Szanowni Państwo

Szanowni Państwo,
Podręcznik
„Kompetentny
trener
agroturystyki
wsparciem
rozwoju
przedsiębiorczości wiejskiej” został przygotowany w ramach projektu „Agroturystyka
i turystyka wiejska” realizowanego przez Biuro SUN SNOW & MORE. Partnerami projektu są:




Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie,
Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „ Gospodarstwo Gościnne”,
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
Ministerstwo Sportu i Turystyki.
Zaproponowany program szkoleniowy dla trenerów obejmuje zagadnienia
dotyczące podejmowania działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, rozwoju
turystyki wiejskiej i agroturystyki.
Celem ogólnym programu jest przygotowanie uczestników do prowadzenia działalności
w zakresie turystyki wiejskiej i agroturystyki, a także rozwijanie postaw przedsiębiorczych
i potrzeb edukacyjnych.
Absolwent szkolenia powinien uzyskać wiedzę i umiejętności w zakresie:
 istoty obsługi ruchu turystycznego na obszarach wiejskich, a w tym: planowania,
projektowania i prowadzenia działalności w zakresie usług turystycznych,
 regulacji prawnych niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie
turystyki na obszarach wiejskich, w tym regulacji związanych z zapewnieniem
bezpieczeństwa turystów przebywających w gospodarstwie agroturystycznym,
 stosowania narzędzi marketingowych, nowoczesnych technik informatycznych oraz obsługi
programów rezerwacji usług,
 poznania i rozumienia środowiskowych, historycznych, społeczno-kulturowych oraz
gospodarczych uwarunkowań rozwoju turystyki na obszarach wiejskich (w tym: w regionie,
wsi, miejscowości), jako aktywności indywidualnej i społecznej współczesnego mieszkańca
wsi, często menedżera zarządzającego własnym przedsiębiorstwem.
Ponadto absolwent powinien posiadać:
 umiejętności pogłębiania zdobytej wiedzy i kompetencji pozwalających na przystosowanie
się do zmieniającego się rynku turystycznego, a w tym zmieniających się zachowań
nabywców na tym rynku. Szczególnie dotyczy to potrzeb w zakresie tworzenia produktów
turystyki na obszarach wiejskich oraz wymagań dotyczących ich jakości,
 umiejętności z zakresu komunikacji międzyludzkiej w celu pobudzenia przedsiębiorczości
aktywności społeczności wiejskich.
Program szkolenia obejmuje następujący plan nauczania:
Lp.
1.
2.
3.
Liczba godzin
szkolenia
Nazwa modułu
M1. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
M2. TURYSTYKA WIEJSKA
M3. AGROTURYSTYKA
Ogółem
56
48
56
160
Koncepcja szkoleń ma charakter stopniowego wprowadzania do zagadnień
tematycznych programu, według problemów i zagadnień składających się na uruchomianie
lub usprawnienie prowadzonej jużdziałalności w zakresie turystyki wiejskiej, w tym
agroturystyki.
Szkolenia mają za zadanie zachęcić uczestników do podnoszenia poziomu wiedzy,
zarówno teoretycznej jak i praktycznej, wraz z korzyściami, które płyną z działalności przy
wykorzystaniu gospodarstwa rolnego, środowiska naturalnego, miejsca zamieszkania itp.
Rezultatem szkolenia będzie zdobycie przez trenerów kompetencji w zakresie
podniesienia atrakcyjności i konkurencyjności na rynku usług turystycznych.
SPIS TREŚCI
WSTĘP
Podręcznik dla Trenera
MODUŁ I. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Cele edukacyjne
Wykaz jednostek modułowych
M1.J1. Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich
M1.J2. Podstawy prawne działalności gospodarczej
M1.J3. Formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej
M1.J4. Marketing w turystyce
M1.J5. Zarządzanie w turystyce
M1.J6. Uruchamianie działalności gospodarczej w turystyce
Literatura
MODUŁ II. TURYSTYKA WIEJSKA
Cele edukacyjne
Wykaz jednostek modułowych
M2.J1. Wprowadzenie do turystyki
M2.J2. Regiony turystyczne Polski, Europy i świata
M2.J3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich,
dziedzictwo kulturowe
M2.J4. Produkt turystyki wiejskiej
M2.J5. Baza noclegowa w turystyce wiejskiej
M2.J6. Organizacja imprez turystycznych
Literatura
MODUŁ III. AGROTURYSTYKA
Cele edukacyjne
Wykaz jednostek modułowych
M2.J1. Wprowadzenie do agroturystyki
M2.J2. Gospodarstwo agroturystyczne
M2.J3. Świadczenie usług agroturystycznych
M2.J4. Agroturystyka w wybranych krajach UE
Literatura
Test sprawdzający
4
5
15
15
15
16
31
46
51
108
141
163
166
166
166
167
195
228
238
253
265
295
299
299
299
300
322
362
403
423
425
WSTĘP
Rozwój społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy wymaga ciągłego
procesu uczenia się. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają szkolenia i treningi, czyli
różnorodne działania skierowane na doskonalenie umiejętności oraz podnoszenie wiedzy i
kwalifikacji. Współczesne ich formy i metody znacząco wybiegają poza to, co zwykło się
traktować jako obszar edukacji formalnej. Wynika to bezpośrednio z faktu, iż ilość wiedzy na
rynku oraz wymagania wobec osób w obszarze kompetencji dynamicznie się zmieniają.
Obecnie głównym czynnikiem sprawiającym, że szkolenia są koniecznością, jest tempo
zmian cywilizacyjnych i gospodarczych. Nie wystarczy nauczyć się jednego zawodu i
wykonywać go na potrzeby tego samego pracodawcy, aż do emerytury. Warunki pracy oraz
oczekiwania pracodawców ciągle się zmieniają. Ponadto w sytuacji utraty zatrudnienia, co w
dobie kryzysu gospodarczego zdarza się coraz częściej, konieczne może okazać się zdobycie
umiejętności i wiedzy z obszarów, które do tej pory nie były danej osobie niezbędne.
Dynamiczny rynek pracy zmusza więc do elastyczności, zmiany branży, a nawet miejsca
zamieszkania itp. Tylko osoby, które chcą się uczyć i ciągle doskonalić swoje umiejętności
mają szansę na odniesienie sukcesu (zdobycie nowego zatrudnienia, awans itp.) [Semafor
możliwości].
W sferze edukacji od kilkunastu już lat funkcjonują trenerzy. Dopiero od niedawna rola
trenera nabiera cech zawodu, konstytuuje się go jako nową profesję. Tytuł zawodowy
stosowany do tej pory w sporcie przechodzi dyskretnie, bez protestu jego dotychczasowych
użytkowników, do zupełnie nowej dziedziny ludzkiego doświadczenia i pracy – do uczenia
dorosłych. Staje się tytułem potwierdzającym przynależność do pewnej grupy zawodowej
posługujące się w swojej pracy „własną” metodą i narzędziami pracy [Pocica 2010].
Uczenie się można opisać jako proces integracji doświadczenia osobistego, wiedzy
o określonych stanach rzeczy oraz umiejętności i kompetencji w stosowaniu tej wiedzy
w praktyce. Osoba, która pragnie pomóc innym w podnoszeniu swoich kompetencji, sama
powinna być świadoma swych mocnych i słabych stron. Warto, by sama była w pełni
ukształtowaną osobowością. Trener winien także brać na siebie odpowiedzialność za całość
kontaktu z uczestnikami szkoleń. Bez względu na to, z kim ma do czynienia oraz jakie zakłada
sobie cele szkoleniowe, powinien pamiętać, że na sali szkoleniowej siedzą ludzie. Ludzie,
którzy przyszli ze swoimi potrzebami, swoją osobowością, doświadczeniami, obawami,
lękami, stylem myślenia, nastawieniem i nastrojem. Na nich koncentruje się uwaga i praca
trenera, a ich rozwój i zadowolenie jest celem nadrzędnym [Podręcznik trenera].
Podręcznik dla Trenera
Przygotowane materiały powstały dla trenerów, którzy swoją wiedzą i umiejętnościami
wprowadzą w zagadnienia podejmowania działalności gospodarczej, z uwzględnieniem usług
z zakresu turystyki wiejskiej i agroturystyki.
Osoby, które będą realizowały taki proces, dowiedzą się jakie korzyści mogą osiągnąć
z prowadzonych zajęć, jak je realizować, na co szczególnie zwrócić uwagę przy
podejmowaniu tego typu działalności.
W materiałach dla trenera wyodrębniono trzy Moduły wyznaczające obszar
poszczególnych treści tematycznych:
I. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
II. TURYSTYKA WIEJSKA
III. AGROTURYSTYKA
Każdy moduł został podzielony chronologicznie na cząstkowe zagadnienia,
z wyszczególnieniem ram czasowych, zastosowanych metod i narzędzi pracy. Ponadto
zostały zamieszczone informacje jak praktycznie wykorzystać narzędzia, gdzie poszukiwać
informacji dodatkowych. Na zakończenie każdego modułu zamieszczono także literaturę
związaną z tematyką kursu trenerskiego.
Jak przekazać wiedzę?
Przygotowując się do pierwszych zajęć, trener powinien brać pod uwagę z jaką grupą
będzie pracował, czy uczestnicy będą zaangażowani w procesy poznawcze, czy zajęcia
pozwalają na aktywność twórczą jego uczestników, czy reagujemy na pojawiające się
problemy, jak je łagodzimy.
Rola pracy grupowej, w tym trenera, koncentruje się wokół zagadnień:
 poszerzania wiedzy uczestników, niezbędnej do rozwiązania określonego problemu,
 zdobycia doświadczenia w korzystaniu z pomocy i przede wszystkim wsparcia innych,
 pomaganie uczestnikom danej grupy w rozwijaniu postaw przedsiębiorczych, doskonalenie
umiejętności interpersonalnych,
 przenoszenie zdobytej wiedzy na grunt lokalny, regionalny, wykorzystanie wiedzy i zachowań
do codziennego życia i pracy zawodowej.
Zadania realizowane na szkoleniu oscylują wokół wzajemnie ze sobą powiązanych
obszarów:
 obszar informacji – dotyczy tego, co nasz klient wie na temat turystyki wiejskiej
i agroturystyki, jakie informacje powinien zdobyć, aby efektywnie je wykorzystać, jaka
powinna być jego postawa względem omawianych zagadnień,
 obszar umiejętności – podejmowanie określonych ról w zespole, rozwijanie relacji
zawodowych, proces komunikacji, świadomość własnych zasobów,
 obszar planowania – stworzenie planu działania, aby skutecznie wprowadzać zdobyte treści
kształcenia w realizację zaplanowanych zmian,
 obszar motywacji – zachęcenie do poszukiwania rozwiązań, wytrwałość w dążeniu do celu,
motywowanie do działania.
Zagadnienia do przemyślenia:
1. Czy masz doświadczenie w pracy z grupą?
2. Co jest celem pracy Twojej grupy?
3. Jak Twoje osobiste doświadczenia mogłyby wpłynąć na zaangażowanie grupy w omawiane
zagadnienia z zakresu turystyki wiejskiej i agroturystyki?
4. Jakich materiałów potrzebujesz do realizacji ćwiczeń warsztatowych?
5. Jakie umiejętności w prowadzeniu grupy posiadasz, a jakie chciałbyś dodatkowo zdobyć?
6. Jakie sygnały niewerbalne mogą decydować o pierwszym wrażeniu i postrzeganiu Ciebie
przez grupę?
Od osób prowadzących grupy, doradców, trenerów oczekuje się umiejętności, które
umożliwią im skuteczne funkcjonowanie w roli prowadzących. Jeśli chcemy być skuteczni
w tej roli, powinniśmy dysponować [Paszkowska-Rogacz, Tarkowska 2004]:
 wiedzą dotyczącą rozwoju grupy i dynamiki procesu grupowego,
 świadomością, że pracujemy słowem i kontaktem,
 umiejętnością skutecznej komunikacji,
 umiejętnością budowania relacji społecznych,
 umiejętnością dostrzegania potrzeb grupy i podążania za nimi,
 umiejętnością dostosowania swojej roli do zjawisk charakterystycznych dla kolejnych stadiów
rozwoju grupy,
 umiejętnością prowadzenia konstruktywnej dyskusji,
 gotowością do poszukiwania nowych doświadczeń,
 poczuciem humoru,
 pomysłowością,
 wytrzymałością i odpornością (na stres, sytuacje trudne).
Ocena własnych umiejętności. Posługując się skalą od 1 do 5 oceń czy potrafisz [Wsparcie
psychologiczne 2007]:
 dokonywać oceny własnych umiejętności
1
2
3
4
5
 zbierać potrzebne Ci informacje
1
2
3
4
5
 podejmować świadomie decyzje
1
2
3
4
5
 przygotować się do trudnej rozmowy
1
2
3
4
5
 przekonywać innych
1
2
3
4
5
 koncentrować się na zadaniu
1
2
3
4
5
 prosić o pomoc
1
2
3
4
5
 wykonywać polecenia zgodnie z instrukcją
1
2
3
4
5
 reagować na niepowodzenia
1
2
3
4
5
 nagradzać siebie
1
2
3
4
5
 wyznaczać sobie cele
1
2
3
4
5
 rozpoznawać własne uczucia
1
2
3
4
5
 stosować samokontrolę
1
2
3
4
5
 szeregować problemy według ich ważności
1
2
3
4
5
 rozumieć co czują inni
1
2
3
4
5
 odpowiadać na skargi
1
2
3
4
5
 wydawać polecenia
1
2
3
4
5
Test sprawności mówienia
Zaznacz w odpowiednich rubrykach, jak często prezentujesz dane zachowanie:
Sposób zachowania
Umiem w rozmowie osiągać cel
Opanowuję emocje
Mówię zwięźle i w odpowiednim tempie
(nie za wolno i nie za szybko)
Wczuwam się w sytuację rozmówcy
Upewniam się, czy wszystko co mówię
jest zrozumiałe
Odpowiednio reaguję na objawy
zmęczenia u rozmówcy
Mówię wyraźnie i zrozumiale
Podkreślam głosem, to co ważne
w mojej wypowiedzi
Używam krótkich zdań
Używam słów rodzimego pochodzenia, a
te „obce” wyjaśniam
Posługuję się konkretnymi przykładami
Trzymam się głównego wątku
wypowiedzi
W pełni kontroluję swoją gestykulację
i mimikę
Urozmaicam swoje wypowiedzi żartami
i anegdotami
Mówiąc, patrzę w oczy słuchaczowi czy
słuchaczom od 1/3 do 2/3 czasu
rozmowy
ZAWSZE
PRZEWAŻNIE
RZADKO
NIGDY
Jeśli co najmniej w dziesięciu przypadkach Twoja odpowiedź pojawiła się w rubryce
„zawsze” lub „przeważnie” – jesteś świetnym mówcą.
Czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój możliwości drzemiących w każdym człowieku,
jest właśnie to, co przyprawia o szybsze bicie serca i daje energię. Warto poświęcić chwilę
czasu na refleksję i postawić sobie dodatkowe pytania:
 Jaki poziom na osobistym termometrze wskazuje obecnie słupek rtęci?
 Jaki poziom chcę osiągnąć za rok?
 Jak zamierzam tego dokonać?
Rys. 1. Termometr osobistego potencjału
Źródło: Godzisz M., Podręcznik trenera, Stowarzyszenie ASTD Global Network Poland, Warszawa 2008.
Źródło energii, które powoduje wzrost słupka rtęci na termometrze osobistego
potencjału bije w centrum okręgu wyznaczonego przez autobariery.
Rys. 2. Nieodkryte możliwości
Źródło: Godzisz M., Podręcznik trenera, Stowarzyszenie ASTD Global Network Poland, Warszawa 2008.
Realizacja procesu maksymalizacji wydajności rozluźnia obręcz krępujących autobarier
i uwalnia odkryte dotąd możliwości, co zbliża do osiągnięcia pełni własnego potencjału.
Ogromna moc drzemie w możliwościach wynikających z budowania swojego życia wokół
własnych silnych stron.
Tajemnica tkwi w umiejętności dostrzeżenia własnych silnych stron i organizowania
swojego życia w sposób umożliwiający ich zastosowanie. Marcus Buckingham i Donald
Clifton – światowej sławy twórcy profilu StrengthsFinder.com, definiują silną stronę jako
powtarzające się, bliskie perfekcji wykonywanie jakiegoś działania.
Każdą silną stronę tworzą trzy elementy:
 talenty – są to naturalne, powtarzające się wzorce myślenia, odczuwania lub zachowania,
 wiedza – zbiór faktów i informacji (lekcji), których człowiek nauczył się podczas życia,
 umiejętności – kolejne kroki jakiegoś działania lub jakiejś czynności.
ZŁOTE MYŚLI DO WYKORZYSTANIA [Godzisz 2008]
Myśl! Wierz! Marz! Miej odwagę! – Walt Disney
Jak myślisz, że jesteś super, to zaraz zdarzy się coś, co sprowadzi Cię do rozmiaru
kieliszka (Prawo Murphy’ego)
Realizuj swoje marzenia
Rzeczy niemożliwe załatwiaj od ręki, cuda w trzy dni
Czas jest Twoim najcenniejszym zasobem
Jesteśmy tym, kim chcemy być
Jeśli młodość i brak umiejętności są wadami, to szybko się z nich wyrasta
Czytaj książki
Nie spoczywaj na laurach
Jeśli do drożdży dolejesz mleka i cukru – jest zaczyn, dosyp mąki – będzie ciasto
Zaczynem podziel się z innymi – jeśli dosypią maki – ich ciasto też wyrośnie
Nasze życie jest tym, co uczynią zeń nasze myśli – Marek Aureliusz
Jedynym ograniczeniem naszych działań jest nasza wyobraźnia
Wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza
Chcesz i masz – kontroluj to, co myślisz, bo myśl może stać się słowem
Kontroluj to, co mówisz, bo słowo może stać się działaniem – to, co myślisz, może się
ziścić
Kto się nie rozwija, ten się zwija
Trener ma do dyspozycji wiele różnych metod, za pomocą których współpracuje z grupą.
W tym zagadnieniu proponujemy metody takie jak: wykład, dyskusja oraz ćwiczenia
aktywizujące.
Ponieważ pierwszy raz spotykamy się z grupą, zaproponuj ćwiczenie dotyczące
INTEGRACJI GRUPY:
Cele zajęć wprowadzających: poznanie swoich imion, zainteresowań, miejsc pracy itp.
Przebieg zajęć: przedstaw cele szkolenia i określ jego przydatność dla uczestników, ustal
zasady obowiązujące w trakcie szkolenia, poznaj opinie innych osób dotyczące szkolenia,
uważnie słuchaj.
Czas trwania: 15 minut.
Materiały dydaktyczne: przygotuj tematyczne plakaty, arkusze papieru, markery, kredę,
czasopisma tematyczne.
Zachęć uczestników szkolenia do aktywności, w przypadku dużych grup podziel je na
mniejsze.
Na zakończenie poproś uczestników o podpisanie się pod wypracowanymi zasadami
jako znak akceptacji reguł szkolenia.
Ćwiczenie integracyjne:
I.
Poproś uczestników szkolenia, aby stanęli w kole i wzięli się za ręce. Poproś, aby każdy
z uczestników wybrał sobie cel, do którego będzie dążyć w trakcie realizacji szkolenia
i umiejscowił go w dowolnym miejscu sali wykładowej.
II.
Upewnij się, że każdy uczestnik wybrał cel realizacji.
III. Poproś uczestników, aby trzymając się za ręce i nie przerywając kręgu, osiągnęli swój cel.
Należy podejść do miejsca, w których każdy uczestnik swój cel umieścił. Zwróć uwagę, że
członkowie grupy zaczynają ciągnąć siebie nawzajem w różne strony. Pozwól im na to,
następnie zapytaj o wrażenia uczestników:
IV.
czy było łatwo wybrać sobie cel do realizacji w trakcie szkolenia?
czy osiągnięcie celu było możliwe?
co mogłoby pomóc członkom grupy osiągnąć cele?
od czego zacząć?
Zalecenia dla trenera: Aby osiągnąć cele, pracujemy w grupie, dlatego należy: dzielić się
swoimi opiniami i pomysłami, uważnie słuchać czego potrzebują inni, współpracować
w grupie, aby każdy indywidualnie mógł osiągnąć swój cel.
Zapamiętaj:
 Jako osoba wspierająca jesteś odpowiedzialna za modelowanie interakcji między członkami
grupy i dbanie o ich rozwój.
 Rozwój grupy to wieloetapowy proces.
 W trakcie wykonywania zadań grupa może wielokrotnie cofać się do poprzedniej fazy swego
rozwoju (formowanie, szturmowanie, normowanie, działanie, przekształcanie). Jednym z
powodów jest nierozwiązany konflikt w grupie.
 Konflikt jest integralnym elementem dynamiki grupy i występuje w drugiej fazie jej rozwoju.
 Do zachowań członków grupy, które wspierają jej rozwój, należą zachowanie
ukierunkowane na osiągnięcie celu oraz zachowania ukierunkowane na relacje miedzy
członkami grupy.
 Zachowania dysfunkcjonalne blokują osiąganie celu i przechodzenie grupy do następnej fazy
rozwoju.
 Syndrom grupowego myślenia wynika z rozproszenia odpowiedzialności i często prowadzi
do katastrofalnych w skutkach decyzji [Sołtys, Waleczko 2012].
AKTYWIZUJĄCE TECHNIKI NAUCZANIA
„Jeżeli nie potrafisz czegoś prosto wyjaśnić – to znaczy, że niewystarczająco to rozumiesz”
Albert Einstein
Istotą technik aktywnych jest uczenie się przez doświadczenie. W procesie nauczania
koncentrujemy się na pomocy jednostce w rozwijaniu kompetencji – wiedzy, umiejętności,
zachowań, postaw. Są one niezbędne do osiągania profesjonalizmu i sukcesu, pomagają
zwiększać efektywność pracy.
Formy i techniki pracy są zależne od każdej osoby prowadzącej. Jednak zawsze musimy
pamiętać, żeby były dostosowane do celu zajęć, poziomu akceptacji przez uczestników.
Najczęściej stosowane metody pracy [Paszkowska-Rogacz, Tarkowska 2004]:
Tab. 1. Metody aktywizujące
Metoda
Aktywność twórcza
Akwarium
Burza mózgów
Demonstracje,
pokazy i filmy
Dyskusja grupowa
Gra
Zakres działania
Polega na wykonywaniu zadań o charakterze twórczym np. wytworów
plastycznych, historyjek, które mogą wspomagać metaforę omawianego
zagadnienia.
Jest używana do procesów zachodzących w grupie lub do monitorowania
efektywności dyskusji. Grupa jest podzielona i siedzi w dwóch
koncentrycznych kręgach. Krąg zewnętrzny stanowią obserwatorzy,
natomiast osoby w kręgu wewnętrznym wykonują różnego rodzaju zadania
np. grupowe rozwiązywanie problemu.
Najczęściej służy do rozwiązywania problemów, gdzie kilka osób wymienia
bez ograniczeń i bez krytykowania skojarzenia lub pomysły związane
z danym zagadnieniem. Po kilkunastominutowej sesji, w trakcie której
wszystkie pomysły są zapisywane np. na flipcharcie, następuje ich ocena
wartości i przydatności.
Demonstracja jest praktyczną metodą pokazania uczestnikom jakiejś
umiejętności. Często są używane w tym celu filmy pomagające modelować
zachowania, których uczą się uczestnicy.
Możemy je podzielić na zaplanowane i spontaniczne. Mogą tworzyć odrębne
sesje lub stanowić ich część. Celem dyskusji jest pozwolenie uczestnikom na
przedstawienie swoich poglądów, chociaż może ona też zmierzać do
określonego celu końcowego lub podjęcia decyzji.
Daje uczestnikom możliwość przećwiczenia tego, czego się nauczyli,
w bezpiecznej atmosferze. Gry są pierwszym krokiem w procesie uczenia
Inscenizacja
i odgrywanie ról
Kwestionariusz
Praca w małych
grupach
„Przełamywanie
lodów”
Rozmowa
w parach
Studium
przypadku
Technika grupy
nominalnej
Portfolio
Symulacja
Udzielanie
informacji
zwrotnej
Debata „za”
i „przeciw”
się, gdyż dają możliwość nabycia doświadczenia. Często wymagają
przygotowania materiałów dodatkowych i pomocy trenera.
Opierają się na ściśle rzeczowym opisie sytuacji, który nie zawiera
jakichkolwiek sugestii, zawiera natomiast wszystkie konieczne obiektywne
informacje o stanie faktycznym. Najbardziej przydatna jest inscenizacja
sytuacji konfliktowej, wywołującej emocje, posiadającej możliwość kilku
rozwiązań.
Jest formą ustrukturalizowanej informacji zwrotnej, którą uczestnicy
otrzymują po samodzielnym wypełnieniu kwestionariusza.
Polega na podzieleniu uczestników na zespoły 3-7 osobowe. Grupy mogą
współzawodniczyć, gdy każda z nich opracowuje ten sam temat. Po
prezentacji wybrana jest grupa, która najlepiej wykonała dane zadanie.
Są to ustrukturalizowane ćwiczenia i gry inicjujące spotkania grupowe. Ich
zadaniem jest wzajemne poznanie się uczestników, „rozluźnienie” atmosfery
i przygotowanie do kolejnych form aktywności.
Polega na krótkiej dyskusji lub wymianie informacji pomiędzy partnerami.
Ta metoda nauczania polega na analizowaniu konkretnych zdarzeń, dzięki
czemu łatwiej zrozumieć wszystkie zjawiska podobne do analizowanego. Jej
główną zaletą jest umożliwienie podejmowania decyzji na podstawie
krytycznej analizy danych. Mamy okazję przyjrzeć się realnym (a nie
„książkowym”) przykładom działań innych ludzi i wyciągnąć z nich wnioski
istotne dla siebie. Studium przypadku kształtuje takie umiejętności, jak:
krytyczna analiza informacji, prezentacja własnych opinii, praca zespołowa.
Pozwala na grupowe podejmowanie decyzji i daje każdemu uczestnikowi
możliwość tworzenia własnych pomysłów. Prowadzi do zespołowego
podjęcia decyzji w dość krótkim czasie.
Portfolio, czyli teczka, to prosta i uniwersalna metoda realizowana na
zajęciach i podczas projektów edukacyjnych. W skład portfolio mogą
wchodzić materiały źródłowe: notatki i artykuły prasowe dotyczące
analizowanego zagadnienia, graficzne przedstawienia problemów, fotografie,
rysunki, dowcipy rysunkowe (zarówno wycięte z gazety, jak i narysowane
przez uczestników spotkania), aforyzmy, ważne myśli, płyty z filmami itp.
Wykorzystanie teczki tematycznej może być świetnym pomysłem na
poprowadzenie zajęć.
Jest to metoda wiązana, składająca się ze studium przypadku oraz
odgrywania ról. Opisana sytuacja powinna wskazywać wyraźny związek
z rzeczywistością i posiadać jednolitą strukturę. Wymaga aktywności ze
strony uczestników, rozwija umiejętności negocjacyjne i podejmowania
decyzji.
Zwykle wiążą się z końcem jakiejś aktywności lub z końcem funkcjonowania
grupy. Uczestnicy udzielają informacji zwrotnych dotyczących wzajemnych
relacji, satysfakcji związanych z realizacja celów grupy, zmian, jakie się
dokonały w ich zachowaniu i sposobie postrzegania rzeczywistości.
Ten rodzaj debaty stosujemy, gdy chcemy, aby uczestnicy spojrzeli na ten sam
problem z dwóch różnych punktów widzenia, wspólnie go przeanalizowali, a
następnie podjęli decyzję. Taka forma dyskusji rozwija umiejętności
logicznego myślenia i argumentowania, rozwiązywania problemów,
poszukiwania i porządkowania informacji, weryfikowania własnych, często
powierzchownych poglądów itp. trener wybiera temat i określa zasady
debaty, pomaga uczestnikom przygotować się do niej, dzieli uczestników na
zwolenników i przeciwników tezy. W trakcie dyskusji słucha uważnie
wypowiedzi uczestników, nie komentując ich. Debatujące strony
przedstawiają własne argumenty. O tym, czyje argumenty okazały się
bardziej przekonujące, decydują obserwatorzy (na podstawie karty
obserwacji) lub słuchacze (metodą głosowania). Debata „za” i „przeciw”
powinna być kierowana przez moderatorów. Do ich zadań należy otwieranie
dyskusji, przydzielanie i odbieranie głosu w razie przekroczenia limitu czasu,
czuwanie nad kulturą dyskusji.
Analiza SWOT
To rodzaj techniki analitycznej, która jako metoda aktywizująca doskonale
nadaje się do wykorzystania w aktywności lokalnej. Pozwala zastanowić się
nad konkretną sytuacją w naszej miejscowości. Służy też określeniu
problemów pojawiających się w środowisku, w którym żyjemy, wskazując
jednocześnie możliwe ich rozwiązania. Wybierając tę metodę do pracy
z uczestnikami, zachęcamy ich do zdefiniowania silnych i słabych stron w ich
otoczeniu, a następnie do poszukiwania możliwości rozwoju oraz zagrożeń,
jakie mogą wystąpić.
Dyskusja
To intelektualna rozmowa, która koncentruje się na wybranym tekście, eseju,
Sokratejska
raporcie, wierszu czy filmie wideo. Uczestnicy zapoznają się z materiałem
źródłowym i podejmują dyskusję, by dojść do prawdy – to, co niejasne –
wyjaśnić, znaleźć przyczyny zjawiska, czy uzasadnienie czyjegoś
postępowania.
Metaplan
Celem tej metody jest analiza problemu i poszukiwanie rozwiązania.
Metaplan to graficzny zapis prowadzonej w grupie (lub w kilku równolegle
pracujących grupach) dyskusji. Trener przedstawia problem, który będzie
przedmiotem dyskusji i przygotowuje materiały potrzebne do wykonania
plakatów. Konieczne będą duże arkusze papieru, wycięte z kolorowego
papieru figury geometryczne (koła, prostokąty) oraz chmurki, kolorowe
flamastry, taśma samoprzylepna, klej. W czasie wyznaczonym przez trenera
grupa uczniów zastanawia się nad wybranym problemem i wykonuje plakat
będący zapisem ich wniosków, wypełniając przygotowane wcześniej figury
i chmurki oraz umieszczając je w odpowiednim miejscu.
W trakcie dyskusji uczestnicy mogą podejść do planszy i zapisać
w odpowiednich (jeszcze niewypełnionych) polach swoje spostrzeżenia.
Mogą też porządkować treść plakatu, przesuwając pola umieszczone przez
innych uczestników. Na zakończenie wszystkie zgłoszone i zapisane na
plakatach wnioski uczestnicy jeszcze raz próbują przedyskutować, by
wyeliminować sprzeczności. Taka forma dyskusji umożliwia wypowiedzenie
się wszystkim uczestnikom, nawet tym najbardziej nieśmiałym, a plakat jest
efektem kreatywnej pracy całego zespołu.
Dyskusja
W dyskusji nieformalnej udział biorą wszyscy na równych prawach. Rola
nieformalna
prowadzącego jest ograniczona, inicjuje tylko dyskusję, a następnie trzyma
się z boku. Prowadzący powinien być dobrym obserwatorem, aby rozumieć,
co się dzieje w grupie podczas dyskusji. Dyskusja nieformalna
wykorzystywana jest do dzielenia się informacjami, prezentacji nowych
stylów myślenia, poglądów.
Linia czasu
Jest to metoda wizualnego przedstawienia problemu. W wymiarze linearnym
ukazuje następstwa czasowe. Polega na zaznaczeniu wydarzeń w ujęciu
chronologicznym na arkuszu papieru.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Paszkowska-Rogacz A., Tarkowska M., Metody pracy
z grupą w poradnictwie zawodowym, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej,
Warszawa 2004, s. 94-97.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
Bailey R., Zarządzanie stresem 50 ćwiczeń, Wyd. ARTE, Warszawa 2002.
Cox D., Hoover J., Carpe Diem czyli jak osiągnąć nadzwyczajny sukces w zwyczajnym świecie, Wyd. Mt
Biznes, Warszawa 2009.
3. Chojnacki M., Techniki inspiracji. Trening twórczego myślenia, Wyd. Ośrodek Badania Rynku Sztuki
Współczesnej, Poznań 2004.
4. Godzisz M., Podręcznik trenera, Stowarzyszenie ASTD Global Network Poland, Warszawa 2008
5. Holwek J., Prowadzenie warsztatów szkoleniowych, podręcznik trenera biznesu, Wyd. Helion,
Katowice 2011.
6. Jarmuż S., Witkowski T., Podręcznik trenera, Wyd. Biblioteka Moderatora, Wrocław 2007.
7. Noelke M., Techniki kreatywności. Jak wpadać na lepsze pomysły, Flashbook.pl, Warszawa 2008.
8. Paszkowska-Rogacz A., Tarkowska M., Metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym, Krajowy
Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, Warszawa 2004.
9. Sajdak A., Edukacja kreatywna, Wyd. WAM, Kraków 2008.
10. Sloane P., Twórcze myślenie w zarządzaniu, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
11. Szmidt K.J., Trening kreatywności. Podręcznik dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych,
Wyd. Helion, Katowice 2008.
12. Wsparcie psychologiczne osób z trudnościami na rynku pracy. Materiały pomocnicze dla trenerów,
Kielce 2007.
MODUŁ I. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
1.
Cele edukacyjne
Uczestnik szkolenia w wyniku realizacji modułu powinien umieć:
- określić czynniki rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich,
- charakteryzować przedsiębiorców według różnych kryteriów: forma własności, forma
organizacyjno-prawna, wielkość itp.,
- określać cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego,
- identyfikować kluczowe cechy swojej osobowości,
- określać istotę i zakres prawa gospodarczego,
- wskazywać źródła prawa gospodarczego,
- definiować podstawowe pojęcia prawne,
- wyszukiwać przepisy prawne regulujące prowadzenie działalności gospodarczej,
- charakteryzować podstawowe formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej,
- analizować lokalny rynek i wskazywać możliwości tworzenia własnego biznesu w branży
turystycznej,
- dobierać formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa do realizowanych celów,
- wskazywać możliwości pozyskiwania środków finansowych – krajowych i z Unii
Europejskiej, na działalność w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej,
- opracowywać biznesplany dla małych przedsiębiorstw,
- stosować procedury zmierzające do rejestracji działalności gospodarczej,
- wykorzystywać urządzenia techniki komputerowej do wyszukiwania niezbędnych informacji
oraz tworzenia planu przedsięwzięcia gospodarczego.
2.
Wykaz jednostek modułowych
Lp.
1.
2.
Nazwa jednostki modułowej
M1.J1. Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich
M1.J2. Podstawy prawne działalności gospodarczej
3.
Formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej
4.
M1.J4. Marketing w turystyce
5.
M1.J5. Zarządzanie w turystyce
M1.J6.
6. Uruchamianie działalności gospodarczej w turystyce
RAZEM
Orientacyjna
liczba godzin
8
8
8
8
8
16
56
M1.J1. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ NA OBSZARACH WIEJSKICH
Treści kształcenia
Środki dydaktyczne
Przedsiębiorczość
Instytucje otoczenia rozwoju przedsiębiorczości na
obszarach wiejskich
Inicjatywy sprzyjające rozwojowi
przedsiębiorczości
Klastry i inkubatory przedsiębiorczości
Przedsiębiorca
Cechy osób przedsiębiorczych
Predyspozycje i motywy do podjęcia własnej
działalności gospodarczej
Bariery psychologiczne związane z pracą na
własny rachunek
Psychospołeczne uwarunkowania prowadzenia
usług turystycznych
Podręczniki, publikacje i prezentacje
multimedialne dotyczące przedsiębiorczości,
czasopisma branżowe, tablica interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki
dydaktyczne oraz komputery z dostępem do
Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Zastosowana metoda
Przedsiębiorczość
Wykład
Instytucje otoczenia rozwoju
Wykład, dyskusja
Przedsiębiorczości na
obszarach wiejskich
Inicjatywy sprzyjające
rozwojowi
przedsiębiorczości
Klastry i inkubatory
przedsiębiorczości
Cechy osób
przedsiębiorczych
Predyspozycje i motywy do
podjęcia własnej działalności
gospodarczej
Bariery psychologiczne
związane z pracą na własny
rachunek
Psychospołeczne
uwarunkowania
prowadzenia usług
turystycznych
Wykład, dyskusja
Materiały dydaktyczne
Czas realizacji
zagadnienia
0,5 godz.
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe, film
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe, film
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe, film
1 godz.
Wykład, ćwiczenia
w grupach, dyskusja
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
1 godz.
0,5 godz.
1 godz.
1,5 godz.
1 godz.
0,5 godz.
1 godz.
Przedsiębiorczość
Przedsiębiorczość jest zjawiskiem wielowymiarowym, zależnym od wielu czynników
o charakterze społecznym, ekonomicznym, politycznym, prawnym, a także psychologicznym.
Ze względu na swój interdyscyplinarny charakter jest przedmiotem zainteresowania wielu
dziedzin, w tym prawa, socjologii, ekonomii. Próbując zdefiniować, czym jest
przedsiębiorczość, natrafiamy na mnogość definicji i ujęć. Wiele definicji podkreśla obecność
innowacji w przedsiębiorstwie, finansowego nakładu czy też ryzyka immanentnie
związanego z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej.
Przedsiębiorczość możemy rozpatrywać w kategoriach procesu, który przechodzi
przez kolejne etapy rozwoju [Łaguna 2010]. Możemy w nim wyróżnić kilka etapów:
Etap 1. – przygotowanie do pojęcia działalności; rozwijanie pomysłu na własny biznes,
przygotowanie biznes planu.
Etap 2. – podjęcie działań organizacyjnych i wdrożenie biznes planu; zebranie zasobów
potrzebnych do realizacji celu: kapitał finansowy, lokal, pracownicy, koncesje itp.
Etap 3. – formalne założenie własnej działalności.
Etap 4. – rozwój przedsiębiorstwa, zdobywanie doświadczeń.
Na każdym z tym kroków o powodzeniu w prowadzeniu działalności turystycznej
decydują inne czynniki o charakterze psychologicznym, społecznym, ekonomicznym
i politycznym. Osoba łatwo może zniechęcić się w sytuacji napotkania przeciwności w
postaci biurokratycznych procedur, potrzeby większych niż zakładaliśmy finansowych
nakładów bez uzyskiwania zysków (co jest częste zwłaszcza na początku działalności) czy
innych trudności. Dlatego kluczową umiejętnością jest zarządzanie przez cele. Dzięki
stawianiu celów człowiek wpływa na środowisko, jest aktywny, a nie tylko odbierający
bodźce i czekający biernie na to, co przyniesie los. W tym aspekcie sprawdza się
powiedzenie, że każdy jest kowalem swego losu, a więc to od naszej aktywności zależy nasza
przyszłość i sukces podejmowanych działań. To, na ile odniesiemy sukces w prowadzeniu
firmy, zależy w dużym stopniu od nas.
Przedsiębiorczość wiąże się z poszukiwaniem nowych zastosowań dla posiadanych
zasobów, a także z wyznaczaniem celów działalności uwzględniających nie tylko posiadane
aktualnie zasoby, ale i te przyszłe, które mogą się pojawić czy rozwinąć [Janik 2001]. Ważne
jest także rozpoznawanie i kreowanie nowych potrzeb oraz przewidywanie przyszłych
kierunków rozwoju.
Przedsiębiorca, w ujęcia klasycznym, zakłada firmę i ponosi odpowiedzialność
majątkową i cywilno-prawną za prowadzoną działalność.
Ze względu na skalę ekonomiczną prowadzonej działalność, przedsiębiorczość można
podzielić na mikro, małą, średnią i dużą. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
wyodrębnia następujące kategorie wielkościowe podmiotów [Ustawa 2004]:
I. mikroprzedsiębiorca – to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch
ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży dóbr oraz operacji finansowych
nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro lub sumy aktywów jego
bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w
złotych 2 milionów euro;
II. mały przedsiębiorca, tj. taki, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat
obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji
finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro lub sumy
aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły
równowartości w złotych 10 milionów euro.
III. średni przedsiębiorca – to osoba, która w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat
obrotowych:
1) zatrudniała średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
2) osiągnęła roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji
finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro lub sumy
aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły
równowartości w złotych 43 milionów euro.
Tab. 1. Kryteria podziału przedsiębiorstw
Kategoria przedsiębiorstwa
Liczba
pracowników
Roczny
obrót
alb
o
Mikro
< 10
≤ 2 mln euro
Małe
< 50
≤ 10 mln euro
Średnie
< 250
≤ 50 mln euro
Źródło: Art. 104-106 Ustawy. o swobodzie działalności gospodarczej z 4 lipca 2004 r.
Całkowity
bilans
roczny
≤ 2 mln euro
≤ 10 mln euro
≤ 43 mln euro
Przedsiębiorcy głównie z sektora MŚP (małe i średnie przedsiębiorstwa), a więc osoby
prowadzące własną działalność agroturystyczną, należą do tej właśnie grupy, pełnią wiele
funkcji jednocześnie, są odpowiedzialni za różne zadania w swojej firmie. Często są
jednocześnie odpowiedzialni za marketing, promocję, obsługę klienta, kwestie finansowe,
organizacyjne i wiele innych zadań. Szerokie spektrum zadań i obowiązków wymaga od nich
różnych umiejętności oraz elastyczności. Są nie tylko twórcami swego pomysłu, ale
i głównymi jego wykonawcami. Firmy działające w sektorze MSP są szczególnie podatne na
zmiany otoczenia regulacyjnego, a zwłaszcza zmiany w przepisach prawnych czy też
dostępności źródeł finansowania.
Przedsiębiorca
Przedsiębiorcą, wg art. 431 Kodeksu Cywilnego, jest osoba fizyczna, osoba prawna
i jednostka organizacyjna, która nie jest osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność
prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową [Kodeks
Cywilny 2010]. Z kolei w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. dookreśla
się, że przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez
nich działalności gospodarczej. Według artykułu 2. ustawy z dnia 16.04.1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (ZNKU), przedsiębiorcami są osoby fizyczne, osoby prawne oraz
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc – chociażby
ubocznie – działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcą w tym rozumieniu jest każdy podmiot niezależnie czy został wpisany do
Krajowego Rejestru Sądowego, czy też wpisowi nie podlegał. Inna definicja zawarta
w artykule 3. ustawy z dnia 30.06.2000 r. o prawie własności przemysłowej (PWPU) określa
przedsiębiorcę jako osobę prowadzącą działalność wytwórczą, budowlaną, handlową lub
usługową w celach zarobkowych.
Przez przedsiębiorcę należy rozumieć spółki jawne, spółki partnerskie, spółki
komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
spółki akcyjne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe,
przedsiębiorców określonych w przepisach o zasadach prowadzenia na terytorium Polski
działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne
i fizyczne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby prawne, jeżeli wykonują
działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do stowarzyszeń, innych organizacji
społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, oddziały
przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Polski, główne oddziały
zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
Przedsiębiorca musi spełniać cztery warunki:

powinien prowadzić własną działalność gospodarczą,

być osobą zarządzającą własną firmą i głównym decydentem,

być zorientowaną na zysk,

ponosić ryzyko i odpowiedzialność [Gruszecki 1991].
O byciu prawdziwym przedsiębiorcą stanowi innowacyjność i szukanie nowatorskich
zastosowań w swojej działalności [Drucker 1992].
Przedsiębiorca jest określany jako twórca, innowator, „konstruktywny destruktor”, który
„burzy” równowagę ekonomiczną i w ten właśnie sposób tworzy warunki nowego rozwoju
gospodarczego [Schumpeter 1969]. Oferowanie nowych produktów, wprowadzanie nowych
technologii i metod produkcji, kreowanie nowych rynków, odkrywanie nowych sposobów
rozszerzania podaży istniejących zasobów oraz reorganizowanie istniejących
przedsiębiorstw stanowią kryteria stanowiące, czy kogoś możemy nazwać przedsiębiorcą.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Ćwiczenie nosi nazwę „Dziewięć kropek” [Aleksander 2010]. Rysujemy na kartkach
flipchartu kombinację dziewięciu kropek. Zadaniem uczestników jest połączenie
wszystkich tych kropek linią łamaną składającą się z 4 odcinków, rysowaną bez
odrywania ręki. W ćwiczeniu podkreślamy znaczenie kreatywności w podejściu do
rozwiązywania problemów i odkrywania nowych możliwości i zastosowań przedmiotu.
Pokazujemy, że kreatywność jest ważną cechą przedsiębiorcy.
Czas trwania: 10 minut
. . .
. . .
. . .
rozwiązanie
2.
To ćwiczenie nosi nazwę „Łańcuch” [Aleksander 2010]. Jego celem jest pokazanie
znaczenia wspólnej pracy. Uczestnicy otrzymują paski papieru (ok. 3 cm szerokości i 25
cm długości), mazaki i kredki. Mają je ozdobić. Prowadzący pyta, co mogą zrobić ze
swojego paska. Pomysły zapisujemy na tablicy. Następnie rozdajemy zszywacze, klej i
taśmę klejącą i uczestnicy wspólnie przygotowują dzieło. Pytamy, co teraz mogą zrobić z
tym łańcuchem. Zapisujemy na tablicy. Okazuje się, że teraz pojawia się więcej
pomysłów na wykorzystanego tego łańcucha. Podkreślamy, że dzięki współpracy mogą
uzyskać lepsze efekty.
Czas trwania: 20 minut
Literatura dodatkowa:
1. Domurat A., O motywacji przedsiębiorczości i jej percepcji wśród przedsiębiorców w: E. Aranowska,
M. Goszczyńska [red.], Człowiek wobec wyzwań i dylematów współczesności, Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 133-155.
2. Falkowski A., Tyszka T., Psychologia zachowań konsumenckich, GWP, Gdańsk 2001.
3. Goszczyńska M., Górnik-Durose M. [red.], Psychologiczne uwarunkowania zachowań ekonomicznych.
Przedsiębiorczość – Pieniądze – Konsumpcja, Difin, Warszawa 2010.
4.
Jaremczuk K. [red.], Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości – szanse i zagrożenia, Państwowa
Szkoła Wyższa Zawodowa, Tarnobrzeg 2003.
Cechy osób przedsiębiorczych
Na każdym z etapów prowadzenia działalności, przedsiębiorca potrzebuje pewnych
zasobów o charakterze psychologicznym i społecznym. Należy podkreślić, że nie tylko ważne
jest posiadanie kapitału finansowego jako jedynego gwaranta powodzenia, ale niezbędne są
także odpowiednie cechy i nastawienie, które będą sprzyjały zaangażowaniu w działanie
i wytrwałości nawet w trudnych sytuacjach. To właśnie predyspozycje osobowościowe, które
składają się na tzw. kompetencje miękkie, decydują w dużym stopniu o powodzeniu
w zakładaniu i prowadzeniu własnej firmy.
Ważnymi czynnikami, które mogą wyzwalać inicjatywę założenia własnej firmy, są:
wyższe wykształcenie, wiedza z danej branży, doświadczenie w prowadzeniu firmy
i posiadanie osób będących przedsiębiorcami w najbliższym otoczeniu czy najbliższej
rodzinie, którzy są swego rodzaju pozytywnymi wzorami dla innych i zachęcają do bycia
przedsiębiorcą.
Portret przedsiębiorcy
Na podstawie licznych badań można nakreślić portret przedsiębiorcy i stworzyć listę
cech go charakteryzujących. Do cech, które mogą wspierać osobę w osiąganiu sukcesu
w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej należą:





motywacja osiągnięć,
kreatywność i innowacyjność,
skłonność do ryzyka,
wewnętrzne poczucie kontroli,
potrzeba niezależności,


samoocena, poczucie własnej wartości i skuteczności,
nadzieja na sukces.
Istotnym elementem jest samoocena, którą można określić jako przekonanie o własnej
wartości. Posiada w sobie komponent emocjonalny i wyraża zadowolenie z siebie jako osoby
wartościowej. Osoby o wysokiej samoocenie lepiej radzą sobie w życiu i osiągają więcej
sukcesów w porównaniu z osobami, które mają ten sam poziom umiejętności, ale niższym
poziom samooceny. Następnym źródłem siły i wytrwałości jest nadzieja na sukces. Nadzieja
jest przekonaniem, że mimo przeciwności znajdę rozwiązanie (umiejętność znajdowania
rozwiązań) i że jestem wytrwały (siła woli). Wytrwałość jest kluczem do osiągania sukcesu
i kontynuowania realizacji celu pomimo pojawiających się przeszkód. Przekonanie o własnej
skuteczności jest podobne do wspomnianych powyżej przekonań o sobie, ale pokrywa jak
gdyby inny aspekt. Przekonanie to wyraża wiarę we własne umiejętności, że potrafimy coś
robić. Bardziej specyficzne przekonanie o własnej skuteczności przedsiębiorczej ujmuje
wiarę w swoje umiejętności jako przedsiębiorcy. Odnosi się do przekonań w zakresie
posiadanych kompetencji w obszarze finansowym, księgowym, zarządzaniu, które związane
są z prowadzeniem własnej firmy. Wszystkie te przekonania wpływają pozytywnie na
podejmowane działania.
W prowadzeniu usług turystycznych ważną właściwością jest też proaktywność. Osoba
proaktywna próbuje wpływać na otoczenie, poszukuje możliwości poprawienia warunków,
wyprzedza pewne wydarzenia, wyróżnia ją kreatywność, chęć zmian. Nie czeka biernie,
wykazuje inicjatywę, poszukuje możliwości realizowania własnych pomysłów, niejako
kreuje rzeczywistość, dopasowując ją do swoich potrzeb. Przekładając tę umiejętność na
branżę turystyczną, osoba proaktywna będzie poszukiwała, jakie produkty cieszą się
popularnością, będzie modyfikowała aktualne usługi na takie, aby lepiej zaspokajały potrzeby
klientów.
Wśród cech psychologicznych charakteryzujących ludzi prowadzących z sukcesem
własną działalność wymienia się również poczucie wewnętrznej kontroli. Jednostka, która
ma wewnętrzne umiejscowienie kontroli jest przekonana, że to od jej działań zależy wynik
jej pracy, widzi przełożenie swojego zaangażowania na efekt, czyli dostrzega zależność
między swoim działaniem a efektem.
Wymienione powyżej cechy stanowiące swego rodzaju kapitał psychologiczny, chronią
przed działaniem stresu, dodają osobie sił i zapewniają wytrwałe działanie nakierowane na
osiągnięcie celu.
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Ćwiczenie to nosi nazwę „Portret przedsiębiorcy”. Osoby w grupie zostają podzielone na 4
mniejsze zespoły. Dwa zespoły mają za zadanie wypisać cechy przedsiębiorcy, które mogą
sprzyjać osiąganiu sukcesu w prowadzeniu firmy, a dwie pozostałe mają zidentyfikować
cechy przedsiębiorcy, które mogą go blokować i utrudniać prowadzenie własnej firmy. W
kolejnym etapie trener zapisuje na kartkach flipchartu spostrzeżenia osób w grupie.
Zadanie to daje refleksję, które cechy warto w sobie rozwijać jako osoby prowadzącej
własną działalność agroturystyczną.
Czas trwania: 20 minut.
2. Jako kontynuację pierwszego zadania, każda z osób w drugim ćwiczeniu otrzymuje
kartkę, która przedstawia schemat SWOT w odniesieniu do niej jako przedsiębiorcy. Ma za
zadanie odnieść swoją obecną sytuację, uwzględnić swoje predyspozycje i słabości,
i wypełnić poszczególne pola. Propozycja schematu jest przedstawiona poniżej. Każda
z osób ma kilka minut na wypełnienie. Nie musi to być omawiane na forum grupy, trener
tylko pyta, czy ktoś ma ochotę podzielić się swoimi przemyśleniami.
Czas trwania: 15 minut.
JA JAKO PRZEDSIĘBIORCA
moje mocne strony
moje słabe strony
szanse, możliwości
zagrożenia
Motywy do podjęcia własnej działalności gospodarczej
Osoby przy podejmowaniu decyzji o zakładaniu działalności gospodarczej kierują się
różnymi motywami i potrzebami. Wśród najczęstszych motywów podejmowania działań
przedsiębiorczych wymienia się potrzebę niezależności w pracy, czyli elastyczność pracy
i możliwość zarządzania własnym czasem, sukces finansowy, czyli bezpieczeństwo
finansowe oraz wysokie zarobki, realizację celów osobistych, innowacyjność, uznanie
społeczne, role społeczne rozumiane jako kontynuowanie tradycji rodzinnych, a także
potrzebę osiągnięć [Birley, Westhead 1994]. W tym kontekście warto wspomnieć o piramidzie
potrzeb Maslowa, która wskazuje, że potrzeby człowieka można umieścić hierarchicznie,
gdzie na dole znajdować się będą te najbardziej podstawowe, w tym o charakterze
fizjologicznym, potem znajdują się kolejno poczucie bezpieczeństwa, miłość i przynależność,
szacunek i uznanie oraz samorealizacja. Bez zaspokojenia potrzeb niższego rzędu nie jest
możliwe przesunięcie się do kolejnych szczebli rozwoju i człowiek nie funkcjonuje
prawidłowo. Piramidę tę można także odnieść w kontekście prowadzonej firmy, czyli jakie
potrzeby są w pracy przedsiębiorcy tymi najbardziej podstawowymi i które powstają w
dalszym etapie rozwoju firmy.
Wiedza o potrzebach człowieka może również posłużyć w przypadku prowadzenia
własnej działalności agroturystycznej w odniesieniu do potrzeb klienta i możliwości jego
zaspokojenia. Przykładowy sposób zastosowania teorii potrzeb Maslowa do branży
agroturystycznej znajduje się w studium przypadku opisanym poniżej.
Tab. 2. Potrzeby w odniesieniu do usług agroturystycznych
Potrzeby wg
teorii Maslowa
potrzeby
fizjologiczne
potrzeby
bezpieczeństwa
potrzeby
przynależności
i miłości
Stan niedoboru
Stan pożądany
- negatywny wpływ rozwoju
cywilizacyjnego na człowieka
poprzez:
- zanieczyszczenie środowiska,
- hałas,
- nadmierne zagęszczenie,
- brak czystego powietrza,
terenów zielo nych.
- zagrożenie zamachami
terrorystycznymi, zamieszki,
- poczucie zagrożenia, te
wszystkie elementy mogą
obniżać zainteresowanie
turystów danym miejscem.
- rosnące poczucie
osamotnienia,
- brak czasu na budowanie
i wzmacnianie relacji w pracy,
w grupie, w rodzinie,
- zwłaszcza osoby starsze
mogą być narażone na izolację
i zmniejszającą się liczbę
relacji interpersonalnych
i okazji do ich zawierania.
- zwiększająca się rola wypoczynku na terenie
zielonym, ekologicznym,
- potrzeba wypoczynku, który pozwala
zregenerować siły fizyczne i psychiczne,
zapewnia aktywność.
- zapewnienie przyjaznego, przewidywalnego
środowiska, gdzie turysta będzie czuł się
bezpieczny,
- oczekiwania wobec zachowania standardów
bezpieczeństwa na terenie parkingów
strzeżonych, monitoringu,
- w czasie odpoczynku ważne jest
zapewnienie możliwości wspólnego przebywania, wspólnej aktywności,
- położenie nacisku na integrację w grupie, na
wspólne przeżycia, które łączą i wzmacniają
więzi,
- potrzeba organizowania konferencji, szkoleń, wyjazdów szkolnych, które poprawią
jakość relacji między pracownikami,
przełożonymi, uczniami, rodziną, itd.,
- wyjazd staje się okazją także dla osób
starszych do podtrzymania czy nawiązania
potrzeby szacunku
potrzeby
samorealizacji
- traktowanie klientów jako
anonimowych, bez
uwzględnienia ich potrzeb,
wysłuchania oczekiwań,
zwracanie się bez szacunku,
traktowanie bez
poszanowania godności osób,
- zwłaszcza turyści, którzy są
przedstawicielami odmiennej
rasy mogą czuć się narażeni na
stereotypowe traktowanie
i uprzedzenia.
- brak odpowiedniej
stymulacji, niedopasowanie
oferty do potrzeb estetycznych
i poznawczych.
nowych relacji, do ponownego spotkania
z tym samym personelem, co zapewni im też
poczucie bezpieczeństwa.
- klienci korzystający z usług
agroturystycznych powinni się czuć jako
ważni, ich potrzeby powinny być
uwzględniane, klienci zadowoleni będą
powracać do miejsca, gdzie czuli się jako
oczekiwani gości, przyjaciele, znajomi,
- traktowanie wszystkich z należytą kulturą
niezależnie od ich wieku, statusu,
wykształcenia czy pochodzenia.
- zapewnienie różnorodnej oferty bogatej
w atrakcje dla różnych grup wiekowych
- stwarzanie możliwości rozwoju
osobowościowego, intelektualnego,
- dostęp do atrakcji kulturowych, informacje o
wystawach, muzeach, czy innych okolicznych
zabytkach.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Zdebski J., Psychologia rynku turystycznego w: G.
Gołembski (red.), Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa, 2002.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Poproś uczestników o opracowanie drabiny potrzeb przedsiębiorcy. Ćwiczenie to daje
osobom możliwość wglądu w swoje potrzeby i związane z nimi cele, a także pozwala
określić środki do osiągnięcia tych celów. Ćwiczenie należy wykonać w zespołach 3-4
osobowych.
Czas trwania: 15 minut.
Bariery związane z pracą na własny rachunek
W literaturze przedmiotu najczęściej wśród barier związanych z pracą na własny
rachunek wymienia się niestabilny system prawny, system podatkowy, brak możliwości
finansowych, niedostosowanie prawa pracy do warunków funkcjonowania firmy, szara
strefa, nieuczciwa konkurencja, wysokie koszty kredytów, problemy z rejestracją firmy.
Do głównych barier rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich zalicza się
[Bariery instytucjonalne 2012]:
 słabość otoczenia zewnętrznego, które nie sprzyja w wystarczającym stopniu
zakładaniu i prowadzeniu małych i średnich przedsiębiorstw,
 niski poziom integracji i koordynacji programów wsparcia oraz ich silną
sektorowość,
 nastawienie w programach aktywizacji bezrobocia na ilość, nie jakość,
 biurokrację,
 niewystarczające działania, które mogłyby wyzwolić wewnętrzny potencjał
mieszkańców wsi,
 promowanie rozwiązań nie zawsze dostosowanych do rzeczywistych potrzeb
mieszkańców wsi.
Wśród barier można również wymienić te natury psychologicznej, kiedy to osoba
obawia się podjęcia decyzji o założeniu własnej firmy i tego, czy jej doświadczenie i wiedza
wystarczą, aby utrzymać się na rynku. Tego typu obawy są zwłaszcza obecne, gdy osoba po
raz pierwszy zakłada firmę. Istnieje też pewne ryzyko społeczne, gdyż osoby obawiają się,
jak ich otoczenie zareaguje w przypadku, gdy poniosą porażkę, a ich przedsiębiorstwo
zbankrutuje. Osoby mogą obawiać się, że ich status społeczny obniży się i mogą stać się
obiektem drwin ze strony innych osób. Częstą przeszkodą jest brak wiary w swoje
kompetencje. Jednostka może nie dostrzegać swoich zdolności czy nie doceniać swoich
osiągnięć. Samoocena jest wtedy nieadekwatna do realnych umiejętności osoby i taka osoba
funkcjonuje na niższym poziomie swoich umiejętności.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Ćwiczenie polega na wypisaniu listy 10 swoich osiągnięć. Z czego osoba jest zadowolona,
co jej się udało? W przypadku, gdy osoba ma problem z wykonaniem tego zadania, może
to wskazywać na obniżoną samoocenę. Trener może naprowadzić osobę, żeby w
codziennym życiu poszukała nawet drobnych rzeczy, które z powodzeniem wykonała.
Osoby w grupie zastanawiają się również nad korzyściami i zagrożeniami płynącymi
z prowadzenia własnej działalności agroturystycznej. W dalszym etapie na forum grupy
3.
prezentują swoje pomysły. Poszczególne pomysły zapisywane są przez prowadzącego
na flipcharcie.
W dalszym etapie zastanawiają się wspólnie w grupie nad możliwościami pokonania
ograniczeń i blokad, które utrudniają prowadzenie własnej działalności agroturystycznej.
Czas trwania: 45 minut.
Inicjatywy sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości
Klastry i inkubatory przedsiębiorczości
Do kluczowych czynników sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości należy otoczenie
instytucjonalne. Instytucje otoczenia biznesu służą pomocą w uruchamianiu działalności
gospodarczej, zwłaszcza w aspekcie doradztwa, szkoleń, wymiany informacji, udzielenia
porady, czy obsługi finansowej. Warto tu wspomnieć o ośrodkach i centrach wspierania
biznesu, agencjach i stowarzyszeniach wpierających rozwój przedsiębiorczości,
inkubatorach przedsiębiorczości, instytucjach finansowych i bankowych, funduszach
pożyczkowych czy też funduszach „venture capital” związanych z inwestycjami
podwyższonego ryzyka [Brodzińska 2006].
Inkubatory przedsiębiorczości to organizacje, których działanie skierowane jest
głównie do osób rozpoczynających swoją działalność w ramach sektora MŚP. Często
w ramach ich usług znajduje się prowadzenie księgowości, wsparcie biurowe, porady
prawne, możliwość wymiany informacji z innymi podmiotami, obecność w sieci wsparcia.
Osoby, które chcą założyć własną firmę, nie muszą jej rejestrować w urzędzie. Działają pod
osobowością prawną inkubatorów przedsiębiorczości.
Klaster oznacza wiązkę przemysłową lub też regionalne czy krajowe skupisko firm.
Często jest to inicjatywa oddolna, sami przedsiębiorcy chcą założyć organizację, która daje
szansę na rozwój ich firm. Osoby działające w jednej branży zrzeszają się w ramach tej
organizacji i nawiązują współpracę w zakresie dystrybucji towarów, usług, marketingu,
promocji, wymiany informacji. W szybkim czasie pozwalają osobom na wymianę informacji,
doświadczeń, mogą dowiedzieć się więcej o nowych trendach, o segmencie, do którego
kierują swoje usługi. W dłuższej perspektywie klastry dają przedsiębiorcom możliwość
podniesienia innowacyjności swojej firmy, sprzyjają zwiększeniu konkurencyjności firm
zrzeszonych w ramach klastra i wzmocnieniu ich pozycji na rynku. W ramach wspierania
przedsiębiorczości powoływane są także izby i stowarzyszenia gospodarcze, reprezentujące
interesy przedsiębiorców wobec zewnętrznych instytucji, których działanie wpływa na
funkcjonowanie zrzeszonych firm. Izba jest samodzielną organizacją gospodarczą, która
wspiera interesy podmiotów należących do niej. Innym ważnym elementem promującym
przedsiębiorczość są targi, giełdy towarowe, czy też centra wystawiennicze. Ich głównym
zadaniem jest promocja usług i produktów, a także możliwość nawiązania współpracy.
Wśród inicjatyw sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości warto również wspomnieć
o powołaniu Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) (http://ksow.pl), której celem jest
„wsparcie wdrażania i oceny polityki w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz
identyfikacja, analiza, rozpowszechnianie oraz wymiana informacji i wiedzy w tym zakresie
wśród wszystkich zainteresowanych partnerów na poziomie lokalnym, regionalnym oraz
wspólnotowym”. Organizacja ta ma szerokie powiązania z sieciami europejskimi oraz
finansowana jest w sposób trwały z funduszy unijnych. Działalność KSOW jest nakierowana
na aktywizowanie społeczności wiejskiej, lokalnej i może służyć jako instytucja wspierająca
rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Między innymi wśród zadań, które sobie
stawia, jest przekazywanie dobrych praktyk i transfer wiedzy.
Wśród instytucji, które realizują programy wsparcia dla przedsiębiorczości na obszarach
wiejskich można wymienić:
 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego www.mrr.gov.pl
 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej www.mpips.gov.pl
 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl
 Bank Gospodarki Żywnościowej www.bgz.pl
 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości www.parp.gov.pl
 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Czy w Twoim otoczeniu znasz instytucje, które wspierają rozwój przedsiębiorczości,
zwłaszcza te na obszarach wiejskich?
Jaka forma pomocy byłaby w Twojej ocenie najbardziej przydatna przy zakładaniu
działalności?
Psychospołeczne uwarunkowania prowadzenia usług turystycznych
Usługi turystyczne można zdefiniować jako „wszystkie społecznie pożyteczne czynności
wykonywane dla zaspokojenia materialnych i niematerialnych (duchowych) potrzeb
turystycznych człowieka” [Gaworecki 2010]. Kluczem do osiągnięcia sukcesu w przemyśle
usług agroturystycznych jest dopasowywanie się do potrzeb klientów, spełnianie ich marzeń
i oczekiwań, a także umiejętność trafnego odczytywania nastrojów panujących na rynku
i elastyczne dopasowywanie się do wymogów.
Turystyka na przestrzeni lat podlegała wielu zmianom i wciąż powstają nowe jej formy.
Winiarski i Zdebski [2008] za European Tourism wymieniają kolejne zjawiska, które będą
miały decydujący wpływ na branżę turystyczną. Jednym z takich trendów są zmiany
demograficzne. Przede wszystkim można wymienić zjawisko starzenia się społeczeństwa.
Według sprawozdania Komisji Europejskiej szacuje się, że w 2060 r. niemal co trzeci
obywatel Unii Europejskiej będzie miał powyżej 65 lat [Europa się starzeje 2012]. Ta zmiana
będzie przekładała się na wzrost znaczenia w turystyce poczucia bezpieczeństwa. Osoby
będą stawiały jako priorytet bezpieczny transport, jego komfort, będą decydowały się na
oferty luksusowe z pełną obsługą. Z tym związany będzie również rozwój turystyki
medycznej, powstawanie coraz większej liczby ośrodków spa, wellness [Duda-Siefert 2010].
Również w tej grupie wiekowej możemy spodziewać się zwiększonego popytu na usługi
agroturystyczne. Zmiany społeczne dotyczą również młodego pokolenia. W związku
z odkładaniem w czasie decyzji o zakładaniu rodziny oraz wzrostem zamożności młodego
pokolenia, grupy osób w wieku od 16 do 35 roku życia stanowić będą ważną grupę
odbiorców oddziaływań turystycznych. Wśród tej grupy społecznej popularne stają się formy
turystyki związane z dostarczaniem ekscytujących wrażeń i niebezpieczeństw. Kolejny trend
to wzrost mobilności fizycznej, zawodowej i społecznej, związany jest z przemieszczaniem
się osób za pracą, a tym samym częściej zmienianym miejscem zamieszkania. Stałym
elementem pracy stały się też podróże służbowe.
Należy również zwrócić uwagę na wzrost poziomu życia i wykształcenia ludności, który
przejawia się w większym popycie na oferty bardziej kompleksowe, droższe, z szerokim
wachlarzem usług edukacyjnych czy kulturalnych. Coraz więcej pojawia się ofert warsztatów,
które nawiązują do regionalizmu, pokazują ludowy styl życia czy jakieś dawne obrzędy.
Popularnością cieszą się również wyjazdy połączone z rekonstrukcją wydarzeń
historycznych. Coraz więcej osób zainteresowanych jest taką „podróżą w przeszłość”
i uczestnictwem w życiu codziennym naszych przodków, przypatrywaniem się produkcji,
hodowli, uprawie w tamtych czasach. Tego typu sposoby uatrakcyjnienia pobytu turystów
mogą znaleźć swoje zastosowanie także w branży agroturystycznej. Oferta poszerzona
o wspomniane możliwości spędzenia wolnego czasu z pewnością przyciągnie wielu
turystów. W związku z pogłębiającą się potrzebą samorozwoju, większą świadomością
działań profilaktycznych i dbania o swoje zdrowie, coraz więcej organizowanych jest
wyjazdów połączonych z terapią naturalną, popularne stają się ośrodki wspomagania
zdrowia, relaksu, wspomniane spa i wellness, wczasy zdrowego odżywania czy odchudzania.
Zwiększa się potrzeba turystyki kreatywnej, która nakierowana jest na rozwijanie
umiejętności i formowanie osobowości. Usługodawcy w branży agroturystycznej również
mogą wdrożyć podobne rozwiązania, by przyciągnąć turystów.
Przy prognozach rozwoju turystyki należy również uwzględnić czynniki polityczne oraz
czynniki makroekonomiczne, jak na przykład wzrost poziomu dochodów obywateli, co
realnie przekłada się na wzrost zainteresowania podróżowaniem [Nowakowska 2002]. Kwestia
dochodów decyduje często o wyborze miejsca spędzania urlopu, długości pobytu, środku
komunikacji, wyborze zakwaterowania, posiłków, korzystania z dostępnych atrakcji.
Czynnikiem, który napędza lub hamuje rozwój działań i usług turystycznych, jest
wspomniana polityka turystyczna. Właściwa polityka, zapewniając odpowiednie zaplecze,
tworząc podstawy prawne, społeczne i przyjazne zasady regulacji, wpływa stymulująco na
branżę turystyczną. Wymogi wyznaczane polityką zapewniają rozwój niektórych ruchów
turystycznych – agroturystyki, turystyki edukacyjnej – czy poprzez dostępne udogodnienia
zapewnia dostęp ofert turystycznych dla wybranych grup społecznych – młodzieży,
studentów, emerytów.
Jako następny czynnik można wymienić zmianę stylu życia i większa świadomość
potrzeby wypoczynku dla regeneracji sił. Z związku z tym, że współcześnie zwiększa się
liczba godzin pracy, a tym samym osoby mają coraz mniej wolnego czasu, turyści preferują
częstsze, ale krótsze wyjazdu urlopowe i najlepiej typu all inclusive. Inną formą rozwoju
turystyki są także podróże motywacyjne i turystyka kooperacyjna. Zwiększa się świadomość
wartości wolnego czasu. Czas postrzegany jest – obok pieniądza – jako zasób, który należy
cenić i efektywnie wykorzystywać. Dlatego coraz większa liczba osób decyduje się aktywnie
spędzać czas poza pracą, chce realizować swoje marzenia i rozwijać zainteresowania. Modne
staje się pojęcie work life balance wyrażające się w zachowaniu równowagi pomiędzy życiem
zawodowym a prywatnym, czyli takim gospodarowaniu swoim czasem, aby nie zachwiać
proporcji w tych dwóch aspektach życia. Bliska temu nurtowi byłaby też coraz częściej
pojawiająca się potrzeba zwolnienia tempa życia. Coraz więcej osób decyduje się świadomie
na wyeliminowanie pośpiechu ze swojego życia i delektowanie się nawet drobnymi,
prozaicznymi czynnościami. Efektem tego jest zwiększające się zapotrzebowanie na te
usługi, które oferują możliwość wytchnienia i oddania kontemplacji nad otaczającym nas
światem.
Kolejną determinantą jest uprzemysłowienie terenów. Można tutaj nakreślić pewną
współzależność między tymi czynnikami. Przy zwiększającym się poziomie rozwoju
gospodarczego, gdy powstają duże aglomeracje miejskie, zwiększa się ruch uliczny, nasila
hałas, pogłębia zanieczyszczenie środowiska naturalnego, co zwrotnie wpływa na
pogłębiające się zmęczenie mieszkańców tychże terenów i nasila potrzebę wypoczynku z
dala od środowiska miejskiego i potrzebę korzystania z usług turystycznych. Dlatego
czynnikiem decydującym o popycie jest wzrost świadomości zdrowotnej i ekologicznej, co
wyraża się w większym zapotrzebowaniu na rekreację, aktywne formy spędzania czasu
wolnego, a także usług agroturystycznych. Ten ostatni trend wynikający z postępującego
zanieczyszczenia środowiska i ze zmian klimatycznych wpływa na wzrost zainteresowania
wypoczynkiem pozwalającym powrócić do natury. Tereny oferujące nieskażone zielone
miejsca będą przyciągały turystów, chcących wypocząć z dala od zgiełku miasta. Doskonałą
odpowiedzią na te potrzeby będzie oferta usług agroturystycznych, która to doskonale
wkomponowuje się w aktualne trendy na rynku. Dostarcza bowiem możliwości odpoczynku
wśród natury, w czystym, zielonym otoczeniu, gwarantuje domową i rodzinną atmosferą, co
kontrastuje z poczuciem anonimowości, które często pojawia się przy noclegach w hotelu.
Korzystny wpływ na zdrowie, możliwość wypoczynku z całą rodziną, w tym z dziećmi,
powinny być podkreślane w ofertach usług agroturystycznych.
Kolejno można wspomnieć o walorach i infrastrukturze turystycznej danego miejsca jako
determinantach popytu turystycznego. Niejednokrotnie ta wartość dodana przyciąga turystów
i stanowi ważne kryterium wyboru przy podejmowaniu decyzji o miejscu wyjazdu. Na
stworzeniu tego rodzaju wartości dodanej powinny skupić się osoby pracujące w branży
agroturystycznej. Można to zrobić na podstawie czterech właściwości tworzących
atrakcyjność turystyczną wymienianych przez Gołembskiego, czyli: walory turystyczne,
środowisko naturalne, działania w jego zakresie i dostępność komunikacyjna [Gołembski
2004]. Warto tutaj podkreślić choćby potrzebę tworzenia unikalnego charakteru kwater, przez
co miejsce to będzie odróżniane w świadomości turystów od innych. Walory danego regionu
mogą mieć charakter materialny lub niematerialnym. Specyficzny klimat, zasoby naturalne,
przyroda, zabytki, bogata infrastruktura, walory kulturowe – te wszystkie wymienione przy
dobrej promocji i łatwym dostępie dla turystów mogą stać się czynnikiem wyróżniającym
nasze miejsce na rynku agroturystycznym.
Do elementów kształtujących trendy w turystyce można zaliczyć: informatyzację
i wprowadzanie nowoczesnych technologii, globalizację, komercjalizację i tworzenie
sztucznych atrakcji [Zdebski 2002]. Z jednej strony w dobie rozwoju Internetu możliwość
sprawdzenia ofert i połączeń online, zakupu biletów ułatwia rozwój turystyki przez większą
dostępność informacji. Turysta może również przygotować się do wyjazdu, czytając różnego
rodzaju portale podróżnicze, ma też często sprecyzowane oczekiwania co do celu destynacji,
do atrakcji, jakie chciałby zobaczyć. Z drugiej strony stawia to większe wymagania dla osób
świadczących usługi turystyczne. Potrzebna jest tu pewna elastyczność przedsiębiorców
w branży turystycznej, a także śledzenie na bieżąco informacji dostępnych w Internecie, tak
by samemu kreować te informacje, a nie tylko być ich odbiorcą. Przedsiębiorca, także
w branży agroturystycznej, powinien też być świadomy roli Internetu, jaką odgrywa on
w promowaniu usług turystycznych.
Kolejnym czynnikiem, który stawia nowe wyzwania w dziedzinie turystyki, jest
postępująca globalizacja. Przede wszystkim jej wpływ sprawia, że usługi i oferty stają się
podobne niezależnie od kraju. Taka wprowadzana standaryzacja usług pozwala na
zapewnienie ich jakości na zbliżonym poziomie, a przez to spełnienie oczekiwań klienta
w taki sposób, do jakiego jest przyzwyczajony. Ponadto komercjalizacja jest czynnikiem,
który wpływa na kształt turystyki. Staje się ona produktem sprzedaży, gdzie liczy się
opakowanie i dobra promocja, aby przyciągnąć turystów. Świadczona usługa staje się
przedmiotem obustronnej umowy na zasadzie kupna – sprzedaży. Nowym zjawiskiem jest
też tworzenie sztucznych atrakcji. W celu przyciągnięcia turystów w dane miejsce tworzy się
dodatkowe atrakcje, które są w pełni wytworem człowieka i mają stanowić dodatkowy atut
przyjazdu w dane miejsce. Za przykład mogą tu służyć wszelkie odnowy i zabiegi oferowane
w spa, których liczba stale wzrasta w miejscowościach wypoczynkowych. Taka forma relaksu
i odnowy biologicznej jest wartością dodaną i pozwala turystom znaleźć wypoczynek także
przy niesprzyjającej aurze. Podobnie osoby działające w branży agroturystycznej mogą
pomyśleć nad wzbogaceniem swojej oferty o tego typu możliwości spędzenia wolnego czasu,
co uatrakcyjni pobyt wczasowiczów.
W usługach turystycznych coraz większe znaczenie przypisuje się czynnikom
emocjonalnym [Zdebski 2002]. Dlatego elementem stałym stają się atrakcyjne możliwości
spędzania czasu wolnego, które dodatkowo poza okazją do wypoczynku, dają możliwość
sprawdzenia swoich umiejętności i dostarczają ekscytujących przeżyć emocjonalnych.
Ciekawą formą wypoczynku stają wyjazdy tematyczne. Uczestnicy tego typu wyjazdów mają
możliwość poznać lub pogłębić wiedzę z zakresu interesujących ich zagadnień. Mogą to być
podróże szlakiem znanych osób, czy też zwiedzanie miejsc znaczących w historii czy
kulturze. Wyjazdy w celu rozwijania zdolności kulinarnych połączone ze zwiedzaniem
ciekawych miast, np. wyjazd do winiarni wraz z kursem smakowania wina, to jedna z
możliwych odpowiedzi na potrzebę wartościowego spędzania czasu wolnego. Tego typu
wyjazdy zaspokajają jednocześnie potrzeby poznawcze, estetyczne, jak i sprzyjają rozwojowi
osobowości. Dużym zainteresowaniem cieszą się również obozy czy kolonie oferujące
dzieciom i młodzieży kursy tematyczne, nakierowane na umiejętności językowe, pasje
fotograficzne, malowanie, taniec. Tego typu wyjazdy również stanowią interesującą
alternatywę, a tym samym są skierowane do konkretnej grupy odbiorców.
Przyglądając się tym czynnikom, widzimy, z jakimi zmianami muszą liczyć się osoby
pracujące w branży turystycznej. Jest to działalność stricte związana z trendami społecznymi
i żeby sprostać wyzwaniom, jakie stawia jej społeczeństwo, osoby muszą uważnie śledzić te
kierunki rozwoju. Zgodnie z teorią dopasowania, im lepsze przystosowanie naszej oferty do
potrzeb, tym na większy sukces może osoba liczyć.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
3.
Wymień 5 najważniejszych zmian społecznych, które wpływają na kształt turystyki.
Prowadzący proponuje grupie zastanowić się na możliwościami dopasowania swojej
oferty usług agroturystycznych do potrzeb turystów i zachodzących zmian społecznych.
Ćwiczenie nosi nazwę kampania reklamowa. Prowadzący dzieli uczestników na małe
grupy i daje im do dyspozycji plansze i mazaki. Każda grupa wybiera jedno zagadnienie
spośród tych poruszanych na szkoleniu. Następnie tworzy reklamę promującą to
zagadnienie, jako bardzo ważne lub wymieniają jego korzyści. Prowadzący podkreśla
dowolność i kreatywność w wykonaniu zadania. W dalszym etapie prezentują swoje
efekty na forum grupy.
Czas trwania: 45 minut
Literatura dodatkowa:
1.
2.
Gołembski G. [red.], Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa 2002.
Przecławski K., Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Kraków 1996.
3. Wyrzykowski J., Marak J. [red.], Turystyka w ujęciu dyscyplinarnym, Wyższa Szkoła Handlowa,
Wrocław 2010.
M1.J2. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Treści kształcenia
-
-
-
Działalność gospodarcza i jej rodzaje
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
Koncesje, zezwolenia i regulo wana działalność
gospodarcza
Prawo pracy
Prawo podatkowe
Wybrane regulacje prawne dotyczące działalności
w zakresie turystyki wiejskiej i agroturystyki:
umowy cywilnoprawne,
ochrona praw klienta,
funkcjonowanie biur podróży,
przepisy prawne dotyczące hotelarstwa,
ubezpieczenia w turystyce,
pilotaż wycieczek i przewodnictwo turystyczne,
przepisy prawa budowlanego i wymagania
przeciwpożarowe dotyczące wiejskiej bazy
noclegowej,
wymagania sanitarne w turystyce wiejskiej
i agroturystyce,
bezpieczeństwo i higiena pracy w obiektach turystyki
wiejskiej, a szczególnie w gospodarstwach
agroturystycznych,
przepisy prawa dotyczące turystyki międzynarodowej.
Środki dydaktyczne
Podręczniki, kodeksy i inne zbiory
przepisów prawnych, statuty, regulaminy,
wzory umów, prezentacje multimedialne
dotyczące przepisów prawnych
regulujących działalność w zakresie
agroturystyki i turystyki wiejskiej.
Kształcenie powinno odbywać się
w pracowni wyposażonej w odpowiednie
środki dydaktyczne oraz komputery
z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Zastosowana metoda
Działalność gospodarcza i jej
rodzaje
Ustawa o swobodzie
działalności gospodarczej
Koncesje, zezwolenia
i regulowana działalność
gospodarcza
Prawo pracy
Wykład, dyskusja
Prawo podatkowe
Wykład
Wybrane regulacje prawne
dotyczące działalności w
zakresie turystyki wiejskiej
i agroturystyki
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
Wykład
Wykład, ćwiczenia
(aktywizacja
uczestników)
Wykład, dyskusja
Materiały dydaktyczne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe
Prezentacje multimedialne,
akty prawne
Prezentacje multimedialne,
akty prawne
Prezentacje multimedialne,
akty prawne
Prezentacje multimedialne,
akty prawne
Prezentacje multimedialne,
akty prawne
Czas
realizacji
25 min.
25 min.
1 godz.
15 min.
15 min.
1,h godz.
Prawo gospodarcze i jego źródła
Dziedziną prawa regulującą działalność gospodarczą w Polsce jest prawo gospodarcze,
stanowiące ogół norm prawnych dotyczących funkcjonowania gospodarki oraz stosunków
gospodarczych pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi. Określenie to obejmuje zarówno
prawo gospodarcze prywatne, jak i prawo gospodarcze publiczne, jednakże często bywa
synonimem publicznego prawa gospodarczego.
W Polsce za źródła prawa gospodarczego uważa się m.in. następujące akty prawne:
 Prawo Unii Europejskiej,
 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Kodeks cywilny w księdze I reguluje podstawowe zagadnienia dotyczące uczestników obrotu
gospodarczego (profesjonalnego), a w księdze II i III czynności podejmowane przez te
podmioty w obrocie,
 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037,
z późn. zmianami) regulujący tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie,
łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych (art. 1 k.s.h.). W aktualnym stanie
prawnym kodeks spółek handlowych jest więc aktem prawnym odnoszącym się do działania w
obrocie szczególnej grupy przedsiębiorców (podmiotów gospodarczych), jakimi są spółki
prawa handlowego,
 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173 poz.
1807), regulująca zasady podejmowania, wykonywania oraz zakończenia działalności
gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz. U.
z 1997 r. Nr 121, poz. 769),
 Ustawa z dnia 22 grudnia 1995 r. o wydawaniu "Monitora Sądowego i Gospodarczego"
(Dz. U. z 1994 r., Nr 71, poz. 131), na mocy tej ustawy utworzony został ogólnopolski dziennik
urzędowy, przeznaczony do publikacji danych o przedsiębiorcach wymaganych przepisami
ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz przepisami innych ustaw, w szczególności
kodeksem spółek handlowych.
Bezpłatną bazą aktów prawnych jest Internetowy system aktów prawnych znajdujący
się na stronie internetowej Sejmu RP, pod adresem http://isap.sejm.gov.pl.
Najważniejszymi przepisami prawa regulującymi świadczenie usług turystycznych na
terenach wiejskich są:
 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. 1997, nr 133, poz.884),
 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173 poz.
1807),
 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie
obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie ( Dz.U.
z 2004 r. nr 188 poz. 1945),
 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U.
z 1974 r. nr 14 poz. 85 ),
 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 1997 r. nr 133 poz.
883),
 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz. U.
z 1997 r. Nr 121, poz. 769),
 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie opłat
związanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego ( Dz.U. z 2001 r. nr 72, poz 751).
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Trener prowadząc zajęcia w sali wyposażonej w komputery z dostępem do Internetu
dzieli uczestników szkolenia na 4 zespoły, których zadaniem jest wyszukanie we
wskazanym powyżej Internetowym systemie aktów prawnych odpowiedniej, wskazanej
przez trenera ustawy; celem ćwiczenia jest wypracowanie nawyku korzystania z tej
bazy, za każdym razem, gdy pojawia się konieczność sprawdzenia aktualności
poszczególnych przepisów oraz uzyskanie swobody korzystania z niej.
Działalność gospodarcza i jej rodzaje
Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało w Ustawie z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 173 poz. 1807)
wraz z przepisami wprowadzającymi tą ustawę (Dz.U. Nr 173 poz. 1808). Zgodnie z ustawą
(art. 2), działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana,
handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,
a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Istotą tej
działalności jest przede wszystkim jej zarobkowy charakter i ciągły sposób wykonywania.
Działalność gospodarcza prowadzona przez rolników w gospodarstwach rolnych została
wyłączona spod regulacji Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, bowiem art. 3 tejże
regulacji przewiduje wyjątek, który brzmi: „przepisów ustawy nie stosuje się do działalności
wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt,
ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa, i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowanych
pokojów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług
związanych z pobytem turystów[…]”.
Ustawa definiuje pojęcie przedsiębiorcy. I tak zgodnie z art. 4 Ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej:
„1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną –
wykonująca we własnym imieniu.
2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej
przez nich działalności gospodarczej”.
Istotnym jest, aby zdefiniować w tym miejscu również pojęcia, które nie pojawiają się
w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, a które ze względu na charakter
działalności związanej z agroturystyką są kluczowe, a mianowicie pojęcia rolnik czy
gospodarstwo rolne. Pojęcia te wynikają bezpośrednio z definicji zawartych w innych aktach
prawnych. I tak:
1)
gospodarstwo rolne – jego definicja została umieszczona w
a) Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), w art.
55, w brzmieniu:
„ za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub
ich częściami, urządzeniami i inwentarzem , jeżeli stanowią lub mogły stanowić
zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem
gospodarstwa rolnego”,
b) Ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U.1984 Nr 52 poz. 268), w art.
2 pkt 1.:
„za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, o łącznej powierzchni przekraczającej
1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu
osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki,
nieposiadającej osobowości prawnej”,
2)
rolnik – to pojęcie zdefiniowane zostało w Ustawie z dnia 10 grudnia 1990 r.
o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008 nr 50 poz.291), w brzmieniu:
„za rolnika uważa się pełnoletnią osobę fizyczną zamieszkującą i prowadzącą na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność
rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również
w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty
prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia,
3)
działalność rolnicza – działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej,
w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.
Działalność gospodarczą można wykonywać w różnych formach. Wyróżniamy:
1. indywidualną działalność gospodarczą,
2. spółdzielnie,
3. spółki, a wśród nich:
 spółki osobowe (cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),
 spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna),
4. przedsiębiorstwa państwowe,
5. fundacje (zapisy dotyczące działalności fundacji reguluje ustawa o fundacjach z 6 kwietnia
1984 r. z późniejszymi zmianami),
6. stowarzyszenia (podstawą prawną funkcjonowania stowarzyszenia jest ustawa
z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, z późniejszymi zmianami).
Podstawową formą działalności gospodarczej jest indywidualna działalność
gospodarcza polegająca na samozatrudnieniu.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Poproś grupę o wskazanie jakie przepisy prawa regulują definicję działalności
gospodarczej.
Czy ustawa o swobodzie działalności gospodarczej reguluje działalność rolnika w sferze
agroturystyki?
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
Analiza przepisów Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (w skrócie SDG) nie
pozostawia wątpliwości, co do opisanego powyżej wyłączenia stosowania przepisów
w stosunku do działalności agroturystycznej. Należy jednak mieć na względzie rzeczywiście
wykonywaną działalność agroturystyczną, a więc taką, która stanowi dodatkowe źródło
dochodów dla rolników prowadzących działalność rolniczą. Jednocześnie nie można uznać za
wyłączoną spod rygorów powyższej ustawy działalność polegającą na turystyce, związanej
z terenem wiejskim, ale niebędącej wiążącej się z gospodarstwem rolnym. Ograniczenia
związane z omawianą ustawą mają na względzie nade wszystko ważny interes publiczny.
Koncesje, zezwolenia i regulowana działalność gospodarcza
Działalność w zakresie turystyki spotyka się z licznymi regulacjami. Mogą one objawiać
się w postaci koncesji lub regulowanej działalności gospodarczej, w ramach której mamy do
czynienia z :
 wpisem do rejestru działalności regulowanej (dotyczy działalności
organizatorskiej w sferze turystyki),
 zezwoleniami,
 licencjami,
 zgodami.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje, iż wykonywanie i zakończenie
działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem
warunków określonych przepisami prawa. Jednocześnie ta sama ustawa uzależnia
prowadzenie działalności gospodarczej w pewnych obszarach od uzyskania koncesji, jak
również od uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej. Szczegółowy zakres
i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu określają
przepisy oddzielnych ustaw. Warto natomiast wspomnieć, iż w zakresie szeroko rozumianej
turystyki uzyskania koncesji wymaga działalność gospodarcza w zakresie przewozów
lotniczych [Ustawa o swobodzie 2012].
Działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej i wymagającej uzyskania wpisu w rejestrze organizatorów turystyki
i pośredników turystycznych jest działalność w zakresie organizowania imprez turystycznych
oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług
turystycznych.
Działalność regulowana jest to działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga
spełnienia szczególnych warunków określonych przepisami prawa. Zatem organizowanie
imprez turystycznych, jak również pośredniczenie na zlecenie klientów w zawieraniu umów
o świadczenie usług turystycznych wymaga od przedsiębiorcy odpowiedniego zezwolenia.
Organem właściwym do wydania takiego zaświadczenia jest wojewoda. Przedsiębiorca zatem
chcący prowadzić tego rodzaju działalność zobligowany jest do spełnienia odpowiednich,
wskazanych przepisami prawa warunków.
Rejestr działalności regulowanej prowadzony jest przez wojewodę właściwego ze
względu na siedzibę przedsiębiorcy. Wpisu do rejestru dokonuje się na podstawie wniosku
przedsiębiorcy ubiegającego się o tenże wpis [Mikołajewicz 2011].
Świadczenie usług turystycznych zawierające ofertę usług złożonych, które obejmuje
kilka świadczeń, nie zawsze będzie wymagało zezwolenia, np. w przypadku usług noclegów
i żywienia w jednym obiekcie, uznaje się, że jest to jedna usługa hotelarska.
Świadczenie przez rolnika w ramach gospodarstwa agroturystycznego kilku usług
łącznie, np. noclegu, wyżywienia oraz „innych usług związanych z pobytem turysty”
w gospodarstwie rolnym, w oparciu o art. 3 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
nie nosi znamion działalności gospodarczej.
Specjalnych uprawnień nie wymaga również okazjonalne prezentowanie gościom
okolicznych atrakcji przez właścicieli gospodarstw agroturystycznych, szczególnie
nieodpłatnie, pomimo iż usługi przewodnika turystycznego wymagają ubiegania się
o stosowne uprawnienia.
Istotnym udogodnieniem dla osób podejmujących działalność agroturystyczną osobiście,
bez zatrudniania pracowników, jest brak obowiązku zgłaszania tej działalności do ewidencji
gospodarczej. Warunkiem koniecznym jednakże jest, aby ilość pokojów przeznaczonych na
wynajem nie przekroczyła pięciu (nie wliczając w to pomieszczeń wspólnych takich jak
salonik, kuchnia).
Zgodnie z definicją określoną w Ustawie o usługach turystycznych, za usługi turystyczne
uznaje się: usługi hotelarskie, usługi przewodnickie, organizowanie imprez turystycznych,
wycieczek oraz innych usług świadczonych turystom lub odwiedzającym.
Usługi hotelarskie to krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań,
pokojów, miejsc noclegowych, a także miejsc na ustawianie przyczep samochodowych,
namiotów oraz świadczenie obrębie tych obiektów usług z tym związanych.
Usługi hotelarskie mogą być świadczone w obiektach:
1. hotelarskich – spełniających wymagania co do wielkości, wyposażenia oraz zakresu
świadczonych usług, ustalone dla rodzaju i kategorii, do których obiekt został
zaszeregowany oraz wymagania sanitarne, przeciwpożarowe, budowlane;
2. innych obiektach spełniających minimalne wymagania co do wyposażenia oraz wymagania
sanitarne, przeciwpożarowe, budowlane. Za inne obiekty uważa się również
wynajmowane przez rolników pokoje i miejsca na ustawianie namiotów w prowadzonych
przez nich gospodarstwach rolnych.
Zgodnie z art. 43 ust 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych
(Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 z późniejszymi zmianami) nazwy rodzajów, o których
mowa w art. 36 (w tym: hotel, motel, pensjonat, schronisko, schronisko młodzieżowe,
dom wycieczkowy, kemping, pole biwakowe) i oznaczenia kategorii obiektów
hotelarskich (art. 37 ww. ustawy), podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane
wyłącznie w odniesieniu do obiektów hotelarskich w rozumieniu ustawy o usługach
turystycznych, tj. obiektów, dla których marszałek województwa (do dnia 31 grudnia 2005 r.
wojewoda), właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu, wydał decyzję
administracyjną o zaszeregowaniu obiektu do określonego rodzaju i nadaniu odpowiedniej
kategorii.
Ustawa o usługach turystycznych nakłada na przedsiębiorcę świadczącego usługi
hotelarskie w obiekcie hotelarskim obowiązek uzyskania zaszeregowania tego obiektu do
określonego rodzaju (hotel, motel, pensjonat, schronisko, schronisko młodzieżowe, dom
wycieczkowy, kemping, pole biwakowe) i nadania mu odpowiedniej kategorii (art. 39 ust. 1
ww. ustawy) przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich. W razie rozpoczęcia
świadczenia usług w obiekcie hotelarskim posiadającym zaszeregowanie, przedsiębiorca jest
zobowiązany wystąpić do marszałka województwa o potwierdzenie lub zmianę
dotychczasowego zaszeregowania.
Zaszeregowania do poszczególnych rodzajów (z wyłączeniem pól biwakowych)
i kategorii dokonuje marszałek województwa właściwy dla miejsca położenia obiektu – na
wniosek przedsiębiorcy. Przedsiębiorca uzyskuje prawo świadczenia usług hotelarskich
z zastosowaniem prawnie chronionej nazwy rodzajowej z dniem wydania decyzji
o zaszeregowaniu obiektu do określonego rodzaju i nadaniu mu odpowiedniej kategorii.
Zapamiętaj:
Zgłoszenie obiektu do ewidencji usług hotelarskich dla rolnika prowadzącego
gospodarstwo agroturystyczne, nie zmienia ubocznego charakteru działalności
zarobkowej i nie powoduje związanych z tym skutków podatkowych lub
ubezpieczeniowych.
Inne obiekty, w których są świadczone usługi hotelarskie oraz pola biwakowe
podlegają wpisowi do ewidencji – również przed rozpoczęciem świadczenia usług – we
właściwym ze względu na miejsce położenia obiektu urzędzie gminy.
Istotnym jest, iż wobec istniejących regulacji nie dozwolone jest stosowanie nazw
obiektów bez uzyskania odpowiedniej decyzji.
Świadczenie usług hotelarskich z zastosowaniem zastrzeżonych nazw
rodzajowych bez prawa do tych nazw podlega sankcjom art. 60 § 4 pkt 2) i 2a) Kodeksu
wykroczeń, z którego wynika, że ten, kto:
 świadcząc usługi hotelarskie używa nazw rodzajowych lub określenia kategorii obiektów
hotelarskich bez decyzji lub niezgodnie z decyzją,
 świadcząc usługi hotelarskie, używa oznaczeń, które mogą wprowadzić klientów w błąd
co do rodzaju lub kategorii obiektu hotelarskiego,
 wbrew obowiązkowi świadczy usługi hotelarskie w obiekcie niezgłoszonym do
ewidencji,
 świadczy usługi hotelarskie wbrew decyzji nakazującej wstrzymanie ich świadczenia
podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
Świadczenie przez rolników usług hotelarskich polegające na wynajmowaniu przez nich
pokojów w innych obiektach, czy też udostępnianie miejsca na ustawianie namiotów
w prowadzonych przez nich gospodarstwach rolnych może mieć zgodnie z przepisami
miejsce pod warunkiem, iż wynajmowane obiekty spełniają minimalne wymagania
określone Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 13 czerwca 2001 r. w sprawie obiektów
hotelarskich i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Proszę podać rodzaje istniejących w Polsce obiektów hotelarskich.
2.
Grupa winna odszukać i wypełnić wniosek o wpis do ewidencji usług hotelarskich.
Prawo podatkowe
W Polsce obowiązek uiszczania podatków uregulowany został m.in. w następujących
ustawach:
 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U.
z 1991 r. nr 8 poz.350),
 Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r. nr 144 poz.
930),
 Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 1991 r. nr
9 poz. 31),
Ustawa
z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. nr 54,

