodarstw niskotowarowych w ramach PROW 2004 - 2006, w kolejnych latach były wypłacane z budżetu nowego PROW 2007 - 2013. Bez ustanowienia przepisów przejściowych w 2014 roku, w sytuacji niezakończonych negocjacji i procesu legislacyjnego do nowej WPR, wypłata środków na zaciągnięte i niezakończone zobowiązania mogłaby być zagrożona. Do tej pory dyskusja nt. WPR po 2013 r. koncentrowała się głównie wokół dopłat bezpośrednich. Mniej mówiono o tym, jakie działania będą wspierane w no- 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu wym PROW-ie. Pod koniec kwietnia br. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opublikowało wstępny zarys PROW 2014 - 2020. Zawiera on następujące działania: • Transfer wiedzy, • Doradztwo, • Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych, • Modernizacja gospodarstw rolnych, • Przetwórstwo i marketing produktów rolnych, • Scalanie gruntów, • Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich działań zapobiegawczych, • Premia dla młodych rolników, • Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej, • Restrukturyzacja małych gospodarstw, • Rozwój przedsiębiorczości, •Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich, • Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego, • Tworzenie grup producentów, • Działanie rolnośrodowiskowoklimatyczne, • Rolnictwo ekologiczne, • Płatności dla obszarów Natura 2000, • Płatności dla obszarów ONW, • Współpraca, • LEADER. Część z ww. działań jest już dobrze znana rolnikom i mieszkańcom wsi, bo są one wdrażane w obecnym Programie. Pojawiły się też działania zupełnie nowe. Brak jest rent strukturalnych, których nie przewiduje się w żadnym z państw członkowskich UE. Z dokładnym opisem działań można zapoznać się na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi – www.minrol.gov.pl, w zakładce PROW 2014 2020. Na łamach naszego miesięcznika będziemy je Państwu prezentować po ich ostatecznym zatwierdzeniu. Ewa Szymańska Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 marca 2013 r. poz. 472/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie Data ogłoszenia: 18 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 18 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 marca 2013 r. poz. 477/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie wykazu przejść granicznych, na których może być dokonywana kontrola graniczna pasz i pasz leczniczych Data ogłoszenia: 19 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 3 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lutego 2013 r. poz. 488/2013 Jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzania Data ogłoszenia: przez instytucję zarządzającą kontroli 23 kwietnia 2013 r. w odniesieniu do instytucji pośredniczących Data wejścia w życie: oraz operacji realizowanych w ramach 7 maja 2013 r. programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007 – 2013” Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2013 r. poz. 501/2013 Jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Data ogłoszenia: 24 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 8 maja 2013 r. Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. poz. 503/2013 Zmiany ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych Data ogłoszenia: 25 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 25 maja 2013 r. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Istotne informacje 11 Dla wsi i regionu Akt prawny Dotyczy Istotne informacje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 504/2013 Rozwiązań technicznych, jakie powinny być zastosowane podczas wykonywania zabiegów z zastosowaniem środków ochrony roślin przy użyciu sprzętu agrolotniczego Data ogłoszenia: 26 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 10 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 505/2013 Wymagań integrowanej ochrony roślin Data ogłoszenia: 26 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 1 stycznia 2014 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 kwietnia 2013 r. poz. 506/2013 Data ogłoszenia: Jednostek odpowiedzialnych za genetyczne 26 kwietnia 2013 r. zasoby roślin Data wejścia w życie: 10 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 513/2013 Rodzaju opakowań materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych, sposobu ich zabezpieczania oraz szczegółowego sposobu etykietowania i plombowania Data ogłoszenia: 29 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 13 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 517/2013 Terminów składania wniosków o dokonanie oceny polowej materiału siewnego poszczególnych grup roślin lub gatunków roślin rolniczych i warzywnych oraz szczegółowych wymagań w zakresie wytwarzania i jakości materiału siewnego tych roślin Data ogłoszenia: 30 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 14 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 kwietnia 2013 r. poz. 521/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 Data ogłoszenia: 30 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: 14 maja 2013 r. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu organizuje dla wszystkich chętnych rolników kurs pt. „Integrowana produkcja roślin rolniczych oraz roślin warzywnych”. Jest to 2-dniowe szkolenie zakończone uzyskaniem stosownego zaświadczenia. Zaświadczenie to wymagane jest do ubiegania się o wydanie certyfikatu IP. Cena kursu 270,00 zł brutto. Producenci, który uzyskali certyfikaty IP, korzystający z działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”, mogą przez okres 5 lat ubiegać się o zwrot kosztów, maksymalnie do wysokości 2750 zł rocznie. Informacji nt. kursu udziela: Monika Najduk, tel. (55) 270 11 37; (55) 270 11 00, e-mail: [email protected] Szczegółowe informacje na temat integrowanej produkcji znajdują się na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Integrowana-Produkcja/ 12 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Konkurs AgroLiga 2013 Rozpoczęła sie kolejna edycja konkursu AgroLiga. Poniżej prezentujemy charakterystyki przedsiębiorczych rolników i firm przemysłu rolno-spożywczego, kandydatów z województwa pomorskiego do tytułu Mistrza Wojewódzkiego w kategorii: „Rolnicy” i „Firmy”. A groLiga to ogólnopolski konkurs, który skierowany jest do rolników i firm działających w otoczeniu rolnictwa. Konkurs przebiega w dwóch kategoriach: „Rolnicy” i „Firmy” oraz w dwóch etapach. Etap I odbywa się na szczeblu wojewódzkim i organizowany jest przez wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, zaś etap II odbywa się na szczeblu krajowym, a jego organizatorem jest Redakcja Audycji Rolnych Programu 1 TVP S.A. we współpracy ze Stowarzyszeniem AgroBiznesKlub. Tradycyjnie patronat nad konkursem sprawują: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezes ARiMR i Prezes ARR. Celem AgroLigi jest wyłonienie oraz promocja najlepszych gospodarstw i najlepszych firm w naszym województwie. Zwycięzcy w obu kategoriach otrzymują tytuł Mistrza Województwa Pomorskiego i przechodzą do drugiego etapu konkursu, gdzie walczą o tytuł Mistrza Kraju. Kapituła konkursu, działając w oparciu o regulamin konkursu oraz na podstawie lustracji gospodarstw i firm, dokona wyboru mistrzów wojewódzkich w kategorii „Rolnicy” i „Firmy”. Podsumowanie konkursu nastąpi 15 września br. podczas 16. Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu. Finał krajowy konkursu AgroLiga 2013 odbędzie się w II kwartale 2014 r., w Warszawie. Poniżej prezentujemy charakterystyki kandydatów do konkursu AgroLiga 2013 z województwa pomorskiego. KATEGORIA „ROLNICY” Magdalena i Marcin Cysewscy Gacnik, gmina Brusy, pow. chojnicki Pan Marcin Cysewski prowadzi gospodarstwo wraz z żoną Magdaleną od 1997 roku. Przejmując gospodarstwo od rodziców, miał na stanie 10 macior, utrzymywanych w cyklu zamkniętym, oraz 10 szt. bydła na opas. Rolnik sukcesywnie zmniejszał stado bydła, a w 2006 r. całkowicie zrezygnował z tego kierunku produkcji. W przeciągu 17 lat prowadzenia gospodarstwa Państwo Cysewscy ukierunkowali się na chów macior w cyklu otwartym. Obecnie sprzedają prosięta w wadze ok. 25 kg. Liczba macior stale wzrasta - od wspomnianych 10 szt. na początku, do 80 szt. w 2012 roku. W przyszłości rolnik zamierza powiększyć stado podstawowe o 100%. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Areał gospodarstwa to 98 ha użytków rolnych własnych i dzierżawionych klas IV a, IV b i V. Na powierzchni tej rolnik uprawia 15 ha rzepaku (wydajność 3,5 t/ha), 15 ha pszenicy (wydajność 7,0 t/ha), 5 ha ziemniaków przemysłowych (wydajność 40 - 45 t/ha, 30 ha pszenżyta (wydajność 5,5 t/ha), po 15 ha jęczmienia i mieszanki zbożowej (wydajność 4,5 - 5,0 t/ha). Pozostały areał zajmują trwałe użytki zielone. Od początku gospodarowania Pan Marcin zrealizował wiele inwestycji. Dotyczyły one zarówno budynków inwentarskich, jak i zakupu nowego sprzętu rolniczego. Najważniejsze z inwestycji, przeprowadzonych w ostatnich dziesięciu latach, to: zakup ciągnika rolniczego Pronar o mocy 100 KM, pługa obrotowego 4-skibowego i agregatu uprawowo-siewnego (2004 r.), budowa chlewni (2006 r.), zakup ciągnika rolniczego Deutz Fahr o mocy 150 KM oraz budowa drugiej chlewni (2008 r.), budowa garażu na maszyny oraz zakup sprzętu w ramach działania PROW „Modernizacja gospodarstw rolnych”, w tym: kombajnu zbożowego Class Avero, opryskiwacza o pojemności 1600 l, brony talerzowej o szer. rob. 4 m oraz wałów posiewnych (2010 r.), modernizacja porodówki na system wannowy - po modernizacji powstały dwie 10-stanowiskowe komory na plastikowych i żeliwnych rusztach (2012 r.). System wannowy utrzymania loch, który gospodarz wprowadził w 2012 roku, jest innowacyjnym systemem w skali kraju. Jego podstawą są umieszczone pod kojcami poliestrowe wanny – 1 stanowisko porodowe to 1 wanna. Dzięki temu pomiędzy posadzką, a wanną powstały około 30-centymetrowe kanały pełniące rolę kanału wentylacyjnego. Doświadczenia holenderskie pokazują, że w systemie tym zmniejszona jest emisja amoniaku (nawet o 70%), a oszczędności energii sięgają 40%. Sławomir Krauze Nierostowo, gmina Konarzyny, pow. chojnicki Pan Sławomir wspólnie z żoną prowadzi gospodarstwo rolne, które wraz z łąkami zajmuje 36 ha. Dodatkowo dzierżawi 5 ha łąk i 11 ha lasu. Ziemia własna to w połowie grunty orne, a druga połowa to łąki. Na gruntach ornych rolnik uprawia 9 ha zbóż z przeznaczeniem na pasze i 9 ha kukurydzy na kiszonkę, jako zabezpieczenie na pasze objętościowe. Grunty, jakimi dysponuje to gleby klasy IV do VI z. Pan Sławomir odziedziczył gospodarstwo po rodzicach w roku 2010. Na początku brakowało mu 13 Dla wsi i regionu maszyn, tzn. były, ale trochę już wysłużone. Skorzystał więc z premii dla młodego rolnika w ramach PROW. Za te pieniądze kupił pług obrotowy i wóz asenizacyjny. Rok później, również ze środków PROW 2007-2013, z działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”, zakupił ciągnik John Deere o mocy 118 KM, rozrzutnik obornika, prasę rolującą, przyczepę o ładowności 8 t, kosiarkę dyskową, rozsiewacz nawozów, agregat ścierniskowy oraz zgrabiarkę karuzelową. Wszystkie te maszyny znacznie ułatwiają i przyśpieszają wykonywanie prac w gospodarstwie. W chwili obecnej, oprócz płatności bezpośrednich, Pan Sławomir korzysta z dwóch pakietów rolnośrodowiskowych: „Rolnictwo zrównoważone” oraz „Ekstensywne trwałe użytki zielone”. Uważa, że te programy są potrzebne, gdyż pomagają utrzymać gleby w dobrej kulturze rolnej, a także pozwalają na zachowanie urozmaiconego krajobrazu. Rolnik realizuje inwestycje w gospodarstwie głównie za własne środki finansowe, ale korzysta też z niskoprocentowych kredytów dla młodych rolników. Przed przejęciem w gospodarstwie prowadzona była hodowla bydła mlecznego. Obecnie Pan Sławomir nastawia się na hodowlę bydła mięsnego. W styczniu zakupił 11 jałówek rasy limousine. Wszystkie zwierzęta utrzymywane są grupowo. Oprócz nich jest 19 krów mamek (ras mięsnych). Cielęta od wszystkich krów przeznaczane są na opas. Dodatkowo rolnik kupuje rocznie około 10 cieląt, także z przeznaczeniem na opas. Obecnie w gospodarstwie jest 110 sztuk bydła. Pozostało jeszcze kilka krów mlecznych z przeznaczeniem na mleko dla cieląt. Z czasem wszystkie krowy będą tylko mamkami, a cielęta same będą ssać mleko, bezpośrednio od matek. Opas w gospodarstwie trwa 20 - 24 miesiące, w tym czasie jałówki uzyskują wagę 600 - 650 kg, a byczki 700 - 800 kg. W ciągu roku rolnik sprzedaje około 40 opasów. W żywieniu opiera się na paszach własnych. Starsze sztuki otrzymują 3 kg paszy treściwej (śruty zbożowej)/szt./dobę, sianokiszonkę z traw i kiszonkę z kukurydzy do woli. Młodzież żywiona jest paszami treściwymi z zakupu, głównie z firm De Heus i Sano. W 2011 roku rolnik uczestniczył w Olimpiadzie Młodych Producentów Rolnych. Na szczeblu powiatowym zajął pierwsze miejsce. Gospodarstwo Pana Sławomira spełnia wymogi w zakresie dobrostanu zwierząt oraz ochrony środowiska. Rolnik stara się, aby wszystkie prace w gospodarstwie były jak najbardziej zmechanizowane i zaplanowane. Ciągle coś ulepsza i poprawia. Maria Głowienke Kosakowo, gm. Kosakowo, pow. pucki Gospodarstwo Pani Marii Głowienke zajmuje powierzchnię 140,64 ha, z czego około 118 ha jest użytkowanych rolniczo. Głównym kierunkiem produkcji jest uprawa ziemniaka na przetwórstwo. Gatunek ten zajmuje co roku około 60 ha. Głównym odbiorcą jest 14 Farm Frites Poland S.A. Pozostała powierzchnia gruntów ornych przeznaczana jest pod uprawę zbóż , które sprzedawane są do podmiotów skupowych. Produkcja w gospodarstwie Pani Marii prowadzona jest na najwyższym poziomie, z zachowaniem wszelkich zasad bezpieczeństwa i zgodnie z wymogami cross compliance. Dodatkowym potwierdzeniem produkcji najwyższej jakości na cele spożywcze jest przyznawany corocznie certyfikat GlobalG.A.P. (niezależny, dobrowolny system zapewnienia bezpieczeństwa żywności dla pierwotnej produkcji rolnej). W ostatnich 10 latach gospodarstwo korzystało z pomocy krajowej, w formie kredytów preferencyjnych, oraz środków unijnych PROW 2007 - 2013. Wsparcie to przeznaczone było na zakup specjalistycznego sprzętu i maszyn do produkcji ziemniaka jadalnego, w celu uzyskania produktu wysokiej jakości. Produkcja specjalistyczna oraz jej skala, przy osiąganych plonach i wynikach sprzedaży, zapewnia stabilność ekonomiczną. Gospodarstwo zatrudnia 1 osobę na pełen etat - całorocznie oraz 3 - 4 osoby sezonowo. Janusz Szczypior Łyśniewo Sierakowickie, gmina Sierakowice, pow. kartuski Pan Janusz Szczypior, wraz z żoną Marią, prowadzi działalność rolniczą od 2003 roku. Gospodarstwo przejął od rodziców. Od chwili usamodzielnienia się rolnik postanowił zwiększyć skalę produkcji i wprowadzić specjalizację związaną z hodowlą trzody chlewnej w cyklu zamkniętym. Aktualnie gospodarstwo posiada 90 sztuk macior. Rocznie uzyskuje się od nich około 2000 sztuk prosiąt, które przeznacza się na tucz. Naturalne użytki zielone, znajdujące się w gospodarstwie, wykorzystywane są jako pasza w chowie bydła mięsnego. Rocznie z gospodarstwa sprzedaje się 24 opasy. Gospodarstwo posiada łącznie ponad 40 ha użytków rolnych. Całość produkcji roślinnej rolnik przeznacza na pasze dla hodowanych zwierząt. Nie zabezpiecza to w całości zapotrzebowania, dlatego rocznie dokupuje się około 200 ton zbóż i dodatków paszowych. Gospodarz - zamiłowany mechanizator - znajduje też czas na dodatkową działalność rolniczą, jaką są usługi rolnicze. By móc osiągnąć tak dużą skalę produkcji, gospodarstwo ciągle inwestuje. Pierwszą inwestycją była budowa nowej chlewni na 50 szt. macior, która umożliwia odchów około 450 szt. tuczników rocznie. Po zakończeniu budowy chlewni, Pan Janusz rozpoczął modernizację parku maszynowego w gospodarstwie. Dzięki funduszom unijnym, praktycznie wszystkie maszyny wymienione zostały na nowe. W 2010 roku, również dzięki wsparciu unijnemu, rolnik zrealizował kolejną inwestycję - utwardził 2000 m2 placów manewrowych. Natomiast w 2012 roku postanowił wybudować kolejną chlewnię, w miejscu starej stodoły, co pozwoliło na zwiększenie produkcji trzody chlewnej. W roku 2010, 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu w ramach programu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, rolnik uzupełnił park maszynowy o nowy ciągnik i sprzęt dodatkowy niezbędny do świadczenia usług okolicznym rolnikom. KATEGORIA „FIRMY” Jarosław Jeleński Handel - Usługi Pszczółki, pow. gdański Firma Jarosław Jeleński Handel - Usługi prowadzi działalność gospodarczą jako osoba fizyczna na terenie województwa pomorskiego i warmińsko -mazurskiego. Jest firmą polską, z kapitałem polskim w 100%. Firma „Jeleński” działa od listopada 1992 roku. W pierwszych latach swojej działalności handlowała środkami ochrony roślin i zajmowała się doradztwem z zakresu ochrony roślin. Od 2000 roku firma poszerzyła działalność o handel nawozami, nasionami i w niewielkim stopniu - paszami dla zwierząt. W 2005 roku otworzyła sklep ogrodniczy przy siedzibie firmy. Podstawowa działalność: sprzedaż środków ochrony roślin, nawozów, nasion i doradztwo z ochrony roślin prowadzona jest głównie dla odbiorców indywidualnych (ok. 80 - 90% klientów to średnie gospodarstwa rodzinne), ale także do sklepów oraz hurtowni. Wkrótce firma otworzy filię o tym samym profilu działalności w miejscowości Subkowy (przy drodze w kierunku Malborka), gdzie obecnie prowadzi prace inwestycyjne – modernizację i przystosowanie pomieszczeń magazynowo-biurowych. Firma zatrudnia ok. 20 osób, w tym 4 doradców terenowych i 3 doradców stacjonarnych. Kontaktuje się z gospodarstwami rolnymi bezpośrednio - poprzez przedstawicieli handlowych oraz poprzez pracowników działu sprzedaży w siedzibie firmy. Firma stosuje upusty, a terminy płatności ustalane są indywidualnie dla każdego klienta. Firma Jarosław Jeleński Handel - Usługi w czasie swojej działalności otrzymała wiele nagród i wyróżnień, np.: w 2005 roku otrzymała tytuł „Gazeli Biznesu” - dla najbardziej dynamicznie rozwijającej się firmy, w 2008 roku certyfikat „Przejrzystej Firmy” od Decide with Confidence, a w 2012 roku, z okazji 20-lecia, nagrodę za biznesową działalność od firmy Du Pont. „Cemarol” Sp. z o.o. Kobylnica, pow. słupski Firma istnieje od 2005 roku i wciąż rozwija się. W 2008 roku oddano do użytku główną siedzibę firmy w Kobylnicy. Jest to pawilon o pow. 800 m2, gdzie znajduje się dział sprzedaży maszyn, sklep z częściami zamiennymi i powierzchnia do świadczenia usług serwisowych. Obecnie firma tworzy oddział w Bytowie, gdzie będzie znajdował się dział sprzedaży maszyn rolniczych, a także leśnych i komunalnych. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 „Cemarol” zajmuje się sprzedażą maszyn rolniczych oraz części do tych maszyn jako dealer takich firm, jak: John Deere, Unia Famarol, Pronar Samasz, Metal Fach, Ursus, Valtra, Unia Group, Joskin, Akpil, POM Augustów, Junkkari. „Cemarol” współpracuje z rolnikami poprzez organizowanie pokazów pracy maszyn rolniczych oraz doradztwo w zakresie zakupu odpowiedniego sprzętu na różne rodzaje gleb oraz zdobywania dofinansowania do zakupu. Doradztwo te świadczone jest przez wykwalifikowanych pracowników firmy. „Cemarol” posiada certyfikat „Rzetelnej Firmy” oraz Certyfikat Wiarygodności Płatniczej. Jest również laureatem nagrody „Gazela Biznesu”. „Swojska Hurtownia” Części zamienne do maszyn i ciągników rolniczych Marzena Brzeska Sierakowice, pow. kartuski Firma „Swojska Hurtownia” rozpoczęła działalność 1 lipca 2002 r. Jej siedziba znajduje się w Sierakowicach. Właścicielami przedsiębiorstwa są Państwo Marzena i Dariusz Brzescy. Firma rozpoczęła swoją działalność od sprzedaży części do maszyn i ciągników rolniczych. W tym celu, od miejscowego GS-u, wydzierżawiono plac oraz pomieszczenie na sklep. Oprócz sprzedaży, Pan Dariusz zajmował się również naprawą sprzętu u rolników, co okazało się trafioną ofertą i pozwoliło na szybki rozwój firmy. Zakres oferowanych usług szybko się powiększał, rosła liczba klientów oraz poszerzał się rynek. Obecnie „Swojska Hurtownia” obsługuje rolników i przedsiębiorców rolnych od Kartuz po Puck, Lębork, Bytów czy Kościerzynę. Zainteresowanym rolnikom oferuje usługi w zakresie: napraw gwarancyjnych i pogwarancyjnych, remontów maszyn i ciągników oraz urządzeń i podzespołów, kapitalnych remontów silników, kompleksowej usługi montażu klimatyzacji w ciągnikach, kombajnach i samochodach, zakuwania węży hydraulicznych. Bardzo ważnym zadaniem firmy jest sprzedaż nowych ciągników i maszyn rolniczych w ramach programów pomocowych dla rolników. „Swojska Hurtownia” prowadzi również doradztwo z zakresu doboru sprzętu, jego korzystnego finansowania, czy uzyskania różnych dotacji i kredytów. W celu przybliżenia nowoczesnych technologii, organizuje na polach u producentów rolnych pokazy i demonstracje pracy sprzętu. Mobilny i sprawny serwis dociera do rolnika o każdej porze. By sprostać tym zadaniom i dalej rozwijać się, właściciele ciągle inwestują. Posiadają dziś bardzo dobrze zaopatrzony magazyn części zamiennych, 3 nowoczesne samochody serwisowe i inny niezbędny sprzęt. W firmie zatrudnionych jest aktualnie 5 osób. W roku bieżącym rozpocznie się budowa nowoczesnej hali magazynowo-biurowej. Materiały zebrała Alina Chojnacka 15 Nowy nabór wniosków na działanie „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” Już po raz piąty, począwszy od 2 stycznia 2013 roku, można składać wnioski do Biur Powiatowych ARiMR o przyznanie wsparcia w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” finansowanego z PROW 2007-2013. Jedno gospodarstwo może otrzymać wsparcie w kwocie do 1500 euro. Dofinansowanie pokrywa 80% poniesionych kosztów kwalifikowanych. Wnioski przyjmowane są do wyczerpania limitu środków. Termin składania wniosków o przyznanie pomocy upływa w dniu 31 grudnia 2013 r. Do wykorzystania pozostało jeszcze ok. 160 mln zł. Dotychczas pomoc otrzymało ponad 42 tys. rolników, na łączną kwotę 161 mln zł. Aby skorzystać z usługi doradczej należy: 1. Zawrzeć z podmiotem doradczym umowę o przeprowadzenie przynajmniej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Złożyć do Biura Powiatowego ARiMR wniosek o przyznanie pomocy. 3. Skorzystać z usługi w ciągu 12 miesięcy. 4. Złożyć wniosek o płatność. Jednym z podmiotów, uprawnionych do świadczenia usług doradczych (KUD), jest Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. W ramach kwalifikowanych usług: - przeprowadzamy profesjonalną, opartą na wiedzy i długoletnim doświadczeniu, ocenę gospodarstwa rolnego pod kątem spełnienia Wymogów Wzajemnej Zgodności, - opracowujemy plan dostosowania gospodarstwa do przepisów związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Przypominamy, iż oprócz wymienionych działań podstawowych do usługi można dołączyć: - przygotowanie planu działalności rolnośrodowiskowej, - zmianę lub uaktualnienie planu działalności rolnośrodowiskowej, - opracowanie planu nawożenia, - atestację opryskiwaczy wykonanych w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy w Lubaniu i Starym Polu, - przygotowanie biznesplanów związanych z ubieganiem się o kredyty z dopłatą do oprocentowania, udzielanych w ramach linii kredytowych: nIP, nKZ, nMR, nOR, nGP, nGR, nNT, nBR10, nKL01; - przygotowanie biznesplanu dla następujących działań w ramach PROW 2007-2013: 121- Modernizacja gospodarstw rolnych, 311- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; - prowadzenie dokumentacji określonej w programach działań, wydanych przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych (OSN). Dodatkowo, podpisując z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego umowę na świadczenie usług doradczych, otrzymujemy upusty na inne działania świadczone przez ośrodek sięgające 20%. Osoby zainteresowane mogą zgłosić się do Oddziałów PODR i Biur Powiatowych lub bezpośrednio do swojego doradcy, w celu przeprowadzenia kalkulacji kosztów realizacji usługi i możliwości uzyskania dotacji, podpisania umowy oraz wypełnienia wniosku do ARiMR. Serdecznie zapraszamy do współpracy! Zarządzanie gospodarstwem rolnym Z DANYCH PL FADN Dochodowość gospodarstw rolnych w województwie pomorskim W artykule przedstawiono porównanie dochodowości z lat 2010 - 2011oraz czynników na nią wpływających w 308 gospodarstwach z woj. pomorskiego nieprzerwanie prowadzących rachunkowość PL FADN w okresie lat 2004 - 2011. W yniki prowadzonych badań wskazują, że po okresie znacznej dekoniunktury w sektorze rolnym w latach 2008 - 2009, w latach 2010 i 2011 zaistniały znacznie lepsze warunki rynkowe wpływające na dochodowość prowadzonej działalLata Zmienna Jm. ności. Analizę przeprowadzono, klasyfikując gospodarstwa według powierzchni uprawianych użytków rolnych. Średnia powierzchnia UR, w analizowanych grupach, była w tym okresie praktycznie stała. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) 2010 Powierzchnia użytków rolnych ha 16,3 24,9 39,2 118,9 2011 Powierzchnia użytków rolnych ha 16,3 24,1 38,9 118,4 -0,06% -2,92% -0,99% -0,36% Zmiana UR w % Dochód rolniczy w poszczególnych grupach kształtował się następująco: Lata Zmienna Jm. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) 2010 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego zł 36 294 56 842 78 808 237 641 2011 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego zł 46 742 62 882 95 683 278 764 Jakie czynniki miały najważniejszy wpływ na przedstawione wartości dochodu? 1. Wartość produkcji ogółem Lata Zmienna Jm. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha<≤0) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) 2010 Produkcja ogółem zł 96 952 150 661 191 798 614 153 2011 Produkcja ogółem zł 128 018 158 745 230 358 712 348 Badane gospodarstwa osiągnęły wyższą wartość produkcji ogółem, na co złożyła się zarówno wyższa wartość produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) Wzrost dochodu rolniczego w % 28,79 10,63 21,41 17,30 Wzrost wartości produkcji ogółem w % 32,04 5,37 20,10 15,99 Wzrost wartości produkcji roślinnej w % 11,98 7,80 23,50 18,34 Wzrost wartości produkcji zwierzęcej w % 41,72 3,45 17,31 11,81 Wyszczególnienie W gospodarstwach, w przedziale 10 - 20 ha nastąpił znaczący wzrost wartości produkcji zwierzęcej, natomiast w pozostałych grupach obszarowych wyższy wzrost wartości produkcji zanotowano w produkcji roślinnej. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 17 Zarządzanie gospodarstwem rolnym 2. Koszty ogółem Lata Zmienna Jm. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) 2010 Koszty ogółem zł 80 892 125 041 159 671 535 359 2011 Koszty ogółem zł 104 623 125 118 178 346 589 176 Koszty w ujęciu bezwzględnym były w 2011 roku wyższe niż rok wcześniej, jednak przyrost kosztów był niższy od przyrostu wartości produkcji. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) Wzrost kosztów ogółem w % 29,34 0,06 11,70 10,05 Wzrost kosztów bezpośrednich produkcji roślinnej w % 15,87 10,52 15,08 11,67 Wzrost kosztów bezpośrednich produkcji zwierzęcej w % 57,03 -14,40 11,92 6,30 Wzrost kosztów ogólnogospodarczych w % 4,00 16,32 14,62 14,32 Wyszczególnienie W 2011 roku, w gospodarstwach w przedziale 10 - 20 ha nastąpił bardzo istotny wzrost kosztów bezpośrednich produkcji zwierzęcej, z kolei w grupie 20 - 30 ha koszty bezpośrednie produkcji zwierzęcej były niższe niż rok wcześniej. Jakie działalności miały największy wpływ na wzrost wartości produkcji? 1. Udział wartości produkcji poszczególnych działalności w ogólnej wartości produkcji roślinnej Lata Zmienna Jm. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) 2010 Zboża % 68 53 69 57 2011 Zboża % 69 55 62 56 2010 Ziemniaki % 21 16 6 11 2011 Ziemniaki % 14 12 7 10 2010 Oleiste % 5 5 12 16 2011 Oleiste % 3 6 10 17 2010 Buraki cukrowe % 2 6 4 9 2011 Buraki cukrowe % 1 6 5 10 2010 Rośliny białkowe % 2 1 2 2 2011 Rośliny białkowe % 1 1 1 2 Do podstawowych upraw należą zboża. Ich udział w wartości produkcji roślinnej jest najwyższy w przedziale 10 - 20 ha i 30 - 50 ha. Udział zbóż w strukturze utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie. Udział ziemniaków najistotniejszy jest w grupach gospodarstw od 10 do 30 ha oraz powyżej 50 ha. Uległ on jednak w analizowanym okresie istotnemu zmniejszeniu. Rośliny oleiste mają, podobnie jak buraki cukrowe, wysoki udział w strukturze wartości produkcji w wyższych przedziałach obszarowych. Rośliny białkowe we wszystkich grupach obszarowych mają znaczenie marginalne. 18 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym 2. Udział wartości produkcji poszczególnych działalności w ogólnej wartości produkcji zwierzęcej Jm. Średnio małe (10<ha≤20) Średnio duże (20<ha≤30) Duże (30<ha≤50) Bardzo duże (ha>50) Mleko % 35 34 46 38 Mleko % 28 47 49 36 Lata Zmienna 2010 2011 2010 Żywiec wieprzowy % 26 29 36 50 2011 Żywiec wieprzowy % 24 35 33 54 2010 Żywiec wołowy % 12 15 17 11 2011 Żywiec wołowy % 10 16 16 10 2010 Żywiec drobiowy % 21 21 0 0 2011 Żywiec drobiowy % 33 0 0 0 2010 Jaja % 5 1 0 0 2011 Jaja % 4 1 0 0 Najistotniejsze znaczenie w strukturze produkcji zwierzęcej ma produkcja mleka oraz żywca wieprzowego. Specjalizacja w zakresie produkcji żywca drobiowego i jaj nie jest związana z wielkością użytków rolnych. Nie występuje ona praktycznie w gospodarstwach większych obszarowo. Prezentowany artykuł został przedstawiony podczas konferencji pt. „Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych na podstawie badań rachunkowości rolnej PL FADN oraz perspektywa finansowania rolnictwa w ramach WPR do roku 2020”, która odbyła w siedzibie PODR w Gdańsku 12 kwietnia br. Tematyka konferencji została zaprezentowana przez wykładowców z IERiGŻ – PIB pod kierownictwem Pana dr. Zbigniewa Floriańczyka – Pełnomocnika Dyrektora Instytutu oraz pracowników PODR w Gdańsku. Uczestnicy konferencji zostali zapoznani m.in. z sytuacją dochodową polskiego rolnictwa na tle innych krajów UE oraz dochodowością gospodarstw rolnych z pola obserwacji Warto przeczytać MIKROELEMENTY W UPRAWIE BURAKA CUKROWEGO Uzyskanie wysokich plonów korzeni buraka cukrowego o dobrej jakości technologicznej zależy między innymi od pokrycia jego zapotrzebowania zarówno na makro-, jak i mikroelementy, a szczególnie bor, mangan, cynk i miedź. Na słabą dostępność mikroskładników, w następstwie której pojawiają się niedobory, mają wpływ różne czynniki. Jednym z nich jest naturalnie niska zasobność gleby. Często niedobory występują z braku ich dostępności z gleby dla roślin, tzn. potrzebne składniki znajdują się w glebie, ale z różnych przyczyn nie mogą być pobrane przez rośliny. Dostępność mikroskładników dla roślin limituje również odczyn gleby. Wraz ze spadkiem odczynu zwiększa się dostępność mikroskładników. Wyjątkiem jest molibden, którego niedobory mogą wystąpić Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Polskiego FADN w latach 2010 - 2011. Przedstawione wyniki badań wskazują, iż po okresie znacznej dekoniunktury w sektorze rolnym w latach 2008 - 2009, w trakcie roku 2010 i 2011 zaistniały znacznie lepsze warunki rynkowe wpływające na dochodowość prowadzonej działalności rolniczej. Poziom osiągniętych dochodów był uzależniony m.in. od jakości zarządzania, wyboru specjalizacji produkcyjnej i wielkości ekonomicznej gospodarstw. Stwierdzono, że gospodarstwa prowadzące systematycznie rachunkowość rolniczą od kilku lat, osiągają lepsze wyniki ekonomiczne w porównaniu z całością badanej próby. Uczestników konferencji zapoznano także z projektowanym kształtem Wspólnej Polityki Rolnej od roku 2014. Zagadnienie to wzbudza zainteresowanie rolników ze względu na bardzo istotny – ok. 40-procentowy, a w niektórych przypadkach dominujący - ponad 60-procentowy, wpływ dotacji do działalności na poziom dochodów rolniczych. Daniel Roszak przy niskim pH. Innym czynnikiem mającym wpływ na niedobory jest susza glebowa. Brak wody zmniejsza ruchliwość mikroskładników w glebie, a przez to ogranicza możliwość pobrania ich przez rośliny. Również negatywny wpływ na dostępność mikroskładników ma zjawisko, w którym występuje duża dostępność jednego pierwiastka powodująca zmniejszenie dostępności innego mikroskładnika. Na przykład na dostępność cynku antagonistycznie oddziałują fosfor i miedź, molibdenu – mangan i żelazo. Przyczyną braku dostępności składników dla roślin jest również przemieszczanie ich w głąb profilu glebowego. Także nadmierny udział w strukturze zasiewów roślin wykazujących duże zapotrzebowanie na dany pierwiastek powoduje zmniejszenie się jego zasobów w glebie. Witold Szczepaniak, Mikroelementy w uprawie buraka cukrowego, Agrotechnika nr 4/2013, str. 30 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 19 Na polach i łąkach Doskonali solo, idealni jako partnerzy Jednym z warunków uzyskania wysokich plonów zbóż jest prawidłowa ochrona fungicydowa. Prawidłowe i skuteczne zwalczanie chorób wywoływanych przez grzyby wymaga doboru właściwego fungicydu, zarówno pod względem zwalczanych chorób oraz panujących warunków pogodowych. Ważny jest także wybór właściwego terminu stosowania, który powinien być poprzedzony lustracją polową i właściwym określeniem symptomów chorobowych. J edną z ważnych substancji aktywnych, polecaną w ochronie zbóż, jest tiofanat metylowy. Pełni on istotną rolę w ochronie roślin dzięki układowemu działaniu oraz możliwości stosowania w niższych temperaturach. Jest to bardzo ważny argument przy wyborze produktu do zwalczania chorób w fazie T1. Zwiększony udział zbóż w strukturze zasiewów i uproszczenia w płodozmianie wywierają wpływ na szkodliwość patogenów. Szczególną uwagę powinniśmy skupić na zwalczaniu chorób podstawy źdźbła. Grzyb Tapesia yallundae (sprawca łamliwości podstawy źdźbła) i Fusarium spp. (sprawca fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła) należy zwalczać na początku fazy strzelania w źdźbło (BBCH 30 - 31). Zastosowanie w tej fazie tiofanatu metylowego pozwala skutecznie zwalczyć pełne spektrum chorób podsuszkowych. Niemniej ważny jest również zabieg T3 („na kłos”). Fuzarioza kłosów jest poważnym zagrożeniem dla zbóż. Powoduje nie tylko straty w plonie, ale także pogarsza jego jakość przez skażenie ziarna mykotoksynami. Tiofanat wykazuje odmienny od innych fungicydów sposób działania, przez co zwalcza fuzariozę kłosa, redukując jednocześnie zawartość mykotoksyn w ziarnie. Walory tej substancji czynnej dostrzegli nasi zachodni sąsiedzi. Preparat DON-Q (niemiecki odpowiednik Topsinu M 500 SC) jest jedynym fungicydem spoza grupy azoli zarejestrowanym w Niemczech do zwalczania fuzariozy kłosów. 