poz. 535)
 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 1997 r. nr 137,
poz. 926).
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się nieodzownie z obowiązkiem
podatkowym uregulowanym w odpowiednich przepisach. Ponieważ agroturystyka to coraz
popularniejszy sposób spędzania wakacji, dla osób zamieszkałych na terenach wiejskich
pojawia się szansa na rozwinięcie dochodowego biznesu. Tym bardziej, że po spełnieniu
niewygórowanych warunków można uzyskać zwolnienie z obowiązku płacenia podatków.
Wybrane regulacje prawne dotyczące działalności w zakresie
turystyki wiejskiej i agroturystyki
Prowadzenie działalności agroturystycznej nakłada na świadczącego tego typu usługi
rolnika konieczność zawierania różnego rodzaju umów, zarówno z klientem indywidualnym,
jak i biurem podróży, czy pośrednikiem sprzedającym ofertę agroturystyczną.
Zasady zawierania umów zostały uregulowane przede wszystkim w Ustawie z dnia 23
kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93). Generalną zasadą zawierania
umów jest swoboda ich treści.
W obrocie gospodarczym co do zasady umowy winny sporządzane być w formie
pisemnej, a to ze względów dowodowych, które istotne są w przypadku pojawienia się
jakichkolwiek sporów w tym zakresie pomiędzy stronami umowy.
Mniej rygorystycznie można potraktować umowy z klientem indywidualnym,
w szczególności, jeśli kontakt z klientem nie jest pierwszym kontaktem, a dotychczasowa
współpraca przebiegała bez zastrzeżeń. Tym samym umowy zawierane z klientami
indywidualnymi będą mniej sformalizowane i kłopotliwe. W dzisiejszych czasach chęć
dotarcia do szerokiego grona odbiorców wymagać będzie jednakże współpracy z biurami
turystycznymi.
Umowa z klientem indywidualnym
Zawieranie umowy z klientem indywidualnym obliguje prowadzącego działalność
agroturystyczną do umieszczenia w niej pewnych stałych elementów, a mianowicie:
1.
informacji o charakterze wynajmowanego pokoju ( położenie pokoju i
jego wielkość, istotne informacje dotyczące standardu, chyba, że obiekt posiada
kategoryzację do której można odesłać klienta,
2.
zakresu korzystania z innych pomieszczeń i terenu znajdującego się
w gospodarstwie – zalecane jest wskazanie gościom pomieszczeń do ich indywidualnego korzystania, jak i tych wspólnych z innymi gośćmi, czy też gospodarzem,
3.
informacji dotyczącej ceny i sposobu płatności – najczęściej stosowanym
sposobem jest pobieranie należności za pobyt z góry. Odrębnie winno uregulować się
kwestię zawierania umów z wyprzedzeniem, osobiście lub korespondencyjnie. W
takich przypadkach zawarcie umowy winno powiązać się z zapłatą zadatku. Należy
rozróżnić ze względu na charakter prawny pojęcie:

zadatek – czyli kwota wpłacana jako zabezpieczenie wykonania umowy;
w przypadku odstąpienia od wykonania umowy bez zachowania terminu
wypowiedzenia zadatek przepada na rzecz kwaterodawcy;

zaliczka – jest to kwota wpłacana na poczet przyszłych kosztów pobytu;
w przypadku nie dojścia do wykonania umowy, wpłacający może domagać się
rozliczenia zaliczki przez świadczącego usługi agroturystyczne. W umowie winna się
również znaleźć informacja dotycząca formy płatności: gotówka, karta kredytowa,
przelew bankowy,
1.
czas trwania pobytu gości – winien być określony w szczególności w
zakresie trwania doby i zasad przedłużania pobytu; precyzyjne określenie godzin
trwania tzw. „doby hotelowej” uchroni kwatero dawce przed ewentualnymi sporami
dotyczącymi godziny opuszczenia pokoju i udostępnienia kolejnym gościom;
2.
dokonanie i odwołanie rezerwacji – w tym zakresie umowa winna w
sposób szczegółowy określać moment przyjęcia rezerwacji, np. uzależniając jej
przyjęcie od wpłaty odpowiedniej kwoty; akceptacja przez klienta tego warunku jest
równoznaczna z zawarciem umowy. Takie uregulowanie uchroni rolnika przed
blokowaniem kwater przez niezdecydowanych klientów,
3.
kaucje – to element, który od niedawna pojawił się w umowach, ale wydaje
się koniecznym zabezpieczeniem ewentualnych roszczeń gospodarza wynikających
ze zniszczenia kwatery przez klientów; informacja o pobraniu ewentualnej kaucji
winna pojawić się w chwili zawierania umowy. Istotnym jest, aby kaucja została
zwrócona w chwili opuszczenia pomieszczenia, jeśli nie pojawiły się żadne
uszkodzenia mienia gospodarza,
1.
odpowiedzialność świadczącego usługi za rzeczy osobiste gości i
depozyty – w przypadku gospodarstw agroturystycznych, kwaterodawca ponosi
odpowiedzialność tylko wówczas, gdy szkoda w mieniu gościa powstała z jego winy;
za utracone rzeczy gospodarz ponosi winę jedynie wówczas, jeżeli zapewnił gościa,
iż może bezpiecznie te rzeczy pozostawiać; odpowiedzialność przedsiębiorców
prowadzących hotel regulują osobne przepisy;
2.
regulamin pobytu – winien stanowić integralną część umowy z klientem
indywidualnym i powinien zawierać podstawowe zasady pozwalające na korzystanie
z kwatery i przebywanie w gospodarstwie agroturystycznym.
Umowa z agentem
Umowa agencyjna charakteryzuje się odmiennymi uregulowaniami niż ta zawierana
z klientem indywidualnym. Przede wszystkim wskazać należy, iż w przypadku zawarcia
umowy z agentem (biurem podróży), rolnik prowadzący działalność agroturystyczną
upoważnia go do zawierania w jego imieniu umów z klientami, a także do działań w jego
imieniu, które zmierzać powinny do zawarcia tychże umów z klientem. Podstawowe warunki
umowy ustala gospodarz, a agent nie może ich zmieniać. Odpowiedzialność przed klientem
ponosi jednakże gospodarz, co powoduje, iż nie ma większych problemów ze znalezieniem
chętnych do zawarcia umowy agencyjnej. Chcąc dotrzeć do szerszego grona odbiorców warto
rozważyć taki kanał dystrybucji oferty agroturystycznej.
Umowa z organizatorem turystyki
W przypadku umowy z organizatorem turystyki regulacje wyglądają nieco odmiennie.
Przede wszystkim w przypadku takiej umowy organizator turystyki sam we własnym
imieniu nabywa od usługodawcy (rolnika) usługi i odsprzedaje je klientom, zwykle łącząc je
z innymi usługami, np. przejazdem, ubezpieczeniem, imprezami fakultatywnymi. Istotnym
jest, aby przed nawiązaniem współpracy z biurem podróży sprawdzić jego wiarygodność.
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Która z umów powyżej wymienionych zdaniem uczestników jest najbardziej korzystna z
punktu widzenia rolnika prowadzącego działalność agroturystyczną?
W tym miejscu winny pojawić się rozważania dotyczące odpowiedzialności świadczącego
usługi, zagrożenia pojawiające się w przypadku kolejnych umów i korzyści dla
prowadzącego działalność agroturystyczną.
2.
Grupa wspólnie ustala i trener zapisuje na flipcharcie niezbędne elementy umowy
z klientem indywidualnym. Następnie trener dzieli uczestników na podzespoły i każdy z
podzespołów opracowuje poszczególny element umowy, wskazując na istotne
informacje, które winny się pojawić w poszczególnych punktach umowy. Następnie
przedstawiciel każdego podzespołu prezentuje opracowane zadanie – celem jest
powtórzenie informacji dotyczących elementów umowy.
Ubezpieczenia w turystyce
Organizowanie imprez turystycznych pozostaje w ścisłym związku z działalnością
ubezpieczeniową. Wyjazd turystyczny, najlepiej nawet zorganizowany, stwarza dla jego
uczestników wiele sytuacji potencjalnie niebezpiecznych, grożących uszczerbkiem na życiu,
zdrowiu lub mieniu.
Obowiązkowa ochrona ubezpieczeniowa biura podróży
Zgodnie z ustawą o usługach turystycznych z 1997 r., biuro podróży zobowiązane jest do
posiadania jednego z następujących zabezpieczeń:
 polisy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na rzecz klientów (określona jest kwota
odpowiedzialności przypadająca na jednego uczestnika),
 gwarancji ubezpieczeniowej (biuro turystyczne płaci ubezpieczycielowi ustaloną składkę
ubezpieczeniową, a w przypadku problemów ubezpieczyciel bierze je na siebie),
 gwarancji bankowej (biuro turystyczne wpłaca pieniądze bankowi, ustalana jest kwota
gwarancji, która jest wypłacana niezależnie od ilości uczestników).
Zabezpieczenie to gwarantuje uczestnikom imprezy wypłatę odszkodowania, gdy
biuro podróży nie wywiąże się względem nich z zawartej umowy. Obejmuje to przede
wszystkim odwołanie wyjazdu, niezagwarantowanie turystom powrotu do kraju z
wyjazdu zagranicznego lub inne szkody wyrządzone klientom wskutek nie wywiązania
się z zawartych umów. Odszkodowanie wypłacane jest w granicach sumy gwarancyjnej.
W granicach sumy gwarancyjnej towarzystwo ubezpieczeniowe odpowiada także
m.in. za koszty:
 powołania rzeczoznawców,
 postępowania karnego przeciwko organizatorowi turystki,
 poniesione w celu zmniejszenia rozmiaru szkody.
Wysokość kwot gwarancji bankowej oraz ubezpieczenia regulują odpowiednie
rozporządzenia:
 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2003 r. w sprawie ubezpieczenia
na rzecz klientów w związku z działalnością prowadzoną przez organizatorów turystyki i
pośredników turystycznych,
 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie w sprawie
minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej wymaganej
w związku z działalnością prowadzoną przez organizatorów turystyki i pośredników
turystycznych.
Obowiązkowe ubezpieczenie uczestników wyjazdu
Organizator turystyki posiada obowiązek zapewnienia uczestnikom wyjazdu
zagranicznego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) i kosztów
leczenia (KL). Obowiązek ten nakłada ustawa o usługach turystycznych w 1997 roku.
Najczęściej ubezpieczenie jest wliczone w cenę wyjazdu lub stanowi obowiązkową dopłatę.
Kwestią problemową jest postępowanie, gdy uczestnik deklaruje posiadanie własnej
polisy i nie chce wykupić od biura kolejnej. Należy jednak pamiętać, że ustawa nakłada
obowiązek ubezpieczenia na biuro podróży, więc to ono poniesie konsekwencje
w przypadku, gdy np. polisa turysty okaże się nieważna.
Dodatkowo biuro może oferować ubezpieczenie bagażu, ubezpieczenie obejmujące
uprawianie sportów ekstremalnych czy udział w ekspedycjach. Jest to jednak opcja
dodatkowa – biuro turystyczne nie ma takiego obowiązku.
Ubezpieczenia grupowe
Biura podróży korzystają najczęściej z pakietów grupowych ubezpieczenia. Polega to na
objęciu takim samym ubezpieczeniem (jednakowy zakres i suma) wszystkich osób
wymienionych w imiennym wykazie, będącym załącznikiem do dokumentu ubezpieczenia.
W zależności od towarzystwa ubezpieczeniowego, określona jest minimalna ilość osób, które
mogą uzyskać pakiet grupowy. Najczęściej jest to 10 lub 20 osób. Korzyścią z ubezpieczenia
grupowego jest uzyskanie znacznej zniżki.
Suma ubezpieczenia jest to górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela i odnosi się
to jednego zdarzenia. Ważne jest realistyczne wybranie sumy ubezpieczenia, aby w razie
wypadku kwota wystarczyła na pokrycie np. kosztów pobytu w szpitalu.
Ogólne warunki ubezpieczenia
Ważne jest, aby zapoznać się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Jest to spis
okoliczności, które objęte są ochroną ubezpieczeniową, a także sytuacje wyłączone spod tej
odpowiedzialności. Może się zdarzyć, że lista wyłączeń jest kilkukrotnie dłuższa, niż lista
ryzyk objętych ubezpieczeniem. Wprawdzie w zależności od ubezpieczyciela mogą istnieć
pewne różnice, zazwyczaj jednak towarzystwa nie odpowiadają za skutki zdarzeń
powstałych m.in. w wyniku:
 usiłowania lub popełnienia przez ubezpieczonego samobójstwa lub przestępstwa,
 umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa,
 spożycia alkoholu, zażycia narkotyków lub innych środków odurzających,
 prowadzenia przez ubezpieczonego środków transportu bez wymaganych uprawnień,
 udziału w rozruchach lub bójce.
Ubezpieczenie kosztów leczenia (KL)
Są to niezbędne z medycznego punktu widzenia i udokumentowane koszty, powstałe
w związku z nagłym zachorowaniem lub wypadkiem, podczas przebywania za granicami
kraju. Wskazane jest, aby żądać i zbierać oryginały wszystkich rachunków za leczenie
i transport za granicą. Możliwe jest także, że część kosztów ubezpieczony będzie musiał
ponieść sam (wkład własny), a część ubezpieczyciel odda mu po powrocie do kraju
(franczyza ubezpieczeniowa). Tego także warto się dowiedzieć przed wyjazdem, żeby
uniknąć niemiłych niespodzianek.
Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW)
Nieszczęśliwym wypadkiem nazywa się nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, w wyniku
którego ubezpieczony niezależnie od własnej woli doznał uszczerbku na ciele lub zdrowiu,
a nawet zmarł. Określony procent sumy ubezpieczenia zostanie wypłacony, jeżeli zostanie
stwierdzony związek przyczynowy między wypadkiem, a trwałym uszczerbkiem na zdrowiu
lub śmiercią, a wskazany przez ubezpieczyciela lekarz dokona oceny stopnia trwałego
uszczerbku na zdrowiu.
Ważna jest także ochrona assistance, która łączy się z ubezpieczeniem NNW. Najczęściej
obejmuje ona:
 całodobowy kontakt telefoniczny z Centrum Alarmowym, gdzie można porozumieć się w
języku polskim,
 przejęcie przez towarzystwo ubezpieczeniowe obowiązku pokrycia kosztów leczenia i
załatwienia wszelkich formalności z tym związanych,
 zapewnienie kontaktu (pośrednictwa) między ubezpieczonym a jego bliskimi w kraju.
Ubezpieczenie kosztów odwołania lub przerwania udziału w wyjeździe
To dobrowolne ubezpieczenie może turysta wykupić razem z wycieczką. Przedmiotem
odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeniowego są koszty poniesione w związku
z planowanym lub przerwanym wyjazdem. Przyczyny odwołania uczestnictwa lub
wcześniejszego powrotu do domu muszą być niezależne od ubezpieczonego. Zalicza się do
nich:
 śmierć bliskiej osoby,
 zachorowanie bliskiej osoby, wymagające obecności ubezpieczonego,
 nieszczęśliwy wypadek – śmierć lub zachorowanie ubezpieczonego,
 szkodę na mieniu ubezpieczonego – np. włamanie do domu – wymagającą podjęcia
czynności prawnych lub administracyjnych,
 zdarzenia losowe (powódź, pożar itp.), uniemożliwiające ubezpieczonemu wyjazd.
Dobrowolne ubezpieczenie obsługi turystycznej od odpowiedzialności cywilnej (OC
dobrowolne ryzyka zawodu). Wykupienie ubezpieczenia OC ryzyka zawodu zalecane jest:
 pilotom wycieczek,
 przewodnikom górskim i turystycznym,
 ratownikom,
 wychowawcom kolonijnym.
Odpowiedzialność cywilna to odpowiedzialność majątkowa polegająca na obowiązku
naprawienia szkody wyrządzonej swoim działaniem lub zaniechaniem. Może wynikać z
czynu niedozwolonego (delikt) lub wiązać się z niewykonaniem lub nienależytym
wykonaniem zobowiązania (kontrakt). Przykładem jest wychowawca kolonijny, którego
rodzice niepełnoletniej uczestniczki kolonii mogą pozwać do sądu za to, że ich córka podczas
wyjazdu zaszła w ciążę. Instruktor może zostać przez sąd zobowiązany do płacenia
alimentów.
Oczywiście ubezpieczonego obowiązują akty staranności, określone w Ogólnych
Warunkach Ubezpieczenia. Są to czynności, które musi on wykonywać, aby nie doszło do
zdarzenia albo już po zdarzeniu, np. udzielenie pomocy, wezwanie policji i lekarza.
Ubezpieczenie bagażu
Możliwe jest dodatkowe wykupienie ubezpieczenia bagażu podróżnego, czyli rzeczy
przewożonych zazwyczaj przez turystów. Towarzystwa ubezpieczeniowe zazwyczaj jako
bagaż rozumieją rzeczy osobiste, ubrania, książki, drobne prezenty. Bagaż ten jest objęty
ochroną ubezpieczeniową pod warunkiem, że jest:
 pod bezpośrednią opieką właściciela,
 powierzony zawodowemu przewoźnikowi na podstawie odpowiedniego dokumentu (np.
kwit bagażowy),
 oddany do przechowalni bagażu za pokwitowaniem,
 zostawiony w zamkniętym na zamek pomieszczeniu (w hotelu, na dworcu, w terminalu
lotniczym, promowym),
 zostawiony w zamkniętym na zamek bagażniku,
 zostawiony w zamkniętym na zamek pomieszczeniu w miejscu zakwaterowania,
a właściciel budynku przechowuje klucz na czas wyjścia turysty.
Ubezpieczenia w agroturystyce
Rolnicy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, którego składka
odprowadzana jest do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Wśród obowiązków związanych z działalnością rolniczą istnieje obowiązek
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa
rolnego oraz obowiązek ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa
rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.
Ponadto, aby ograniczyć odpowiedzialność cywilną właścicieli gospodarstw
agroturystycznych wobec gości, zaleca się dobrowolne ubezpieczenie od
odpowiedzialności cywilnej, rozszerzające ochronę gwarantowaną przez obowiązkowe
ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej rolników.
Rolnik zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej jest zobligowany do zawarcia
trzech umów ubezpieczenia:
 ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,
 ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia
gospodarstwa,
 ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym.
W przypadku zaniechania obowiązkowego ubezpieczenia prowadzący gospodarstwo
może narazić się na sankcje finansowe związane z tym niedopełnieniem obowiązku.
Przepisy budowlane i wymagania przeciwpożarowe wiejskiej bazy noclegowej
Przepisy prawa budowlanego i wymagania przeciwpożarowe w stosunku do wiejskiej
bazy noclegowej uregulowane zostały w następujących aktach prawnych:
 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 nr 89 poz.414),
 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 1991 r. nr
81 poz. 351),
 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2001 r. w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.
U. z 2002 r. nr 75, poz. 690),
 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca
2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków i innych obiektów
budowlanych i terenów (Dz. U. 2003 nr 121, poz.1138).
Obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie, w tym również agroturystyczne,
powinny spełniać wymagania wynikające z powyższych przepisów, niezależnie od statusu
przedsiębiorcy. Spełnienie tych warunków weryfikowane jest podczas procedury
kategoryzacji obiektów hotelarskich. W odniesieniu natomiast do kwater agroturystycznych
zgodność z obowiązującymi przepisami prawa sprawdzana może być w wyniku kontroli
dokonywanej przez wójta, wojewodę, a także przez organy nadzoru budowlanego
wymienione w ustawie. Podczas takiej kontroli właściwy organ może zażądać przedstawienia
odpowiednich dokumentów potwierdzających legalność obiektu.
Podstawowe wymogi dla każdego obiektu budowlanego to:
 decyzja pozwalająca na budowę lub użytkowanie obiektu,
 w przypadku zmiany przeznaczenia użytkowania obiektu np. z gospodarskiego na
mieszkalny czy usługowy – decyzja o zmianie sposobu użytkowania,
 w budynkach starszych, w przypadku niezachowania się decyzji o warunkach
technicznych, dopuszczalne jest zastąpienie tych decyzji opinią o bezpieczeństwie
użytkowania budynku sporządzoną przez rzeczoznawcę budowlanego,
 właściciel/zarządca zobowiązany jest do prowadzenia dla każdego budynku książki
obiektu budowlanego, w której prowadzone są zapisy dotyczące badań i kontroli stanu
technicznego, remontów i przebudowy w okresie użytkowania obiektów.
Wymagania przeciwpożarowe wiejskiej bazy noclegowej
Wszystkie obiekty mieszkalne i usługowe, w tym pola biwakowe i tereny rekreacyjne
powinny być projektowane, użytkowane i utrzymywane w sposób zabezpieczający przed
powstawaniem pożaru. Wymagania przeciwpożarowe zróżnicowane są w zależności od ilości
przebywających tam osób, przebywania w nich ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
przeznaczenia obiektu (np. hotel, sanatorium, lokal usługowo-handlowy itp.).
Każdorazowo spełnienie wymagań przeciwpożarowych w poszczególnych obiektach
określa wydaniem odpowiedniego dokumentu powiatowy komendant Straży Pożarnej.
Wymagania sanitarne w turystyce wiejskiej
Wymagania sanitarne zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia
19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są
świadczone usługi hotelarskie (Dz. U. z 2004 r. Nr 188 poz. 1945). Obecnie obowiązujące
przepisy nie wymagają szczególnych badań lekarskich od osób wynajmujących
pomieszczenia noclegowe dla gości. Natomiast w kontakcie z żywnością wymaga się badań
wykluczających zakażenie chorobami zakaźnymi oraz stanów chorobowych
uniemożliwiających wykonywanie czynności z zakresu produkcji i obrotu żywnością.
UWAGA! Od osób mających bezpośrednią styczność z żywnością wymagana jest również
książeczka zdrowia dokumentująca przeprowadzenie wymaganych badań, ważna na terenie
całego kraju.
Przepisy sanitarne regulujące proces przygotowania i wydawania posiłków określają
następujące akty prawne:
 Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U.
z 2001 r., Nr 63 poz. 634 z późniejszymi zmianami),
 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. z 2001 r.,
Nr 126 poz. 1384),
 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie rodzajów badań
lekarskich i laboratoryjnych, którym podlegają osoby wykonujące pracę, przy
wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby lub
kształcące się do wykonywania tych prac (Dz. U. z 2003 r., Nr 61 poz. 551),
 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu prac, przy
wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U.
z 2003 r., Nr 67 poz. 633),
 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wymagań
higieniczno – sanitarnych w zakładach produkujących lub wprowadzających do obrotu
środki spożywcze (Dz. U. z 2004 r., Nr 104 poz. 1096).
W zakresie warunków sanitarnych żywności od dnia wejścia Polski do Unii Europejskiej
obowiązuje nas Rozporządzenie EC nr 852/2004 w sprawie higieny środków
spożywczych z dnia 29 kwietnia 2004 roku. Przepisy te nie zawierają wprost uregulowań
dla żywienia gości w ramach agroturystyki. Nie maja one zastosowania jedynie we własnym
gospodarstwie domowym do środków spożywczych służących do zaspokajania potrzeb tego
gospodarstwa domowego.
Przyjmowanie i żywienie gości w gospodarstwie agroturystycznym wykracza poza
zaspokajanie potrzeb gospodarstwa domowego. Zatem od dnia 1 maja 2004 roku
gospodarstwa agroturystyczne traktowane są jako zakłady żywienia zbiorowego (Art. 3
ust. 1 pkt 10 i 11 Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia Dz. U. z 2001 r., Nr.
63 poz. 634 z późn. zm.).
Istotnym jest, iż w myśl ustawy, zakład żywienia zbiorowego to miejsce prowadzenia
działalności w zakresie zorganizowanego żywienia konsumentów. Obejmuje więc również
obiekty turystyki wiejskiej i agroturystyki, które świadczą usługi żywienia niezależnie od
skali prowadzonej działalności.
Ważne!!! Właściciel tych obiektów ponosi pełną odpowiedzialność za wszelkie szkody
i uszczerbki na zdrowiu konsumenta.
Podstawowe znaczeniu przy żywieniu ma realizacja zasad:
 GHP Dobrej Praktyki Higienicznej,
 GMP Dobrej Praktyki Produkcyjnej,
 HACCP Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontroli.
Czym jest HACCP? To metoda zapewnienia bezpieczeństwa żywności, która opiera się
na zapobieganiu zagrożenia. Polega na zidentyfikowaniu miejsc, w których mogą się pojawić
zagrożenia i odpowiednim wówczas reagowaniu. Jest bowiem oczywistym, że łatwiej i taniej
jest zapobiegać, niż usuwać skutki zagrożenia.
Zapamiętaj:
Każdy obiekt turystyki wiejskiej świadczący usługi żywieniowe może kształtować
system w sposób indywidualny, właściwy dla rodzaju i skali prowadzonej działalności, przy
uwzględnieniu zasad zapewniających bezpieczeństwo żywności [Glapiak 2013].
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Poproś grupę o wymienienie przepisów regulujących wymogi budowlane, przeciw
pożarowe i sanitarne. Grupa wspólnie powtarza zakres tych przepisów.
Ochrona klienta w umowach zawieranych w agroturystyce
Ochrona klienta w przypadku zawierania umów w turystyce została uregulowana
w rozdziale 3 Ustawy o usługach turystycznych. Przywołane przepisy wskazują, iż:
 w zakresie nieuregulowanym ustawą do umów z klientami zawieranych przez
organizatorów turystyki i pośredników turystycznych stosuje się przepisy Kodeksu
cywilnego oraz inne przepisy dotyczące ochrony konsumenta,
 organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy
o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte
wykonanie jest spowodowane wyłącznie:
1) działaniem lub zaniechaniem klienta;
2) działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług
przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było
przewidzieć ani uniknąć, albo
3) siłą wyższą.
Istotnym jest, iż wyłączenie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte
wykonanie umowy, w przypadkach wymienionych powyżej, nie zwalnia organizatora
turystyki od obowiązku udzielenia w czasie trwania imprezy turystycznej pomocy
poszkodowanemu klientowi.
Zgodnie z regulacją zawartą w powyższej ustawie, odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną klientowi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy
o świadczenie usług turystycznych może być ograniczona tylko wówczas, gdy określa to
umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska.
M1.J3. FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Formy organizacyjno-prawne działalności
gospodarczej, ich wady i zalety
Wybór formy prawnej planowanej działalności
w zakresie agroturystyki i/lub turystyki wiejskiej
Analiza lokalnego rynku pracy
Podręczniki, publikacje i prezentacje
multimedialne dotyczące form organizacyjnoprawnych działalności gospodarczej, czasopisma
branżowe, tablica interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Formy organizacyjno-prawne
działalności gospodarczej, ich wady i
zalety
Wybór formy prawnej planowanej
działalności w zakresie agroturystyki
i/lub turystyki wiejskiej
Analiza lokalnego rynku pracy
Zastosowana
metoda
Wykład,
dyskusja,
ćwiczenie
Wykład,
dyskusja
Dyskusja,
ćwiczenie
Materiały
dydaktyczne
Prezentacje
multimedialne,
akty prawne
Prezentacje
multimedialne,
akty prawne
Prezentacje
multimedialne, dane
statystyczne,
akty prawne
Czas realizacji
zagadnienia
2,5 godz.
2,5 godz.
3 godz.
Formy organizacyjno-prawne działalności gospodarczej
– ich wady i zalety
Działalność gospodarcza może być prowadzona w różnych formach prawnoorganizacyjnych. Wybór formy jest podyktowany przede wszystkim zakresem oraz
sposobem prowadzenia działalności gospodarczej.
Warto w tym miejscu przypomnieć, iż rozpoczynając działalność gospodarcza można
dokonać wyboru spośród następujących jej form:
 indywidualną działalność gospodarczą,
 spółdzielnie,
 spółki, a wśród nich:
- spółki osobowe (cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowoakcyjna),
- spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna),
 przedsiębiorstwa państwowe,
 fundacja,
 stowarzyszenie.
Wpływ na wybór formy prowadzonej działalności mają koszty związane z jej
rozpoczęciem i prowadzeniem, a także ochrona kapitału podmiotu, który działalność zakłada
(a nade wszystko zakres odpowiedzialności majątkiem osobistym czy tez majątkiem spółki),
metoda księgowości podmiotu. Te elementy zdają się determinować wybór formy
działalności, którą zamierza prowadzić w przyszłości świadczący usługi agroturystyczne.
Na tym etapie warto przeanalizować zalety i wady poszczególnych form działalności
gospodarczej, co pozwoli podjąć rozpoczynającemu działalność odpowiednią decyzję
w zakresie wyboru formy tejże działalności.
Tab. 3. Cechy charakterystyczne poszczególnych form działalności gospodarczej
Forma
działalności
indywidualna
działalność
gospodarcza
spółka cywilna
Koszty rozpoczęcia
i prowadzenia
stosunkowo niskie
osobista
własny
Osobowość
prawna
brak
niskie
osobista
własny
brak
spółka jawna
niskie
osobista
własny
brak
spółka partnerska
spółka komandytowa
niskie
niskie
własny
własny
brak
brak
spółka komandytowo-akcyjna
niskie
osobista
do wysokości
sum
komandytowych
do wysokości
sum komandytowych
własny
brak
Odpowiedzialność
Kapitał
spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością
spółka akcyjna
fundacja
stowarzyszenie
wysokie związane
z rejestracją
i prowadzeniem pełnej
rachunkowości
wysokie związane
z rejestracją
i prowadzeniem pełnej
rachunkowości
wysokie związane
z rejestracją
i prowadzeniem pełnej
rachunkowości
wysokie związane
z rejestracją
i prowadzeniem pełnej
rachunkowości
majątkiem osoby
prawnej
majątkiem osoby
prawnej
majątkiem osoby
prawnej
majątkiem osoby
prawnej
kapitał
zakładowykapitał osoby
prawnej
kapitał
zakładowykapitał osoby
prawnej
kapitał
zakładowykapitał osoby
prawnej
kapitał
zakładowykapitał osoby
prawnej
Źródło: opracowanie własne
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Celem aktywizacji uczestników szkolenia trener wspólnie z grupą uzupełnia
poszczególne elementy tabeli opisującej poszczególne formy działalności gospodarczej –
na flipcharcie lub na przygotowanej wcześniej tabeli w formie układanki (rozsypanka
składająca się z poszczególnych segmentów tabeli).
Wybór formy prawnej planowanej działalności w zakresie
agroturystyki i/lub turystyki wiejskiej
Bardzo istotną decyzją dla rozpoczynającego działalność gospodarczą jest wybór
odpowiedniej formy prawnej planowanej działalności. Z porównania zalet i wad
poszczególnych form działalności gospodarczej wynika, że najkorzystniejsza formą
organizacyjną dla prowadzenia działalności agroturystycznej jest indywidualna działalność
gospodarcza prowadzona przez świadczącego usługi agroturystyczne.
 Zaletami tej formy organizacyjnej są:
- łatwość założenia, ewentualnej likwidacji,
- niższe koszty założenia i prowadzenia działalności od strony administracyjnej niż
w przypadku spółek,
- cały zysk trafia do kieszeni przedsiębiorcy,
- samodzielność w podejmowaniu decyzji,
- proste zasady księgowości.
 Wadami tej formy organizacyjnej są:
- brak osobowości prawnej,
- odpowiedzialność majątkowa za zobowiązania, np. w przypadku zobowiązań
podatkowych,
- ograniczenia na pewnym etapie w rozwoju firmy,
- ciężar prowadzenia działalności w całości spoczywa na barkach prowadzącego
działalność.
Podejmując decyzję o rozpoczęciu działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu
gospodarstwa agroturystycznego należy rozważyć wszelkie aspekty związane z zaletami
i wadami poszczególnych rozwiązań. Zapewne dla osób po raz pierwszy podejmujących
działalność gospodarczą indywidualna forma jej prowadzenia wydaje się najbardziej
korzystną.
Ćwiczenie aktywizujące:
Trener wspólnie z grupą uzupełnia poszczególne elementy tabeli opisującej poszczególne
formy działalności gospodarczej – na flipcharcie lub w przygotowanej wcześniej tabeli.
Forma
działalności
indywidualna działalność
gospodarcza
spółka cywilna
spółka jawna
spółka partnerska
spółka komandytowa
spółka komandytowoakcyjna
spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością
spółka akcyjna
fundacja
stowarzyszenie
Koszty rozpoczęcia
i prowadzenia
Odpowiedzialność
Kapitał
Osobowość
prawna
Analiza lokalnego rynku pracy
W ostatnich latach agroturystyka stała się jedną z bardziej popularnych form korzystania
z wypoczynku, dającą możliwość odpoczynku w zgodzie z naturą, w kontakcie z przyrodą.
Rozwój gospodarstw agroturystycznych jest naturalną konsekwencją wzrostu
zainteresowania tą dziedziną turystyki. Z dnia na dzień ta forma pozarolniczej działalności
gospodarczej zmienia swoje oblicze, dostosowując się do coraz bardziej wymagającego
odbiorcy – turysty. Nie ulega wątpliwości, iż sukces rozwoju takiej działalności tkwi nie tylko
w atrakcyjności konkretnego gospodarstwa – zagrody, ale też w szeregu uwarunkowań
zewnętrznych, które podnoszą walory danego obiektu. Zatem warto zwrócić uwagę
przygotowując ofertę dla gości na realia społeczno-ekonomiczne wsi, jej walory i zasoby
naturalne. Jednym z istotnych elementów mogących stanowić czynnik sprzyjający rozwojowi
gospodarstw agroturystycznych jest lokalny rynek pracy.
Co to jest lokalny rynek pracy?
Rynek pracy jest to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży
i popytu pracy. Inaczej rzecz ujmując , to pewien mechanizm dopasowań podaży i popytu na
pracę. Dopasowania te wyrażają warunki na jakich dokonuje się transakcja między osobami
oferującymi pracę (pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami (pracodawcami).
Analiza rynku pracy – gromadzenie i analiza informacji na temat modelu i kondycji
zarówno uczestników, jak i procesów zachodzących na rynku pracy. Najbardziej istotną cechą
procesu analizy rynku pracy jest badanie jego właściwości z naciskiem na rozkład na części
składowe.
Podejmując działalność w zakresie usług agroturystycznych nie sposób pominąć
rozważania dotyczące wspomnianych powyżej uwarunkowań społeczno-ekonomicznych,
które mogą mieć wpływ na rozwój tej dziedziny turystyki. Bez wątpienia czynnikiem, który
należy poddać ocenie jest sytuacja na rynku pracy w okolicy, która jest obiektem
zainteresowania chcącego podjąć działalność we wskazanym zakresie. Aby dokonać analizy
lokalnego rynku pracy warto sięgnąć po informacje, które pozwolą na ocenę sytuacji w tym
zakresie.
Gdzie szukać informacji o lokalnym rynku pracy?
1.
GUS
Jednym z głównych źródeł informacji o sytuacji na rynku pracy są dane gromadzone przez
statystykę publiczną, które są dostępne na stronach GUS www.stat.gov.pl.
W zasobach GUS znajduje się również Bank Danych Lokalnych
(http://www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona.indeks), największa w Polsce baza informacji o sytuacji
społeczno-gospodarczej, demograficznej, społecznej oraz stanie środowiska, opisującym
województwa, powiaty oraz gminy jako podmioty systemu organizacji społecznej i
administracyjnej państwa, a także regiony i podregiony stanowiące elementy nomenklatury
jednostek terytorialnych do celów statystycznych.
2. Publiczne służby zatrudnienia
Źródłem kolejnym są dane gromadzone przez publiczne służby zatrudnienia. Obejmują one
dane o osobach zarejestrowanych w urzędach pracy jako bezrobotne, zgodnie z definicją
zawartą w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.).
Dane te dostępne są zarówno na stronach GUS, jak i na portalu należącym do Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej, z tym, że najwięcej danych znaleźć można na portalu publicznych
służb zatrudnienia:www.psz.praca.gov.pl.
3. Starostwa powiatowe, urzędy gminy, centrum pomocy rodzinie
Dla identyfikacji liczebności, struktury i potrzeb specyficznych dla grupy długotrwale
bezrobotnych – w tym zagrożonych wykluczeniem lub wykluczonych z powodu
długookresowego bezrobocia, wskazane jest wykorzystanie zasobów informacyjnych
Miejskich i Gminnych Centrów Pomocy Rodzinie (CPR). Niestety rzadko prowadzą one swoje
strony internetowe, a informacje o samych CPR znaleźć można na stronach odpowiedniego
starostwa powiatowego lub urzędu gminy.
Gdzie jeszcze szukać informacji?
 w dokumentach o charakterze programowym, takich jak strategie rozwoju, czy plany
działań na rzecz zatrudnienia, zamieszczane na stronach urzędów,
 w Gminnych Centrach Informacji (GCI),
 w Katalogach Firm Lokalnych (często pojawiające się na stronach samorządowych),
 na stronach internetowych innych podmiotów, zajmujących się usługami rynku pracy, w
tym organizacji pozarządowych,
 w instytucjach badawczych, jak np.: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową (IBnGR) –
www.ibngr.edu.pl, Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych (CASE) – www.case.com.pl.
Czemu służyć ma analiza lokalnego rynku pracy?
Informacje dotyczące lokalnego rynku pracy pozwolą na ocenę sytuacji, jaka na rynku
panuje, a także na przygotowanie pożądanych w danym miejscu programów aktywizujących
rynek pracy.
Ponad wszelką wątpliwość rynek pracy na terenach, które mają potencjał sprzyjający
rozwojowi usług agroturystycznych charakteryzuje się wysoką stopą bezrobocia, brakiem
możliwości pracy zarobkowej, brakiem konkurencyjnych gospodarstw, słabą infrastrukturą,
a przede wszystkim wysoką biernością mieszkańców.
W takich warunkach rozwój działalności agroturystycznej ponad wszelką wątpliwość
stanowi szansę na poprawę jakości życia rolników. Agroturystyka stwarza szanse na:
 polepszenie struktur demograficznych wsi,
 zmianę mentalności i postaw społeczeństwa wsi,
 aktywizację społeczności wsi i zapobieganie jej wyludnianiu,
 zmniejszenie bezrobocia,
 wyrównanie w zróżnicowaniu poziomu życia społeczeństwa wsi,
 stabilizację gospodarczą.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Trener wspólnie z grupą wypracuje na flipcharcie szanse dla lokalnego rynku pracy
stwarzane dzięki rozwojowi działalności agroturystycznej.
M1.J4. MARKETING W TURYSTYCE
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Badania marketingowe
Analiza SWOT
Rynek usług turystycznych
Segmentacja rynku
Wybór rynku docelowego
Marketing mix w turystyce
Strategie marketingowe w turystyce
Nowoczesne technologie informacji, komunikacji
i dystrybucji w turystyce
Marketing internetowy usług turystycznych
Podręczniki, przepisy prawa dotyczące marketingu
w turystyce, czasopisma branżowe, publikacje i
prezentacje multimedialne dotyczące marketingu,
przykładowe plany marketingowe, tablica
interaktywna. Materiały reklamowe. Foldery,
przewodniki i mapy turystyczne.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Badania marketingowe
Analiza SWOT
Rynek usług turystycznych
Zastosowana
metoda
Wykład,
ćwiczenia
Wykład,
ćwiczenia
Segmentacja rynku
Wykład,
ćwiczenia
Wybór rynku docelowego
Wykład,
ćwiczenia
Marketing mix w turystyce
Wykład,
ćwiczenia
Strategie marketingowe w turystyce
Wykład,
ćwiczenia
Nowoczesne technologie informacji,
komunikacji i dystrybucji w turystyce
Wykład,
ćwiczenia
Marketing internetowy usług
turystycznych
Wykład,
ćwiczenia
Materiały dydaktyczne
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe
Czas realizacji
zagadnienia
1 godz.
1 godz.
0,5 godz.
0,5 godz.
1 godz.
1 godz.
1 godz.
2 godz.
Badania marketingowe
Celem niniejszego rozdziału jest próba wykorzystania zarówno informacji dostępnych
w Internecie, jak i raportów z przeprowadzonych badań oraz zastosowanie
najpopularniejszego z narzędzi marketingowych – analizy SWOT do określenia potencjału
tego przedsięwzięcia oraz zwrócenia uwagi, jakie szanse i zagrożenia napływają z całego
otoczenia gospodarstwa. Chodzi o te uwarunkowania zewnętrzne, które w dużym stopniu
decydują o wizerunku konkretnego przedsięwzięcia na rynku. Nie ulega wątpliwości, że
uruchamianie agroturystyki tkwi nie tylko w przygotowaniu gospodarstwa do przyjmowania
gości, ale w całym otoczeniu zewnętrznym, determinowanym przez realia społecznoekonomiczne wsi, jej walory i zasoby naturalne oraz niezbędny system usług
uzupełniających. W odniesieniu do powyższych rozważań warto też nadmienić, iż budowa
produktu agroturystycznego powinna odbywać się w oparciu o posiadane umiejętności,
kwalifikacje oraz predyspozycje osobowościowe właścicieli. Splot wszystkich
najważniejszych uwarunkowań pozwoli dopiero wyróżnić ofertę na rynku [Jolanta
Cichowska 2011].
W literaturze specjalistycznej można znaleźć wiele opisów tego pojęcia. Philip Kotler
podaje następującą definicję: „Badania marketingowe to systematyczne projektowanie,
zbieranie, analizowanie i prezentowanie danych i wyników badań związanych istotnie ze
specyficzną sytuacją marketingową przedsiębiorstwa” [Kotler 1994]. Badania marketingowe
są także określane jako: ”dostarczanie informacji w celu wsparcia kierownictwa
przedsiębiorstw w podejmowaniu trafnych decyzji” [Thull, Hawkins 1990].
Celem badań marketingowych jest minimalizacja ryzyka podejmowanych decyzji.
Badania marketingowe nie eliminują całkowicie ryzyka, ale właściwe wykorzystanie
wyników badań przyczynia się do tego, iż decyzje nie są podejmowane tylko w oparciu o
intuicję, która może być zawodna.
Źródłem bardzo cennych informacji, a także przedstawieniem faktycznej sytuacji są
aktualne (do roku wstecz) raporty z przeprowadzanych badań przez uczelnie, ośrodki
badawcze, Instytuty, Izby Turystyczne itp. Badania są dostępne w Internecie na stronach tych
instytucji i mogą dotyczyć różnych aspektów, natomiast z punktu widzenia przedsiębiorcy
najbardziej cenne są te przeprowadzone na reprezentatywnej (od 500 do 1000 osób) grupie
jego potencjalnych klientów, czyli w przypadku gospodarstwa agroturystycznego – wśród
aktywnych turystów korzystających z turystyki wiejskiej. Jednocześnie warto nadmienić, iż
warto jest stosować w każdym aspekcie biznesu podejście z punktu widzenia klienta, czyli
rozpatrywać cechy naszego produktu/usługi, jako konkretną korzyść, jaką z tego będzie miał
klient. Klient również tworzy w swojej głowie hierarchie potrzeb, które chce zaspokojówć
i według nich wyznacza standardy usługi agroturystycznej, którą chce nabyć. Można ogólnie
podzielić je na: podstawowe usługi (określane w literaturze jako produkt rzeczywisty)
oferowane przez gospodarstwo agroturystyczne, jak np. standardy pokojów, posiłki oraz
usługi różnicujące ofertę (określane w literaturze jako produkt poszerzony), czyli
dodatkowe świadczenia, które mogą stać się naszą przewagą konkurencyjną.
Przykładem interesujących badań przydatnych do określenia czy warto w dany czynnik
(słabą, mocną stronę naszego przedsięwzięcia) inwestować, bo rokuje zwrot i jest istotny dla
naszych potencjalnych klientów są dwa raporty, które poniżej zostały przedstawione.
Według badań Czerwińskiej-Jaśkiewicz (2012), przeprowadzonych na grupie 729 osób,
turyści cenią sobie najbardziej: łazienki w każdym pokoju oraz możliwość wykupienia
posiłków na miejscu (tabela 3).
Tab. 4. Oczekiwania wobec agroturystycznego produktu rzeczywistego
Elementy podstawowej oferty ważne przy wyborze
Liczba wskazań
Udział (%)
gospodarstwa agroturystycznego – produkt rzeczywisty
respondentów
N=729
Łazienki w pokoju
558
76,5
Możliwość wykupienia posiłków
436
59,8
Aneks kuchenny z wyposażeniem
270
37,0
Inne
216
29,6
Oddzielna kuchnia
157
21,5
Łazienki na piętrze
117
16,0
Możliwość skorzystania z pralki/lodówki/ żelazka
108
14,8
Gorące napoje przez całą dobę
41
5,6
Źródło: Czerwińska-Jaśkiewicz M., Wymagania turystów wobec produktu agroturystycznego. Studium
empiryczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego (701), Szczecin 2012.
Produkt poszerzony można podzielić na cztery grupy [Czerwińska-Jaśkiewicz 2012]:
 elementy infrastruktury,
 sprzęt sportowy,
 organizacja wypoczynku,
 możliwość nauki.
Wśród elementów infrastruktury turyści najczęściej wskazywali na parking
samochodowy lub garaż dla gości. Inne często wymieniane elementy to: miejsce zabaw dla
dzieci, ogród/sad i grill/miejsce na ognisko. Pozostałe elementy infrastruktury (sala
telewizyjna, salon z kominkiem, możliwość rozbicia namiotów, dostęp do Internetu(!), basen,
świetlica, możliwość postawienia przeczep kempingowych, siłownia i sauna były
wskazywane przez zdecydowanie mniej niż 5% badanych. W zakresie sprzętu sportowego
turyści wskazywali najczęściej możliwość wypożyczenia rowerów oraz sprzętu sportowego
i kajaków. Wędki, łodzie, żaglówki i sanie były znacznie rzadziej wybierane przez
respondentów. W zakresie organizacji wypoczynku turyści oczekiwali wycieczek
rowerowych, zbieractwa, łowienia ryb, pływania (rzadziej spływów kajakowych). Pozostałe
elementy (tenis ziemny, jazda powozem, gimnastyka i kuligi) były wskazywane zdecydowanie
rzadziej. Badania wykazały, że elementy składające się na możliwość nauki nie są często
wskazywane jako element produktu poszerzonego. Jazda konna, robienie przetworów,
przygotowanie potraw regionalnych i pieczenie chleba było wskazywane przez nieco więcej
niż 5% respondentów, podczas gdy oczekiwania wobec garncarstwa, stolarstwa, żeglarstwa,
malarstwa i wyplatania koszy wskazało mniej niż 1% ankietowanych.
Tab. 5. Oczekiwania wobec agroturystycznego produktu poszerzonego
Wyszczególnienie
Liczba wskazań
Udział (%)
N=729
418
289
286
282
31
25
24
23
16
12
57,3
39,6
39,2
38,7
4,3
3,4
3,3
3,2
2,2
1,6
Elementy infrastruktury
Parking samochodowy
Miejsce zabawa dla dzieci
Ogród/sad
Grill ogrodowy/miejsce na ognisko
Pokój dzienny – sala telewizyjna
Salon z kominkiem
Możliwość rozbicia namiotów
Dostęp do telefonu stacjonarnego
Dostęp do Internetu
Pokój gier – bilard, ping-pong, rzutki
Basen kąpielowy
9
1,2
Świetlica
8
1,1
Możliwość postawienia przyczepy kampingowej
8
1,1
Siłownia
2
0,3
Sauna
1
0,1
Zapewnienie sprzętu sportowego
Rowery
526
72,2
Przyrządy sportowe ( rakietki, ping-pong)
288
39,5
Kajaki
173
23,7
Wędki
78
10,7
Łodzie
52
7,1
Żaglówki
18
2,5
Sanie
11
1,5
Organizowanie wypoczynku
Wycieczki rowerowe lub piesze
458
62,8
Zbieranie ziół, grzybów, owoców leśnych
320
43,9
Łowienie ryb
191
26,2
Pływanie
188
25,8
Spływy kajakowe
68
9,3
Tenis stołowy lub ziemny
38
5,2
Jazda powozem/wierzchem
36
4,9
Przejażdżki bryczką
27
3,7
Gimnastyka zorganizowana
13
1,8
Przejażdżki saniami/kuligi
11
1,5
Wczasy dietetyczne
7
1,0
Możliwości nauki
Jazda konna
68
9,3
Robienie przetworów
51
7,0
Przygotowanie potraw regionalnych
49
6,7
Pieczenie chleba/wypiek ciast/własna produkcja serów
39
5,3
Rękodzielnictwo
7
1,0
Garncarstwo
6
0,8
Hodowla pszczół
6
0,8
Stolarstwo
2
0,3
Żeglarstwo
2
0,3
Malarstwo
1
0,1
Wyplatanie koszy
1
0,1
Źródło: Czerwińska-Jaśkiewicz M., Wymagania turystów wobec produktu agroturystycznego. Studium
empiryczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego (701), Szczecin 2012.
Potrzeby agroturystów są bardzo zróżnicowane i niewielka część elementów produktu
poszerzonego wskazywana była przez większość badanych. Nie oznacza to jednak, że należy
rezygnować z dostarczania usług niszowych, ponieważ ich oferowanie pozwala na uzyskanie
przewagi konkurencyjnej, zwłaszcza w odniesieniu do rynków niszowych [CzerwińskaJaśkiewicz 2012].
Badania marketingowe – ćwiczenia z wykorzystaniem Internetu
Każdy z nas na co dzień wykorzystuje Internet do różnych celów, jednym
z najpopularniejszych narzędzi w Polsce jest wyszukiwarka GOOGLE. Istotą mechanizmu
wyszukującego jest weryfikacja wpisanego przez UŻYTKOWNIKA (naszego potencjalnego
klienta) sformułowania – SŁOWA KLUCZOWEGO, we wszystkich dostępnych na świecie
materiałach on-line. Dlatego na stałe do słownika weszły powiedzenia: „Jeśli nie ma Cię
w Internecie to nie ma Cię wcale” czy „wygoogluj to” – czyli sprawdź/ wyszukaj.
Jak zatem w prosty sposób i jednocześnie darmowy sposób skorzystać z dobrodziejstw
jakie daje nam wyszukiwarka Google do zweryfikowania potencjału naszego biznesu – czyli
jak zmierzyć popyt na nasze usługi.
Podstawowym elementem będzie tu SŁOWO KLUCZOWE (z ang. keywords), które
użytkownik wpisuje w Google. Prezentowane podejście wymaga myślenia w taki sposób, jak
potencjalny klient, który wyszukuje wymarzone miejsce na urlop – gospodarstwo
agroturystyczne. Zastanówmy się jakie słowa kluczowe taki użytkownik wpisze do Google:
„agroturystyka”, „wypoczynek na wsi”, „wakacje na wsi” itp. Teraz w zależności, jak
doprecyzowane ma wyobrażenie na temat gdzie, jak i z kim będzie wypoczywać, tak
szczegółowe słowa i frazy będzie wykorzystywał do wyszukiwarki np.: „agroturystyka
mazury”, „agroturystyka z dziećmi”, „agroturystyka tanio”, „agroturystyka hipoterapia”, im
dłuższe słowa kluczowe, tym bardziej precyzyjne wyniki wyszukiwań, a z drugiej strony
mniejsza liczba użytkowników które to słowo wpiszą. Słowa kluczowe składające się z
więcej niż dwóch wyrazów określane są mianem „long tail” (z ang. długiego ogona), a
ostatnie trendy pokazują że potencjalni nabywcy coraz chętniej wpisują dłuższe frazy i warto
jest je uwzględniać w strategii komunikacji w Internecie (co będzie przedmiotem kolejnych
rozdziałów).
Zanim przejdziemy do darmowego narzędzia Google AdWords Keywords Tool warto
spojrzeć na swój agroturystyczny biznes przez pryzmat słów kluczowych i stworzyć listę np.
20 słów, które określimy sobie jako najbardziej kluczowe dla naszego przedsięwzięcia –
mogą to być czynniki określone jako istotne w Analizie SWOT.
Przykładowo, jeśli posiadamy w naszym agroturystycznym przedsięwzięciu zwierzęta, to
naszym słowem kluczowym może być „agroturystyka zwierzęta”, a zawężając
geograficznie „agroturystyka zwierzęta mazury”- sprawdźmy jak wyglądają wyniki
wyszukiwań dla tych słów.
Wyniki wyszukiwani w Google dla słowa kluczowego „agroturystyka zwierzęta”:
Źródło: Google.com.
Na co należy zwrócić uwagę?
 ile jest wyników – jasno szary napis nad reklamą „Około 1.130 000 wyników” – jest
to liczba znalezionych miejsc w których użyto ww. słowa – jednocześnie daje
informację, jak bardzo konkurencyjne jest to obszar (np. dla drugiego słowa
kluczowego ta liczba wynosi 150.000, czyli jest blisko 10-krotnie mniej konkurencji
niż dla słowa pierwszego).
 odróżnić płatne formy-reklamy czyli wszystkie na różowym tle (góra, dół strony) oraz
na prawym marginesie bez tła, od bezpłatnych form obecnych w wynikach
wyszukiwań – pozostałe,
 sprawdzić dokąd prowadzą linki (tytuły) na pierwszej stronie wyszukiwań – to jest
Twoja konkurencja lub serwisy do których powinieneś zapisać stronę internetową
Twojego gospodarstwa agroturystycznego.
Wyniki wyszukiwani w Google dla słowa kluczowego „agroturystyka zwierzęta mazury”:
Źródło: Google.com
Gdy już zweryfikowaliśmy wyniki wyszukiwań w Google, następnym krokiem będzie
stworzenie listy najważniejszych słów kluczowych np. 20, którą w skrócie nazwać będziemy
TOP20KW.
Narzędzie dzięki któremu, możemy zweryfikować popularność TOP20KW, a dokładnie
zweryfikować ile średnio miesięcznie takich zapytań zostało wpisanych w Google jest
Narzędzie Słów Kluczowych Google AdWords dostępne pod adresem:
https://adwords.google.pl/o/Targeting/Explorer_c=1000000000&__u=1000000000&ideaRequestTyp
e=KEYWORD_IDEAS.
Pamiętaj, aby wyniki były jak najbardziej precyzyjne, zaznaczamy po lewej „Typ
dopasowania”, opcję „Ścisłe”.
Studium przypadku – Agroturystyka-Mazury-Konie „PATATAJ”:
Ośrodek agroturystyczny na Mazurach „Patataj” http://www.patataj.com.pl/, którego
mocną stroną są atrakcje dla dzieci, a w szczególności zwierzęta. Spośród wszystkich
zwierząt w zagrodzie, najlepiej reprezentowanymi są konie, zarówno pod względem
liczebności jak atrakcji, które można zaproponować – począwszy od ujeżdżania i jazdy na
lonży, poprzez zajęcia relaksacyjne/hipoterapię dla małych dzieci, po przejażdżki bryczką po
okolicznych terenach.
Aby zmierzyć popularność poszczególnych słów kluczowych, oszacować popyt na usługi
dla wyżej wymienionego przypadku, a także zweryfikować, jak działalność wygląda na tle
konkurencji, skorzystamy z Narzędzi Google. Opracowana lista TOP20KW poniżej:
agroturystyka, agroturystyka zwierzęta, agroturystyka zwierzęta mazury, agroturystyka
konie, konie agroturystyka, agroturystyka mazury konie, agroturystyka konie mazury,
agroturystyka dzieci, turystyka wiejska, wypoczynek na wsi, wakacje na koniu, pobyt na
gospodarstwie, obozy konne dla dzieci, jazda konna mazury, nauka jazdy konnej Warszawa,
półkolonie konne mazury, półkolonie konne, kolonie konne mazury, kolonie konne, hipoterapie
Pamiętaj że, jeśli słowo kluczowe składa się z kilku wyrazów to zmiana kolejność np.
„konie mazury” lub „mazury konie” jest przez roboty Google odczytywana jako nowe słowo
kluczowe.
Poniżej wynik wyszukiwań w Google dla jednego ze słów kluczowych „agroturystyka
mazury konie” i bardzo dobra 3. pozycja dla www.patataj.com, jednocześnie zdefiniować
można najbliższą konkurencję w tym obszarze tj. Rancho Zielony Koń oraz Stary Folwark.
Warto w tym miejscu obejrzeć strony konkurencji, sprawdzić jakie elementy są ich
mocną stroną, zweryfikować możliwość zastosowania dobrych praktyk we własnym
biznesie.
Wyniki wyszukiwań w Google dla słowa kluczowego „agroturystyka mazury konie”:
Źródło: Google.com
Kolejny etap badań rynku to analiza potencjału dla poszczególnych słów kluczowych za
pomocą Google Adwords Keywords Tool. Poniżej rysunek obrazuje wyniki dla TOP20KW.
Wyniki popularności dla wybranych TOP20KW:
Źródło: Google.com
WNIOSKI
Najczęściej wyszukiwanym KW jest „agroturystyka” – średnio 18 100 wyszukiwań
miesięcznie, jednocześnie dla „agroturystyka zwierzęta” 58 vs „agroturystyka konie” 260
wskazuje, że lepszym hasłem będzie doprecyzowanie „konie”, niż „zwierzęta”. W takiej
sytuacji na pewno warto pozycjonować się (uwzględniać w swoich działaniach reklamowych
w Internecie) na słowo „agroturystyka”, ponieważ ma bardzo duży potencjał i może
generować konkretne zyski, jeśli skierowana zostanie odpowiednia reklama dla tzw.
„niezdecydowanych klientów”, którzy to ogólne hasło wpisują. Jednak bardzo pracochłonnym
będzie osiągnięcie dobrych pozycji w wynikach wyszukiwań np. na pierwszej stronie, proces
będzie długotrwały, ale wart inwestycji. Szybciej osiągnie się widoczne efekty pozycjonując
się na bardziej doprecyzowane frazy jak np. „agroturystyka konie”.
Ćwiczenie aktywizacyjne:
1.
Podziel uczestników na zespoły (4-5 osobowe). Każdy zespół posiada komputer
z dostępem do Internetu. To samo zadanie dla wszystkich. Wygrywa zespół, który
wybierze taki zestaw TOP20KW, który będzie miał sumarycznie największą liczbę
wyszukiwań (średniomiesięczną).
Wytyczne do ćwiczenia dla zespołu:
1) opracuj własną listę TOP20KW dla www.agroturystyka.kalisz.pl,
2) zweryfikuj popularność poszczególnych słów kluczowych za pomocą Google Adwords,
3) w kilku słowach daj podsumowanie czy pierwotnie wybrana lista daje duży potencjał (
jaki liczebnie) i czy należałoby ją zmodyfikować i w jakim kierunku.
Analiza SWOT
Przed rozpoczęciem działalności agroturystycznej potencjalny przedsiębiorca powinien
dokładnie ocenić własne zasoby oraz potencjalne szanse i zagrożenia. Można to zrobić przy
wykorzystaniu tradycyjnej analizy SWOT (nazwa pochodzi od pierwszych liter z czynników
w j. angielskim i są to: mocne strony (S), słabe strony (W), szanse (O) i zagrożenia (T)).
Efektem analizy jest lista precyzyjnych czynników charakteryzujących zarówno wnętrze, jak
i otoczenie firmy oraz określająca to, co sprzyjające oraz przeszkadzające w naszym biznesie.
W tabelach 5 i 6 przedstawiono zestawienie przykładowych MOCNYCH I SŁABYCH
STRON gospodarstwa agroturystycznego oraz SZANS I ZAGROŻEŃ pojawiających się
w otoczeniu zewnętrznym i mających wpływ na działalność tego gospodarstwa.
Wybrane czynniki mogą być użyte do przeprowadzenia analizy SWOT dla konkretnego
przypadku, celem dokonania wszechstronnej oceny określającej kondycję bieżącą i potencjał
rozwojowy danego gospodarstwa agroturystycznego. Należy jednak brać pod uwagę te
czynniki, które faktycznie występują dla danego przypadku i mogą mieć istotny wpływ na
powodzenie naszego biznesu – w tym przypadku stosujemy zasadę „mniej a lepiej”.
Tab. 6. Mocne i słabe strony gospodarstwa agroturystycznego
UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE
Mocne strony
Słabe strony
przewaga gospodarstw rolniczych,
- obniżenie walorów przyrodniczych,
korzystny, średnioobszarowy areał gruntów,
- zaprzestanie działalności rolniczej,
uczestniczenie w życiu rodziny wiejskiej,
- jednostronność upraw,
wolne niewykorzystane zasoby,
- brak rolnictwa ekologicznego,
dobry stan techniczny budynków,
- niewielki procent sadów,
występowanie tradycyjnych domów wiejskich,
- współczesna architektura budynków,
korzystna struktura wiekowa gospodarzy,
- brak akceptacji usługi ze strony członków rodziny,
wysoki poziom wykształcenia kwaterodawców,
- obciążenie kobiet spowodowane obsługą gości,
umiejętność posługiwania się językiem obcym,
- zmniejszenie czasu na produkcję rolną,
merytoryczne przygotowanie do podjęcia
- wspólny węzeł sanitarno-higieniczny dla gości,
agroturystyki,
- niezadawalający standard pokojów gościnnych,
kreatywność i pomysłowość gospodarzy,
- zbyt wąski zakres oferowanych pakietów,
przewaga ofert całorocznych,
- ścisłe uzależnienie od jednego produktu,
korzystne warunki pobytu,
- nieprzystosowanie usługi do przyjmowania gości
dobre zagospodarowanie terenów wokół posesji,
niepełnosprawnych,
dobre wyposażenie w sprzęt rekreacyjny,
- brak wyeksponowania oferty elementami
indywidualne organizowanie wypoczynku
kulturowymi,
gościom,
- niewykorzystanie drobnego przemysłu
szeroki wachlarz atrakcji i możliwości czynnego
pamiątkarskiego i rzemieślniczego,
wypoczynku,
- nieoznakowanie elementów i miejsc
dobre warunki dla turystyki pieszej i rowerowej,
niebezpiecznych,
atrakcje wliczone w usługę komplementarną,
- ograniczony dostęp do Internetu,
oferowanie codziennych posług,
- brak środków finansowych na dalsze wzbogacanie
korzystna oferta żywieniowa,
usług,
możliwość zakupu produktów z gospodarstwa,
- niska zdolność kredytowa jednostek,
stosunkowo niska cena za pobyt,
- brak kwalifikacji i doświadczenia,
rekompensata niedostatków oferty wysokim
- nieufność do organizowania wspólnych celów,
poziomem kompetencji samych właścicieli,
- niskie dochody z produkcji rolniczej,
zdobywanie nowych umiejętności,
- brak liderów pobudzających inicjatywy
możliwość rozwijania zainteresowań i hobby,
przedsiębiorcze.
ciągłe rozszerzanie zakresu oferowanych usług.
Źródło: J. Cichowska, Analizy i oceny SWOT przeprowadzone dla wybranych gospodarstw
agroturystycznych województwa kujawsko-pomorskiego, „Infrastruktura i ekologia terenów
wiejskich” Nr 1/2011, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, s. 169.
Tab. 7. Szanse i zagrożenia pojawiające się w otoczeniu zewnętrznym gospodarstwa agroturystycznego
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE
Szanse
Zagrożenia
polepszenie struktur demograficznych na wsi,
- zakłócenia w funkcjonowaniu walorów
zmiana mentalności i postaw społeczeństwa
przyrodniczych,
wiejskiego,
- przekroczenie chłonności turystycznej obszaru,
aktywizacja społeczności wsi i zahamowanie procesu - emigracja ludności wiejskiej,
jej wyludniania,
- nadmierna ingerencja w krajobrazie zabudowy
przeciwdziałanie i nadzór nad niekorzystnymi
niewykazującej cech regionalnych,
rozwiązaniami architektonicznymi,
- niewystarczający system promocji produktu i jego
zapotrzebowanie na usługi dodatkowe,
dystrybucji,
kooperacja podmiotów agroturystycznych,
- nieumiejętne rozpoznanie rynku tych usług,
podnoszenie jakości poprzez wprowadzenie
- brak skoordynowanych działań instytucji i władz
obowiązkowego systemu kategoryzacji obiektów,
samorządowych,
przygotowanie wyspecjalizowanych kadr na potrzeby - niesprawny system komunikacji pomiędzy
agroturystyki,
gospodarstwami a instytucjami je wspomagającymi,
prowadzenie systematycznych badań przez ośrodki - niechętne nastawienie społeczności lokalnych na
naukowe w celu lepszego rozpoznania agroturystyki zmiany,
na rynku krajowym,
- zakłócenia w zachowaniu tożsamości kulturowej,
dalsze zwolnienia podatkowe z tytułu wyżywienia
- wzrost cen gruntów, nieruchomości oraz żywności i
gości i opłat za noclegi,
usług,
rozbudowa infrastruktury wiejskiej,
- rosnąca konkurencja krajowa,
zapotrzebowanie na usługi publiczne,
- brak opłacalności produkcji rolniczej,
umiarkowana rywalizacja w tym sektorze,
- wysokie oprocentowanie kredytów,
rozbudowanie systemu promocji,
- niedorozwój infrastruktury,
potanienie kredytów,
- wzrost kosztów utrzymania z uwagi na sytuację
wykorzystanie funduszy unijnych,
ekonomiczną kraju,
zmniejszenie bezrobocia,
- wzrost stopy inflacji,
wyrównanie zróżnicowań w poziomie życia,
- wzrost cen paliw i energii,
zwiększenie inwestycji w ochronę środowiska
- zwiększone wymagania klientów,
stabilizacja gospodarcza kraju.
- wzrost rygorów ochrony środowiska.
Źródło: J. Cichowska, Analizy i oceny SWOT przeprowadzone dla wybranych gospodarstw
agroturystycznych województwa kujawsko-pomorskiego, „Infrastruktura i ekologia terenów
wiejskich” Nr 1/2011, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, s. 170.
Ćwiczenie aktywizujące
1.
Wykonaj analizę SWOT krok po kroku.
Do tego celu wykorzystaj narzędzie dostępne w Internecie: http://dlafirmy.info.pl/swot.
KROK 1
Przygotowujemy listę czynników uporządkowanych w cztery grupy tzn. siły (S),
słabości (W), szanse (O) i zagrożenia (T), przydatna może być ściąga (tabela 1a ,b), jeśli
mamy problemy z określeniem, jak nazywać poszczególne elementy. Warto również
pamiętać, że sama lista czynników także powinna być poddana uprzedniej weryfikacji pod
kątem precyzyjności zapisów oraz istotności ich znaczenia, zakładając, że analizie poddane
są jedynie czynniki istotne. Proponowane jest przyjęcie maksymalnie do 6 czynników z
danego obszaru.
KROK 2
Konieczne jest określenie wzajemnej siły oddziaływania czynników, ich wpływu
i zależności. W związku z tym należy przyjąć, że relacja każdej pary analizowanych
czynników będzie oceniana według konkretnej skali.:
0 – brak wpływu, zależności,
1 – niewielki wpływ, zależność,
2 – duży wpływ, zależność,
3 – bardzo duży (kluczowy) wpływ, zależność.
Poniżej prezentowana jest tabela z wpisanymi ocenami według podanej powyżej
skali. Dokonywana ocena powinna odnosić się do wszystkich relacji pomiędzy czynnikami
tzn. np. określono że relacja S1 – uczestniczenie w życiu rodziny wiejskiej do O1 –
wykorzystanie funduszy unijnych ma ocenę 1 – niewielki wpływ, zależności.
Dodatkowo po wypełnieniu wszystkich pól relacji zalecane jest zsumowanie wartości
dla poszczególnych kolumn i wierszy oznaczonych symbolem Σ.
Gdyby okazało się, co nie jest wykluczone, że po zsumowaniu jakiś czynnik
uzyskałby we wszystkich relacjach wartość zero, to należy się zastanowić, czy jest on
faktycznie taki ważny, skoro na nic nie wpływa. Być może konieczne byłoby wtedy jego
przeformułowanie, doprecyzowanie, a nawet usunięcie z tabeli.
Z drugiej strony, czynniki z największą ilością punktów od razu wskazują na to, które
z nich mają charakter kluczowy i jaka jest ich waga. Ponadto sumy dla poszczególnych
czynników pozwalają także na określenie sumy wartości dla każdej z czterech ćwiartek
analizy, co z kolei daje podstawę do wskazania ogólnego charakteru strategii – np.
agresywnej, konkurencyjnej, defensywnej (to będzie opisanej szerzej w kolejnych
rozdziałach).
KROK3
Kolejnym krokiem powinno być wyodrębnienie z powyższej, wypełnionej tabeli
wszystkich relacji pomiędzy czynnikami, które zostały ocenione, jako bardzo istotne,
kluczowe i uzyskały rangę 3. W przypadku, gdy takich ocen jest bardzo mało lub nie ma ich
wcale możliwe jest uwzględnienie także relacji z rangą 2. Tylko one przejdą do dalszej analizy
i posłużą do opracowania kierunków działań i projektów strategicznych.
Jeśli zatem dokonany zostanie wybór kluczowych relacji to dla każdej z nich
należałoby odpowiedzieć na proste, a jednocześnie trudne pytania:








jakie działania pozwolą uaktywnić posiadane siły?
jakie działania pozwolą zniwelować posiadane słabości?
jakie działania przyczynią się do wykorzystania szans pojawiających się w otoczeniu?
jakie działania pozwolą przezwyciężyć zagrożenia zidentyfikowane w otoczeniu?
jak za pomocą zidentyfikowanych sił wykorzystać rozpoznane szanse?
jak za pomocą zidentyfikowanych sił zniwelować rozpoznane zagrożenia?
jak wyeliminować negatywny wpływ słabości na możliwość wykorzystania szans?
jak ograniczyć zjawisko potęgowania zagrożeń przez słabości?
Aby dobrze wyjaśnić tą różnicę posłużymy się przykładem.
Zakładamy, że silna relacja dotyczy czynników S4&O1 – gdzie siłą S4 jest dobre
zagospodarowanie terenów wokół posesji, a szansą O1 jest wykorzystanie funduszy
unijnych na cele modernizacyjne na terenach wiejskich. Możliwym do wykreowania
kierunkiem działania jest np. podniesienie na poziom doskonałe, a nie tylko dobre,
zagospodarowanie terenu, tak by stało się ono wyróżnikiem naszego gospodarstwa.
W ramach tego kierunku można przygotować kilka propozycji przedsięwzięć np.:
•
organizacja przetargu na firmę ogrodniczą, która zaprojektuje teren wokół posesji
zgodnie z obowiązującymi trendami i oczekiwaniami potencjalnych klientów,
•
przeprowadzenie procesu rekrutacji osoby posiadającej znajomość projektowania
ogrodu i obszarów zielonych wokół posesji, której określimy, jaki jest kierunek nowej
architektury zielonej.
W przypadku realizacji każdego z tych projektów po ich zakończeniu z powodzeniem
firma będzie posiadała doskonale zagospodarowane tereny wokół posesji. Wybór, który
z projektów jest lepszy, który realizować, jako pierwszy, zależy od wielu kryteriów np.
dostępnego budżetu, presji czasu na osiągnięcie rezultatu, preferencji właściciela/zarządu itp.
KROK4
Uporządkowaniem tego podejścia, po zapoznaniu się z przykładem, jest poniższa
tabela, jako możliwie najbardziej przejrzysty sposób prezentacji wniosków z analiz
strategicznych. Ma ona oczywiście charakter przykładowy, gdyż z jednej strony zawiera
w sobie sugestie co i gdzie powinno być w niej wpisane, a z drugiej strony ilość silnych relacji
a w konsekwencji kierunków działania i liczby projektów jest także przykładowa. Zaleca się
jednak kreowanie możliwie dużej ilości kierunków działania dla każdej z relacji oraz
przynajmniej kilku pomysłów na projekty.
Wyjaśnienia wymaga jeszcze znaczenie prawej kolumny oznaczonej jako „ranga”.
W kontekście ograniczoności zasobów, należy określić, które z listy zaproponowanych
projektów należałoby wykonać w pierwszej kolejności, a które w następnej. Dla każdego
z przedsięwzięć konieczne jest przypisanie rangi (priorytetu) poprzez wpisanie w prawej
kolumnie cyfry 1 dla projektu przewidzianego do wykonania jako pierwszy, 2 – jako drugi itd.
Należy także pamiętać, że nie oznacza to że projekt drugi musi się rozpocząć po zakończeniu
projektu pierwszego. W praktyce wiele projektów realizowanych jest równocześnie na
różnych poziomach zaawansowania. W tym kontekście kluczową kwestią jest także ustalenie
kryteriów, według których nadana zostanie ranga dla projektów.
Alternatywnym rozwiązaniem dla określenia kolejności realizacji projektów jest nadanie
rangi związanej z proponowaną wagą projektu i chronologią realizacji według następujących
oznaczeń:
• A – wstępna faza wdrażania, natychmiastowe podjęcie działania i możliwie szybkie
wdrożenie; działanie warunkujące uruchomienie innych działań,
• B – podjęcie działania w drugiej fazie, w krótkim horyzoncie,
• C – działania możliwe do podjęcia w horyzoncie dłuższym,
• D – działania, które powinny być realizowane permanentnie, cyklicznie itp.,
• E – działania fakultatywne, które mogą zostać podjęte wraz z pojawieniem się rezerw
ludzkich, finansowych, organizacyjnych.
Wypełniając rzetelnie treścią całość powyższej tabeli i stosując jedną z propozycji
rangowania otrzymujemy gotową do wdrożenia strategię – plan działania w firmie. Choć
konieczne jest jeszcze rozwinięcie kilku wątków wdrożeniowych, w tym w szczególności
tych odnoszących się do zarządzania projektami i pojedynczym projektem, co nastąpi
niebawem, można pokusić się o wskazanie zapowiadanych konkretów.
Odpowiedzi na pytania co, jak, kiedy i dlaczego powinienem robić, aby możliwie
sprawnie osiągnąć zamierzone cele biznesowe są następujące:
• co i jak powinienem robić – realizować projekty w ramach kierunków działań wynikających
z kluczowych relacji strategicznych,
• kiedy powinienem robić – zgodnie z kolejnością wynikającą z określonych rangami
projektów, wyznaczonych wg własnych kryteriów,
• dlaczego powinienem robić – ponieważ ma to solidne podstawy metodologiczne i wynika to z
rzetelnej diagnozy i analiz strategicznych, dając szansę na trwały rozwój firmy.
Oczywiście ktoś może zauważyć, że przecież można to wszystko wymyślić bez
szczegółowej analizy i niejednokrotnie w rzeczywistości biznesowej pewne działania
obmyślone z większą dozą intuicji niż fachowych analiz także odnoszą pożądany skutek
biznesowy. Pytanie tylko jak długo w decyzjach biznesowych dotyczących rozwoju firmy
można się opierać jedynie na szczęściu, intuicji i rosnącemu co dnia doświadczeniu. Ponadto
jeśli mamy dostępne on-line narzędzia, które automatycznie formatują nam wpisane dane –
to dlaczego z nich nie skorzystać choćby celem poparcia naszej intuicji fachowym narzędziem
marketingowym takim jak analiza SWOT.
Powyższe informacje to tylko wycinek możliwości Internetu i jego narzędzi,
jednocześnie należy mieć na uwadze, że wszelkie informacje zdobywane za pośrednictwem
Internetu nie należy brać bezwzględnie, ponieważ wiele różnych czynników mogło mieć
wpływ na takie, a nie inne zachowania użytkowników.
Jednak jeśli nawet założymy błąd rzędu 50% (b. wysoki) to dane pozyskane zarówno
z Internetu, jak i innych źródeł zewnętrznych, takich jak raporty z badań warto selektywnie
uwzględniać w procesie planowania swojego biznesu. Natomiast w zależności od tego na ile
rzetelnie opracowaliśmy analizę SWOT, tak dobry będzie plan marketingowy i wytyczne co
do strategii naszego przedsięwzięcia.
Rynek usług turystycznych w turystyce wiejskiej
Rynek turystyczny to ogół stosunków wymiennych między osobami a instytucjami
sprzedającymi towary i usługi turystyczne – przedstawiającymi podaż turystyczną a osobami
i instytucjami nabywającymi towary i usługi zaspakajające potrzeby turystyczne –
reprezentującymi popyt turystyczny [Naumowicz 2006].
Rynek usług turystycznych, czyli popyt i podaż na usługi turystyczne, są determinowane
przez dwie główne grupy graczy czyli:
 dostawców (hotele, pensjonaty, ośrodki agroturystyczne itp.) oraz
 odbiorców (turyści).
Uczestnikiem rynku są również instytucje rynkowe czyli firmy, organizacje i instytucje
działające pomiędzy dostawcą usług turystycznych a klientem (np. stowarzyszenia
agroturystyczne, tour operatorzy).
Jeśli prowadzimy działalność turystyczną, wówczas inni dostawcy są naszą dalszą lub
bliższą konkurencją. Konkurencja na rynku turystycznym może być rozpatrywana w trzech
aspektach:
 rynku turystyki zagranicznej (w zakresie konkurencji między krajami np. Polska –
Słowacja),
 rynku turystyki krajowej:
 między regionami turystycznymi, np. Pojezierzem Łęczyńsko-Włodawskim a Mazurami,
 konkurencji międzylokalnej (w ramach regionu np. miedzy Okuninką a Krasnobrodem),
 konkurencji w ramach konkretnego miejsca (konkurencja między przedsiębiorstwami w
zakresie świadczenia usług w danym miejscu turystycznym).
Oddziaływanie pojedynczego przedsiębiorstwa na trzy pierwsze rynki może odbywać
się w zasadzie w sposób pośredni. Głownie poprzez tworzenie współpracy lub uczestnictwo
w strukturach i organizacjach turystycznych, których zadaniem byłoby, lub jest,
kształtowanie marketingu regionalnego, lokalnego czy branżowego” [Krzewiński 2013].
Analiza konkurentów jest ważnym elementem badań marketingowych, ponieważ
umożliwia identyfikację ich słabości i przewag w zakresie działalności marketingowej. Warto
znać odpowiedź na pytanie Kim są moi konkurenci? W tym celu możemy wykorzystać
nowoczesne narzędzie takie jak Internet, aby zweryfikować m.in.:
jakie firmy wyświetlają się w wynikach wyszukiwań Google na zadane frazy
kluczowe, na które również my się pozycjonujemy,
 jak wygląda strona internetowa, jakie posiada funkcjonalności – możliwość
dokonywania rezerwacji, zaproszenie do newslettera,
 jak wygląda promocja na stronie konkurencji, a także newsletter (można zapisać się
do newslettera konkurencji z prywatnej skrzynki e-mail),
 cennik, oferty specjalne,
 czy konkurencja promuje się w instytucjach takich jak: serwisy turystyczne,
 czy posiada certyfikaty jakości bądź inne elementy wpływające na rekomendowanie
danej usługi.
Inne sposoby, jak własna obserwacja, odwiedzenie danych miejsc, jeśli jesteśmy
w pobliżu, czy wykonanie telefonu celem dokonania wstępnej rezerwacji – są doskonałym
sposobem, aby poznać swoich konkurentów.

Konkurentami firmy mogą być również sami klienci. Przykładem niech będzie grupa
klientów, która w kwaterze agroturystycznej nie korzysta z wyżywienia, lecz posiłki
przygotowuje we własnym zakresie. Oczywiście istnieją kwatery, które oferują wyłącznie
noclegi np. w mieszkaniach wakacyjnych. Dla małego gospodarstwa rolnego prowadzącego
działalność agroturystyczną, które uzyskuje dochód ze sprzedaży posiłków z produktów
z gospodarstwa ten segment klientów jest mało atrakcyjny.
Źródło: www.wbn.agroturystyka.pl
Rynek turystyki wiejskiej w Polsce – diagnoza
Poniższa mapa Polski doskonale obrazuje niewykorzystany jeszcze potencjał
poszczególnych województw w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej.
Rys. 1. Podział regionalny Polski w zakresie potencjału i oferty turystyki wiejskiej
Legenda
Grupa
1
–
województwa
wybitnie
predestynowa-ne
do
rozwoju
turystyki wiejskiej
Grupa
2
–
województwa
o
bardzo dużym, nie
Źródło: BIP Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ekspertyza w zakresie potencjału produktów
turystyki wiejskiej w Polsce i ich konkurencyjności na regionalnym, krajowym i zagranicznym rynku
usług turystycznych, dostęp: 11 grudnia 2012 r.
Badanie przeprowadzone wśród 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego,
zidentyfikowało główne obszary problemowe turystyki wiejskiej zobrazowane na rys. 2.7.
Promocja i marketing
 mało działań regionalnych promujących turystykę wiejską,
 niski stopień zastosowania nowoczesnych technologii w promocji,
 wysokie koszty działań promocyjnych,
 brak wyraźnego wizerunku polskiej wsi,
 niski stopień współpracy z punktami informacji turystycznej.
Wparcie instytucjonalne
 trudności z pozyskiwaniem dofinansowania – brak wkładu własnego,
 trudności z pozyskiwaniem dofinansowania – przeszkody biurokratyczne,
 mała liczba instytucji doradczych,
 małe wsparcie ze strony lokalnych grup działania,
 niski stopień wdrażania lokalnych strategii rozwoju,
 koncentracja inwestycji na infrastrukturze społecznej i technicznej,
 indywidualna sprzedaż – brak kontaktów z touroperatorami.
Produkt turystyczny
 mała liczba wspólnych przedsięwzięć tworzących ofertę integrującą kilka atrakcji,
 koncentracja działań na rozwoju innych form turystyki,
 niska konkurencyjność cenowa produktów,
 niska konkurencyjność jakościowa,
 mało ciekawe produkty – przewaga zwykłej agroturystyki (noclegi na wsi),
 mało zróżnicowana oferta gastronomiczna.
Rys. 2. Zidentyfikowane najważniejsze problemy na rynku turystyki wiejskiej
1 = problem nie istnieje
5 = problem jest bardzo poważny
Źródło: Ekspertyza w zakresie potencjału produktów turystyki wiejskiej w Polsce i ich
konkurencyjności na regionalnym, krajowym i zagranicznym rynku usług turystycznych, Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2012.
Rekomendacje i wytyczne dotyczące poprawy na rynku turystyki wiejskiej obszarów
problematycznych w zakresie m.in. promocji i marketingu to:
 tworzenie wysokiej jakości, intuicyjnych stron internetowych,
 projekty zakładające wykorzystywanie nowych technologii w turystyce wiejskiej,
 organizowanie eventów promocyjnych,
 wdrażanie rozwiązań konsolidacyjnych (np. wprowadzenie karty turysty),
 wsparcie uczestnictwa w targach i wydarzeniach branżowych.
Inne rekomendacje

wsparcie wdrażania systemów jakości (kategoryzacji, rekomendacji),




promowanie współpracy pomiędzy oferentami produktów turystyki wiejskiej
a administratorami portali rezerwacyjnych oraz punktami informacji turystycznej,
wspieranie projektów dotyczących prowadzenia badań rynku, zarówno w kontekście
analizy lokalnego potencjału, jak i badań marketingowych pozwalających na
podejmowanie właściwych kroków w zakresie tworzenia produktów i ich promocji,
wspieranie projektów z zakresu badań jakościowych,
preferencje dla podmiotów aktywnie angażujących się w życie społeczności lokalnych
(weryfikacja przez pryzmat przynależności do organizacji, sieci, etc.).
Turystyka wiejska powinna stanowić jeden z kluczowych kierunków rozwoju turystyki
w Polsce. Podstawową przewagą konkurencyjną terenów wiejskich w stosunku do terenów
zurbanizowanych jest harmonijne łączenie natury i kultury, ich wzajemne przenikanie się,
które tworzy niezwykłą mieszankę atrakcji i produktów. Polska wieś stanowi jeden
z ostatnich w Europie przykładów zachowania tradycyjnego, kultywowanego od pokoleń
krajobrazu kulturowego, w który wkomponowane są elementy cennego, niejednokrotnie
wręcz dziewiczego środowiska przyrodniczego.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
-
-
Na podstawie własnej firmy wykonaj próbę identyfikacji swoich konkurentów
odpowiadając na dwa kluczowe pytania:
Kim są moi konkurenci?
Co robi konkurencja i jakie są jej zamiary na przyszłość?
Określ co może być na rynku turystyki wiejskiej w Twoim regionie:
przewagą konkurencyjną
obszarem wymagającym wsparcia i rozwoju.
Segmentacja rynku
Dotarcie do jak największej liczby konsumentów jest warunkiem powodzenia biznesu
agroturystycznego. Przyciągnąć nabywców można oferując im produkt agroturystyczny
dostosowany do ich potrzeb. Ponieważ turysta XXI wieku jest świadomy swojego wyboru,
dobrze przygotowany i wymagający, tworząc ofertę agroturystyczną należy uwzględnić
motywacje towarzyszące potencjalnym nabywcom. Dostosowanie oferty do potrzeb takiego
turysty, wymusza na kwaterodawcach konieczność skierowania oferty do określonego
segmentu nabywców, czyli tzw. grupy celowej.
Podstawą koncepcji segmentacji rynku jest założenie, iż nie wszyscy konsumenci są
jednakowi. Rynek składa się z nabywców, których można podzielić na grupy o zbliżonych
cechach, potrzebach, motywacji, stylach życia, sposobach postępowania na rynku. Ponieważ
dotarcie do wszystkich klientów nie jest możliwe, ważna jest koncentracja na wybranych
segmentach rynku (grupach docelowych).
Segmentacja to „wyodrębnienie względnie jednorodnych grup konsumentów według
różnych kryteriów” [Kurtyka 2001]. W ramach poszczególnych segmentów znajdują się
klienci, którzy ze względu na podobieństwo cech ujawniają podobny popyt, a zatem mają
podobne wymagania odnośnie do bazy noclegowej, zarówno co do jej rodzaju, jak i jakości,
a także charakteru usług. Do podstawowych kryteriów segmentacji rynku prowadzącej do
ustalenia docelowej grupy nabywców należą czynniki: społeczno-ekonomiczne,
demograficzne oraz psychograficzne. Wybór grup docelowych i ukierunkowanie działalności
pozwala dostosować posiadane zasoby do potrzeb konkretnych segmentów nabywców, co
zapewnia obustronną satysfakcję. Uzyskanie informacji o wybranej grupie turystów, ich
potrzebach i wymaganiach pozwala stworzyć odpowiedni produkt, ustalić jego cenę oraz
pozyskać nabywców za pomocą odpowiedniego systemu promocji [Kutkowska 2003].
Wskazówka dla trenera: Jeśli wśród uczestników nadal będą pojawiać się
wątpliwości i pytania „po co ta segmentacja”, wówczas warto skorzystać z metafory dla
lepszego zobrazowania tematu.
Metafora – „na ryby”
Wędkarz wybierając się na ryby dokładnie wie na co idzie. Na przykład aby złowić szczupaka, przede
wszystkim szykuje odpowiedni sprzęt począwszy od wędki, przynęty a skończywszy na żyłce.
Wytrawny wędkarz wie jakie zakątki, o jakich porach lubi szczupak. Dzięki tym elementom wędkarz
zwiększa swoje szanse na złowienie zaplanowanej ryby. Jeśli wędka będzie za słaba, wówczas z ryby
nici a wędka na śmietnik, podwójna strata.
Podobnie jest z segmentacją rynku, jeśli chcemy precyzyjnie i skutecznie „łowić klientów” wówczas
warto wiedzieć na kogo i jakimi środkami.
Grupa celowa, z punktu widzenia agroturystyki, to grupa gości o podobnych cechach
osobowych, motywach urlopowych i sposobach spędzania wolnego czasu. Aby wykorzystać
w praktyce tą koncepcję, grupy docelowe muszą być możliwe do zidentyfikowania oraz
wystarczająco liczebne by być źródłem dochodów. Musi również istnieć praktyczna
możliwość dotarcia do nich [Kutkowska 2005].
Przygotowując ofertę turystyczną zawsze należy mieć na względzie potrzeby
i oczekiwania grup celowych czyli gości o podobnych cechach osobowych, motywacjach
urlopowych oraz sposobach spędzania wolnego czasu [Kruczek i in. 2002].
Kryteria podziału turystów na grupy celowe mieszczą się w dwóch kategoriach:
- socjologiczne: zawód, dochody, wiek, stan rodzinny, poziom wykształcenia, itp.,
- psychologiczne: zainteresowania, hobby, sposób spędzania urlopu, motywacje.
Najważniejsze grupy celowe w agroturystyce to [www.wbn.agroturystyka.pl]:
 Dorośli z niemowlętami i małymi dziećmi
Wymagania:
 łóżeczko, chodzik, krzesełko-stolik, wanienka, podgrzewacz,
 plac zabaw,
 pralka, suszarka,
 kącik zabaw w mieszkaniu,
 opieka.
 Rodziny z dziećmi: stanowią najważniejszą i największą grupę turystów spędzających
urlop na wsi. Dla tej kategorii gości duże znaczenie ma stworzenie atmosfery przyjaznej
dzieciom.
Wymagania:
 duża i bezpieczna przestrzeń do zabawy w budynku i na zewnątrz,
 pokój do zabaw z zestawem zabawek,
 obecność zwierząt w obejściu i bezpieczny z nimi kontakt,
 rozbudowany plac zabaw,
 różne urządzenia do zabawy,
 kontakt z innymi dziećmi,
 rowery dziecięce, hulajnogi, samochodziki, itp.,
 imprezy dla dzieci (piknik, gry i zabawy, rajd rowerowy),
 możliwość kąpieli dla dzieci,
 posiłki przystosowane dla dzieci,
 oddzielne sypialne dla rodziców i dzieci,
 opieka nad dziećmi.
 Osoby starsze
Wymagania:
 pokoje z łazienką i wygodnym dostępem pod prysznic,
 zaciszny dom i ogród,
 wygodne schody,
 wygodne łóżka, fotele, krzesła,
 gotowość gospodarzy do słuchania,
 wysokie wymagania kulinarne, np. posiłki dietetyczne.
 Niepełnosprawni
Wymagania:
 szerokie drzwi, przejścia, bramy, aleje,
 podjazdy, dźwig osobowy,
 odpowiednie wyposażenie łazienki (uchwyty, specjalny prysznic),
 likwidacja ostrych krawędzi i kantów,
 wolny dostęp do okien z obniżonymi parapetami,
 meble odpowiedniej wysokości,














































pomoc medyczna w niedalekiej odległości,
kuchnia udostępniona niepełnosprawnym lub ich opiekunom,
podłogi, powierzchnie dojazdowe i posadzki antypoślizgowe.
Ekolodzy
Wymagania:
numer certyfikatu gospodarstwa ekologicznego umieszczony w widocznym miejscu,
informacja o specyfice gospodarstwa,
segregacja śmieci w gospodarstwie,
stosowanie środków do biodegradacji nieczystości w szambach i odstojnikach,
rozwiązana gospodarka ściekami płynnymi i odpadami stałymi,
przyzagrodowa oczyszczalnia ścieków,
informacja o badaniu wody,
kompostownik,
ogrzewanie ekologiczne,
większość posiłków wykonana na bazie własnych produktów,
sprzedaż bezpośrednia produktów ekologicznych.
Wędkarze
Wymagania:
informacja o terenach wędkarskich,
wypożyczalnia podstawowego sprzętu wędkarskiego,
elementy wystroju nawiązujące do wędkarstwa,
wyodrębnione miejsce do sprawiania ryb,
dostępna kuchnia lub aneks kuchenny do przygotowania potraw z ryb,
wędzarnia,
pomieszczenie do przechowywania sprzętu i odzieży,
serwowanie regionalnych potraw z ryb,
dostosowanie pory posiłków do życzeń wędkujących,
możliwość zakupu na miejscu lub wskazanie miejsc zakupu zezwoleń.
Myśliwi
Wymagania:
informacja o lokalizacji koła łowieckiego i o występującej zwierzynie łownej,
wydzielone miejsce na zabezpieczenie broni,
osobne pomieszczenie na odzież myśliwską,
elementy wystroju związane z myślistwem,
serwowanie dań z dziczyzny,
dostosowanie godzin posiłków do życzeń myśliwych,
przygotowanie pakietów żywnościowych na polowania.
Uprawiający jazdę konną
Wymagania:
osoba z uprawnieniami instruktorskimi w gospodarstwie,
nauka jazdy dla dorosłych i dzieci,
organizowanie rajdów, obozów jeździeckich, wczasów w siodle,
ujeżdżalnia, parkur, hipodrom,
elementy wystroju nawiązujące do jeździectwa,
możliwość wypożyczenia stroju do jazdy konnej,
udział uczestników w pielęgnacji koni,
hipoterapia (specjalne uprawnienia),
odrębne ubezpieczenia gości,
siodlarnia.
Turnusy dla samotnych
Wymagania:
spotkania z psychologiem,
imprezy integracyjne (wieczorki zapoznawcze, ogniska),
teren do integracyjnych gier sportowych,
zorganizowanie „dnia dla ciebie” – możliwości zaprezentowania się każdego
z uczestników turnusu,
 wspólne wycieczki,
 pokoje głównie jednoosobowe,
 miejsce spotkań integracyjnych (barek, kawiarnia, pokój wypoczynkowy).
 Zwolennicy medycyny naturalnej
Wymagania:
 określenie minimalnego czasu pobytu,
 przygotowanie diet zależnych od rodzaju dolegliwości,
 program ćwiczeń ruchowych,
 program edukacyjny w oparciu o uznane autorytety,
 możliwość zakupu paramedyków ziołowych,
 materiały informacyjne na temat medycyny naturalnej.




Rzeczywisty obraz statystycznej kwatery agroturystycznej można przedstawić
wykorzystując segmentację wśród gospodarstw należących do KWBN. Wynik analizy 810
kwater agroturystycznych, które podały się Kategoryzacji Wiejskiej Bazy Noclegowej
(badanie przeprowadzono w 2009 r.):
Tab. 8. Gospodarstwa specjalizujące się w przyjmowaniu poszczególnych segmentów gości
Specjalizacja
Region
pobyt ro- osoby dla węddzinny starsze karzy
dla myśliwych
gospodardla osób
jazda
stwa eko- niepełnokonna
logiczne sprawanych
Medycyna
SUMA
naturalna
dolnośląskie
1
0
0
0
1
0
1
0
3
kujawsko-pomorskie
1
0
1
2
0
0
2
0
6
lubelskie
0
0
4
1
1
0
1
0
7
lubuskie
0
2
0
1
0
0
0
0
3
łódzkie
1
0
0
1
0
1
1
0
4
małopolskie
4
0
0
0
3
0
4
2
13
mazowieckie
0
0
1
0
0
0
3
1
5
opolskie
0
0
0
0
0
0
3
0
3
podkarpackie
0
0
1
0
0
0
0
0
1
podlaskie
0
0
2
0
0
0
0
0
2
pomorskie
3
0
1
1
0
0
2
0
7
śląskie
0
0
0
0
0
0
0
0
0
świętokrzyskie
0
0
0
0
0
0
0
0
0
warmińsko-mazurskie
2
3
0
1
2
2
1
2
13
wielkopolskie
1
0
0
0
0
0
1
0
2
zachodniopomorskie
1
1
0
0
0
1
0
0
3
14
6
10
7
7
4
19
5
72
Razem
Źródło: www.agroturystyka.pl.
Segmentacja to nic innego jak poznanie i opisanie cech naszych wszystkich
potencjalnych klientów oraz wyodrębnienie tych najważniejszych segmentów rynkowych, do
których chcemy dotrzeć za pomocą promocji.
Specjalista do spraw marketingu nie tworzy lecz, dzięki wnikliwym badaniom
i obserwacji, wyodrębnia segmenty, oraz decyduje który z nich wybrać [Ph. Kotler].
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Wymień propozycje innych grup docelowych dla gospodarstwa agroturystycznego oraz
ich wymagania.
Możliwe odpowiedzi – inne propozycje grup celowych:
-osoby „puszyste”,
-miłośnicy przyrody,
-uprawiający turystykę kajakową,
- uczestników plenerów artystycznych: malarskich, rzeźbiarskich.
Wybór rynku docelowego
Gdy scharakteryzowaliśmy już wszystkich potencjalnych klientów i podzieliliśmy ich na
grupy/segmenty, zastanówmy się, na których z tych grup nam najbardziej zależy, do których
najbardziej opłaca się dotrzeć. Nie jesteśmy w stanie dotrzeć do wszystkich grup.
Zrozumieliśmy przecież, że mają one różne upodobania, czyli zwrócą uwagę na odmienne
reklamy i przyciągnie ich inna oferta.
Oceniając różne segmenty rynkowe, przedsiębiorca najpierw powinien rozważyć dwa
czynniki:
- ogólną atrakcyjność segmentu,
- cele oraz zasoby firmy.
Czy potencjalny segment ma odpowiednie cechy decydujące o jego atrakcyjności jak:
odpowiedni rozmiar, tempo wzrostu, zyskowność, ekonomia skali i niski stopień ryzyka? Czy ma
sens inwestowanie w ten segment biorąc pod uwagę cele firmy, jej możliwości i zasoby?
Niektóre atrakcyjne segmenty mogą nie pasować do długoterminowych celów firmy albo
firmie może brakować jakiś umiejętności żeby zapewnić odpowiednią jakość [Kotler, 2005].
Od czego zacząć wybór rynku docelowego. Jak w prosty sposób właściciel
gospodarstwa agroturystycznego może ocenić potencjał danego segmentu i swoje
zasoby?
Na tym etapie warto wykorzystać wiedzę przekazaną we wcześniejszej części
podręcznika dotyczącą analizy SWOT i badania popularności słów kluczowych
z wykorzystaniem narzędzia Google Keyword Tools, a także informacje jakie wymagania mają
poszczególne grupy klientów. Jeśli w wyniku analizy Mocnych i Słabych stron, okazało się że
kierunkiem rozwoju dla naszego biznesu, który ma szanse powodzenia jest np. rozwój
zewnętrznej infrastruktury, doposażenie obiektu w rekreacyjno-sportowe atrakcje.
Dodatkowo mocną stroną gospodarstwa jest duża i bezpieczna przestrzeń w budynku i na
zewnątrz oraz posiadanie zagrody ze zwierzętami (kury, krowy) – to są to elementy
oczekiwane przez grupę konsumentów „rodziny z dziećmi”. Warto sprawdzić czy w naszym
regionie są inne ośrodki oferujące rodzinom z dziećmi atrakcyjne warunki noclegowe
i rekreacyjne czyli analizujemy konkurencję. Za pomocą narzędzia Google badamy
popularność słów kluczowych, które najlepiej opisują agroturystyką z punktu widzenia
wymagań grupy docelowej. Weryfikujemy potencjał danego segmentu.
Studium przypadku:
Segment Niszowy – Agroturystyka w gospodarstwach pasiecznych w praktyce
Załóżmy, że pewne gospodarstwo pasieczne postanowiło poszerzyć swoją działalność
o usługi agroturystyczne i zapraszać na pobyt gości. Będą pierwszym gospodarstwem
agroturystycznym w regionie, które pozwala uczestniczyć w pełnym procesie powstawania
produktów pszczelarskich takich, jak miód czy mleczko pszczele. Właściciele intuicyjnie
wybrali ten element jako ich mocną stronę, bez szczegółowej analizy. Postanowili, że
pszczoły i wyroby pszczelarskie będą charakterystycznym, wyróżniającym elementem
spośród bogatej oferty agroturystyki. Określili, że skoncentrują się na jednym segmencie –
fani i odbiorcy produktów pszczelarskich – głównie obecni odbiorcy indywidualni
dotychczasowej oferty pasieki. Tak wąsko zdefiniowana grupa klientów, którzy szukają ściśle
określonych korzyści określana jest mianem niszy rynkowej. Nisza musi być jednak na tyle
pojemna i chłonna, aby firma była w stanie obsłużyć ją z zyskiem.
I tu właśnie pojawił się problem, okazało się bowiem, że nowym pomysłem skorzystania
z agroturystyki dotychczasowi klienci pasieki nie są w ogóle zainteresowani. Co więcej po
weryfikacji potencjał tego segmentu poprzez szacunki dotyczące popularności fraz typu:
agroturystyka pszczoły, wakacje na pasiece, wakacje z pszczołami itp. okazały się bardzo
mierne. To znaczy że ten typ usługi w ramach turystyki wiejskiej nie jest w ogóle
wyszukiwany przez turystów.
Czy to oznacza, że pomysł gospodarstwa pasiecznego z poszerzeniem działalności był
nietrafiony? Nie koniecznie. W takim przypadku należałoby zweryfikować inne segmenty
z większym potencjałem, dla których produkty pszczelarskie będą ważną wartością dodaną,
jednak nie głównym motywem przyjazdu.
Przykłady nowych segmentów:
 Grupa docelowa: Zwolennicy medycyny naturalnej, Osoby „puszyste”, przykładowy
produkt:
 wczasy odchudzające z odnową biologiczną,
 apiterapia,
 zajęcia rekreacyjno–odchudzające w terenie i w sali prowadzone przez instruktorów,
 w programie odnowy biologicznej stosuje się produkty pszczele – miody i inne produkty
pszczele, po konsultacji z lekarzem apiterapeutą.
 Grupa docelowa: Ekolodzy, produkt:
 turnusy ekologiczne dla dzieci i młodzieży szkolnej,
 zielone szkoły (turnusy 7 dniowe),
 organizowane jest zwiedzanie pasieki, skansenu pszczelarskiego, można oglądać
urządzenia pszelarskie, produkty pszczele, planowane spotkanie z pszczelarzem.
Doskonałym przykładem dobrze określonej grupy docelowej zarówno pod względem
potencjału jak i własnych możliwości pasiecznej agroturystyki jest Agroturystyczne
Gospodarstwo
Pszczelarskie
„Wędrowna
Barć”
w
Krzemienicy
http://www.pasieka-krzemienica.pl/
grupa docelowa: seniorzy,
produkt: cichy i spokojny wypoczynek na łonie natury (w stylowym gospodarstwie z 1848 r., w
zachowanej, odrestaurowanej zabudowie szachulcowej).
Gospodarstwo położone w Krzemienicy, pięknej pomorskiej wsi, odleglej 15 km od Słupska, na
terenie którego znajduje się typowa zagroda chłopska z I połowy XIX wieku, zbudowana
w systemie szachulcowym. Gospodarstwo rozpoczęło swoje istnienie w 1848r. W programie:
pogadanka o pszczołach, informacje o produktach pszczelich pozyskiwanych w pasiece i ich
walorach zdrowotnych, rozmowa o konieczności ochrony środowiska naturalnego (zdrowotność
pszczół, nieskażone produkty pszczele), pokaz i demonstracja sprzętu i innych ciekawostek
pszczelarskich, obserwacja rodzin pszczelich w pasiece i w ulach obserwacyjnych, omówienie
z pokazem na zdjęciach postaci osobniczych pszczół, degustacja miodu i pyłku kwiatowego.
W gospodarstwie można nabyć miód prosto z pasieki o gwarantowanej, wysokiej jakości,
propolis, świece z wosku pszczelego. Miód jest rozlewany do słoików bezpośrednio po
miodobraniu, bez jego podgrzewania, co gwarantuje zachowanie aktywności biologicznej
i leczniczej miodu
Gospodarstwo agroturystyczne „Wędrowna Barć” w VIII edycji konkursu dla Liderów Promocji
Słupskiej Gospodarki, w 2006 r. zostało nagrodzone statuetką „Srebrnego Niedźwiedzia 2005” w
kategorii gospodarstw agroturystycznych oraz otrzymało nagrodę Radia Koszalin za prekursorską
działalność w dziedzinie agroturystyki edukacyjnej na terenie powiatu słupskiego oraz wysoką
jakość produktów i usług turystycznych. Firmowy wyrób gospodarstwa, nalewka „Onisiówka”,
została wybrana przez kapitułę konkursu „Słupskim Produktem Roku 2005”. Nalewka ta jest
pierwszą na Pomorzu tradycyjną nalewką wpisaną w 2006 r. przez MRiRW na Listę Produktów
Tradycyjnych [Dubiel, Kurek i in. 2008].
Gdy chcemy kogoś do czegoś przekonać, musimy znać tę osobę, wiedzieć jakie są jej
potrzeby, czego ona oczekuje i jej to dostarczyć. Naszą „osobą” w tym przypadku jest cała
grupa, zwana też grupą docelową lub nawet parę tych grup. Grupy docelowe wydzielamy
w procesie segmentacji. Gdy mamy już grupy docelowe musimy odpowiednio
wypozycjonować nasz produkt/usługę. Czyli krok po kroku, jeszcze raz. Aby przyciągnąć
klientów na jakich najbardziej nam zależy:
1)rozpoznajemy i charakteryzujemy różne grupy nabywców pod względem ich potrzeb
i preferencji (segmentacja rynku),
2)wybieramy segmenty rynku, na które chcemy wejść (wybór grup docelowych),
3)ustalamy dla każdego z tych segmentów kluczową, odrębną korzyść (jedną lub
więcej), zawartą w ofercie rynkowej firmy, oraz informujemy go (segment) o tym
(pozycjonowanie gospodarstwa agroturystycznego).
Ta uniwersalna teoria marketingu opisuje nam w gruncie rzeczy bardzo proste
działania. Zrozumienie ich sensu i celu pomoże nam szybko dotrzeć do naszych klientów. Gdy
wiemy do kogo udawać się z reklamą naszego biznesu i znamy cechy naszych odbiorców,
zyskujemy, bo przyciągamy coraz więcej nowych klientów i zatrzymujemy stałych.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Poproś uczestników, aby dobrali się w pary i wskazali, który z segmentów może
być grupą docelową dla ich pomysłu na gospodarstwo agroturystyczne i dlaczego.
Uczestnicy powinni skorzystać z Internetu i narzędzia Google Kaeyword Tools
celem weryfikacji potencjału danego segmentu. Ćwiczenie należy wykonać w
zespołach dwuosobowych.
Marketing MIX w turystyce
Wiedza jedynie na temat wymagań grupy docelowej i żądań ludzi jest niewystarczająca.
Istnieje wiele czynników mających wpływ na decyzje klientów odnośnie do nabywanych
produktów, szczególnie w sytuacji funkcjonowania wielu dostawców usług agroturystycznych
na rynku. Badania i analiza działania oraz zamiarów konkurentów powinna odbywać się w
obszarach marketingu mix. W klasycznym wydaniu marketing mix = 4P i są to:
 Produkt (product),
 Dystrybucja (place),
 Cena (price),
 Promocja (promotion).
Koncepcja 4P polega na stworzeniu produktu spełniającego oczekiwania nabywców,
w odpowiedniej cenie, przy zastosowaniu kanałów dystrybucji i form promocji.
Ewolucja teorii marketingu mix – odwrócenie formuły 4P
Teoria 4P przeszła rewolucję na 4C. Nowa formuła marketingu mix powstała ponad 20
lat temu, w myśl zasady: „o ile 4P jest nastawione na przedsiębiorstwo i jego interes, o tyle 4C
jest skoncentrowane na kliencie
Twórca idei 4C – Robert Lauterborn stwierdził, że w marketingu o wiele istotniejsze są
zapatrywania klienta. Zaproponował więc następujące elementy [Lauterborn 1990]:
 wartości dla klienta (customer value) – są to wszelkie korzyści, które wynikną
dla klienta z tytułu nabycia usługi (w 4p odpowiednikiem jest produkt),
 koszt (cost) – odpowiednik ceny w 4p, jest to po prostu koszt poniesiony przez
klienta,
 wygoda (convenience) – dostępność produktu na rynku, bezproblemowa
możliwość jego nabycia (odpowiednikiem w poprzednim modelu była
dystrybucja),
 komunikacja z rynkiem (communication).
Formuła 4C wymienia te same elementy co 4P, jednakże są one przedstawione
z perspektywy klienta i skupiają się na jego potrzebach.
Rys. 3. Formuła 4P i 4C
Źródło: Lauterborn R., New Marketing Litany: 4P's Passe, C-Words Take Over, „Advertising Age”, 1990.
W klasycznej koncepcji 4P marketingu mix nie występuje personel, jako piąty element
mieszanki (koncepcja 5P). Jednak w marketingu usług agroturystycznych warto jest
uwzględnić czynnik ludzki, który obejmuje role personelu firmy w kształtowaniu działań
marketingowych [Oleksiuk 2007].
Zachęcam do podejścia, które w rzeczywisty sposób określi czynniki mające wpływ na
nabywanie towarów na rynku turystyki wiejskiej. Nawiązując do formuły 5P i stosując
podejście od strony klienta możemy określić
„Marketing Mix” dla gospodarstwa
agroturystycznego, są to:
 produkt (lub usługa),
 cena,
 miejsce,


promocja,
personel.
Produkt
„Ludzie nie kupują produktów, kupują oczekiwania i korzyści. To korzyści są produktem”.
[Levitt, 2004]
Gospodarstwo agroturystyczne powinno zadać sobie pytanie, „czy produkt turystyczny
dokładnie odpowiada wymaganiom/potrzebom potencjalnych odbiorców?”. Z punktu
widzenia potencjalnego klienta produkt turystyczny to zestaw składników zarówno
materialnych, jak i niematerialnych, umożliwiający wypoczynek za określoną cenę
[Karczmarek, Stasiak, Włodarczyk 2005].
Istnieją trzy poziomy produktu turystycznego:
produkt podstawowy (rdzeń produktu), wynika z korzyści postrzeganych
i wynoszonych przez klienta i ma charakter niematerialny. Składają się na niego
przeżycia, zabawa, przygoda, odpoczynek, doświadczenie, wiedza, zdrowie,
regeneracja sił, poznawanie nowych miejsc i ludzi itp. ,
 produkt rzeczywisty to konkretne usługi o odpowiedniej jakości, które klient
otrzyma za swoje pieniądze: noclegi, wyżywienie, transport, wycieczki,
urządzenia do rekreacji, warunki bezpieczeństwa,
 produkt wzbogacony to dodatkowe korzyści, które wywołają wyższy stopień
zadowolenia klienta: np. różnego rodzaju bonusy, jak bezpłatny transport lub
ubezpieczenie, czy też pożegnalny upominek np. bochenek chleba domowego
wypieku, upusty, rabaty cenowe, rezerwacja internetowa, warunki zapłaty.
Aby dokonać identyfikacji składników produktu turystycznego należy dokonać analizy
zasobów środowiska naturalnego, dostępności komunikacyjnej oraz potencjału
turystycznego danego obszaru [Majewski, Lane 2003]. Analiza ta obejmuje następujące
elementy:

walory i atrakcje przyrodnicze znajdujące się np. w parkach narodowych,
krajobrazowych czy obszarach chronionego krajobrazu,
 walory i atrakcje dziedzictwa kulturowego,
 infrastrukturę ogólną a szczególnie związaną z ochroną środowiska,
 infrastrukturę turystyczną: szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, przystanie
kajakowe, parkingi, wypożyczalnie sprzętu sportowego,
 bazę noclegową: rodzaje, lokalizacja, standard,
 wyżywienie i rozrywkę,
 informację turystyczną,
 transport i telekomunikację,
 imprezy turystyczne i kulturalne,
 inne usługi bytowe.
Tereny wiejskie to bogactwo i różnorodność krajobrazów, zapachów i smaków, mnogość
kultur, historii, zwyczajów, a także bogata oferta zielonych przestrzeni, miejscowości oraz
zabytków. Należy uwypuklić i pokazać odmienność poszczególnych obszarów i regionów
uwzględniając:






zielone przestrzenie,
ochronę zachowanego krajobrazu,
uwypuklenie dziedzictwa kulturowego w tym również architektonicznego,
promowanie produktów lokalnych i regionalnych,
pokazanie oryginalności warsztatów i wyrobów rzemieślniczych,
 zachowanie tradycji kulturowych.
Tylko bogate i różnorodne oferty pobytowe (pakiety usług turystycznych) wychodzące
poza stereotypową koncepcję agroturystyki spełnią oczekiwania klientów. Gwarantują one
bowiem prawdziwe emocje, doznania i przeżycia. Siłą napędzającą wielkość ruchu
turystycznego są atrakcje przyrodnicze oraz te wytworzone przez człowieka. To one
wpływają na decyzje klientów o wyborze miejsca na wypoczynek. Tylko te produkty
turystyczne, które posiadają wyraźną tożsamość i wykreowany wizerunek mają szansę na
sukces rynkowy i zaistnienie w świadomości klientów jako produkty markowe.
W konsekwencji turyści nie kupują produktów, lecz marki, czyli swoje wyobrażenie
o produktach. Rozwijanie produktów markowych na podstawie najważniejszych naszych
walorów przyczynia się do poprawy wizerunku, a tym samym konkurencyjności oferty
agroturystycznej. Produkty markowe to innymi słowy produkty najlepsze:




o odpowiednim standardzie i jakości,
dostosowane do oczekiwań konsumentów czyli dobrze sprzedawalne na rynku,
o wyraźnym wizerunku, unikalnej tożsamości,
konkurencyjne.
Cena
Wszystkie podmioty gospodarcze i osoby prowadzące własne przedsięwzięcia ustalają
ceny na swoje produkty i usługi w oparciu o:
 kalkulacje kosztów,
 ceny stosowane przez konkurencję,
 popyt na dane produkty/usługi na rynku, segmentu rynku jaki chcemy
obsługiwać.
W zależności od ponoszonych przez nasz kosztów nasza działalność może przynosić
stratę lub zysk. Żeby wiedzieć jakie uzyskujemy wyniki finansowe powinniśmy umieć
kalkulować nasze przychody i koszty.
Tab 9. Przykładowy arkusz do kalkulacji przychodów i kosztów
Wyszczególnienie
Przychody (razem)
Przychody ze sprzedaży kwater (np. liczba gości x
cena x długość pobytu)
Koszty (razem) przyporządkowane
wynajmowanym kwaterom
1. Koszty
Amortyzacja
Zużycie energii (gaz, światło)
Środki czystości
Usługi obce (telefon, transport, wywóz śmieci itp.
remonty)
Działalność promocyjna
Inne
Np. ubezpieczenia
.............
Dochód (przychody – koszty)
m-c 1
m-c 2
Razem w sezonie
Źródło www.wbn.agroturystyka.pl.
Po oszacowaniu kosztów możemy kalkulować cenę w oparciu o liczbę miejsc
noclegowych oraz uwzględniając procent sezonowego obłożenia.
Przykład ustalania ceny dla gospodarstwa turystycznego (metoda koszt plus zysk)
Kalkulacja kosztów całkowitych
Koszty materiałów
sumujemy koszty wszystkich materiałów i surowców, jakie były lub będą przeznaczone
do obsługi i pobytu gości (w przypadku produktów rolnych np. w oparciu o cenę
sprzedaży, jaka występuje na te produktu na rynku skupu surowców),
Koszty pracy własnej
ustalamy czas pracy w ciągu sezonu, gdy obsługujemy gości – koszty pośrednie i
bezpośrednie:
(56 dni w sezonie x 12 godzin dziennie x 2 osoby) = 1 344 godziny osobogodziny.
Czas pracy poświęcony utrzymaniu kwatery poza sezonem
(44 dni x 8 godzin x 1 osoba) = 352godzin.
Przyjmujemy, że koszt naszej pracy wynosi 8 zł/godzinę, co daje 13 568 zł
W przypadku np. pensjonatu, będzie to koszt utrzymania obsługi.
Przyjmujemy, że koszty materiałów i surowców wynoszą – 40 000 zł.
Wydatki w ciągu roku przypisane do działalności agroturystycznej – 5 000 zł.
Łączne koszty całkowite wynoszą 58 568 zł.
Dalsze założenia:
Liczba pokojów – 5,
Liczba noclegów z wyżywieniem sprzedanych w np. 2012 r. :
(15 miejsc x 56 dni) = 840,
Koszt jednostkowy (nocleg z wyżywieniem):
58 568 zł/840 gości w sezonie = 70 zł,
Cena jednostkowa:
koszt jednostkowy (70 zł) + narzut (15%) = 80 zł,
cena wynosi: 80 zł.
Źródło: http://wbn.agroturystyka.pl.
Cena stanowi najczęściej wykorzystywane przez producentów produktów/usług
narzędzie walki konkurencyjnej.
Zapamiętaj:
To co dla nas jako przedsiębiorcy jest CENĄ, dla naszego potencjalnego klienta jest
KOSZTEM.
Dla biznesu jest istotne, jeśli jego właściciele wiedzą jaką kwotę ich potencjalni klienci
mogą przeznaczyć na ich produkty.
Odkrywanie tego, czego potrzebują klienci i jakie środki są w stanie przeznaczyć na
potrzebne im towary jest skutecznym sposobem na znalezienia zbytu na produkty Twojej
firmy.
Dystrybucja
Jest to miejsce, gdzie klient może dokonać zakupu produktu/usługi. Kanały
dystrybucyjne w przypadku gospodarstw agroturystycznych polegają z reguły na
bezpośrednim kontakcie wytwórcy usług z konsumentem, w postaci folderu reklamowego,
strony internetowej, reklamy przydrożnej, rekomendacji innych klientów itp. Coraz większą
rolę w dystrybucji informacji o ofertach pełni Internet – portale społecznościowe, fora
internetowe, portale branżowe dla tworzących oferty wypoczynkowe oraz dla klientów, np.:
http://www.agroturystyka.pl/; http://www.goscinnawies.pl/.
W zależności od tego, jak wygodnie jest klientowi nabyć usługę/produkt, może
realizować to w kilku najpopularniejszych formach:
 przez telefon,
 osobiście,
 pocztą elektroniczną e-mail,
 przez stronę internetową – system rezerwacji sprzedaży online.
Warto skorzystać z internetowego systemu rezerwacji www.agroturystyka.pl – jest to
ogólnopolski internetowy system promocji, rezerwacji i sprzedaży kwater
agroturystycznych. Do bazy internetowej wprowadzane są gospodarstwa agroturystyczne
funkcjonujące w Polsce. Warunkiem uczestnictwa w systemie jest chęć uczestnictwa
kwaterodawcy w nim i opłata roczna w wysokości kilkudziesięciu złotych. System powstał
pod patronatem Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej i dzięki dofinansowaniu Ministerstwa
Gospodarki, a wdrażany dzięki wsparciu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Kanały dystrybucyjne możemy podzielić ze względu na formę pośrednią lub
bezpośrednią prowadzonej dystrybucji:
 bezpośrednio przez gospodarstwo agroturystyczne,
 pośrednio przez:
 stowarzyszenie, w którym zrzeszony jest kwaterodawca i które prowadzi system
rezerwacji dla swoich gospodarstw,
 biuro turystyczne, z którym kwaterodawca podpisał umowę,
 serwisy turystyczne w Internecie (tzw. pasaże handlowe),
 programy afiliacyjne – partnerzy którzy umieszczając na swoich stronach internetowych
oferty gospodarstwa dokonują sprzedaży miejsc noclegowych, w zamian za co otrzymują
prowizję od transakcji.
Promocja
Elementem wieńczącym wysiłki w działalności rynkowej (w zakresie oddziaływania na
klienta) jest działalność promocyjna. Gdy ustalone zostanie, jakie produkty/usługi będziemy
sprzedawać, za jaką cenę i poprzez jakie kanały dystrybucji (indywidualnie czy poprzez
pośrednika), będziemy sprzedawać swoją ofertę, powinniśmy zadać sobie pytanie: co chcę
zaprezentować swoim klientom? W jaki sposób to zrobię?
Najpierw trzeba ustalić cele promocji. O czym chcemy powiedzieć klientom:








poinformować ludzi o istnieniu naszego gospodarstwa agroturystycznego,
zainteresować walorami i atrakcjami okolicy czy regionu,
zapoznać ludzi z naszą nową ofertą produktowo-cenową,
zwiększyć sprzedaż,
uzyskać lepszą konkurencyjność,
zbudować markę,
wpłynąć na lojalność naszych klientów,
budować wizerunek.
Jak formułować przekazy promocyjne?
Przekaz promocyjny powinien:
1. ZWRÓCIĆ UWAGĘ KLIENTÓW – należy wykorzystać skojarzenia przyciągające uwagę
klientów (z segmentów rynku), do których reklama jest skierowana.
2. PODTRZYMAĆ ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW, PODKREŚLAJĄC KORZYŚCI PŁYNĄCE Z
OFERTY.
3. WYWOŁAĆ PRAGNIENIA I SKOJARZENIA – rozwijać korzyści z którymi mógłby
utożsamiać się klient.
4. WYKAZAĆ ZALETY – niekoniecznie tylko niska cena, dobrym pomysłem będzie
pokazanie np. lepszej obsługi, wysokiej jakości, które będą elementem lepiej
oddziaływującym na klienta.
5. UŁATWIĆ ZAKUP – wskazanie informacji gdzie i jak można dokonać zakupu.
6. DAĆ SYGNAŁ DO AKCJI – zastosować formułę szybkiego skorzystania z oferty np.
„Okazja!!!”, „Nie trać czasu”).
Jakie narzędzia promocji warto wykorzystać?
 nazwa firmy, logo, papeteria, wizytówki,
 szyldy,
 katalogi,
 ulotki i foldery,
 widokówki,
 plakaty,
 internetowy system promocji,
 zachęty i rabaty,
 konkursy, nagrody,
 wspólne promocje,
 prezentacje, imprezy, wystawy, targi,
 reklamy np. w prasie.
Zapamiętaj:
Jedna forma promocji nie wystarczy.
Wykorzystywanie różnych narzędzi i różnych kanałów przepływu informacji
zwiększa szansę na to, że klient dostrzeże naszą ofertę wśród konkurencji.
Często indywidualnie kwaterodawcy nie są w stanie prowadzić skutecznej działalności
promocyjnej. Głównie ze względu na ograniczone środki finansowe oraz specjalistyczne
kwalifikacje. Aby przyciągnąć jak największą liczbę klientów nie wystarczy już promocja
tylko własnego gospodarstwa.
W celu przygotowania i zorganizowania dobrej promocji potrzebne są badania klientów,
konkurencji, czy dystrybucja materiałów promocyjnych, konieczna jest koncentracja
środków finansowych i działań organizacyjnych. Możliwe jest to do osiągnięcia dzięki
współpracy między kwaterodawcami, ich organizacjami, samorządami i innymi instytucjami.
Działania promocyjne i sprzedażowe są dosyć kosztowne istnieje, więc konieczność
poszukiwania tanich i efektywnych form docierania do klienta z ofertą turystyki wiejskiej.
Taką możliwość stwarzają aktualnie nowoczesne środki medialne, które w sposób niemal
rewolucyjny zdobywają rynek konsumenta w wielu branżach. Formą o szerokim zasięgu,
stwarzającą ogromne możliwości w docieraniu i komunikacją z klientem, a zarazem tanią jest
INTERNET. Szczegółowo formy promocji w Internecie omówione zostaną w części
„Marketing internetowy usług turystycznych”.
Personel, czyli jakość obsługi klienta
W wielu przypadkach firmy tracą klientów z powodu okazywanej im obojętności lub
z powodu niezadowalającego poziomu obsługi. W celu utrzymania lojalności klienta nie
wystarczy już tylko oferowanie wysokiego standardu noclegu czy wyżywienia. Jeśli klient nie
będzie czuł się właściwej atmosfery i profesjonalnej obsługi, więcej możemy go nie zobaczyć.
„Jakość obsługi jest to świadczenie usług z kulturą we właściwym tempie (bez
opóźnień) wraz z akceptacja klienta, tak by czuł się mile widzianym gościem”. Jakość obsługi
często jest postrzegana jako produkt oferowany przez branżę turystyczną.
Co trzeba umieć i wiedzieć obsługując klienta?