20 Tiofanat polecany jest zarówno do stosowania solo, jak i jako komponent do mieszanin zbiornikowych z substancjami czynnymi z różnych grup chemicznych (triazole, strobiluryny, imidazole) w uprawie zbóż i rzepaku. Takie kombinacje pozwalają na poszerzenie spektrum zwalczanych chorób, gwarantując jednocześnie długotrwałe działanie. Aktualna rejestracja tiofanatu w Polsce obejmuje zwalczanie chorób we wszystkich gatunkach zbóż ozimych i jarych. Warte uwagi jest również bezpieczeństwo fungicydu dla pszczół i innych owadów pożytecznych. Oprócz chorób podstawy źdźbła, groźne może być wystąpienie sprawcy mączniaka prawdziwego (Blumeria graminis). Istotny jest tu m.in. wybór właściwej odmiany i dobór odpowiedniego przedplonu. Pierwsze objawy choroby mogą być zauważalne już jesienią - we wcześniej wysiewanych zbożach. Rozwojowi choroby sprzyjają szczególnie wysokie dawki azotu, jak również intensywnie zagęszczony łan. Mączniak prawdziwy poraża wszystkie zboża oraz wiele gatunków traw. Najsilniej na porażenie reaguje jęczmień, silnie porażana jest również pszenica, szczególnie w okresie od końca krzewienia do początku strzelania w źdźbło. W przypadku wystąpienia objawów mączniaka należy możliwie wcześnie wykonać zabieg fungicydowy. Bardzo ciekawym rozwiązaniem w ochronie pszenicy ozimej przed tym patogenem jest substancja czynna – cyflufenamid, pochodząca Łamliwość podstawy źdźbła to jedna z chorób zbóż skutecznie zwalczana preparatami z tiofanatem i cyflufenamidem z zupełnie nowej grupy chemicznej – fenyloacetamidów. Cechuje ją nowy, nieznany jak dotąd mechanizm działania, wykazujący skuteczność we wszystkich stadiach rozwojowych grzyba. Dzięki działaniu systemicznemu, translaminarnemu i gazowemu, zwalcza patogena już obecnego w roślinie oraz ogranicza rozwój nowych infekcji. Sposób jak również długość działania wyróżnia ją na tle konkurencji. Wymienione substancje aktywne – tiofanat i cyflufenamid – możemy stosować solo, jak również łącznie, tworząc mieszaninę zbiornikową. Takie połączenie gwarantuje zarówno zwalczanie chorób podsuszkowych, w tym fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła, jak również chorób liści ze szczególnym naciskiem na mączniaka prawdziwego zbóż i traw. dr inż. Daniel Zawada Materiał z Agencji Prasowej „Jatrejon” 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach WYMOGI WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI (CZ. III) Zdrowotność roślin Zgodnie z zapowiedzią w numerze 4/2013 PWR, kontynuujemy temat związany z wymogami wzajemnej zgodności w zakresie obszaru B, czyli „Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt, zdrowotność roślin”. W trakcie kontroli gospodarstw rolnych przeprowadzanych przez pracowników ARiMR oraz na podstawie własnych obserwacji, poczynionych podczas wizyt doradczych związanych z ich oceną, stwierdza się dużo nieprawidłowości w zakresie zdrowotności roślin. Istotne zmiany w tym temacie wprowadziła również ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o środkach ochrony roślin. Przypominamy więc, że rolnik zobowiązany jest do przestrzegania następujących wymogów związanych ze zdrowotnością roślin: • Stosuje się tylko środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu. Na podstawie ewidencji stosowanych środków ochrony roślin w gospodarstwie sprawdza się, czy rolnik stosuje tylko środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu np. za ostatni okres wegetacyjny. Na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl) w zakładce Informacje branżowe> Produkcja roślinna> Ochrona roślin >Wyszukiwarka i etykiety środków ochrony roślin znajdziemy rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu. W gospodarstwie nie mogą znajdować się preparaty, dla których okres rejestracji zakończył się. • Środki ochrony roślin stosuje się wyłącznie zgodnie z etykietą - instrukcją stosowania oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt i środowiska. Sprawdza się, czy rolnik stosuje środki ochrony roślin zgodnie z etykietą - instrukcją stosowania. Według nowej ustawy, stosowanie przez rolników dawek środków ochrony roślin niższych niż wskazane na etykietach tych środków lub łączenie ich z innymi agrochemikaliami nie jest sprzeczne z prawem. Obowiązek przestrzegania zapisów etykiety został ograniczony jedynie do tych określonych w niej wymagań, które mają istotne znaczenie dla zdrowia człowieka oraz dla bezpieczeństwa środowiska naturalnego, tj. m.in. maksymalnej dawki środka ochrony roślin, okresu pomiędzy ostatnim zastosowaniem środka ochrony roślin a zbiorem czy też maksymalnej liczby zastosowań środka ochrony roślin w ciągu roku. Nie ma natomiast obowiązku przestrzegania zapisów etykiety środka ochrony roślin dotyczących jego minimalnej dawki lub możliwości łączenia go z innymi agrochemikaliami, chyba że etykieta zawierałaby wyraźny zakaz łączenia środka ochrony roślin z określonymi chemikaliami, Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 ze względu na niebezpieczeństwo z tym związane. Obniżając dawki środków ochrony roślin lub stosując je łącznie z innymi agrochemikaliami, należy przestrzegać następujących zasad: 1. Sposób stosowania środka ochrony roślin, opisany w etykiecie tego środka, jest wynikiem wielu badań laboratoryjnych i polowych. Producent środka ponosi odpowiedzialność za jego niewłaściwe działanie tylko wtedy, kiedy zastosowany był on zgodnie z etykietą. W przypadku zastosowania dawek zredukowanych lub łącznego stosowania agrochemikaliów, które nie są ujęte w etykiecie, odpowiedzialność spoczywa na stosującym. 2. Stosowanie dawek obniżonych może prowadzić do wykształcenia odporności na środki ochrony roślin u organizmów zwalczanych. W związku z tym decyzje o zastosowaniu środka ochrony roślin w dawce niższej od zalecanej w etykiecie muszą być podejmowane z dużą ostrożnością, w oparciu o wiedzę, doświadczenie i obserwacje lub profesjonalne doradztwo. 3. Stosując dawki dzielone środka ochrony roślin, nie można naruszać wymagań dotyczących: - odstępów czasu między poszczególnymi zabiegami, - maksymalnej liczby zastosowań danego środka w trakcie sezonu, - maksymalnej dawki środka ochrony roślin na ha, jaka może być zastosowana w trakcie sezonu wegetacyjnego, jeżeli zostały one określone w etykiecie tego środka. • Rolnik przechowuje środki ochrony roślin zgodnie z zaleceniami zawartymi na etykiecie - instrukcji stosowania. Sprawdza się, czy rolnik przechowuje środki ochrony roślin w sposób zapobiegający przenikaniu ich do gruntu i wód powierzchniowych oraz czy przestrzega zaleceń zamieszczonych na etykiecie. Dotyczy to między innymi sposobu zabezpieczenie dostępu przed osobami nieupoważnionymi, z dala od żywności i pasz, temperatury przechowywania, oryginału opakowań i czy nie są one stosowane do innych celów. • Rolnik prowadzi ewidencję zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin. Sprawdza się, czy rolnik prowadzi ewidencję stosowania środków ochrony roślin zgodnie z ustawą. 21 Na polach i łąkach Prognozowanie zarazy ziemniaka przy pomocy systemu NegFry NegFry to system pomagający producentom ziemniaka podejmować decyzje zwalczania patogena, jakim jest zaraza ziemniaka. Rolnik powinien przechowywać środki ochrony roślin zgodnie z zaleceniami zawartymi na ich etykietach Na podstawie rejestru sprawdza się między innymi czy stosowane środki są dopuszczone do obrotu, czy nie przekroczono dopuszczalnych dawek, zachowano okres karencji itp. W przypadku korzystania z usługi oprysku, podajemy nazwisko wykonującego zabieg w celu sprawdzenia czy posiada on odpowiednie uprawnienia i sprzęt do wykonywania zabiegów. Dane, jakie powinna zawierać ewidencja stosowanych środków ochrony roślin: - przyczyna zastosowania śor, - nazwa zastosowanego śor, - dawka, - powierzchnia uprawy (ha), - powierzchnia zastosowania śor (ha), - termin zabiegu, - warunki atmosferyczne podczas zabiegu, - nazwisko wykonującego zabieg. • Osoba wykonująca zabiegi środkami ochrony roślin posiada: aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia nie wcześniej niż 5 lat przed wykonywaniem zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin. Dotyczy to rolnika, w przypadku gdy sam wykonuje takie zabiegi lub innej osoby, gdy jego gospodarstwo korzysta z usług w tym zakresie. • Przestrzegany jest obowiązek stosowania środków ochrony roślin przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie, który użyty zgodnie z przeznaczeniem nie spowoduje zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska. Sprawdza się, czy sprzęt do zabiegów środkami ochrony roślin w gospodarstwie posiada aktualne badanie sprawności technicznej, (jeżeli gospodarstwo posiada własny sprzęt). Zaświadczenie o sprawności technicznej ważne jest przez 3 lata od momentu wydania takiego dokumentu. W przypadku nowego opryskiwacza do momentu uzyskania certyfikatu sprawności ważny jest dokument nabycia sprzętu. Opracował Włodzimierz Sawirski 22 Z iemniak ze względu na wegetatywny sposób rozmnażania jest szczególnie narażony na rozwój patogenów, które najczęściej przeżywają okres zimowy w bulwach. Ochrona plantacji w okresie wegetacyjnym jest więc ważnym elementem w technologii uprawy ograniczającym możliwość przenoszenia większości patogenów poprzez sadzeniaki na następny sezon. Jedną z najgroźniejszych chorób ziemniaka jest zaraza ziemniaczana wywołana przez grzyb Phytophtora infestans. W sprzyjających warunkach atmosferycznych, takich jak m.in. wysoka wilgotność powietrza i niezbyt wysoka temperatura (12 - 18o C) zarówno ich genetyczna odporność, jak i zabiegi agrotechniczne nie wystarczają do zabezpieczenia plantacji przed skutkami wystąpienia choroby. Ochronę przed tą chorobą gwarantują jedynie zabiegi chemiczne. Jednakże od stycznia 2014 roku rolnicy zostaną zobowiązani do stosowania zasad integrowanej ochrony roślin, która zakłada wykorzystanie w pierwszej kolejności niechemicznych metod ochrony roślin, a dopiero w ostateczności stosowanie metody chemicznej. Podjęcie decyzji o chemicznej ochronie roślin przed zarazą ziemniaka powinno być uzasadnione przebiegiem pogody. Ważna jest temperatura powietrza, wilgotność względna powietrza, wielkość opadów, mające wpływ zarówno na rozwój uprawy, jak i epidemiologię patogena. Dla określenia precyzyjnych terminów zwalczania zarazy ziemniaka można wykorzystywać system wspomagania decyzji NegFry, który wyznacza konkretny dzień do wykonania zabiegu chemicznego. Do systemu NegFry, zainstalowanego w komputerze, wprowadzane są dane dotyczące przebiegu pogody oraz dane na temat pola, na którym jest plantacja (nawożenie i odmiana). W oparciu o zbiór tych informacji i dane dotyczące biologii patogena, program wylicza warunki sprzyjające wystąpieniu choroby, a zatem terminy zabiegów chemicznych. Dzięki prognozom NegFry można zaoszczędzić od dwóch do trzech zabiegów, w porównaniu do ochrony rutynowej. Źródło: „Produkcja ziemniaków” pod red. Jacka Chotkowskiego Opracowała Katarzyna Łyskawa 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach DOŚWIADCZENIA PDOiR W ZDOO LISEWO MALBORSKIE Czynniki meteorologiczne a plonowanie odmian życicy trwałej D oświadczenie z życicą trwałą w użytkowaniu wielokośnym (symulowanym pastwiskowym) prowadzono w ramach PDOiR w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian Lisewo, w latach 2008 – 2011. Doświadczenie założono 27 sierpnia 2008 roku, w trzech grupach wczesności odmian (wczesne, śred- nio wczesne, późne). Analizę statystyczną wykonano testem Duncana. W latach użytkowania, w zależności od liczby pokosów, stosowano nawożenie mineralne w ilościach czystego składnika: do 240 kg N/ha, do 120 kg P2O5/ha oraz do 160 kg K2O/ha. Obok nawożenia mineralnego, w latach użytkowania głównymi Rysunek 1. Rozkład plonów świeżej masy życicy trwałej w 2010 roku na tle średniej dekadowej temperatury powietrza i gleby na głębokości 5 cm oraz dekadowych sum opadów atmosferycznych, Lisewo Pokos I Pokos II Pokos III Pokos IV Pokos V * krzywa aproksymowana odmiany wzorcowej Anna - odmiany wczesne Pokos I Pokos II Pokos III Pokos IV Pokos V * krzywa aproksymowana odmiany wzorcowej Argona - odmiany późne IV V Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 VI VII VIII IX dni (miesiące) roku 23 Na polach i łąkach czynnikami decydującymi o wysokości plonowania poszczególnych pokosów były rozkład i wielkość opadów atmosferycznych oraz kształtowanie się temperatur powietrza i gleby do głębokości 5 cm w sezonie wegetacji. Szczególnie wyraźny wpływ warunków meteorologicznych na plony poszczególnych pokosów można było zaobserwować w drugim roku użytkowania doświadczenia. Niezależnie od grup wczesności, znacznie wydajniejszy pokos drugi wzrastał w maju, w sprzyjających warunkach pogodowych (rys. 1). Dostępność wody opadowej w glebie, wraz z optymalnym rozkładem temperatur powietrza i gleby (odpowiednio do 16 i 18o C), skutkowały istotnie najwyższym plonem (tabela 1). Dość niskie temperatury powietrza i gleby (do 9 i 12o C), przy niewielkich opadach atmosferycznych, nie sprzyjały wzrostowi roślin w pierwszym pokosie. Pokosy trzeci i czwarty, plonujące na takim samym poziomie, wzrastały w okresie skrajnie wysokich temperatur powietrza i gleby dochodzących odpowiednio do 24 i 27o C. Szczególnie wysokie temperatury w lipcu ograniczały wzrost roślin na tyle, że pomimo występowania opadów deszczu (druga połowa lipca), pokos czwarty plonował tak jak pokos trzeci, którego wzrost przypadał na okres bardziej posuszny. Tabela 1. Średnie plony świeżej masy roślin odmian życicy trwałej, istotność różnic pomiędzy pokosami, I grupa (wczesne), 2010 rok użytkowania Pokos Średnia Test Duncana 2 234 a 1 86 b 5 55 c 4 51 c 3 49 c Grupy jednorodne, alfa =0,05; błąd: MS międzygrupowe = 370,38, df = 40,000 Zebrane wyniki doświadczeń z życicą trwałą pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków: 1. W latach użytkowania, poza nawożeniem mineralnym, czynnikami decydującymi o wysokości plonowania poszczególnych pokosów były rozkład i wielkość opadów atmosferycznych oraz kształtowanie się temperatur powietrza i gleby do głębokości 5 cm w sezonie wegetacji. 2. W użytkowaniu wielokośnym (symulowanym pastwiskowym), wielkość zebranych plonów z poszczególnych pokosów, w pierwszych dwóch latach prowadzenia doświadczeń (2009 - 2010) wykazało, iż w Lisewie najwyższe plony świeżej masy otrzymano z drugiego pokosu. Jedynie w trzecim roku użytkowania (2011), pierwszy pokos istotnie wyżej plonował w odniesieniu do pokosu drugiego. Pokos drugi, jako najwydajniejszy w pierwszych dwóch latach użytkowania, w niekorzystnych wa- 24 runkach pogodowych, w 2011 roku, plonował znacznie słabiej. 3. Dostępność wody opadowej w glebie wraz z optymalnym rozkładem temperatur powietrza i gleby (odpowiednio do 15 i 18o C), skutkowały istotnie najwyższym plonowaniem. Niezależnie od grup wczesności, majowy wzrost temperatur oraz wielkość i rozkład opadów atmosferycznych najbardziej sprzyjały wzrostowi roślin. 4. Maksymalne wartości temperatur powietrza i gleby odpowiednio do 19 i 22o C, przy znacznych opadach atmosferycznych, kształtowały plon świeżej masy na dość wysokim poziomie. Ograniczona dostępność wody opadowej, przy wysokich temperaturach powietrza i gleby 20, 24o C, wyraźnie spowalniała wzrost roślin badanych odmian. Skrajnie wysokie temperatury powietrza i gleby dochodzące odpowiednio do 24 i 27o C, przy dostępności wody z opadów atmosferycznych kształtowały pokosy jako średnio plonujące. Skrajnie niskie temperatury powietrza i gleby (do 9 i 12o C), przy niewielkich opadach atmosferycznych również ograniczały wzrost roślin, szczególnie w okresie wczesnowiosennym. 5. Wydajność poszczególnych pokosów w latach użytkowania spadała. W pierwszym roku użytkowania wyraźnie wydajniejszy pokos drugi plonował na poziomie 300 - 340 dt/ha, w drugim roku na poziomie 230 - 250 dt/ha, by w trzecim roku plonować na poziomie 60 - 70 dh/ha. 6. Odmianami wysoko plonującymi w latach użytkowania, dodatkowo cechującymi się pewną tolerancją na niskie temperatury, były: Mathilde, Danmalos, Garibaldi, Barnauta, natomiast odmianami wysoko plonującymi, lecz bardzo wrażliwymi na niskie temperatury były: Lacerta, Kentaur oraz Montando. Pozostałe odmiany cechowały się pośrednią wartością użytkową. dr inż. Marcin Pelc Zakład Doświadczalny Oceny Odmian Lisewo Malborskie Pełne opracowanie dostępne na stronie: www.podr.pl w zakładce doradztwo - produkcja roślinna 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Czerwiec Zboża: Producenci rolni, którzy zamierzają uprawiać ten sam gatunek zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia lub owsa) na tej samej powierzchni w ramach działki lub działek ewidencyjnych w czwartym i piątym roku, są zobowiązani do złożenia do dnia 9 czerwca, do kierownika biura powiatowego ARiMR, oświadczenia o zamiarze wykonania zabiegu agrotechnicznego – dotyczy planowanych zabiegów jesienią 2013 roku lub wiosną 2014 roku. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie minimalnych norm, takim zabiegiem agrotechnicznym może być: przyoranie lub wymieszanie słomy, wysiew międzyplonów bądź też zastosowanie obornika. Zaczynają kwitnąć zboża. Ciepła i wilgotna pogoda w czerwcu sprzyja występowaniu chorób grzybowych na roślinach uprawnych. Dlatego też należy pamiętać o stosowaniu fungicydów w tym okresie, które w dużym stopniu ograniczają rozwój chorób oraz wpływają bezpośrednio na jakość i wysokość plonu. Istnieje również prawdopodobieństwo wystąpienia szkodników zbóż, głównie skrzypionek i mszyc. Oprysk preparatami owadobójczymi wykonujemy zgodnie z zalecanymi dawkami na opakowaniach preparatów, przestrzegając okresów karencji. W przypadku jednoczesnego wystąpienia chorób i szkodników, w ilościach przekraczających progi szkodliwości, można przeprowadzać zabiegi łączące stosowanie fungicydów z insektycydami. Na plantacjach zbożowych, w warunkach wysokiego poziomu agrotechniki, optymalnego odczynu gleby oraz prawidłowej zasobności w fosfor, potas i magnez, wskazane jest dokarmianie mikroelementami w formie oprysków dolistnych. Mikroelementy poprawiają kondycję roślin, zwiększają ich odporność na choroby, a w przypadku niedoborów w glebie mogą zdecydowanie wpływać na ilość i jakość plonu ziarna. Zalecane jest łączne ich stosowanie z fungicydami i insektycydami. Na plantacjach pszenic konsumpcyjnych bardzo ważne jest późne dokarmianie, czyli zastosowanie trzeciej dawki nawożenia azotowego. Jest to dawka, która w bardzo wysokim stopniu reguluje parametry jakościowe ziarna. Stosuje się ją w celu zwiększenia zawartości białka oraz poprawy wypełnienia ziarna, stwarzającego większe możliwości uzyskania dobrego wyrównania, gęstości w stanie zsypnym i masy tysiąca ziaren. Standardowa wielkość tej dawki to 30 – 40 kg N/ha. Na plantacjach słabiej rozwiniętych azot wysiewamy już w okresie początku ukazywania się liścia flagowego, a na plantacjach dobrych, opóźniamy termin wysiewu do początku kłoszenia. Trzecią dawkę najlepiej zastosować w formie nawozów szybko działających, saletry wapniowej lub amonowej. Zbliża się czas żniw, w związku z czym, warto wykonać ostatnie przeglądy maszyn i urządzeń używanych w tym okresie. Przypominamy producentom rolnym o upływającym terminie składania wniosków do OT ARR, o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy „de minimis” w rolnictwie. Wnioski należy składać do dnia 25 czerwca. Dopłaty przysługują producentom rolnym, którzy zakupili i zużyli do siewu lub sadzenia „materiał siewny” zakupiony w terminie od dnia 15 lipca 2012 r. do dnia 15 czerwca br. Wyżej wymienionymi dopłatami objęte są zboża ozime i jare, rośliny strączkowe, ziemniaki oraz mieszanki zbożowe i pastewne, sporządzone z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub strączkowych. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Buraki cukrowe: W przypadku dolistnego dokarmiania buraków zabieg należy wykonać na rośliny zdrowe, niezwiędnięte, w godzinach rannych lub przedwieczornych. Pierwszy zabieg dokarmiania przeprowadzić, gdy rośliny są w fazie 4 - 8 liści, drugi po 7 - 15 dniach (do początku zwarcia rzędów). Zbyt późne dokarmianie, 3 – 4-krotne, przyczynia się jedynie do przyrostu liści kosztem masy i jakości przemysłowej korzenia. Rośliny motylkowe grubonasienne: W uprawie grochu i łubinów z przeznaczeniem na nasiona zwalczanie szkodników powinniśmy wykonać po przekroczeniu ekonomicznego progu szkodliwości: - mszyca trzmielinowo-burakowa - przed kwitnieniem pojedyncza mszyca na 20% roślin, okres kwitnienia początek kolonii na 10% roślin, - mszyca grochowa - przed kwitnieniem pojedyncza mszyca na 20% roślin, - pachówka strąkóweczka - w okresie formowania strąków 1 złoże jaj na 3 roślinach, - paciornica grochowa - 1 złoże jaj na kwiatach 3 roślin, - strąkowiec grochowy - 2 chrząszcze na 1 m2. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 25 Na polach i łąkach Reklama Przypominamy * Przypominamy Wymienione powyżej szkodniki można zwalczać, stosując zarejestrowane preparaty, m.in. Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS itp. W ostatnich latach, głównie na plantacjach łubinu żółtego, zaczyna masowo występować antraknoza łubinu. Rozwija się ona podczas wilgotnej i ciepłej pogody. Na nasionach niezaprawionych przed chorobami grzybowymi może wystąpić, gdy rośliny mają wysokość ok. 10 cm, a na pozostałych - w początkowym okresie kwitnienia. Obecnie w zaleceniach ochronnych brak jest jakichkolwiek preparatów do zwalczania tej choroby. Ziemniaki W połowie czerwca ziemniaki wczesne i bardzo wczesne zwierają międzyrzędzia, dlatego też wykonujemy ostatnie obredlanie plantacji (odmiany późne obredlamy pod koniec czerwca). W połowie czerwca na odmianach ziemniaków bardzo wczesnych i wczesnych, podczas ciepłej i wilgotnej pogody, można zaobserwować pierwsze objawy chorób grzybowych. Jako pierwsza pojawia się alternarioza. Alternarioza to choroba grzybowa występująca przy dużej wilgotności powietrza i temperaturze ok. 20o C. Typowe jej objawy to brunatne, okrągłe plamy, głównie na dolnych liściach, z charakterystycznym strefowaniem występujące głównie od środka blaszki liściowej. Zwalczanie tej choroby polega na oprysku plantacji preparatami zarejestrowanymi do jej zwalczania, np. Pyton Consento 450 SC, Altima 500 SC, Ekonom 72 WP, Dithane Neo Tec 75 WG itp. Należy także pamiętać, aby środki ochrony stosować zgodnie z etykietą zamieszczoną na opakowaniu i zgodnie z ich przeznaczeniem. Kolejną chorobą pojawiającą się na plantacjach jest zaraza ziemniaka. Jest to również choroba grzybowa, występująca nieco później niż alternarioza i potrzebująca podobnych warunków do rozwoju. Atakuje od brzegu blaszkę liściową i niszczy liście najmłodsze. Może też wystąpić forma łodygowa na plantacjach o bardzo intensywnie rozwiniętych łodygach. Chorobę zwalcza się chemiczne przy pomocy zarejestrowanych preparatów, np.: Infinito 687,5 SC, Curzate M 72,5 WP, Revus 250 SC i innymi. Najgroźniejszym szkodnikiem ziemniaków jest stonka. Do jej zwalczania przystępujemy w stadium larwalnym (L-2, L-3). Wtedy zabieg jest najbardziej skuteczny. Z szerokiej oferty produktów możemy zastosować np. Decis Mega 50 EW, Mospilan 20 SP, Apacz 50 WG i inne. Sebastian Zwierz, Zbigniew Marciniak, Grzegorz Manowski 26 Warto przeczytać NAJPIERW POMYŚL O SOBIE... Podczas stosowania środków ochrony roślin należy bezwzględnie przestrzegać zasad BHP. Musimy chronić nie tylko nasze uprawy, ale przede wszystkim siebie. Zanim przystąpimy do sporządzania cieczy roboczej, musimy zapoznać się z etykietą środka. Przy sporządzaniu preparatu należy używać odzieży ochronnej. Należy również pamiętać o gumowym obuwiu. Jeżeli zabieg ochrony roślin wykonywany jest traktorem bez kabiny, obowiązkowo należy założyć maskę i strój ochronny. Jeżeli natomiast ciągnik wyposażony jest w szczelną kabinę, do której nie przedostają się szkodliwe substancje, po sporządzeniu cieczy roboczej można kombinezon zdjąć. Do zatkanych rozpylaczy szczelinowych należy używać specjalnych szczoteczek lub wykorzystać szczoteczki do mycia zębów. Ręce natomiast należy chronić rękawicami. Nie wolno udrażniać zatkanych rozpylaczy przez przyłożenie ich do ust i przedmuchanie. Zabieg ochrony roślin należy wykonywać najlepiej w warunkach bezwietrznych lub przy prędkości wiatru nieprzekraczającej 3 m/s (ok. 11 km/h). Paweł Twardowski, Najpierw pomyśl o sobie, a później chroń rośliny, top agrar Polska nr 5/2013, str. 144 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Hodowla bydła mlecznego w Pomorskiem W poprzednim numerze Pomorskich Wieści Rolniczych podałyśmy wyniki oceny użytkowości mlecznej w województwie pomorskim, w 2012 roku. Dziś chciałybyśmy przekazać kilka informacji na temat sytuacji hodowli bydła mlecznego w poszczególnych powiatach. U warunkowania produkcji w poszczególnych powiatach są bardzo zróżnicowane, a prezentowane wyniki pokazują, że nawet w najtrudniejszych warunkach, przy odrobinie wysiłku, można osiągać zadowalające rezultaty. Na obraz hodowli wpływ ma wiele czynników: położenie gospodarstwa, warunki klimatyczno-glebowe, kondycja finansowa podmiotów skupujących, wielkość gospodarstwa, tradycje hodowlane itp. Średnia wydajność dla województwa wynosi 6974 kg. Są powiaty, w których średnia jest niższa niż wojewódzka, ale są też powiaty z dużo wyższymi wydajnościami. Wieloletnia praca hodowlana postawiła hodowlę pomorską na bardzo wysokim poziomie, jednakże należałoby zauważyć, że nie same geny dają produkcję. W województwie pomorskim wyróżnia się 4 rejony, łączące w sobie najistotniejsze cechy krajobrazu rolniczego: nadmorski, kaszubski, Żuławy i Powiśle. Pomiędzy nimi występuje znaczne zróżnicowanie glebowe, klimatyczne i hydrograficzne. Biorąc pod uwagę klasyfikację bonitacyjną, przeważają gleby klasy III i IV, zaś w rejonie kaszubskim gleby słabsze - IV, V i VI klasy. Najwięcej bydła hoduje się tam, gdzie gleby są najsłabsze, a pofałdowany teren nadaje się wyłącznie na pastwiska. NAJLEPSI W HODOWLI BYDŁA MLECZNEGO Jeśli spojrzymy na poniższe zestawienie, to w powiatach: chojnickim, kartuskim i kościerskim jest największa obsada bydła - powyżej 40 sztuk na 100 ha użytków rolnych. Powiat kartuski Tereny powiatu kartuskiego, gdzie na każde 100 ha przypadają 43 sztuki bydła, to obszary lesiste, z dużymi Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych Wydajność od jednej krowy za 2012 r. według kontroli użytkowości Średnia liczebność stada w sztukach Użytki rolne w ha Trwałe użytki zielone(TUZ) w ha % udział TUZ Pogłowie bydła wg danych ARiMR na 1 marca br. bytowski 77275 15240 19,80 1514 20,59 5779 24,5 chojnicki 48344 9657 19,97 25145 52 6240 27,1 człuchowski 61122 7616 12,46 3986 6,5 5668 45,5 gdański 55394 6873 12,40 6475 11,68 8170 34,6 kartuski 57208 12225 21,36 25074 43,82 6964 24,4 kościerski 47149 9416 19,97 22082 46,8 6723 25,0 kwidzyński 50899 8267 16,24 10680 20,98 7200 27,1 lęborski 29704 9405 31,66 7121 23,71 6533 32,3 malborski 37798 3923 10,37 6580 17,4 8252 46,4 sztumski 52818 7741 14,65 16638 31,5 7821 30,8 nowodworski 37814 5724 15,13 8349 22,07 7458 28,2 pucki 28269 8551 30,24 8623 30,50 6426 28,0 Powiat słupski 119580 25596 21,40 110896 9,27 6741 32,6 starogardzki 59985 9269 15,45 15251 25,42 6332 23,1 tczewski 47657 4461 9,36 10194 21,3 7454 27,0 49982 10993 21,99 14185 28,3 5619 18,1 860998 154957 17,9 207383 24,08 6974 28,7 wejherowski Razem Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 27 W chlewni i oborze pofałdowaniami. Dominują tu gleby klasy IV a i IV b, miejscami można spotkać ziemie klasy III i V oraz dość rzadko VI. Ponadto długość okresu wegetacyjnego jest podobna jak w górach oraz w północno-wschodniej Polsce. Czynniki te powodują, że uprawia się tu najczęściej żyto oraz ziemniaki. Średnia wydajność od krowy dla całego powiatu wynosi 6964 kg. Są gospodarstwa, które osiągają znacznie lepsze wyniki, np. w gospodarstwie Państwa Lejkowskich z Prokowa średnia wydajność od krowy za rok 2012 wyniosła 10 798 kg mleka, w tym 756 kg białka i tłuszczu. Powyżej 9 000 kg mleka od krowy osiągnęli Pan Marcin Wiczling z Łapalic i Pan Wojciech Koszałka z Tuchlina. Poza tym jest wiele gospodarstw zasługujących na wyróżnienie, gdzie wydajności przekroczyły 7000 kg mleka od krowy, a % białka kształtuje się na poziomie pow. 3,2 i często osiąga jeszcze wyższe wartości, np. 3,53, jak ma to miejsce w gospodarstwie Pana Brunona Syldatka ze Starej Huty. Do bardzo dobrych gospodarstw z całą pewnością można zaliczyć malowniczo położone gospodarstwo Państwa Beaty i Tadeusza Grzeniów ze Sławek. Średnia wydajność od sztuki w ich stadzie wynosi 8871 kg mleka, 3,49% białka i 4,36% tłuszczu. Na uwagę zasługuje również gospodarstwo ekologiczne „EKOFARMA”. Wprawdzie średnia wydajność wynosi tu tylko 6403 kg od krowy, lecz wziąwszy pod uwagę, że żywienie oparte jest wyłącznie na paszach własnych, bez żadnych dodatków przemysłowych, wynik należy uznać za zadowalający. Powiat kościerski Powiat kościerski jest podobnie ukształtowany jak powiat kartuski i również posiada słabe gleby. Tutaj na 100 ha przypada 46,8 sztuk bydła. Gospodarstwa są bardziej rozdrobnione, ale również osiągają bardzo dobre wyniki w produkcji mleka. Są obory, w których wydajność przekroczyła 9000 kg mleka. Do wyróż- 28 niających się należy zaliczyć gospodarstwa Państwa Danuty i Antoniego Adahsów ze Starych Polaszek, Pana Rafała Zinki z Iłownicy, Pana Bartłomieja Plutowskiego z Wysina oraz wiele innych obór, w których wydajność przekracza 8000 kg mleka, przy wysokim procencie białka i tłuszczu. Są to gospodarstwa położone w bardzo różnych miejscach. Główne skupisko gospodarstw mleczarskich to gminy Stara Kiszewa i Liniewo, o bogatych tradycjach hodowlanych. Nie brakuje też wzorcowych obór w pozostałych gminach powiatu kościerskiego. Na szczególną uwagę zasługuje obora Państwa Katarzyny i Arkadiusza Kropidłowskich. Wprawdzie wydajność wynosi 7753 kg mleka, a więc brakuje kilkudziesięciu kilogramów do 8000, ale średnia zawartość białka w mleku to 3,42%, a tłuszczu 4,15%. Gospodarstwo usytuowane jest w środku wsi, ale nie ma tu żadnych zagrożeń dla środowiska i zachowany jest wzorcowy dobrostan. Gospodarstwo to może służyć za przykład w każdej dziedzinie. Powiat chojnicki Powiat chojnicki jest bardzo zróżnicowany. Najlepsze warunki glebowe dla produkcji roślinnej znajdują się w południowej części gminy Chojnice, gdzie dominują gleby III i IV klasy, przy czym odsetek trwałych użytków zielonych wynosi tu około 10%, a pozostały obszar zajmują grunty orne. Obszar ten posiada także dogodną lokalizację w stosunku do największego lokalnego rynku zbytu, czyli miasta Chojnice, jak również dobre połączenia drogowe z innymi regionami kraju. Na pozostałych obszarach powiatu dominują grunty klasy V i VI. Obszary te charakteryzują się rozdrobnioną strukturą własnościową. Znaczny odsetek użytków rolnych stanowią tu trwałe użytki zielone. W północnej części gminy Konarzyny odsetek trwałych użytków zielonych wynosi 35%, w rejonie Brus – 30%, a w rejonie Czerska - 32%, co sprawia, że tere- 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze ny te są predysponowane do rozwoju hodowli bydła. Obsada bydła na każde 100 ha użytków rolnych wynosi 52 sztuki. To w tym powiecie powstaje najwięcej nowych obór, w tym supernowoczesnych obór wolnostanowiskowych. Jako przykład można podać gospodarstwo Pani Anny Cichaczewskiej-Łoś z Ogorzelin, gdzie po wprowadzeniu zwierząt do obory wolnostanowiskowej i zastosowaniu wozu paszowego, krowy zapłaciły wysoką średnią wydajnością na poziomie 9327 kg mleka, 3,37% białka i 3,88% tłuszczu. Również wysokoprodukcyjne jest gospodarstwo Pana Adama Pestki położone w Brusach Jagle. U Pana Adama wydajność w 2012 roku wyniosła 9305 kg mleka, przy 4,45% tłuszczu i 3,45% białka. Hodowcy wprowadzający bydło mleczne do obór stanowiskowych z zastosowaniem hal udojowych chwalą sobie pracę przy krowach ze względu na łatwiejszy udój i lepszą zdrowotność za sprawą poprawy dobrostanu. To właśnie w powiecie chojnickim - u Państwa Michaliny i Roberta Frymarków - zamontowano pierwszy robot udojowy. - U mnie krowy same decydują, ile razy chcą być dojone - mówi Pan Robert. Praca w gospodarstwie musi sprawiać przyjemność i nie może być uciążliwa. Dzięki robotowi nawet po większych uroczystościach można spać spokojnie, a „krowy się doją”. Gospodarstwo Państwa Frymarków znalazło się w czołówce laureatów ogólnopolskiego konkursu „Ferma Bydła” w 2012 roku. POZOSTAŁE POWIATY WOJEWÓDZTWA Gospodarstwa hodujące bydło reprezentują bardzo różny poziom w poszczególnych powiatach. Te, które specjalizują się w produkcji mleka, doskonalą hodowlę poprzez dolew lepszych genów, poprawę bazy paszowej i unowocześnianie obór. Gospodarstwa o małej liczbie krów, w których z różnych powodów nie udaje się produkcja mleka, sukcesywnie przestawiają się na produkcję żywca poprzez krzyżowanie z rasami mięsnymi. Gospodarstwa, które mają w posiadaniu wyłącznie gleby klasy V i VI i osiągają wydajności 5000 – 7000 kg mleka, ale mają zbyt mały areał, by powiększać produkcję i tak mają powody do zadowolenia, bo taka produkcja daje i tak większy dochód niż owies czy żyto. Powiat starogardzki Taka sytuacja występuje np. w Osiecznej, w powiecie starogardzkim, gdzie przeważają lasy i piaski, wiosenna susza często zubaża I pokos masy zielonej, a plony zbóż są niższe niż średnia dla województwa. Mimo tak niekorzystnych warunków udaje się uzyskać 8059 kg mleka, jak ma to miejsce w gospodarstwie Pana Bogdana Andrearczyka, czy powyżej 7000 kg w gospodarstwach Panów Grzegorza Stoltmana, Sławomira Kordeckiego, Marcina Platty czy Pani Jolanty Landowskiej. W powiecie starogardzkim jest jeszcze kilka obór zasługujących na uwagę, np. Pani Jarosławy Kamińskiej oraz Panów Grzegorza Kordowskie- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 go, Mariana Behrenda, Wiesława Serockiego i Artura Jakubowskiego. Można jednak stwierdzić, że ziemia starogardzka mogłaby wyżywić dużo więcej bydła. Powiaty bytowski, człuchowski, lęborski i słupski Dawne województwo słupskie, czyli powiaty: bytowski, człuchowski, lęborski i słupski mają jedną wspólną cechę - dużo terenów po dawnych państwowych gospodarstwach rolnych, często o dużych niewykorzystanych zasobach paszowych. Na przykład powiat słupski ma aż 21,4% trwałych użytków zielonych, a na każde 100 ha przypada tylko 9,27 sztuk bydła. Powiat człuchowski ma tylko 6,5 sztuki na 100 ha. W powiatach lęborskim i bytowskim obsada jest większa, ale wynika to z większej liczby gospodarstw o mniejszej liczebności bydła. Na szczególną uwagę w tej części województwa zasługują Ośrodek Hodowli Zarodowej Bobrowniki, liczący 275 krów i osiągający średnią wydajność od sztuki za 2012 rok na poziomie 8705 kg mleka oraz Gospodarstwo Rolne „Dochowo Dairy” liczące 353 sztuki bydła o średniej wydajności 9701 kg mleka. Rejon nadmorski charakteryzuje się sporym pofałdowaniem terenu i klimatem ukształtowanym pod silnym wpływem Bałtyku. Typy gleb są różne: od piasków gliniastych i glin zwałowych na płycie puckiej, do dużych powierzchni gleb torfowych w dolinach Redy i Łeby. Duża ilość trwałych użytków zielonych sprzyja hodowli bydła o różnym kierunku użytkowania. Jakość gleb pozwala na uprawę i uzyskiwanie wysokich plonów wielu roślin, nie pomijając najbardziej wymagających. Powiat pucki W rejonie puckim obsada bydła kształtuje się na poziomie 30,5 sztuki na 100 ha użytków rolnych, a średnia wydajność od krowy to 6426 kg. Posiadane zasoby paszowe pozwoliłyby na pewno na utrzymanie większej liczby zwierząt trawożernych. Na ziemi puckiej dwa gospodarstwa Hodowli Zwierząt Zarodowych w Prusiewie i w Żarnowcu, mają bogate tradycje hodowlane. Jest kilka gospodarstw mogących się pochwalić wysokimi wydajnościami np. gospodarstwo Panów Jacka Tarnowskiego i Zbigniewa Pienschke. Powiat wejherowski W powiecie wejherowskim jest jeszcze mniejsza obsada bydła na 100 ha, a średnia liczebność stada wynosi 18,7 sztuk. Mimo małego pogłowia bydła, w powiecie wejherowskim są gospodarstwa godne naśladowania, przekraczające produkcję powyżej 8000 kg mleka, np. Pana Rafała Witusińskiego czy Pana Romana Szuleckiego. Żuławy i Powiśle Najlepsze gleby i warunki produkcyjne występują na Żuławach i Powiślu, gdzie przeważają mady, gleby bagienne i brunatne oraz mursze. Tu również znajdują się najcięższe do uprawy w Polsce iły gniewskie - gleby 29 W chlewni i oborze zaliczane do I klasy bonitacyjnej. W obu rejonach rolnicy uzyskują najwyższe plony zbóż, buraków cukrowych i rzepaku. W powiecie gdańskim, tczewskim i w czterech powiatach zawiślańskich (malborskim, nowodworskim, sztumskim i kwidzyńskim) ubyło sporo stad na konto produkcji pszenicy, buraków cukrowych i rzepaku. Im bliżej Wisły, tym mniej jest krów. Krowy pozostały w gospodarstwach o bogatych tradycjach hodowlanych, skąd materiał hodowlany zasila mleczarstwo na Podlasiu. Gospodarstwo rolne Pana Andrzeja Piotrzkowskiego z Mierzeszyna może pochwalić się średnią wydajnością rzędu 9791 kg mleka. W tym gospodarstwie hodowla ma bardzo głębokie korzenie. Już ojciec Pana Andrzeja - Stanisław - zdobywał nagrody na wystawach wojewódzkich i krajowych. Do wyróżniających się hodowców można zaliczyć również Pana Stanisława Piwowarczyka z Kolnika, który uzyskał w swoim gospodarstwie 9345 kg mleka od 1 sztuki oraz POLHOZ Sp. z o.o. Stado POLHOZ-u w Wojanowie, liczące 426 sztuk, osiągnęło wydajność 9711 kg mleka, przy 3,29% białka i 4,1% tłuszczu, zaś w Pogorzałej Wsi, ze stada liczącego 363 sztuki, średnia produkcja wyniosła 10031 kg mleka od krowy, przy 3,4% białka i 4,26% tłuszczu. Powyżej 10 000 kg mleka od jednej sztuki udojono w Ośrodku Hodowli Zarodowej w Gajewie, czy w Cieszymowie - w gospodarstwie należącym do Fortune Sp. z o.o. W powiatach leżących na terenie Żuław i Powiśla jest wiele gospodarstw o wysokich wydajnościach w granicach 8000 - 9000 kg mleka. Hodowcy ci z dziada pradziada stawiali mleczarstwo na pierwszym miejscu. Sławne aukcje materiału hodowlanego, przeprowadzane w Malborku, zasilały hodowlę w kraju i nie tylko. PODSUMOWANIE Z zebranych informacji na temat produkcji mleka w powiatach naszego województwa warto wyciągnąć wnioski. Jeśli sąsiadujące gospodarstwa o podobnych uwarunkowaniach i glebach znacznie różnią się produkcyjnością, to sygnał, że w naszym mleczarstwie jest jeszcze wiele do zrobienia i wiele zasobów paszowych do wykorzystania. Hodowcy, którzy mają swoje stada objęte kontrolą użytkowości, mają możliwość korzystania z doskonałych narzędzi do zarządzania żywieniem, o czym pisaliśmy niejednokrotnie i będziemy jeszcze pisać. W powyższym artykule wykorzystałyśmy wyniki oceny użytkowości mlecznej, dane ARiMR dotyczące liczebności stada i dane GUS dotyczące powierzchni użytków rolnych i trwałych użytków zielonych. W materiale nie wymieniłyśmy wszystkich hodowców zasługujących na wyróżnienie, bo nie jest to technicznie możliwe. Helena Artyszuk, PODR w Gdańsku Regina Stefańska, PFHBiPM Oddział Gdański 30 W Polsce z roku na rok rośnie zainteresowanie hodowlą ślimaków. Wielu rolników odkryło, że na przerobie i eksportowaniu ślimaczego mięsa oraz jaj można całkiem dobrze zarobić. Ś limaki użytkuje się ze względu na smaczne mięso i jaja. Zwierzęta te były jednymi z pierwszych, spożywanymi przez ludzi jaskiniowych. Z kolei Rzymianie zjadali je w ogromnych ilościach, m.in. uważając je nie tylko za przysmak, ale też afrodyzjak. Do dnia dzisiejszego Chińczycy cenią ślimacze jaja, nazywając je białym kawiorem. W Polsce próby hodowlane ślimaków rozpoczęto w latach 90-tych, jednak bez większego powodzenia. Nie uwzględniono wówczas znajomości rynku zachodniego i braku zaplecza przetwórczego. W Europie Zachodniej, a w szczególności we Francji, hodowla i handel ślimakami stał się ogromnym przemysłem, korzystającym z finansowych środków pomocowych, kredytów i dotacji unijnych. Co roku do tego ślimaczożernego kraju sprzedaje się 15 ton ślimaków, głównie z Polski, Węgier i Grecji. Drugie tyle hodują sami Francuzi, którzy z kolei eksportują ekskluzywne konserwy i mrożone dania z mięczaków do Niemiec, USA, Australii, Belgii i Japonii. Chów ślimaków jest coraz bardziej popularny również w Polsce, dlatego tworzą się nawet grupy producenckie. Co więcej - ich hodowcy, podobnie jak rolnicy konwencjonalni, mogą już liczyć na pieniądze z Unii Europejskiej. Śródziemnomorskie pochodzenie Ślimak hodowlany Helix aspersa maxima (ślimak szary duży) pochodzi z rodziny Helicidae. Pierwotnie został sprowadzony do Francji z Afryki Północnej. Tempo jego wzrostu jest szybsze niż w przypadku ślimaka Helix aspersa muller (ślimak szary mały) oraz Helix pomatia (winniczek), co wpływa na decyzję, który z tych gatunków hodować. Dzikie populacje ślimaka szarego dużego, który jest podgatunkiem ślimaka szarego, zamieszkują obszar wilgotnych zarośli wokół Morza Śródziemnego. Spotkać je można zarówno w Grecji, Włoszech, Czarnogórze, jak i w Maroko, Algierii, Libii i Tunezji. W naturze mięczaki te objęte są całkowitą ochroną gatunkową z uwagi na dewastację ich środowiska. Również „zbieracze ślimaków” przyczynili się w znacznym stopniu do zmniejszenia populacji tych zwierząt. Wszystkie ślimaki szare spotykane w handlu pochodzą z hodowli zamkniętych, co daje dodatkową gwarancję najwyższej ich jakości. Prym w produkcji mięsa ślimaczego, pozyskiwanego właśnie z omawianego gatunku, wiodą kraje Europy Zachodniej - Francja, Niemcy, Holandia i Belgia. Z uwagi na dobre wyniki produkcyjne, łatwość w hodowli i odporność na choroby, fermy ślimaków szarych olbrzymich powoli zastępują droższe fermy znanych nam ślimaków winniczków. 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Chów ślimaków szarych Ślimak szary duży osiąga masę ciała od 16 do 40 g, co sprawia, że jest większy od wspomnianego ślimaka winniczka. Z kolei jego muszla osiąga rozmiary 30 - 50 mm. Częścią jadalną mięczaka jest głowa oraz stopa, które separuje się w momencie usunięcia worka trzewiowego i muszli. Podobnie jak w wypadku ślimaków winniczków, zmielona głowa ze stopą są ponownie umieszczane w oczyszczonych muszlach i sprzedawane jako rarytas. W przypadku ślimaka szarego dużego wykorzystuje się również jego jaja. Stanowią one ekskluzywny kawior ślimaczy, który ostatnio jest nawet bardziej poszukiwany niż ten z syberyjskich jesiotrów. Ślimak szary mały preferuje trochę chłodniejszy i bardziej wilgotny klimat niż ślimak szary duży. Zasiedla skraje lasów, zarośla i przydrożne rowy Zachodniej Europy. Mięczak ten szczególnie licznie występuje na terenach z bezpośrednim wpływem wilgotnych mas powietrza przemieszczających się znad Oceanu Atlantyckiego i Morza Śródziemnego. Podobnie jak jego większy kuzyn, jest objęty całkowitą ochroną gatunkową, a pozyskiwanie go ze środowiska naturalnego jest całkowicie zabronione. Ślimaka tego coraz częściej spotyka się w hodowlach zamkniętych, lecz w związku z jego małą masą jest znacznie rzadziej utrzymywany niż ślimak szary duży. Ślimak szary mały osiąga całkowitą masę ciała od 10 do 16 g. Mimo tak małej masy, mięczak ten cieszy się niezmiernie dużą popularnością wśród europejskich konsumentów. Kupujący chętnie przyrządzają potrawy z jego użyciem dlatego, że nie wymaga on patroszenia oraz oddzielania worka trzewiowego. Po prostu - jada się go w całości, odrzucając jedynie muszlę. Specyficzne utrzymanie Ślimaki szare duże hoduje się w pomieszczeniach (w specjalnych kuwetach), co umożliwia prowadzenie hodowli całorocznej. Mięczaki można też utrzymywać w parkach hodowlanych, ale na ten rodzaj gospodarowania możemy pozwolić sobie tylko w miesiącach letnich. Korzystne jest połączenie tych dwóch sposobów, ponieważ pozwala to obniżyć koszty hodowli i zmniejszyć pracochłonność. Latem hodujemy ślimaki w parkach i pomieszczeniach, zimą tylko i wyłącznie w pomieszczeniach. Przygotowując pomieszczenie do hodowli, musimy pamiętać o utrzymaniu tam właściwej temperatury wynoszącej 16 - 22o C, doprowadzeniu bieżącej wody, która posłuży do zabiegów higienicznych, jak i do zraszania hodowli oraz o posiadaniu możliwości zamontowania systemu naświetlającego. Hodowla ślimaków szarych przypomina trochę skrzyżowanie pieczarkarni z laboratorium. Skrzynki ze zwierzętami ustawione są na specjalnych stoja- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 kach. W budynku utrzymywana jest stała temperatura i wilgotność, a nad wszystkim czuwa komputerowy zegar. Ślimaki nie lubią przeciągów i nagłych zmian temperatury, wilgotności czy oświetlenia, dlatego przed wejściem do budynku czy szklarni powinniśmy powiesić kurtynę, zapobiegającą podmuchom zimnego powietrza i kurzowi. Dla ślimaków mogą być także niebezpieczne różnego rodzaju zarazki, które możemy wnieść prosto z zielonej trawy rosnącej pod domem. Każda wchodząca do budynku osoba, gdzie umieszczona jest hodowla mięczaków, musi przejść po macie dezynfekcyjnej, nasączonej płynem odkażającym, by nie wnieść bakterii czy pierwotniaków. Temperatura dla rosnących ślimaków powinna wynosić 24o C przy wilgotności 80%. Raz na godzinę, przez kilkanaście sekund, powinno automatycznie uruchamiać się delikatne zraszanie lub zamgławianie hodowli. Pamiętajmy, że woda użyta do tego zabiegu nie może być lodowato zimna! Powinna być podgrzana mniej więcej do temperatury panującej w pomieszczeniu. Ślimaki karmi się raz dziennie, przez 6 dni w tygodniu. Siódmego dnia nie podajemy zwierzętom karmy, aby ich organizm mógł odpocząć. Ślimaki karmimy specjalnie do tego przygotowaną karmą, w której skład wchodzi zazwyczaj: kukurydza, pszenica oraz soja z dodatkiem ziemi (torf, piasek i kreda pastewna). Ziemia służy do oczyszczenia układu pokarmowego. Do karmy dodawana jest także kreda, by wzmocnić skorupkę. Od połowy maja ślimaki możemy utrzymywać w specjalnie przygotowanych zagrodach polowych. Pojedyncza zagroda zazwyczaj ma powierzchnię od kilkudziesięciu metrów kwadratowych do kilkudziesięciu arów. Ogrodzenie każdej takiej kwatery zbudowane może być z drewna lub szkieletu drewnianego wypełnionego po bokach cieniówką szklarniową lub 31 W chlewni i oborze włóknem kiszonkarskim. Zagroda musi być wyposażona w karmidełka w postaci drewnianych palet oraz system zraszania. Wczesną wiosną każdą ślimaczą kwaterę warto obsiać mieszanką roślin chętnie zjadanych przez ślimaki, w których główny udział stanowić powinno perko (odmiana rzepiku). Gdy roślinność podrośnie (połowa maja), zagrodę zasiedlamy wylęgiem ślimaków w zagęszczeniu 200 - 400 szt./m2. Ślimaki można także hodować w podobnych zagrodach umieszczonych jednak w nieogrzewanej szklarni. Z kolei szklarnie ogrzewane sprawdzają się do inkubacji jaj i chowu świeżo wylęgniętych ślimaków. Ślimacza reprodukcja Ślimaki szare są obojnakami, które rozmnażają się przez zapłodnienie krzyżowe. Każdy ślimak jest jednocześnie samcem i samicą, ale zapłodnienie może nastąpić tylko w przypadku, gdy dwa osobniki połączą się i wymienią się materiałem genetycznym. Pojedynczy ślimak nie jest w stanie sam siebie zapłodnić. Aby rozmnożyć ślimaki szare już na początku lutego hodowca powinien zacząć wyprowadzać mięczaki z odrętwienia zimowego. Wybudzanie polega na stopniowym podnoszeniu temperatury i wilgotności. W tym okresie, aż do kwietnia, mięczaki przetrzymuje się w klimatyzowanych pomieszczeniach (szklarnia) w specjalnych skrzyniach rozrodczych. Dzień świetlny w takim pomieszczeniu powinien trwać 16 - 18 h/dobę. Wiadomo, że w tym celu hodowca będzie stosował oświetlenie sztuczne. Należy jednak pamiętać, aby zainstalowane lampy emitowały światło jak najbardziej zbliżone do światła słonecznego. Temperatura w pomieszczeniu ze skrzyniami rozrodczymi powinna wynieść 18 - 22° C, przy wilgotności względnej powietrza oscylującej wokół 70 - 90%. Ślimaki - reproduktory żywi się zazwyczaj specjalnymi suchymi mieszankami paszowymi. Jaja składane są przez otwór znajdujący się z prawej strony głowy ślimaka. W jednorocznym cyklu hodowlanym ślimaki szare, w okresie od lutego do kwietnia, składają od 1 do 2 złóż jaj. Każde złoże liczy średnio 150 jaj, ale zdarzają się przekraczające nawet 200 szt. Jaja ślimaka szarego dużego i małego różnią się między sobą wielkością i ciężarem. Złoża jaj składane są do kubków lęgowych wypełnionych mieszanką kwaśniej gleby torfowej lub substratem z udziałem włókna kokosowego. Kubki z jajami przenosi się następnie do specjalnych kuwet wylęgowych, które umieszcza się w pomieszczeniu lęgowym. Czas inkubacji wynosi 12 - 16 dni i zależy od temperatury pomieszczenia, która powinna wynosić 22 - 25° C. Po około 12 - 16 tygodniach od pierwszej kopulacji mięczaki przestają składać jaja. Musimy wówczas wyjąć kubki lęgowe i wprowadzić ślimaki w stan hibernacji. Hibernacja służy regeneracji organizmu. Stan ten trwa od 12 do 24 tygodni, niezbędna temperatura to 7o C, a najlepszym okresem hibernacji jest zima. W stosunku do liczby inkubowanych jaj, ilość uzyskanego wylęgu ślimaka szarego dużego wynosi 32 Nazwy handlowe dla poszczególnych gatunków ślimaków Escargods de bourgognre dla winniczka (Helix pomatia), escargods Petit-Gris dla gatunku Helix aspersa, escargods dla innych gatunków rodzaju Helix (szczególnie Helix lucorum), achatines dla gatunku Achatinafulica. Występują też inne odmiany jadalne, jednak ich znaczenie handlowe jest mniejsze. Niestety nie wszystkie jadalne gatunki ślimaków nadają się do hodowli zamkniętej. Ślimak winniczek (Helix pomatia) należy do najpopularniejszych, dlatego też 36% handlu ślimakami w konserwach przypada właśnie na niego. Francuzi, zjadający najwięcej ślimaków w Europie, hodują głównie dwa gatunki: ślimaka szarego małego (Helix aspersa muller) nazywanego petit gris oraz ślimaka szarego dużego (Helix aspersa maxima) nazywanego gros gris. 60 - 80%. Przez pierwszych kilka dni życia wylęgnięte ślimaki nie przemieszczają się w kuwetach, odżywiając się jedynie wysokobiałkowymi osłonkami jaj i jajami niewylężonymi. Po kilku dniach rozchodzą się po całym pomieszczeniu w poszukiwaniu pokarmu. Wówczas mięczaki należy zacząć żywić. Młode utrzymywane są w ogrzewanym pomieszczeniu zamkniętym zazwyczaj 10 - 45 dni. Po ustąpieniu ostatnich przymrozków (połowa maja) zwierzęta można przenieść do zagród polowych. Ślimaki szare duże dojrzałość fizyczną osiągają po 12 - 14 tygodniach życia, a płciową po 16 - 18 tygodniach. Wiek ślimaków liczymy od pierwszego karmienia (około 7 dni po wykluciu). Ślimaki gotowe do sprzedaży powinny mieć nieuszkodzone muszle, a ich brzeg musi być lekko wywinięty. Powierzchnia muszli powinna być ponadto gładka i lśniąca, a jej tło kolorystyczne musi być jasnobrązowe do ciemnobrązowego. Ślimaki przyrastają najszybciej od maja do lipca, gdyż wówczas najintensywniej żerują, szczególnie w parne, ciepłe noce. Od sierpnia do końca września zachodzą procesy dojrzewania mięczaków. W tym czasie następuje okres stopniowego zbioru dorosłych ślimaków. Zwierzęta umieszcza się w drewnianych skrzyniach, gdzie lekko się je podsusza, a następnie przenosi do magazynów-chłodni, w których w sterowanych warunkach mikroklimatycznych (temperatura wynosząca 6° C) przygotowują się do hibernacji. Część