uprzejmie witać turystę zaraz po wejściu do naszego obiektu i
zaopiekować się nim i jego rodziną,
w każdej chwili kontaktu z klientem stosować uśmiech,
należy dbać o ubiór i prezencję,
utrzymywać porządek w obiekcie,
w spokoju rozwiązywać wszystkie problemy turysty,
utrzymywać właściwe stosunki interpersonalne z pracownikami czy
domownikami,
zachowywać się spokojnie i przyjaźnie.
Ważnymi elementami w komunikacji z klientem jest również:
 umiejętność słuchania turysty,
 umiejętność nawiązywania rozmowy,
 znajomość miejscowych walorów i atrakcji turystycznych, infrastruktury turystycznej
produktów turystycznych lub związanych z turystyką.
Usługodawca powinien znać m.in.:
 ciekawe miejsca swojej okolicy czy regionu,
 interesujące fakty i wydarzenia o terenie: z zakresu historii, legend czy kultury,
 kalendarz imprez lokalnych,
 infrastrukturę turystyczną: np. szlaki, wypożyczalnie, parkingi ale również sklepy,
restauracje, punkty usługowe, dyskoteki itp.
Usługodawcy powinni umieć przewidywać, rozpoznawać i wychodzić naprzeciw
indywidualnym potrzebom konkretnym grup klientów.
Szkolenie personelu
Każda osoba, która będzie miała kontakt z obsługą klienta powinna zostać wcześniej
przeszkolona. Poza tym, zasady i normy obsługi klienta powinny być określone w formie
pisemnej po wcześniejszym wypracowaniu i ustaleniu tego z pracownikami czy
domownikami (np. gospodarstwa agroturystycznego). W tym celu należy opracować:


listę kontrolną składającą się z elementów i ich kolejności w procedurze postępowania
osób obsługujących klientów
lub
kartę obsługi klienta, w której będą sprecyzowane zasady postępowania po to, by osoba
obsługująca kontrolowała swoje postępowanie.
Przykład karty obsługi klienta:
Karta obsługi klienta
Witaj gościa mówiąc „dzień dobry" (jeśli jesteś zajęta/ty powiedz: zaraz do Pana/Pani podejdę.
Podejmij rozmowę, by klient czuł się zauważony.
Dokładnie słuchaj pytań, które klient zadaje by dokładnie zrozumieć czego potrzebuje.
Dbaj by wyszedł zadowolony
źródło: http://wbn.agroturystyka.pl/index.php?i=118.
Ćwiczenia aktywizujące:
Podziel grupę na 3 zespoły, każdy zespół otrzymuje jedno zadanie do realizacji.
Wyniki pracy całego zespołu przedstawia wybrany reprezentant korzystając z flipcharta.
Zadania:
1.
Opracuj cenę 1-dniowego pobytu w Twoim gospodarstwie
agroturystycznym, wykorzystaj metodę „koszt plus zysk”. Następnie zweryfikuj, czy
jest to atrakcyjna na rynku oferta. Wykorzystaj Internet.
2.
Opracuj kartę obsługi klienta, która będzie charakterystyczna dla
Twojego gospodarstwa.
3. Opracuj hasło i trzy korzyści dla klienta, które będą motywem
przewodnim dla materiałów promujących Twoje usługi i produkty. Przedstaw pomysł
na wykorzystanie na różnych materiałach promocyjnych jak np. ulotka, wizytówka,
reklama w prasie.
Strategie marketingowe w turystyce
Strategia marketingowa jest to proces, który koncentruje ograniczone zasoby firmy na
szansach, jakie stwarza rynek, których realizacja ma na celu zwiększenie sprzedaży,
a w konsekwencji stworzenie trwałej przewagi konkurencyjnej.
„Wygrywa tylko ten, kto ma jasno określony cel i nieodparte pragnienie, aby go
osiągnąć" [Napoleon Hill].
Decyzje strategiczne – to planowanie na więcej niż 3-5 lat. W odróżnieniu od działań
taktycznych, które swoim zakresem obejmują okres ok. 12-18 miesięcy.
Strategia to odpowiedź na kluczowe pytania:
 gdzie jesteśmy teraz,
 gdzie chcemy być za pięć lub więcej lat,
 jak mamy do tego dojść?
Najbardziej charakterystyczne na rynku
marketingowe:
 strategie cenowe,
 strategie konkurencji.
turystycznym
są
dwie
strategie
Strategia cenowa
Podstawowym celem strategii cenowej jest osiągnięcie zysku (główny cel działalności
firmy). Każda firma musi posiadać środki na opłacenie różnych kosztów oraz gromadzenie
funduszy na przyszłe inwestycje. Dwie najbardziej charakterystyczne strategie cenowe:
Cenę powyżej ceny konkurentów stosujemy gdy:









RYNEK NIE JEST WRAŻLIWY NA ZMIANY CEN – gdy dla obsługiwanego przez nas
segmentu rynku nie mają znaczenia np. niewielkie ruchy cen szczególnie, gdy idą
w parze z wzrastającym poziomem świadczonych przez nas usług,
RYNEK MA TENDENCJĘ ROZWOJU – gdy wzrasta popyt na usługi w branży,
PRODUKT MA USTALONĄ DOBRĄ POZYCJĘ NA RYNKU,
DOBRA REPUTACJA, STATUS, JAKOŚĆ I INNE ELEMENTY POWIĘKSZAJĄ WARTOŚĆ
PRODUKTU,
PRODUKTY STANOWIĄ JEDYNIE MAŁY PROCENT CAŁKOWITYCH ZAKUPÓW
KLIENTÓW.
Cenę poniżej ceny konkurentów ustalamy gdy:
RYNEK JEST WRAŻLIWY NA CENĘ – gdy pierwszym pytaniem jaki zadają klienci jest: „ile
to kosztuje?”,
WCHODZIMY NA NOWY RYNEK – np. geograficzny lub chcemy obsługiwać nowy
segment rynku i stosujemy cenę promocyjną w wyznaczonym czasie i okresie,
PRZEDSIĘWZIĘCIE JEST NA TYLE MAŁE, ŻE KONKURENCI NIE ROZPOCZNĄ WOJNY
CENOWEJ,
ISTNIEJE SZANSA NA OBNIŻENIE KOSZTÓW – gdy zysk pozostaje na tym samym
poziomie przy obniżeniu określonej grupy kosztów).
Strategia konkurencji
Strategia konkurencji jest kombinacją celów, do których firma zmierza i środków, za
pomocą których chce do nich dojść. Dwa podstawowe czynniki wymagające uwzględnienia
podczas formułowania ogólnej strategii konkurencji:


środowisko wewnętrzne firmy – silne i słabe strony przedsiębiorstwa,
środowisko zewnętrzne firmy – szanse i zagrożenia środowiskowe.
Trzy skuteczne strategie konkurencji:
1) Strategia przodującej pozycji pod względem kosztów – niski koszt wytwarzania
w porównaniu z konkurentami.
2) Strategia zróżnicowania – polega na zróżnicowaniu wyrobu lub usługi, stworzeniu
czegoś co jest uznane za unikalne. Dzięki tym działaniom powstają możliwości
wzrostu sprzedaży przy równoczesnym uzyskaniu dodatkowej premii za
niepowtarzalność produktu.
3) Strategia koncentracji – polega na skupieniu wysiłków na wybranym segmencie
rynku, na wybranym produkcie w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej.
W tym miejscu warto wspomnieć o BENCHMARKINGU, który może być pomocny dla
firm nowo wchodzących na rynek, które nie mają mocnego wsparcia w postaci zasobów
finansowych czy kreatywnych oraz know-how (umiejętności/znajomości) rynku.
Benchmarking – technika analizy strategicznej, której celem jest twórcze naśladowanie
najlepszych praktyk innych firm, korzystanie z ich doświadczeń. Wynikiem benchmarkingu
jest twórcze odkrywania jak i dlaczego niektóre firmy funkcjonują sprawniej niż my.
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Wymień najlepszy ośrodek agroturystyczny w Twoim regionie. Scharakteryzuj, jaką strategię
cenową przyjął. Odpowiedz czy widoczne są elementy w ich strategii, które możesz w
zaadaptować do swojego biznesu.
Nowoczesne technologie informacji, komunikacji i dystrybucji
w turystyce
Co to jest „nowoczesna technologia”?
Pojęcie to jest bardzo szerokie, obejmuje zakres wszystkich technologii umożliwiających
manipulowanie i przesyłanie informacji. W jego zakres wchodzą wszystkie:
 media komunikacyjne: (Internet, sieci bezprzewodowe, sieci bluetooth, telefonia
stacjonarna, komórkowa, satelitarna, technologie komunikacji dźwięku i obrazu, radio,
telewizje, itp.),
 media umożliwiające zapis informacji (pamięci przenośne, dyski twarde, dyski CD/DVD,
taśmy, itp.),
 sprzęty umożliwiające przetwarzanie informacji (komputery osobiste, serwery, klastry,
sieci komputerowe, itp.),
 aplikacje informatycznych oraz złożone systemy IT, umożliwiające realizację
przetwarzania i przesyłania danych na wyższym poziomie abstrakcji niż poziom
sprzętowy.
Główne trendy rozwoju nowoczesnych technologii wiążą się z następującymi
obszarami:
 dostęp do informacji,
 społeczność,
 personalizacja.
Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne – stają się coraz bardziej
powszechne we współczesnym świecie. Trudno ich uniknąć, tak w pracy zawodowej, jak
i poza nią.
Nowoczesne technologie wokół nas
Google Maps, Gmail, Nasza Klasa, Facebook. Laptop, tablet, Smartfon… Bez nich ciężko
wyobrazić sobie dzisiejszy świat.
Jeszcze nie tak dawno do przenoszenia danych w wersji elektronicznej służyła dyskietka,
później płyta CD, pendrive, USB – obecnie natomiast popularną technologią udostępniania
i przenoszenia danych (zdjęć, dokumentów, filmów itp.) stały się tzw. CHMURY z ang. Cloud,
które umożliwiają wykorzystanie najbardziej aktualnych udogodnień w przechowywaniu
i transferze danych. Chmura pozwala na przechowywanie zdjęć, muzyki, dokumentów, a
także na używanie dowolnego oprogramowania, które nie jest fizycznie zainstalowane na
naszym komputerze. Za pomocą połączenia internetowego dostajemy dostęp do usług i
przestrzeni dyskowej, świadczonych przez zaawansowane centra danych, z dowolnego
miejsca na świecie. Wszystko to umożliwia swobodne korzystanie z możliwości, które daje
nam sieć.
Warto skorzystać
Dropbox – bezpłatna, polskojęzyczna przestrzeń w chmurze
W przypadku potrzeby przesłania dużego pliku, np. filmu lub zdjęcia w dobrej
rozdzielczości, które nie przejdą przez skrzynkę e-mail (zazwyczaj blokady przepływu
danych ustawione są na granicę 10 MB), skorzystać można właśnie w omawianej wirtualnej
przestrzeni w chmurze. Jedną z nich jest usługa Dropbox.
Dropbox udostępnia przestrzeń dyskową na serwerach firmy. Wgrywanie danych na
dysk jest możliwe dzięki specjalnemu oprogramowaniu, natomiast do przeglądania
i ściągania tych danych wystarczy dostęp do Internetu. W wersji darmowej dostępne są nawet
2 GB miejsca na serwerach, które za dodatkową opłatą można swobodnie powiększać.
Korzystanie z usługi wymaga rejestracji na https://www.dropbox.com/.
Rewolucja mobilna w nowoczesnych technologiach



Wszelkie przenośne urządzenia typu telefon komórkowy (smartfon/iPhone) czy tablet
(iPad) zyskują na popularności. Dziś w naszych komórkach dostępne są:
nawigacje: wszelkiego typu mapy, przewodniki, trasy narciarskie,
aplikacje, które umożliwiają m.in.:
płacenie komórką w sklepie i za pomocą przelewu elektronicznego,
wykorzystywanie kodów QR,
korzystanie z gier i atrakcyjnych aplikacji.
GPS.
Wykorzystanie specyfiki Polski
 na jednego mieszkańca przypada 1,2 telefonu komórkowego, a tylko niewiele ponad połowa
mieszkańców naszego kraju posiada komputer z łączem internetowym,
 ponad 50% polskich konsumentów potwierdza, że telefon komórkowy jest istotnym
elementem życia społecznego, a prawie 4 miliony Polaków przyznają, że w wielu sytuacjach
skutecznie zastępuje komputer,
 15% internautów to internauci mobilni [Niedziałek 2011].
Warto przy okazji projektowania procesu komunikacji dla swojej firmy uwzględnić
nowoczesne technologie mobilne. Zarówno pod kątem serwisu WWW naszego gospodarstwa
agroturystyczne, jak i kampanii promocyjnych na telefon np. kampanie SMS.
Internet jako najbardziej reprezentatywny element nowoczesnych technologii
Zanim przejedziemy do części opisowej warto przedstawić wyniki badań dotyczące
wykorzystania nowoczesnych technologii do wyszukiwania informacji o wycieczkach przez
polskiego turystę.
Rys 4. Źródła informacji o wycieczkach
Źródło: Molski C., Nowoczesne technologie informacji w turystyce, prezentacja,
http://agro.travel/data/file/prezentacje_z_konferencji/MOLSKI%20CEZARY.ppt.
Jak wynika z powyższego wykresu: z Internetu korzysta 63% potencjalnych klientów
celem wyszukania informacji o wycieczkach. Jest to najsilniejszy kanał informacyjny.
Coraz częściej w procesie wymiany oraz budowania podstawowym narzędziem
komunikacji staje się właśnie Internet. Jest on jednocześnie jednym z głównych i właściwie
najbogatszych źródeł informacji. Gazety, dostępne do tej pory tylko w formie papierowej,
telewizyjne programy informacyjne, filmy, muzyka, wszystko to znajduje się już w globalnej
sieci, do której dotrzeć można za pomocą komputera i modemu. Internet zrewolucjonizował
nawet tak klasyczne, zdawało by się, formy komunikacji jak pisanie listów i rozmowa
telefoniczna. Obecnie poczta elektroniczna dociera na drugi koniec świata zaledwie w kilka
chwil, podobnie głos i obraz.
Prawdą jest, że w Internecie znaleźć można niemal wszystko. Niestety, poszukiwanie
informacji w tym medium często jest trudne i czasochłonne, a to dlatego, że pajęcza sieć
łącząca kontynenty zawiera w sobie mnóstwo „śmieci": informacji niewiarygodnych, witryn
porzuconych, od lat nieaktualnych.
Dlatego tym bardziej cenna może się okazać wiedza, w jaki sposób szukać w Internecie
informacji i to informacji wiarygodnych, a także jak takie informacje tworzyć, by były jasne,
przejrzyste, rzetelne i przydatne innym. A narzędziem pomocnym w komunikowaniu siebie
światu, w którym przyjdzie nam się znaleźć jest umiejętność stworzenia swojej strony www.
Strona www jako przykład nowoczesnych technologii informacji, komunikacji
i dystrybucji w turystyce
Strona internetowa, a w zasadzie serwis internetowy, może realizować jednocześnie
3 funkcje:
 informacyjną (jednostronny komunikat do odbiorcy) przykładem może być prosta strona
www gdzie zamieszczone są różne informacje o firmie/o nas. Ten typ stron jest nazywany
„wizytówką”, ponieważ jego głównym zadaniem jest stworzyć odpowiedni wizerunek firmy i
przekazać informacje które mogą interesować potencjalnego klienta,
Przykład: http://www.orzechowo.pl/ – prosta, czytelna strona, zawiera statyczne treści i zdjęcia,
poprawna z punktu widzenia przekazywania informacji.
Źródło: www.orzechowo.pl.
 komunikacyjną (dialog z odbiorcą) – strona www, która poza statycznymi elementami
posiada również elementy interaktywne oraz możliwości przekazania przez odbiorców
swoich informacji jak np.: opinie/recenzje o obiekcie. Na takiej stronie możliwe są również
do odnalezienia aplikacje typu komunikator Skype czy Gadu-Gadu, a często też linki do
blogów,
Przykład: http://agroturystykakonna.pl/ Bardziej rozbudowana strona, posiada formularz do
tworzenia opinii przez klientów, zakładkę aktualności oraz geolokalizator Google Maps.
Źródło: http://www.agroturystykakonna.pl/index.php?strona=info&news=14&id=41.
 dystrybucyjną (możliwość dokonywania rezerwacji a nawet zakupu online) jest to
rozbudowana platforma internetowa, której główne cechy to automatyzacja poszczególnych
elementów takich jak np.: opinie, ankiety, rezerwacje itp.,
Przykład: strona systemu rezerwacji hotelu Aquarius w Kołobrzegu:
Źródło: http://www.aquariusspa.pl/pl/.
Przykład: Serwis internetowy z dodatkowymi funkcjonalnościami (rezerwacja online,
wtyczka społecznościowa facebook):
Źródło: http://www.hotelsenator.pl/
System rezerwacji firmy hotelit.pl
Właściwy system rezerwacji może służyć jako gotowe narzędzie sprzedażowe
pozwalające na rezerwacje online i zarządzanie nimi w każdym miejscu i o każdej porze.
Wybór takiego rozwiązania podyktowany jest zachowaniami konsumentów, którzy coraz
częściej decydują się na rezerwacje przez Internet: http://www.hotelit.pl/rozwiazania-it-dlahoteli.
Jak to działa?
Główną zasadą działania systemu rezerwacji jest jego prostota, tak dla Hotelu przy jego
obsłudze, jak i Klienta podczas rezerwacji. Na stronie Hotelu pojawia się nowy przycisk –
Rezerwacja Online, która otwiera dopięty do strony nowy moduł rezerwacyjny, widoczny dla
Klienta. Działanie systemu rezerwacji można opisać w krótkich 3 krokach:
W systemie rezerwacji Online Gość wybiera pokój i opcje dodatkowe, a system sprawdza
dostępność, wylicza automatycznie cenę pobytu, odejmuje ewentualne rabaty, ustala
wysokość zaliczki i umożliwia natychmiastowe potwierdzenie rezerwacji. Więcej informacji
na ten temat można znaleźć na stronie www.hipolit.pl
Strona internetowa w branży turystycznej
Marketing internetowy gospodarstwa agroturystycznego to m.in. wizytówka obiektu w sieci
wyrażona jakością stron WWW. Jednym z elementów sukcesu w marketingu online jest
zaskoczenie oraz innowacyjność. Rzadko zdarza się tak, by użytkownik Internetu
poszukujący usług w sieci, podejmował decyzję na podstawie odwiedzin danej strony WWW.
Regułą jest to, że przed ostateczną decyzją odwiedza kilka, kilkanaście serwisów WWW. Stąd
właściciele stron WWW prześcigają się w tym, aby to właśnie jego strona została
zapamiętana i aby to właśnie do niego powrócił potencjalny klient. Wyróżnić się spośród
innych, podobnych – przygotować coś, co jest efektowne i unikalne – zaskoczyć – zrobić
dobre wrażenie – wciągnąć użytkownika i zamienić go w potencjalnego klienta, to tylko
wybrane cechy jakie może posiadać stronach internetowa w branży turystycznej.
Jak stworzyć dobrą stronę gospodarstwa agroturystycznego w kilku krokach?
KROK 1 – ADRES WWW
Adres strony jest istotny pod względem kilku kluczowych elementów dla naszego biznesu:
 budowania świadomości marki – czyli rozpoznawalności naszej firmy/nazwy naszego
gospodarstwa agroturystycznego. Warto, aby nazwa strony była spójna z faktyczną nazwą np.
dla gospodarstwa pod nazwą zielony koń najlepszym adresem będzie www.zielonykon.pl,
 budowania naturalnego pozycjonowania strony – jeśli adres zawiera słowa kluczowe, na
które się pozycjonujemy np. www.agroturystykakonna.pl,
 walki z konkurencją – być charakterystyczny w branży i łatwy do zapamiętania – najlepiej
stosować polskie domeny z końcem .pl oraz jedno dwu wyrazowe nazwy. Zbyt długi adres
strony powoduje trudność w zapamiętaniu oraz możliwość popełnienia literówki.
Zapamiętaj:
Sprawdź jak brzmi adres bez polskich znaków – adres nie może ich zawierać.
Sprawdzić czy (domena) adres www jest wolny można
np. pod adresem: www.home.pl.
Adres zostaje na lata, warto zastanowić się nad jego odpowiednim brzmieniem, wygląd
strony można zmieniać i modyfikować.
Z nazwy swojej strony internetowej stwórz swój biznesowy adres mailowy
np. [email protected].
KROK 2 – FUNKCJONALNOŚCI STRONY WWW
Należy sobie odpowiedzieć na pytanie, jakie funkcje ma spełniać strona: czy wyłącznie
informacyjną, czy również dystrybucyjną. Warto wziąć pod uwagę zarówno aspekt czasowy,
kosztowy, jak i jakościowy. Można też zacząć od strony informacyjnej, jednak przewidzieć
dodatkowe funkcjonalności, które będą z biegiem czasu dodawane na stronie.
Zapamiętaj:
Internet i nowoczesne technologie zmieniają się z dnia na dzień. To co dziś jest nowe,
za 2-3 lata będzie przeżytkiem. Warto zatem wybierać przyszłościowe rozwiązania dla
swojej strony internetowej.
Warto skorzystać!
Istnieją gotowe pakiety agroturystyczne, przygotowane w formie określonego
zestawu elementów. Jeśli chcesz docelowo prowadzić sprzedaż przez Internet swoich usług,
to doskonałym początkiem będzie przygotowanie gotowych pakietów wypoczynkowych.
Przykładowy pakiet:
WEEKEND W SIODLE
Pakiet obejmuje:
* 2 noclegi w XIX-wiecznym Folwarku,
* 2 śniadania,
* 2 obiadokolacje w Gospodzie Galiny,
* karnet na 4 lekcje jazdy konnej w Stadninie Koni Galiny lub przejażdżka bryczką szlakiem Doliny Trzech
Stawów / przejazd saniami,
* ABC Konia (uczestniczenie przy konnym obrządku).
Koszt pakietu dla osoby dorosłej: 500 PLN brutto,
Dzieci do 3 lat BEZPŁATNIE,
Dzieci powyżej 3 roku życia do 12 lat 50% ceny: 250 PLN brutto (cena obejmuje 2 lekcje jazdy
konnej),
Termin: Pakiet obowiązuje przez cały rok,
W cenie pobytu: sanki, łyżwy, narty biegowe i przygotowane do nich trasy, wędki i stawy pełne ryb, stół do
tenisa stołowego, nordic walking, gry planszowe i terenowe, plac zabaw dla dzieci, pokój zabaw dla dzieci,
X-box, parking strzeżony, dostęp do Internetu.
Źródło: http://www.palac-galiny.pl/special/weekend-w-siodle.php.
Przykład promowania pakietów na stronie www:
Źródło: http://www.marenaspa.pl/.
Sklep internetowy, czyli strona z funkcją sprzedaży usług agroturystycznych
Sklep internetowy daje dużo większe możliwości i jest przyszłościową formą
prowadzenia swojego biznesu. Podobnie jak strona internetowa możemy wyróżnić proste
i bardziej rozbudowane mechanizmy, natomiast na potrzeby małego i średniego
gospodarstwa agroturystycznego całkowicie wystarczający będzie zastosowanie rozwiązań
podstawowych lub standardowych. Poniżej przydatny link do firmy IAI-shop, lidera na rynku
w tworzeniu oprogramowania dla sklepów internetowych: http://www.iai-shop.com/.
Funkcjonalny sklep internetowy o unikalnej grafice
Stworzenie dobrego sklepu internetowego nie wymaga dużych nakładów czasu
i pieniędzy. Możliwe jest skorzystanie z pakietu BASIC, który umożliwia stworzenie
oryginalnego sklepu internetowego, bez konieczności szczegółowego projektowania układu
jego elementów. Sklepy BASIC są zbliżone pod względem układu do wersji STANDARD,
natomiast w przeciwieństwie do niej, mają indywidualną szatę graficzną. Wariant BASIC
umożliwia zarówno poniesienie niskiego kosztu, jak i uzyskanie unikatowego wyglądu
sklepu.
KROK 3 – MASKA/ MAKIETA STRONY WWW – szkic strony głównej i najważniejszych
podstron
Strona Główna to najważniejsza część witryny. Ją jako pierwszą widzą najczęściej
klienci.
1.
2.
3.


Na stronie głównej powinny się znaleźć:
nazwa/logo agroturystyki,
widoczne dane kontaktowe,
pasek menu (tzw. nawigacja główna), na którym umieszczone są najważniejsze
elementy, których szukać będzie potencjalny klient, gdy kliknie na zakładkę:
nas – tekst pisany w pierwszej osobie od właścicieli, zdjęć, powitania,
pokojów/ kwater – informacji o ilości, standardzie, wyposażeniu i zdjęć,
cennika – wszelkich kosztów związanych z pobytem: za pokój, wyżywienie,
klimatyczne, parking itp.,
atrakcji – regionu, naszej agroturystyki – linków do ciekawych miejsc w okolicy,
nowości – co nowego pojawiło się w naszej ofercie, naszej okolicy,
pakietów – ofert kilkudniowych w formie: nocleg + wyżywienie + atrakcje, zawierające
wszystkie składniki wypoczynku,
galerii – warto zadbać o dobrą jakość zdjęć,
opinii/księgi gości – wirtualnych wpisów, dzięki formularzowi, który stanowi ważny
element wspierający proces podejmowania decyzji zakupowej
kontaktu – adresu, telefonu, współrzędnych GPS, danych konta, mapki,
benefity naszej działalności w formie haseł, w czym jest dobra i dlaczego właśnie z jej
usług lub produktów powinien klient skorzystać,
przewagi konkurencyjne – napisane w krótki i zwięzły sposób (zbyt dużo treści na
stronie utrudnia jej czytanie).
Na wszystkich podstronach widoczny pozostaje górny element strony głównej, tzw.
Top Strony pasek z logo i grafiką oraz pasek menu, a także dół strony – tzw. stopka z linkami
do poszczególnych zakładek z menu oraz np. danymi adresowymi. Zmienia się natomiast
środkowa część strony (tzw. Body) i wypełniona jest treściami zgodnymi z tym co mówi
nagłówek.
Warto skorzystać
Poniżej opracowana maska strony głównej dla gospodarstwa agroturystycznego
z uwzględnieniem specyficznych elementów poszukiwanych przez potencjalnego turysty, jak
i zasad dobrego projektowania strony pod kątem użyteczności strony internetowej – tzw.
„web usability”.
Źródło: opracowanie własne.
KROK 4 MATERIAŁ GRAFICZNY I TEKSTOWY – tzw. wkład do strony
Krótka lista najważniejszych elementów, czynności do opracowania na potrzeby
stworzenia własnej strony www z unikalnym wyglądem (tzw. layoutem):








zaprojektowanie logo,
przygotowanie banerów,
przygotowanie grafiki tła i nagłówka strony,
opracowanie tekstów – o nas,
opisy i zdjęcia usług, przygotowanie pakietów,
zaprojektowanie szablonów aukcji,
zainstalowanie dodatkowych wersji językowych,
opracowanie szaty graficznej dla e-maili i newslettera, które będą wysyłane ze strony,
 graficzne opracowanie tekstów zamieszczanych w sklepie (aktualności, regulamin
itp.),
 wszelkie inne prace związane z wyglądem i działaniem sklepu.
Tekst na Stronie Głównej
Ponieważ agroturystyka to specyficzna forma turystyki, której główną cechą jest m.in.
kameralność i osobowość, dlatego teksty będące na stronie gospodarstwa agroturystycznego
powinny także mieć formę osobistej wypowiedzi właścicieli. Warto pisać teksty „od siebie”,
własnym stylem i z nawiązaniem do graficznych elementów, zdjęć.
Nie zapominajmy o ważnym aspekcie pozycjonowania, który realizuje tekst na SG!
Należy używać w nim często słów kluczowych, ale w taki sposób, żeby nie wystraszyć
odwiedzających. Najważniejsze słowa kluczowe powinny być u samej góry tekstu, ponieważ
wyszukiwarki uznają, że im coś jest wyżej na stronie, tym jest to ważniejsze.
Przykład Strony Głównej z tekstem powitalnym:
http://www.austeriakrokus.pl/.
Przykład podstrony Rezerwacje z formularzem rezerwacyjnym:
http://
www.austeriakrokus.pl/
Elementy, na które warto zwrócić uwagę budując własną stronę:
 zdjęcia: doskonała jakość, niecodzienna perspektywa, intensywne kolory – w
efekcie „przyciągają oko”,
 brak rozbudowanych opisów, haseł reklamowych, proste menu serwisu zawsze
pod ręką,
 nawigacja: menu na podstronach, intuicyjne, w postaci ikon, przez co nie
zaburzają odbioru treści,
 prosty w obsłudze system rezerwacyjny i sposób prezentacji cen,
 przyjemny podkład muzyczny.
ZRÓB TO SAM – Prosta strona informacyjna WWW
Osoby, które nie posiadają jeszcze strony internetowej, a chciałyby zaistnieć ze swoją
działalnością w Internecie, mogą za darmo ściągnąć gotowe szablony stron internetowych
dostępne pod adresem:
http://www.ittechnology.us/wyszukiwanie-lokalne-przewodnik/darmowe-szablony-www/
Darmowe szablony WWW nie wymagają obsługi PHP, wystarczy ściągnąć gotową
instrukcję obsługi i postępować zgodnie z nią. Darmowe szablony:
 zawierają podstrony: Strona Główna, O firmie, Nasze usługi, Dojazd do firmy,
Kontakt,
 wymagają zaledwie 15 minut pracy w celu przystosowania jej do swoich potrzeb,
 posiadają formularz kontaktowy, który nie jest zrobiony w języku PHP, więc
strona będzie działać na każdym koncie hostingowym – aby wysłać maila
potencjalny klient będzie musiał mieć na swoim komputerze poprawnie
skonfigurowanego Outlooka lub inny program pocztowy.
Przykład gotowego szablonu:
Źródło: http://www.ittechnolo gy.us/szablony/jesien/.
Nowe technologie są obecnie motorem wzrostu całej gospodarki, ponieważ tworzą
wartość i miejsca pracy, stymulują inwestycje oraz zwiększają wydajność i zyski. Także
i w turystyce radykalnie zmieniają relacje z klientami i metody zarządzania, ponieważ
informatyka i telekomunikacja stają się niezbędne w każdej działalności [Nawrocka, Oparka
2007 ].
Internet w działalności rynkowej kwaterodawców ma
Zastosowanie Internetu można odnaleźć w wielu jej aspektach tj.:
kluczowe
znaczenie.
 BADANIU RYNKU – wyszukiwanie informacji o działaniach konkurencji –
nowych produktach, cenach jakie stosuje konkurencja na usługi, sposobów
reklamy w celu analizy swoich słabych i mocnych stron oraz podejmowania
decyzji marketingowych,
 PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI PROMOCYJNEJ, w tym szybki przepływ
informacji między kwaterodawcą a klientem w zakresie prezentacji czy
aktualizacji oferty usługowej i cenowej, informacji o walorach i atrakcjach
turystycznych w okolicy czy regionie,
 PROWADZENIU REZERWACJI KWATER ORAZ DOKONYWANIU SPRZEDAŻY
OFERTY KWATERODAWCÓW – szybki dostęp do oferty przez klientów bez
wychodzenia z domu czy biura, oszczędność czasu i pieniędzy klienta w zakresie
poszukiwania korzystnej przez niego oferty i możliwość szybkiego
sfinalizowania decyzji o zakupie właśnie naszej usługi.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Uczestnicy proponują pakiety promocyjne, jakie można zaoferować agroturystom
w kwaterach, których segmenty docelowe to: rodziny z małymi dziećmi, seniorzy, amatorzy
wędkarstwa.
Marketing internetowy usług turystycznych.
Czyli jak promować strony turystyczne w Internecie?
E-marketing, znany także pod nazwą „Marketing internetowy”, to używanie Internetu
w celach reklamowych prowadzących do sprzedaży dóbr lub usług. Na marketing
internetowy składa się wiele różnych form reklamowych, m.in.:
 „pay per click” – najpopularniejsze to „linki sponsorowane” w Google, ale również
wszelkie inne formy reklamy, gdzie reklamodawca płaci za kliknięcie w reklamę np.
porównywarki cenowe ceneo.pl czy nokaut.pl,
 reklama banerowa,
 email marketing – najpopularniejsze narzędzie to „newsletter”,
 affiliate marketing – prowizja za sprzedaż usług i towarów przez serwisy
partnerskie,
 reklama interaktywna,
 optymalizacja stron (SEO),
 Link building – wizytówki, katalogi w serwisach branżowych lub pasażach
handlowych,
 blog marketing,
 buzz marketing,
 product marketing.
Płatne formy promocji w Internecie – reklama
Reklama – zakres pojęcia:
 proces komunikowania marketingowego,
 wszelka płatna, bezosobowa forma prezentowania i popierania dóbr, usług, osób lub idei
przez konkretnego sponsora,
 płatny przekaz mający na celu informowanie i/lub wpłyniecie na jednostkę lub grupę ludzi,
 reklama jest źródłem i/lub przekazem informacji o produkcie i ma za zadanie skłonić
konsumenta do zakupu,
 reklama jest konwersacja z konsumentem, która przyciąga uwagę, dostarcza informacje,
stawia tezę i zachęca do zakupu, spróbowania czy innej aktywności [Kozłowska, 2006].
Cele reklamy:
 wpływ na sprzedaż produktów (reklama sprzedażowa),
 wpływ na wizerunek produktu/firmy (reklama wizerunkowa).
Aby możliwe było prowadzenie działań reklamowych w Internecie niezbędna jest tzw.
„landing page”, czyli strona docelowa, na którą kieruje dana reklama po kliknięciu w nią.
Może to być strona internetowa naszej firmy lub jeszcze lepiej – konkretna podstrona tego
serwisu związana z treścią reklamy, bądź stworzona specjalnie pod daną akcję promocyjną
mini strona.
O roli i znaczeniu stron www mówione było w poprzednim podrozdziale. W tym miejscu
podkreślić należy ten aspekt strony www związany ze spójnością z reklamą.
Jedną z głównych cech dobrego landing page jest zachowanie kontekstu pomiędzy
reklamą kierującą do strony a samą stroną docelową. Najczęściej popełnianym błędem wśród
firm turystycznych promujących swoje usługi w sieci, to przekierowanie zainteresowanego
na stronę główną serwisu, podczas gdy reklama promowała wybraną ofertę. W tym
przypadku, potencjalny klient zamiast uzyskać szczegółowe informacje o ofercie na stronie
docelowej, musi odszukać ją w serwisie internetowym reklamodawcy. Innymi słowy, strona
docelowa zamiast ułatwiać, w tych przypadkach wręcz utrudnia odszukanie informacji.
Reklama banerowa
W Internecie banner to graficzna forma przekazania treści informacyjnych bądź
reklamowych, często będąca odnośnikiem do strony promowanego produktu. Cechy
charakteryzujące skuteczny banner to:
 przyciągający oko, oryginalny wygląd, wyróżniający się z całej strony, na której
jest umieszczony,
 treść zwięzła, zmuszająca oglądającego do interakcji – zawierająca pytania i celne,
ale krótkie stwierdzenia, nakazujące Internaucie natychmiastowe podjęcie
określonych działań; brak zbędnych informacji,
 widoczny przycisk „call-to-action” nawołujący do kliknięcia w reklamę np.
„zobacz teraz”, „skorzystaj” , „rezerwuj” itp.
Poniżej można znaleźć dobry przykład reklamy banerowej, gdzie widoczne są
powiązania treści reklamowych ze stroną docelową. W każdym przypadku użytkownik ma
poczucie, że strona landing page jest integralnym elementem kampanii reklamowej.
reklama banerowa
„landing page” strona docelowa na
którą trafia użytkownik po kliknięciu
w reklamę – spójny komunikat i
grafika z banerem
Źródło: http://www.neckermann.pl/.
Reklama tekstowa typu „pay-per-click”
Jest to standardowy typ reklamy AdWords. Reklama tekstowa zawiera zazwyczaj link do
witryny i opis lub promocję produktu lub usługi.
 reklama tekstowa zawiera tytuł będący linkiem, który po kliknięciu prowadzi do
strony internetowej, jeden lub dwa wiersze tekstu oraz adres witryny
wyświetlany na zielono,
 te reklamy mogą być wyświetlane na stronach wyników wyszukiwania google lub
w sieci google; reklamy tekstowe mogą wyglądać nieco inaczej w sieci
reklamowej,
 reklamy tekstowe czasem nazywa się „linkami sponsorowanymi”, ponieważ ich
tytuły są linkami do reklamowanych witryn,
 reklamy tekstowe mogą między innymi: podkreślać niepowtarzalne zalety firmy
lub produktu; informować o cenach, promocjach lub ofertach specjalnych;
zawierać wezwanie do działania; wykorzystywać co najmniej jedno z słów
kluczowych w tekście.
Przykład reklamy tekstowej AdWords : „Agroturystyka Kozia Baba” w wynikach Google:
Przykład reklamy tekstowej na stronie:
Co zrobić, by reklamy były skuteczne?
Poniżej trzy pytania, które warto sobie zadawać przed tworzeniem nowych reklam:
Studium przypadku
Na przykładzie wypożyczalni kajaków na Mazurach znaleźć można wiele wskazówek
i podpowiedzi.
Pytanie 1. Co mam do zaoferowania?
Zrób listę produktów i usług, które chcesz promować.
O co zapytać
Czym zajmuje się moja firma?
Jakie są główne atuty moich usług?
Co odróżnia mnie od innych firm?
Możliwe odpowiedzi
spływy kajakowe.
rabaty na koniec sezonu,
zniżki dla grup,
przystępne ceny, oferty last minute.
malownicza lokalizacja,
mikroklimat,
świetna obsługa klienta.
Wskazówka – Trzymaj się prostych rozwiązań. Możesz tworzyć tyle reklam, ile
chcesz, ale postaraj się zawrzeć w danej reklamie tylko jedną ofertę.
Pytanie 2. Co chcę osiągnąć?
Określ swoje główne cele reklamowe – co chcesz osiągnąć teraz i w dalszej
perspektywie.
O co zapytać
Jakich działań oczekuję od klientów?
Możliwe odpowiedzi
odwiedziny w witrynie,
dokonanie rezerwacji online.
W jakim czasie chcę przyciągnąć klientów? koniec lata,
moim celem są ludzie, którzy chcą spędzić czas
w ostatnich tygodniach lata.
Co chcę, żeby moi klienci sądzili o mojej
Niedroga,
ofercie?
dla całej rodziny.
Wskazówka: zadbaj o konkrety. Im precyzyjniej określasz swoje cele, tym łatwiej
odpowiesz sobie, czy reklamy pomogły w ich osiągnięciu.
Pytanie 3. Kim są moi klienci?
Opisz swoich klientów. Jeśli są zróżnicowaną grupą, podziel ich na kategorie według
ich celów i potrzeb.
O co zapytać
Do jakiej grupy demograficznej należą?
Jakie są ich potrzeby i oczekiwania?
W jakich okolicznościach szukają oferty?
Możliwe odpowiedzi
miejscowi,
rodziny,
duże grupy.
dobra zabawa,
oferta na miarę swojej ceny,
niezapomniane przeżycia.
brak doświadczenia w tej dziedzinie,
w potrzebie szybkiej rezerwacji.
Wskazówka: pomyśl o określonej grupie odbiorców. Jest wielu klientów na rynku,
ale nie wszyscy będą zainteresowani Twoją ofertą. Ogranicz się do konkretnych rodzajów
osób, które potrzebują tego, co Ty oferujesz. Jeśli chcesz wyświetlać reklamy użytkownikom
bez względu na to, gdzie się znajdują – czy w pracy przed komputerem, czy w drodze ze
smartfonem w ręku – ulepszone kampanie pozwolą Ci utworzyć reklamy dostosowane
zarówno do urządzeń mobilnych, jak i stacjonarnych.
Jak to wszystko połączyć?
Poniżej kilka przykładów reklam naszej fikcyjnej wypożyczalni kajaków. Jak widać,
różne reklamy zostały utworzone dla różnych rodzajów klientów:
Dla szukających niskich cen
Wypożyczalnia kajaków
www.example.com
Tylko w lipcu 20% taniej.
Łatwa rezerwacja internetowa.
Dla dużych grup
Tańsze kajaki dla grup
www.example.com
20% taniej już przy 3 osobach.
Zarezerwuj online teraz!
Dla miejscowych
Kajaki Mazury
www.example.com
Wypożyczalnia dla miejscowych.
Rezerwuj online już dziś!
Pytanie na koniec: Skąd wiesz, czy reklama przyciąga klientów? Poświęć trochę
czasu na ocenę, czy reklama okazała się skuteczna.
O co zapytać
Które dane są dla mnie istotne?
Możliwe odpowiedzi
Liczba odwiedzin w witrynie
Liczba rezerwacji online
Co mogę zrobić, żeby poprawić te dane?
Sezonowa promocja
Zwiększenie CTR
Wskazówka – Grunt to obiektywizm. Tworzenie dobrych reklam wymaga nauki.
Nawet jeśli nasze reklamy bardzo nam się podobają, sprawdzamy, czy są skuteczne, i nie
wahajmy się ich zmieniać. To nasz klucz do sukcesu.
Wydatki na marketing internetowy:
ROI to z ang. Return on Investment czyli po prostu zwrot z inwestycji. W kontekście
kupowania reklamy używa się także pojęcia ROAS – Return on Ad Spend czyli zwrot
z wydatków na reklamę. Jest to metryka, która może pomóc w określeniu opłacalności
danego kanału reklamy.
Obliczanie ROI:
Metoda 1
Aby uzyskać najprostszy zwrot z inwestycji, w naszym przypadku w reklamę, należy
podzielić przychód/wydatki. W najprostszym ujęciu jest to suma przychodów uzyskanych
np. ze źródła kampanii PPC przez wszystkie wydatki poniesione z tytułu tej reklamy.
Dokładana formuła poniżej.
ROI = przychody ÷ koszty
Przykład:
Wydaliśmy na reklamę 250 zł. W rezultacie uzyskaliśmy przychód rzędu 500 zł.
500 zł ÷ 250 zł = 2 zł
Oznacza to, że na każdą konwersję (np. złożenie zamówienia) z kampanii
zarobiliśmy 2 zł. Taki sposób liczenia oznacza także, że jeżeli wynik wyjdzie nam poniżej 1
zł, kampania będzie stratna.




Metoda 2
Nieco innym sposobem liczenia jest odjęcie kosztu od przychodu i podzielenie przez
tenże koszt i przedstawienie go jako wartości procentowej. W tym wypadku formuła wygląda
następująco:
ROI% = (przychód – koszt) ÷ koszt × 100
Przykład:
Wydaliśmy na reklamę 400 zł. W rezultacie uzyskaliśmy przychód rzędu 600 zł.
(600 zł – 400 zł) ÷ 400 zł × 100 = 50%
100% oznacza, że nasza inwestycja zwróciła się 2-krotnie,
0% oznacza, że nasze koszty reklamy zwróciły się i wychodzimy na 0,
50% oznacza, że nasz zwrot z inwestycji wynosi 1,5 czyli inwestycja z reklamy się zwróciła i
ponadto zarobiliśmy jeszcze połowę naszych wydatków na reklamę,
100% oznacza, że nie zarobiliśmy nic i wtopiliśmy cały budżet reklamowy bez uzyskania
żadnych przychodów.
Bezpłatne formy promocji w Internecie
Pozycjonowanie i SEO, czyli jak zaistnieć w wynikach wyszukiwania
wyszukiwarek. Pozycjonowanie stron to działanie, mające na celu wypromowanie danej
strony internetowej pod zdefiniowane wcześniej słowa kluczowe, na jak najwyższe miejsce
w wynikach wyszukiwania wyszukiwarek internetowych.
Dlaczego pozycjonowanie jest tak ważne?
Ponieważ, jak wynika z badań, tam szukają nas najczęściej (75%) potencjalni klienci.
Poniżej szczegółowy podział na metody poszukiwań biur turystycznych.
Rys 5. Metody poszukiwań biur turystycznych
Źródło: Molski, Nowoczesne technologie informacji w turystyce, prezentacja 2012.
Wiele elementów ma wpływ na to, jaką pozycję osiągniemy z naszą stroną w wynikach
wyszukiwań Google. Kolejną ważną sprawą jest na ile to, co użytkownik zobaczy będzie na
tyle dla niego atrakcyjne, aby kliknąć w dany link. Ważne, aby te dwie sprawy były spójne.
Przykład:
Elementy składowe treści widzianych w wynikach to:
Tytuł strony, czyli znacznik <title></title> (niezwykle istotny dla pozycjonowania).
Należy zadbać o to, aby tytuły każdej podstrony witryny były unikalne i różne od
siebie. Tytuł podstrony powinien odzwierciedlać treść tej podstrony. Nie może przekraczać
65 znaków. Jeżeli będzie większa, to wyświetlany na stronach tytuł zostanie obcięty.
Tytuł dla Strony Głównej koziababa.pl:
Agroturystyka Kozia Baba – agroturystyka wielkopolska dla dzieci

Opis strony – Tag Description
Rzeczy, o których warto wiedzieć:
warto, aby zawierał on ważne dla nas słowa kluczowe; nie może być jednak zlepkiem
słów kluczowych,



znacznik jest dość ważny, ponieważ często pojawia się on jako opis strony w
wynikach wyszukiwania,
w znaczniku tym, podobnie jak w tytule, warto umieścić najważniejsze słowa
kluczowe na początku tekstu,
nie można powtarzać tych samych słów kluczowych w tekście „description” zbyt
często, a także tego samego słowa więcej niż 2 -3 razy.
Opis Strony Głównej koziababa.pl:
Agroturystyka Kozia Baba – Spokój, Cisza, Lasy, Grzyby, Rzeki Jeziora, Konie, Kajaki,
Swojskie Jedzenie – Tego Ci trzeba? Gospodarstwo Agroturystyczne Kozia…
Poniżej wyniki organiczne w wyszukiwarce Google na KW „agroturystyka dzieci
wielkopolska”
Link building czyli zdobywanie linków, jako element pozycjonowania strony
i pozyskiwania klientów na usługi turystyczne.
Co to jest link?
Link internetowy
to
odnośnik
do
strony
wyrażony
jej
adresem
np.:
http://www.agroturystyka.pl/ lub tytułem linku, czyli tzw anchorem. Tekst w tytułach linków
jest jednym z najważniejszych czynników zwiększania szans naszej strony na pojawienie się
wynikach wyszukiwania na określone słowa kluczowe. Tekst zawarty w linku powinien
zawierać słowa kluczowe. Tyczy się to zarówno linków do strony umieszczanych
w katalogach i innych serwisach, jak również w obrębie linków naszego własnego serwisu.
Na stronie powinno się stosować tytuł linków typu: Pod tym adresem pokazany „dojazd
do firmy Salon Fryzjerski Joanna Jars”.
Metoda pozyskiwania bezpłatnych linków do naszej strony to zapisywanie się do tzw.
katalogów. Serwisów powiązanych tematycznie z nasza działalnością. Przykładem takiego
bezpłatnego serwisu jest m.in.: http://katalog.onet.pl/3334,serwisy-turystyczne,k.html.
Dlaczego linki są ważne?
Wyszukiwarki traktują linki do strony jako głosy: im więcej jest linków, które prowadzi
z innych serwisów, tym według wyszukiwarek serwis jest ważniejszy i bardziej wartościowy.
Przydatne strony serwisów, do których można dodać bezpłatny wpis podstawowy
swojego gospodarstwa agroturystycznego i link do strony głównej:
http://www.enirocentrum.pl/firma/form/
http://www.nasza-kwatera.pl/
http://www.e-odpoczynek.pl/
http://www.wakacje.agro.pl/
…i wszystkie te serwisy, które wyświetlają się na pierwszych pozycjach wyników
wyszukiwań Google na nasze Słowa Kluczowe.
Co to są social media?
Kolejny przykład niepłatnych form promocji w Internecie. Social Media czy inaczej
marketing społecznościowy to wszelkie formy aktywności marketingowej, która angażuje
inne osoby – przykładem mogą być serwisy społecznościowe, jak np. nasza-klasa.pl czy
facebook.pl, ale także udzielanie się na forach internetowych, tworząc tematy bądź biorąc
udział w dyskusjach. Social marketing można wykorzystywać do promocji swojego biznesu.
Jednym ze sposobów jest prowadzenie bloga, w którym opisuje się szeroko tematykę
związaną z elementami biznesu, przy okazji podając przykłady z własnego ogródka i dodając
linki do swojej strony www.
Blog to rodzaj strony internetowej zawierającej odrębne, uporządkowane
chronologicznie wpisy. Blogi umożliwiają zazwyczaj archiwizację oraz kategoryzację
i tagowanie wpisów, a także komentowanie notatek przez czytelników danego dziennika
sieciowego. Ogół blogów traktowany jako medium komunikacyjne nosi nazwę blogosfery.
Przykładem bloga turystycznego nagrodzonego w rankingu blogów 2010 r. jest
klapkikubota.wordpress.com.
Poczucie humoru, błyskotliwość, spora dawka ironii,
połączone z odpowiednią dozą skromności.
Źródło: http://klapkikubota.wordpress.com/.
E-mail marketing – wykorzystaj bazę swoich klientów do bezpłatnych działań
promocyjnych
Jeśli zachęcisz swoich klientów do pozostawiania adresu e-mail oraz umieścisz na
stronie miejsce, gdzie można się zapisać do newslettera, wówczas możesz rozpocząć proces
stałej komunikacji z bardzo wysoką skutecznością i zerowym kosztem (poza nakładem
czasowym), czyli – e-mail marketing.
Kilka zasad tworzenia komunikacji newsletterowej:
1. Przede wszystkim zainwestuj w oprogramowanie. Wysyłanie kampanii mailingowych ze
zwykłego programu pocztowego obarczone jest sporym ryzykiem. Warto wykorzystać jeden
z dostępnych na rynku programów, który rozwiąże problem związany z przychodzącymi
zwrotami, a także zautomatyzuje proces budowy bazy adresowej i zapewni profesjonalne
raporty z wysyłek.
2. Oferuj ciekawe informacje. Zawsze zadaj sobie pytanie „Co ciekawego dla klienta jest w moim
newsletterze?” i na tej podstawie buduj wiadomość. W przypadku mailingu reklamowego
zawsze zastosuj bodziec, który zachęci odbiorcę do kupna lub wykonania pożądanej przez
nas akcji. Pomyśl o tym, kim są Twoi klienci i jakich informacji od Ciebie oczekują.
Najważniejszy jest tytuł – to on zachęca do otworzenia newslettera. Wykorzystaj ludzką
ciekawość do tworzenia tytułów, które zaintrygują, zaciekawią, rozbawią. Np.: „Wiemy jak
przeżyć wakacje z dziećmi – ciekawie, wesoło i niedrogo”.
W treści newslettera daj odpowiedź i nawiąż do tytułu.
3. Wysyłaj minimum raz w miesiącu. Codzienne wysyłanie informacji do klienta może go
zniechęcić. Pisz, gdy istnieje taka potrzeba. Publikuj jednak newsletter minimum raz w
miesiącu, aby utrzymać kontakt i pokazać, że w firmie dzieje się coś ciekawego.
Systematyczność pozwoli Ci na budowanie lojalności klientów.
4. Uważaj na wysyłanie dużych plików. E-mail to nie strona www. Dlatego unikaj wysyłania
dużych plików graficznych, bannerów flashowych czy billboardów. Pamiętaj, że część
programów do obioru poczty blokuje kreacje graficzne. Upewnij się zatem, czy Twoi
odbiorcy będą mogli je zobaczyć. A może warto umieścić je na stronie internetowej, a w
mailingu tylko linki.
5. Pamiętaj o artykule 10. Ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. „Zakazane jest
przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do oznaczonego odbiorcy za
pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej”.
6. Upewnij się, czy użytkownik może łatwo wypisać się z subskrypcji. Jedno lub dwa kliknięcia
– tyle maksymalnie powinna zająć użytkownikowi rezygnacja z subskrypcji. Dyrektywa UE
nr 2002/58 z dnia 12 czerwca 2002 roku, która obowiązuje także w Polsce, nakłada na
wysyłającego obowiązek umożliwienia każdemu odbiorcy wypisania się z listy mailingowej.
Dlatego należy pamiętać o umieszczeniu w newsletterze stopki do wypisu.
Przykład dobrego szablonu Newslettera – GRUPER
Dobrze zaplanowane działania e-mail marketingowe są narzędziem zarówno
pozyskiwania nowych klientów – nowi użytkownicy zapisani do newlsettera przez stronę
www, jak i narzędziem utrzymania dobrych relacji z dotychczasowymi klientami. Warto do
naszych stałych klientów wysyłać informacje związane z ofertami rabatowymi lub zniżkami
na kolejny pobyt – tak by czuli się wyróżnieni.
Esencją dobrego marketingu internetowego jest spójność komunikatów reklamowych
z docelowa stroną, na którą kierowany jest użytkownik. Drugorzędnym jest forma
komunikacji: czy będzie to bezpłatny link umieszczony w katalogu serwisowym, czy
newlsetter z kuponem rabatowym, czy też płatna reklama na Adwords – ważne, aby ułatwić
użytkownikowi odnalezienie informacji, której szuka. Istotne, aby dywersyfikować formy
marketingowej komunikacji i rozpocząć samodzielnie od tych, które kosztują najmniej.
Ważne jest również dotarcie do Klientów tam, gdzie pojawia się potrzeba i wtedy gdy się
pojawia – zatem obserwujmy konkurencję oraz wykorzystujmy okazje takie jak: Dzień
Dziecka, Dzień Matki, Walentynki do tego, by komunikować się z Klientem i zaoferować mu
coś specjalnego.
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Podziel grupę na 4 zespoły. Każdy zespół ma za zadanie opracować poniższe materiały dla
Gospodarstwa Agroturystycznego w Wielkopolsce, specjalizującego się w wypoczynku dla
rodzin z dziećmi:
1) Zaproponować adres www strony, który jest wolny.
2) Stworzyć makietę strony internetowej.
3) Przygotować reklamę tekstową do strony głównej.
4) Opracować tekst powitalny.
Każdy zespół prezentuje swoją koncepcję na forum, pozostali uczestnicy przyznają punkty w
skali od 0-3, gdzie 0 – słaby pomysł, a 3 – bardzo dobry. Zespół który uzyska największą
liczbę punktów wygrywa.
Uwagi dla trenera: Marketing w agroturystyce jest obszarem relatywnie ciekawym
i umożliwiającym efektywny przekaz nawet dla osób nie mających wcześniejszych
doświadczeń w zakresie nauki tej materii. W przypadku gospodarstw agroturystycznych
elastyczność oraz zdolność przystosowania się do wymagań turystów stanowią, podobnie jak
w przypadku większości mikroprzedsiębiorstw, kluczowy element sukcesu przedsięwzięcia.
Dobór poszczególnych instrumentów marketingu powinien być każdorazowo
konfrontowany ze specyfiką producenta, konkurencji oraz segmentu nabywców.
Metody dydaktyczne: W procesie dydaktycznym należy w miarę możliwości unikać
jednoznacznego wartościowania sugerowanych rozwiązań, wskazując jednak zalety i wady w
kontekście produktu, klienta i konkurencji. Podstawową metodą podającą jest wykład
informacyjny. W procesie przygotowania wykładu należy uwzględnić przede wszystkim cel
nadrzędny, którym jest zapoznanie słuchaczy z informacją. Prowadzący powinien
uwzględnić możliwości percepcyjne słuchaczy, dostosować objętość materiału do czasu
wykładu, wyodrębnić zasadnicze fakty i podkreślić te mające ciężar gatunkowy, dbać o
wyrazistość języka oraz dobór tonacji i słownictwa. Metody podające mogą być przeplatane
metodami problemowymi (np. studia przypadków, dyskusja, praca w zespołach itp.). W
przypadku marketingu w agroturystyce, poza standardowymi studiami przypadków, można
sięgnąć do wyników badań naukowych, które również pozwalają na zobrazowanie specyfiki
marketingu w agroturystyce. Ponadto w kształceniu marketingu w agroturystyce można
zastosować wykorzystanie narzędzi online metodą ćwiczeń, której głównym zadaniem jest
wykorzystanie zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce.
Najczęściej zadawane pytania, które mogą się pojawić podczas szkoleń (FAQ)
1. Czy zatrudniać specjalistę ds. marketingu do koordynowania prac marketingowych?
ODP>: Nawet w niewielkim biznesie warto pomyśleć o zatrudnieniu na stałe osoby, która
będzie odpowiadać za marketing w firmie. Nawet jeśli właściciele są kreatywni i mają pomysł
na swój agrobiznes, mogą wytyczać kierunek, ważne jednak, aby ktoś na bieżąco realizował
promocje, dbał o aktualizacje na stronie www, informował klientów o specjalnych ofertach
itp. Można też zaangażować młodych członków rodziny do takich działań promocyjnych jak
np.: prowadzenie bloga lub konta na facebooku, wrzucanie filmików na YouTube.
2. Czy przy rozpoczęciu działań marketingowych potrzebna jest agencja reklamowa?
ODP>: TAK, Agencja reklamowa jest przydatna do stworzenia podstawowych materiałów
graficznych takich jak np. logo, ulotka, grafiki na stronę www, te materiały, które będą
wielokrotnie wykorzystywane. Warto też przy okazji specjalnych projektów mieć
zaprzyjaźnioną agencję/grafika, którzy w szybkim czasie mogą opracować niezbędny
materiał promocyjny.
3. Ile kosztuje dobre zarządzanie kampanią AdWords?
ODP>: Warto znaleźć taką agencję, która będzie koordynować działania AdWords w ramach
prowizyjnego wynagrodzenia za osiągnięte efekty. Wówczas wielkość kosztu agencji jest
proporcjonalna do osiągniętej sprzedaży. Agencja rozlicza się z klientem w modelu PPS (pay
per sale – klient płaci agencji prowizję od sprzedanego produktu lub usługi).
4. Lepiej skorzystać z gotowych szablonów stron WWW czy stworzyć coś własnego?
ODP>: Gotowy szablon jest dobry na start, jako prowizoryczna strona www, która jest
w budowie. Aby realizować cel marketingowy – pozyskiwać nowych klientów, strona
powinna być unikalna pod kątem grafiki – gotowe szablony nie dają takich możliwości.
5. Ile należy wydawać na reklamę w Internecie?
ODP>: Reklama w Internecie jest najbardziej mierzalnym z narzędzi marketingowych. Warto
wydawać tyle, by nam się to opłacało. Czyli koszt reklamy nie może przewyższyć marży, którą
mamy ze sprzedaży reklamowanych usług/towarów. Patrz wskaźnik ROI.
Przydatne adresy stron www:
Informacje o branży:
http://www.agroturystyka.pl/
http://pftw.pl/
http://www.witrynawiejska.org.pl/
Agencje reklamowe:
http://www.colors-studio.pl/
http://at.com.pl/
Agencje interaktywne – tworzenie stron www, reklama w Internecie:
http://www.studio-online.pl/
http://www.byss.pl/
Tworzenie sklepów internetowych:
https://wellcommerce.pl/
http://www.iai-shop.com/
M1.J5. ZARZĄDZANIE W TURYSTYCE
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Funkcje i zasady zarządzania
Style zarządzania
Kompetencje współczesnego menedżera
Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym
(biurem podróży)
Zarządzanie personelem
Zarządzanie wiedzą i informacją
Zarządzanie jakością
Zarządzanie ryzykiem
Internet jako współczesne narzędzie zarządzania,
komunikowania się i informacji
Podręczniki, przepisy prawa dotyczące zarządzania
w turystyce, czasopisma branżowe, publikacje i
prezentacje multimedialne dotyczące zarządzania,
przykładowe strategie działania i struktury
organizacyjne przedsiębiorstwa, tablica
interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Funkcje i zasady zarządzania
Style zarządzania
Kompetencje współczesnego
menedżera
Zarządzanie przedsiębiorstwem
turystycznym (biurem podróży)
Zarządzanie personelem
Zarządzanie wiedzą i informacją
Zarządzanie jakością
Zarządzanie ryzykiem
Internet jako współczesne
narzędzie zarządzania,
komunikowania się i informacji
Zastosowana
metoda
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Wykład, praca
własna
Materiały dydaktyczne
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Prezentacje multimedialne,
materiały ćwiczeniowe
Czas
realizacji
zagadnienia
0,5 godz.
1 godz.
1 godz.
1 godz.
1 godz.
1 godz.
0,5 godz.
1 godz.
1 godz.
Funkcje i zasady zarządzania
Zarządzanie to nauka i sztuka sprawnego i skutecznego wykorzystywania przez
organizacje1 dostępnych zasobów do osiągania swoich celów. Organizacje nastawione są na
maksymalizację zysku lub na osiąganie celów społecznych (np. gminy, fundacje,
stowarzyszenia) i wykorzystują w swojej działalności kombinację zasobów ludzkich,
finansowych, rzeczowych do osiągania swoich celów. Zasoby te pozyskiwane są najczęściej
z otoczenia.
Każda organizacja wykorzystuje cztery rodzaje zasobów:
1) ludzkie (obejmują kadrę kierowniczą oraz siłę roboczą),
2) rzeczowe (obejmują surowce, pomieszczenia biurowe i produkcyjne oraz sprzęt, maszyny,
urządzenia, instalacje, środki transportu),
3) finansowe (obejmują kapitał finansowy wykorzystywany przez organizację do finansowania
zarówno bieżącego, jak i długofalowego funkcjonowania),
4) informacyjne (obejmują dane niezbędne do skutecznego podejmowania decyzji).
Menedżerowie łączą i koordynują te wszystkie zasoby dla celów organizacji.
Rys 6. Istota zarządzania
Zarządzanie
Zestaw działań skierowanych na zasoby organizacji i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów
organizacji w sposób sprawny i skuteczny
Sprawny – wykorzystywanie zasobów w sposób mądry, bez marnotrawstwa
Skuteczny – uzyskiwanie powodzenia w działaniach
Menedżer
Osoba, która planuje, organizuje, motywuje i kontroluje zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe i
informacyjne. Odpowiada za proces zarządzania
Źródło: Griffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wyd. PWN, Warszawa 1998 i nast., s. 38.
I.
II.
Zarządzanie można również określić jako zestaw działań kierowniczych, obejmujących
planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie (tj. kierowanie ludźmi)
i kontrolowanie, które są ukierunkowane na zasoby organizacji i wykonywane z zamiarem
osiągnięcia celów tej organizacji. Są to cztery funkcje zarządzania:
Planowanie – to wyznaczanie bliższych i dalszych celów, do których zmierza organizacja.
Istota planowania to opracowanie koncepcji funkcjonowania i rozwoju, na które składają się:
 wybór kierunków działalności,
 określenie celów,
 wyznaczenie sposobów osiągania celów.
Organizowanie – podział pracy, uprawnień i odpowiedzialności, które będą pomagały w
realizacji przyjętych celów i ustaleń strategicznych. To proces, poprzez który praca w danej
1
Organizacja – grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany,
aby osiągnąć pewien zestaw celów.
organizacji dzielona jest na poszczególne zadania i grupy zadań powiązanych ze sobą. To
decydowanie o tym, w jaki sposób możliwie najlepiej pogrupować działania i zasoby
organizacji.
III.
Motywowanie (kierowanie ludźmi, przewodzenie) – zapewnienie współdziałania ludzi ze
sobą i mobilizowanie ich energii i inteligencji do przemyślanego wypełnienia postawionych
przed nimi zadań oraz wyboru środków do ich osiągnięcia.
IV. Kontrolowanie – obserwowanie postępów organizacji w realizowaniu jej celów. Obejmuje
trzy podstawowe czynności: określenie mierników efektywności (ilościowo określamy, co
chcemy osiągnąć), pomiar bieżącej efektywności, porównanie
efektywności z
wyznaczonymi miernikami.
W ramach każdej z wymienionych funkcji właściciele lub menedżerowie rozwiązują
problemy i podejmują decyzje, czyli dokonują wyboru celów i środków do ich realizacji
spośród większej lub mniejszej liczby alternatywnych rozwiązań.
Zasady zarządzania, które powinny być przestrzegane przez menedżerów (tzw. 14
zasad dobrego zarządzania H. Fayola) to [Stoner, Wankel 2001]:














Podział pracy – im bardziej ludzie specjalizują się, tym sprawniej mogą wykonywać
swoją pracę,
Autorytet – menedżerowie muszą wydawać takie polecenia, by zadanie było
wykonane; autorytet formalny daje prawo do wydawania poleceń (rozkazywania), ale
nie zawsze wymusza posłuszeństwo – jeśli menedżerowie nie mają autorytetu
osobistego wynikającego z wiedzy i doświadczenia,
Dyscyplina – członkowie organizacji powinni przestrzegać reguł (przepisów
i uzgodnień) rządzących organizacją. Dyscyplina wynika z dobrego przewodzenia
według sprawiedliwych zasad nagradzania i kary,
Jedność rozkazodawstwa – każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko
od jednego przełożonego, w przeciwnym razie następuje sprzeczność poleceń i
zakłócenie autorytetu,
Jedność kierownictwa – podobne czynności powinny być zgrupowane i podległe
jednemu kierownikowi,
Podporządkowanie interesu osobistego interesowi organizacji – w żadnym
przedsięwzięciu interesy pracowników nie powinny przeważać nad interesami
całości,
Wynagrodzenie – powinno być sprawiedliwe zarówno dla pracownika i organizacji,
Centralizacja – ograniczenie roli podwładnych w podejmowaniu decyzji oznacza
centralizację, zwiększenie zaś ich roli – decentralizację,
Hierarchia – linia władzy powinna przebiegać z góry w dół organizacji i należy jej
zawsze przestrzegać,
Ład – każda rzecz i każdy człowiek powinien być na właściwym miejscu i we
właściwym czasie,
Sprawiedliwość – menedżerowie powinni odnosić się do podwładnych w sposób
uprzejmy i sprawiedliwy,
Stabilizacja personelu – duża fluktuacja pracowników wpływa niekorzystnie na
sprawność funkcjonowania organizacji,
Inicjatywa – menedżerowie powinni stwarzać takie warunki, aby podwładni mieli
swobodę w tworzeniu i realizacji swoich planów,
Harmonia – menedżerowie powinni tworzyć atmosferę, w której przynależność do
zespołu zapewni organizacji ducha jedności.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Uwzględniając 4 podstawowe funkcje zarządzania, wypisz najważniejsze zadania dla każdej
funkcji w gospodarstwie agroturystycznym.
Funkcja
Planowanie
Organizowanie
Motywowanie
Kontrolowanie
Zadania
2. Jakimi musisz dysponować zasobami, podejmując decyzję o działalności agroturystycznej?
Zasoby
Opis
Zasoby ludzkie
Zasoby rzeczowe
Zasoby finansowe
Zasoby informacyjne
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
5.
Czaińska K., Odkryć zarządzanie, Wyd. PWN, Warszawa 2010.
Czerska M. (red.), Zarządzanie organizacjami, Wyd. TNOIK, Toruń 2002.
Kisielnicki J., Zarządzanie organizacją, Wyd. WSHiP, Warszawa 2006.
Knecht Z., Zarządzanie przedsiębiorcze, Wyd. Edukacja, Warszawa 2011.
Koźmiński A., Piotrowski W., Zarządzanie teoria i praktyka. Wyd.5., Wyd. PWN, Warszawa 2010.
6.
Skawińska E., Zarządzanie przedsiębiorstwem, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007.
Style zarządzania
Najważniejszym obszarem aktywności zawodowej menedżerów jest nie tylko skłanianie
pracowników przedsiębiorstwa do realizacji obowiązków, lecz także odpowiednie
ukierunkowanie ich wysiłku na rzecz realizacji celów organizacji. W tej sytuacji szczególnego
znaczenia nabiera sposób, w jaki tego dokonują. W teorii zarządzania sposób ten określa się
stylem kierowania (zarządzania). W praktycznym działaniu menedżerów przejawia się to w
sposobie wydawania i egzekwowania poleceń, stosowania sankcji, tworzenia sytuacji zachęty
do działania i kontrolowania działań podwładnych.
Wybór stylu kierowania zależy przede wszystkim od zarządzającego i pracowników oraz
czynników sytuacyjnych. Wyznacznikami stylu zarządzania są:






1.