ślimaków sprzedaje się odbiorcom, a inne przetrzymuje do lutego następnego roku - one stanowić będą stado podstawowe. Produkcja biomasy towarowej ślimaka szarego dużego w 6 - 7-miesięcznym cyklu hodowlanym, od połowy lutego do września wynosi 3 - 4 kg/m². Z kolei biomasa ślimaka szarego małego wynosi w tym okresie 2 - 3 kg/m². dr inż. Radosław Kożuszek 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Czerwiec Bydło: Przed nami okres wysokich temperatur. Narażone są na nie również nasze zwierzęta, zarówno te na pastwisku, jak i te w oborze. Krowy najlepiej czują się w temperaturach do 20° C. Temperatury wyższe wywołują u nich stres. Jego objawami są między innymi: większe spożycie wody, przyspieszony oddech, mniejsze pobranie paszy, spadek wydajności, ciche ruje, problemy z zacieleniem. Wszelkimi możliwymi sposobami powinniśmy dążyć do jak największego zredukowania tego stresu. Musimy zwracać szczególną uwagę na sprawność i czystość poideł, bo mogą w nich znaleźć się resztki pasz, a często i kał. Ważne jest również, aby zwierzęta korzystające z wybiegów, okólników miały swobodny dostęp do obszarów zacienionych. Tak samo powinno być na pastwiskach. Krowy nie mogą stać na słońcu i czuć się jak wczasowicze na plaży. Zwracajmy uwagę na zielonkę dowożoną do skarmiania, by nie była zanieczyszczona ziemią. Powinniśmy podawać ją bezpośrednio po skoszeniu, ponieważ składowane zielonki szybko ulegają zagrzaniu. Obniża to ich wartość pokarmową i może być przyczyną chorób u zwierząt. Pamiętajmy o prawidłowym wybieraniu kiszonek z silosów. Podwyższone temperatury wiosną i latem sprzyjają rozwojowi grzybów i pleśni. Pryzma czy silos powinny być cały czas przykryte folią, aby zamknąć dostęp powietrza do kiszonki. Im kiszonka ma większą zawartość suchej masy (powyżej 35%), tym bardziej jest narażona na rozwój pleśni. Latem szczególnego znaczenia nabiera również sposób wybierania kiszonek z silosu. Musi panować tam porządek, bowiem luźna i porozrzucana kiszonka latem bardzo szybko zagrzewa się. Na pewno godnym polecenia jest przejście na dwukrotny system zadawania pasz. Lepiej jest też większą część dziennej dawki podawać po południu. Wieczorem i w nocy temperatura spada i zwierzęta chętniej wyjadają paszę, która też tak szybko nie zagrzewa się. W ciągu dnia kilkakrotne podrzucenie kiszonki, czy jej przegarnięcie, na stole paszowym spowoduje jej ochłodzenie, a jednocześnie pobudzi krowy do podejścia i pobierania paszy. Lepszym rozwiązaniem jest stół paszowy niż koryto. Łatwiej jest na nim podrzucić kiszonkę i utrzymać jego czystość, ma mniej zakamarków, gdzie pasza gromadzi się i fermentuje. W głębokim korycie kiszonka szybciej zagrzewa się. Bardzo ważne jest też, jaka kiszonka trafia do koryt. Trzoda chlewna: Nadchodzi lato - okres wysokich temperatur. W tym czasie należy zwrócić szczególną uwagę na wodę dla zwierząt. Woda jest jednym z najważniejszych związków chemicznych w ciele zwierzęcia. Jest niezbędna do normalnego funkcjonowania organizmu. Jest podstawową substancją krwi i płynów międzykomórkowych i wewnątrzkomórkowych, bierze udział w transporcie składników pokarmowych oraz pośrednich i końcowych produktów przemiany do wszystkich komórek. Woda jest też regulatorem temperatury ciała, pH, ciśnienia somatycznego oraz innych funkcji fizjologicznych. Przypominamy, że locha poza okresem laktacji potrzebuje dziennie 8 - 12 litrów wody, w laktacji przy upałach nawet 30 – 40 litrów/dobę, przy czym należy pamiętać o faktycznym spożyciu, a nie zużyciu wody przez zwierzę. System pojenia loch oparty na smoczkach może być przyczyną strat wody w wysokości do 40% i nadmiernej produkcji gnojowicy. Niedobory wody mogą spowodować zaburzenia laktacji oraz rozrodu zarówno po stronie loch, jak i knurów stadnych. Mogą być też jedną z wielu przyczyn występowania kanibalizmu i zagryzania prosiąt przez maciory. Należy zapewnić wypływ wody ze smoczka min. 0,3 litra/minutę dla prosiąt, a dla zwierząt pow. 100 kg - 2 litry/minutę. W przypadku używania koryt, dobrą praktyką jest zalewanie ich wodą po porannym odpasie. Woda nadająca się do picia dla zwierząt nie powinna mieć więcej niż 150 g/l wapnia i magnezu, 1 mg/l żelaza, 50 mg/l zanieczyszczeń organicznych, temperaturę około 10o C i pH w granicach 5 – 8. Zbyt twarda woda prowadzi do zatykania systemu pojenia oraz ogranicza skuteczne działanie leków. Niewłaściwe pH wody może obniżyć spożywanie wody, zwiększa zagrożenie infekcjami, pogarsza zdrowotność i upośledza przyswajanie składników mineralnych. Pamiętajmy, że systemy pojenia należy poddawać systematycznemu czyszczeniu i dezynfekcji, najlepiej środkiem który jest nieszkodliwy dla zwierząt oraz nie ma niszczących właściwości wobec materiałów, z jakich jest wytworzony system pojenia. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 33 W trosce o środowisko Sposoby przyspieszania rozkładu kompostu Kompost jest jednym z najbardziej wydajnych nawozów wykorzystywanych w uprawie ekologicznej. Prawidłowo stosowany wzbogaca glebę w próchnicę, poprawiając jej strukturę. S tosowanie kompostu usprawnia wnikanie wody w głąb gleby i jej magazynowanie, polepsza napowietrzanie, zwiększa ilość składników pokarmowych w glebie oraz jest źródłem pożywienia dla mikroorganizmów. W dodatku działa bardzo szybko (szybciej od obornika), dzięki czemu jest przydatny również w uprawie roślin o krótkim okresie wegetacyjnym. W zależności od rodzaju, kompost można podzielić na ciepły (masa kompostowa rozgrzewa się nawet do temp. 50° C) lub zimny (rozkład odbywa się przy udziale grzybów i mikroorganizmów, ale bez udziału ciepła). Prawidłowo przygotowany kompost zawiera kolejno od dna: warstwę torfu i kompostu, obornik, skoszoną trawę z drobnymi gałązkami i wiórami, cienką warstwę wapna, warstwę obornika, masę rośliną i cienką warstwę wapna na powierzchni. Zbyt duża ilość wapna wpływa ujemnie na zawartość azotu w kompoście, zatem należy ostrożnie dobierać jego dawkę. W celu zniwelowania przykrego za- Tylko dobrze rozłożony kompost stosuje się w uprawie roślin 34 pachu kompostu można zastosować mączkę bazaltową (4 - 5 kg na m3). Naturalny proces produkcji kompostu trwa latami, więc dla potrzeb rolnictwa i ogrodnictwa zachodzi konieczność przyspieszenia dojrzewania kompostu. Poniżej przedstawiono preparaty umożliwiające szybszy jego rozkład. 1. Gnojówka z orlicy pospolitej – 0,5 kg liści należy zalać 5 l wody i odstawić na 5 - 7 dni, codziennie mieszać. Po tym czasie można stosować gnojówkę w rozcieńczeniu 1 : 10, jednorazowo podlewając pryzmę kompostową. 2. Gnojówka z pokrzywy – 0,5 kg ziela należy zalać 5 l wody i odstawić na 5 - 7 dni, codziennie mieszać. Tak przygotowaną nierozcieńczoną gnojówką można podlewać pryzmę kompostową. 3. Bioprodukty: - Kompostin – szczepionka bakteryjna, która przyśpiesza przerabianie pryzmy kompostowej na nawóz organiczny. - Radivit – preparat zawierający mikroorganizmy, stymulujący rozkład kompostu. - Aktywator kompostu – to nawóz zawierający guano morskich ptaków, bakterie przyśpieszające rozkład kompostu, kwasy próchnicze oraz miał kamienny. 4.Inne sposoby: - wrzucanie liści żywokostu do kompostownika, - umieszczanie w kompostowniku dżdżownic. Kompost można dodatkowo wzbogacić w nawóz, dodając do niego np.: - gnojówkę z żywokostu, która wzbogaca kompost w potas (0,5 kg całych roślin należy zalać 5 l wody i odstawić na 5 - 7 dni, codziennie mieszać. Po tym czasie należy podlewać pryzmę kompostową w rozcieńczeniu 1 : 10), - komposter, tj. granulat zawierający magnez i mikroelementy, przyśpieszający rozkład pryzmy kompostowej. Opracowała Małgorzata Huzior 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Jakie ogrzewanie? P raktycznie miesiąc temu zakończył się sezon grzewczy. Wyjątkowo długa zima spowodowała zwiększone wydatki w naszych gospodarstwach przeznaczone na opał. Jest czas na podliczenie, ile musieliśmy wydać na ogrzewanie domów i na zastanowienie się co zrobić, aby w przyszłą zimę było taniej. W zależności od rodzaju stosowanego paliwa, koszty są różne. Na przykład wydatki na olej opałowy w porównaniu z drewnem są około 3 razy większe. Z praktyki wiadomo, że to ile wydamy w sezonie grzewczym zależy nie tylko od rodzaju opału, ale również od sprawności samej instalacji centralnego ogrzewania. Lato to okres, kiedy dokonuje się remontów budynków, ich modernizacji. Budowanych jest również wiele nowych obiektów. W ramach tych prac montuje się różnego rodzaju systemy grzewcze. Ostatnio bardzo modne stało się ogrzewanie podłogowe. Ma ono swoje wady i zalety. Stosując ogrzewanie podłogowe, musimy na podłodze położyć terakotę. W kuchni Warto przeczytać czy łazience jest ona praktyczna, ale w pokojach nie każdy chce zrezygnować z desek czy parkietu. Samo rozwiązanie jest jednak warte zastosowania - również ze względów ekonomicznych. Okazuje się, że ogrzewanie podłogowe jest ok. 20% tańsze od ogrzewania ściennego – grzejnikowego. Ogrzewanie podłogowe powinno być stosowane w przypadku zastosowania do celów grzewczych pompy ciepła. Ma ono bowiem tą zaletę, że sprawdza się przy niższej temperaturze wody w instalacji centralnego ogrzewania. Przystępując do wykonania ogrzewania podłogowego należy poradzić się specjalisty – praktyka, gdyż źle wykonana instalacja może powodować pęknięcia terakoty. A przecież względy estetyczne są równie ważne jak samo ciepło. Adam Jabłoński Reklama SANKCJE KARNE ZA STOSOWANIE MĄCZEK A UPRAWNIENIA ROLNIKA Rolnikom stosującym mączki mięsnokostne w żywieniu trzody chlewnej grożą dotkliwe kary finansowe oraz sankcje administracyjne i karne. W przypadku wykrycia stosowania zakazanych pasz w żywieniu zwierząt rolnik otrzymuje karę finansową. Następuje również tzw. blokada stada. Skażone pasze kierowane są bezwzględnie do zniszczenia, a zwierzęta skarmiane takimi paszami mogą być kierowane do rzeźni, a następnie do utylizacji na koszt hodowcy. Jeżeli wobec rolnika rozpocznie się postępowanie karne, powinien on znać swoje uprawnienia i obowiązki przysługujące na danym etapie postępowania. W przypadku toczących się już spraw karnych, warto wystąpić z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania czy dobrowolnie poddać się karze. Nowe założenia do projektu Ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych dają większe możliwości w skutecznym eliminowaniu nieprawidłowego użycia mączek mięsno -kostnych w gospodarstwach rolnych. Anna Słowińska, Sankcje karne za stosowanie mączek a uprawnienia rolnika, Hoduj z głową – świnie, nr 2/2013, str. 46 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 35 Pomorska Izba Rolnicza Zasady przeprowadzania przetargów ograniczonych W dniu 29 kwietnia br., w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej odbyło się spotkanie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej z przedstawicielami Agencji Nieruchomości Rolnych OT Gdańsk. D yrektor ANR – Włodzimierz Olszewski przekazał opracowanie Prezesa ANR Leszka Świętochowskiego pt. „Zasady przeprowadzania przetargów ograniczonych ofert pisemnych na sprzedaż”. W związku z tym poprosił Zarząd PIR o ewentualne uwagi lub zmiany do przedstawionej metodyki. Strony wymieniły się praktycznymi doświadczeniami wynikającymi z przeprowadzonych przetargów ofertowych i Zarząd Pomorskiej Izby Rolniczej przyjął do stosowania zawarte w nim wytyczne. Prezes PIR – Zenon Bistram poinformował, iż nadal docierają do niego niepokojące sygnały dotyczące sprzedaży ziemi z zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych. Część rolników, nabywająca ziemię z zasobu ANR w wyniku przetargu ograniczonego, zakupioną ziemię trwale zbywa poprzez sprzedaż, wniesienie aportem lub dzierżawę, a następnie staje do kolejnego przetargu. Taki proceder nie powinien być dopuszczalny. Dyrektor ANR nie ma podstaw prawnych niedopuszczenia takiego rolnika do przetargu i nie można podjąć żadnych kroków, gdyż rolnik mógłby wystąpić do sądu z roszczeniami z tytułu utraconych pożytków z winy Dyrektora OT ANR. Do tego potrzebna jest nowelizacja rozporządzenia z dnia 30 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków obniżenia ceny sprzedaży nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz stawek szacunkowych gruntów lub wprowadzenie instrukcji postępowania dla OT ANR w przypadkach, o których mowa powyżej. Renata Wiczling Żuławski Dzień Europejskiej Techniki Rolniczej P omorska Izba Rolnicza, jak co roku, brała czynny udział w Żuławskim Dniu Europejskiej Techniki Rolniczej, zorganizowanym 10 maja przez Firmę Roltop Sp. z o.o. oraz Urząd Gminy w Cedrach Wielkich. Od godziny 10.00, na placu firmy Roltop w Cedrach Małych można było oglądać wiele nowoczesnych maszyn rolniczych. Zainteresowani rolnicy mogli zapoznać się z nowościami oraz technologią pokazowego sprzętu. Po oficjalnym powitaniu gości i wystąpieniach przedstawicieli władz terenowych, odbyły się dziecięce i młodzieżowe występy artystyczne przygotowane przez uczniów z miejscowej szkoły. Po godz. 12.00 nastąpił najbardziej oczekiwany punkt imprezy – polowy pokaz pracy maszyn rolniczych. Rolnicy sami mogli przetestować maszyny na polu. Podczas trwania imprezy przedstawiciele agend i instytucji rolniczych udzielali informacji wszystkim zainteresowanym. Miłym zakończeniem pokazów był grill na świeżym powietrzu. 36 Uroczyste rozpoczęcie Żuławskiego Dnia Europejskiej Techniki Rolniczej w Cedrach Małych Anna Bełdycka Pomorska Izba Rolnicza Wszystko jest w zeszytach... i głowach – Teraz nałogowo piekę bułki – śmieje się Irena Daniels z Ogorzelin. Dziesięć pań od lutego uczyło się piec i gotować. Potrafią przygotować nawet konfiturę z czarnego bzu i nalewkę z dyni. P anie spędziły prawie 200 godzin pod czujnym okiem wymagającej nauczycielki Pani Bogdany Trzeciak. Spotykały się trzy razy w tygodniu. Irena Daniels jest doświadczoną gospodynią, ale mówi, że sporo się nauczyła. – Wiem, jak gotować szybko i zdrowo. Na przykład jak przygotować brokuły, żeby zachowały kolor i kształt – tłumaczy. W szkoleniu uczestniczyła razem z córką Jolantą Behrendt. – Uczyłam się gotowania od mamy, która jest świetną gospodynią – mówi pani Jolanta. – Na kursie dowiedziałam się wielu nowych i zaskakujących rzeczy, chociażby ile potraw można wyczarować z ziemniaków albo dyni. Z dyni panie potrafią przyrządzić nie tylko kompot, ale także mus, bigos czy nalewkę. Warzywo, które wykorzystały do dań, było tak ogromne, że musiały je nieść dwie osoby. Sałatka w moment Dzięki kursowi panie nauczyły się m.in. robienia babeczek i koszyczków wielkanocnych, parzenia kawy po irlandzku i przygotowywania konfitury z czarnego bzu. – Cały zeszyt mamy zapisany przepisami – mówią kursantki. Większość receptur i technik robienia potraw mają jednak przede wszystkim w głowie. – Sporo mam zakodowane – śmieje się Wiesława Tuszkiewicz z Ogorzelin. – Dużo szybciej idzie mi teraz przygotowywanie jedzenia. Na przykład sałatka z buraczków to dosłownie moment. Poczujcie się jak na szybkim kursie u Bogdany Trzeciak! Instruktorka krok po kroku wyjaśnia Czytelnikom „Pomorskich Wieści Rolniczych”, jak przygotować łatwą sałatkę, do której trzeba tylko kilku składników. Sałatka z buraczków Składniki: • 1 kg ugotowanych buraków • 2 czubate łyżki musztardy • 2 czubate łyżki majonezu • 2 - 3 duże ząbki czosnku • łyżeczka soku z cytryny • szczypta cukru Wykonanie: Buraki obrać i pokroić w półplasterki o grubości ok. trzech milimetrów. – Kawałki nie mogą być zbyt grube – mówi Bogdana Trzeciak. Z pozostałych składników przygotować sos: dokładnie wymieszać musztardę, majonez, rozgnieciony czosnek, sok z cytryny i cukier. Do miski włożyć pokrojone buraki, zalać sosem, delikatnie wymieszać. – Trzeba uważać, żeby nie połamać plasterków – mówi instruktorka. Odstawić na dwie - trzy godziny. Uwaga! Do sałatki nie dodawać soli! – Inaczej buraki puszczą sok – wyjaśnia pani Bogdana. Kurs zorganizowała Pomorska Izba Rolnicza w ramach projektu „Nie tylko zboże zapełnia trzos”, dofinan- sowanego przez Unię Europejską. Mogli w nim wziąć udział rolnicy lub domownicy rolnika, którzy myślą o dodatkowym źródle dochodu, na przykład otwarciu agroturystyki albo sprzedawaniu lokalnych produktów. – To już końcówka tego projektu, ale mamy nadzieję, że będą środki na jego kontynuowanie. Widzimy, że jest taka potrzeba – mówi koordynatorka Anna Król. W ramach tego samego projektu wcześniej gotowania uczyły się również panie z Konarzyn, a rolnicy z regionu mogli na przykład zdobyć prawo jazdy różnych kategorii albo uprawnienia do kierowania koparkoładowarką. Anna Trzeciak musiała przeciąć ciasto orzechowe za pomocą nitki, obok Ewa Skorowska i Celina Jarmoch Tort dekoruje Celina Jarmoch, przyglądają się Irena Daniels i instruktorka Bogdana Trzeciak Nie tylko zboże 37 Pomorska Izba Rolnicza Janowi Betańskiemu za udostępnienie pomieszczeń. Zadbał nawet o wyposażenie w nowe garnki – podkreślają panie. – A sołtys Ogorzelin sam przywiózł nas na pierwsze spotkanie. Podobnie zresztą Pani sołtys z Nowego Dworu. W piątek kursantki odebrały certyfikaty. – Gratuluję nowych umiejętności – mówił Dariusz Dąbrowski z PIR. Tadeusz Behrendt, sołtys Ogorzelin, już zapowiedział, że będzie angażował panie do udziału w sołeckich imprezach. – Dań według nowych przepisów miałem już okazję próbować u szwagra. Są rewelacyjne – mówi. Praktyka czyni mistrza Takie kwiaty do dekoracji panie robiły samodzielnie. Ozdobę pokazuje Bożena Wilczek Na osiedlu Słonecznym Szkolenie odbywało się w świetlicy na osiedlu Słonecznym w Ogorzelinach. – Jesteśmy wdzięczne Panu Panie same teraz pieką w domu chleb i bułki. Mówią, że poznały sporo nowych receptur. – Ale do dobrego gotowania potrzebny jest nie tylko przepis, ale i praktyka. To ona czyni mistrza – uważa Wiesława Tuszkiewicz. Na zakończenie kursu panie przygotowały prawdziwie królewskie przyjęcie. – Najważniejsze, że wszystko przyrządzamy z sercem – mówi Celina Jarmoch z Ogorzelin. Kursantki z certyfikatami za stołem zastawionym własnoręcznie wykonanymi daniami. Od lewej: Małgorzata Pierszewska z Pawłowa, Danuta Warda z Silna, Celina Jarmoch i Wiesława Tuszkiewicz z Ogorzelin, Lucyna Nowak z Cołdanek oraz Irena Daniels, Aneta Trzeciak, Bożena Wilczek, Jolanta Behrendt i Ewa Skorowska z Ogorzelin Tekst i fot. Ramona Wieczorek „Nie tylko zboże zapełnia trzos – wsparcie dla osób chcących odejść z rolnictwa” Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie Poddziałanie 8.1.2. Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie Projekt realizują partnerzy: Pomorska Izba Rolnicza oraz Bałtycka Agencja Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 38 Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kartuskiego W dniu 18 kwietnia, w Sierakowicach odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kartuskiego. P rzewodniczący Rady, Zygmunt Stromski przedstawił krótkie sprawozdanie z ostatnich prac. Marcin Węsiora, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Kartuzach udzielił informacji nt. aktualnych naborów i odpowiedział na pytania rolników. Iwona Marcińska-Koszałka z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Kartuzach omówiła bieżące działania Inspektoratu, m.in. planowane kontrole przewoźników zwierząt, a także rolników przewożących zwierzęta, przy czym w szczególności sprawdzane będzie, czy sposób transportu nie powoduje urazów i czy zwierzęta są zdolne do samodzielnego poruszania się. i tradycyjnych. Warto tutaj dodać, że powiat kartuski jest w województwie pomorskim liderem - aż 46 wniosków o wpis na listę produktów tradycyjnych pochodzi z tego rejonu. Leszek Golasiński - Zastępca Dyrektora OT ARR w Gdyni podzielił się aktualnościami z rynków mleka, zbóż i wieprzowiny. Jerzy Romanowski - Zastępca Dyrektora OT ANR w Gdańsku odpowiedział na pytania rolników dotyczące sprzedaży gruntów z zasobu Skarbu Państwa. Anna Schischke i Jędrzej Remelski z Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku przedstawili plany prac konserwacyjnych rzeki Słupi na odcinku Tuchlino - Sierakowska Huta. W spotkaniu tradycyjnie uczestniczyli przedstawiciele samorządów: Hubert Lewna - Radny Sejmiku Województwa Pomorskiego, Bogdan Łapa - Wicestarosta Powiatu Kartuskiego oraz Tadeusz Kobiela - Wójt Gminy Sierakowice. Spotkanie odbyło się dzięki wsparciu Urzedu Gminy w Sierakowicach, Banku Spółdzielczego w Sierakowicach oraz Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Sierakowicach. Anna Zelewska Tylko do 10 czerwca K Edyta Klasa z Departamentu Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego przybliżyła temat produktów regionalnych to nie zdążył złożyć wniosku o przyznanie tegorocznych dopłat bezpośrednich, wsparcia ONW i płatności rolnośrodowiskowych do 15 maja, będzie miał obniżone te dopłaty o 1% za każdy roboczy dzień opóźnienia. Ostateczny termin na złożenie takich wniosków upływa w tym roku 10 czerwca. Od początku naboru do biur powiatowych ARiMR zostało złożonych ponad 1,34 mln wniosków o płatności bezpośrednie, blisko 720 tys. wniosków o dopłaty z tytułu ONW, ponad 23 tys. rolników złożyło nowe wnioski o wsparcie z „Programu rolnośrodowiskowego”, ponad 93,5 tys. rolników w ramach już złożonych wniosków ubiega się o przyznanie im kontynuacyjnych płatności. Wnioski o przyznanie dopłat bezpośrednich, wsparcia ONW i płatności rolnośrodowiskowych za 2013 rok można składać osobiście w swoim biurze powiatowym ARiMR, wysłać rejestrowaną przesyłką pocztową wówczas o terminie złożenia decyduje data nadania widniejąca na stemplu pocztowym, a także dostarczyć za pośrednictwem Internetu, dzięki specjalnej aplikacji umieszczonej w portalu internetowym ARiMR. www.arimr.gov.pl 39 Pomorska Izba Rolnicza Spotkanie w sprawie szkód łowieckich W dniu 22 marca br., w Sejmie RP odbyło się spotkanie dotyczące problemu szkód łowieckich. Zostało ono zainicjowane przez Pana Posła Zbigniewa Babalskiego - członka sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi we współpracy z Krajową Radą Izb Rolniczych. W spotkaniu udział wzięli: przedstawiciele Ministerstwa Środowiska (Jerzy Lęcznar - Radca Ministra, Rafał Nowicki – starszy specjalista w Departamencie Leśnictwa i Ochrony Przyrody), przedstawiciele Polskiego Związku Łowieckiego (Marcin Pasternak – radca prawny, Bartłomiej Popczyk – Kierownik Działu Hodowli, Piotr Jenoch – Zastępca Kierownika Działu Organizacji i Szkolenia) oraz rolnicy z Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej, Podlaskiej Izby Rolniczej i Lubuskiej Izby Rolniczej. Krajową Radę Izb Rolniczych reprezentowali: Wiktor Szmulewicz – Prezes KRIR, Marek Borowski – Wiceprezes KRIR. Spotkanie prowadził Pan poseł Zbigniew Babalski, ale obecni byli także inni członkowie sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (m.in. Przewodniczący – Pan Krzysztof Jurgiel, Wiceprzewodniczący – Pan Krzysztof Ardanowski, Pan Leszek Korzeniowski, Pan Marek Sawicki). Obecnie jednym z głównych problemów rolników na terenie całej Polski są szkody wyrządzane w uprawach rolniczych przez zwierzęta łowne i chronione. Dlatego Krajowa Rada Izb Rolniczych podejmuje inicjatywy mające na celu wprowadzenie zmian do obecnie funkcjonujących w tym zakresie przepisów. Główne problemy, na które zwrócili uwagę rolnicy podczas dyskusji, to: •brak jednolitego cennika ziemiopłodów, obowiązującego we wszystkich kołach łowieckich, według którego szacowana byłaby wartość ziemiopłodów utraconych w wyniku działania zwierzyny, Uczestnicy spotkania •brak niezależności osób szacujących szkody łowieckie (zajmują się tym przedstawiciele/członkowie kół łowieckich) oraz trudności w zgłaszaniu szkód tym osobom, •10-letnie wydzierżawianie gruntów do prawa wykonywania polowania na danym terenie i pobieranie przez starostwa opłat z tego tytułu, •rozszerzenie katalogu zwierząt łownych (np. o bobra czy łosia), •trudności we współpracy z Lasami Państwowymi przy ustalaniu stanu pogłowia zwierzyny. Głównym wnioskiem ze spotkania była propozycja stworzenia zespołu ds. szkód łowieckich, w którego skład wchodziliby przedstawiciele zainteresowanych stron (Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Polskiego Związku Łowieckiego, Krajowej Rady Izb Rolniczych). Opracowanie KRIR KRIR przeciwna podwyższaniu prowizji W związku z projektem rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie realizacji niektórych zadań ARiMR oraz założeń dotyczących wykorzystania środków pochodzących ze spłat mikropożyczek udzielonych w ramach komponentu A Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich, Krajowa Rada Izb Rolniczych jest przeciwna podwyższaniu z 1% do 2% udzielonego kredytu prowizji przygotowawczej na rzecz banku z tytułu udzielenia kredytu. Rok 2013 jest kolejnym rokiem kredytów preferencyjnych z dopłatami z budżetu państwa. Przy wskaźniku cen towarów i usług na poziomie 0,2% za I kwartał 2013 r., podnoszenie wysokości prowizji przygotowawczej na rzecz banku z tytułu udzielenia kredytu bankowego do wysokości nieprzekraczającej 2% kwoty udzielonego kredytu – wzrost opłaty o 1% samorząd 40 rolniczy uważa za nieuzasadniony. Dotychczasowy poziom pobieranej przez banki opłaty do 1% wartości kredytu jest wystarczający. Należy również zaznaczyć, że obecnie banki pobierają równe opłaty dodatkowe, np.: za przygotowanie wniosku. Ponadto nie jest jasne, czy zmiany te będą dotyczyć kredytów już udzielonych. Podana w uzasadnieniu do projektu zmiany rozporządzenia informacja, że obecne oprocentowanie kredytów preferencyjnych nie zapewnia bankom opłacalności angażowania kapitału w te kredyty budzi zastrzeżenia, szczególnie w kontekście informacji, że zmiana ma przynieść zwiększenie opłacalności dla banków. Powstaje zatem pytanie i wątpliwość, czy kredyty preferencyjne są formą pomocy państwa dla rolników czy zapewnieniem rentowności bankom? www.krir.pl Pomorska Izba Rolnicza Walne zebranie ZPTCH „Kociewie” Dnia 26 kwietnia br., w restauracji K2 w Borzechowie, odbyło się XI Walne Zebranie Zrzeszenia Producentów Trzody Chlewnej „Kociewie”. W spotkaniu uczestniczyło prawie 100% rolników ze Zrzeszenia. Obrady prowadził Pan Lech Kolaska Prezes Zrzeszenia ZPTCH „Kociewie”. Zebranie prowadził Pan Lech Kolaska - Prezes ZPTCH „Kociewie” Zarząd, jak również Komisja Rewizyjna otrzymały jednogłośnie absolutorium za poprzedni rok działalności. Delegaci Zrzeszenia nie mieli żadnych uwag co do pracy Zarządu ZPTCH „Kociewie” i Komisji Re- wizyjnej. Wszyscy zgodnie stwierdzili, że miniony rok był jednym z lepszych, za co rolnicy bardzo chwalili Prezesa i Zarząd. Następnie głos zabrali: Pan Zenon Bistram - Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej oraz Krzysztof Pałkowski - Zastępca Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Wystąpili również przedstawiciele firm, które współpracują ze Zrzeszeniem: Wipasz, Cargill, Wolf-System oraz firma z Kociewia - „Wet-Pol”. Przedstawiciele ZPTCH „Kociewie” i zaproszeni goście Po części oficjalnej zebrania nastąpiła chwila przerwy, po której zaczęła się zabawa dla rolników z naszego powiatu, która trwała do białego rana. Lilla Śledź 41 Z wizytą u rolnika Z wizytą w Rzepnicy W miejscowości Rzepnica, w gminie Bytów, w powiecie bytowskim znajduje się gospodarstwo rolne Państwa Teresy i Leszka Pranczk. Głównym kierunkiem prowadzonej przez nich działalności jest hodowla żywca drobiowego. P ności artystyczne i na konkursach wieńców dożynkowych nie ma sobie równych. Jej pasją jest ogród, któremu poświęca wiele uwagi. ▲ Ogród - pasja Pani Teresy Pranczk ▲ aństwo Pranczk otrzymali gospodarstwo od rodziców Pana Leszka. Na początku liczyło ono około 20 ha. Od 1996 roku gospodarstwo systematcznie powiększa się. Obecnie zajmuje ponad 55 ha. Na posiadanym areale rolnik uprawia zboża: żyto, pszenżyto, jęczmień, a słoma uzyskiwana przy ich uprawie jest wykorzystywana na ściółkę dla drobiu. Czynniki ekonomiczne zadecydowały o zmianie mieszanej produkcji zwierzęcej (bydło, trzoda) na produkcję jednokierunkową - drobiarską. Park maszynowy, jaki został po rodzicach był bardzo skromny. Z upływem lat gospodarstwo zostało doposażone w lepszy i ekonomiczniejszy sprzęt, pozwalający na usprawnienie całej produkcji zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej. Pierwszy kurnik na 16 tysięcy sztuk brojlerów powstał w 1997 roku. Po 13 latach został wybudowany jeszcze jeden kurnik na kolejne 16 tysięcy sztuk. Rocznie z gospodarstwa sprzedawane jest ok. 160 tysięcy sztuk drobiu. Gospodarstwo spełnia wszystkie wymogi nakazane prawem, zwłaszcza dotyczące dobrostanu zwierząt i ochrony środowiska. Miejsce wypoczynku ▲ Pierwszy kurnik Państwa Pranczk W roku 2013 rolnik zaplanował ogrodzenie całego gospodarstwa i utwardzenie placu manewrowego. Ma też powstać nowa wiata do przechowywania słomy. Gospodarstwo Państwa Pranczk w 2008 roku zajęło II miejsce w konkursie BHP, zorganizowanym przez KRUS, a w roku 2012 brało udział w konkursie „Piękna Wieś”. W kategorii „Zagroda rolnicza” zajęło I miejsce w powiecie bytowskim. Pani Teresa, oprócz pracy w gospodarstwie, zajmuje się także działalnością społeczną. Od 2007 roku jest sołtysem wsi Rzepnica. Gospodyni posiada zdol- 42 Gospodarze mają dwóch synów. Jeden z nich podjął studia na Akademii Rolniczej w Szczecinie, drugi kształci się w zawodzie mechanik samochodowy. Państwo Teresa i Leszek Pranczk optymistycznie i z nadzieją patrzą w przyszłość. Wierzą, że opłacalność produkcji drobiarskiej nie ulegnie pogorszeniu i nie spowolni rozwoju gospodarstwa. Aneta Migel 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Chrońmy pszczoły K iedy ostatnia pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, to ludzkość będzie miała przed sobą cztery lata życia - tak stwierdził wielki uczony Albert Einstein. Rola pszczół w życiu człowieka jest nieoceniona i w słowach uczonego jest dużo prawdy. Pszczoły zapylają około 90% roślin, produkując przy tym cenny dla zdrowia miód oraz inne produkty. W ostatnich latach pojawiają się doniesienia o masowych ginięciach rodzin pszczelich. Fakt ten dotyczy całego świata. Szacuje się, że również i w Polsce ginie okło 15 - 18% rodzin pszczelich. Zdaniem hodowców pszczół jedną z przyczyn masowego ginięcia tych owadów jest stosowanie przez rolników środków chemicznych z grupy neonikotynoidów, które wywołują u owadów porażenie centralnego układu nerwowego. Niedawno wyszło rozporządzenie Unii Europejskiej, pozwalające każdemu krajowi unijnemu na wprowadzenie zakazu stosowania środków chemicznych zawierających neonikotynoidy. Dnia 26 marca, w Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Strzelinie zorganizowano konferencję, której głównym tematem była profilaktyka oraz zapobieganie chorobom pszczół. Na szkolenie przybyło 47 rolników i działkowców posiadających rodziny pszczele. Uczestnicy konferencji Jako pierwszy głos zabrał Prezes Rejonowego Koła Pszczelarzy w Słupsku Zbigniew Wiąckiewicz, który przedstawił historię związku oraz najważniejsze zadania organizacji na najbliższy czas. Następnie Jarosław Cichocki - specjalista PODR w Gdańsku omówił najważniejsze choroby pszczół oraz ich zwalczanie. Najgroźniesza od wielu lat warroza, dziesiątkująca rodziny pszczele, jest wywołana przez roztocza odżywiające się hemolimfą czerwia i pszczół dorosłych. Czas życia uszkodzonych przez roztocza pszczół znacznie skraca się. Stosowanie środków leczniczych należy rozpocząć jak najwcześniej, po ostat- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Konferencję prowadził Dyrektor Oddziału PODR w Strzelinie - Zdzisław Kołodziejski nim miodobraniu. Zabieg powinien być stosowany we wszystkich ulach jednocześnie. Drugą chorobą pasożytniczą, wywołaną przez sporowca pszczelego, jest nosemoza. Pasożyt ten rozwija się w jelicie środkowym pszczoły, doprowadzając do znacznego upośledzenia procesów wchłaniania pokarmu i występowania biegunek. W wyniku tej choroby następuje znaczne skrócenie okresu życia pszczół. Również bardzo groźną chorobą, wywołaną przez bakterie, jest zgnilec złośliwy, który powoduje zamieranie czerwia. Podstawą zwalczania zgnilca jest wykonanie zabiegu podwójnego przesiedlenia i podania leków. Kolejnym prelegentem był właściciel gospodarstwa pszczelarskiego - Roman Bułka, który przestawił i omówił swoje doświadczenia w zakresie zwalczania chorób i profilaktyki pszczół. Były to bardzo interesujące informacje o czym świadczy fakt, że po oficjalnym zakończeniu konferencji uczestnicy jeszcze długo zadawali pytania i dyskutowali z wykładowcą. Warto dodać, że Pan Roman Bułka jest właścicielem Gospodarstwa Pszczelarskiego „Med-Apis”, skupiającego grupę pasiek liczących łącznie 200 pni pszczelich. Gospodarstwo to produkuje miody gatunkowe, wielokwiatowe oraz pyłek kwiatowy. Podczas konferencji wystąpił również Pan Marek Brunka - przedstawiciel firmy ProBiotics. Przestawił działanie dwóch preparatów: API Farma i API Biofarma, zawierających w swoim składzie kilka ziół, które podnoszą siłę witalną robotnic, zwiększają odporność ogólną pszczół na niekorzystne warunki bytowe i podnoszą higienę w pasiekach. Zdaniem wielu obecnych, istnieje potrzeba organizacji w przyszłości podobnych spotkań, ponieważ pogłębiają wiedzę i umożliwiają wymianę doświadczeń między pszczelarzami. Lubomir Szramowiak 43 W domu i zagrodzie Dania z rusztu Ciepłe czerwcowe popołudnia i wieczory zachęcają do dłuższego przebywania na świeżym powietrzu i… do grillowania. Ten sposób przygotowywania posiłków stał się w naszym kraju bardzo popularny. Trzeba przyznać, że posiłek pod gołym niebem smakuje zupełnie inaczej, niż przy kuchennym stole. Do pieczenia na ruszcie nadaje się prawie wszystko - różne mięsiwa, ryby, kiełbaski czy warzywa. Doskonałym uzupełnieniem grillowanych potraw są lekkie sosy i dipy. W bieżącym numerze PWR prezentujemy Państwu kilka dań z rusztu, które sprawią, że biesiadowanie pod gołym niebem będzie bardzo udane. ŁOSOŚ ZIOŁOWY Pasta: garść listków natki pietruszki • garść listków kolendry • 1 łyżeczka chilli • 1/2 łyżeczki soli • 1/4 łyżeczki granulowanego czosnku • 1/4 łyżeczki granulowanej cebuli • 1/4 łyżeczki suszonego oregano • 1/8 łyżeczki świeżo mielonego pieprzu • 3 łyżki oliwy. 