2.
Wyodrębnia się trzy style zarządzania [Kożuch, Cywoniuk 2000]:
Styl autorytarny:
kierownik sam ustala cele i metody działania,
sam dokonuje podziału pracy, wpływa na zachowania podwładnych przez polecenia
i kary,
kierownik utrzymuje dystans wobec pracownika, nie uczestniczy w pracach,
zespoły pracownicze kierowane w sposób autokratyczny cechuje większa wydajność
pracy i szybsze wykonywanie zadań,
w dłuższej perspektywie maleje zaufanie między pracownikami,
w zespołach kierowanych w sposób autokratyczny występuje mniejsza zdolność do
pracy zespołowej, obniża się pozytywna motywacja i zachodzi niebezpieczeństwo
wewnętrznych konfliktów,
styl autokratyczny sprawdza się, gdy niezbędne jest pełne posłuszeństwo przy
wykonywaniu zadań, decyzje podejmowane są w warunkach presji czasowej lub gdy
członkowie grupy nie mają dostatecznych kwalifikacji i obawiają się ponoszenia
odpowiedzialności.
Styl demokratyczny





3.
kwalifikacje i charakter podwładnych,
specyfika pracy (charakter realizowanych zadań),
umiejętności i osobowość kierownika,
kultura organizacyjna przedsiębiorstwa,
sytuacja przedsiębiorstwa,
wymogi otoczenia.
kierownik w swoim działaniu stara się stworzyć atmosferę wzajemnego zaufania,
zachęca pracowników do dyskusji i współdecydowania o celach, przedmiocie, jak
i zakresie własnej aktywności,
przed podjęciem decyzji kierownik stara się wykorzystać propozycje, uwagi i rady
pracowników,
styl jest użyteczny w przypadku zarządzania kompetentnym, wykwalifikowanym
i doświadczonym zespołem pracowników,
rezultaty wykonanej pracy są wyższej jakości i bardziej oryginalne.
Styl liberalny








w swoim działaniu jest pasywny, unika wszelkich interwencji, stara się dawać
pracownikom pełną swobodę,
nie kontroluje grupy i nie uczestniczy w pracach grupy,
na pytania pracowników odpowiada zawsze zgodnie z ich oczekiwaniami i nie
przedstawia na ogół własnych koncepcji,
w dużej mierze wykazuje brak zainteresowania sprawowaną przez siebie funkcją
kierowniczą,
interesuje go tylko zrealizowanie zadań,
unika ocen pracowników i nie motywuje ich do działania,
wśród pracowników często panuje niezadowolenie, z powodu braku przywództwa, co
sprzyja powstawaniu struktur nieformalnych,
rezultatem stosowania stylu jest niewielka ilość i niska jakość wykonywanej pracy.
Inne klasyfikacje stylów zarządzania [Wyrzykowska, Karbowiak 2008]:



1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
styl dyrektywny, życzliwy, konsultacyjny, partycypialny (R. Likert),
styl separujący się, poświęcający się, towarzyski, zintegrowany (J.W. Reddin),
styl zorientowany na ludzi i styl zorientowany na zadania (Blake, Mauton).
Do budowania silnego zespołu wskazany jest styl demokratyczny.
Napięte terminy czasowe powodują, że lepsze rezultaty dać powinien styl autokratyczny.
Gdy podwładni pracują w komórkach organizacyjnych, ściśle od siebie uzależnionych to
zalecany jest styl zorientowany na ludzi.
Gdy podwładni pracują na własny rachunek – styl powinien być dyrektywny.
Jeśli zadania wykonywane przez podwładnych są nierutynowe, lepiej stosować styl
dyrektywny.
Jeśli zadania wykonywane przez podwładnych są silnie zrutynizowane, lepiej stosować styl
niedyrektywny.
Jeśli podwładni są niedostatecznie wykwalifikowani, dobrze przewodzić im będzie autokrata.
Jeśli wśród pracowników dominuje silna potrzeba niezależności, odpowiedni będzie styl
partycypacyjny – demokratyczny.
Dla zarządzającego zespołem najważniejsze powinno być uświadomienie sobie, jaki jest
jego styl oraz jakie inne style mogą w zarządzanym przez niego zespole sprawdzać się lepiej.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Jak postrzegasz swój styl kierowania?
Odpowiedz na poniższe pytania: TAK; NIE, NIE WIEM, zgodnie z tym, co myślisz na temat
różnych stylów zarządzania.
Moim zdaniem w zarządzaniu najważniejsze są procedury;
Aby dobrze zarządzać, wystarczy jedynie dysponować odpowiednimi funduszami, które są
najlepszym motywatorem dla ludzi;
Ludzie potrzebują autorytetu i silnej ręki w osobie szefa;
W dzisiejszych czasach osoba skutecznie zarządzająca w większym stopniu organizuje ludzi
wokół problemów i zadań, niż wydaje polecenia i nakazy;
Uważam, iż potencjał grupy współpracujących ze sobą ludzi przewyższa sumę potencjałów i
możliwości pracowników działających pojedynczo;
Ponieważ ludzie są różni, sztuką jest nie tylko rozpoznać te specyficzne cechy, ale przede
wszystkim wykorzystać dla dobra firmy i samych pracowników;
Rok 2013 nie różni się znacząco od czasów sprzed 10 lat, jeśli chodzi o zarządzanie ludźmi i ich
zaangażowanie w pracę;
Dobre sformułowanie celów, wizji przyszłości przedsiębiorstwa stanowią obok koncentracji na
ludziach, podstawę dobrego zarządzania przedsiębiorstwem, niezależnie od jego wielkości;
Ludzie są tylko ludźmi i dlatego trzeba przede wszystkim ich kontrolować, wyciągać
konsekwencje oraz karać tych, którzy nie wywiązują się ze swoich zadań;
Elastyczność w zarządzaniu polega na umiejętności budowania chwilowych strategii
i doraźnych celów, gdy coś lub ktoś zawiedzie albo zmieni się to, co wcześniej ustalono
w planach długoterminowych.
Klucz:
TAK – pytanie 4,5,6,8,10 – 10 pkt.
NIE – pytanie 1,2,3,7,9 – 10 pkt.
NIE WIEM – 5 pkt.
Interpretacja wyników:
70-100 pkt. – Twoje podejście do zarządzania polega na inwestowaniu w ludzi, ich potencjał
i współprace. Demokratyczny styl zarządzania jest dla Ciebie drogą do większego angażowania
personelu w prace i sprawy firmy a z drugiej strony stanowi źródło Twoich sukcesów zarówno
doraźnych, jak i obliczonych na dłuższą metę. Potrafisz być elastyczny – jesteś obdarzony dużą
wyobraźnią i wrażliwością, nie tylko na ludzkie sprawy, ale również w stosunku do procesów i
zdarzeń, które wymagają zarówno siły, jak i inteligencji. W sytuacjach kryzysowych cechuje Cię
otwartość na pomoc i inicjatywę współpracowników. Potrafisz być krytyczny wobec własnych
decyzji. W kręgach młodych pracowników uchodzisz za najlepszego – „debeściaka”.
30-65 pkt. – Twój styl zarządzania ma cechy mieszane. Potrafisz być demokratycznym szefem, ale
jesteś również wyposażony w narzędzia twarde tj. karanie i wywieranie presji. Chętnie wdrażasz
procedury i pragniesz realizować wcześniej ustalone plany, ale brakuje Ci więcej czasu, bądź
konsekwencji w ich skutecznym wykorzystaniu. Można sadzić, że sytuacje ludzkie w Twoich
relacjach z pracownikami potrafią dominować i być podstawą wielu decyzji, które świadczą o Twojej
elastyczności. Czasami Twoja nadwrażliwość nie tylko na sprawy ludzi, ale także wobec niepewności
jutra lub nagłych niespodziewanych wydarzeń może być przyczyną zamartwiania się i bezsennych
nocy. W kręgach młodych pracowników uchodzisz prawdopodobnie za trochę nerwowego swojaka.
-25 pkt. – prezentujesz styl kierowania oparty na regułach, zasadach i procedurach, ściśle opisujących
sposób postępowania Twoich pracowników. Jeśli tych dyrektyw nie opracowałeś, to z dużym
prawdopodobieństwem można założyć, ze właśnie ta droga jest Twoim sposobem na zwiększenie
skuteczności własnego zarządzania. Na wydarzenia niespodziewane, nagłe lub wymykające się
wcześniej sporządzonym planom reagujesz raczej usztywnieniem własnego stanowiska, niż
poszukiwaniem alternatywy. W takich sytuacjach masz skłonności do zachowań nakazoworozdzielczych wobec innych ludzi. W kryzysie szukasz raczej oparcia we własnej osobie, niż liczysz
na cudzą pomoc. Jesteś bardziej człowiekiem czynu niż refleksji. Bardziej będą Cię interesować fakty
i konkretne rezultaty niż możliwości i mgliste, choć obiecujące perspektywy. W kręgach młodych
uchodzisz za inteligentnego twardziela.
2.
Poproś uczestników, aby odpowiedzieli na postawione poniżej pytania i porównali
wyniki z partnerem:
a) Jak opisałbyś swój styl interpersonalny? Czy jesteś cichy, asertywny czy dominujący?
b) Czy jesteś raczej introwertykiem czy ekstrawertykiem? Czy wolisz spędzać czas w samotności
czy raczej w towarzystwie innych ludzi?
c) Czy jesteś nieśmiały, zachowujesz rezerwę, czy raczej odważny w nowych sytuacjach
towarzyskich?
d) Czy jesteś empatyczny i okazujesz chęć zrozumienia innych?
e) Jaki jest Twój styl zarządzania? Czy Twój styl jest autorytarny, czy bardziej demokratyczny, a
może liberalny?
Literatura dodatkowa:
1.
Kubik K., Menedżer w procesie zarządzania zasobami ludzkimi,
Wyd. PTM, Warszawa 2012.
2.
Mroziewski M., Style kierowania i zarządzania. Wybrane koncepcje,
Wyd. Difin, Warszawa 2005.
3.
4.
5.
Penc J., Menedżerowie i organizacje jutra – praktyka kierowania w
społeczeństwie wiedzy, Wyd. WSP w Szczytnie, Szczytno 2010.
Wyrzykowska B., Karbowiak K., Kierowanie zasobami ludzkimi w
organizacji, Wyd. SGGW, Warszawa 2008.
Wyszkowska
Z.,
Jakubczak
A.,
Style
kierowania
w
wielkoobszarowych przedsiębiorstwach rolniczych, Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G., T. 95., z. 1.,
2008.
Kompetencje współczesnego menedżera
Menedżerem jest osoba spełniająca funkcje kierownicze, posiadająca odpowiednie
kwalifikacje, wyspecjalizowana w zarządzaniu przedsiębiorstwem, instytucją lub zespołem
ludzi.
Sprawność menedżera ma w procesie zarządzania przedsiębiorstwem podstawowe
znaczenie. Współczesny menedżer wykonuje szereg specyficznych czynności:
 planuje pracę zespołu, określa zadania dla całego zespołu i poszczególnych
pracowników; planuje długoterminowo oraz dokładnie,
 organizuje działalność zespołu pracowników, dobiera ludzi o odpowiednich
kwalifikacjach, odpowiedniej wiedzy i osobowości i potencjalnych zdolnościach do
wykonywania takiej pracy,
 szkoli i trenuje ludzi do danej pracy, osiągania określonych celów i rozwijania
umiejętności,
 instruuje i nadzoruje pracowników,
 wykonuje czynności administracyjne,
 dba o warunki pracy, zapewnia właściwe wynagrodzenie, zróżnicowane zgodnie
z wniesionym wkładem pracy, wysiłku i osiąganymi rezultatami,
 motywuje pracowników,
 rozwiązuje problemy, ustala standardy jakości, ocenia efekty pracy.
Praca wykonywana przez menedżerów (praca kierownicza) różni się zatem
istotnie od pracy pozostałych zatrudnionych w organizacji osób, ponieważ:
 jest pracą umysłową, najważniejszymi działaniami kierowniczymi są procesy decyzyjne
o celach, zadaniach oraz siłach i środkach jednostki organizacyjnej,
 bezpośrednim przedmiotem działań kierowniczych są inni ludzie, a nie materialne
przedmioty pracy; każdy kierownik realizuje cele swej jednostki organizacyjnej za
pośrednictwem podległych mu pracowników,
 zakres i ranga ich odpowiedzialności są znacznie większe niż pracowników
niekierowniczych,
 cechuje ją duża zmienność zadań i warunków ich realizacji, dlatego wymaga ona odwagi,
wytrwałości, roztropności oraz odporności na napięcia nerwowe.
Pełnienie funkcji kierowniczej w przedsiębiorstwie wymaga posiadania
odpowiednich kompetencji. Na kompetencje menedżerskie składają się 3 komponenty
[Kossowska, Sołtysińska 2002]:
 posiadanie wiedzy z danego zakresu (wiem co, np. wiedza z zakresu rachunkowości,
prawa pracy),
 posiadanie umiejętności (wiem jak i potrafię – zastosowanie wiedzy w praktyce),
 odpowiednia postawa (chcę i jestem gotów wykorzystywać wiedzę, osobowość).
Kompetentny menedżer to osoba, która na podstawie doświadczenia, wiedzy
i wykształcenia wie, jak zarządzać, potrafi to robić, a także wykazuje odpowiednią
postawę i motywację by zarządzać sprawnie [Whiddett, Hollyforde 2003].
Praca menedżera jest pełna niepewności, zmian i natychmiastowego
podejmowania decyzji. Z tego też powodu menedżer powinien posiadać takie cechy jak:


















wiedza i doświadczenie,
dostrzeganie pojawiających się możliwości i trendów rynkowych,
umiejętność dostosowywania się do zmian,
radzenie sobie z trudnościami, przeszkodami,
umiejętność podejmowania trudnych decyzji,
posiadanie autorytetu wśród swoich podwładnych,
ciągła gotowość do podnoszenia kwalifikacji,
kultura osobista,
inicjowanie zmian,
umiejętności przekonywania, prowadzenia dyskusji, przemawiania i prowadzenia
negocjacji,
umiejętność przyznawania się do popełnionych błędów,
umiejętność organizacji pracy własnej i podwładnych,
umiejętność współpracy i budowy zespołów,
umiejętność rozwiązywania konfliktów,
umiejętność motywacji pracowników,
sprawiedliwa ocenia podwładnych,
odpowiedzialność za swoich podwładnych,
empatia i życzliwość w stosunku do współpracowników.
Dobry menedżer powinien być ekonomistą, marketingowcem, psychologiem, a także
finansistą. Jako ekonomista musi mieć świadomość misji organizacji oraz posiadać wiedzę
o prawach i prawidłowościach gospodarki rynkowej. Menedżer jako marketingowiec,
powinien posiadać wiedzę o koncepcji, zasadach oraz instrumentach marketingu. Natomiast
menedżer finansista ustala politykę finansową organizacji, która da możliwie najlepsze
rezultaty i przyniesie jak największe zyski. Powinien on także być dobrym psychologiem,
znać ludzką psychikę, motywy działania i sposoby motywowania podległych mu
pracowników do większej samodzielności i wydajności.
Cechy efektywnego menedżera:
1.



Koncentracja na działaniach i osiąganych rezultatach, duża wyobraźnia:
wyznacza jasny kierunek,
wyznacza jasną strategię i zadania prowadzące do jej realizacji,
powoduje, że zespół stale skoncentrowany jest na postawionych przed nim zadaniach.
2. Charyzma:
 inspiruje i motywuje,
 jest entuzjastyczny i pozytywny.
3.





Solidność, uczciwość, odwaga i energia, w tym gotowość do ryzyka:
jest kompetentny i skuteczny,
kieruje się zasadami etyki, przede wszystkim uczciwością,
okazuje wewnętrzną integralność,
jest ponad uczuciami osobistymi i polityką,
podejmuje ryzyko, jest innowacyjny.
4.



Zdolność podejmowania szybkich decyzji i działań:
jest zrównoważony,
trzeźwo ocenia sytuację,
korzysta z dostępnych informacji i rad.
5. Odpowiedzialność:
 postępuje tak, jak zobowiązał się postępować,
 dotrzymuje słowa.
6.








Jest liderem:
opiekuje się,
pomaga ludziom osiągać ich cele,
dzieli się władzą,
jest dobrym słuchaczem,
wspiera, obdarza zaufaniem,
jest przystępny i dostępny, ilekroć inni go potrzebują,
wydobywa z ludzi to, co w nich najlepsze,
pomaga znajdować skuteczne rozwiązania.
7.




Spaja zespół:
kreuje dobrą atmosferę w zespole,
dba o utożsamienie się wszystkich pracowników z celami przedsiębiorstwa,
promuje zespół i jego wkład w przedsiębiorstwo,
zapewnia dobre środowisko pracy.
8.




Dba o komunikację:
słucha,
dba, by ludzie byli dobrze poinformowani,
wnosi własny wkład,
jest otwarty na nowe cele.
9. Docenia osiągnięcia:
 zauważa dokonania swoich ludzi,
 odpowiednio nagradza wkład pracy.
10. Skutecznie kieruje zmianami:
 czyni z nich fakt pozytywny i ekscytujący,
 jest elastyczny i łatwo przystosowuje się.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Zakwalifikuj wymienione czynności menedżera do jednej z czterech funkcji
zarządzania: planowania, organizowania, motywowania lub kontrolowania.
Czas: 15 minut.
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
2.
Czynności menedżera
Projektowanie pracy
Ustalanie celów firmy oraz celów pracowników (z ich
udziałem)
Udzielanie instruktażu, szkolenie pracowników
Prowadzenie negocjacji z bankami w sprawie kredytów dla
firmy
Koordynowanie prac nad planem marketingowym
Analizowanie wyników badań rynku
Zapoznawanie się ze wskaźnikami i sprawozdaniami
przygotowanymi przez dział finansowy
Sprawdzanie stanu środków pieniężnych na rachunkach
bankowych
Przyznawanie nagród i premii pracownikom
Udzielanie pracownikom pochwał i upomnień
Zatwierdzanie planu urlopów
Zatwierdzanie budżetu na reklamę
Opracowywanie lub zatwierdzanie zakresów czynności
pracowników
Przeglądanie korespondencji i kierowanie jej do załatwienia
przez odpowiednich pracowników
Podpisywanie pism przygotowanych przez pracowników
Rozwiązywanie konfliktów między pracownikami
Sprawdzanie listy obecności
Prowadzenie negocjacji z kontrahentami
Ocenianie pracy podległych pracowników
Opracowywanie harmonogramów przeglądów
i konserwacji maszyn
Rozpatrywanie skarg i wniosków pracowników
Planowanie własnej pracy
Sprawdzenie poziomu zapasów w magazynie
Zamawianie materiałów potrzebnych do produkcji
Koordynowanie prac wykonywanych na różnych
stanowiskach
Analizowanie kosztów
Funkcje zarządzania
Poproś uczestników, aby w zespołach 2-osobowych dokonali podziału umiejętności
menedżerskich na cztery grupy (umiejętności techniczne, personalne, interpersonalne,
koncepcyjne). Poproś każdą grupę o przedstawienie wyników pracy i wzięcie udziału w
dyskusji na temat roli poszczególnych grup umiejętności menedżerskich w pełnieniu funkcji
kierownika.
Wskazówka: Do wykonania ćwiczenia możesz wykorzystać wzór schematu na rysunku.
Uczestnicy wpisują poszczególne umiejętności z przedstawionego poniżej alfabetycznego
wykazu umiejętności kierowniczych do właściwych rubryk.
Podział umiejętności menedżerskich:
TECHNICZNE
PERSONALNE
INTERPERSONALNE
KONCEPCYJNE
Wykaz umiejętności menedżerskich:
podejmowanie decyzji,
formułowanie swoich celów i priorytetów,
premiowanie,
diagnozowanie swoich słabych i silnych stron,
radzenie sobie ze stresem,
doradzanie,
planowanie rozwoju,
prowadzenie rozmów,
motywowanie pracowników, wywieranie wpływu,
myślenie długofalowe, o przyszłości
negocjowanie,
wypisywanie faktur,
obsługiwanie komputera,
obsługiwanie urządzeń biurowych,
opracowywanie wyników badań,
planowanie własnego rozwoju,
posługiwanie się efektywnymi technikami
uczenia się,
zarządzanie własnym czasem,
posługiwanie się językiem obcym,
prowadzenie badań rynku,
posługiwanie się technikami kreatywnego
myślenia,
przemawianie,
projektowanie stanowisk pracy,
projektowanie struktury organizacyjnej,
prowadzenie działań promocyjnych,
rozwiązywanie konfliktów,
sporządzanie bilansu,
szkolenie,
zawieranie umów ubezpieczeniowych.
Informacje pomocnicze:
UMIEJĘTNOŚCI KONCEPCYJNE – to zdolność do myślenia abstrakcyjnego, pozwalająca
menedżerowi spojrzeć na organizacje jako całość, uchwycić sposób, w jaki poszczególne
części łączą się w jeden element. Jest to umiejętność analizowania, interpretowania oraz
rozwiązywania problemów. Umiejętności koncepcyjne stają się tym ważniejsze, im wyższą
pozycję menedżer zajmuje w hierarchii stanowisk kierowniczych.
UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE (SPOŁECZNE) – zdolność rozumienia potrzeb
i motywacji pracowników, nawiązywania kontaktów oraz współpracy. Menedżer musi umieć
pracować z podwładnymi, klientami, dostawcami, inwestorami, partnerami zewnętrznymi,
menedżerami wyższych lub niższych szczebli. Umiejętności te ważne na każdym szczeblu
zarządzania.
UMIEJĘTNOŚCI TECHNICZNE – niezbędne do wykonywania konkretnej pracy lub
zrozumienia sposobu, w jaki wykonywana jest praca, umiejętność posługiwania się
narzędziami, technologiami, które są podstawą funkcjonowania organizacji lub zespołu.
Umiejętności te są niezbędne, by kierownicy mogli nadzorować, szkolić, wyjaśniać czy
udzielać wskazówek.
3.
Poproś grupę o wskazanie, jakie umiejętności kierownicze powinna posiadać osoba
zarządzająca gospodarstwem agroturystycznym.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
1.
3.
4.
5.
Kostera M., Zarządzanie personelem, PWE, Warszawa 2010.
Kożusznik B., Zachowania człowieka w organizacji, PWE, Warszawa 2002.
Ornatowicz U., Menedżer XX wieku. Definicja-identyfikacjaedukacja, Wyd. SGH, Warszawa 2008.
Milian L., Praca, osobowość, kierowanie, Wyd. Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2002.
Tyrała P., Kierowanie, organizowanie, zarządzanie, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2001.
Witkowski S. A., Listwan T. (red.), Menedżer w gospodarce opartej na wiedzy, Wyd. UE we Wrocławiu,
Wrocław 2010.
Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym
Przedsiębiorstwo turystyczne to podmiot gospodarczy, który prowadzi działalność
służącą zaspakajaniu potrzeb społecznych, natomiast jego celem jest osiągnięcie zysków
poprzez produkcję dóbr służących turystom oraz świadczenie usług turystycznych. Jest
jednostką samodzielną i samofinansującą, posiadającą osobowość prawną [Rapacz 2007].
Z punktu widzenia prawa przedsiębiorstwo turystyczne jest jednostką gospodarczą
prowadzącą działalność turystyczną, kierującą się przy tym dążeniem do osiągnięcia korzyści
materialnych, działającą na własny rachunek i ponoszącą ryzyko i odpowiedzialność za
podejmowane samodzielnie decyzje.
Celem przedsiębiorstwa turystycznego jest:
 zaspokojenie potrzeb społecznych poprzez sprzedaż oferowanych dóbr i usług,
 osiąganie zysku, czyli efektywnych ekonomicznie wyników przez produkcję dóbr
i świadczenie usług.
Warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa turystycznego określa jego otoczenie2.
Spośród różnych wymiarów otoczenia należy wziąć pod uwagę przede wszystkim:
1) Otoczenie bliższe (mikrootoczenie), które tworzą konkretne organizacje lub grupy, które
mogą wpływać na przedsiębiorstwo i są to: klienci (turyści) przedsiębiorstwa, jego dostawcy
(np. rolnicy), regulatorzy (UOKiK, PIT, NIK), konkurenci, związki zawodowe oraz sojusznicy
strategiczni.
2) Otoczenie dalsze (makrootoczenie), które tworzy warunki działania i funkcjonowania
przedsiębiorstwa i jest wspólne dla wszystkich przedsiębiorstw w danym kraju. Jest to
otoczenie kulturowe, otoczenie techniczne, technologiczne, otoczenie edukacyjne, otoczenie
polityczne, otoczenie prawne, otoczenie ekonomiczne, otoczenie socjologiczne, otoczenie
demograficzne, otoczenie naturalne.
Działające na rynku przedsiębiorstwa turystyczne tworzą bardzo zróżnicowaną
zbiorowość jednostek. Stosując określone kryteria, można dokonać typologii przedsiębiorstw
turystycznych, a więc podzielić ogół tych przedsiębiorstw na pewne, w miarę jednorodne
grupy. Wśród podstawowych kryteriów podziału i klasyfikacji przedsiębiorstw turystycznych
można wyróżnić [Panasiuk 2006]:
2
Otoczeniem nazywamy wszystko co jest poza organizacją i może na nią oddziaływać.






przedmiot działalności,
rodzaj odbiorców oferty i miejsce w procesie jej dystrybucji,
obszar działania,
formę własności,
formę organizacyjno-prawną,
wielkość przedsiębiorstwa.
Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw turystycznych:
A. Przedmiot działalności
 przedsiębiorstwa świadczące usługi hotelarskie i gastronomiczne,
 przedsiębiorstwa transportu turystycznego,
 biura podróży, które mogą występować w roli organizatora imprez turystycznych,
pośrednika turystycznego i agenta,
 przedsiębiorstwa usług sportowo-rekreacyjnych,
 przedsiębiorstwa sanatoryjne,
 podmioty zajmujące się informacją i promocją turystyczną.
B. Rodzaj odbiorców oferty i miejsce w procesie jej dystrybucji
 podmioty występujące w roli wytwórców usług turystycznych, które mogą być przez nich
sprzedawane bezpośrednio turystom lub oferowane do sprzedaży pośrednikom, np. obiekty
noclegowe, transportowe, przewodnickie, usługi sportowe i rekreacyjne,
 podmioty zajmujące się pośredniczeniem przy sprzedaży usług turystycznych lub
organizowaniem imprez, np. organizatorzy i pośrednicy turystyczni, agencje turystyczne.
C. Obszar działania
 przedsiębiorstwa działające na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
D. Forma własności
 przedsiębiorstwa sektora publicznego oraz przedsiębiorstwa sektora prywatnego.
E. Forma organizacyjno-prawna
 przedsiębiorstwo o własności indywidualnej, spółki, spółdzielnie.
F. Wielkość przedsiębiorstwa
 podmioty małe, średnie i duże.
Zatem działalnością turystyczną zajmują się przedsiębiorstwa o zróżnicowanych
formach własności, organizacyjno-prawnych, strukturze organizacyjnej i rodzaju
zatrudnienia.
Działalnością podstawową przedsiębiorstw turystycznych jest świadczenie usług
turystycznych, w zależności od kategorii przedsiębiorstwa. Dla przedsiębiorstwa hotelowego
podstawową formą działalności będzie świadczenie usług hotelarskich, a dla biura podróży –
organizacja imprez turystycznych. Dla podmiotów agroturystycznych podstawową formą
działalności jest świadczenie usług turystycznych w czynnym gospodarstwie rolnym.
Podstawą funkcjonowania przedsiębiorstwa i osiągania jego celów są zasoby (czynniki
wytwórcze), które w procesie produkcyjnym są przetwarzane na konkretne towary bądź
usługi. W przedsiębiorstwie turystycznym, kluczowe znaczenie mają:
 zasoby ludzkie – członkowie przedsiębiorstwa wraz z ich
kwalifikacjami, hierarchią wartości oraz motywacjami do działania,
 środki materialne (rzeczowe) i finansowe (wyposażenie, gotówka,
surowce do produkcji, środki transportu itp.),
 zasoby ziemi – grunty, walory lokalizacji.
Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym jest twórczym procesem
formułowania i osiągania jego celów poprzez umiejętne wykorzystanie wszystkich zasobów
będących w jego dyspozycji lub pozyskiwanych z otoczenia [Sarnowski, Kirejczyk 2007].
Ze względu na stopień konkretyzacji decyzji i działań można mówić o zarządzaniu
strategicznym oraz operacyjnym.
Zarządzanie strategiczne w przedsiębiorstwie turystycznym to kompleksowy proces
postrzegania i wykorzystywania szans przez przedsiębiorstwo w długim okresie, poprzez
formułowanie i realizację strategii działania, służących realizacji celów.
Strategia przedsiębiorstwa to przyjęta przez kierownictwo spójna koncepcja działania,
której wdrożenie ma zapewnić osiągnięcie długookresowych celów w ramach danej domeny
działania (np. usługi transportowe). Strategia określa kierunek rozwoju, tempo, sposób
rozwoju przedsiębiorstwa i determinuje pozostałe strategie, które dotyczą różnych sfer
funkcjonowania przedsiębiorstwa [Sarnowski, Kirejczyk 2007].
Zarządzanie operacyjne koncentruje się na podejmowaniu decyzji wykonawczych.
Charakteryzuje się większą szczegółowością.
W procesie zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym można wyróżnić wiele
podstawowych obszarów, które mają charakter uniwersalny. Takimi powszechnie
występującymi obszarami zarządzania są:





wybór strategii zarządzania,
zasoby ludzkie i polityka personalna,
działania marketingowe,
zarządzanie finansami przedsiębiorstwa,
przepływ informacji i powiązanie z tym zarządzanie wiedzą.
Tab. 10. Wytyczne skutecznego funkcjonowania przedsiębiorstwa turystycznego
Element systemu
zarządzania
Strategia
Struktura
organizacyjna
Polityka personalna
Kultura organizacyjna
Promocja
Kluczowe procesy
Otoczenie fizyczne
Wytyczne skutecznego działania
Podstawowe wartości, wizja, misja, szanse, kompetencje, produkt,
współpraca z otoczeniem.
Tworzenie zespołów projektowych, zmienne role pracowników, procesy
i procedury tworzące wartość dodaną.
Pozyskiwanie talentów i profesjonalistów, rekrutacja – potencjał
ekstrawersji, motywowanie kontaktów z klientem, szkolenia zawodowe
i ogólne: komunikatywność, zespołowość, twórcze podejście do problemów.
Otwarta komunikacja, kontakty nieformalne, akceptacja zmian, brak
dystansu, poczucie odpowiedzialności, wielokulturowość, tolerancja wobec
odmienności, życzliwość.
Umiejętność skutecznego systemu komunikacji z pracownikami
otoczeniem (PR, sponsoring, marketing bezpośredni, reklama).
Pozyskiwanie i przekazywanie informacji, tworzenie produktu
turystycznego, dystrybucja usług turystycznych: rezerwacje, sprzedaż,
codzienna obsługa klienta, pomoc i interwencja.
Lokalizacja w harmonii z otoczeniem przyrodniczym i społecznym, wysoki
standard wyposażenia i urządzeń, topografia pomieszczeń, mobilny sprzęt.
Źródło: Morawski M. (red.), Zarządzanie wiedzą w turystyce a efektywność gospodarki turystycznej,
Wyd. AFW, Wrocław 2012. s. 56-57.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Czym różni się przedsiębiorstwo turystyczne od innych
przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku?
Opisz otoczenie gospodarstwa agroturystycznego (bliższe
i dalsze).
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bednarska M., i in., Przedsiębiorstwo turystyczne. Ujęcie statyczne i dynamiczne, Wyd. PWN, Warszawa
2007.
Godziszewski B. i in., Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania, Wyd. PWE, Warszawa 2011.
Kołodziej M., Uwarunkowania zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym, Wyższa Szkoła Turystyki
I Hotelarstwa w Łodzi, Turystyka i Hotelarstwo – 12 (2007).
Rapacz A., Przedsiębiorstwo turystyczne, Wyd. Diffin, Warszawa 2007.
Kowalczyk J., Zarządzanie organizacją turystyczną, Wyd. CEDEWU, Warszawa 2009.
Kirejczyk E., Sarnowski J., Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym, Wyd. DRUKTUR, Warszawa
2007.
Zarządzanie personelem
Personel to zbiorowość pracowników danej organizacji (przedsiębiorstwa).
Nowoczesne podejście do zarządzania zakłada, że ludzie stanowią najbardziej wartościowy
kapitał każdej organizacji.
Zarządzanie personelem (zasobami ludzkimi, kadrami) to strategiczne i spójne
podejście do zarządzania ludźmi. Pojęcie to oznacza zbiór działań (decyzji) związanych
z ludźmi, ukierunkowanych na osiąganie celów organizacji i zaspokajanie potrzeb (rozwój)
pracowników.
Głównym celem zarządzania zasobami ludzkimi jest zapewnienie przedsiębiorstwu
przewagi konkurencyjnej, dzięki wykorzystaniu potencjału drzemiącego w każdym
pracowniku. Można to osiągnąć jedynie poprzez indywidualne podejście do każdego
z zatrudnionych, jego potrzeb i możliwości.
Zarządzanie zasobami ludzkimi realizowane jest na podstawie 2 modeli:
1) Model sita opiera się na założeniu, iż podstawą kształtowania zasobów ludzkich organizacji
jest selekcja. Wynika to z przekonania, że człowiek jest jaki jest i nie można go zmienić. W
związku z tym organizacja stara się pozyskać z rynku pracy najlepszych kandydatów, których
kwalifikacje i kompetencje poddawane są wnikliwej analizie opartej na wyrafinowanych
metodach.
2) Model kapitału ludzkiego zakłada, że człowiek uczy się i zmienia całe życie, przywiązuje się
do swojego miejsca pracy i jest lojalny. Głównym instrumentem zarządzania zasobami
ludzkimi jest rozwój pracowników. Model zapewnia dobrą atmosferę pracy, stawia na
długookresowe zatrudnienie, co powoduje, że uzyskiwane przez firmę wyniki są na
wysokim, stabilnym poziomie.
Zarówno model sita jak i model kapitału ludzkiego są przypadkami skrajnymi.
W większości przedsiębiorstw w praktyce funkcjonuje model mieszany.
Proces zarządzania zasobami ludzkimi można przedstawić jako zestaw wzajemnie
zależnych od siebie czynności, tj. [Wyrzykowska, Karbowiak 2008]:
 Analiza zasobów ludzkich – dostarcza informacji na temat zasobów ludzkich i określa
ich tendencje rozwojowe; jest to postępowanie badawcze poruszające się w obszarach
potencjału pracy zatrudnionych osób i kandydatów do pracy, zachowań pracowników w
organizacji, efektów i kosztów pracy, rynku pracy.
 Planowanie zasobów ludzkich – formułuje potrzeby personalne organizacji
w wymiarze ilościowym i jakościowym, z uwzględnieniem czynnika czasu i miejsca tego
zapotrzebowania.
 Rekrutacja i selekcja pracowników – obejmuje działania podejmowane w fazie
wchodzenia ludzi do organizacji: rekrutacja (wyszukiwanie kandydatów do pracy),
selekcja (wybór najlepszych spośród potencjalnych kandydatów).
 Wprowadzenie do pracy – ma na celu szybkie i bezkonfliktowe dostosowanie się nowo
przyjętych pracowników do organizacji.
 Ocenianie pracowników – polega na dokonywaniu oceny wyników pracy ludzi
w porównaniu z celami ustalonymi dla danego stanowiska.
 Wynagradzanie pracowników – ma na celu zapewnienie pracownikom godziwego
dochodu za wykonywaną pracę, przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności
organizacji od strony kosztów pracy.
 Rozwój pracowników – obejmuje podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zatrudnionych
osób za pomocą szkoleń oraz programów doskonalących, a także zarządzanie karierami
pracowniczymi.
 Przemieszczenia pracowników – wynikają z przydatności danego pracownika
organizacji i obejmują: awanse, przeniesienia, degradowanie i zwolnienia z pracy.
Nowoczesne zarządzanie zasobami ludzkimi (HRM – Human Resources Management)
stanowi dziś integralną część polityki kierowania przedsiębiorstwem.
Na zintegrowany system zarządzania zasobami ludzkimi składają się następujące
elementy [Listwan 2010]:
1. Polityka personalna i kadrowa – dotycząca zasad, reguł, metod i narzędzi ZZL (np. selekcji
rekrutacji, doskonalenia, oceny kadr).
2. Strategia zatrudnienia dotycząca kształtowania kapitału ludzkiego.
3. Organizacja spraw personalnych i kadrowych.
4. Narzędzia zarządzania zasobami ludzkimi:








analiza pracy,
wartościowanie pracy,
badanie zespołów pracy,
planowanie zasobów pracy,
rotacja,
wynagradzanie,
kształtowanie techniczno-organizacyjnych warunków pracy,
kształtowanie społecznych warunków pracy,
 rozwój, w tym: doskonalenie, kształcenie, awansowanie, tworzenie ścieżek kariery itp.,
 ocenianie,
 system informacji personalnej.
Polityka kadrowa (personalna) – zestaw procedur i zwyczajów dotyczących
postępowania z pracownikiem. Powinna ona zapewniać zaspokojenie potrzeb, ambicji
i aspiracji zawodowych pracowników, jednocześnie realizując cele i zadania
przedsiębiorstwa.
Strategia zatrudnienia – dokument opracowany przez naczelne kierownictwo,
określający kierownictwa oraz aspiracje właścicieli, rady nadzorczej, czy zarządu w sferze
zasobów ludzkich.
Organizacja spraw personalnych i kadrowych oznacza umieszczenie funkcji
personalnej w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa. Funkcja personalna może być
scentralizowana (większość uprawnień na szczeblu zarządu) lub zdecentralizowana
(większość uprawnień w gestii samodzielnych jednostek, np. szefów personalnych
zakładów). Rozwiązanie przyjęte przez przedsiębiorstwo powinno maksymalnie odpowiadać
warunkom, w jakich działa.
Narzędzia zarządzania zasobami ludzkimi – sposoby rozwiązywania kwestii
i problemów personalnych w przedsiębiorstwie.
Personel jest najważniejszym zasobem przedsiębiorstwa turystycznego. Dzieje się
tak dlatego, że klienci budują opinię o przedsiębiorstwie na podstawie kontaktów
z pracownikami, a zwłaszcza z osobami mającymi bezpośredni kontakt z klientami. Stąd tak
ważna jest wiedza pracowników, jak zachowywać się w stosunku do klienta i znajomość jego
potrzeb.
W przedsiębiorstwach turystycznych, niezależnie od wielkości, musi istnieć określony
schemat organizacyjny, który określi zakres zadań i odpowiedzialności poszczególnych osób.
Zarządzanie personelem w przedsiębiorstwie turystycznym (biurze podróży, hotelu)
polega przede wszystkim na zaplanowaniu niezbędnej liczby pracowników, ich rekrutacji,
podziale obowiązków, kontrolowaniu efektów pracy oraz motywowaniu poprzez system
bodźców ekonomicznych (wynagrodzenia) i pozaekonomicznych (pochwały, uznanie), a
także tworzeniu warunków do rozwoju, podnoszenia kwalifikacji poprzez udział w
szkoleniach i kursach.
Kierujący przedsiębiorstwem turystycznym określają najpierw stan ilościowy
zatrudnienia, a później jego strukturę. Liczba pracowników oraz struktura zatrudnienia
i podział pracy oraz odpowiedzialności w przedsiębiorstwie jest warunkowana głównie:
rodzajem prowadzonej działalności,
wielkością przedsiębiorstwa,
rodzajem świadczonych usług,
możliwościami finansowymi właściciela,
sytuacją na lokalnym rynku pracy.
W celu sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstw turystycznych tworzy się
struktury [Panasiuk 2006, Matczewski 2003]:
 smukłe – występuje relatywnie wiele szczebli, a komórki organizacyjne mają niewielkie
rozmiary,
 płaskie – jest niewiele szczebli zarządzania i duża jest rozpiętość kierowania na
poszczególnych poziomach,





 proste (liniowe) – centralizacja i wykorzystanie bezpośredniego nadzoru kierowniczego
w małych komórkach organizacyjnych,
 złożone – występowanie licznych komórek i jednostek organizacyjnych, realizujących
różnorodne zadania, mające odmienne cele i funkcjonujących w rożnych horyzontach
czasowych,
 liniowe – pracownicy są podporządkowani jednemu kierownikowi od którego otrzymują
polecenia (małe firmy),
 sztabowo-liniowe – występowanie przy stanowiskach kierowniczych wszystkich szczebli
sztabów doradczych,
 funkcjonalne – każdy pracownik podlega kilku kierownikom funkcjonalnym
(specjalistom z różnych dziedzin).
Nie ma uniwersalnej struktury organizacyjnej, każde przedsiębiorstwo turystyczne
musi indywidualnie podejść do tych zagadnień, zwłaszcza jeśli jest to przedsiębiorstwo
usługowe, a główną wygraną jest lojalny klient, dlatego też warto przed wdrożeniem
konkretnego schematu dokładnie go przeanalizować pod kątem organizacji pracy
obiektu i potrzeb gości.
Literatura dodatkowa:
1. Listwan T., Zarządzanie kadrami, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2010.
2. McClain G., Romaine D., Zarządzanie ludźmi, Wyd. SEPTEM, Warszawa 2008.
3. Kożusznik B., Adamiec M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Wyd. AKADE, Kraków 2002.
Zarządzanie wiedzą i informacją
Wiedza to ogół wiadomości, zdobytych dzięki uczeniu się i doświadczeniu. Źródłem
wiedzy są dane, informacje, doświadczenia, zdarzenia, przeżycia, uczenie się.
Wiedza jest szczególnym rodzajem zasobów przedsiębiorstwa, a ludzie są głównym jego
nośnikiem. Stanowi ona podstawę przy podejmowaniu bieżących decyzji i określaniu
strategicznych elementów systemu zarządzania przedsiębiorstwem, takich jak: misja, wizja,
cele, plany i strategie przedsiębiorstwa. Wiedza ta może występować jako:
 wiedza katalogowa – wiedzieć „co” (know-what),
 wiedza procesowa – wiedzieć „dlaczego” (know-why),
 wiedza cicha – wiedzieć „jak” (know-how),
 wiedza instrumentalna – wiedzieć „kto” (know-who).
Podstawą wiedzy przedsiębiorstwa są dane, czyli surowe fakty, dane liczbowe, zdarzenia,
które nie zostały jeszcze poddane analizie oraz informacje, czyli wstępnie uporządkowane
dane, przetworzone i zinterpretowane tak, by były przydatne dla pracownika lub menedżera
[Kłak 2010]. Dane i informacje są zbierane przez systemy informatyczne i gromadzone w
bazach danych.
Wiedza w przedsiębiorstwie to natomiast zasób wiarogodnych i użytecznych informacji
o rzeczywistości, wraz z umiejętnością ich wykorzystania w praktyce [Wiatrak 2005].
Rys. 7. Wiedza w przedsiębiorstwie
Źródło: Kłak M., Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie, WSEiP, Kielce 2010, s. 15.
W przedsiębiorstwie występują dwa typy wiedzy [Piotrowska 2012]:

wiedza jawna, zwana również formalną, obiektywną lub uzewnętrznioną, to rodzaj wiedzy
usystematyzowanej i wyraźnie sprecyzowanej. Obejmuje dokumenty, bazy danych i
informacje mające na celu usprawnienie zarządzania w przedsiębiorstwie. Często jest
źródłem wielu pomysłów i innowacji w przedsiębiorstwie. Jest łatwa w przekazie przy
pomocy ogólnie dostępnych i powszechnych form przekazu oraz ułatwia wypełnianie wielu
funkcji przedsiębiorstwa,
 wiedza ukryta, zwana cichą, której nie potrafimy w jasny sposób sprecyzować.
Przekazywana jest głównie werbalnie i gromadzi się wraz ze wzrostem doświadczenia i
intuicji. Ocenia się, iż około 80% wiedzy zgromadzonej w przedsiębiorstwie wiąże się z
wiedzą ukrytą. Jej indywidualny charakter wymusza dzielenie się nią na drodze osobistych
kontaktów, bądź pracy w małych grupach roboczych. Najefektywniejszy sposób jej przekazu
odbywa się na zasadzie uczeń-mistrz.
Wszystkie rodzaje wiedzy (jawna i ukryta) są niezbędne do analizowania warunków
funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz tworzenia strategii działania w otoczeniu. Często
jednak kadra zarządzająca nie dostrzega potrzeby szczególnego zainteresowania wiedzą
w organizacji.
Zarządzanie wiedzą możemy zdefiniować jako zespół sformalizowanych sposobów
gromadzenia i wykorzystywania wiedzy jawnej oraz wiedzy cichej uczestników organizacji
(np. pracowników firmy, menedżerów). Zarządzanie wiedzą, to próba jak najlepszego
wykorzystania wiedzy, która jest dostępna w organizacji, tworzenie nowej wiedzy oraz
zwiększanie jej zrozumienia.
W wymiarze strategicznym, zarządzanie wiedzą to budowanie organizacji opartej na
wiedzy, zorientowanej na tworzenie nowych wartości, integrującej ludzi, kulturę
organizacyjną, technologię i procedury [Wiatrak 2006].
Identyfikacja kluczowych procesów zarządzania wiedzą i występujących między nimi
związków pozwala przedsiębiorstwu na systematyczne przekształcanie informacji, wiedzy,
doświadczenia, umiejętności i kompetencji w kapitał intelektualny.
Najprostsza koncepcja zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie obejmuje [Kłak 2010]:
I. Pozyskiwanie wiedzy – część pochodzi ze źródeł wewnętrznych, znaczna część ze źródeł
zewnętrznych (otoczenia) poprzez: kontakty z klientami, dostawcami, firmami partnerskimi,
przejmowanie przedsiębiorstw o dużym potencjale innowacyjnym, zatrudnianie ekspertów
zewnętrznych, itp.
II. Rozpowszechnianie wiedzy (dzielenie się) – pozwala to odpowiedzieć na pytania: a) kto
powinien wiedzieć? b) jak dużo? c) na jaki temat? d) w jaki sposób usprawnić proces
rozpowszechniania wiedzy?
III. Użytkowanie wiedzy (wykorzystanie) – pracownicy skupiają się na optymalnym
wykorzystaniu dostępnych zasobów wiedzy przedsiębiorstwa, i pokonaniu takich barier
jak: rutyna, obawa o pozycję, przecenianie własnej wartości, źle zorientowane przywództwo.
Najbardziej rozbudowane koncepcje opisujące procesy zarządzania wiedzą obejmują
dodatkowo m.in. takie procesy, jak [Kłak 2010]:
I. Lokalizowanie wiedzy – poprzez opracowanie struktur prezentacji istniejących zasobów
intelektualnych przedsiębiorstwa oraz opracowanie metod odkrywania wiedzy
organizacyjnej.
II. Archiwizowanie (zachowanie) wiedzy – ma to na celu zapobieżenie utracie cennych
zasobów wiedzy, poprzez selekcję, przechowywanie i aktualizowanie danych.
III. Ochrona wiedzy – jawnej chronionej i utajnionej, a także ich kompilację.
IV. Sprzedaż wiedzy – w formie patentów, nowych produktów, usług, technologii itp.
Wybór dominującego podejścia do organizacji procesu zarządzania
w przedsiębiorstwie jest uzależniony od kilku czynników, a mianowicie:
wiedzą
przyjętej misji i strategii przedsiębiorstwa,
rodzaju prowadzonej działalności,
dotychczasowych doświadczeń i zdobytych umiejętności w realizacji zarządzania wiedzą,
posiadanych umiejętności wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych i
informacyjnych,
 możliwości finansowych przedsiębiorstwa (pokrycie kosztów zastosowanych systemów
informatycznych i informacyjnych),
 poziomu kompetencji pracowników




Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Przekaż uczestnikom informację, że prowadzenie gospodarstwa agroturystycznego
wymaga dysponowania wiedzą w 3 podstawowych obszarach:
 wiedza o oczekiwaniach nabywców,
 wiedza o ofercie (czym dysponujemy),
 fachowa wiedza związana z wykonywaną pracą (jak to zrobić).
2.
Poproś uczestników o wskazanie źródeł wiedzy niezbędnej do ciągłego doskonalenia
prowadzonej działalności agroturystycznej.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
Czekaj J., Podstawy zarządzania informacją, Wyd. UE w Krakowie, Kraków 2012.
Gierszewska G., Zarządzanie wiedzą, Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2011.
Jemelniak D., Koźmiński A., Zarządzanie wiedzą, Wyd. WAIP, Warszawa 2008.
Kłak M., Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie, Wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach, Kielce – czerwiec 2010.
5. Świgoń M., Zarządzanie wiedzą i informacją, Wyd. UWM, Olsztyn 2012.
6. Morawski M. (red.), Zarządzanie wiedzą w turystyce a efektywność gospodarki turystycznej, Wyd. AFW,
Wrocław 2012.
Zarządzanie jakością
Istotnym elementem funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa jest jakość
oferowanych usług lub produktu. W języku potocznym stwierdzenie „jakość” jest używane do
wyrażenia doskonałości produktu lub usługi oraz stopnia jego dostosowania do wymagań
rynku (określonych grup odbiorców).
Zarządzanie jakością to działania o charakterze kierowniczym, umożliwiające
wytworzenie wysokiej jakości produktu lub dostarczenie usługi wysokiej jakości.
W praktyce zarządzanie jakością obejmuje wszystkie czynności kierownicze, które
ustalają politykę jakości w przedsiębiorstwie, cele i odpowiedzialność, jak również środki
realizacji tej polityki (np. planowanie jakości, kierowanie jakością, podnoszenie jakości itp.).
Filozofia zarządzania jakością na pierwszym miejscu stawia Klienta, a następnie
podporządkowuje spełnieniu jego oczekiwań wszystkie obszary funkcjonowania
przedsiębiorstwa. Zarządzanie jakością mobilizuje całą organizację, każdy wydział, komórkę
i każdego pracownika. Istotą tego podejścia jest odejście od dotychczasowego pojmowania
jakości jako kontroli wyrobu. Za jakość odpowiada nie komórka ds. jakości, ale istniejący
system zarządzania.
W przedsiębiorstwie turystycznym zarządzanie jakością jest filozofią działania całej
organizacji i oznacza sposób zarządzania, który pomaga systematycznie osiągać bardzo
dobre wyniki działania, poprzez usprawnianie każdego obszaru funkcjonowania
przedsiębiorstwa i oferowanie produktu wysokiej jakości, który zaspokaja potrzeby klientów.
Wiąże się z koniecznością zdobywania certyfikatu oraz spełnienia określonych standardów
jakości.
W procesie zarządzania jakością menedżerowie powinni:






stale myśleć o jakości,
satysfakcjonować konsumenta, a nie producenta,
umacniać więź z klientem,
użytkować informacje statystyczne dla zagwarantowania jakości,
szanować i rozwijać filozofię jakości,
starać się działać w sposób elastyczny.
Kluczowe obszary zarządzania jakością:




1. Obsługa interesantów:
 obsługa klienta zewnętrznego,
 obsługa klienta wewnętrznego.
2. Kwalifikacje i kompetencje pracowników:
stałe kształtowanie umiejętności, postaw i elastyczności,
kształtowanie nowego wzorca urzędnika poprzez organizację „uczącą się”.
3.
System informacyjny (zarządzanie informacją):
tworzenie optymalnego systemu przepływu informacji i podziału pracy,
praca zespołowa i dzielenie się wiedzą.
4. System organizacyjny (struktura):
 outsourcing,
 benchmarking (wewnętrzny, zewnętrzny),
 filozofia Kazein (ulepszanie i zmiany na lepsze).
System zarządzania jakością to narzędzie umożliwiające każdemu przedsiębiorstwu
podnoszenie poziomu jakości wytwarzanych wyrobów bądź świadczonych usług, poprzez
ciągłe doskonalenie metod i sposobów działania.
Podstawowym celem wdrożenia systemu zarządzania jakością jest poprawa jakości
oferowanych produktów bądź usług, dzięki większej sprawności organizacyjnej.
Każda organizacja ma własny, wypracowany z latami, lepszy lub gorszy system
zarządzania. Kadra zarządzająca przedsiębiorstwa ma do wyboru poprawianie, rozwój, czyli
doskonalenie tego systemu swoimi sposobami lub też skorzystanie z gotowych wzorców
i modeli systemu zarządzania zweryfikowanych w praktyce przez tysiące organizacji na
całym świecie.
Do wykorzystywanych w praktyce systemów zarządzania jakością należy:
 System zarządzania jakością wg ISO 9001:2000,
 TQM – kompleksowe zarządzanie jakością,
 System kompleksowego zarządzania jakością wg Modelu EFQM.
Zintegrowany System Zarządzania Jakością (SZJ) obejmuje:
I. ISO 9001: Systemy Zarządzania Jakością (organizacja ukierunkowana na klienta)
 zbiór wymagań do zastosowania w różnych organizacjach dla zapewnienia odpowiedniego
poziomu jakości produkowanych przez nie wyrobów lub świadczonych usług.
II. ISO 14001: Zarządzanie Środowiskiem (organizacja uwzględniająca aspekty środowiskowe)
 firma posiadająca certyfikat ISO 14001 uznawana jest za bezpieczną ekologicznie.
III.
PN-N 18001: Zarządzanie Bezpieczeństwem i Higieną Pracy (organizacja zapewniająca
przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy)
 pozwala usprawnić wewnętrzną organizację firmy w zakresie BHP.
IV. Kompleksowe zarządzanie jakością (TQM):
 filozofia kierowania organizacją, oparta na ciągłym ulepszaniu procesów w celu uzyskania
satysfakcji klienta oraz podniesieniu wydajności procesów i efektywności organizacji.
Kluczowe elementy filozofii TQM:
 permanentne dążenie do doskonałości,
 adaptacja najefektywniejszych rozwiązań,
 dążenie do stałego zadowolenia klienta,
 stałe pamiętnie o ludzkiej godności, zadowoleniu z pracy oraz wzajemnej lojalności miedzy
instytucją a pracownikami.
W przedsiębiorstwach turystycznych, które w większości mają charakter usługowy,
a produktem nie jest wyrób przemysłowy, lecz usługa (transport, wyżywienie, noclegi,
zwiedzanie, program towarzyszący itp.), stosowanie systemów zarządzania jakością
wywodzących się z przedsiębiorstw usługowych często zawodzi.
W momencie zakupu klient niewiele wie o usłudze turystycznej (np. kupowanej
wycieczce), stąd uwzględnia on w swoich decyzjach i ocenie jakości usługi [Kowalczyk 2004]:
1) Jakość oczekiwaną – powstaje w umyśle potencjalnego nabywcy pod wpływem wielu
czynników (potrzeby osobiste, dotychczasowe doświadczenia, kompetencje, wyobrażenie o
dostawcy usługi).
2) Jakość doświadczoną – po zakupie usługi, podświadomie porównywaną z jakością
oczekiwaną, dając w rezultacie jakość uświadomioną.
Na etapie projektowania usługi należy z kolei uwzględnić [Kowalczyk 2004]:
1) Jakość techniczną – zależy ona od kwalifikacji i umiejętności personelu usługowego
(wykształcenie, umiejętności praktyczne, znajomość języków obcych), choć także od
środków materialnych wykorzystywanych procesie usługowym (jakość autokarów, sprzętu
komputerowego, wyposażenie obiektu hotelarskiego itp.).
2) Jakość funkcjonalną – wynika ona z samego procesu świadczenia usługi – i nie może
ograniczać się do uśmiechu.
Wartość oferowanych usług w oczach klienta (nocleg, wycieczka, usługi żywieniowe),
podnosi ciągłe doskonalenie 4 wymiarów jakości.
Turysta w ocenie jakości produktu turystycznego bierze pod uwagę:
 dostępność informacji: w tym komunikatywność personelu – czas
przeznaczony na poszukiwanie usługi i trudności komunikacyjne z
personelem zdecydowanie obniżają jakość usług,
 zdolność produktu do zaspokojenia potrzeb turysty,
 dostępność czasowa i przestrzenna produktu,
 zapewnienie bezpieczeństwa: w czasie korzystania ze środków komunikacji,
zwiedzania obiektów lub zajęć rekreacyjnych,
 zapewnienie opieki medycznej w razie wypadku lub choroby,
 niezawodność usługi (powtarzalność jakości),
 uczciwość: rzetelne oferowanie usług, załatwianie reklamacji,
 szybkość realizacji usługi,
 estetyka i ergonomiczna aranżacja otoczenia,
 kultura obsługi,
 odpowiednia cena usługi,
 trwałość efektów dotycząca usług materialnych, np. naprawy sprzętu
turystycznego.
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Poproś uczestników o przygotowanie ankiety badającej opinię gości na temat usług
agroturystycznych. Uczestnicy mogą pracować w grupach. Każda grupa przygotowuje 10
pytań otwartych i zamkniętych.
Literatura dodatkowa:
1. Hamrol A., Mantura W., Zarządzanie jakością. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2005.
Zarządzanie ryzykiem
Przedsiębiorstwo jest narażone stale na różne niebezpieczeństwa, których pojawienie
się niesie za sobą negatywne skutki zarówno dla samego przedsiębiorstwa, jak i dla jego
otoczenia [Jędrzejczyk 2000]. Pod pojęciem niebezpieczeństwa bądź ryzyka, należy rozumieć
możliwość występowania zdarzeń które przyczynia się do szkód:
 gospodarczych,
 społecznych,
 środowiskowych.
Zdarzenia, które przynoszą szkody przedsiębiorstwu mogą być powodowane przez:
 czynniki zewnętrzne, na które przedsiębiorca nie ma wpływu, np. powódź, susza,
rabunek, kradzież, stopy procentowe, kursy walutowe,
 czynniki wewnętrzne, na które przedsiębiorca ma wpływ, np. złe zarządzanie
przedsiębiorstwem, zwalnianie utalentowanych ludzi, zaprzestanie rozwoju produktu,
zmienianie ocen pracownika.
Wystąpienie zdarzeń, przynoszących szkody, może prowadzić do:
utraty majątku,
obniżenia wartości majątku,
ponoszenia dodatkowych nakładów finansowych,
utratę przychodów,
zmniejszenie planowanych przychodów.
Szkody te mogą mieć charakter materialny (są mierzalne w pieniądzu), niematerialny
(są niemierzalne, np. ból po utracie członka rodziny).
Dla przedsiębiorstwa ryzyko to podstawowy element otoczenia, w którym działa
i generalnie nie da się go wykluczyć. Jednak ze względu na możliwość wystąpienia
nieprzewidzianych zdarzeń i związanych z nimi finansowych strat, firma stara się podjąć
środki zaradcze, uruchamia działania zabezpieczające. Proces planowania, realizacji i
kontroli przedsięwzięć zabezpieczających przed ryzykiem określa się mianem zarządzania
ryzykiem [Jędrzejczyk 2000].
W sterowaniu ryzykiem wyróżnić można dwa zasadnicze podejścia:
 aktywne polegające na oddziaływaniu na przyczyny ryzyka,
 pasywne, koncentrujące się na zabezpieczaniu przed ewentualnymi stratami.
W ramach podejścia aktywnego inwestor może podejmować następujące działania





[Wróblewski 2011]:
 unikanie ryzyka, co oznacza zaniechanie inwestycji, gdy jest ona obarczona zbyt dużym
ryzykiem,
 działania prewencyjne – mają na celu zapobieganie zdarzeniom losowym,
 przenoszenie ryzyka na inne podmioty – wiąże się z transferem odpowiedzialności za
pokrycie ewentualnych strat – są to ubezpieczenia, gwarancje, poręczenia, transakcje
terminowe,
 dywersyfikacja – ma na celu zmniejszenie poziomu ryzyka przez inwestowanie w różne
działalności, których stopy zwrotu są mniej niż absolutnie dodatnio skorelowane.
Podstawowa strategia zmniejszania (redukcji) ryzyka bazuje na znajomości przyczyn
ryzyka oraz podejmowaniu działań polegających m.in. na instalowaniu systemów
alarmowych, monitoringowych, zabezpieczeń przeciwpożarowych,
Ćwiczenia aktywizujące:
Poinformuj uczestników, że właściciele gospodarstw agroturystycznych są
odpowiedzialni za bezpieczeństwo turystów wypoczywających w gospodarstwie oraz swoich
pracowników. Powiedz, że bezpieczeństwo i konieczność minimalizacji ryzyka stają się
ważnymi elementami planowania biznesowego. Aby chronić biznes agroturystyczny warto
mieć plan zarządzania ryzykiem.
1.
A.
B.
C.
D.
2.
Poproś uczestników, aby w zespołach 3-4 osobowych wskazali źródła możliwego ryzyka w
prowadzeniu działalności agroturystycznej, z którymi się zetknęli, uwzględniając następujące
obszary:
Bezpieczeństwo w gospodarstwie turystycznym: Zastanów się nad fizycznymi zagrożeniami
w gospodarstwie, np. może to być np. zainteresowanie dzieci maszynami rolniczymi, choroby
odzwierzęce, kontakt z wodą, lasem.
Produkt agroturystyczny: Zastanów się, co będziesz produkować i sprzedawać i jakie z tym
wiąże się ryzyko (np. ryzyko pogodowe, walutowe, cenowe, typ produktu).
Zatrudnienie personelu: Zastanów się na co narażeni są pracownicy zatrudnieni w
gospodarstwie agroturystycznym? Co będzie wymagane w celu ochrony ich zdrowia i
bezpieczeństwa?
Aspekty finansowe: Zastanów się nad źródłami finansowania, formami płatności i jakie z tym
wiąże się ryzyko.
Następnie poproś o przygotowanie rozwiązań, które można wdrożyć w gospodarstwie
agroturystycznym, które będą służyć wyeliminowaniu bądź zmniejszeniu ryzyka.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Biczysko W., Zarządzanie finansami w przedsiębiorstwie turystycznym, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2011.
Biczysko W., Ryzyko finansowe jako determinanta popytu na usługi biur podróży w: Popyt
Turystyczny. Konsumpcja – Segmentacja – Rynki, Zeszyty Naukowe nr 699, Ekonomiczne Problemy
Usług nr 84 , Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2012.
Biczysko W., Ryzyko finansowe polskich biur podróży w: Teoria i praktyka usług turystycznych,
rekreacyjnych i hotelarsko – żywieniowych w świetle badań, Seria: Monografie nr 9, Bogucki
Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2011.
Borkowski P. Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, WUG, Gdańsk 2008.
Hanisz R. N. (red.), Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, Wyższa Szkoła Biznesu
w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2010.
Jędrzejczyk I., Nowoczesny biznes turystyczne, Wyd. PWN, Warszawa 2000.
Internet jako współczesne narzędzie zarządzania,
komunikowania się i informacji
Czym jest Internet?
Jest to sieć sieci, łącząca ze sobą miliony komputerów na całym świecie, umożliwiająca
korzystanie ze zgromadzonych zasobów informacji, komunikowanie się pomiędzy
podłączonymi użytkownikami, korzystanie ze zgromadzonej w tej sieci wiedzy, ściąganie
plików, dokonywanie zakupów, głosowanie na listy przebojów itp. W chwili obecnej Internet
obejmuje kilkadziesiąt usług [Sobkowicz 2013].
Parafrazując znane z marketingu mix 4P (product, place, price, promotion), funkcje
biznesowe Internetu można zdefiniować jako 3C (communication, commerce, community).
1) Komunikacja – czyli dostęp i przekazywanie informacji, jest podstawową funkcją Internetu
w zarządzaniu firmą. Komunikację można realizować za pomocą różnych narzędzi i usług
internetowych, takich jak strony WWW, e-mail, fora i grupy dyskusyjne, komunikatory
tekstowe i głosowe. Wszystkie te narzędzia mogą być wykorzystywane jako główne kanały
komunikacji lub jako kanały wspomagające zarządzanie firmą.
2) Handel (i przy okazji usługi) – to dynamicznie rozwijające się obszary biznesu intensywnie
wykorzystujące Internet jako platformę organizacji i realizacji procesów biznesowych. Za
pośrednictwem Internetu można prowadzić działalność gospodarczą o charakterze
handlowym (sprzedaż bezpośrednia lub aukcyjna), jak również oferować różnego rodzaju
usługi, od produktów finansowych i ubezpieczeniowych poprzez oferty turystyczne, aż po
dostęp do aplikacji, treści i zasobów mających charakter multimedialny i zdygitalizowany.
Istotnym atutem handlu internetowego są mniejsze koszty operacyjne i koszty marketingu w
porównaniu z tradycyjną działalnością oraz dostęp do większej grupy klientów i partnerów
biznesowych. Jednak najważniejszą cechą Internetu z zarządzaniu jest jego globalny
charakter i międzynarodowy zasięg.
3) Wspólnota – to coraz bardziej doceniana biznesowa funkcja Internetu. Pozwala integrować
grupę osób o podobnych zainteresowaniach i poglądach lub chcących poznać
zainteresowania innych ludzi. Spotkania odbywają się w wirtualnym świecie, np. serwisie
społecznościowym i polegają na wymianie poglądów, informacji czy odczuć za pomocą
chatów, komunikatorów, list dyskusyjnych, blogów, for dyskusyjnych itp. Wspólnota może
wspierać serwisy informacyjne własnymi czy unikalnymi wiadomościami i komentarzami.
Jednym z takich obszarów społecznościowych jest biznes, łączący ludzi
przedsiębiorczych z sektora małych i średnich firm (MSP). Może to być bardzo korzystne dla
przedsiębiorców, chcących poszerzyć zakres kontaktów biznesowych, poszukujących
klientów czy wykorzystujących serwis na potrzeby kampanii reklamowej. Ponieważ dzisiaj
biznes działa w skali globalnej, możliwe jest znalezienie kontaktów na całym świecie.
Biznesowe społeczności internetowe funkcjonują jako miejsca spotkania wielu
specjalistów z różnych dziedzin. Może to być również model skupiający niszowe
społeczności, zrzeszone wokół jakiegoś problemu, tematu czy specjalności. Dobrym polskim
przykładem społeczności internetowej skupionej wokół problematyki biznesu są GoldenLine
i Profeo.pl.
Za sprawą społeczności sieciowej coraz częściej powstają nowe koncepcje i modele
biznesowe, stając się elementem strategii biznesowej firmy.
Internet jako platforma obiegu dokumentów
EDI (Electronic Data Interchange) – to skrót określający elektroniczną wymianę danych
lub elektroniczną wymianę dokumentów. EDI jest technologią obiegu i wymiany
dokumentów w transporcie, edukacji, bankowości, administracji, handlu i usługach
bezpośrednio między aplikacjami partnerów biznesowych. Rozwiązanie to eliminuje dokumenty papierowe, zwiększając efektywność wszystkich działań związanych z prowadzeniem
biznesu. Jest to prosty sposób realizacji transakcji handlowych z pominięciem etapu
tworzenia, kopiowania i przesyłania dokumentów w formie papierowej. Dzięki temu można
natychmiast przekazać informacje, tworząc bezpośrednie połączenie systemów
informatycznych współpracujących ze sobą firm. Dotychczas systemy informatyczne były
związane z poszczególnymi funkcjami biznesowymi, takimi jak finanse, księgowość, logistyka
i marketing. EDI tworzy system obsługi dokumentów zintegrowany z innymi aplikacjami
biznesowymi.
EDI leży u podstaw rynku elektronicznego – stanowi podłoże takich strategii, jak stałe
uzupełnianie zapasów (Continuous Replenishment) w sektorze detalicznym lub JIT (Just-InTime) w sektorze produkcyjnym. Pozwala na transfer dokumentów drogą elektroniczną.
Obecnie jego użytkownicy dysponują platformą internetową, opcją bardziej efektywną
i opłacalną.
Zastosowanie EDI oszczędza czas i pieniądze, ponieważ przetwarzanie danych jest
zredukowane do minimum, a procesy translacji, konwersji i transferu danych są wykonywane
automatycznie. Wymiana dokumentów w porównaniu z metodami klasycznymi jest szybsza
i dokładniejsza. Elektroniczny obieg dokumentów eliminuje ręczne wprowadzanie danych.
Efekty, które umożliwiają poprawienie dokładności przetwarzania:
 sprawdzanie i kontrola danych wyprowadzanych do systemu,
 elektroniczny transfer dokumentów,
 równoległa praca nad tym samym dokumentem.
Korzyści związane ze stosowaniem EDI można odnieść w wielu obszarach
zarządzania firmą, w szczególności:
 logistyka – szybsza i terminowa wymiana dokumentów, mniejsze ryzyko błędu,
 odbiorcy – elektroniczna wymiana danych o zasięgu globalnym daje szansę mniejszym
kooperantom na wejście do światowego biznesu,
 procedury biznesowe – usprawnienie w kontrolowaniu kosztów oraz zwiększenie
wydajności pracy i poprawa poziomu obsługi klientów umożliwiają obniżenie zapasów
magazynowych oraz zmniejszenie kosztów administracyjnych.
Dokładność przetwarzania dokumentów umożliwia:








niezależność od czasu i godzin pracy,
redukcję kosztów przesyłania dokumentów,
poprawę poziomu obsługi klientów,
szybsze uzupełnianie i lepszą kontrolę zapasów magazynowych,
powiadamianie o niedoborach i ograniczeniach,
prognozowanie potrzeb po stronie dostawcy i klientów,
dokładne i automatyczne potwierdzanie otrzymania dokumentów,
szybki przepływ informacji.
Pierwotnie systemy EDI były stosowane przez firmy, które mogły sobie pozwolić
na budowę kanałów komunikacyjnych. Za sprawą Internetu rozwiązanie to stało się
podstawowym sposobem prowadzenia komunikacji i transakcji między klientami i
firmami, zwłaszcza na globalnym rynku. Elektroniczny obieg dokumentów łączy
producentów, handlowców, dystrybutorów, hurtownie, firmy spedycyjne itd.
Platforma internetowa jest doskonałym rozwiązaniem pozwalającym obniżyć koszty
wdrożenia EDI. Internetowe wersje tej technologii. Elektroniczny obieg danych i
dokumentów za pośrednictwem Internetu jest dla mniejszych firm kompromisem pomiędzy
relatywnie niskimi kosztami wdrożenia a powszechnością dostępu. Rozwiązanie to pozwala
tylko na częściową integrację z wewnętrznym systemem informatycznym. Należy je
postrzegać jako nadbudowane nad klasycznym dedykowanym systemem EDI dla organizacji
wymagających bezwzględnie pełnej integracji, to znaczy pełnej komunikacji między
systemami informatycznymi. Wykorzystanie Internetu pozwala na łatwe, bezpieczne i tanie
przesyłanie dokumentów.
Internet jako platforma usług finansowych
Powszechny dostęp do WWW, coraz nowocześniejsze rozwiązania technologiczne
w zakresie bezpieczeństwa i coraz większe wymagania klientów sprawiły, że Internet stał się
jednym z podstawowych kanałów dostępu i dystrybucji usług finansowych.
Internet okazał się doskonałą platformą świadczenia usług finansowych, których można
dokonywać z dowolnego miejsca na świecie, przez całą dobę, przy znacznie tańszej obsłudze
transakcji.
Internet pełni w usługach finansowych funkcję informacyjną, transakcyjną, płatniczą
i monitorującą transakcje.
Usługi finansowe w Internecie przyjęły się przede wszystkim w obszarach biznesowych,
takich jak: bankowość, ubezpieczenia, giełda i inne działania inwestycyjne, m.in. brokerskie.
Internet jest wykorzystywany w usługach finansowych na całym świecie, dzięki czemu
możemy na bieżąco monitorować i realizować transakcje na kontach bankowych,
inwestować na giełdzie papierów wartościowych, śledzić kursy walut czy operować na
innych obszarach finansowych. Praktycznie każdy bank oferuje usługi polegająca na
elektronicznym dostępnie do konta osobistego czy firmowego. Obsługa kont za
pośrednictwem Internetu bardzo istotnie obniża koszty, zarówno dla klienta, jak o dla
oferenta usług finansowych.
Z drugiej strony coraz częściej zdarzają się włamania lub okazuje się, że systemy były źle
zabezpieczone, co sprawia, że kwestia bezpieczeństwa zasobów finansowych staje się bardzo
istotna. Instytucje finansowe muszą szczególnie dbać o to, aby nie zawieść zaufania klientów.
Również klienci powinni stosować kilka podstawowych zasad bezpieczeństwa
związanych z usługami finansowymi w sieci. Należy pamiętać o kilku podstawowych
zasadach:
 w komputerze zawsze powinien być zainstalowany najnowszy zaktualizowany
program antywirusowy lub inne blokady i zapory,
 warto wybrać bank, który zapewnia realizację transakcji za pomocą hasła
jednorazowego,
 hasła dostępu powinny być trudne do podstawienia, należy unikać skojarzeń (imię,
nazwisko, daty itd.); najlepiej, jeśli są to kombinacje przypadkowych znaków,
 haseł i kodów nie wolno udostępniać nikomu, najlepiej nigdzie ich nie zapisywać,
a zwłaszcza na nośniku elektronicznym,
 w zasadzie bank nie koresponduje z klientem mailowo, zatem lepiej nie odpowiadać
na e-maile z banku, bo mogą pochodzić od hakerów,
 przed zalogowaniem na stronę banku należy się upewnić, czy połączenie jest
szyfrowane (adres http jest zamieniany na adres https://, a na dole strony pojawia się
„kłódeczka”),
 warto sprawdzić certyfikat, klikając „kłódeczkę” i sprawdzić aktualność certyfikatu.
Internet jako platforma handlowa
W najprostszej formie określenie „handel elektroniczny” odnosi się do dowolnej
transakcji zawartej przez Internet. Określenie to jest bardzo pojemne, obejmuje bowiem
wszystko, od pojedynczej strony WWW, na której oferowanych jest kilka pozycji, po całe
firmy zajmujące się wyłącznie handlem online.
Dzięki szybkiemu rozwojowi platformy internetowej, jej prędkości, elastyczności
i globalnemu zasięgowi handel elektroniczny stał się bardzo popularnym kanałem
współpracy, dystrybucji i sprzedaży produktów i usług. Coraz więcej firm, które zawsze
opierały sprzedaż na działaniach bezpośrednich i indywidualnych kanałach dostępu do klientów, uruchamia serwisy internetowe z przeznaczeniem do elektronicznych interakcji
z klientem. Warto zauważyć, że do uruchomienia handlu elektronicznego można podejść
w kilku etapach tak, aby jak najlepiej dostosować się do stale zmieniających się potrzeb
i oczekiwań klientów. Wymaga to opracowania strategii przemyślanej integracji modelu
sprzedaży tradycyjnej i modelu online, dostosowanej do oferty produktowo-usługowej firmy.
Aby rozpocząć działalność handlową w Internecie, czasami wystarczy tylko umieścić
ofertę na stronie internetowej oraz umożliwić klientom składanie zamówień online. To
podejście jest uproszczone, ale tak właśnie zaczyna się przygoda w handlem elektronicznym.
Innym skrajnym przykładem są tzw. firmy wirtualne, których działalność opiera się
wyłącznie na Internecie. Wymagają całego skomplikowanego systemu aplikacyjnosoftware’owego pozwalającego na poszukiwanie klientów, zarządzanie relacjami,
transakcjami, rozliczeniami itd.
Dlatego też z koncepcji handlu elektronicznego można uczynić główny element zmian
i budowy przewagi konkurencyjnej firmy lub tylko dodatkowy kanał sprzedaży.
Wdrożenie koncepcji handlu elektronicznego daje każdej firmie wiele wymiernych
korzyści, takich jak:
Dodatkowy kanał sprzedaży – a co za tym idzie dodatkowe przychody oraz większy
udział w rynku. Przy okazji można oferować innym firmom przestrzeń reklamową w
serwisie internetowym. Skutecznie wdrożony system e-commerce pozwala na obniżenie
kosztów stałych i kosztów związanych z prostymi, niewymagającymi udziału człowieka
czynnościami sprzedażowymi i posprzedażowymi.
Przykład:
Popularna lokalna restauracja udostępniła klientom możliwość rezerwacji przez Internet
stolików oraz uzyskiwania wskazówek dotyczących dojazdu. Kiedy klienci dokonywali
rezerwacji, serwis rejestrował datę i godzinę, informacje o klientach oraz ich opinie.
Następnie dane te były analizowane pod kątem usprawnienia obsługi klientów i zwiększenia
ich lojalności.
Redukcja kosztów – co znajduje odzwierciedlenie w niższych kosztach ekspansji
i rozwoju, w lepszym wykorzystaniu informacji nt. klientów i parterów biznesowych. Sprzyja
to badaniu preferencji klientów i określeniu ich spersonalizowanych potrzeb, a nawet
udostępnianiu klientom oczekiwanych przez nich produktów w odpowiednim miejscu
i czasie. Ma to dalsze konsekwencje w obniżeniu kosztów kampanii reklamowej, kosztów
dotarcia do klienta i kosztów realizacji całej transakcji.
Internet jako platforma reklamowa
Internet daje nowe możliwości w wielu obszarach biznesu, w tym w sposób szczególny
w obszarze sprzedaży i marketingu. Jedna z największych zmian dotyczy aspektu
reklamowego. Można powiedzieć, że dzięki Internetowi został przełamany monopol na
dostęp do informacji i publikowanie przekazu informacyjnego.
Informacja może być przekazywana praktycznie przez wszystkich uczestników gry
rynkowej, a nie tylko przez dotychczasowych monopolistów, takich jak prasa, radio
i telewizja. Platforma internetowa pozwala na dostęp do tańszych form promocji. Ponadto
Internet umożliwia połączenie różnych form przekazu treści, czyli tekstu, obrazu, dźwięku
i filmu. Dzięki interakcji klient z biernego odbiorcy informacji może stać się partnerem
biznesowym, który ma wpływ na formę i treść przekazywanych informacji.
Jednak najważniejszym argumentem przemawiającym za skutecznością reklamy
internetowej jest fakt, że odbiorca przekazu reklamowego znajduje się na odległość
„kliknięcia myszką”. Oznacza to, że firma bardzo szybko może skontaktować się z klientem,
wysłać mu ofertę produktową lub usługową, zawrzeć i rozliczyć transakcję, a w przypadku
produktów zdygitalizowanych przesłać je bezpośrednio na dysk odbiorcy.
Internet jako obszar do rozwoju wśród polskich gospodarstw agroturystycznych
Tab. 11. Liczba kwater z dostępem do Internetu w poszczególnych województwach
Lp.
Dostęp do internetu
Województwo
nie
tak
SUMA
1.
dolnośląskie
12
8
20
2.
kujawsko-pomorskie
10
16
26
3.
lubelskie
60
64
124
4.
lubuskie
2
5
7
5.
łódzkie
11
13
24
6.
małopolskie
91
132
223
7.
mazowieckie
15
26
41
8.
opolskie
4
2
6
9.
podkarpackie
14
16
30
10. podlaskie
45
19
64
11. pomorskie
24
26
50
12. śląskie
28
24
52
13. świętokrzyskie
20
15
35
14. warmińsko-mazurskie
26
23
49
15. wielkopolskie
11
23
34
16. zachodniopomorskie
8
17
25
381
429
810
Razem
Źródło: www.agroturystyka.pl.
Jak wynika z powyższego zestawienia, w blisko połowie gospodarstw agroturystycznych
nie ma dostępu do Internetu. Biorąc pod uwagę rolę i wagę Internetu w zarządzaniu,
komunikacji i informacji, to jest to priorytet w obszarach do rozwoju w turystyce wiejskiej.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
3.
Opisz jakie funkcje Internetu w zarządzaniu firmą są Ci znane i na co dzień z nich korzystasz?
Czy poczta e-mail i program Outlook można uznać za internetowe narzędzie komunikacji?
Czy korzystasz z przelewów internetowych? Jakie korzyści i jakie utrudnienia/niebezpieczeństwa się z tym wiążą?
M1.J6. URUCHAMIANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
W TURYSTYCE
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Finansowe aspekty przedsiębiorczości na obszarach
wiejskich
Wsparcie finansowe dla agroturystyki i turystyki
wiejskiej, pozyskiwanie środków
Możliwości pozyskiwania środków finansowych –
krajowych i z Unii Europejskiej
Formy opodatkowania działalności w agroturystyce i
turystyce wiejskiej
Ubezpieczenia społeczne
Opracowanie biznesplanu dla działalności
w agroturystyce i turystyce wiejskiej
Uruchomienie i rejestracja działalności gospodarczej
w turystyce
Podręczniki, przepisy prawa dotyczące
uruchamiania działalności gospodarczej
w turystyce, czasopisma branżowe, publikacje
i prezentacje multimedialne dotyczące
funkcjonowania branży turystycznej, przykładowe
biznesplany, tablica interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Zagadnienia wprowadzające
Temat zajęć
Finansowe aspekty przedsiębiorczości
na obszarach wiejskich
Wsparcie finansowe dla agroturystyki i
turystyki wiejskiej, pozyskiwanie
środków
Formy opodatkowania działalności
w agroturystyce i turystyce wiejskiej
Ubezpieczenia społeczne
Opracowanie biznesplanu dla
działalności w agroturystyce i turystyce
wiejskiej
Uruchomienie i rejestracja działalności
gospodarczej w turystyce
Zastosowana
metoda
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Materiały
dydaktyczne
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna
Czas realizacji
zagadnienia
2 godz.
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna
2 godz.
Wykład, ćwiczenia,
dyskusja
Prezentacja
multimedialna
3 godz.
4 godz.
1 godz.
4 godz.
Finansowe aspekty przedsiębiorczości na obszarach wiejskich
Mając na uwadze treści zawarte w niniejszym rozdziale, trener powinien w pierwszej
kolejności wykorzystać podające metody nauczania, takie jak wykład informacyjny, w celu
zaznajomienia uczestników szkolenia z możliwościami pozyskania zewnętrznych źródeł
finansowania. Wykład powinien być wzbogacony o przywołane przykłady inwestycji
realizowanych przy wsparciu finansowym pochodzącym z omawianych programów.
Druga część szkolenia powinna mieć wymiar praktyczny i polegać na próbie
wypełnienia wniosku o zewnętrzne źródła finansowania [MODUŁ III]. Zaleca się, by
uczestnicy szkolenia wypełniali ten sam wniosek w grupach 2-4 osobowych dla z góry
zadanego przedsięwzięcia –
np. modernizacji przykładowego gospodarstwa
agroturystycznego. Oczywiście rodzaj wypełnianego wniosku, w części drugiej szkolenia,
musi być adekwatny do oczekiwań kursantów (WZÓR WNIOSKU W ZAŁĄCZNIKU).
Rozwój turystyki, także ten realizowany na obszarach wiejskich, wymaga wspólnych
działań, w tym także podejmowanych w celu zdobywania zewnętrznych źródeł finansowania.
Sukces jednostki odniesiony w tym aspekcie powinien stać się dzięki poczynionym
inwestycjom sukcesem całej społeczności. Nie sposób świadczyć usług turystycznych
w oderwaniu od najbliższego otoczenia, a pozyskanie zewnętrznych środków finansowych
można potraktować jako narzędzie do „konsolidacji” mieszkańców wsi wokół wspólnej idei.
Oczywiście może to być tworzenie oferty turystycznej lub tworzenie „czegokolwiek” na rzecz
własnych mieszkańców, z czego zechcą skorzystać także turyści. Przecież festyn o zasięgu
lokalnym jest wydarzeniem organizowanym zazwyczaj z myślą o miejscowej społeczności,
a turystów przy okazji może zaciekawić, a może nawet zachwycić i zachęcić do ponownego
odwiedzenia gminy czy wsi. Tak więc najważniejsza zasada zewnętrznych środków
finansowych (skądkolwiek by nie pochodziły) brzmi „niech pracują na rzecz miejscowej
społeczności”.
Wsparcie finansowe może być rozumiane w sposób bezpośredni – kiedy odbiorcą jest
osoba, firma, instytucja oraz w sposób pośredni, kiedy następuje dalsza dystrybucja korzyści
np. w postaci zorganizowanych kursów, szkoleń itp., ale także w formie rzeczowej np. jako
wyposażenie szkolnej pracowni komputerowej.
Rys 8. Wsparcie finansowe w ujęciu podmiotowym
WSPARCIE
FINANSOWE
BEZPOŚREDNIE
(otrzymuje jednostka
REDYSTRYBUCJA
GMINA (JST)
LOKALNE GRUPY DZIAŁANIA
ORGANIZACJE NON-PROFIT
PODMIOTY GOSPODARCZE
WŁAŚCICIELE GOSPODARSTW
POŚREDNIE
(beneficjenc
Inwestycje
gminne
(wykonawcy,
mieszkańcy, turyści)
Inwestycje prywatne
Działania
podnoszące
poziom
kapitału
Źródło: opracowanie własne
Wsparcie finansowe dla działań podejmowanych w sektorze turystyki na obszarach
wiejskich może także przybierać postać wsparcia przedmiotowego bezpośredniego
i pośredniego. Ze względu na złożoność zjawiska turystyki do jej rozwoju niezbędne są
działania podejmowane w różnych sektorach gospodarczych, ale także w różnych aspektach
przestrzeni wiejskiej. Bezpośrednie wparcie dla turystyki np. w postaci wybudowania
przystani kajakowej, jest zazwyczaj kojarzone przez mieszkańców gminy z pro-turystycznym
nastawieniem władz lokalnych do rozwoju turystyki. Jednak także pośrednie wsparcie, choć
mniej „widowiskowe”, jest również niezbędne.
Rys. 9 Wsparcie finansowe w ujęciu przedmiotowym
WSPARCIE
FINANSOWE
BEZPOŚREDNIE
(projekty stricte turystyczne)
związane z zagospodarowaniem
turystycznym
związane z ochroną walorów
związaneturystycznych
z ochroną dziedzictwa
związane z kreowaniem dóbr i
związane ze szkoleniem
Źródło: opracowanieobecnych
własne
POŚREDNIE
(projekty proturystyczne)
związane z
dostępnością
związane z ochroną
środowiska naturalnego
związane z
ograniczeniem liczby
związane ze służbą
zdrowia
Dodatkowo wsparcie przedmiotowe pośrednie może dotyczyć działań, które
w perspektywie krótkoterminowej lub długoterminowej będą wpływały stymulująco na
rozwój turystyki w gminie. Jako przykład działań przynoszących efekty w perspektywie
długoterminowej posłużyć mogą kursy językowe finansowane w całości z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej skierowane do młodzieży gimnazjalnej w ramach projektu
„Youngster”. Nikogo nie trzeba przekonywać o tym, jak ważna jest w branży turystycznej
znajomość języków obcych, jak i o tym, iż efekty tego projektu nie będą natychmiastowe, ale
przy innych sprzyjających okolicznościach mogą zadziałać pro-turystycznie. Przykładem
działań przynoszących efekty, w krótszej perspektywie czasu może być szkolenie
przygotowujące do rozpoczęcia prowadzenia działalności agroturystycznej w czynnym
gospodarstwie rolnym.
Należy zatem podkreślić, że wsparcie finansowe dla rozwoju turystyki wiejskiej
i agroturystyki może nie tylko być skierowane do różnorodnych bezpośrednich i pośrednich
odbiorców, ale także wpierać w sposób bezpośredni lub pośredni rozwój turystyki w gminie,
w perspektywie krótkoterminowej i/lub długoterminowej.
Wsparcie finansowe dla agroturystyki i turystyki wiejskiej,
pozyskiwanie środków
Działania Unii Europejskiej wspierające rozwój społeczno-gospodarczy państw
członkowskich oraz ich regionów są skoncentrowane na trzech priorytetach, tj.:
1) konwergencja („doganianie” przez kraje słabo rozwinięte poziomu gospodarek krajów lepiej
rozwiniętych);
2) konkurencyjność i zatrudnienie w regionach;
3) europejska współpraca terytorialna.
Realizacja tych celów jest finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności.
Zadaniem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest zwiększenie spójności
gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej przez likwidację nierówności pomiędzy
regionami. Przed Europejskim Funduszem Społecznym stawia się zadania związane z
poprawą miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w krajach członkowskich. Fundusz
Spójności natomiast ma pomagać państwom UE, których Dochód Narodowy Brutto (DNB) na
jednego mieszkańca jest niższy od 90% średniej unijnej, w zmniejszaniu opóźnienia w
rozwoju gospodarczym i społecznym oraz w ustabilizowaniu krajowej gospodarki.
Główne priorytety i obszary wykorzystania pomocy finansowej na lata 2007-2013
określone są w dokumencie „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia”, którego sporządzenie
jest obligatoryjne dla każdego kraju członkowskiego. W Polsce dokument ten nazywany jest
„Narodową Strategią Spójności” i zawiera m.in. założenia poszczególnych programów
operacyjnych, które umożliwiają realizację założonych celów. Do programów tych należą:







Program Infrastruktura i Środowisko (EFRR i FS),
Program Innowacyjna Gospodarka (EFRR),
Program Kapitał Ludzki (EFS),
Program Rozwój Polski Wschodniej (EFRR),
Program Pomoc Techniczna (EFRR),
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EFRR),
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (finansowany z Europejskiego Funduszu
Rolnego).
Każde województwo w Polsce posiada własny program rozwoju, tzw. regionalny
program operacyjny (RPO) finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
który w całości przeznaczony jest dla jednostek danego województwa. Alokacja
przeznaczona na Regionalne Programy Operacyjne na lata 2007-2013 wykorzystana w
ramach 10 głównych obszarów wsparcia wynosi w części dofinansowania UE 17,28 mld
Euro, co przy uwzględnieniu kursu Europejskiego Banku Centralnego z 29 listopada 2012
roku daje do dyspozycji 71,0 mld zł [Raport z postępu 2013]. Jak wskazuje rys. 10,
szacunkowa alokacja środków na turystykę wynosi w tym okresie finansowania 4,2%.
Rys 10. Podział alokacji (środki UE) wg obszarów wsparcia RPO 2007-2013
Źródło: Raport z postępu wdrażania Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013,
Departament Programów Regionalnych i Cyfryzacji w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego,
Warszawa 2013.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego szacuje, że na wsparcie turystyki w latach 20072013 polski rząd i samorządy przeznaczą ok. 5 mld zł, przy czym zrealizowanych zostanie
niemalże 3 000 projektów inwestycyjnych. W ramach realizacji RPO w poszczególnych
województwach z zakresu turystyki wspierane są działania wspomagające rozwój
społeczno-ekonomiczny regionu oraz rewitalizację obszarów zdegradowanych m.in.
poprzez:
 adaptację zabytków techniki i architektury,
 poprawę bazy noclegowej i gastronomicznej, zgodnie ze standardami europejskimi,
 tworzenie lub ulepszenie systemów oraz centrów informacji turystycznej (w tym
rozwój zasobów cyfrowych, wizualizacja i oznakowanie atrakcji turystycznych),
 rozwój i modernizację infrastruktury służącej upowszechnianiu aktywnych form
turystyki,
 budowę i modernizację obiektów sportowych oraz rekreacyjnych,
 rozwój funkcji turystycznych stacji narciarskich i akwenów,
 budowę, rozbudowę oraz modernizację publicznej infrastruktury turystycznej i
rekreacyjnej (w tym uzdrowiskowej, biznesowej oraz związanej z rozwijaniem
turystyki na obszarach chronionych) oraz dostosowanie jej do świadczenia usług dla
turystów niepełnosprawnych,
 realizację projektów służących poprawie jakości kształcenia kadr turystycznych,
 rewaloryzację parków gminnych i podworskich, jako dóbr dziedzictwa kultury.
Rozwój turystyki na szczeblu lokalnym może dodatkowo zostać wsparty środkami
dostępnymi w ramach programów Innowacyjna Gospodarka oraz Kapitał Ludzki. Program
Rozwój Polski Wschodniej, obejmujący 5 województw (lubelskie, podkarpackie, podlaskie,
świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie) wspiera projekty z zakresu promocji Polski
Wschodniej jako destynacji turystycznej.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
W tym miejscu można wykorzystać burzę mózgów i zaproponować przedstawienie
innych pomysłów na wykorzystanie środków.
Możliwości pozyskiwania środków finansowych
– krajowych i z Unii Europejskiej
Turystyka wiejska w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
W latach 2007-2013 wsparcie rozwoju obszarów wiejskich było finansowane
w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
(EFRROW). Zgodnie z wymogami wykorzystania środków finansowych dostępnych w tymże
funduszu opracowany został Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, który wyznacza
priorytetowe kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, w kontekście priorytetów
wszystkich krajów członkowskich. Łączna kwota środków przeznaczonych na realizację
zadań zawartych w PROW 2007-2013 wyniosła 17,22 mld euro, z czego jedynie 4 mld euro
pochodzą z krajowych środków publicznych. W ramach PROW 2007-2013 przyjęto
realizację trzech podstawowych celów:
 poprawę konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez restrukturyzację oraz wspieranie
innowacji,
 poprawę stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprzez odpowiednie
gospodarowanie gruntami,
 poprawę jakości życia na obszarach wiejskich, w tym także związaną z różnicowaniem
działalności gospodarczej.
1)
2)
3)
4)
Osiągnięcie założonych celów było możliwe poprzez realizację zadań ujętych w czterech
osiach:
poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego,
poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich,
jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej,
Leader.
Realizacja inwestycji o charakterze turystycznym dotyczy działań w ramach osi 3. i 4.
PROW.
PROW – OŚ 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki
wiejskiej
Wsparcie finansowe dla rozwoju turystyki wiejskiej i agroturystyki jest dostępne
w ramach następujących poddziałań:
1) Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (3.1)
Cel działania: tworzenie pozarolniczych źródeł dochodu.
Zakres działań związanych z turystyką:
 przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych,
 sprzedaż rzemiosła lub rękodzielnictwa,
 świadczenie usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem.
Beneficjenci: osoby fizyczne ubezpieczone na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku
o ubezpieczeniu społecznym rolników, jako rolnik, małżonka lub małżonek rolnika lub
domownik.
Forma i wysokość pomocy: maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu
beneficjentowi w gospodarstwie rolnym nie może przekroczyć 100 000 zł, przy czym
poziom pomocy finansowej wynosi maksymalnie 50% kosztów kwalifikowanych.
2) Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw (3.2)
Cel działania: wzrost konkurencyjności gospodarczej obszarów wiejskich, w tym rozwój
przedsiębiorczości i rynku pracy.
Zakres działań związanych z turystyką: pomoc udzielana jest z tytułu tworzenia lub
rozwijania mikroprzedsiębiorstw działających w zakresie:
 rzemiosła lub rękodzielnictw,
 usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem,
 przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych.
Beneficjenci: osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające
osobowości prawnej, które prowadzą (podejmują) działalność jako mikroprzedsiębiorstwo
zatrudniające poniżej 10 osób i mające obrót nieprzekraczający równowartości w zł 2 mln
euro.
Forma i wysokość pomocy: maksymalna wysokość pomocy sięga 100 000 zł, jeśli biznes plan
przewiduje utworzenie 1-2 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne),
200 000 zł, jeśli biznes plan przewiduje utworzenie powyżej 2 i mniej niż 5 miejsc pracy lub
300 000 zł w przypadku utworzenia co najmniej 5 miejsc pracy, co uzasadnione jest
zakresem rzeczowym inwestycji. Dodatkowo poziom pomocy finansowej wynosi
maksymalnie 50% kosztów kwalifikowanych inwestycji.
3) Odnowa i rozwój wsi (3.4)
Cel działania: zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz
podniesienie ich atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej.
Zakres działań związanych z turystyką:
 budowa, przebudowa, remont lub wyposażenie obiektów pełniących funkcje społecznokulturalne, rekreacyjne i sportowe oraz służące propagowaniu dziedzictwa kulturowego,
 budowa, remont lub przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych,
sportowych lub społeczno-kulturalnych,
 zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie
z przeznaczeniem na cele publiczne,
 odnawianie i eksponowanie pomników historycznych, zabytków lub miejsc pamięci
narodowej,
 kultywowanie tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów.
Beneficjent: osoba prawna: gmina, instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka
samorządu terytorialnego, kościół lub inny związek wyznaniowy, organizacja pozarządowa.
Forma i wysokość pomocy: wymagany jest wkład środków publicznych, wynoszący co
najmniej 25% kosztów kwalifikowanych. Maksymalna wysokość pomocy na realizację
projektów w jednej miejscowości wynosi 500 000 zł, a wielkość pomocy przyznanej na
realizację jednego projektu nie może być niższa niż 25 000 zł.
PROW – OŚ 4. Leader
Celem osi Leader jest przede wszystkim budowanie kapitału społecznego poprzez
aktywizację mieszkańców, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami dzięki
powołaniu lokalnych grup działania. Lokalne Grupy Działania (LGD) w ramach inicjatywy
oddolnej mają za zadanie stworzyć i realizować lokalną strategię rozwoju (LSR), która ma być
odzwierciedleniem potrzeb zgłaszanych przez przedstawicieli trzech sektorów: publicznego,
gospodarczego i społecznego. Lokalna strategia rozwoju może zakładać także wspieranie
projektów turystycznych, jeśli priorytety strategii zakładają taki właśnie kierunek rozwoju
gminy.
1) Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju (4.1)
Cel działania: w ramach realizacji LSR poprawa jakości życia mieszkańców.
Zakres działań związanych z turystyką:
 wsparcie finansowe dla działań mieszczących się w ramach osi 3,
 wsparcie finansowe dla małych projektów dotyczących np. organizacji szkoleń, promocji i
rozwoju lokalnej aktywności, rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej w tym: utworzenia
lub zmodernizowania elektronicznej bazy informacji turystycznej oraz stron www,
przygotowania i wydania folderów i innych publikacji informacyjnych oraz oznaczenia
obiektów charakterystycznych dla obszaru objętego LSR, organizacji imprez kulturalnych,
rekreacyjnych i sportowych, zakup strojów, eksponatów oraz innego wyposażenia dla
zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych oraz zespołów kultywujących
miejscowe tradycje i zwyczaje, a także budowy lub rozbudowy małej infrastruktury
turystycznej.
Beneficjenci: w przypadku wsparcia finansowego dla działań mieszczących się w ramach osi
3 tak jak określono dla działań osi 3. W przypadku małych projektów beneficjentami mogą
być: osoby fizyczne zameldowane lub posiadające siedzibę (jeśli prowadzą działalność
gospodarczą) na obszarze działania LGD, organizacje pozarządowe, osoby prawne i jednostki
organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów, które także posiadają siedzibę lub
działają na obszarze LGD.
Forma i wysokość pomocy: poziom dofinansowania dla danego beneficjenta nie może
przekroczyć w okresie programowania kwoty 100 000 zł. Dodatkowo w przypadku małych
projektów wysokość pomocy nie może przekroczyć 70% kosztów kwalifikowanych i nie
może być większa niż 25 000 zł.
W sposób pośredni możliwe jest także wsparcie rozwoju turystyki na obszarach wiejskich w
ramach poddziałań 4.2 Wdrażanie projektów współpracy oraz 4.3 Funkcjonowanie lokalnej
grupy działania, nabywania umiejętności i aktywizacja. W przypadku poddziałania 4.2
możliwa jest współpraca międzyregionalna i międzynarodowa, także w zakresie turystyki.
Działania zawarte w poddziałaniu 4.3 mają na celu szkolenie lokalnych liderów oraz
animowanie społeczności lokalnych, co w sposób pośredni może sprzyjać rozwojowi
turystyki i zwiększać efektywność wykorzystania pozyskanych środków finansowych.
Turystyka wiejska w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
Realne możliwości podziału środków unijnych między poszczególne obszary
priorytetowe dla poszczególnych obszarów kraju wynikają z realizacji strategii Europa 2020
oraz Krajowego Programu Reform, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego i Strategii
Rozwoju Kraju 2020. Dostępna dla Polski kwota 72,9 mld euro ma zostać wykorzystana
w głównej mierze na wzmocnienie potencjałów, które w przyszłości zagwarantują
długofalowy i zrównoważony rozwój. Wśród takich obszarów działania wymienia się:








innowacje,
przedsiębiorczość,
autostrady i drogi ekspresowe,
badania i rozwój,
tzw. zieloną energię,
transport przyjazny środowisku,
społeczeństwo informacyjne,
włączenie społeczne, edukacja i rynek pracy.
Dodatkowo instrumentem zapewniającym komplementarność działań realizowanych na
szczeblu krajowym i regionalnym będzie kontrakt terytorialny. Ma to być narzędzie, które
zobowiąże stronę rządową i samorządową do realizacji przedsięwzięć priorytetowych
zgodnych z zapisami Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Każde z planowanych
w kontrakcie terytorialnym przedsięwzięć może angażować do 60% środków rządowych,
a pozostałe 40% musi pochodzić ze środków wygospodarowanych w regionie. W ramach
kontraktu terytorialnego będą finansowane działania prorozwojowe, działania
wyrównawcze poprawiające spójność terytorialną oraz działania mające na celu
doprowadzenie do standardów wybranych usług publicznych.
Tab. 12. Elementy kluczowe dla wsparcia obszarów wiejskich
Nazwa OSI
Kryteria (sposób)
delimitacji
Poziom wdrażania
Etap
programowania
Etap wdrażania
Kontrakt
terytorialny
Obszary wiejskie o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr
i usług warunkujących możliwości rozwojowe
Obszary wiejskie (łącznie z małymi miastami), które cechują się najgorszą
w województwie sytuacją społeczno-gospodarczą, w tym zwłaszcza
najgorszymi wskaźnikami usług publicznych.
Poziom delimitacji – powiat (lub gmina), delimitacji dokonuje Zarząd
województwa. Z uwzględnieniem wytycznych opracowywanych przez
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego we współpracy z GUS i resortami.
Regionalny.
Specjalne priorytety w Regionalnych Programach Operacyjnych
Skoordynowanie na poziomie strategicznym z działaniami z EFRROW i EFMR.
Wymóg wykazania, że działanie zapewnienia zmiany strukturalne na
najgorszych obszarach wiejskich oraz konieczność wykazania, że działania
będą służyć w pierwszym rzędzie zmianom strukturalnym i tworzeniu miejsc
pracy, a w dalszym na poprawie jakości życia.
Silna koordynacja regionalna-MRR-MRiRW.
Kluczowa rola samorządów regionalnych w zapewnieniu efektywnego wsparcia
najgorszych obszarów ze wsparciem dla całych regionów.
Wprowadzenie systemu monitorowania dostępności i jakość usług publicznych
(KOT i 16 ROT).
Do zawarcia w kontrakcie: wskaźniki/rezultaty do osiągnięcia w ramach działań
na rzecz usług publicznych na wybranych obszarach wiejskich
Finansowanie
EFRR, EFS, EFRROW, EFMR.
Wpływ na
Region decyduje jaką część środków przeznaczyć na usługi publiczne.
algorytmy podziału
środków
Źródło: Programowanie perspektywy finansowej na lata 2014-2020, Departament Koordynacji
Polityki Strukturalnej MRR.
Preferencyjne linie kredytowe
Kapitał wykorzystywany przy prowadzeniu działalności agroturystycznej może
pochodzić z różnych źródeł i w zależności od tego możemy go podzielić na kapitał własny
i obcy. Na kapitał własny składają się kapitały powierzone i kapitały samofinansowania.
Natomiast do kapitału obcego zalicza się finansowanie za pomocą pożyczek, kredytów
i innych zobowiązań. Głównym źródłem finansowania gospodarstw agroturystycznych jest
kapitał własny gospodarzy. Występuje on w postaci rzeczowej (budynki, wyposażenie
rolnicze i domowe, grunty), a także pieniężnej (gotówka, środki pieniężne na rachunkach
bankowych). Specyfika działalności gospodarstw sprawia, że więcej niż 2/3 kapitału
całkowitego lokuje się w środkach trwałych i tylko 1/3 w środkach obrotowych [Dębniewska,
Tkaczuk 1997].
Wśród dostępnych linii kredytowych
agroturystycznej można wymienić:
I.




II.
dedykowanych
szczególnie
działalności
KREDYT udzielany na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych na terenach wiejskich
w zakresie agroturystyki ze środków Fundacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi
Polskiej. Przeznaczony jest na realizację przedsięwzięć z zakresu agroturystyki, także
w ujęciu szerokim (w odniesieniu do wszelkich pozarolniczych przedsięwzięć także
realizowanych poza gospodarstwem rolnym związanych w sposób także pośredni z obsługą
turystów), realizowanych terenach wiejskich i w miastach do 20 tys. mieszkańców.
Cele podlegające kredytowaniu:
zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja oraz wyposażenie bazy noclegowej, w tym
adaptacja budynków gospodarskich,
w odniesieniu do bazy gastronomicznej – zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja i
adaptacja obiektów/punktów przeznaczonych do świadczenia usług (wyżywienie)
gastronomicznych dla turystów, w tym założenie/instalacja urządzeń kuchennych,
budowa/modernizacja instalacji kanalizacyjnej, wodnej, systemu grzewczego, instalacji
gazowej i elektrycznej w pomieszczeniach kuchennych, jadalniach oraz w zapleczu
magazynowym artykułów spożywczych,
w doniesieniu do bazy rekreacyjno-sportowej i kulturowej – zakup, budowa, rozbudowa,
modernizacja i adaptacja obiektów związanych z bezpośrednim świadczeniem usług
rekreacyjno-sportowych i kulturowych dla turystów, w tym: pola biwakowe i kempingi wraz
z ogrodzeniem, oznakowaniem, wytyczeniem stanowisk, instalacją wodno-kanalizacyjną i
elektryczną, lokalne obiekty i urządzenia sportowo-rekreacyjne obejmujące wypożyczalnie
sprzętu turystycznego, kąpieliska, plaże, przystanie kajakowe i żeglarskie, wyciągi
narciarskie, ścieżki rowerowe, ścieżki zdrowia, stałe parki rekreacyjno-rozrywkowe i szlaki
turystyczno-krajoznawcze, stajnie i padoki służące usługom jeździeckim, sportowym i
leczniczym oraz zakup koni,
punkty lokalnej kultury ludowej, obejmujące m.in: warsztaty kowalsko-artystyczne, tkackie,
wikliniarskie, garncarskie, galerie i punkty sprzedaży wyrobów lokalnego rękodzieła i
rzemiosła artystycznego.
Kredytobiorcy: rolnicy i członkowie ich rodzin, inne osoby fizyczne wykonujące działalność
gospodarczą, spółki handlowe, inne osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie
posiadające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawną oraz gminy wiejskie i
miejsko-wiejskie oraz związki komunalne tych gmin.
Wysokość kredytu: w plafonie A – do 50.000 zł, przy czym kredytowaniem może być objęte
do 100% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego brutto oraz w plafonie B – do
300.000 zł, przy czym kredytowane może być nie więcej niż do 80 % wartości
kosztorysowej zadania inwestycyjnego brutto.
Okres kredytowania i oprocentowanie: Kredyty mogą być udzielane na okres do 5 lat,
wliczając w to okres karencji w spłacie kwoty kredytu nie przekraczający 1 roku, liczony od
wypłaty pierwszej transzy kredytu. Oprocentowanie kredytów płacone przez kredytobiorcę
jest zmienne i wynosi w stosunku rocznym: w plafonie A – 1,20 stopy redyskonta weksli NBP,
jednak nie mniej niż 4% liczone w stosunku rocznym od kwoty kredytu pozostającej do
spłaty, a w plafonie B – 1,60 stopy redyskonta weksli NBP, jednak nie może być niższe niż 4%
liczone w stosunku rocznym od kwoty kredytu pozostającej do spłaty.
MIKROKREDYT udzielany na pozarolniczą działalność gospodarczą na terenach wiejskich ze
środków Fundacji Europejskiego Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, który: możliwy jest na
realizację wszelkich przedsięwzięć gospodarczych w dziedzinie produkcji, handlu lub usług,
które są realizowane na wsi i w miastach do 20 tys. mieszkańców, z wyłączeniem produkcji
rolnej oraz wszelkiej działalności związanej z produkcją, handlem oraz wyszynkiem napojów
alkoholowych.
Cele podlegające kredytowaniu: mikrokredyty mogą być udzielane na sfinansowanie
wszelkich nakładów związanych z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejących
pozarolniczych przedsięwzięć gospodarczych na terenach wiejskich.
Kredytobiorcy: rolnicy i członkowie ich rodzin, bezrobotni oraz inne osoby fizyczne
rozpoczynające lub wykonujące działalność gospodarczą, spółki osobowe.
Okres kredytowania i oprocentowanie: mikrokredyty mogą być udzielane do kwoty 20000 zł,
na okres do 24 miesięcy, wliczając w to okres karencji w spłacie kredytu wynoszący
maksymalnie 3 miesiące. Oprocentowanie jest zmienne i wynosi 1,60 stopy redyskonta
weksli NBP, jednak nie może być niższe niż 4% liczone w stosunku rocznym od kwoty
kredytu pozostającej do spłaty.
Ponadto mikropożyczek na pozarolniczą działalność gospodarczą udzielają także Fundacja
Wspomagania Wsi (www.fundacjawspomaganiawsi.pl) oraz Fundacja na Rzecz Rozwoju
Polskiego Rolnictwa (www.fdpa.org.pl).
Formy opodatkowania działalności w agroturystyce
i turystyce wiejskiej
Ustawy podatkowe nie definiują pojęcia agroturystyki. Powszechnie przyjmuje się, że
chodzi o małe, rodzinne przedsiębiorstwo, świadczące usługi turystyczne dla niewielkiej
liczby turystów, pozwalające wykorzystać posiadane zasoby gospodarstwa i prowadzonej
w nim produkcji rolniczej, dzięki czemu rolnik uzyskuje dodatkowe dochody. W efekcie
trudno zaklasyfikować agroturystykę jako działalność stricte rolniczą, co powoduje, że
dochody z działalności agroturystycznej podlegają regulacjom ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych. To z kolei oznacza, że prowadzący działalność agroturystyczną mają
szansę uniknąć opodatkowania zarobków z tego tytułu. Szansa taka pojawia się pod
warunkiem spełnienia określonych warunków określonych w ustawie o podatku
dochodowym od osób fizycznych. Otóż art. 21 ust. 1 pkt. 43 powyżej tej ustawy wskazuje
jednoznacznie, że wolne od podatku dochodowego są dochody uzyskane z wynajmu
pokojów gościnnych osobom przebywającym na wypoczynku, jeśli pokoje te znajdują się w
budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym.
Podatku nie trzeba płacić także od dochodów uzyskanych z tytułu wyżywienia tych osób.
Liczba wynajmowanych pokojów nie może być jednak większa niż pięć. Aby skorzystać
z preferencji podatkowej, wszystkie warunki muszą być spełnione łącznie. Stanowisko to
zostało potwierdzone w wielu interpretacjach podatkowych, m.in. w interpretacji wydanej
przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 5 marca 2012 r. (sygn. akt IPPB1/4151108/11-2/KS).
Istotnym jednak jest, że zwolnienie obejmuje tylko i wyłącznie przychody uzyskane
w związku ze świadczeniem turystom usług noclegowych oraz gastronomicznych. Oznacza
to, że przychody uzyskane w związku ze wszystkimi dodatkowymi atrakcjami, które nie
zostały wliczone w cenę noclegu – jak np. jazda konna czy organizowane zimą kuligi – nie
podlegają zwolnieniu przewidzianemu dla agroturystyki, w związku z czym wymagają
odprowadzenia stosownej kwoty podatku. Przychody z dodatkowych atrakcji mogą być
opodatkowane według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub ryczałtem. Wybór formy
opodatkowania zależy od preferencji podatnika.
Dochody objęte przedmiotowym zwolnieniem z podatku dochodowego od osób
fizycznych nie muszą być wykazywane w zeznaniu podatkowym. Ponadto wynajmu
pokojów, jak również świadczonych usług gastronomicznych, podatnik nie musi nigdzie
zgłaszać.
A co jeśli nie występują przesłanki do zwolnienia podatkowego?
Jeżeli podatnik wynajmuje większą liczbę pokojów, nie oferując przy tym wyżywienia,
dochody uzyskane z tego tytułu są traktowane jako najem prywatny, opodatkowany na
zasadach ogólnych lub ryczałtem, który należy zgłosić do urzędu skarbowego. Jeśli
wynajmowi pokojów towarzyszyć będzie również świadczenie usług gastronomicznych,
działalność ta zyskuje status działalności gospodarczej, podlegającej przepisom ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którą podatnik zobligowany jest do
rejestracji działalności [Węcławik 2013].
Warto pamiętać, iż podatnicy zwolnieni z podatku nie mają obowiązku prowadzenia
praktycznie żadnej dokumentacji na potrzeby podatku dochodowego. Natomiast zobligowani
są do ewidencjonowania uzyskiwanych przychodów (obrotu) na potrzeby VAT (nawet
w przypadku zwolnienia z tego podatku).
A co jeśli liczba wynajmowanych pokojów przekroczy 5, ale nie jest większa niż 12?
Wówczas podatnik może płacić podatki w formie ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych. Warunkiem skorzystania z tej formy opodatkowania jest
nieprzekroczenie odpowiednich obrotów w roku poprzedzającym wybór formy
opodatkowania oraz złożenie w określonym terminie pisemnego oświadczenia o wyborze
takiej formy opodatkowania.
Karta podatkowa – to forma opodatkowania skierowana jest do podatników
świadczących usługi hotelarskie (w tym także rolników prowadzących gospodarstwa rolne),
polegające na wynajmie pokojów gościnnych oraz domków turystycznych z możliwością
wydawania posiłków, gdy:
 liczba pokojów, wraz z domkami turystycznymi nie przekracza 12,
 prowadzący tę działalność nie korzysta z usług osób niezatrudnionych przez siebie oraz
usług innych przedsiębiorców i zakładów,
 prowadzący gospodarstwo nie prowadzi innej działalności pozarolniczej poza wymienionymi
w załączniku do ustawy.
Taka forma opodatkowania opiera się na comiesięcznej wpłacie stałej kwoty,
ustalanej przez urząd skarbowy, odrębnie za każdy rok podatkowy.
Podatek dochodowy może być również płacony na zasadach ogólnych, wyliczając go
zgodnie ze skalą podatkową wskazaną w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podatek od nieruchomości – prowadzenie działalności agroturystycznej
w gospodarstwie rolnym to również konieczność uiszczania tego podatku, Dotyczy on
posiadaczy gruntów, budynków i lokali. Jego wysokość ustala samorząd gminy (rada gminy)
właściwy dla miejsca położenia nieruchomości. Rolnicy prowadzący działalność
agroturystyczną, polegającą na wynajmie pokojów, których liczba nie przekracza pięciu,
płacą podatek od nieruchomości wg stawki za 1 m2 powierzchni ustalonej dla budynku
przeznaczonego na cele mieszkalne.
Działalność agroturystyczna może się wiązać również z kolejnym podatkiem, tzw. opłatą
miejscową. Wysokość tego podatku uchwala rada gminy, w gminach, które maja szczególne
walory turystyczne lub uzdrowiskowe. Również rada gminy może zobowiązać
kwaterodawców do pobierania opłat od gości i odprowadzania jej do urzędu gminy (tzw.
opłata klimatyczna).
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Poproś uczestników, aby wymienili ustawy regulujące obowiązek podatkowy w Polsce.
2. Wspólnie z grupą zdefiniuj wymogi, jakie musi spełnić rolnik świadczący usługi
agroturystyczne, który uprawniony będzie do zwolnienia z podatku dochodowego.
Ubezpieczenia społeczne
Podstawowym obciążeniem finansowe rolników jest obowiązkowe ubezpieczenie
społeczne, którego składka odprowadzana jest do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego (KRUS). Dla właścicieli gospodarstw agroturystycznych istotne jest, iż podjęcie
każdej pozarolniczej działalności gospodarczej, zarówno podlegającej zgłoszeniu do
ewidencji, jak i ubocznej, powoduje równocześnie powstanie obowiązku ubezpieczenia
społecznego w ZUS.
Znowelizowana ustawa o ubezpieczaniu społecznym rolników z 2 maja 2004 roku (Dz.
U. Nr 91 z 2004 r., poz. 873), znowelizowana ponownie 1 lipca 2005 roku (Dz. U. Nr 150 z
2005 r., poz. 1248), wprowadziła zmiany dotyczące warunków, jakie muszą być spełnione do
pozostania w ubezpieczeniu rolniczym przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej
działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności. Wprowadzone
uproszczenie przepisów mówi, iż dla możliwości podlegania ubezpieczeniu społecznemu
rolników nie ma znaczenia forma opodatkowania pozarolniczej działalności gospodarczej,
prowadzonej równocześnie z działalnością rolniczą. Obecnie, na podstawie postanowień art.
5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik lub domownik, który rozpoczyna
prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczyna współpracę
w prowadzeniu tej działalności, może nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników,
jeśli odpowiada następującym warunkom:
 podlegał temu ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co
najmniej 3 lata i nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie
rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale
specjalnym,
 złoży w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oświadczenie o kontynuowaniu tego
ubezpieczenia w terminie 14 dni od rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności
gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności.
Wszelkie niezbędne formularze dotyczące ubezpieczeń społecznych osób prowadzących
pozarolniczą
działalność
gospodarczą
zainteresowani
znajdą
na
stronie
http://www.krus.gov.pl.
Warto również zapoznać się z drukiem zaświadczenia, które winien wypełnić chcący
korzystać z ubezpieczenia społecznego.
Opracowanie biznesplanu dla działalności
w agroturystyce i turystyce wiejskiej
Biznesplan to dokument zawierający wytyczne prowadzenia działalności gospodarczej,
będący wynikiem szeregu decyzji odnoszących się do wyboru przyszłych celów oraz metod
i środków ich realizacji, zgodnie z zasadami racjonalnego gospodarowania.
Jako formalny dokument ma szerokie zastosowanie zarówno w przedsiębiorstwie, jak
i poza nim. Pełni 2 podstawowe funkcje: umożliwia przygotowanie i przeprowadzenie
przedsięwzięcia sprawnie i skutecznie (funkcja wewnętrzna) oraz pozwala na pozyskanie
środków finansowych (funkcja zewnętrzna) [Michalak, Kozłowski 2010].
Wśród podstawowych zastosowań biznesplanu wymienia się:




uruchamianie działalności gospodarczej,
pozyskiwanie kapitału,
zarządzanie kapitałem,
tworzenie wspólnych przedsięwzięć.
Dodatkowo biznesplan pełni też funkcję:
 planowania – pozwala zaplanować stawiane przed firmą cele,
 kontrolną – pozwala na analizę założonych celów i osiągniętych wyników,
 informacyjną – stanowi źródło informacji dla inwestorów, pożyczkodawców, kontrahentów.
Zawartość biznesplanu zależy od rodzaju biznesu jaki chcemy rozpocząć i prowadzić
oraz od celu, dla którego jest on pisany. Przybierze inną formę, gdy będzie tworzony na
własny użytek przedsiębiorcy, a inną, gdy ma być przedstawiony w banku lub potencjalnemu
inwestorowi. Istotne znaczenie ma też branża oraz poziom zaawansowania przedsięwzięcia
(uruchomienie działalności, unowocześnienie). Można jednakże wyodrębnić podstawowe
elementy, które powinien zawierać każdy biznesplan tj.:








streszczenie,
charakterystyka firmy,
oferowane produkty i usługi,
charakterystyka rynku i konkurencji,
analiza finansowa,
plan marketingowy,
organizacja przedsięwzięcia (zarządzanie i personel),
załączniki.
Zamiar rozpoczęcia działalności gospodarczej w turystyce i prowadzenie tej działalności
powinien wiązać się z przygotowaniem w formie pisemnej planu tej działalności. Planowanie
działalności gospodarczej w turystyce i agroturystyce to umiejętność wskazania celów, jakie
chcemy osiągnąć, wskazanie środków ich realizacji. W przypadku turystyki biznesplan jest
dokumentem niezbędnym do uzyskania pomocy finansowej ze źródeł krajowych lub
zagranicznych. Opisuje on też działalność przedsiębiorstwa w porównaniu z konkurentami
oraz ze zmianami zachodzącymi na rynku [Mikuta, Żelazna 2004].
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Biznesplan przedsięwzięcia turystycznego powinien obejmować następujące
kluczowe aspekty:
Streszczenie przedsięwzięcia.
Opis firmy (status, cele, kadra, zarządzanie).
Produkty i usługi (oferowane, nowe produkty, korzyści dla klienta, propozycje sprzedaży).
Rynek i konkurencja (charakterystyka rynku, rozmiar, segmenty, konkurencja).
Plan marketingowy (strategie marketingu, polityka cenowa, kanały dystrybucji, techniki
sprzedaży).
Plan finansowy.
Organizacja i personel.
Załączniki do biznesplanu.
Streszczenie jest wprowadzeniem w plan działalności, opisuje krótko projekt
działalności, sposób realizacji, oczekiwane rezultaty, potrzeby finansowe.
Opis firmy – zawiera informacje na temat przedsiębiorstwa, tj. nazwa, znak firmy,
forma organizacyjno-prawna, właściciele, misja, wizja, przedmiot działania, lokalizacja,
obszar działania.
Produkt turystyczny to oferta turystyczna oraz możliwości jej rozwoju – obejmuje opis
oferowanych usług oraz sposób organizacji świadczenia usług, standard jakości, kategorie
obiektu, dostęp do lokalnej infrastruktury turystycznej i komplementarnej, powiązania
kooperacyjne, członkostwo w stowarzyszeniach.
Analiza rynku obejmuje analizę klientów, znajomość konkurentów i ich działalności,
tendencje zmian zachodzące na rynku turystyki, w tym turystyki wiejskiej i agroturystyki.
Plan marketingowy – zawiera opis oferty turystycznej, polityki cenowej, kanałów
dystrybucji, metod sprzedaży, form promocji, kontraktów handlowych.
Plan finansowy – powinien obejmować:
 opis posiadanych zasobów, które można wykorzystać w działalności turystycznej (kapitał
własny i obcy, środki trwałe),
 finansową historię firmy,
 kalkulację finansową (koszty, przychody i zyski, w tym ustalenie ceny za usługi,
z uwzględnieniem kredytów i podatków),
 prognozy kształtowania się przepływów finansowych w poszczególnych miesiącach,
 charakterystykę potrzeb i warunków finansowych oraz prognozę harmonogramu spłat
kredytów.
Organizacja i personel (zarządzanie) – zawiera podział pracy między pracownikami,
charakterystykę osób zatrudnionych, ich doświadczenie i umiejętności w dziedzinie obsługi
turystów, planowane podnoszenie kwalifikacji oraz harmonogram działań.
Załączniki do biznesplanu – w zależności od potrzeb, powinny obejmować m.in. dane
o oferowanych usługach, analizę finansów, życiorysy zawodowe właścicieli, analizy rynku.
Istnieje wiele schematów przygotowania biznesplanu przedsięwzięcia turystycznego.
Poniżej znajduje się wzór biznesplanu, zawierający wskazówki do przygotowania tego
dokumentu.
Metodologia opracowania biznesplanu [Mikuta, Żelazna 2004]:
Strona tytułowa
Spis treści
Streszczenie
Część I. Charakterystyka firmy









– ta część planu powinna zawierać następujące elementy:
nazwa firmy,
adres,
kod pocztowy,
miejscowość,
numer telefonu,
nazwisko właściciela,
forma prawna (osoba fizyczna, spółka, inne),
misja przedsiębiorstwa,
zakres działalności.
Część II. Cel firmy i jej funkcje
- w tej części należy zawrzeć szczegółowy, lecz zwięzły opis firmy.
Pomocne wskazówki:
Jaka będzie podstawowa działalność (zakres działalności – opis usług i produktów)?
Jak działalność będzie uruchomiona (od podstaw, rozwój istniejącego przedsięwzięcia, data)?
Jakie jest miejsce firmy na rynku (zasięg działalności)?
Część III. Rynek





- ten rozdział ma określić, ilu mamy klientów i ile osób będzie skłonnych kupić produkt.
Pomocne są w tym wypadku informacje od pracowników ODR, stowarzyszeń
agroturystycznych oraz następujące czynności:
określenie rynku, na którym zamierzamy działać,
zdefiniowanie potrzeby (potrzeb), jaką nasz produkt będzie zaspokajać,
określenie i opisanie podstawowych charakterystyk klienta posiadającego tę potrzebę,
określenie liczby takich klientów,
określenie perspektyw rozwoju rynku.
Kim jest twój klient?
Wiek
……………………
…………………
………………………………………
Płeć
……………………………………………………………………………………
Liczebność rodziny
……………………………………………………………………………………
Roczny
dochód rodziny
……………………………………………………………………………………
Miejsce zamieszkania
……………………………………………………………………………………
wy
zaje konsumpcyjne
……………………………………………………………………………………
Powody zakupu usług
……………………………………………………………………………………
Inne
……………………………………………………………………………………
Geograficzny opis działalności
……………………………………………………………………………………
Ekonomiczny opis działalności (osoby samotne, rodziny, itp.
……………………………………………………………………………………
Jak rozległy jest nasz rynek?
Rozmiary rynku określa łączna liczba jednostek produktu, tj. kwater w sąsiedztwie i okolicy, liczba
przyjazdów turystów, okres wykorzystania miejsc noclegowych, rodzaje usług towarzyszących).
Kim są nasi konkurenci?
Ponieważ klient ma możliwości wyboru między różnymi ofertami, niezbędna jest analiza
konkurencji i jej działań. Analiza konkurencji powinna sprowadzać się do następujących działań:
wymienienie i opisanie bezpośrednich konkurentów,
analiza konkurentów pod względem: kim są, co produkują, w jaki sposób konkurują,
w czym ich kwatery są podobne lub konkurują z nią,
czy jest luka na rynku – opisanie, na czym polega przewaga oferty nad konkurencją,
określenie cechy konkurentów, siły i słabości (czy ich działalność rozwija się, nie zmienia się, maleje i
dlaczego, czego można dowiedzieć się rozmawiając z klientami konkurentów).
Część IV. Plan marketingowy
- ta część powinna zawierać przedstawienie oferty rynkowej, poprzez analizę 4 elementów
składowych:
 produkt – jego specyficzne, charakterystyczne cechy,
 cena – wysoka lub niska w sensie rynkowych oraz strategie cenowe,
 promocja – informacja o firmie i jej produkcie,
 dystrybucja – kto, gdzie, w jakich warunkach sprzedaje produkt.
Jaką politykę cenową i jakie warunki sprzedaży planujemy?
Przy ustaleniu ceny należy wziąć pod uwagę wartość dla klienta. Jeśli ze wcześniejszej analizy
wynika, że produkt jest szczególny, wówczas można zastosować cenę powyżej nominalnej. Jeśli
natomiast jest to produkt jak każdy inny, wówczas na początek proponuje się ustalić ceny niższe,
a później je podnieść.
Jaki jest plan promocji?
Każdy rodzaj produktu bądź usługi potrzebuje własnej strategii promocyjnej. Zanim określona
zostanie strategia promocyjna, należy odpowiedzieć na następujące pytania:
co należy powiedzieć w przekazie promocyjnym o kwaterze i w jakiej formie,
z których środków przekazy należy korzystać,
ile możesz na to wydać,
jak można przeprowadzić program promocyjny,
jak można zmierzyć skuteczność działań promocyjnych.
Aby zrealizować cele promocji należy wykorzystać jedną z następujących metod:
przygotowanie wizytówek, ulotek reklamowych,
umieszczanie ogłoszeń na tablicach, w sklepach, w urzędach,
wysyłanie ulotek do zakładów pracy, biur turystycznych,
zamieszczanie oferty w materiałach informacyjnych gminy, regionu.
Część V. Analiza finansowa





Ta część zawiera spodziewane finansowe efekty działalności. Analiza finansowa
powinna obejmować:
prognozy kosztów i prognozy sprzedaży,
koszty rozpoczęcia działalności,
bilans,
rachunek wyników,
rachunek przepływów finansowych.
Plan finansowy będzie obejmować szczegółowy rachunek kosztów i zysków. Na koszty
działalności turystycznej składają się koszty stałe (utrzymanie obiektu, amortyzacja,
ubezpieczenia, opłaty za telefon, koszty kredytu) oraz koszty zmienne, występujące w trakcie
pobytu gości (wydatki na energię, wodę, ścieki, zakup środków czystości, pranie pościeli,
produkty żywnościowe, drobne naprawy, płace personelu).
Planowany przychód z działalności turystycznej pomniejszony o łączne koszty (stałe
i zmienne) pozwala na określenie zysku netto.
Część VI. Personel i zarządzanie




- ta część obejmuje:
przygotowanie systemu zarządzania,
decyzja, co robimy sami, a co zlecamy na zewnątrz,
plan zatrudnienia,
wynagradzanie.
W tej części planu należy umieścić charakterystykę i aktywność osób, które
uczestniczą w działalności turystycznej – w tym członków rodziny oraz zatrudnionych osób.
Należy określić obowiązki tych osób oraz poziom wynagrodzenia osób zatrudnionych
z zewnątrz, a także formalny związek z firmą (umowa zlecenie, płatność za godzinę). Warto
przygotować miesięczny harmonogram pracy przynajmniej na jeden rok działalności, co
ułatwić określenie własnych możliwości kadrowych oraz potrzebę zatrudnienia.
Literatura dodatkowa
1.
2.
3.
4.
5.
Czechowski L., Przedsiębiorczość w turystyce, Wyd. WSTiH, Warszawa 2011.
Michalak J., Kozłowski W., Krok po kroku, czyli jak przygotować dobry biznesplan, CIiTT, Wyd. UW-M,
Olsztyn 2010.
Skrzypek J., Filar E., Biznesplan, Wyd. POLTEXT, Warszawa 2008.
Barrow C., Barrow P., Brown R., Biznesplan w małej firmie, Wyd. ONEPRESS, Warszawa 2009.
Pasieczny J., Biznesplan. Problemy i metody, Wyd. PWE, Warszawa 2007.
6.
Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowania i przykłady, Wyd. Poltext, Warszawa 2007.
Uruchomienie i rejestracja działalności gospodarczej w turystyce
Sposób uruchomienia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług
agroturystycznych w czynnych gospodarstwach rolnych determinuje rodzaj świadczonych
usług. Podstawowym kryterium stanowi ilość wynajmowanych pokojów.

Jakie obowiązki spoczywają na osobie chcącej rozpocząć działalność agroturystyczną,
gdy:
ilość wynajmowanych pokojów nie przekracza 5, a usługi świadczone ograniczają się tylko
do zapewnienia gościom wyżywienia:
rejestracja polega na zgłoszeniu prowadzonej działalności we właściwym Urzędzie gminy,
prowadzący gospodarstwo winien prowadzić:
książkę meldunkową,
dzienną ewidencję sprzedaży dla potrzeb rozliczenia VAT, ( chyba, że przysługuje
prowadzącemu prawo do zwolnienia z opodatkowania na podstawie odpowiednich
przepisów),
- wnosić opłaty miejscowe,
zawiadomić instytucję ochrony pożarowej i inspektora sanitarnego o podjętej działalności;
-
 ilość pokojów przekracza 5, wówczas chcący prowadzić działalność musi dokonać
rejestracji działalności gospodarczej.
Najbardziej popularną formą działalności jest jednoosobowa działalność gospodarcza.
Przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej przyszły przedsiębiorca musi podjąć
decyzje dotyczące:
1) firmy (nazwy) działalności,
2) przedmiocie prowadzonej działalności (PKD),
3) formie prawnej, w jakiej będzie prowadzona działalność.
FIRMA (nazwa) – w przypadku przedsiębiorcy jest to jego imię i nazwisko. Oczywiście
dopuszczalnym jest dodawanie elementów dodatkowych, fantazyjnych, wskazujących na
przedmiot działalności np. „Kawiarnia Bajaderka” czy wskazujących np. na miejsce
prowadzenia działalności. Istotnym jest, iż nazwa przedsiębiorcy musi być unikalna,
odróżniać się od innych przedsiębiorców na rynku, na którym zamierza działać prowadzący
działalność. Firma również nie może wprowadzać w błąd, co do zakresu prowadzonej
działalności.
Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. W przypadku spółek niezbędne jest
umieszczenie w nazwie elementu wskazującego na formę organizacyjno-prawną działalności
[Kodeks spółek handlowych 2013].
NIP – przedsiębiorca wpisany do ewidencji jest obowiązany umieszczać
w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych
osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem
w obrocie prawnym i gospodarczym.
Gdyby natomiast przedsiębiorca zamierzał zająć się wprowadzaniem towaru do
obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązany będzie do zamieszczenia na
towarze, jego opakowaniu, etykiecie, instrukcji lub do dostarczenia w inny, zwyczajowo
przyjęty sposób, pisemnych informacji w języku polskim:
 określających firmę przedsiębiorcy i jego adres,
 umożliwiających identyfikację towaru.
W przypadku sprzedaży bezpośredniej lub sprzedaży na odległość za pośrednictwem
środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych,
przedsiębiorca jest obowiązany do podania w ofercie co najmniej następujących danych:

firmy przedsiębiorcy,

numeru identyfikacji podatkowej (NIP),

siedziby i adresu przedsiębiorcy.
W zakresie przedmiotu działalności gospodarczej przedsiębiorca powinien informacji
szukać w rozporządzeniu w sprawie PKD oraz objaśnieniach w tym zakresie w niej
zamieszczonych.
Rejestracja
W zależności od formy prawnej, w jakiej prowadzona ma być działalność, odmiennie
kształtuje się sposób rejestracji działalności.
dla osoby fizycznej oraz spółki cywilnej właściwą będzie ewidencja o nazwie CEIDG
(Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) prowadzona przez Ministra
Gospodarki,

dla spółek osobowych i osób prawnych właściwym będzie KRS (Krajowy Rejestr
Sądowy – rejestr przedsiębiorców).
Rejestrację działalności przez osobę fizyczną lub spółkę cywilną można przeprowadzić
w formie on-line, korzystając ze strony internetowej: https://prod.ceidg.gov.pl. Wypełniony
wniosek można również złożyć we właściwym urzędzie gminy.

Formularz CEIDG-1 wraz z załącznikami jest dostępny pod linkiem:
https://prod.ceidg.gov.pl/CEIDG.CMS.ENGINE/GetFile.aspx?attid=2ee7c619-3a024e9c-abb4-ba374133ec42
Natomiast instrukcja wypełniania formularza CEIDG-1 jest dostępna pod linkiem:
https://prod.ceidg.gov.pl/CEIDG.CMS.ENGINE/GetFile.aspx?attid=7aea77db-59594c89-b80b-b451346f8449
Wniosek CEiDG-1 stanowi równocześnie:
wniosek do GUS o numer REGON,
wniosek do Urzędu Skarbowego o numer NIP,
wniosek w sprawie wyboru formy księgowości (KPiR, pełna księgowość),
wniosek w sprawie wyboru formy opodatkowania (zasady ogólne, liniowe, karta
podatkowa),

wniosek o wybór kwartalnej lub miesięcznej formy rozliczenia podatku
dochodowego.