4 filety z łososia (po 12 – 15 dag) • sól (najlepiej morska). Miksujemy w blenderze wszystkie składniki pasty ziołowej. Filety solimy, smarujemy pastą od strony mięsa. Przykrywamy i wkładamy przynajmniej na godzinę (najlepiej na 12 godzin) do lodówki. Ryby wyjmujemy z marynaty, układamy na rozgrzanym ruszcie i grillujemy 6 – 10 minut, aż mięso zrobi się białoróżowe. Upieczone ziemniaki lekko odwijamy z folii, każdy nacinamy na krzyż i napełniamy wgłębienia przygotowanym nadzieniem. Podajemy udekorowane natką pietruszki. Ziemniaki pieczone z serkiem ziołowym BURGERY Z TUŃCZYKA ZIEMNIAKI PIECZONE Z SERKIEM ZIOŁOWYM 8 dużych ziemniaków • olej • 1 mała cebula • 20 dag naturalnego serka homogenizowanego • 10 dag sera pleśniowego typu rokpol • po 1 łyżeczce posiekanych świeżych ziół: tymianku, rozmarynu i majeranku • pieprz • sól • natka pietruszki. Ziemniaki gotujemy w mundurkach 10 – 15 minut, po czym odcedzamy, smarujemy olejem, szczelnie zawijamy folią aluminiową i dopiekamy na grillu. Cebulę siekamy, mieszamy z serkiem i roztartym rokpolem oraz ziołami. Doprawiamy do smaku solą i pieprzem. 44 25 dag ugotowanych i rozgniecionych ziemniaków • 40 dag osączonego tuńczyka z puszki • 1 roztarty ząbek czosnku • 2 łyżeczki posiekanych świeżych ziół • sól • pieprz • 1 żółtko • 2 łyżki mąki • 1 łyżka oleju. 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Ziemniaki wymieszaj z tuńczykiem, czosnkiem i ziołami. Przypraw do smaku solą i pieprzem, dodaj żółtko. Wyrób masę, ulep z niej kotleciki i obtocz je w mące. Jeżeli ci się nie spieszy, włóż je na godzinę do lodówki, aby smaki się „przegryzły”. Przygotowane kotlety piecz na grillu – najlepiej ułóż je na skropionej olejem aluminiowej tacce. Możesz potem włożyć je do bułeczek i zrobić z nich hamburgery albo zjeść jako jarskie kotleciki, np. z sałatką grecką. czosnek oraz wodę. Ponacinaj płytko udka kurczaka, polej je przygotowaną mieszaniną i wymieszaj, aby marynata dotarła w każde miejsce. Odstaw na co najmniej 15 – 20 minut do lodówki, a potem ułóż na dobrze rozgrzanym grillu i piecz przez 20 – 30 minut, co jakiś czas odwracając. Według identycznego przepisu można przyrządzić także żeberka. BIAŁA KIEŁBASKA W PIWIE MEDALIAO 3 całe piersi kurczaka • 30 plasterków boczku • 3 ząbki czosnku • po 50 ml jasnego piwa i oleju • sól • mielony pieprz • słodka papryka • 1 łyżka ziaren pieprzu • 3 listki laurowe. Mięso pokrój na średniej wielkości kawałki, natrzej solą, pieprzem i papryką, polej piwem i olejem zmiksowanym z czosnkiem, dodaj ziarna pieprzu i listki laurowe. Wstaw na 2 godziny do lodówki. Kawałki mięsa zawiń w boczek i upiecz na grillu. KURCZAK MIODOWY 2 łyżki przecieru pomidorowego (nie koncentratu!) • 3 łyżki białego octu winnego • 3 łyżki miodu • 2 łyżki oleju • 2 łyżki dowolnej przyprawy grillowej z dodatkiem chili • szczypta granulowanego czosnku • 2 łyżki wody • 8 pałek kurczaka. W miseczce wymieszaj przecier pomidorowy, ocet winny, miód, olej, przyprawę grillową, granulowany Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 8 białych kiełbasek • 1 łyżka mąki • 2 łyżeczki oleju • 1/2 łyżeczki majeranku • szczypta kminku • 1 szklanka ciemnego piwa. W domu przyrządź sos: w rondelku rozgrzej olej, oprósz go mąką i zasmaż na złoty kolor. Dodaj majeranek i kminek, ciągle mieszając, powoli wlewaj piwo. Zagotuj sos, zmniejsz ogień i gotuj, aż do zgęstnienia. Sos możesz przyprawić odrobiną przyprawy do zup. Kiełbaski ułóż na rozgrzanym grillu, piecz 18 – 25 minut (w zależności od ich wielkości). Podgrzej sos, polej upieczone kiełbaski i od razu podawaj. PSTRĄG FASZEROWANY 1 obrana cytryna • 3 plasterki boczku wysmażone na chrupko i pokruszone • 3 łyżki posiekanej natki • 1/2 łyżeczki różowego pieprzu • sól • świeżo zmielony pieprz • 4 oczyszczone pstrągi • oliwa. Cytrynę pokrój na kawałeczki, wymieszaj z boczkiem, natką, różowym pieprzem, szczyptą soli i mielonego czarnego pieprzu. Nafaszeruj pstrągi. Brzuchy ryb pospinaj wykałaczkami i obwiąż nicią. Oprósz solą i pieprzem, spryskaj oliwą, ułóż na natłuszczonym 45 W domu i zagrodzie i rozgrzanym ruszcie grilla i piecz 12 – 14 minut. W połowie grillowania delikatnie odwróć ryby na drugą stronę. Zdejmij z grilla, gdy zobaczysz, że mięso nie jest już przezroczyste i łatwo ustępuje pod naciskiem widelca. ŁOSOŚ LUB TUŃCZYK W MARYNACIE Z WÓDKĄ posmaruj je oliwą i piecz po 5 minut z każdej strony na mocno rozgrzanym grillu. DIP MORELOWY 15 dag naturalnego serka homogenizowanego • 1/3 szklanki gęstej kwaśnej śmietany • 1/3 szklanki dżemu morelowego • 1 łyżka ostrej musztardy (najlepiej Dijon) • pieprz • sól. Dżem lekko podgrzej i przetrzyj przez sito. W miseczce połącz serek, śmietanę, dżem i musztardę. Wymieszaj i dopraw do smaku solą oraz pieprzem. DIP DIABELSKI 4 steki z tuńczyka lub łososia. Marynata: 1/4 szklanki wódki • 1/3 szklanki świeżo wyciśniętego soku z cytryny • 1 łyżka skórki otartej z cytryny • po 1/4 szklanki oleju rzepakowego, oliwy • po 1/4 szklanki posiekanego koperku i grubego szczypioru • 1/2 łyżeczki cukru • sól • świeżo mielony pieprz. Marynata: wymieszaj wódkę z sokiem i skórką z cytryny. Utrzej z olejem i oliwą, wlewając je powoli, cienkim strumieniem. Dodaj koperek, szczypiorek i cukier, przypraw do smaku solą i pieprzem. Marynatą polej steki rybne, pozostaw je na 2 – 4 godziny w chłodnym miejscu. Potem wyjmij, ułóż na rozgrzanym grillu i piecz z obu stron tak długo, aż mięso straci surowość – czyli przestanie być przezroczyste nie tylko na wierzchu, ale także w środku. GRILLOWANE FRYKADELKI 20 dag naturalnego serka homogenizowanego • 1/3 szklanki ostrego keczupu • 3 łyżki tartego chrzanu • 2 łyżki posiekanego szczypiorku • sól. Serek łączymy z keczupem, dodajemy chrzan, szczypiorek, solimy i mieszamy. Podajemy schłodzony lub w temperaturze pokojowej. DIP Z ROKPOLEM 40 dag gęstej śmietany • 25 dag startego sera rokpol • chilli w proszku • sól. Ser dokładnie rozetrzyj ze śmietaną, dopraw chilli i solą. Wymieszaj. DIP POMIDOROWY 10 płatów pomidorów suszonych z oleju • po 1/2 szklanki gęstej śmietany, serka homogenizowanego i keczupu • 1 łyżka drobno posiekanej natki pietruszki • po 1 łyżeczce mielonej słodkiej i ostrej papryki • sól. Pomidory osącz na papierowym ręczniku i drobno posiekaj. Połącz serek ze śmietaną, keczupem i pomidorami. Dodaj natkę, wymieszaj i dopraw do smaku chilli, słodką papryką i solą. ZIELONY SOS FRANKFURCKI Po 30 dag mielonej wieprzowiny i jagnięciny • 1 czerwona cebula • 2 ząbki czosnku • 4 łyżki świeżych posiekanych ziół • 2 jaja • 3 łyżki płatków owsianych • sól • pieprz • oliwa. Wymieszaj oba rodzaje mięsa z posiekaną cebulą i przeciśniętym przez praskę czosnkiem, dodaj zioła, jajka i płatki, bardzo dokładnie wyrób. Przypraw do smaku solą i pieprzem, ulep 8 podłużnych frykadelek, 46 3 jajka na twardo • 3 łyżki oleju • 1 kubek (15 dag) jogurtu • 1 kubek (15 dag) gęstej śmietany • 1 mała cebula • sok z 1 cytryny • 1 łyżeczka musztardy • sól • pieprz • cukier do smaku • 1 ogórek konserwowy • 30 dag dowolnych świeżych ziół • (natka pietruszki, szczypiorek, koper, szczaw, trybula, rzeżucha, estragon, melisa, lubczyk). Zioła umyj, osusz i posiekaj – niezbyt drobno, bo stracą smak. Jaja przekrój, wyjmij żółtka i rozetrzej w miseczce z olejem. Dodaj jogurt, śmietanę i sok z cytryny. Wymieszaj z posiekanymi ziołami, drobno posiekanym ogórkiem i startą na tarce lub posiekaną cebulą. Przypraw solą, pieprzem, cukrem oraz musztardą. W wersji mniej dietetycznej śmietanę można zastąpić majonezem, a w wersji pikantnej dodać roztarty ząbek czosnku i kilka kropli ostrego sosu tabasco. Sos pasuje nie tylko do mięs i ryb z grilla, ale do jajek na twardo, wędlin, gotowanych lub pieczonych warzyw, śledzi. Świetnie smakuje z młodymi ziemniakami, może też być nadzieniem do pieczonych ziemniaków. Zebrała Lucyna Lesińska 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Punkt Unasieniania Zwierząt wykonuje inseminacje. Oferuje nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych, według potrzeb hodowców. Współpracuje ze Stacją Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Wiadomość: tel. kom. 601655772. Orka, siew, prasowanie słomy i siana, sianokiszonki w balotach, koszenie, mulczowanie. Wiadomość: tel. kom. 507518913. Zatrudnię Kombajnistę na żniwa (z noclegiem). Wiadomość: tel. kom. 795807728. Kupię Knury i maciory (szybki odbiór). Wiadomość: tel. kom. 505481136. Ciągnik Ursus C-330, r. prod. 1985 z kabiną, po kapitalnym remoncie. Wiadomość: tel. kom. 665685475. Gospodarstwo rolne: 34 ha ziemi, 2 chlewnie, dom, garaż. Wiadomość: tel. (55) 2770625 lub tel. kom. 500062899. Dmuchawę 7,5 KW oraz żmijkę dł. 6 m, 3 sita, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 664 921 744. Dom w stanie surowym na działce o pow. 0,33 ha w Marezie, 82-500 Kwidzyn. Wiadomość: tel. kom. 667968970. Dom mieszkalny na działce o pow. 1 ha w Rakowcu, 82-500 Kwidzyn. Wiadomość: tel. kom. 667968970. Prasę kostkującą polską Z-224 w b. dobrym stanie technicznym i wizualnym. Cena do uzgodnienia. Wiadomość tel. kom. 660463389, okolice Sztumu. Jałówkę cielną oraz słomę pszenną i żytnią w balotach (120 x 120). Wiadomość: tel. kom. 506074104. Kombajn ziemniaczany Grimme SL 800, r. prod. 1993. Wiadomość: tel. kom. 606968090. Jałówkę 13-miesięczną rasy limousine, cena - 3000 (do negocjacji). Wiadomość: tel. (58) 688 10 33 (po godz. 19.00). Samochód ciężarowy Mercedes 817, r. prod. 1992, przebieg 350 tys. km, stan b. dobry, cena - 11 000 zł (do negocjacji). Wiadomość: tel. (58) 688 10 33 (po godz. 19.00). Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Prasę do słomy Z-224 i rozdrabniacz do Bizona. Wiadomość: tel. kom. 534880709. Sprzedam Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2 z budynkami w stanie surowym. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Gospodarstwo rolne w Markusach (pow. elbląski) o pow. 10,66 ha wraz z czteropokojowym domem i dwoma budynkami gospodarczymi (w pełni wyposażona obora i chłodnia o poj. 400 l) i blaszanym garażem. Gospodarstwo przystosowane jest do hodowli krów mlecznych. Posiada zbiornik na gnojowicę. W cenę wliczony jest cały inwentarz, w tym 10 krów, ciągnik Ursus C-360 3P i maszyny rolnicze niezbędne przy takim profilu gospodarstwa (m.in. zgrabiarka i kosiarka w b. dobrym stanie). Możliwa jest rozbudowa gospodarstwa lub zmiana profilu hodowli. Dom o powierzchni 100 m2 jest po kapitalnym remoncie dachu, ocieplony, czysty i zadbany. Strych nadaje się na zrobienie poddasza mieszkalnego. Cena za całość 680 000 zł (do negocjacji). Wiadomość: tel. kom. 510165844. Kultywator o szer. rob. 4 m oraz pług 3-skibowy (duża skiba). Wiadomość: tel. (55) 278 15 07. 47 Oferty Wapno rolnicze z dowozem Wiadomość: tel. kom. 518910391. Agregat uprawowy U-708, szer. rob. 2,8 m; bronę talerzową zawieszaną o szer. rob. 2,5 m oraz opielacz ciągnikowy 6-rzędowy. Wiadomość: tel. kom. 692278474, okolice Kwidzyna. Ciągnik rolniczy Ursus C-385 A, przyczepę D 735, silnik SW 400 Bizon, dużą ilość nowych i używanych części i podzespołów do Ursusa lub Zetora C-385 i 1224. Wiadomość: tel. kom. 505855689. Gospodarstwo rolne o pow. 20,66 ha w całości lub część. Wiadomość: tel. kom. 536751156, gmina Subkowy, pow. Tczew. Rozrzutnik obornika dwuosiowy, silnik DTM-100, rozsiewacz lejowy, opryskiwacz o poj. 400 l i szer. rob. 15 m, opielacz do buraków hydraulicznie sterowany, Petkus do czyszczenia ziarna, pokosówkę taśmową Fortschritt. Wiadomość: tel. kom. 602584241. Jałówkę wysoko cielną z obustronnym pochodzeniem. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 502493214. Używany schodołaz kroczący (scalamobil) renomowanej niemieckiej firmy Alber. Urządzenie służy do transportu osób niepełnosprawnych po schodach. W komplecie znajdują się również: wózek inwalidzki firmy Meyra-Ortopedia®, dostosowany do scalamobila oraz ładowarka. Wiadomość: tel. kom. 693639447. Słomę w okrągłych balotach (200 szt.) i siano w okrągłych balotach (200 szt.). Wiadomość: tel. kom. 501378469 lub tel. (55) 275 10 12. Wałacha pod siodło (pogrubiony gniady). Wiadomość: tel. kom. 606899475, okolice Malborka. Dwie jałówki hodowlane (wycielenie we wrześniu), pług 2-skibowy prod. polskiej oraz zgrabiarko-przetrząsarkę 4-gwiazdową. Wiadomość: tel. kom. 889686050. Dom w stanie surowym o powierzchni ponad 200 m², na działce 9,5-arowej, w Prabutach. Wiadomość: tel. kom. 661319728 (po godz. 20.00). Czyszczalnię Petkus + komplet nowych sit do typu Gigant, na kołach transportowych; ładowacz WIR-8 na podzespołach czeskich; pokosówkę Fortschritt 301 sprawną technicznie. Wiadomość: tel. kom. 602584241. Kombajn zbożowy Bizon Z056, sprawny technicznie, stół do rzepaku, sieczkarnia, stan b. dobry, garażowany; agregat uprawowy U708 bierny, szer. rob. 2,80 m, talerzówkę zawieszaną, szer. rob. 2,50 m; opielacz ciągnikowy 6-rzędowy. Wiadomość: okolice Kwidzyna, tel. kom. 692278474. Rozrzutnik jednoosiowy do obornika, sprawny technicznie. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. (55) 247 84 48. Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, 688 21 50, fax (58) 688 22 52 Sprzedam: • Byczki do rozpłodu rasy charolaise (2 sztuki). Wiadomość: tel. kom. 609754114. • 4 jałówki cielne (4. miesiąc ciąży), 29 jałówek rocznych rasy limousine i simental. Wiadomość: tel. kom. 691775091. • 29 byczków użytkowych po 150 kg. Wiadomość: tel. kom. 731000079. • 22 sztuki 100% simental (jałówki i pierwiastki z cielętami). Wiadomość: tel. kom. 609832600. • Highlandy (matki z cielętami). Wiadomość: tel. kom. 501246052. • Jałówki cielne i krowy pierwiastki ras mięsnych, cielęta mięsne rasy simental, jałówki i buhaje ras mięsnych. Wiadomość: tel. kom. 606145110. Kupię: • Byka hodowlanego rasy limousine. Wiadomość: tel. kom. 691775091. • Byka rasy limousine 100% i cielęta do 80 kg. Wiadomość: tel. kom. 731000079. • Jałówki rasy hereford (5 - 10 sztuk). Wiadomość: tel. kom. 501246052. 48 6/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A 10 11 KUPON 6 B C D E Czerwiec 2013 F G H I J K Hasło: C-6 D-2 K-8 G-5 F-7 I-6 A-4 J-11 POZIOMO: A - 1) truskawka liliput C - 1) ... Wielki, jezioro w Borach Tucholskich D - 6) czyn, działanie E - 1) egipska bogini płodności F - 5) pleciony z włosów G - 1) wewnątrz opony np. rowerowej H - 7) „zaproszenie” na pocztę I - 1) podoficer na statku J - 6) część stodoły K - 1) nisza w kościele PIONOWO: 1 - G) „królewskie” drzewo 2 - A) część buta 2 - I) rzeka we Francji 3 - E) akcent w poezji antycznej 4 - A) sytuacja bez wyjścia 5 - F) przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy 6 - A) słodkie, mocne wino hiszpańskie 6 - I) Naczelny Sąd Administracyjny (skrót) 7 - F) matka Zeusa 8 - A) chory na afazję 8 - H) gra w karty 9 - F) przepasuje kimono 10 - H) dwukomorowy w kuchni 11 - F) antonim dobra Wśród czytelników, którzy do 20 czerwca 2013 r. nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 5/2013 – HASŁO: „TULIPAN”. Nagrodę wylosowała: Monika Pieńkowska ze Smołdzina. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. P I E T R U S Z K A K U K U R Y D Z A B O G Ó R K I O G F U P R K A P U S T A R E O R Ó O D E K S A R C W A R R Z Y O K W H S E L E R N L I M A R C H E W K A Y BURAKI GROCH FASOLA KAPUSTA KOPER KUKURYDZA MARCHEWKA OGÓRKI PIETRUSZKA POR SELER Poniżej znajduje się szósta część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2013 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 6 Czerwiec 2013 Wśród dzieci, które do 20 czerwca 2013 r. nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 5/2013 – HASŁO: „CHŁODNY MAJ, W POLU URODZAJ”. Nagrodę wylosował: Staś Janiszewski z Gdańska. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2013 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 49 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza REDAKCJA: Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła Barbara Kukowska BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] KOREKTA: mgr Lucyna Lesińska BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 NAKŁAD: 4 200 egz. Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] CENA 1 egz. - 2,00 zł ZAMAWIANIE PRENUMERATY: BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A. Nr 77 1160 2202 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. ZLECANIE REKLAM: Dział Szkoleń, Gdańsk, tel. (58) 326 39 06 lub (58) 326 39 11 e-mail: [email protected] CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane (czarno-białe): cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT Reklamy kolorowe wewnątrz numeru: cała strona - 1200 zł + VAT; 1/2 strony - 720 zł + VAT 1/4 strony - 400 zł + VAT; 1/8 strony - 240 zł + VAT Reklamy kolorowe na okładce: II i III - 1400 zł + VAT; IV - 1800 zł + VAT Zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora publikacji jest zabronione. 50 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO B. Korzańska, Stare Pole, tel. (55) 270 11 32 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 89 18 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
Podobne dokumenty
Maj - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
gospodarskich,
• dobrostan zwierząt,
• system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia
wymogów wzajemnej zgodności.
W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego
do wybranych gospodarstw, uczestnicy...