Warto pamiętać!!!!
1. Niezależnie od wniosku, przedsiębiorca musi dokonać w ZUS zgłoszenia dla celów
ubezpieczeń (złożyć w ZUS deklarację ZUS ZUA lub ZUS ZZA).
2. Łącznie z CEIDG-1 można doręczyć deklarację VAT-R, w której dokonuje się rejestracji dla
celów VAT. W tym samym piśmie podatnik, chcąc zarejestrować się jako podatnik VAT-UE lub
wybrać inną preferencję w zakresie podatku VAT (kwartalne rozliczenie, mały podatnik,
szczególne zasady marży), musi dodatkowo dokonać zgłoszenia wybierając w nim
odpowiednie rubryki. VAT-R doręcza się łącznie z CEIDG-1 co oznacza, że nie trzeba
dodatkowo wysyłać go do Urzędu Skarbowego.
Wniosek CEiDG-1 jest wolny od opłat.
Od czynności urzędowej polegającej na potwierdzeniu zarejestrowania podatnika
podatku od towarów i usług jako podatnika VAT czynnego lub podatnika VAT zwolnionego
pobierana jest opłata skarbowa w wysokości 170 zł.
Rejestracji w CEiDG należy dokonać nie później niż w dniu rozpoczęcia
działalności gospodarczej. Możliwe jest natomiast złożenie wcześniej wniosku
wskazującego na późniejszy termin rozpoczęcia prowadzenia firmy. Przedsiębiorca może
podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji
i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po uzyskaniu wpisu do rejestru
przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Rozpoczęcie działalności przed dniem
złożenia wniosku powoduje, że przedsiębiorca faktycznie nie dopełnia czynności
rejestracyjnych.
A co w przypadku obowiązku wpisu działalności do KRS?
Pierwszą czynnością w przypadku osoby prawnej lub spółki osobowej podlegającej
wpisowi do KRS powinno być zawarcie umowy spółki. Po jej zawarciu możliwe jest nadanie
sp. z o.o. oraz s.a. statusu spółki w organizacji.
W przypadku wpisu do KRS zgłoszenia dokonać należy w terminie 7 dni od dnia
rozpoczęcia działalności podmiotu. Do wniosku o pierwszy wpis do rejestru
przedsiębiorców wnioskodawca dołącza w szczególności umowę spółki oraz dokument
potwierdzający uprawnienie do korzystania z lokalu lub nieruchomości, w których znajduje
się jego siedziba. Do wniosku o wpis podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru
dołącza się uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym
pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania tego
podmiotu lub prokurenta.
Spółki z o.o. i akcyjne mają możliwość działać jako „spółka w organizacji”, co oznacza że
nie wystąpił jeszcze fakt zarejestrowania podmiotu. Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji powstaje z chwilą
zawarcia umowy spółki.
Podmioty w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność
nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.
W spółce jednoosobowej w organizacji, jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania
spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego, w której wspólnik ma prawo
reprezentować spółkę.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Uczestnicy korzystając z dostępu do Internetu, odnajdują i pobierają wniosek do
zarejestrowania działalności CEIDG-1 i drukują go.
Wspólnie z trenerem, który wyświetla za pomocą rzutnika wniosek, uczestnicy omawiają
poszczególne części wniosku, te które mogą budzić ewentualne wątpliwości. Trener przed
szkoleniem studiuje wniosek i przygotowuje się do rozwiązania tych wątpliwości, korzystając
z umieszczonych na stronie CEIDG objaśnień do wniosku.
Literatura
1.
2.
Aleksander N.P., Udane szkolenie. Przewodnik szkoleń i warsztatów. Wyd. Jedność, Kielce 2000.
Bariery instytucjonalne rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, Forum Inicjatyw
Rozwojowych, Warszawa 2012.
3. Birley, S., Westhead, P., A taxonomy of business start-up reasons and their impact on firm growth and
size. Journal of Business Venturing, No 9/1994.
4. Brodzińska K., Instytucjonalne możliwości wsparcia aktywności kobiet wiejskich a praktyka
gospodarcza. „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej We Wrocławiu” LXXXVII, Wrocław 2006.
5. Chudoba T., Marketing w turystyce. CeDeWu, Warszawa 2008.
6. Cichowska J. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Nr 1/2011, Polska Akademia Nauk Oddział w
Krakowie.
7. Cichowska J., Ocena uwarunkowań i problemów rozwoju usług agroturystycznych na obszarach
niższych walorach przyrodniczych województwa kujawsko-pomorskiego w: Ekologia i Technika nr 6,
Wyd. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 2009.
8. Czerwińska-Jaśkiewicz M., Wymagania turystów wobec produktu agroturystycznego. Studium
empiryczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego (701), 2012.
9. Drucker P., Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992.
10. Drzewiecki M., Agroturystyka współczesna w Polsce, Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa
w Gdańsku, Gdańsk 2009.
11. Dubiel P, Kurek E, Metzger J., Płoszaj A., Pisarek M., Agroturystyczne gospodarstwa pasieczne,
Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2008, pobrano ze strony:
http://flitengo.pl/plugins/p2_news/printarticle.php?p2_articlei
d=39.
12. Duda-Siefert M., Współczesne tendencje w turystyce w: Wyrzykowski J., Marak J. (red.), Turystyka w
ujęciu dyscyplinarnym, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław 2010.
13. Europa się starzeje – działać trzeba już dziś, Komisja Europejska 2012, pobrano ze strony
http://ec.europa.eu/news/economy/120515_pl.htm.
14. Gaworecki W.W., Turystyka, PWE, Warszawa 2010.
15. Glapiak R., Gospodarstwo agroturystyczne jako forma przedsiębiorczości kobiet. Materiały
warsztatowe. Wielkopolskie Stowarzyszenie Sołtysów, Poznań 2013.
16. Głaz M., Hasiński W., Działalność gospodarcza na obszarach wiejskich jako wyznacznik peryferyjności.
„Barometr Regionalny” nr 3 (25) 2011.
17. Gołembski G., Kształtowanie jakości produktu turystycznego regionu z zachowaniem rozwoju
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
zrównoważonego, Instytut Turystyki, Warszawa 2004.
Gruszecki T., Przedsiębiorca, CEDOR, Warszawa 1991.
Griffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wyd., PWN, Warszawa 1998.
Holloway Ch., Marketing w turystyce, PWE, Warszawa 1997.
Janik W., Przedsiębiorczość i przedsiębiorstwo, WSPiA, Lublin 2001.
Jędrzejczyk I., Nowoczesny biznes turystyczny, Wyd. PWN, Warszawa 2000.
Karczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., Produkt turystyczny, PWE, Warszawa 2005.
Kłak M., Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie, Wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Ekonomii i Prawa, Kielce 2010.
Kodeks Cywilny, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2010.
Kodeks spółek handlowych – ustawa z dnia 15 września 2000 r. tekst jednolity.
27. Kossowska M., Sołtysińska I., Szkolenia pracowników a rozwój organizacji, Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2002.
28. Kotler Ph., Marketing, analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Gebethner & spółka, Warszawa 1994.
29. Kowalczyk J. (red.), Upowszechnianie wdrażania standardów jakości w turystyce ze szczególnym
uwzględnieniem nowoczesnych systemów zarządzania, Sądecka Organizacja Turystyczna, Zakopane
2004, pobrano ze strony http://www.sot.org.pl/web_documents/publikacja_8.pdf.
30. Kozłowska A, Reklama. Socjotechnika oddziaływania, SGH, Warszawa 2006.
31. Kożuch B, Cywoniuk M., Podstawy zarządzania, Wyd. WSE, Białystok 2000.
32. Kruczek-Grochala M., Wojciechowska I., Świtalska M.; Marketing usług agroturystycznych w: Poradnik
agrobiznesu, Zespół Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie, Rzeszów 2002.
33. Krzewiński W., Marketing usług turystycznych, pobrano ze strony:
http://wbn.agroturystyka.pl/index.php?i=119.
34. Kutkowska B., Produkt agroturystyczny na Dolnym Śląsku w: Podstawy Rozwoju Agroturystyki ze
szczególnym uwzględnieniem agroturystyki na Dolnym Śląsku, Wyd. AR we Wrocławiu, Wrocław
2003.
35. Kutkowska B., Grupy docelowe nabywców produktów agroturystycznych na Dolnym Śląsku na
przykładzie parku krajobrazowego Dolina Baryczy „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów
i Agrobiznesu”, Warszawa 2005.
36. Kurtyka I., Profil demograficzny nabywców oferty agroturystycznej na Dolnym Śląsku w: Zeszyty
Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu nr 414, Rolnictwo LXXIX, Wrocław 2001.
37. Lauterborn R., New Marketing Litany: 4P's Passe, C-Words Take Over, „Advertising Age”, 1990.
38. Łaguna M., Przekonania na własny temat i aktywność celowa. Badania nad przedsiębiorczością, GWP,
Gdańsk 2010.
39. Majewski, J., Lane B., Turystyka wiejska i rozwój lokalny, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Warszawa
2003.
40. Matczewski A. (red.), Praca i zarządzanie w sieciach, Wyd. Śląskie Wydawnictwo Naukowe, Tychy
2003.
41. Michalak J., Kozłowski W., Krok po kroku, czyli jak przygotować dobry biznesplan, CIiTT, Wyd.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2010.
42. Middleton V., Marketing w turystyce, Polska Agencja Promocji Turystyki, Warszawa 1996.
43. Mikołajewicz A., Uwarunkowania prawno-organizacyjne prowadzenia działalności w turystyce
wiejskiej, Polska Federacja Turystyki Wiejskiej, pobrano ze strony www.wbn.agroturystyka.pl.
44. Mikuta B. Żelazna K., Organizacja ruchu turystycznego na wsi, Wydawnictwo Format-AB, Warszawa
2004.
45. Morawski M. (red.), Zarządzanie wiedzą w turystyce a efektywność gospodarki turystycznej, Wyd. AFW,
Wrocław 2012.
46. Mruk H., Strategia produktu, PWE, Warszawa 1994.
47. Musiałkiewicz J., Marketing, Ekonomika, Warszawa 2008.
48. Nawrocka E., Oparka S., Hotel w XXI wieku Zarządzanie w warunkach globalizacji, Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław 2007.
49. Naumowicz K., Wybrane zagadnienia geografii turystycznej Polski, Wyd. PWSZ w Gorzowie
Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2006.
50. Niedziałek K., Nowe technologie w turystyce, Departament Systemów Informacyjnych POT, prezentacja
PPT, Kielce 23 maja 2012, pobrano ze strony http://spiner.org.pl/downloady/category/5warsztaty.html?download=98%3Axxiv-warsztat_nowe-technologie-w-turystyce .
51. Nowakowska A., Czynniki wpływające na popyt turystyczny w: Gołembski G. (red.), Kompendium
wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa 2002.
52. Oleksiuk A. Marketing usług turystycznych, Difin, Warszawa 2007.
53. Panasiuk A. (red.), Marketing usług turystycznych, PWN, Warszawa 2007.
54. Panasiuk A.,(red.), Ekonomika turystyki, PWN, Warszawa 2006.
55. Piotrowska A., Wiedza jawna i niejawna jako zasób decyzyjny w zarządzaniu personelem w: A.
Grzegorczyk (red.), Procesy decyzyjne w warunkach niepewności, Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa
2012.
56. Prawo handlowe – zbiór przepisów, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
57. Rapacz A., Przedsiębiorstwo turystyczne, Wyd. Diffin, Warszawa 2007.
58. Sarnowski J., Kirejczyk, Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym, ALMAMER, Warszawa 2007.
59. Schumpeter J.. Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960.
60. Stoner J., Wankel CH., Kierowanie, PWE, Warszawa 2001.
61. Szostak D., Przedsiębiorstwo turystyczne w: Panasiuk A. (red.), Ekonomika turystyki, PWN, Warszawa
2006.
62. Tull D.S., Hawkins D.I., Marketing Research. Measurment & Method, Macmillan Publishing Co., New
York 1990.
63. Ustawa z dnia 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095.
64. Węcławik E., Od zarobków z agroturystyki nie trzeba płacić podatku, http://biznes.pl/firma/podatki.
65. Whiddett S., Hollyforde S., Modele kompetencyjne w zarządzaniu zasobami ludzkimi, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2003.
66. Wiatrak A.P., Wiedza i kapitał intelektualny jako źródła nierówności gospodarczych i społecznych w:
Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Kapitał ludzki i intelektualny, część 2, Zeszyt 7., Wyd.
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005.
67. Wiatrak A.P., Zarządzanie wiedzą – nowe wyzwania, XI Warsztaty Ekonomistów Rolnych, Krasnobród
2006.
68. Winiarski R., Zdebski J., Psychologia turystyki, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
69. Wróblewski R., Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach” Nr 90., Siedlce 2011.
70. Wyrzykowska B., Karbowiak K., Kierowanie zasobami ludzkimi, Wyd. SGGW, Warszawa 2009.
71. Zdebski J., Perspektywy rozwoju psychologii turystyki w: Wyrzykowski J., Marak, J. (red.), Turystyka w
ujęciu dyscyplinarnym. Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław 2010.
72. Zdebski J., Psychologia rynku turystycznego w: G. Gołembski (red.), Kompendium wiedzy o turystyce,
PWN, Warszawa 2002.
MODUŁ II. TURYSTYKA WIEJSKA
1. Cele edukacyjne
Uczestnik kursu w wyniku realizacji modułu powinien umieć:
 wyjaśnić pojęcia dotyczące: turystyki, turystyki zrównoważonej, turystyki wiejskiej,
obszarów wiejskich, produktu turystycznego, dziedzictwa kulturowego,
wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich,
 określić czynniki rozwoju turystyki, turystyki wiejskiej,
 scharakteryzować ekonomiczne, społeczne i kulturowe znaczenie turystyki,
 scharakteryzować strukturę organizacyjną turystyki w Polsce,
 scharakteryzować międzynarodowe organizacje turystyczne,
 wyjaśniać podstawowe pojęcia z zakresu geografii turystycznej,
 scharakteryzować walory turystyczne Polski,
 scharakteryzować regiony turystyczne Polski i wybranych krajów Europy i świata,
 dokonać analizy atrakcyjności obszarów wiejskich,
 ocenić walory turystyczne środowiska lokalnego,
 ocenić możliwości wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego w rozwoju
gospodarstwa, wsi, regionu,
 zastosować walory dziedzictwa kulturowego w działalności turystycznej,
 rozróżnić rodzaje bazy hotelowej,
 scharakteryzować rodzaje wiejskiej bazy noclegowej,
 scharakteryzować produkty turystyki wiejskiej,
 określić produkty markowe polskiej turystyki,
 scharakteryzować etapy tworzenia produktu turystycznego (imprezy turystycznej),
 opracować programy imprez turystycznych,
 skalkulować imprezy turystyczne,
 zastosować elementy marketingu w sprzedaży produktów turystyki wiejskiej
 dokonać rozliczenia imprezy turystycznej,
 współpracować z usługodawcami w zakresie organizacji imprez turystycznych,
 prowadzić korespondencję dotyczącą organizacji imprez turystycznych.
 określić mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia rozwoju turystyki wiejskiej w
Polsce.
Wykaz jednostek modułowych
Lp.
Nazwa jednostki modułowej
Orientacyjna
liczba godzin
M2.J1. Wprowadzenie do turystyki
4
M2.J2. Regiony turystyczne Polski,
Europy
i świata
8
M2.J3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów
wiejskich, dziedzictw
kulturowe
8
M2.J4. Produkt turystyki wi
8
M2.J5. Baza noclegowa w turystyce wiejskiej
8
.J6. Organizacja imprez turystycznych
12
RAZEM
8
M2.J1. WPROWADZENIE DO TURYSTYKI
Treść kształcenia
Podstawowe pojęcia związane z turystyką
i turystyka wiejską
Rodzaje turystyki
Specyfika turystyki wiejskiej
Czynniki rozwoju turystyki, turystyki wiejskiej
Znaczenie turystyki dla rozwoju obszarów
wiejskich
Organizacja turystyki w Polsce
Międzynarodowe organizacje turystyczne
Instytucjonalne warunki rozwoju turystyki
wiejskiej
Mocne i słabe strony turystyki wiejskiej w Polsce,
szanse i zagrożenia rozwoju
Środki dydaktyczne
Podręczniki, czasopisma branżowe, publikacje
dotyczące funkcjonowania branży turystycznej,
turystyki wiejskiej, materiały źródłowe
dotyczące turystyki wiejskiej, zasoby
internetowe, tablica interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki
dydaktyczne oraz komputery z dostępem do
Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Podstawowe pojęcia
związane z turystyką i
turystyką wiejską
Rodzaje turystyki
Czynniki rozwoju
turystyki, turystyki
wiejskiej
Znaczenie turystyki dla
rozwoju obszarów
wiejskich
Organizacja turystyki
w Polsce
Międzynarodowe
organizacje turystyczne
Instytucjonalne warunki
rozwoju turystyki
wiejskiej
Mocne i słabe strony
turystyki wiejskiej
w Polsce, szanse i
zagrożenia rozwoju
Zastosowana metoda
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, dyskusja,
ćwiczenia
aktywizujące
Materiały dydaktyczne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
Czas
realizacji
zagadnienia
25 min.
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
Prezentacje multimedialne, film,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
25 min.
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
Prezentacje multimedialne,
czasopisma branżowe,
materiały informacyjne
20 min.
35 min.
1 godz.
35 min.
20 min.
20 min.
Podstawowe pojęcia związane z turystyką i turystyką wiejską
Turystyka, w potocznym rozumieniu, oznacza podróże polegające na zwiedzaniu
i wędrówkach, odbywane w czasie wolnym, wyłącznie dla przyjemności.
Turystyka jest to zespół zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych,
jeśli nie występuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie pracy zarobkowej [Panasiuk 2006].
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) definiuje turystykę jako ogół czynności osób,
które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej,
niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów,
w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej
miejscowości. Zgodnie z tą definicją, nie każdą podróż poza codzienne otoczenie możemy
nazwać uprawianiem turystyki.
Cechy turystyki:
 okresowy charakter wyjazdów turystycznych (nie dłużej niż 12 miesięcy),
 niezarobkowy cel podróży,
 zaspokojenie potrzeb turystycznych (poznawczych, wypoczynkowych, rekreacyjnych,
zdrowotnych) w trakcie wyjazdu turystycznego,
 korzystanie z infrastruktury turystycznej, tj. obiektów i urządzeń, które warunkują realizację
celu wyjazdu turystycznego.
Uczestnikami wyjazdów turystycznych są podróżni. UNWTO rozróżnia dwie kategorie
podróżnych: „odwiedzających” i „innych podróżnych”.
I.
Odwiedzający są to osoby podróżujące do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym
otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeśli podstawowym celem podróży nie jest
podjęcie działalności zarobkowej. Wszystkich odwiedzających można podzielić na dwie
kategorie: turystów i wycieczkowiczów.
1) Turyści to osoby, które w odwiedzanej miejscowości spędziły przynajmniej jedną noc w
obiekcie noclegowym.
2) Wycieczkowicze (tzw. odwiedzający jednodniowi) to odwiedzający, którzy w odwiedzanej
miejscowości spędzili mniej niż 24 godziny i nie korzystali z bazy noclegowej. Do
wycieczkowiczów zaliczani są również odwiedzający, którzy korzystają z noclegów na statku
i w pociągu. Wycieczkowicze nie są objęci statystykami turystycznym (mogą być jednak
uwzględniani w statystykach przyjazdów cudzoziemców do danego kraju).
II. Inni podróżni to pozostała grupa podróżnych, którzy nie są odwiedzającymi, czyli odbywają
podróże między miejscem nauki lub pracy a domem rodzinnym, emigrują w poszukiwaniu
pracy, a długość ich pobytu może przekroczyć 12 miesięcy.
Różnica pomiędzy turystą i wycieczkowiczem polega na korzystaniu z noclegu
w odwiedzanym miejscu (lub kraju). Natomiast wspólną cechą turystów i wycieczkowiczów
są motywy podróży (np. wypoczynek, zwiedzanie, podróże służbowe, wizyty u rodziny lub
znajomych, udział w imprezach sportowych, kulturalnych, naukowych itp.). Relację pomiędzy
poszczególnymi typami uczestników wyjazdów turystycznych prezentuje rysunek 12.
Rys. 11. Uczestnicy wyjazdów turystycznych
Źródło: opracowanie własne
Przemieszczanie się ludności w związku zaspokajaniem wymienionych potrzeb
nazywane jest ruchem turystycznym.
Gospodarka turystyczna – jest definiowana jako „turystyka w szerokim znaczeniu”.
Obejmuje kompleks powiązanych ze sobą działów i gałęzi gospodarki, które bezpośrednio
lub pośrednio wiążą się z turystyką. Obejmuje wszystkie rodzaje działalności gospodarczej,
które bezpośrednio związane są z zaspokojeniem popytu turystycznego (dobra i usługi
turystyczne), ale także inne rodzaje działalności, ściśle lub częściowo związane z obsługą
ruchu turystycznego, które nie mogłyby się rozwijać gdyby nie turystyka (np. produkcja
żywności, autokarów turystycznych, paliw, mebli kupowanych do obiektów hotelarskich,
map i przewodników turystycznych itp.).
Przemysł turystyczny – jest pojęciem węższym od gospodarki turystycznej (jest jej
elementem składowym). Obejmuje tylko „produkcję” dóbr i usług stricte turystycznych,
związanych z: zakwaterowaniem, wyżywieniem, transportem, obsługą ruchu. Od strony
podaży obejmuje podmioty obsługi ruchu turystycznego (np. transport, hotelarstwo,
gastronomia, organizacja i pośrednictwo turystyczne, pilotaż i przewodnictwo turystyczne).
Od strony popytu – obejmuje tylko wydatki poniesione przez turystów na dobra i usługi
związane bezpośrednio z turystyką (np. wydatki na hotele i restauracje, biura podróży itp.).
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat turystyka stała się najdynamiczniej rozwijającym
się działem gospodarki światowej. Związane jest to z poprawą poziomu życia ludności,
wzrostem poziomu wykształcenia ludności, zmniejszaniem się kosztów transportu oraz jego
dynamicznym rozwojem, zwłaszcza w przypadku transportu lotniczego. Główną cechą
współczesnej turystyki jest masowość ruchu turystycznego.
Turystyka masowa jest wynikiem konsumpcyjnego stylu życia i podróżowania, który
charakteryzuje się „zaliczaniem atrakcji”, intensywnym eksploatowaniem środowiska
przyrodniczego, brakiem kontaktu z miejscową ludnością oraz powierzchownym
poznawaniem kultury terenów odwiedzanych [Niezgoda 2008]. Turystyka o charakterze
masowym stanowi zagrożenie dla środowiska geograficznego (a zwłaszcza środowiska
przyrodniczego), jak również powoduje niekorzystne zmiany społeczno-ekonomiczne
i społeczno-kulturowe w miejscach oraz na obszarach odwiedzanych przez turystów
[Kowalczyk 2010].
W reakcji na ekspansywny rozwój turystyki masowej pojawiło się wiele alternatywnych
form ruchu turystycznego. Najważniejszą z nich jest koncepcja turystyki zrównoważonej,
zakładająca, że rozwój turystyki powinien być oparty na kryteriach zrównoważonego
rozwoju.
Turystyka zrównoważona jest to rodzaj turystyki preferujący ścisły związek turystów
z miejscową ludnością oraz wykorzystanie walorów turystycznych w taki sposób, aby
w największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze i społeczne [Kruczek 2009].
Główną ideą jest to, aby rozwój turystyki na danym terenie odbywał się z korzyścią dla
środowiska
przyrodniczego,
kulturowego,
ludności
terenów
odwiedzanych,
organizatorów turystyki, jak i samych turystów.
Główne zasady turystyki zrównoważonej [Lamorski 2008]:
 minimalizacja negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze, społeczne
i kulturowe,
 samodzielna organizacja wyprawy i programowanie celów turystycznych przy niskim
udziale niedużych biur podroży,
 zapewnienie turystom możliwości głębszego poznania społeczności lokalnych (ich
kultury, historii, gospodarki i sposobu życia),
 wypracowanie korzyści ekonomicznych dla społeczności lokalnej oraz poprawa
jakości życia,
 wspieranie ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego oraz promowanie
różnorodności kulturowej i biologicznej,
 wrażliwość na potrzeby nie tylko turystów, ale także mieszkańców, którzy są
gospodarzami miejsc odwiedzanych przez turystów,
 aktywny udział społeczności lokalnych w wzmacnianiu lokalnego sektora
turystycznego, współdecydowanie o sprawach związanych z turystyką,
 podnoszenie kwalifikacji mieszkańców (dostarczanie informacji, szkolenia).
Formami turystyki zrównoważonej, rozwijanymi na obszarach wiejskich, są turystyka
wiejska i agroturystyka. Obie formy aktywności turystycznej na obszarach wiejskich
z założenia wykluczają masowy ruch turystyczny oraz zakładają przyjazny stosunek do
środowiska przyrodniczego i kulturowego wsi. W aspekcie ekonomicznym są one
jednocześnie formami przedsiębiorczości na wsi i sposobami efektywnego wykorzystania
walorów wsi i rolnictwa w celu osiągania dodatkowych dochodów. Z drugiej strony, pomiędzy
turystyką wiejską i agroturystyką występują istotne różnice.
Turystyka wiejska jest to turystyka na terenach wiejskich, poza ośrodkami turystyki
masowej, wykorzystująca lokalne zasoby, w tym wiejski charakter środowiska, które
zdominowane jest przez tradycyjną gospodarkę rolną, lasy oraz obszary przyrodnicze
[Turystyka wiejska 2012]. Pojęcie to odnosi się do wielu rodzajów aktywności rekreacyjnych,
które wykorzystują różnorodne walory i zasoby środowiska wiejskiego (przyroda, krajobraz,
kultura, obyczaje) [Jędrysiak 2010]. Stanowią one główną atrakcję turystyczną. Turystyka
wiejska może być rozwijana zarówno we wsiach typowo rolniczych, jak i letniskowych.
Oferta turystyki wiejskiej obejmuje przede wszystkim zakwaterowanie w budynkach
mieszkalnych, które znajdują się na obszarach wiejskich, wynajmowanie sprzętu
turystycznego, prowadzenie pól namiotowych oraz świadczenie innych usług związanych
z turystyką, jednak bez możliwości uczestniczenia w „życiu” gospodarstwa rolnego.
Agroturystyka to rodzaj turystyki wiejskiej, charakteryzujący się powiązaniem usług
turystycznych z gospodarstwem rolnym, umożliwiających uczestnictwo w życiu
gospodarstwa rolnego [Turystyka wiejska]. Jest to forma wypoczynku organizowanego przez
rodzinę rolniczą we własnym gospodarstwie rolnym, które stanowi bazę noclegową oraz
główną atrakcję dla turystów. Powinna być realizowana w czynnym (aktywnym)
gospodarstwie rolnym. Ofertę agroturystyczną stanowi pobyt w gospodarstwie
(zakwaterowanie), połączony (zależnie od warunków) z całodziennym wyżywieniem lub
możliwością zakupu świeżych produktów z gospodarstwa do samodzielnego przyrządzania
posiłków. Ważnym założeniem agroturystyki jest możliwość uczestniczenia w typowych
pracach, związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Atrakcją dla gości jest zatem
bezpośredni udział w czynnościach związanych z pracami polowymi, żniwami, sianokosami,
zbiorem owoców i warzyw, żywieniem zwierząt, pielęgnacją ogrodu, przygotowywaniem
potraw itp.
Kwaterodawcy – osoby lub firmy oferujące krótkotrwały, ogólnie dostępny wynajem
domów, mieszkań, pokojów, miejsc noclegowych, a także miejsc na ustawienie namiotów lub
przyczep samochodowych oraz świadczenie, w obrębie obiektu, usług z tym związanych.
Kwatery prywatne – kwatery agroturystyczne lub inne obiekty, w których
wynajmowane są pokoje gościnne za opłatą i w których mogą być świadczone inne usługi
turystyczne.
Kwatery agroturystyczne – obiekty mieszkalne i budynki gospodarcze (po adaptacji),
będące własnością rolników, które częściowo lub w całości wynajmowane są turystom na
noclegi za opłatą w gospodarstwach agroturystycznych.
Pokoje gościnne – pomieszczenia w mieszkaniach i domach osób fizycznych lub
prawnych (z wykluczeniem obiektów zbiorowego zakwaterowania jak hotele, pensjonaty,
ośrodki wczasowe i wypoczynkowe, pola biwakowe i inne), wynajmowane na noclegi za
opłatą.
Turystyka, w tym turystyka wiejska obejmuje szeroki zakres wiedzy, który
w opracowaniu został przedstawiony w aspekcie organizacji, ekonomiki, zarządzania
i marketingu oraz prawa.
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy agroturystyką i turystyką wiejską.
Literatura dodatkowa:
1. Boruszczak M., Turystyka zdrowotna i uzdrowiskowa, Wyd. WSTiH w Gdańsku, Gdańsk 2012.
2. Gaworecki W., Turystyka. Wyd. PWE, Warszawa 2010.
3. Iwan B., Kacprzak M. (red.), Turystyka biznesowa. Determinanty rozwoju, Wyd. WSTiJO, Warszawa
2012.
4. Kowalczyk A., Turystyka zrównoważona, Wyd. PWN, Warszawa 2010.
5. Kruczek Z. (red.), Turystyka – testy i pytania, Wyd. Proksenia, 2011.
6. Pawlicz A., E-turystyka, Wyd. PWN, Warszawa 2012.
Rodzaje turystyki
Istnieje wiele podziałów i rodzajów turystyki. Wyróżnia się sześć podstawowych
rodzajów turystyki [Kurek 2008]:
Turystyka poznawcza:





turystyka przyrodnicza – ma na celu obserwowanie i poznawanie przyrody: roślin,
zwierząt, form geologicznych, obszarów wodnych,
birdwatching – obserwowanie ptaków w ich naturalnych siedliskach,
turystyka polarna – podróże na obszary podbiegunowe, rejsy statkami po Morzu
Arktycznym i wokół Antarktydy,
ekoturystyka – alternatywna forma wypoczynku dla masowej turystyki,
minimalizowanie negatywnego wpływu turystów na środowisko przyrodnicze,
geoturystyka – mająca na celu poznawanie form geologicznych, np. jaskini czy
wulkanów oraz terenów górniczych,











safari – podróże, których celem jest obserwowanie oraz fotografowanie dzikich
zwierząt, popularna w Afryce,
turystyka kulturowa – podróże wynikające ze względów kulturowych, artystycznych
oraz historycznych,
turystyka krajoznawcza – wyjazdy, których motywem jest chęć zwiedzenia
określonego obiektu, miejscowości, regionu,
turystyka filmowa – motywowana odwiedzeniem miejsc, gdzie realizowano znane
produkcje filmowe,
turystyka etniczna – wyjazdy mają na celu poznanie grup społecznych odmiennych
kulturowo,
turystyka sentymentalna – podróże do miejsc urodzenia i pochodzenia,
czarna turystyka – odwiedzanie miejsc związanych ze śmiercią, np. obozów
Auschwitz-Birkenau,
turystyka kulinarna – wyjazdy do miejsc, w których wytwarzane są produkty
żywnościowe lub organizowane festiwale kulinarne,
turystyka festiwalowa – odwiedzanie miejsc, gdzie organizowane są festiwale filmowe,
muzyczne, teatralne, wystawy kulturalne, koncerty,
turystyka lingwistyczna – podróże zagraniczne, motywowane nauką języka obcego,
fanoturystyka- wyjazdy związane z chęcią uczestnictwa w wydarzeniach społecznych.
Turystyka kwalifikowana:













turystyka piesza – obejmuje poznawanie środowiska i kultury odwiedzanego obszaru
bez wykorzystywania środków transportu,
tramping turystyczny – uczestnicy sami organizują wyprawę, często
z wykorzystaniem lokalnych transportów, bądź jazdy autostopem,
turystyka przygodowa – podróże podejmowane w celu przeżycia przyrody,
backpacking – motywowany poznawaniem odmiennych kultur, z wykorzystaniem
lokalnych środków transportów oraz noclegami poza obiektami bazy noclegowej,
trekking – wyprawy na obszary niezamieszkane lub słabo zaludnione,
survival – celem podróży jest doskonalenie umiejętności pozwalających na
przetrwanie w różnych, trudnych warunkach środowiska,
turystyka rowerowa – turystyka wykorzystująca jako środek transportu rower,
turystyka narciarska – obejmuje narciarstwo biegowe oraz zjazdowe,
turystyka speleologiczna – eksploracja jaskiń turystycznych,
turystyka jeździecka- rekreacyjna jazda konna,
turystyka żeglarska – żeglowanie po jeziorach sztucznych oraz naturalnych,
turystyka kajakowa – wykorzystująca kajak jako środek transportu,
turystyka motocyklowa – forma wypoczynku łącząca poznawanie nowych miejsc
z wykorzystaniem motocyklu jako środka transportu.
Turystyka zdrowotna:
 uzdrowiskowa – motywowana chęcią poprawy ogólnego stanu zdrowia oraz leczenia
różnego rodzaju schorzeń,
 medyczna – podróże poza granice kraju w celu skorzystania z opieki medycznej,
 turystyka Spa & Welness – wyjazdy do ośrodków Spa, mające na celu poprawę kondycji
fizycznej i psychicznej.
Turystyka biznesowa:
 podróże służbowe – wyjazdy w celu nawiązania bądź utrzymania kontaktów z partnerami
biznesowymi,
 turystyka targowa – wyjazdu na targi, zarówno w kraju jak i za granicą,
 turystyka motywacyjna – wypoczynek organizowany przez firmy dla swoich pracowników,
celem zmotywowania pracowników do lepszej pracy na rzecz swojej firmy,
 turystyka kongresowa –
uczestnictwo w konferencjach, kongresach, seminariach,
sympozjach, itp.,
 turystyka korporacyjna – podróże organizowane przez firmę dla określonych osób, którym
zapewnia się darmowe uczestnictwo w wypoczynku.
Turystyka religijna:
 pielgrzymka – wyjazdy podejmowane z motywów religijnych, podstawowym celem jest
modlitwa,
 turystyka poznawcza (jako forma turystyki religijnej) – odwiedzanie miejsc świętych innych
religii, celem ich poznania.
Turystyka wypoczynkowa:
 turystyka handlowa – głównym celem wyjazdu jest nabywanie produktów i usług w miejscu
pobytu,
 turystyka rozrywkowa – wypoczynek w miejscach zapewniających spędzanie wolnego czasu
w formie różnego rodzaju zabaw, np. parki rozrywki,
 clubbing – wyjazdy trwające kilka dni, których celem jest uczestnictwo w imprezach
odbywających się w klubach,
 turystyka morska – wypoczynek na jachtach, statkach pasażerskich oraz promach morskich,
 turystyka militarna – wypoczynek w miejscach o historii militarnej.
Inne kryteria podziału [Kurek 2008]:
 liczba uczestników (turystyka indywidualna, turystyka zbiorowa),
 wiek uczestników (turystyka szkolna, studencka, seniorów),
 środek transportu (turystyka samochodowa, konna, piesza, rowerowa, autokarowa, kolejowa,
lotnicza),
 czas pobytu (turystyka krótkoterminowa, długoterminowa),
 pora wyjazdu (turystyka zimowa, letnia),
 sposób organizacji wyjazdu (turystyka zorganizowana, niezorganizowana),
 używany sprzęt turystyczny (turystyka narciarska, kajakowa, wspinaczkowa).
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Uważne słuchanie jest ważną umiejętnością z zakresu komunikacji. Aby zaktywizować
uczestników poproś o wskazanie, które z wyszczególnionych rodzajów turystyki występują
w ich regionie, gminie, miejscowości.
2. Poproś uczestników, aby dobrali się w pary i wskazali, który z rodzajów turystyki jest
najbliższy dla turystyki wiejskiej i agroturystyki.
Literatura dodatkowa:
1.
Butowski L. (red.), Badania naukowe w turystyce – stan i perspektywy rozwoju, Wyd. Szkoła
Głowna Turystyki i Rekreacji w Warszawie, Warszawa 2013.
2.
Gaj J., Dzieje turystyki w Polsce, AlmaMer, Warszawa 2006.
3.
Gaworecki W., Turystyka, Wyd. PWE, Warszawa 2006.
4.
Konieczna-Domańska A., Gospodarka turystyczna, Wyd. Oficyna Wydawnicza SGH,
Warszawa 2012.
Czynniki rozwoju turystyki i turystyki wiejskiej
Na rozwój turystyki wpływa wiele różnorodnych czynników, które można sklasyfikować
w następujących grupach [Dziedzic, Skalska 2012, Sikora 1999, Mikuta, Żelazna 2004, Knecht
2009]:
1.



Czynniki geograficzne:
położenie geograficzne,
warunki klimatyczne, stabilność warunków pogodowych, cechy mikroklimatu,
walory przyrodnicze: ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe, szata roślinna,
kompleksy leśne,
 stan środowiska przyrodniczego, m.in. jakość wody i powietrza, estetyka krajobrazu.
2. Czynniki ekonomiczne:
 koniunktura w gospodarce narodowej i światowej (trendy rozwojowe, perspektywy wzrostu
gospodarczego),
 poziom dochodów ludności, w tym tzw. funduszu swobodnej decyzji (nadwyżki dochodu),
wzrost dochodów oznacza wzrost dostępności ekonomicznej usług turystycznych,
 poziom cen produktów turystycznych (spadek cen powoduje wzrost popytu i odwrotnie),
zmiany cen, relacje cen w stosunku do dochodów,
 wysokość podatków (np. VAT na usługi turystyczne),
 jakość produktów turystycznych,
 kursy wymiany walut,
 koszty podróży oraz relacja czasu podróży do jej kosztu,
 dostępność kredytów konsumpcyjnych,
 dofinansowanie do zakupu usług turystycznych (np. refundacja przez NFZ kosztów leczenia
uzdrowiskowego),
 finansowanie ze środków publicznych rozwoju socjalnych form turystyki (pozwala na
włączenie się do ruchu turystycznego osób o niskich dochodach),
 regulacje w zakresie wymiany walut (ograniczenia dewizowe),
 opłaty wizowe,
 konkurencja na rynku turystycznym,
 zróżnicowanie oferty turystycznej (rozwój nowych, atrakcyjnych ofert),
 dostępność kredytów inwestycyjnych (dla przedsiębiorstw turystycznych),
 aktywność polityki turystycznej państwa i samorządów terytorialnych,
 nakłady na promocję regionów recepcyjnych.
3. Czynniki społeczne:
 trendy demograficzne, zmiana liczby ludności, stopień koncentracji zaludnienia, poziom
urbanizacji,
 skala i kierunki migracji,
 długości trwania życia (jej wzrost przyczynia się do dużej aktywności turystycznej osób w wieku
poprodukcyjnym, może mieć wpływ np. na wzrost zainteresowania turystyką zdrowotną),
 ilość czasu wolnego (skracanie czasu pracy i wydłużanie płatnych urlopów – wpływa na
wybór miejsca podróży lub wypoczynku; wolne weekendy są inspiracją do krótkich
wypadów turystycznych),
 intensywność kontaktów służbowych (ma wpływ na rozwój turystyki biznesowej),
 poziom wykształcenia,
 styl życia, wysiłek wkładany w pracę zawodową i jej stresogenność (wpływa na potrzebę
regeneracji sił psychicznych i fizycznych),
 poziom świadomości zdrowotnej społeczeństwa (ma wpływ na podejmowanie decyzji przy
wyborze celu podróży oraz postępowanie turysty w czasie podróży),
 poziom świadomości ekologicznej (wpływ j.w.),
 status społeczny.
4.



Czynniki psychologiczne:
osobowość i postawy,
motywy podróży turystycznych i kierunki ich zmian,
poziom zaspokojenia potrzeb poznawczych, zainteresowanie zwiedzaniem świata, chęć do
poznawania nowych miejsc, innych narodów, kultur, religii, przyrody (wzrost tych potrzeb
może skutkować wyborem imprez, w których istotną rolę odgrywają sztuka, kultura i
historia, tzn. imprez o większych walorach edukacyjnych i związanych z rozwojem
duchowym3),
 chęć dostosowania się do mody, przynależenia do grupy odniesienia, dbałość o własny
wizerunek,
 obawa przed zakażeniem groźnymi chorobami, lęk przed katastrofami środków transportu.
5. Czynniki polityczne:
 poziom stabilności politycznej kraju, regionu świata,
 zagrożenie atakami terrorystycznymi, występowanie napięć społecznych, wojen itp. (turyści
unikają destynacji postrzeganych jako niebezpieczne),
 bariery i ograniczenia przy przekraczaniu granic: obowiązek wizowy, uciążliwość odpraw
celnych,
 rodzaje i poziom ułatwień granicznych (ułatwień w podróżowaniu).
6. Czynniki techniczne:
 poziom rozwoju transportu, w tym autostrad, dróg ekspresowych, szybkich kolei, lotnisk itp.;
dostępność, szybkość, komfort przejazdu, bezpieczeństwo podróży (nowoczesny i sprawny
transport powoduje wzrost mobilności społeczeństwa, ułatwia i przyspiesza zmianę miejsca
pobytu),
 poziom rozwoju technologii informatycznych (np. możliwość zamawiania biletów on-line,
rezerwacja noclegów, płatności bezgotówkowe itp.),
 dostępność i jakość infrastruktury turystycznej.




Rozwój turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki, zależy od wielu czynników, które
można pogrupować w podstawowe kategorie:
walory przyrodniczo-kulturowe,
zagospodarowanie turystyczne,
warunki ekonomiczno-infrastrukturalne,
aktywność podmiotów lokalnych.
3
Dominujący w XX w. główny cel wyjazdów określany skrótem „3xS” (sun, sea, sand) obecnie zmienia
się w nowy cel, oznaczony skrótem „3xE” (entertainment, excitement, education).
Rys. 12. Podstawowe kategorie uwarunkowań rozwoju turystyki wiejskiej
Źródło: Turystyka wiejska, w tym agroturystyka, jako element zrównoważonego i wielofunkcyjnego
rozwoju obszarów wiejskich – Raport końcowy, Agrotec Polska Sp. z o.o. oraz Instytut Geografii
i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa 2012, s. 39.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Poproś grupę o wskazanie potrzeb i motywów związanych z turystyką. Przed zajęciami
można przygotować arkusze papieru typu flipchart z hasłami. Podziel grupę na grupy 4-6
osobowe, powiedz, że mają dziesięć minut na wykonanie zadania. Po zakończeniu poproś
jedną osobę z każdej grupy o przedstawienie wypracowanych zagadnień. Podsumuj pracę.
Omów wpływ turystyki wiejskiej na aspekty ekonomiczne wsi.
Literatura dodatkowa:
1.
Dziedzic E., Gospodarcze znaczenie turystyki – aspekty teoretyczne
w: Butowski L. (red.), Badania naukowe w turystyce – stan i perspektywy rozwoju, Wyd. Szkoła
Głowna Turystyki i Rekreacji w Warszawie, Warszawa 2013.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dziedzic E., Skalska T., Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług
turystycznych w Polsce, Wyd. Stowarzyszenie na Rzecz Badania, Rozwoju i Promocji Turystyki,
Warszawa 2012.
Niezgoda A., Społeczne uwarunkowania rozwoju turystyki
zrównoważonej – przykład mieszkańców Poznania w: Acta Scientiarum Polo norum, Seria Oeconomia
nr 9 (4) 2010, Wyd. SGGW, Warszawa 2010.
Staszewska J., Klaster perspektywa dla przedsiębiorców na polskim
rynku turystycznym, Wyd. Difin, Warszawa 2009.
Wiatrak A.P., Uwarunkowania i analiza wyboru działalności
turystycznej na obszarach wiejskich w: I. Sikorska-Wolak (red.), Turystyka w rozwoju obszarów
wiejskich, Wyd. SGGW, Warszawa 2007.
Wojciechowska J., Agroturystyka – Signum polskiej turystyki w: Acta
Scientiarum Polonorum, Seria Oeconomia nr 9 (4) 2010, Wyd. SGGW, Warszawa 2010.
Wojciechowska J., Procesy i uwarunkowania rozwoju agroturystyki
w Polsce, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
Znaczenie turystyki dla rozwoju obszarów wiejskich
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich może być rozpatrywany na dwóch
płaszczyznach – społeczno-gospodarczej i przestrzennej. Pierwszy aspekt dotyczy
racjonalnego wykorzystania czynników wytwórczych, którymi dysponuje wieś, natomiast
drugi odnosi się do właściwego rozmieszczenia działalności społeczno-gospodarczej
człowieka w przestrzeni ekonomicznej i wynika z procesów planowania i zagospodarowania
przestrzennego [Adamowicz, Zwolińska-Ligaj 2009].
Turystyka to jeden z najszybciej rozwijających się sektorów gospodarki światowej. Jej
rozwój spowodował znaczące przeobrażenia społeczne i kulturowe, a także stał się
czynnikiem generującym zatrudnienie ludności oraz źródłem znaczących dochodów dla wielu
krajów, w tym państw należących do Unii Europejskiej.
Rozwój turystyki wiejskiej stymuluje wielofunkcyjny rozwój wsi i przyczynia się do jej
rewitalizacji. Ma wpływ na sferę gospodarczą, społeczną, kulturową i przyrodniczą wsi.
Turystyka daje możliwości dodatkowych dochodów, co powstrzymuje procesy migracyjne ze
wsi do miast i pozwala utrzymać stosunkowo niską średnią wieku populacji w porównaniu
z wioskami nieturystycznymi. Rozwój turystyki wpływa również na wygląd wsi poprzez
powstawanie małych układów urbanistycznych oraz na poprawę warunków bytowych
ludności. Z tych powodów turystyka traktowana jest przez Unię Europejską jako doskonałe
narzędzie społeczno-ekonomiczne, za pomocą którego można realizować założenia polityki
regionalnej na obszarach wiejskich [Marzewski 2012].
Wśród ludności wiejskiej niezbędne jest podejmowanie działań przedsiębiorczych,
gdyż wpływa to na polepszenie sytuacji ekonomicznej. Do czynników wewnątrzrodzinnych,
które znajdują swoje odzwierciedlenie u podstaw przedsiębiorczości zaliczamy [Mikuta B.,
Żelazna 2004, Sawicka 2008, Michalska 2012, Długokęcka 2000]:
 dążenie do poprawy sytuacji ekonomicznej (przeciwdziałanie ubóstwu, bezrobociu, poprawa
sytuacji materialnej, rozwój produkcji rolniczej),
 chęć potwierdzenia swojej użyteczności i zdobycia uznania u społeczności lokalnej,
satysfakcja jako motyw wykonywanej pracy,
 werbalizowana, szczególnie przez kobiety wiejskie, skłonność do poświęceń dla rodziny,
pracowitość, wytrwałość, sumienność, szacunek do pracy. Szczególnie młode kobiety
postrzegają pracę jako źródło zarobkowania, podczas gdy dla starszych praca stanowi
wartość samą w sobie,
 dążenie do zaspokojenia własnych aspiracji życiowych, zdobywanie kwalifikacji zawodowych
jako drogi do rozwoju, stabilizacji, bezpieczeństwa, awansu rodzinnego i pokoleniowego.
Wieś jest ważnym miejscem tradycji, ze specyfiką krajobrazu kulturowego,
odrębnością języka, ubiorów, obrzędów, kuchni i potraw, lokalnych zasobów historycznych.
Dobra te są nieocenionym zasobem i wartości dla rozwoju turystyki, a ich regionalna
dywersyfikacja tworzy pozamaterialne wartości ogólnokrajowe [Sawicka 2010].
Ćwiczenia aktywizujące:
1. W jaki sposób turystyka wiejska przyczynia się do rozwoju wsi?
2. Jakie są założenia wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich?
3. Poproś uczestników o narysowanie na kartce papieru drzewa, gdzie korzenie to turystyka,
turystyka wiejska, agroturystyka, pień drzewa rozwój wielofunkcyjny, konary oraz gałęzie to
turystyka w rozwoju obszarów wiejskich. Pomocne mogą być karty typu flipchart, kolorowe
kredki, markery. Następnie poproś wybrane osoby z grupy o zaprezentowanie drzewa.
Podsumowując ćwiczenie, inicjuj dyskusję pytaniami: np. czy łatwo było określić istotę
wielofunkcyjności? Jak czuły się osoby w trakcie określania celu pracy? Do jakich innych
obszarów turystyki można by było zastosować to ćwiczenie?
Czas 20 minut.
Źródło: www.google.pl.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
Drygas M., Zawalińska K. (red.), Uwarunkowania ekonomiczne polityki rozwoju polskiej wsi
i rolnictwa, Wyd. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2012.
Kania J. Doradztwo rolnicze wobec wielofunkcyjności rolnictwa i obszarów wiejskich, Zagadnienia
Doradztwa Rolniczego nr 2 (64), Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu,
Poznań 2011.
3.
Rosner A. (red.), Rozwój wsi i rolnictwa w Polsce, Wyd. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej
Akademii Nauk, Warszawa 2012.
Organizacja turystyki w Polsce








W większości krajów świata państwo, poprzez działania prawno-regulacyjne,
planowanie, marketing, promocję, odgrywa istotną rolę w rozwoju turystyki. Nie tylko określa
ramy prawne funkcjonowania sektora turystycznego, lecz także w wielu sprawach ingeruje
bezpośrednio w funkcjonowanie sektora turystyki. Do podstawowych funkcji państwa,
realizowanych przez różne instytucje i na różnych szczeblach należą [Hall 2008]:
koordynacja działań podmiotów, instytucji i organizacji zaangażowanych w proces
rozwoju turystyki,
planowanie rozwoju turystyki,
prawodawstwo (prawo miejscowe, regulujące rozwój sektora turystyki),
aktywność gospodarcza (inwestycje w sferze infrastruktury publicznej, której
właścicielem jest państwo lub samorządy terytorialne),
stymulowanie rozwoju gospodarczego (zachęty finansowe, promocja i marketing
w odniesieniu do inwestorów),
promocja (działania marketingowe i kampanie promocyjne),
uspołecznienie turystyki (zwiększanie uczestnictwa w turystyce mniej zamożnych
grup społecznych),
ochrona interesu publicznego (ochrona interesów społeczności lokalnych, grup
etnicznych i mniejszości).
Funkcje te przekładają się w zaangażowanie państwa w rozwijanie turystyki, czyli w
jego politykę turystyczną. Polityka turystyczna państwa to zestaw strategicznych działań,
podejmowanych przez rząd, we współpracy z samorządami regionalnymi i lokalnymi oraz
podmiotami mogącymi i chcącymi współdziałać z wymienionymi organami władzy w
ramach partnerstwa publiczno-prywatnego [Alejziak 2005].
Za organizację turystyki w Polsce odpowiedzialne są: organy władzy państwowej
(Parlament, Rada Ministrów, Minister Sportu i Turystyki, Polska Organizacja Turystyczna),
samorząd terytorialny (regionalny i lokalny), organizacje zrzeszające przedsiębiorców
z dziedziny turystyki (samorząd gospodarczy i zawodowy) oraz organizacje społeczne (np.
stowarzyszenia działające w dziedzinie turystyki).
Parlament (Sejm i Senat) to zasadniczy organ władzy ustawodawczej w państwie.
Uchwala odpowiednie akty prawne (np. ustawę o usługach turystycznych).
Rada Ministrów (rząd) jest organem władzy wykonawczej. Prowadzi politykę
wewnętrzną i zagraniczną państwa, zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia,
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej.
Działem administracji rządowej „turystyka” w strukturze Rady Ministrów kieruje
minister właściwy do spraw turystyki. Aktualnie funkcję tę pełni Minister Sportu
i Turystyki. Do jego zadań należy m.in. opracowywanie rozwiązań systemowych
stymulujących rozwój turystyki i wzrost krajowego produktu turystycznego, w tym projektów
dokumentów programowych polityki turystycznej (np. strategia rozwoju turystyki),
przygotowywanie projektów aktów normatywnych dotyczących turystyki, wdrażanie
rządowych programów polityki turystycznej, udział w tworzeniu zapisów służących
rozwojowi turystyki w programach operacyjnych współfinansowanych ze środków Unii
Europejskiej, prowadzenie działań związanych z przygotowaniem i doskonaleniem kadr
turystycznych. Minister sprawuje również nadzór nad Polską Organizacją Turystyczną (POT),
a także prowadzi zadania w zakresie współpracy z zagranicą w sferze turystyki, a także
wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i organizacjach międzynarodowych
(udział w pracach Światowej Organizacji Turystyki). W celu realizowania swoich zadań,
minister właściwy do spraw turystyki współpracuje z innymi organami administracji
rządowej, państwowymi jednostkami organizacyjnymi, organami samorządu terytorialnego,
a także z organami samorządu gospodarczego oraz innymi organizacjami społecznymi
i przedstawicielami środowiska turystycznego.
Każdy minister odpowiedzialny za wyodrębniony dział administracji rządowej kieruje
ministerstwem, który stanowi aparat pomocniczy w zakresie zadań realizowanych przez
ministra. W Polsce minister właściwy do spraw turystyki kieruje Ministerstwem Sportu
i Turystyki.
W strukturze organizacyjnej Ministerstwa funkcjonuje Departament Turystyki, który
odpowiada za programowanie rozwoju i kształtowanie mechanizmów prawno-ekonomicznych turystyki, wyznacza kierunki i priorytety oraz sprawuje nadzór nad
realizacją zadań z zakresu promocji turystyki na rynku krajowym i zagranicznym.
Do zakresu działania departamentu należą następujące zadania [Departament Turystyki
2013]:
 realizacja zadań związanych z kreowaniem rozwoju i promocją turystyki,
 opracowanie, wdrażanie i monitorowanie programów i decyzji dotyczących gospodarki
turystycznej,
 prowadzenie spraw związanych z zagospodarowaniem turystycznym kraju,
 programowanie i prowadzenie spraw dotyczących poprawy bezpieczeństwa turystów,
 prowadzenie spraw związanych z tworzeniem mechanizmów regulacji rynku turystycznego,
w szczególności w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, podnoszenia jakości oraz ochrony












konsumentów usług turystycznych oraz dokonywaniem oceny funkcjonowania gospodarki
turystycznej,
prowadzenie spraw wynikających z zadań ministra właściwego do spraw turystyki
określonych ustawą o usługach turystycznych,
prowadzenie spraw wynikających z zadań ministra właściwego do spraw turystyki
w zakresie uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji
do wykonywania zawodu regulowanego „przewodnik turystyczny" oraz do podejmowania lub
wykonywania działalności „pilot wycieczek",
prowadzenie spraw wynikających z nadzoru ministra właściwego do spraw turystyki nad
Polską Organizacją Turystyczną,
udział w procesie tworzenia prawa wspólnotowego mającego znaczenie dla turystyki oraz
prowadzenie spraw wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej,
prowadzenie spraw związanych z uczestnictwem Polski w międzynarodowych organizacjach
turystycznych, w tym w szczególności w Światowej Organizacji Turystyki, Komitecie
Turystyki OECD, Bałtyckiej Komisji Turystycznej, grupy do spraw turystyki Inicjatywy
Środkowoeuropejskiej,
przygotowanie i prowadzenie spraw z zakresu współpracy międzynarodowej w dziedzinie
turystyki,
prowadzenie spraw dotyczących tworzenia Krajowych Ram Kwalifikacji w obszarze turystyki,
inspirowanie i wspieranie procesu kształcenia kadr dla turystyki w systemie edukacji
formalnej,
realizacja zadań w zakresie szkolenia i doskonalenia kadr zawodowych i społecznych
turystyki w dostosowaniu do zmieniającego się turystycznego rynku pracy,
programowanie i realizacja zadań związanych z prowadzeniem badań statystycznych
statystyki publicznej w zakresie turystyki,
programowanie i realizacja zadań w zakresie prac badawczych dotyczących turystyki oraz
upowszechnianie ich wyników,
współpraca z jednostkami kształcącymi kadry dla turystyki oraz ośrodkami badawczorozwojowymi.
Departament Turystyki jest odpowiedzialny również za planowanie i wydatkowanie
środków w ramach części budżetu państwa (dział 40) dotyczącej turystyki.
Polska Organizacja Turystyczna (POT) jest
organizacją (agencją) rządową, utworzoną w 1999 r. w celu
promowania Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie. Do
zadań Polskiej Organizacji Turystycznej należy m.in.:
 zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju
i na świecie,
 inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury
turystycznej,
 inspirowanie tworzenia regionalnych organizacji turystycznych oraz lokalnych organizacji
turystycznych, a także współdziałanie z nimi.
POT organizuje stoiska narodowe na największych krajowych i zagranicznych targach
turystycznych, na których wystawcami są przedstawiciele branży turystycznej oraz
samorządów terytorialnych. Działania na rzecz promocji i rozwoju turystyki prowadzi
w kraju oraz zagranicą. POT posiada swoje przedstawicielstwa w 14 krajach świata.
Podmioty odpowiedzialne za politykę turystyczną mogą wykorzystywać szereg narzędzi
(instrumentów) o charakterze ekonomicznym, prawnym i organizacyjno-administracyjnym.
Tab. 13. Instrumenty odpowiedzialne za politykę turystyczną
Lp.
Grupa instrumentów
1.
Instrumenty wynikające
z ogólnej polityki państwa
2.
Ustawodawstwo turystyczne
3.
Instrumenty ekonomiczno-finansowe
4.
Poszczególne środki działania
utrzymywanie równowagi rynkowej,
aktywizacja regionów mniej rozwiniętych gospodarczo,
aktywizacja sektora usługowego,
regulacja zobowiązań płatniczych wobec zagranicy,
współtworzenie i realizacja polityki zagranicznej,
realizacja zadań w dziedzinie polityki kulturowej, ochrony zdrowia,
społecznej itp.
przepisy o miejscowościach turystycznych,
przepisy o bazie noclegowej (lokalizacja, kategoryzacja),
przepisy o funkcjonowaniu gospodarki turystycznej (organizatorzy
podróży, agenci, przewodnicy, piloci itp.),
przepisy o dopuszczaniu i poruszaniu się cudzoziemców,
przepisy o wyjazdach indywidualnych za granicę,
ceny,
podatki,
kredyty,
kursy walutowe,
ograniczenia dewizowe,
ograniczenia eksportowe lub importowe.
Instrumenty wynikające z działalności organizacji narodowych
(NTO) i narodowych administracji turystycznych (NTA).
Instrumenty
administracyjno-organizacyjne
Źródło: Borzyszkowski J., Organizacja i zarzadzanie turystyka w Polsce, Wyd. CeDeWu, Warszawa
2011, s. 37.










Za rozwój turystyki na szczeblu regionalnym (województwa) odpowiedzialny jest
samorząd województwa. Jego organami są sejmik województwa oraz zarząd województwa,
kierowany przez marszałka. Zadania samorządu województwa w sferze turystyki obejmują:
dokonywanie wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych i ich
kontroli,
nadawanie uprawnień pilota wycieczek i przewodnika turystycznego,
zaszeregowanie obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kategorii i ich kontroli,
prowadzenie instytucji kultury fizycznej i wypoczynku mających charakter regionalny,
koordynacja działań i finansowe wspieranie jednostek kultury fizycznej, sportu i turystyki o
zasięgu wojewódzkim oraz wojewódzkich organizacji sportowych i turystycznych,
współdziałanie w zakresie rozwoju turystyki, kreowanie nowych produktów turystycznych i
promocja potencjału turystycznego poprzez m.in. udział samorządu województwa w
Regionalnej Organizacji Turystycznej,
koordynacja i rozwój sieci informacji turystycznej w województwie,
współpraca z instytucjami zajmującymi się turystyką na szczeblu krajowym, wojewódzkim,
powiatowym i gminnym,
organizacja i nadzór wypoczynku dzieci i młodzieży,
opiniowanie planów zagospodarowania przestrzennego województwa w zakresie obiektów
sportowych, rekreacyjnych i turystycznych.
Za rozwój turystyki na szczeblu lokalnym odpowiedzialny jest samorząd powiatowy oraz
samorząd gminny. Zadania samorządu powiatowego w sferze turystyki obejmują:
 wspieranie organizacyjne i finansowe stowarzyszeń i organizacji turystycznych działających
na obszarze powiatu,
 promocja i współdziałanie w zakresie rozwoju turystyki kwalifikowanej i innych form
aktywnej turystyki w powiecie,
 prowadzenie szkół i realizacja zadań z zakresu kultury fizycznej i turystyki w ramach zajęć
szkolnych (w tym także „zielone szkoły”),
 prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych, w tym szkół realizujących kształcenie w zawodach
dla potrzeb branży turystycznej, hotelarskiej i gastronomicznej,
 współpraca w zakresie promocji rozwoju turystyki w powiecie ze szczególnym
uwzględnieniem współpracy z regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi,
 prowadzenie instytucji kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku działających na terenie
powiatu,
 prowadzenie szkolnych schronisk młodzieżowych,
 ewidencja i nadzór nad działalnością oraz dofinansowanie stowarzyszeń kultury fizycznej,
związków sportowych i stowarzyszeń turystycznych, mających siedzibę na terenie powiatu,
 wspieranie finansowe organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych i turystycznych
wysokiej rangi na terenie powiatu,
 współdziałanie w zakresie planowania rozwoju przestrzennego i zagospodarowania terenu
w obiekty sportowe, rekreacyjne i turystyczne,
 koordynacja działań i wspieranie ratownictwa wodnego i górskiego.
Samorządy gminne zajmują szczególne miejsce w kształtowaniu funkcji turystycznej.
Kompetencje samorządu gminnego w zakresie kształtowania funkcji turystycznej określa
ustawa o samorządzie gminnym. Ustawa określa zadania własne samorządu gminnego, które
służą zaspokajaniu potrzeb mieszkańców i są realizowane w oparciu o budżet gminny i przy
zachowaniu pełnej autonomii oraz zadania zlecone, które mają charakter obowiązkowy i są
finansowane z budżetu państwa. Tworzenie optymalnych warunków rozwoju turystyki na
szczeblu lokalnym jest zadaniem własnym gminy. Jest ona kreatorem własnej polityki
turystycznej i ma prawo decydować o kierunkach rozwoju turystyki na swoim terenie.
Zadania samorządu gminnego w sferze turystyki obejmują [Pawlusiński 2005 ]:
 programowanie rozwoju turystyki w gminie i kreowanie lokalnego produktu turystycznego,
 planowanie rozwoju przestrzennego i zagospodarowania terenu m.in. w obiekty sportowe,
rekreacyjne i turystyczne,
 rozbudowa i utrzymanie infrastruktury technicznej (np. transportowej) i społecznej
o znaczeniu lokalnym,
 utrzymanie, modernizacja i rozbudowa obiektów i urządzeń sportowych i turystycznych na
terenie gminy,
 działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego.
 prowadzenie instytucji kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku działających na terenie
gminy,
 prowadzenie szkół i realizacja zadań z zakresu kultury fizycznej i turystyki w ramach zajęć
szkolnych,
 wspieranie organizacyjne i finansowe stowarzyszeń i organizacji turystycznych działających
na terenie gminy,
 tworzenie korzystnych warunków podejmowania działalności gospodarczej w sferze
turystyki na terenie gminy,
 promocja turystyczna gminy,
 prowadzenie ewidencji pól biwakowych i obiektów hotelarskich nie będących hotelami,
motelami, pensjonatami, kempingami, schroniskami oraz kontrola przestrzegania wymogów
budowlanych, przeciwpożarowych i sanitarnych przewidzianych dla tych obiektów,
 zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim osobom przebywającym na terenie gminy w celach
turystycznych,
 wydawanie pozwoleń (lub zakazów) na organizacje imprez masowych.
Władze lokalne, mając na uwadze zrównoważony rozwój gminy oraz poprawę jakości
życia mieszkańców, na które istotny wpływ wywiera turystyka, powinny opracować
długofalowe cele i propozycje działań w obszarze turystyki, które powinny stanowić
fundament lokalnej polityki turystycznej.
Regionalne Organizacje Turystyczne (ROT) – są organizacjami współpracy
samorządu wojewódzkiego i branży turystycznej w zakresie promocji atrakcyjności
turystycznej poszczególnych regionów w kraju i zagranicą. Działają we wszystkich 16
województwach w formie stowarzyszeń. Do najważniejszych zadań ROT należą:








koordynacja działań promocyjnych w województwie,
stworzenie regionalnego systemu informacji turystycznej,
promocja walorów turystycznych regionu w kraju i zagranicą,
stymulowanie tworzenia i rozwoju produktu turystycznego w regionie (zapewnienie
wysokiej jakości produktu turystycznego zdolnego sprostać konkurencji międzynarodowej),
inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury
turystycznej,
inspirowanie i pomoc przy tworzeniu Lokalnych Organizacji Turystycznych w regionie,
doskonalenie kadr dla potrzeb turystyki,
prowadzenie badań i analiz marketingowych w dziedzinie turystyki.
Lokalne Organizacje Turystyczne (LOT) – są organizacjami współpracy samorządu
lokalnego (szczebla powiatowego lub gminnego) i lokalnej branży turystycznej w zakresie
promocji turystycznej obszaru. Prowadzą działania na jeszcze mniejszą skalę niż ROT,
zajmując się najczęściej małym obszarem, często nie większym niż teren jednej gminy.
Podobnie jak ROT, działają w formie stowarzyszeń. Do najważniejszych zadań LOT należą:
 kreowanie (tworzenie, rozwój i promocja) lokalnych produktów turystycznych na bazie
lokalnych atrakcji turystycznych,
 gromadzenie i aktualizacja informacji o miejscowych atrakcjach i produktach turystycznych,
 utrzymanie i prowadzenie lokalnych punktów informacji turystycznej,
 integracja społeczności lokalnej na rzecz poprawy atrakcyjności turystycznej własnych
miejscowości.
Samorząd gospodarczy to fakultatywne zrzeszenia przedsiębiorców (izby gospodarcze,
izby rzemieślnicze, zrzeszenia przedsiębiorców), które reprezentują środowisko
przedsiębiorców. Jest ogniwem łączącym przedsiębiorców i władzę publiczną. Jego rolą jest
integracja środowiska przedsiębiorców danej branży i występowanie przed organami
administracji w obronie ich interesów. Do jego zadań należy m.in.: organizowanie
doskonalenia zawodowego i nadawanie uprawnień zawodowych oraz aktywizowanie
przedsiębiorców, w tym z branży turystycznej, do rozwijania asortymentu świadczonych
usług, podnoszenia standardów, podnoszenia kwalifikacji, rozszerzania zakresu lub profilu
swojej działalności [Kiryło 2009].
W Polsce funkcjonuje obecnie kilkadziesiąt organizacji skupiających przedsiębiorców
turystycznych. Największą branżową organizacją samorządową w Polsce, skupiającą różne
podmioty w sektorze turystyki jest Polska Izba Turystyki (PIT). Rolą PIT jest
reprezentowanie interesów zrzeszonych w niej przedsiębiorców turystycznych. Członkami
PIT są najważniejsze i największe: biura podróży, agencje turystyczne, towarzystwa
ubezpieczeniowe, wyższe szkoły turystyczne, znani przewoźnicy, gestorzy bazy noclegowej,
atrakcji turystycznych i kulturalnych, korporacje targowe oraz inni przedstawiciele branży
turystycznej. Do zadań PIT należy:
reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków,
obrona godności, praw i interesów gospodarczych swoich członków,
przyczynianie się do rozwoju turystyki,
organizowanie działań i współdziałanie w przedsięwzięciach zapewniających materialne
warunki rozwoju gospodarki turystycznej oraz jej doskonalenie,
 podnoszenie poziomu i kultury obsługi turystów,
 kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej.
Istotne znaczenie na poziomie regionu odgrywają również regionalne izby turystyczne.
Organizacje te stymulują rozwój działalności gospodarczej w dziedzinie turystyki na szczeblu
regionalnym. Ich działanie ogranicza się do obszarów poszczególnych regionów, w granicach
których funkcjonują.




Izba Gospodarcza Hotelarstwa Polskiego (IGHP) jest organizacją samorządu
gospodarczego, zrzeszającą obecnie ponad 120 podmiotów świadczących usługi hotelarskie.
IGHP realizuje następujące zadania:
 reprezentowanie interesów gospodarczych zrzeszonych w niej pomiotów wobec organów
państwowych i samorządu terytorialnego,
 kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej,
 opiniowanie projektów aktów prawnych odnoszących się do zasad funkcjonowania
gospodarki i uczestniczenie w opracowywaniu projektów w tym obszarze,
 organizowanie pomocy w rozwiązywaniu problemów organizacyjnych, prawnych
i ekonomicznych związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej
przez swoich członków,
 prowadzenie działalności promocyjnej na rzecz swoich członków,
 wspieranie kształcenia wysoko wykwalifikowanej kadry dla hotelarstwa i gastronomii, przez
organizowanie szkoleń i kursów.
Polska Izba Hotelarstwa (PIH) jest organizacją zrzeszającą przedsiębiorców
świadczących usługi hotelarskie oraz inne pomioty działające na rzecz hotelarstwa. Zadania
PIH mają zbliżony charakter do zadań IGHP i są to:
 podejmowanie działań na rzecz tworzenia warunków rozwoju hotelarstwa,
 wspieranie inicjatyw gospodarczych w hotelarstwie,
 popieranie kształcenia zawodowego w zakresie hotelarstwa, organizowanie praktyk
szkoleniowych dla uczniów, studentów i pracowników hoteli,
 doskonalenie wiedzy zawodowej przez organizowanie kursów, dokształcania zawodowego,
 organizowanie i prowadzenie szkól hotelarskich, wyższych i średnich,
 organizowanie dyskusji zawodowych w postaci zebrań, seminariów i kongresów,
 wydawanie opinii i ekspertyz w sprawach związanych z działalnością hotelarską
i gastronomiczną,
 informowanie o funkcjonowaniu hoteli oraz prowadzenie działalności upowszechniającej
wiedzę na temat działalności hotelarskiej i gastronomicznej.
W Polsce funkcjonuje również wiele specjalistycznych organizacji samorządu
gospodarczego, zrzeszających podmioty gospodarcze świadczące określoną grupę usług, np.
Uzdrowiska Polskie, w której skupione są sanatoria, uzdrowiska, rozlewnie wód
mineralnych. Odrębną grupę stanowią organizacje zawodowe zrzeszające pilotów wycieczek
i przewodników turystycznych [Żywicka 2011].
Ćwiczenie aktywizujące:







1.
Zadawanie pytań to niezwykle ważna umiejętność. Warto znać różne rodzaje pytań:
kto?
co?
po co?
z kim?
kiedy?
gdzie?
za pomocą czego?
Poproś uczestników szkolenia o wskazanie instrumentów polityki turystycznej, które
są wykorzystywane na szczeblu lokalnym, regionalnym.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Borzyszkowski J., Dotychczasowy stan funkcjonowania regionalnych organizacji turystycznych w
Polsce, Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Turystyki i Rekreacji im. M. Orłowicza w Warszawie, TOM
6, Warszawa 2007.
Duda-Gromada K., Turystyka w działaniach samorządu terytorialnego (na przykładzie wybranych
gmin w Polsce) w: S, Bosiacki (red.), Gospodarka turystyczna w XXI wieku. Problemy i perspektywy
rozwoju w skali regionalnej i lokalnej, Wyd. AWF w Poznaniu, Poznań 2008.
Krzyżanowska K., Wizerunek jednostek samorządu terytorialnego, Wyd. SGGW, Warszawa 2010.
Majewski J., Lane B., Turystyka wiejska i rozwój lokalny, Wyd. Fundacja Edukacja dla Demokracji,
Warszawa 2003.
Sikora J., Agroturystyka. Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2012.
Kaliszczak L., Przesłanki i przejawy kształtowania klimatu sprzyjającego przedsiębiorczości na
poziomie lokalnym w: J. Sokołowski, M. Sosnowski, A. Żabiński, Polityka ekonomiczna, nr 246, Wyd.
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2012.
Międzynarodowe organizacje turystyczne
Omawiając te zagadnienie, przedstaw uczestnikom kilka organizacji, które
ukierunkowują swoje działania na wspieranie rozwoju turystyki, w tym turystyki wiejskiej.
Jest to bardzo ważne, ponieważ wymiana doświadczeń, uczestniczenie w warsztatach,
seminariach konferencjach organizowanych przez poszczególne instytucje pozwala
wzbogacić naszą wiedzę w tym zakresie.
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO)
Światowa Organizacja Turystyki jest wyspecjalizowaną
organizacją ONZ, z siedzibą w Madrycie, działającą od 1975 r. Zrzesza
154 państwa reprezentowane przez turystyczne organizacje rządowe
(NTA). Jest najważniejszą międzynarodową organizacją turystyczną.
Zajmuje się problematyką rozwoju turystyki na świecie. Promuje rozwój turystyki
odpowiedzialnej, zrównoważonej i dostępnej, poświęcając szczególną uwagę interesom
krajów rozwijających się. Prowadzi także działalność badawczą (w tym statystykę ruchu
turystycznego, analizy ekonomiczne, badania rynków turystycznych, zagospodarowania
turystycznego, ułatwień i formalności granicznych itd.), działalność informacyjno-publicystyczną i operacyjną (m.in. przygotowywanie międzynarodowych konferencji
i seminariów, szkolenie kadr turystycznych).
Światowa Rada Podróży i Turystyki (WT&TC)
WTTC jest elitarną organizacją, zrzeszającą bardzo wpływowe
osobistości z kręgu biznesu turystycznego. Należy do niej ok. 100 prezesów,
właścicieli i dyrektorów zarządzających czołowych firm turystycznych.
Głównym celem organizacji jest promowanie rozwoju i ekspansji turystyki
na całym świecie. Kształtuje ona własną wizję przyszłości sektora turystyki
poprzez organizowanie spotkań ekspertów z różnych dziedzin, opracowywanie różnych
kierunków rozwoju rynku turystycznego. Ważnym elementem aktywności WT&TC jest
działalność badawcza i wydawnicza. Organizacja regularnie publikuje swoje raporty na temat
różnych aspektów funkcjonowania rynku turystycznego. Interesujące są prognozy oparte na
metodzie szacowania globalnych obrotów przemysłu turystycznego i gospodarki turystycznej
(model narodowego rachunku satelitarnego turystyki).
Międzynarodowy Związek Turystyki (ITA)
ITA jest jedną z najstarszych organizacji turystycznych na świecie.
Została założona w 1898 r., a jej siedziba znajduje się w Genewie. Główny
celem działalności jest popieranie rozwoju turystyki międzynarodowej,
w tym ułatwianie międzynarodowego ruchu turystycznego. Zajmuje się
również koordynowaniem współpracy narodowych stowarzyszeń
turystycznych (NTO) na forum międzynarodowym.
Europejska Komisja Podróży (ETC)
Jest to międzynarodowa organizacja typu non-profit, powstała w 1948 r. z
siedzibą w Brukseli. Członkami organizacji są narodowe organizacje
turystyczne krajów europejskich. Jej celem jest promocję Europy jako celu
podróży turystycznych. Główne działania ETC skierowane są na rynki
zamorskie: Ameryka Północna – USA i Kanada, Ameryka Południowa, Azja –
Japonia. Jednym z kluczowych projektów promocyjnych realizowanych przez
ETC jest portal visiteurope.com, który ma być podstawowym źródłem informacji o Europie
i poszczególnych krajach.
Światowa Federacja Krajowych Stowarzyszeń Biur Podróży (UFTAA)
Organizacja założona w 1966 r., zrzeszająca krajowe stowarzyszenia
touroperatorów i agencji podróży. Jest międzynarodowym forum, na
którym poruszane są kwestie dotyczące światowej turystyki i podróży,
Prowadzi również lobbing przeciwko ustawom szkodliwym dla rozwoju
turystyki oraz ograniczającym swobodne przemieszczanie się. Zabiega
o zredukowanie przeszkód biurokratycznych stojących na drodze swobodnego
podróżowania. Prowadzi także międzynarodowe warsztaty i seminaria poświęcone
kluczowym problemom przemysłu turystycznego, organizuje profesjonalne szkolenia dla
kadry turystycznej oraz organizuje coroczny kongres dotyczący problemów światowej
turystyki.
Stowarzyszenie Europejskich Touroperatorów (ETOA)
Paneuropejskie stowarzyszenie handlowe europejskich
firm
turystycznych, które zrzesza ponad 400 członków. ETOA wspiera działania
na rynku turystycznym (imprezy, hotele, dostawców usług). Jest
gospodarzem wielu ważnych warsztatów, a jako specjaliści służą swoją
pomocą w różnych obszarach badawczych.
Międzynarodowa Federacja Campingu i Caravaningu (IFCC)
Powołana w 1933 roku gromadzi 56 federacji i klubów z 32 państw. Promuje i chroni
interesy uczestników ruchu kampingowego i karawaningowego. Broni interesów
obozowiczów i caravannersów, uświadamia obozowiczom przestrzeganie aspektów ochrony
środowiska w miejscu zakwaterowania, wspiera działania w zakresie dziedzictwa
kulturowego.
Europejska Federacja Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej
Utworzona w 1990 – w jej skład wchodzi 35 krajowych stowarzyszeń
turystyki wiejskiej z 28 państw. Działania są ukierunkowane na wspieranie
gospodarstw, wiejskich pensjonatów co świadczy o jakości.
Europejska Rada ds. Wsi i Miasteczek (ECOVAST)
ECOVAST jest organizacją działającą na rzecz podnoszenia dobrobytu
społeczności wiejskich oraz ochrony dziedzictwa obszarów wiejskich
w całej Europie. Wspiera rewitalizację społeczności wiejskich. ECOVAST
zrzesza ponad 500 członków (osoby fizyczne oraz organizacje rządowe
i pozarządowe działające zarówno na szczeblu lokalnym, jak
i międzynarodowy). ECOVAST ma status organu doradczego przy Radzie
Europy oraz przy Komisji Europejskiej.
Podmioty polityki turystycznej w Unii Europejskiej
Parlament Europejski – Komisja Transportu i Turystyki
Parlament Europejski jest organem prawodawczym, który wspólnie z
Radą Unii Europejskiej stanowi akty prawne w toku różnych procedur
legislacyjnych. W strukturach Parlamentu funkcjonuje Komisja Transportu i Turystyki
(TRAN), która zajmuje się sprawami turystyki. Komisja ta przygotowuje między innymi
projekty opinii i raportów na temat turystyki, które po zatwierdzeniu przez Parlament są
przekazywane Radzie UE i Komisji Europejskiej, jako dokumenty oficjalne Parlamentu.
Jednym z przykładów wyrażania takiej opinii jest projekt „Rezolucji Parlamentu
Europejskiego w sprawie Europy – najpopularniejszego kierunku turystycznego na świcie –
nowych ram politycznych dla europejskiego sektora turystycznego” [Departament Turystyki
2011].
Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu
Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE. Zajmuje się
wszystkimi bieżącymi zagadnieniami dotyczącymi funkcjonowania UE,
w tym wdrażaniem budżetu UE oraz wszystkimi politykami
wspólnotowymi. Urzędnicy Komisji pracują w departamentach zwanych
„dyrekcjami generalnymi” (DG). Za wdrażanie bieżącej polityki Komisji
Europejskiej w stosunku do turystyki odpowiedzialna jest DG ds.
Przedsiębiorstw i Przemysłu, w strukturze której funkcjonuje Wydział Turystyki. Jego celem
jest rozwój europejskiego wymiaru turystyki, a także zapewnienie, aby specyfika turystyki
była uwzględniana przy wdrażaniu innych polityk unijnych, m.in. konkurencji, rynku
wewnętrznego,
zatrudnienia
i spraw
społecznych,
sprawiedliwości,
wolności
i bezpieczeństwa, polityki regionalnej, zdrowia i ochrony konsumentów, edukacji i młodzieży,
środowiska, stosunków zewnętrznych.
Organem opiniodawczo-doradczym Komisji Europejskiej w sprawach turystyki jest
Doradczy Komitet Turystyki (TAC). Do jego zadań należy: ułatwianie wymiany informacji,
prowadzenie konsultacji oraz współpraca w dziedzinie turystyki z państwami
członkowskimi.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES)
EKES jest organem doradczym Rady UE, Parlamentu i Komisji Europejskiej.
Reprezentuje trzy główne grupy interesu: 1) pracodawców, 2) pracowników, 3) różnorodne
grupy interesów (m.in. organizacje pozarządowe, organizacje rolnicze, małe
przedsiębiorstwa, rzemiosło, itp.), które razem tworzą „zorganizowane społeczeństwo
obywatelskie”. Opinie wydawane przez EKES są integralną częścią procesów decyzyjnych UE.
Komitet wyraża opinie na temat opracowywanych przez Komisję dokumentów dotyczących
turystyki, jak również zajmuje stanowiska z własnej inicjatywy (np. na temat turystyki
socjalnej).
Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym Rady UE, Parlamentu Europejskiego
i Komisji Europejskiej, składającym się z przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych
w krajach członkowskich (stanowi „głos” samorządów terytorialnych w UE). Jego rolą jest
prezentowanie stanowiska władz lokalnych i regionalnych wobec wniosków legislacyjnych
Komisji Europejskiej. Konsultacji z Komitetem wymagają wszelkie decyzje UE związane ze
sprawami, które bezpośrednio dotyczą władz lokalnych i regionalnych, w tym m.in. z polityką
regionalną, transportem, środowiskiem, edukacją, turystyką, kulturą. Wszystkie propozycje
legislacyjne mające bezpośrednie lub pośrednie znaczenie dla turystyki podlegają ocenie
Komitetu Regionów.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Podziel grupę na zespoły 6-7 osobowe (najlepiej z różnych regionów, miejscowości)
i poproś o wspólne wypracowanie sieci na poziomie lokalnym.
Potrzebne będą: markery, papier typu flipchart, taśma klejąca itp.
Instytucjonalne warunki rozwoju turystyki wiejskiej
W Polsce istnieją liczne instytucje i organizacje związane ze środowiskiem wiejskim
i działające na rzecz rozwoju turystyki wiejskiej. Przynależność do nich daje korzyści
w postaci promocji, wymiany doświadczeń, spotkań ekspertów oraz uczestnictwa
w szkoleniach czy imprezach studyjnych.
Działania na rzecz rozwoju turystyki wiejskiej w ramach administracji rządowej są
podejmowane przez różne resorty, w tym zwłaszcza przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi oraz Ministerstwo Sportu i Turystyki, a za pośrednio także przez Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego czy Ministerstwo Gospodarki.
Problematyka rozwoju turystyki wiejskiej mieści się przede wszystkim w zakresie
polityki rozwoju wsi prowadzonej. Za realizację polityki rządu w dziedzinie rozwoju wsi
odpowiada Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Do jego zadań należy m.in. opracowywanie
rozwiązań systemowych stymulujących rozwój wsi, w tym projektów dokumentów
programowych polityki wiejskiej (np. strategia zrównoważonego rozwoju wsi
i rolnictwa), przygotowywanie projektów aktów normatywnych dotyczących rozwoju wsi,
wdrażanie rządowych programów polityki wiejskiej, wdrażanie programów operacyjnych
współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej (PROW).
Obsługę Ministra zapewnia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W strukturze
organizacyjnej Ministerstwa funkcjonuje Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich,
który realizuje zadania Ministra w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, w tym turystyki
wiejskiej.
Warunki sprzyjające rozwojowi turystyki wiejskiej w Polsce tworzą także jednostki
doradztwa rolniczego, w tym:
 Centrum Doradztwa Rolniczego,
 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego.
Centrum Doradztwa Rolniczego powstało w 2005 r. w drodze przekształcenia
Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Jego siedziba
mieści się w Brwinowie, zaś oddziały w: Krakowie, Poznaniu i Radomiu.
Źródło: http://www.cdr.gov.pl/index.php/o-instytucji-mainmenu-54.
Zadania Centrum Doradztwa Rolniczego obejmują przede wszystkim działania na
rzecz poprawy poziomu dochodów rolniczych, podnoszenia konkurencyjności rynkowej
gospodarstw rolnych, wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także
podnoszenia poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów
wiejskich. Zadania CDR realizowane są poprzez:
 przygotowywanie i wprowadzanie jednolitych sposobów działania ośrodków doradztwa
rolniczego w zakresie realizowanych przez nie zadań,
 przygotowywanie i przekazywanie ośrodkom doradztwa materiałów informacyjnych i
szkoleniowych,
 opracowywanie analiz i prognoz w zakresie rozwoju doradztwa rolniczego,
 prowadzenie szkoleń dla pracowników ośrodków doradztwa,
 prowadzenie doskonalenia nauczycieli szkół rolniczych w zakresie zrównoważonego
rozwoju obszarów wiejskich,
 tworzenie i prowadzenie centralnego systemu informacji i baz danych na potrzeby doradztwa
rolniczego,
 organizowanie szkoleń, pokazów, seminariów i konferencji oraz innych przedsięwzięć w
zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich oraz rolnictwa ekologicznego,
 koordynowanie zadań w zakresie rolnictwa ekologicznego wykonywanych przez ośrodki
doradztwa,
 upowszechnianie wyników badań naukowych w praktyce rolniczej.
Centrum Doradztwa Rolniczego ściśle współpracuje z instytucjami administracji
rządowej i samorządowej, organizacjami rolników, placówkami naukowo-badawczymi,
ośrodkami doradztwa rolniczego oraz innymi organizacjami i instytucjami pracującymi na
rzecz rozwoju wsi i rolnictwa.
Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego są jednostkami organizacyjnymi
samorządów województw, powołanymi do prowadzenia doradztwa rolniczego na obszarze
danego województwa. Działa na podstawie ustawy z 2004 r. o jednostkach doradztwa
rolniczego. Podlegają zarządom województw. Do zadań WODR należą:
 prowadzenie szkoleń dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich, m.in.
w zakresie: stosowania nowoczesnych metod agrotechnicznych, hodowli, rozwiązywania
problemów technologicznych i organizacyjno-ekonomicznych gospodarstw rolnych,
rachunkowości w gospodarstwach rolnych, rolnictwa ekologicznego, rozwoju
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, unowocześniania wiejskiego gospodarstwa
domowego, ubiegania się o przyznanie pomocy finansowanej lub współfinansowanej ze
środków pochodzących z funduszy UE, modernizacji gospodarstw rolnych, poprawy jakości
artykułów rolno-spożywczych i ich przetwórstwa oraz wzmocnienia pozycji rolników na
rynku, zarządzania gospodarstwem rolnym, promocji produktów lokalnych i regionalnych,
 prowadzenie działalności informacyjnej wspierającej rozwój produkcji rolniczej,
 prowadzenie działalności w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych rolników i
innych mieszkańców obszarów wiejskich,
 prowadzenie analiz rynku artykułów rolno-spożywczych i środków produkcji oraz
gromadzenie i upowszechnianie informacji rynkowych,
 upowszechnianie metod produkcji rolniczej i stylu życia przyjaznych dla środowiska,
 podejmowanie działań na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi,
ekologicznego i funkcjonalnego urządzania gospodarstwa rolnego,
 upowszechnianie rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej oraz prowadzenie promocji wsi
jako atrakcyjnego miejsca wypoczynku,
 współdziałanie w realizacji zadań wynikających z programów rolno-środowiskowych oraz
programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych,
 prowadzenie analiz przemian w zakresie poziomu i jakości produkcji rolniczej
i funkcjonowania gospodarstw rolnych oraz upowszechnianie wyników tych analiz w pracy
doradczej.
Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa
Gościnne” (PFTW GG) jest największą i najważniejsza organizacją
podmiotów turystyki wiejskiej. Jest związkiem kilkudziesięciu
(ponad 40) lokalnych i regionalnych organizacji zrzeszających
obiekty turystyki wiejskiej. Powstała w 1996 r. Jej głównym celem
jest prowadzenie wszechstronnych działań na rzecz promocji
i rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce. Istotnym celem Federacji
jest także dbałość o wzrost poziomu usług w zakresie
turystyki wiejskiej. W tej dziedzinie Federacja ogrywa
szczególną rolę, ponieważ jednym z jej statutowych zadań jest prowadzenie kategoryzacji
i nadawanie kategorii obiektom wiejskiej bazy noclegowej. Jest to ocena dobrowolna,
przeprowadzana przez licencjonowanych inspektorów. Jej celem jest podnoszenie jakości
świadczonych usług przez obiekty turystyki wiejskiej, a także ich rekomendacja i promocja.
Oprócz kategoryzacji, Federacja prowadzi wiele innych działań wpływających na sposób
świadczenia usług przez jej członków, w tym m.in.:
 organizowanie szkoleń, wykładów, odczytów, seminariów, wystaw, spotkań dyskusyjnych itp.,
 wymiana i upowszechnianie doświadczeń z zakresu organizacji i rozwoju turystyki wiejskiej,
w tym m.in. organizowanie konkursów na najciekawszą ofertę agroturystyczną,
 tworzenie bazy danych o gospodarstwach agroturystycznych,
 prowadzenie analizy rynku turystyki wiejskiej,
 prowadzenie działalności wydawniczej i reklamowej na członków,
 współpraca ze środkami masowego przekazu.
Stowarzyszenia agroturystyczne stają się coraz liczniejszą i silniejszą formą
organizacji pozarządowych działających na obszarach wiejskich. Odgrywają istotną rolę
w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich, w tym rozwoju turystyki. Do głównych
celów stowarzyszeń agroturystycznych należą: rozwój agroturystyki oraz wspomaganie
rolników w tworzeniu i sprzedawaniu dobrego produktu turystycznego. Większość
stowarzyszeń ma własne strony internetowe, które są pomocne w koordynowaniu działań
na rzecz rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki oraz reprezentowaniu swoich
kwaterodawców.
Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia
rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce
Oferta turystyki wiejskiej w Polsce stwarza szanse rozwoju, ale także i zagrożenia
wynikające ze specyfiki jej działalności. Poniżej, w sposób syntetyczny przedstawiono analizę
SWOT turystyki wiejskiej w Polsce [Jedrysiak 2010, Mikuta, Żelazna 2004, Matlegiewicz 2009].
Mocne strony
urozmaicony krajobraz i jego różnorodność, zasoby naturalne np. parki narodowe,
dogodne dla turystów warunki uprawiania turystyki aktywnej, szczególnie wędrówek
górskich, turystyki rowerowej, sportów wodnych, wędkarstwa, obserwowania ptaków i
ssaków,
poprawiająca się jakość środowiska naturalnego, duże powierzchnie lasów i zbiorników
wodnych,
zróżnicowanie klimatyczne, co przekłada się na przygotowanie oferty dla turysty,
walory kulturowe polskiej wsi: położenie na styku kultur, zabytki sakralne i świeckie, udział
w imprezach folklorystycznych, tradycyjne obrzędy, zachowanie tradycyjnych warsztatów
pracy i ginących zawodów, nauka rękodzieła, obserwacja i nauka przyrządzania
regionalnych potraw,
tradycje letniskowe,
bliskość głównych rynków Europy Zachodniej, zwłaszcza Niemiec.
Słabe strony
niski standard lokalnej infrastruktury,
niedopracowany produkt turystyki wiejskiej pod względem jakości i pełnego pakietu
świadczonych usług, niski standard zagospodarowania terenów zagrodowych pod względem
funkcji pełnionych w turystyce (estetycznych i sanitarno-higienicznych,
niedostatecznie rozwinięty system promocji i dystrybucji turystyki wiejskiej,
nierównomierne rozłożenie turystyki wiejskiej w czasie, jak i w układzie regionalnym,
niski standard bazy, przy wysokich cenach,
słabo rozwinięta infrastruktura usługowa poza miastami (usługi gastronomiczne, handlowe,
bankowe, pocztowe, telekomunikacyjne),
trudności w przystosowaniu się do nowych warunków,
brak wiary w powodzenie inwestycji,
małe wsparcie ze strony władz lokalnych,
brak odpowiednich kwalifikacji do prowadzenia usług związanych z turystyka wiejską.
Szanse
wzrost zainteresowania turystyka wiejska w kraju i za granicą,
wolne zasoby siły roboczej na wsi,
możliwość realizacji własnych zainteresowań,
poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy,
wzrost poziomu zamożności społeczeństwa, co pozwala na podróżowanie i wyjazdy poza
miejsce zamieszkania,
zainteresowanie turystów z zagranicy, głównie Niemców, wakacjami rodzinnymi na polskiej
wsi, turystyka sentymentalna,
przygotowanie unikatowej oferty produktów terytorialnych w precyzyjnie określonych
regionach,
wykorzystanie środków z funduszy strukturalnych na rozwój turystyki, w tym turystyki
wiejskiej i agroturystyki,
wzrost zainteresowania regionalną żywnością, często produkowana w gospodarstwie
rolnym,
umożliwia zachowanie ciągłości tradycji rodzinnych i pokoleniowych.
Zagrożenia
starzenie się społeczności wiejskiej,
konkurencja coraz bogatszej oferty turystyki krajowej i zagranicznej,
trudności w zapewnieniu bezpieczeństwa turystów korzystających z pobytu na wsi,
migracje ludności wiejskiej,
niechęć rolników do podejmowania ryzyka przy zmianie działalności gospodarczej,
brak środków finansowych na rozpoczęcie działalności,
mała atrakcyjność obszarów wiejskich dla ludzi młodych.
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Poproś uczestników o omówienie szans i zagrożeń rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce.
M2.J2. REGIONY TURYSTYCZNE POLSKI, EUROPY I ŚWIATA
Treść kształcenia
Materiały dydaktyczne
Podstawowe pojęcia z zakresu geografii
turystycznej
Elementy kartografii turystycznej
Zagospodarowanie turystyczne
Walory turystyczne Polski
Regiony turystyczne Polski oraz wybranych krajów
Europy i świata
Walory turystyczne środowiska lokalnego
Podręczniki, mapy, atlasy, plansze, filmy
dydaktyczne, publikacje naukowe, czasopisma
branżowe, zasoby internetowe, tablica
interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Podstawowe pojęcia z zakresu
geografii turystycznej
Zastosowana
metoda
wykład, pogadanka,
burza mózgów
Elementy kartografii turystycznej
wykład, dyskusja
Zagospodarowanie turystyczne
wykład, ćwiczenia
Walory turystyczne Polski
wykład, film, praca z
grupą
wykład, film, praca z
grupą
wykład, dyskusja,
praca z grupą
Temat zajęć
Regiony turystyczne Polski,
Europy i świata
Walory turystyczne środowiska
lokalnego
Materiały dydaktyczne
podręczniki, mapy, atlasy,
publikacje naukowe,
czasopisma branżowe,
tablica interaktywna.
podręczniki, mapy, atlasy,
plansze, filmy dydaktyczne,
podręczniki, mapy, atlasy,
plansze, filmy dydaktyczne,
podręczniki, mapy, atlasy,
plansze, filmy dydaktyczne,
podręczniki, mapy, atlasy,
plansze, filmy dydaktyczne,
podręczniki, mapy, atlasy,
plansze, filmy dydaktyczne,
Czas realizacji
zagadnienia
1 godz.
1 godz.
1 godz.
1 godz.
2 godz.
2 godz.
Podstawowe pojęcia z zakresu geografii turystycznej
Geografia to nauka badająca procesy występujące w przestrzeni geograficznej.
Geografia turystyczna jest dyscypliną szczegółową geografii ekonomicznej i zajmuje
się oceną i opisem przydatności środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego)
na potrzeby turystyki [Kruczek 2008]. Przedmiotem jej zainteresowania jest przestrzenne
zróżnicowanie społeczno–kulturowych, gospodarczych i przyrodniczych uwarunkowań
turystyki i zagospodarowania turystycznego. Bada rozmieszczenie zjawisk turystycznych
w przestrzeni i zachodzące między nimi związki przestrzenne. Główne zadania geografii
turystycznej to [Tkocz 2008]:





badanie środowiska naturalnego pod kątem atrakcyjności i przydatności dla turystyki,
wyznaczanie i klasyfikacja regionów, miejscowości, tras i szlaków turystycznych,
charakterystyka i klasyfikacja walorów turystycznych i ich rozmieszczenia,
badanie wpływu turystyki na gospodarkę i środowisko,
badanie ruchu turystycznego w regionach i miejscowościach.
Przestrzeń turystyczna – stanowi część przestrzeni geograficznej, w której nastąpił
rozwój zjawisk turystycznych (występują walory i zagospodarowanie turystyczne oraz ruch
turystyczny).
Typy przestrzeni turystycznej:
 przestrzeń eksploracji turystycznej – część przestrzeni geograficznej odkrywana dla celów
turystycznych; nie posiada trwałych urządzeń zagospodarowania turystycznego, ruch
turystyczny ma niewielką skalę i ogranicza się do poszukiwaczy, badaczy, obserwatorów
przyrody, turyści-eksplorerzy użytkują przestrzeń w koegzystencji ze środowiskiem, stąd
ruch nie jest uciążliwy ekologicznie; przykładem jest odkrywanie dla celów turystycznych
Himalajów, Antarktydy, czy też Bagien Biebrzańskich,
 przestrzeń penetracji turystycznej – obejmuje obszary atrakcyjne turystycznie, na których
odbywa się wypoczynek lub krajoznawstwo; ruch turystyczny odbywa się na znaczną skalę, a
głównym jego motywem są cele poznawcze i krótkotrwały wypoczynek; formą penetracji
turystycznej są wycieczki krajoznawcze, wędkarstwo, polowania, jednodniowe wyjazdy
wypoczynkowe, grzybobranie itp., przestrzeń ta jest zagospodarowana w niewielkim
stopniu, lecz umożliwia turyście krótkotrwały pobyt; przykładem przestrzeni penetracji
turystycznej są duże kompleksy leśne (np. Puszcza Kampinoska), doliny rzek, otoczenie jezior
itp.,
 przestrzeń asymilacji turystycznej – obejmuje obszary, na których aktywność turystyczna
przybiera postać kontaktów turysty z ludnością miejscową, pozwalających na poznanie
warunków życia, kultury i czasowe upodobnienie się do nich turysty; asymilacja turystyczna
dotyczy sfery społecznej i kulturowej i wymaga bliskiego kontaktu turysty z miejscową
społecznością; jest związana z dłuższymi pobytami wypoczynkowymi w środowisku
odwiedzanym i w niewielkim tylko stopniu pociąga za sobą konieczność dodatkowych
inwestycji turystycznych,
 przestrzeń kolonizacji turystycznej – jest to przestrzeń, na której dokonuje się trwałe
zajmowanie i zagospodarowanie turystyczne terenów; kolonizacja polega na trwałym
zajmowaniu i zagospodarowywaniu przez obiekty turystyczne nowych terenów oraz zmianie
sposobu ich użytkowania, głównie poprzez intensywną zabudowę obszarów podmiejskich i
miejscowości letniskowych (budowa tzw. „drugich domów”),
 przestrzeń urbanizacji turystycznej – powstaje z części przestrzeni kolonizacji turystycznej
i jest wynikiem przenoszenia się mieszkańców miast na uprzednio skolonizowane obszary
wiejskie; jest najbardziej przekształconą i zagospodarowaną formą przestrzeni turystycznej
(przeistacza się z przestrzeni wiejskiej w miejską).
Przestrzeń turystyczna posiada hierarchiczną strukturę, w której wyróżnia się mniejsze
jednostki różnego rzędu.
Region turystyczny – stosunkowo duży i jednorodny geograficznie obszar, posiadający
wysokie walory turystyczne i odpowiednie zagospodarowanie oraz koncentrujący ruch
turystyczny. Regiony turystyczne najczęściej nawiązują do jednostek administracyjnych
(województw), regionów (krain) historycznych (np. Mazowsze, Śląsk, Polesie, Warmia) lub
krain fizjograficznych (np. Sudety, Karpaty, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie).
Rejon turystyczny – zespół powiązanych ze sobą miejscowości turystycznych
posiadających określone walory turystyczne (np. wypoczynkowe, krajobrazowe, lecznicze).
Obszar turystyczny – jednostka przestrzenna o jednorodnym typie walorów (np.
wypoczynkowych lub specjalistycznych), mająca dobre potencjalne warunki rozwoju
turystyki; może obejmować obszar jednej, kilku lub kilkunastu gmin.
Miejscowość turystyczna – jednostka osadnicza, która ze względu walory,
zagospodarowanie turystyczne oraz dostępność transportową stanowi punkt docelowy lub
etap podróży turystycznej. Można wyróżnić różne typy miejscowości turystycznych, np.
wypoczynkowe, kurorty, uzdrowiska, centra aktywnego wypoczynku, centra rozrywki,
Szlak turystyczny – droga naturalna lub trasa specjalnie wytyczona, zwykle
oznakowana, prowadząca przez atrakcyjne obszary, miejscowości i obiekty turystyczne
i łącząca je w atrakcyjny ciąg krajoznawczo-turystyczny. Każdy szlak jest przystosowany do
potrzeb określonej formy turystyki, np. szlak rowerowy, pieszy, narciarski, kajakowy. Szlak
jest też jednym z rodzajów złożonego produktu turystycznego.
Obszar recepcji turystycznej – oznacza miejsce, do którego kieruje się ruch
turystyczny. Miejsce to jest wyposażone we wszystkie urządzenia i usługi niezbędne do
zaspokojenia potrzeb turystów. Jego zasięg może dotyczyć różnych poziomów
geograficznych: kraju, regionu, miasta, miejscowości, dzielnicy lub nawet pojedyńczego
obiektu. Na określenie docelowego miejsca podróży turysty (miejsce odwiedzin) stosuje się
także pojęcie destynacji turystycznej.
Pojemność turystyczna – maksymalna liczba osób mogących równocześnie korzystać
z poszczególnych urządzeń bazy turystycznej, która nie powoduje obniżenia jakości usług
turystycznych lub dezorganizacji życia społecznego [Steblik-Wlaźlak, Rzepka 2010]. Dotyczy
pojemności bazy noclegowej (liczba miejsc noclegowych), gastronomicznej (liczba miejsc
konsumpcyjnych, wydawanych posiłków) i towarzyszącej (liczba miejsc lub powierzchnia).
Chłonność turystyczna – oznacza zdolność środowiska przyrodniczego do przyjęcia
takiego obciążenia przez turystów, które zapewni optymalne warunki wypoczynku i nie
spowoduje zachwiania równowagi biocenotycznej w środowisku. Chłonność świadczy
o możliwości użytkowania turystycznego określonego obszaru. Jest ona uzależniona od
odporności poszczególnych ekosystemów na użytkowanie turystyczne, przy czym zależność
ta jest wprost proporcjonalna – im wyższa odporność, tym wyższa chłonność.
Atrakcyjność turystyczna – zespół czynników wpływających na rozwój turystyki
w każdym obszarze turystycznym, miejscowości czy szlaku. Są to te cechy środowiska
geograficznego (przyrodnicze i kulturowe), które mogą stanowić podstawę rozwoju zjawisk
turystycznych, a jednocześnie wywoływać zainteresowanie turystów. Atrakcyjność
turystyczna jest suma walorów turystycznych, dostępności komunikacyjnej oraz
zagospodarowania turystycznego.
Walory turystyczne – to zespół specyficznych cech i elementów środowiska
przyrodniczego i kulturowego (antropogenicznego), które są przedmiotem zainteresowań
turystów, a tym samym stanowią podstawę rozwoju zjawisk turystycznych. Walor turystyczny
udostępniony i przystosowany w odpowiedni sposób do potrzeb turystów stanowi atrakcję
turystyczną.
Według kryterium pochodzenia (genezy), walory turystyczne można podzielić na:
 naturalne – są stworze przez przyrodę, obejmują: klimat, ukształtowanie powierzchni,
faunę i florę, walory estetyczne i przyrodnicze krajobrazu,
 antropogeniczne – są stworzone przez człowieka, obejmują: wytwory kultury materialnej i
dziedzictwo kultury duchowej.
Według kryterium funkcjonalnego walory turystyczne dzielą się na:
1) krajoznawcze – są to obiekty materialne lub dobra kultury niematerialnej, stanowiące
przedmiot zainteresowań poznawczych turystów; wśród tych walorów można wyróżnić:
 przyrodnicze (obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej),
 antropogeniczne (kulturowe) – stworzone przez człowieka obiekty kultury materialnej i
niematerialnej, powstałe w procesie historycznego rozwoju, jak i współczesne osiągnięcia
społeczeństwa;
Źródło: opracowanie własne
2) wypoczynkowe – obejmują atrakcje środowiska przyrodniczego i kulturowego wraz z
niezbędną infrastrukturą, które umożliwiają odpoczynek i regenerację sił fizycznych i
psychicznych turystów; warunki do wypoczynku tworzą takie cechy i elementy środowiska
przyrodniczego, jak: czyste powietrze, cisza, występowanie walorów estetycznych
krajobrazu, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku (np. wędrówek, kolarstwa,
sportów wodnych), korzystne warunki bioklimatyczne i balneologiczne,
3) specjalistyczne – cechy i elementy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają
uprawianie różnych rodzajów turystyki kwalifikowanej (specjalistycznej), np.: walory
kajakarskie, żeglarskie, wędkarskie, myśliwskie, jeździeckie, taternickie, speleologiczne itp.
Infrastruktura turystyczna (zagospodarowanie turystyczne) – jest to zespół obiektów
i urządzeń, stanowiących wyposażenie określonego obszaru, szlaku lub miejscowości, które
umożliwiają zaspokajanie potrzeb ruchu turystycznego. Celem zagospodarowania jest
zapewnianie turystom dojazdu do celu podróży oraz niezbędnych warunków w miejscu
realizacji podróży, np. swobodne poruszanie się, wyżywienie, noclegi, korzystanie z urządzeń
sanitarnych.
Dostępność komunikacyjna – oznacza możliwość dojazdu środkami komunikacji do
celu podjętej podróży, czyli istniejącą sieć połączeń komunikacyjnych między miejscem
stałego zamieszkania turysty a celem jego wyjazdu. W ramach dostępności komunikacyjnej
ujmuje się również system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych,
które umożliwiają turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu
turystycznego.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Podziel uczestników na 4-5 osobowe zespoły. Następnie rozdaj arkusze papieru i markery z
prośbą o wpisanie pośrodku kartki głównych haseł: geografia, turystyka i geografia
turystyczna. Następnie poproś, aby każdy zespół wypisał jak najwięcej skojarzeń
związanych z tymi hasłami. Na zakończenie uporządkuj skojarzenia, omów i podsumuj
pracę grupy.
Elementy kartografii turystycznej
Kartografia jest nauką o mapach geograficznych, o metodach ich sporządzania
i użytkowania [Saliszew 2002]. Jej istotą jest przedstawianie rozmieszczenia przestrzennego
zjawisk przyrodniczych i społecznych za pomocą map.
Mapa geograficzna jest obrazem przedstawiającym na płaszczyźnie powierzchnię
Ziemi lub jej części w określonym zmniejszeniu oraz przy użyciu umownych znaków
graficznych. Mapa odtwarza wybrane aspekty rzeczywistości geograficznej w sposób
zgeneralizowany tj. w uproszczonej i przystępnej formie, z pominięciem elementów
uznanych za mniej ważne.
Mapy są powszechnie stosowanym źródłem wiedzy o przestrzeni geograficznej (pełnią
funkcję informacyjną i edukacyjną).
Elementy składowe mapy tworzą:
1)
obraz kartograficzny – główna część mapy, która tworzy treść mapy tj. przedstawia
informacje o pokazanych na mapie obiektach i zjawiskach – ich rozmieszczeniu,
właściwościach, powiązaniach, rozwoju przestrzennym;
2)
konstrukcja (osnowa) matematyczna – określa geometryczne właściwości obrazu
kartograficznego; jej elementami są: odwzorowanie kartograficzne, siatka kartograficzna,
punkty geodezyjne oraz skala mapy4;
3)
elementy pomocnicze, które ułatwiają korzystanie z mapy; są to: legenda (tablica znaków
kartograficznych tj. specjalnych symboli graficznych przedstawiających na mapie obiekty,
zjawiska i ich cechy), nazewnictwo geograficzne, dane tekstowe i liczbowe, wykresy,
diagramy, itp.
Klasyfikacja map
Podział map dokonywany jest ze względu na ich szczegółowość (skalę), treść (tematykę)
i przeznaczenie. Na podstawie skali wyróżniamy mapy [Pasławski 2006]:
 wielkoskalowe – są opracowywane w wielkich skalach, tj. większych niż 1:200 000 (np. 1:1
000, 1:10 000, 1:50 000); są to mapy szczegółowe (zawierają szczegółowy obraz terenu);
służą do prezentacji niewielkich obszarów (np. mapy rejonów turystycznych, plany miast),
 średnioskalowe – są opracowywane w skalach od 1:200 000 do 1:1 000 000; pokazują treść
mapy w sposób zgeneralizowany (tj. z pominięciem szczegółów); służą do przedstawiania
większych terenów (np. całego kraju); są to najczęściej mapy przeglądowe
(ogólnogeograficzne) lub samochodowe,
 małoskalowe – są opracowywane w skalach mniejszych od 1:1 000 000; mapy w małej skali
obejmują kontynenty i duże regiony (części świata).
W klasyfikacji map wg treści (tematyki) wyróżniamy mapy:
 ogólnogeograficzne – przedstawiają wszechstronną charakterystykę obszarów (wszystkie
elementy środowiska geograficznego), ich treść pokazuje w równych proporcjach zjawiska i
obiekty w danym terenie (np. rzeźbę terenu, sieć wodną, sieć osadniczą, sieć komunikacyjną,
granice administracyjne),
 tematyczne (zagadnieniowe) – służą do prezentacji wybranego zagadnienia (jeden lub kilka
elementów środowiska geograficznego); jest to bardzo szeroka grupa map, do której zaliczają
się m.in. mapy klimatyczne, geologiczne, glebowe, demograficzne, gospodarcze,
komunikacyjne, turystyczne.
Mapa turystyczna – to rodzaj mapy tematycznej przeznaczonej do użytkowania przez
turystów. Zawiera informacje o miejscach i obiektach, które warto zwiedzić (np. zabytki,
osobliwości przyrody), o szlakach turystycznych (pieszych, rowerowych, kajakowych,
samochodowych, historycznych, przyrodniczych) oraz ogólnie dostępnych środkach
komunikacji (przystankach autobusowych, stacjach kolejowych), obiektach bazy noclegowej
(hotelach, schroniskach, kempingach, kwaterach agroturystycznych, itp.).
4
Skala mapy określa stopień zmniejszenia odległości na mapie w stosunku do odległości w terenie. Jest
przedstawiana w postaci ułamka, który informuje nas, ile razy wymiary na mapie zostały zmniejszone w stosunku
do rzeczywistości. Skala mapy jest tym mniejsza, im większy jest mianownik ułamka (zgodnie z zasadami
matematyki wartość ułamka, którego mianownik jest większy, jest mniejsza), np. zapis 1:100 000 oznacza, że
odległość na mapie zmniejszono 100 000 razy w porównaniu do odległości rzeczywistych, czyli 1 cm na mapie
odpowiada 100 000 cm w terenie.
Podstawowym zadaniem map turystycznych jest umożliwienie dobrej orientacji
w terenie w trakcie wycieczek, wędrówek, rajdów rowerowych, spływów kajakowych.
Rys. 14. Przykład mapy turystycznej
Źródło: http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=324.
Klasyfikacja map turystycznych:

szczegółowe mapy turystyczne – cechują się największym stopniem dokładności; służą
bezpośredniej orientacji w terenie (możliwości określenia miejsca turysty w terenie),
zwłaszcza dla turystyki pieszej; oprócz elementów geograficznych zawierają także oznaczenia
obiektów i urządzeń turystycznych; są to mapy wielkoskalowe, sporządzane w skalach od
1:25 000 do 1:100 000; obejmują nieduże powierzchniowo obszary o pewnych cechach
krajobrazowych (np. park narodowy, masyw górski),

przeglądowe mapy turystyczne – przedstawiają przestrzeń turystyczną w sposób
uogólniony; wykonane są w znacznie mniejszych skalach niż mapy szczegółowe, tj. od 1:100
000 do 1:300 000; mapy te dotyczą większych jednostek przestrzennych (np. regionów),
przedstawiają ogólny obraz terenu z podaniem najważniejszych obiektów, umożliwiając tylko
ogólną orientację w przestrzeni; nie nadają się do korzystania bezpośrednio w terenie,

małoskalowe mapy turystyczne – przedstawiają przestrzeń turystyczną w sposób silnie
zgeneralizowany; są wykonywane w skalach poniżej 1:300 000; przedstawiają rozległe
obszary: od regionów turystycznych, przez kraje i regiony kontynentalne (np. Skandynawia)
po całe kontynenty,

specjalistyczne mapy turystyczne – są to mapy przeznaczone dla osób uprawiających
różne formy turystyki aktywnej (specjalistycznej); zalicza się do nich m.in. mapy dla
taterników i grotołazów, narciarzy, turystów pieszych, rowerowych, kajakarzy, żeglarzy,
wędkarzy, myśliwych,

tematyczne mapy turystyczne – przedstawiają wybrany aspekt przestrzeni turystycznej
(rozmieszczenie określonego typu obiektów turystycznych, np. zamków, miejsc walk i
męczeństwa, rezerwatów przyrody, kempingów); zazwyczaj są opatrzone mniej lub bardziej
szczegółowym komentarzem tekstowym,

mapy samochodowe – są to mapy przeznaczone dla turystów zmotoryzowanych,
obejmujące duże terytoria (państwo, grupę państw lub cały kontynent); treść takich map
przedstawia przede wszystkim drogi kołowe i miejscowości oraz odległości pomiędzy
poszczególnymi punktami; niekiedy ich treść wzbogacona jest o dodatkowe informacje (np.
hotele, rezerwaty, obiekty UNESCO); mogą mieć formę map jednoarkuszowych lub atlasów
samochodowych,

plany miast – są to szczegółowe obrazy miast przedstawione w dużej skali; za pomocą
znaków umownych i opisów pokazują wszystkie najważniejsze obiekty w mieście; zakres
treści planów miast zawiera ogólne informacje o układzie architektonicznym miasta, sieć ulic
z nazwami i numeracją, charakterystyczne obiekty, informacje o komunikacji (trasy
komunikacji zbiorowej, parkingi, stacje benzynowe), obiekty turystyczne, placówki handlowe,
banki, tereny i obiekty sportowo-rekreacyjne; plany miast można podzielić na następujące
rodzaje: ogólne plany orientacyjne miasta (dzielnicy, centrum, uproszczone schematy miasta),
turystyczne, funkcjonalne, biznesowe, komunikacyjne, specjalne (okazyjne) wydawane dla
poszczególnych obiektów lub całego miasta z okazji odbywających imprez krajowych lub
międzynarodowych; plany dużych miast można przedstawiać w formie atlasu,
Rys 15. Przykład planu miasta
Źródło: www.wiking.edu.pl/article.php?id=324.

atlasy turystyczne – stanowią oddzielną grupę map turystycznych, ze względu na
książkową formę wydania; zalicza się do nich: atlasy miast, atlasy samochodowe, atlasy
narciarskie (przedstawiające sezonowy obraz gór i bogate informacje dla narciarzy),
rowerowe (składające się z map szlaków rowerowych oraz bogatej, ilustrowanej części
informacyjnej), krajoznawcze i turystyczne poszczególnych regionów lub dużych obiektów
turystycznych.
Dodatkowym rodzajem prezentacji informacji turystycznych są przewodniki
turystyczne, które w formie opisowej dokonują uporządkowanego przedstawienia walorów
przyrodniczych i antropogenicznych, szczegółowo omawiając poszczególne obiekty
turystyczne. Często zawierają także informacje dotyczące zagospodarowania turystycznego
obszaru, czyli bazy komunikacyjnej, noclegowej, żywieniowej i towarzyszącej.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Poproś uczestników, aby opracowali system znaków (sygnatur) opisujących różne obiekty
turystyczne. Następnie poproś, aby nanieśli je na mapę konturową wybranej gminy lub
miasta, ilustrując rozmieszczenie różnych rodzajów obiektów występujących w przestrzeni.
Sygnatury stosuje się do prezentacji położenia obiektów niemożliwych do
przedstawienia w skali mapy albo zajmujących na mapie powierzchnię mniejszą niż znak
kartograficzny. Przy pomocy sygnatur możemy pokazać rozmieszczenie obiektów
z rozróżnieniem ich rodzaju i wielkości, np. hotele, kwatery agroturystyczne, kąpieliska,
muzea itp. Sygnatury mogą mieć różną formę graficzną: geometryczną, obrazkową, literową,
liniową. Sygnatury obrazkowe przypominają wyglądem prezentowane obiekty (np. samolot
symbolizuje lokalizację lotniska itp.). Sygnatury liniowe stosuje się do przedstawiania zjawisk
mających przebieg liniowy, jak rzeki, drogi itp. Różnią się od siebie grubością, kolorem,
deseniem itp.
Zagospodarowanie turystyczne
Zagospodarowanie turystyczne (infrastruktura turystyczna) obejmuje zespół
obiektów i urządzeń, stanowiących wyposażenie danego terenu (gminy, szlaku,
miejscowości) i umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego poprzez
przystosowanie środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego do potrzeb turystyki.
Stan ilościowy i jakościowy infrastruktury decyduje o możliwościach dotarcia do regionów
i miejscowości turystycznych, określa warunki pobytu turystów, możliwości realizacji
potrzeb turystycznych i wykorzystania walorów turystycznych, a tym samym określa ich
atrakcyjność turystyczną.
Infrastrukturę turystyczną tworzą 4 podstawowe elementy:
1)
2)
3)
4)
baza noclegowa,
baza żywieniowa,
baza towarzysząca,
baza komunikacyjna.
Baza noclegowa – obejmuje obiekty i urządzenia umożliwiające turyście nocleg poza
jego miejscem stałego zamieszkania. Tworzą ją obiekty turystyczne służące krótkim
pobytom, jak np. hotele, motele, zajazdy, domy wycieczkowe, schroniska turystyczne
i młodzieżowe, kempingi, pola biwakowe, pokoje gościnne oraz ośrodki wczasowo-wypoczynkowe, w których spędza się zwykle cały okres urlopu lub turnusu wczasowego.
Klasyfikacja obiektów hotelarskich w Polsce:
 Hotel – obiekt dysponujący min. 10 pokojami, w większości 1 i 2-osobowymi, świadczący
szeroki zakres usług na rzecz turystów. Ze względu na wyróżnia się hotele miejskie
(zlokalizowane w centrum miasta), rezydenckie, położone w miejscu występowania walorów
turystycznych, tranzytowe (przy dworcach, szosach, lotniskach) i kongresowe (w
aglomeracjach miejskich i mniejszych ośrodkach).
 Motel – obiekt hotelarski trwałego budownictwa, położony przy trasie komunikacji drogowej
i przystosowany do recepcji osób podróżujących pojazdami samochodowymi tj.
zapewniający parking i usługi samochodowe; posiadający co najmniej 10 pokojów
noclegowych. motele dysponują mniejszym personelem, nie posiadają urządzeń typowych dla
hoteli tj. baseny, lokale rozrywkowe, restauracje.
 Pensjonat – obiekt hotelarski trwałego budownictwa, w którym udzielane są noclegi łącznie
z całodziennym wyżywieniem, dysponujący min. 7 pokojami.
 Schronisko – obiekt hotelarski trwałego budownictwa zlokalizowany poza obszarem
zabudowanym, na terenach związanych z turystyką górską, ogolnodostępny oraz mieszczący
co najmniej 10 miejsc noclegowych.
 Schronisko młodzieżowe – obiekt przeznaczony trwale lub przystosowany doraźnie do
potrzeb noclegowych wędrownej turystyki młodzieży szkolnej i studenckiej.
 Dom wycieczkowy – obiekt hotelarski trwałego budownictwa położony na terenie
zabudowanym lub w pobliżu zabudowy, ogólnodostępny, w którym usługi noclegowe są
zapewnione w pokojach wieloosobowych, przy czym ogólna liczba miejsc noclegowych
wynosi co najmniej 10.
 Kemping – strzeżone obozowisko turystyczne, mające stałą obsługę recepcyjną
i zapewniające parkowanie samochodów.
 Pole biwakowe – obozowisko turystyczne najniższej kategorii, niestrzeżone i nieposiadające
recepcji.
Każdemu obiektowi hotelarskiemu przyznaje się także kategorię, uzależnioną od jego
standardu. I tak:
 dla hoteli, moteli i pensjonatów – ustanowiono 5 kategorii oznaczonych gwiazdkami (*, **,
***, ****, *****),
 dla kempingów – ustanowiono 4 kategorie oznaczone gwiazdkami (*, **, ***, ****),
 dla domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych – ustanowiono trzy kategorie
oznaczone cyframi rzymskimi (I, II, III).
Zaszeregowanie obiektu hotelarskiego do określonego rodzaju i nadanie mu kategorii
jest dobrowolne i odbywa się na wniosek zainteresowanego przedsiębiorcy świadczącego
usługi hotelarskie. Dokonywane jest ono przez marszałka województwa właściwego ze
względu na miejsce położenia obiektu, w formie decyzji administracyjnej, po uprzednim
wypełnieniu przez przedsiębiorcę warunków określonych przepisami.
Zaszeregowanie obiektu hotelarskiego wiąże się poddaniem go okresowej kontroli
właściwego marszałka województwa. Zakres czynności kontrolnych dotyczy przestrzegania
wymagań określonych w art. 35 ustawy o usługach turystycznych i w razie ich
niedopełnienia następuje zmiana rodzaju lub kategorii obiektu, a nawet wstrzymanie
świadczenia usług hotelarskich.
Baza żywieniowa służy zaspokojeniu potrzeb żywieniowych turystów oraz ludności
zamieszkałej w danej miejscowości, gminie lub regionie. Na bazę żywieniową składają się
obiekty gastronomiczne umożliwiające konsumpcję, urządzenia zaopatrujące turystów
w artykuły żywnościowe oraz zaplecze produkcyjne, magazynowe i transportowe.
Obiekty gastronomiczne obejmują zakłady:
 gastronomii otwartej (ogólnodostępnej) służącej potrzebom całej ludności,
 gastronomii zamkniętej, której obiekty występują łącznie ze szkołami, internatami,
zakładami pracy,
 gastronomiczne przy hotelach i innych obiektach noclegowych, które mogą mieć charakter
otwarty lub zamknięty.
Baza żywieniowa w miejscowościach i na obszarach turystycznych jest lokowana
w miejscach o największym natężeniu ruchu turystycznego, a w miastach – w dzielnicach
centralnych.
Baza towarzysząca – obejmuje urządzenia oraz instytucje, które umożliwiają
turystom korzystanie z walorów podstawowych i zaspokojenie potrzeb w zakresie
wypoczynku, kultury, rozrywki, sportu, zdrowia itp. Można je sklasyfikować w czterech
podstawowych grupach, jako:
 obiekty umożliwiające korzystanie z walorów turystycznych: obiekty i urządzenia
rozrywkowo-rekreacyjne, pływalnie, kąpieliska, kolejki linowe, wyciągi i trasy narciarskie,
szlaki turystyczne itp.,
 placówki świadczące usługi w zakresie organizacji i obsługi ruchu turystycznego: biura
podróży, biura obsługi ruchu turystycznego, punkty informacji turystycznej, wypożyczalnie
sprzętu turystycznego itp.,
 obiekty rozrywkowe, np. teatry, kina itp.,
 placówki usługowe i handlowe, np. sklepy sportowe, sklepy pamiątkarskie itp.
Baza komunikacyjna – obejmuje urządzenia i instytucje zaspokajające potrzeby
turystów w zakresie transportu i łączności. Zapewnia turystom dojazd z miejsca
zamieszkania do odwiedzanych miejsc, umożliwia swobodne poruszanie się w obrębie
obszarów turystycznych oraz korzystanie z walorów turystycznych. Obejmuje transport
samochodowy, kolejowy, lotniczy, morski, śródlądowy oraz miejski.
Ćwiczenie aktywizujące:
1. Aby zaangażować grupę w przedstawiane zagadnienia, zastosuj jedną z metod
aktywizujących „LINIA CZASU”. Jest to metoda wizualnego przedstawienia problemu.
Ukazuje ona następstwa czasowe.
Poproś grupę o zaznaczenie w ujęciu chronologicznym tych wydarzeń, które miały wpływ
lub będą miały wpływ na przygotowanie bazy towarzyszącej na wsi. Ćwiczenie uatrakcyjni
szkolenie, rozbudzi wewnętrzną motywację do działania.
Materiały dydaktyczne: markery, papier typu flipchart, ołówki, małe kolorowe karteczki
Czas: w zależności od potrzeb prowadzącego szkolenie.
Walory turystyczne Polski
Do najważniejszych walorów turystycznych naszego kraju należą:
 walory środowiska przyrodniczego z dużą różnorodnością krajobrazową, bogatą szatą
roślinną i światem zwierzęcym,
 nagromadzenie walorów kulturowych (dużo zabytkowych budowli i dzieł sztuki, w tym
zwłaszcza obiekty Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz pomniki historii),
 zachowany w wielu regionach autentyczny folklor, budzący zainteresowanie przyjezdnych,
 bogata oferta różnego typu imprez kulturalnych, zarówno w ośrodkach miejskich, jak i na
wsi,
 postrzeganie Polski jako kraju „Solidarności” i ojczyzny Papieża,
 polska kuchnia, dziedzictwo kulinarne,
 naturalna, słowiańska gościnność Polaków.
Walory krajoznawcze
Cenne walory krajoznawcze (tj. ciekawe obiekty przyrody oraz zabytki) tworzą
zwłaszcza unikatowe w skali europejskiej walory przyrodnicze i krajobrazowe – bogata flora
i fauna, długi, piaszczysty, miejscami klifowy brzeg morski, rozległe pojezierza, rozległe
naturalne ekosystemy leśne, źródła lecznicze, mikroklimat, urozmaicona rzeźba terenu, góry
– od niskich Gór Świętokrzyskich po alpejskie w swym charakterze Tatry; 23 parki
narodowe, 7 rezerwatów biosfery.
Do najcenniejszych walorów przyrodniczych należą duże i zwarte kompleksy leśne
o charakterze puszczańskim, wśród których szczególnie wyróżnia się Puszcza Białowieska
(z największym w Europie Środkowej fragmentem naturalnych lasów nizinnych). Unikalne
walory ekologiczne posiada również największy i najbardziej naturalny w Europie kompleks
torfowisk w dolinie Biebrzy (Bagna Biebrzańskie).
Drugą grupę stanowią walory krajoznawcze dóbr kultury (obiekty stanowiące spuściznę
z przeszłości), w tym zwłaszcza zabytki (tj. obiekty stanowiące świadectwo epoki lub
zdarzenia, mające wartość historyczną, naukową, kulturalną i podlegające ochronie prawnej).
Największą wartość krajoznawczą posiadają obiekty wpisane na Listę Światowego
Dziedzictwa UNESCO5:
 Kraków: Stare Miasto w obrębie Plant, Wzgórze Wawelskie, Kazimierz (1978) –
najważniejszy w Polsce ośrodek zabytkowy z zachowaną autentyczną substancją i klimatem
średniowiecznego miasta.
 Kopalnia Soli w Wieliczce (1978) – jedyny tego rodzaju zabytek techniki w świecie,
wykorzystywany na cele turystyczne i sanatoryjne. Podziemne, 300-km korytarze kryją
zarówno tajemnicę wydobywanej od XIII w. soli, jak i niezwykłe dzieła sztuki m.in. wykutą w
soli kaplicę.
 Obóz koncentracyjny w Auschwitz-Birkenau (1989) – obiekt-przestroga: złowróżbny
pomnik ludzkiego okrucieństwa, symbol holokaustu, miejsce martyrologii 1,5 mln ofiar
nazizmu.
 Puszcza Białowieska (cz. polska 1979, cz. białoruska 1992) – największy, zwarty kompleks
leśny w Polsce (ok. 11 tys. km2).
5
UNESCO ONZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury została powołana 16.11.1945 r. w Londynie. UNESCO jest
najbardziej prestiżową i wpływową instytucją zajmującą się sprawami kultury. Dostarcza fachowej pomocy i
ekspertów, organizuje akcje oraz programy w celu ratowania i popularyzowania dóbr kultury i natury. W 1972 r.
ustanowiono Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO, na która są wpisywane najwybitniejsze dzieła człowieka
i natury = atrakcje światowej klasy. Obiekty wpisywane corocznie na tę listę cieszą się ogromnym
zainteresowaniem turystów z całego świata, a sam wpis jest olbrzymią promocją obiektów i krajów. Obecnie na
liście znajdują się 754 obiekty uszeregowane w 2 kategoriach: dziedzictwo kultury i dziedzictwo natury.
 Historyczne Centrum Warszawy: Stare Miasto z Zamkiem Królewskim (1980) – mimo iż
miasto nie spełniało podstawowego kryterium – autentyczności – zostało wpisane na Listę
jako świadectwo woli odrodzenia się narodu przywracającego symbole swej tożsamości.
 Stare Miasto w Zamościu, nazywane perłą renesansu oraz Padwą północy (1992) – miasto
obronne zbudowane jako „miasto idealne” w duchu renesansu, ufundowane przez hetmana J.
Zamoyskiego pod koniec XVI w.
 Toruń – Stare Miasto, Nowe Miasto, ruiny zamku krzyżackiego (1997) – zachowany
prawie bez zmian XIII-wieczny układ urbanistyczny jest jednym z najcenniejszych zespołów
zabytkowych w Polsce; zabytki Torunia znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku
Ceglanego.
 Zamek krzyżacki w Malborku (1997) – największa gotycka twierdza średniowiecznej
Europy; reprezentacyjna rezydencja wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.
 Kalwaria Zebrzydowska (1999) – zespół kulturowo-krajobrazowy klasztoru i parku
pielgrzymkowego oo. Bernardynów (obejmuje m.in. zespół Kaplic Dróg Męki Pańskiej)
 Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze (2001) – XVII-w. drewniane barokowe kościoły
ewangelickie na Dolnym Śląsku – były owocem pokoju kończącego wojnę 30-toletnią między
państwami protestanckimi a katolicką monarchią Habsburgów [na mocy tego porozumienia
cesarz pozwolił protestantom wybudować kościoły na jego ziemiach, zastrzegając jednak, że
nie mogą być stworzone za pomocą cegieł i kamieni].
 Kościoły drewniane w południowej Małopolsce (2003) – 6 kościółków
w miejscowościach: Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa oraz Blizne i Haczów; są
najokazalsze, o najwyższych walorach zabytkowych z licznej grupy kościołów małopolskich,
charakteryzują się autentyzmem, bogactwem wystroju i wyposażenia;
 Park Mużakowski (2004) – rozległy (700 ha) park w stylu angielskim, położony w dolinie
Nysy Łużyckiej (po obu stronach granicy polsko-niemieckiej między Łęknicą i Bad Muskau);
uznany jest za arcydzieło europejskiej sztuki ogrodowej.
Obiektami oczekującymi na wpisanie na listę UNESCO są:
 Opactwo Cystersów w Krzeszowie (w Sudetach Środkowych) – barokowy kompleks
budowli dawnego Opactwa Cystersów ("Perła Śląskiego Baroku") – jeden z najcenniejszych
zabytków sakralnych Europy.
 Kanał Augustowski – bezcenne, unikatowe w skali europejskiej dzieło budownictwa
wodnego z I połowy XIX w. (1824-39); stanowi świadectwo wysokiego kunsztu technicznego
i realizatorskich umiejętności polskich inżynierów wojskowych i cywilnych.
Wysokie wartości kulturowe, społeczne i narodowe posiadają także tzw. pomniki
historii RP:











Rezerwat archeologiczny w Biskupinie,
Kopalnia soli w Bochni,
Zespół klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze,
Zespół katedralny we Fromborku,
Miasto Gdańsk w zasięgu obwarowań XVII w. ,
Pole bitwy na Westerplatte,
Katedra pw. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha w Gnieźnie,
Krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góra św. Anny,
Park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej,
Kazimierz Dolny,
Historyczny zespół miasta Krakowa,














Kopalnie krzemienia z okresu neolitu w Krzemionkach,
Zespół Opactwa Cystersów w Krzeszowie,
Pobernardyński zespół klasztorny w Legnickim Polu,
Park Mużakowski w Łęknicy,
Zespół Zamku krzyżackiego w Malborku,
Wyspa Ostrów Lednicki,
Teren bitwy racławickiej,
Twierdza Srebrnogórska,
Kopalnia rud srebronośnych w Tarnowskich Górach,
Stare i Nowe Miasto w Toruniu,
Historyczny zespół miasta Warszawa z Traktem Królewskim i Wilanowem,
Kopalnia soli w Wieliczce,
Zespół historycznego centrum Wrocławia,
Zespół miasta Zamość w granicach obwarowań XIX w.
Zabytki architektury i budownictwa – w Polsce jest ponad 55 tys. takich obiektów.
Duże skupiska tych zabytków występują w największych miastach: Warszawa, Kraków,
Gdańsk, Wrocław, Poznań, Łódź, Szczecin, Częstochowa, Toruń, Sandomierz, Zamość.
Najważniejsze zabytki architektury i budownictwa w Polsce:
 Arkadia k/Łowicza – romantyczny park w stylu angielskim z budowlami z XVIII w., zajmuje
obszar 14 ha; jedyny zabytek architektury ogrodowej w Polsce, który zachował pierwotną
koncepcję przestrzenną; jest unikatowym zabytkiem klasy "0",
 Baranów Sandomierski – renesansowy zamek z XVI/XVII w.; ze względu na podobieństwa
nazywany jest „Małym Wawelem”; jest jedną z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych
rezydencji w Polsce,
 Chełmno – gotycko-renesansowy rynek, ratusz z wieżą i renesansową attyką i szczytami,
kościół farny z XIV w., opactwo cysterskie, kościół franciszkanów, kościół dominikanów,
kościół św. Ducha, mury miejskie,
 Chęciny – zamek królewski na Górze Zamkowej (ruina), zespół kościelno-klasztorny
Franciszkanów, gotycki kościół parafialny, średniowieczna sieć ulic,
 Częstochowa – zespół kościelno-klasztorny oo. Paulinów na Jasnej Górze, Kościół św.
Barbary (źródło z cudowną wodą), neogotycka Katedra Świętej Rodziny,
 Frombork – Kościół katedralny z XIV w., obwarowania Wzgórza Katedralnego z wieżami i
bramami, pałac biskupi z XIV w., (muzeum M. Kopernika),
 Gniew – zabytkowy zespól urbanistyczny, zamek krzyżacki, kościół parafialny, kamienice
podcieniowe, mury obronne,
 Gniezno – katedra na Wzgórzu Lecha, romański kościół św. Jerzego, gotycki kościół św. Jana,
gotycki kościół farny Świętej Trójcy z XV w.,
 Henryków – zespół klasztorny Cystersów; bardzo bogaty barokowy i rokokowy wystrój
wnętrz z przełomu XVII i XVIII w. z cennymi dziełami sztuki; w XIII w. spisano tzw. księgę
henrykowską, zawierającą pierwsze zdanie zapisane w j. polskim,
 Karpacz – drewniany kościół Wang przeniesiony z Norwegii, pochodzi z przełomu XII i XIII
w.; należy do kościoła ewangelicko-augsburskiego,
 Kazimierz Dolny – zabytkowy układ urbanistyczny, renesansowe kamienice pod św.
Krzysztofem i św. Mikołajem, kamienica Celejowska, ruiny zamku, baszta z XIV w., gotyckorenesansowy kościół farny (XVI/XVII w.), kościół św. Anny, klasztor reformatów,
renesansowe kamienice Przybyłów,
 Kórnik k. Poznania – neogotycki zamek z XIV w.; jest jedną z najwspanialszych rezydencji
magnackich w Polsce,
 Krasiczyn – zamek Krasińskich z XVI/XVII w.; jeden z najpiękniejszych skarbów architektury
renesansowo-manierystycznej w Polsce i w Europie,
 Krzeszów – opactwo cystersów, jeden z największych zabytków Sudetów i Śląska, arcydzieło
baroku śląskiego,
 Książ – zamek Hochbergów z XIII w., jeden z największych zamków w Polsce: posiada ponad
400 pomieszczeń, a łączna kubatura wynosi 150 tys. m3,
 Łańcut – zamek Lubomirskich i Potockich; jedna z najpiękniejszych rezydencji
arystokratycznych; zespół pałacowy otacza malowniczy park w stylu angielskim,
 Nieborów – zespół pałacowo-parkowy Radziejowskich, a następnie Ogińskich i Radziwiłłów;
 Nowy Wiśnicz k. Bochni – Zamek Kmitów z XIV w., przebudowany w XVII w., uważany za perłę
baroku w Polsce, jedna z najpotężniejszych twierdz magnackich,
 Ostrów Lednicki – wczesnośredniowieczny gród na wyspie, siedziba księcia Mieszka I; ruiny
kościoła i palatium (tj. średniowiecznego zamku),
 Pieskowa Skała – renesansowy zamek królewski z XVI w; obok zamku wznosi się
najsłynniejsza polska skała – Maczuga Herkulesa,
 Płock – zespół zamkowo-katedralny na Wzgórzu Tumskim; dawne opactwo Benedyktynów,
 Puławy – zespół pałacowo-parkowy Czartoryskich, budowle parkowe (m.in. Świątynia
Sybilli, Domek Gotycki, Grecki, pałac Marynki),
 Sandomierz – zabytkowy średniowieczny układ urbanistyczno-architektoniczny; wiele
cennych zabytków: m.in. kościół św. Jakuba z 1226 r., gotycka Bazylika Katedralna z XIV w.,
renesansowy ratusz z XIV-XVI w., zamek z XIV w., dom J. Długosza z XV w., Brama Opatowska
z XIV-XVI w., fragmenty średniowiecznych murów obronnych,
 Strzelno – romańskie kościoły św. Trójcy i św. Prokopa,
 Ujazd k/Sandomierza – ruiny zamku Krzyżtopór z bastionowym systemem fortyfikacji.
Walory wypoczynkowe
Najważniejsze i najatrakcyjniejsze obszary turystyki wypoczynkowej występują głównie
na północy i południu kraju.
W strefie nadmorskiej interesujący jest krajobraz wydmowy (szczególnie wydmy
ruchome w okolicach Łeby), odcinki wybrzeża klifowego, jeziora przybrzeżne, wzgórza
morenowe, duże zespoły leśne.
Przydatność do kąpieli posiada ponad 600 akwenów o łącznej powierzchni ok. 3,3 tys.
km2 oraz cieki wodne o łącznej długości 1,7 tys. km. Większość wód przydatnych do kąpieli
wiąże się z północną Polską, z pasem nadmorskim i pojeziernym. Pas nadmorski tworzą
wody przybrzeżne Bałtyku i kilka większych jezior przybrzeżnych, zalewy Szczeciński i
Wiślany. Pas pojezierny tworzą pojezierza: Pomorskie, Mazurskie i Wielkopolskie; w pasie
tym można wyróżnić kilka większych zespołów jeziornych: Poj. Kaszubskie, Poj. Iławskie,
Poj. Olsztyńskie, Poj. Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior, Poj. Suwalskie, Poj. Gnieźnieńskie.
Z północną Polską wiąże się też większość szlaków wodnych; do ważniejszych należą m.in.
Drawa, Gwda, Brda, Wda (Czarna Woda), Drwęca, Radunia, Jeziora Iławskie, Kanał Elbląski,
Pasłęka, Wielkie Jeziora Mazurskie, Czarna Hańcza, Kanał Augustowski. Możliwości
wypoczynku związanego z wodą w środkowej i południowej Polsce wiążą się z
niezanieczyszczonymi odcinkami większych rzek (m.in. Bugu, Warty, Pilicy, Wisły, Sanu), ze
sztucznymi zbiornikami wodnymi (m.in. jeziora: Zegrzyńskie, Sulejowskie, Otmuchowskie,
Nyskie, Turawskie, Żywieckie, Rożnowskie, Solińskie) oraz z niewielkim zespołem jezior Poj.
Lęczyńsko-Włodawskiego.
Walory turystyczne środowiska przyrodniczego, uzupełnione interesującymi zabytkami
oraz folklorem, przyczyniły się do powstania wielu znanych ośrodków turystycznowypoczynkowych (Zakopane, Krynica, Wisła, Ustroń, Szczyrk, Szczawnica, Żegiestów oraz
Karpacz, Szklarska Poręba, Cieplice Śląskie-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój, KudowaZdrój, Lądek-Zdrój).
Walory specjalistyczne
Do walorów specjalistycznych zalicza się określone cechy środowiska przyrodniczego,
w oparciu o które możliwe jest uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej
(aktywnej), a w przypadku obecności wód mineralnych i korzystnych warunków
klimatycznych – istnienie warunków do rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego.
Do walorów specjalistycznych w Polsce należą:
 narciarskie – tereny przydatne do narciarstwa zjazdowego występują w Sudetach i Karpatach;
najlepsze tereny narciarskie występują w Górach Izerskich, Karkonoszach, Górach Sowich,
Grupie Śnieżnika oraz w Karpatach: w Beskidzie Śląskim i Żywieckim, Tatrach, Gorcach,
Beskidzie Sądeckim,
 kajakarskie i żeglarskie – walory takie posiada 160 rzek, większość jezior (na pojezierzach,
głównie Poj. Pomorskie i Mazurskie, gdzie występuje 80% jezior w kraju), sztuczne zbiorniki
wodne o powierzchni ponad 20 km2 (Włocławski, Zegrzyński i kanały: Wielkich Jezior
Mazurskich, Augustowski, Elbląski); w Polsce jest 188 wyznaczonych szlaków wodnych, w
tym 30 żeglarskich,
 wędkarskie – występują na wodach nizinnych i górskich; w Polsce występuje 7 głównych
rejonów turystyki wędkarskiej: Słowiński, Drawski, Charzykowsko-Wdzydzki, IławskoBrodnicki, Wielkich Jezior Mazurskich, Wigierski, Żmigrodzko-Milicki,
 myśliwskie – 80% powierzchni Polski zajmują obwody łowieckie; do najbogatszych w
zwierzynę łowną terenów Polski należą: obszary północno-wschodnie (woj. podlaskiego i
warmińsko-mazurskiego) oraz zalesione tereny Pojezierzy Pomorskiego i Wielkopolskiego
oraz Bieszczady,
 jeździeckie – w Polsce jest ponad 30 ośrodków hodowli koni i 25 stadnin ogierów – przy
każdym ośrodku hodowli koni lub stadninie są możliwości jeździeckie. Najbardziej znane
stadniny koni to: Janów Podlaski, Gładyszów, Kurozwęki, Łąck, Książ, Kwidzyn,
 taternickie – najlepsze walory występują w polskiej części Tatr Wysokich, natomiast dobre
walory ma 8 rejonów w Sudetach i w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej,
 speleologiczne (taternictwo jaskiniowe) – najbardziej atrakcyjnym terenem jest
wysokogórski kras Tatr Zachodnich, gdzie występuje ponad 400 jaskiń; najwięcej jaskiń jest
na wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (1000, w tym m.in. Jaskinia Wierzchowska Górna)
oraz w Sudetach, np. J. Niedźwiedzia, w G. Świętokrzyskich (Jaskinia Raj, Pasmo Chęcińskie).
Walory turystyczne związane z występowaniem wód mineralnych i torfów leczniczych
posiadają głównie obszary górskie (zwłaszcza Beskid Sądecki); zgrupowanie źródeł
występuje w Karkonoszach i Górach Izerskich oraz Kotlinie Kłodzkiej. Do najważniejszych
uzdrowisk należą: Busko Zdrój, Ciechocinek, Cieplice Śląskie Zdrój, Czerniawa Zdrój k.
Świeradowa Zdroju, Duszniki Zdrój, Goczałkowice Zdrój, Horyniec, Iwonicz Zdrój, Kudowa
Zdrój, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Konstancin-Jeziorna, Krościenko, Krynica, Kudowa
Zdrój, Lądek Zdrój, Muszyna, Nałęczów, Piwniczna, Polanica Zdrój, Polańczyk, Połczyn Zdrój,
Rabka, Szczawnica, Świeradów Zdrój, Świnoujście, Wieniec Zdrój.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Poproś uczestników, aby na mapie konturowej Polski zaznaczyli rozmieszczenie
walorów specjalistycznych.
2.
Poproś uczestników, aby na mapie konturowej Polski zaznaczyli rozmieszczenie
ważniejszych zabytków architektury i budownictwa.
3.
Poproś uczestników, aby na mapie konturowej Polski zaznaczyli obiekty wpisane na
Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
4.
Poproś uczestników, aby (w zespołach 3-4 osobowych) opracowali program dwudniowej
wycieczki krajoznawczej dla turystów zagranicznych w wybranym regionie kraju
(województwie), uwzględniając najważniejsze atrakcje i walory krajoznawcze (bez
wypoczynkowych i specjalistycznych). Należy zaplanować logiczną kolejność odwiedzanych
miejscowości i obiektów oraz podać ich krótki opis.
Założenia: środek transportu: autokar, czas zwiedzania: 6-7 godz. dziennie]
Przed zajęciami przygotuj:
 informacje o głównych walorach turystycznych dla wybranych regionów,
 informacje o bazie noclegowej,
 markery, papier typu flipchart, nożyczki, klej.
Czas na wykonanie zadania: 30 minut.
Regiony turystyczne Polski, Europy i świata
Region jest terminem szeroko stosowanym w życiu codziennym, jak też w gospodarce,
zarządzaniu, polityce, administracji oraz badaniach naukowych. Pojęcie „region” jest
interpretowane na dwa główne sposoby [Mazurski 2000]:
 w ujęciu geograficznym – jako umownie wydzielony, względnie jednorodny obszar (część
kraju),
 w ujęciu prawnym – jako jednostka podziału administracyjnego najwyższego szczebla
(województwo).
Wyróżnia się trzy podstawowe typy regionów: geograficzne, ekonomiczne i administracyjne.
Wśród regionów ekonomicznych można wyodrębnić regiony: przemysłowe, rolnicze, leśne,
miejskie, a także turystyczne.
Regionami turystycznymi nazywa się „większe obszary o jednakowym typie
środowiska geograficznego” [Lijewski, Mikułowski, Wyrzykowski 2008]. Pojęcie regionu
turystycznego jest także rozumiane jako „część przestrzeni geograficznej, na której
koncentruje się ruch turystyczny” [Liszewski 2003, Mazurski 2009], a także jako obszar
charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami
recepcyjnymi, do którego kieruje się ruch turystyczny.
Pojęcie regionu turystycznego powszechnie wykorzystywane jest w edukacji kadr
turystycznych, w promocji obszarów oraz w analizach ekonomicznych. Regiony służą do
opisu walorów i atrakcji turystycznych, oceny potencjału turystycznego danego obszaru,
a ponadto są przedmiotem analiz różnorodnych zjawisk turystycznych.
Regiony turystyczne Polski
W literaturze fachowej spotykamy wiele koncepcji podziału Polski na regiony
turystyczne, co wynika z różnorodności kryteriów ich wydzielania, klasyfikowania i oceny. Do
ich wyodrębniania najczęściej stosowane są kryteria geograficzne (cechy krajobrazu) oraz
ekonomiczne (stan zagospodarowania i wielkość ruchu turystycznego) [Liszewski 2009].
Pierwszy podział zaproponował S. Leszczycki w latach 30. XX w., który według
krytperiów krajobrazowych i uzdrowiskowych wydzielił 13 regionów: zachodniokarpacki,
wschodniokarpacki, podolski, Roztocze, północno-wschodni, wileński, nadmorski, Szwajcaria
Kaszubska, wielkopolski, warszawsko-łódzki, kielecki i lubelski.
W latach 60. XX w. M. Mileska, na podstatwie oceny (bonitacji) walorów turystycznych
oraz oceny bazy i ruchu turystycznego, wyróżniła 21 regionów wypoczynkowo-turystycznych w obrębie pięciu makroregionów [Mileska 1963]:
1) nadmorski (regiony: szczeciński, kołobrzeski, gdański);
2) pojezierny (regiony: suwalsko-augustowski, wielkich jezior mazurskich, miławskoostródzki, kościerzyńsko-kartuski, łagowski);
3) wyżynny (regiony: krakowsko-częstochowski, świętokrzyski; kazimierzowskonałęczowski);
4) karpacki (regiony: żywiecki, tatrzańsko-podhalański, gorczański, bieszczadzki);
5) sudecki (regiony: jeleniogórski, wałbrzyski, kłodzki).
-
Odmienną koncepcję regionalizacji turystycznej Polski przedstawił Z. Kruczek [2010],
który podzielił obszar kraju na sześć makroregionów: Pomorze, Wielkopolska, Śląsk,
Małopolska, Mazowsze i Podlasie, Warmia i Mazury. Makroregiony te bazują na obecnie
obowiązującym podziale kraju na 16 województw. Tak wydzielone regiony umożliwiają
prowadzenie analiz potencjału turystycznego (baza turystyczna, ruch turystyczny) oraz
analizę porównawczą regionów. Regiony, utożsamiane z województwami, nabierają
szczególnego znaczenia jako jednostki administracyjne pierwszego stopnia, które są
podmiotem samodzielnej polityki rozwoju, w tym polityki turystycznej.
Tab. 13. Regiony turystyczne uwzględniające granice województw
Lp.
Makroregion
Region turystyczny
I.
II.
POMORZE
WIELKOPOLSKA
pomorski, zachodniopomorski, kujawsko-pomorski
wielkopolski, lubuski
III.
ŚLASK
dolnośląski, opolski, śląski
IV.
WARMIA I MAZURY
warmińsko-mazurski
V.
VI.
MAZOWSZE I PODLASIE
MAŁOPOLSKA
mazowiecki, łódzki, podlaski
lubelski, małopolski, podkarpacki, świętokrzyski
Źródło: Kruczek Z., Polska. Geografia atrakcji turystycznych. Wyd. Proksenia, Kraków 2010, s. 75.
Rys. 16. Regiony turystyczne uwzględniające granice województw
Źródło: Kruczek Z., Polska. Geografia atrakcji turystycznych, Wyd. Proksenia, Kraków 2010, s. 75.
Jedna z najnowszych koncepcji regionalizacji turystycznej Polski wyróżnia siedem
regionów: Wybrzeże, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie i Pojezierze
Wielkopolskie, Wyżynę Małopolską, Sudety i Karpaty oraz grupę pozostałych rejonów
turystycznych [Lijewski, Mikułowski, Wyrzykowski 2008]. W obrębie tych regionów
uwzględniono 44 mniejsze rejony turystyczne, przy delimitacji których uwzględniono
głównie zagospodarowanie turystyczne i rozkład ruchu turystycznego, a w mniejszym
stopniu warunki środowiskowe.
Tab. 14. Podział Polski na regiony turystyczne
Regiony
Rejony
Wybrzeże
Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Słowińskie, Pobrzeże Gdańskie
Pojezierze Pomorskie
Pojezierze Mazurskie
Pojezierze Drawskie, Pojezierze Kaszubskie, Bory Tucholskie
Pojezierze Brodnickie, Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Iławskie,
Pojezierze Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior, Pojezierze Ełckie,
Pojezierze Suwalskie
Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie, Pojezierze
Leszczyńskie, Pojezierze Gnieźnieńskie, Pojezierze WłocławskoGostynińskie, rejon metropolitarny Poznania
Pojezierze Wielkopolskie
Wyżyn Małopolska
Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Świętokrzyskie, Zagłębie
Staropolskie
Sudety
Kotlina Jeleniogórska, Karkonosze, Góry Izerskie, Góry Kamienne
i Wałbrzyskie, Góry Sowie, Ziemia Kłodzka, Góry Opawskie.
Karpaty
Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Mały i Makowski, Podhale, Orawa, Spisz,
Pieniny, Tatry, Gorce i Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki, Beskid Niski,
Bieszczady, Pogórze Karpackie.
Warszawa i okolice, Łódź i okolice, Wrocław i okolice, aglomeracja
pozostałe rejony
turystyczne
górnośląska, Lublin i okolice, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie,
Roztocze.
Źródło: Lijewski T., Mikułowski B, Wyrzykowski J., Geografia turystyczna Polski, PWE, Warszawa 2008.
Poniżej pokrótce scharakteryzowano poszczególne regiony turystyczne.
WYBRZEŻE
Jest to najintensywniej wykorzystywany teren do celów wypoczynkowych. Polskie
Wybrzeże Bałtyku jest idealnym miejscem do wypoczynku dzięki: szerokim plażom, wałom
wydmowym, ciągnących się na ich zapleczu lasom, atrakcyjnym mierzejom, odcinającym od
morzą spokojne zatoki, zalewy, jeziora przybrzeżne.
Pobrzeże Szczecińskie – leży w zachodniej części polskiego wybrzeża Bałtyku
i zamyka się w granicach woj. Zachodniopomorskiego. Ku południowi pobrzeże to rozszerza
się, obejmując także rejon ujścia odry oraz Równinę Pyrzycko-Stargardzką, wraz z jeziorem
Miedwie. Głównym walorem Pobrzeża Szczecińskiego jest samo morze i ciągnące się nad
nim plaże, a także znajdujące się w głębi lądu akweny: Zalew Szczeciński, jeziora Dąbie i
Miedwie. Inny walor stanowią obszary leśne np. lasy Wolińskiego Parku Narodowego.
Najbardziej znane miejscowości to: Szczecin, Świnoujście, Międzyzdroje. Najstarsze
tradycje wypoczynkowe mają Niechorze, Mrzeżyno, Dziwnów.
Pobrzeże Koszalińskie – zajmuje najdłuższy odcinek polskiego wybrzeża Bałtyku, od
Kołobrzegu aż po okolice Przylądka Rozewie. Jest to część wybrzeża o najlepszych
warunkach do wypoczynku, pozbawiona dużych miast, portów, uciążliwego przemysłu i ujść
wielkich rzek. Rozciągają się tu najszersze plaże. Główną atrakcją przyrodniczą i
krajoznawczą Pobrzeża Koszalińskiego jest Słowiński Park Narodowy.
Najbardziej znane miejscowości: Kołobrzeg, Koszalin, Mielno, Darłowo, Łeba.
Pobrzeże Gdańskie – Pobrzeże Gdańskie obejmuje wschodnią część Wybrzeża,
rozciągająca się wokół Zatoki Gdańskiej, a ponadto Żuławy Wiślane, Wysoczyznę Elbląską
i obrzeżającą ja równinę Warmińską. Z racji centralnego położenia, dobrej dostępności
komunikacyjnej, tradycji międzywojennych oraz walorów krajoznawczych miast czyni to
Pomorze Gdańskie jednym z czterech najbardziej atrakcyjnych regionów turystycznych
Polski. Zagospodarowanie turystyczne i wypoczynek koncentrują się w trzech rejonach
Pobrzeża Gdańskiego:
 na Mierzei helskiej i leżącym w jej przedłużeniu odcinku wybrzeża Władysławowo-Karwia,
 w granicach Trójmiasta,
 na Mierzei Wiślanej i jej przedłużeniu na zachód po ujście Wisły.
Nadmorskie kurorty i ośrodki wśród lasów i nad wodami oferują nie tylko wypoczynek, lecz
także możliwość korzystania z usług leczniczych, gwarantując regenerację sił i zdrowia.
Hotele i pensjonaty o wysokim standardzie dysponują doskonale wyposażonymi salami
konferencyjnymi, spełniającym potrzeby turystyki kongresowej, szkoleniowej i integracyjnej.
Najbardziej znane miejscowości: Sopot, Gdańsk, Gdynia, Sopot, Elbląg, Frombork,
Stegna.
POJEZIERZE POMORSKIE
Największym powierzchniowo z regionów pojeziernych jest Pojezierze Pomorskie.
Zalicza się do najsłabiej zaludnionych regionów w kraju. Zwarte obszary leśne nie sprzyjają
rozwojowi osadnictwa. W całej strefie pojezierzy, głównymi walorami dla turystów są jeziora
i lasy, mniej jest walorów antropogenicznych. Największe kompleksy leśne to: Bory
Tucholskie i Piławskie, Puszcze Drawska i Gorzowska, parki narodowe: Drawieński i Borów
Tucholskich.
Najbardziej znane miejscowości: Bydgoszcz, Świecie, Gorzów Wielkopolski, Pelplin.
Pojezierze Drawskie – leży centralnie w obrębie Pojezierza Pomorskiego, zajmując
południowo-wschodnią część woj. zachodniopomorskiego. Turyści przybywają tu ze względu
na duże skupienie jezior: Drawsko, Wielimie, Lubie. Walorami pojezierza są czyste rzeki,
łączące jeziora i stanowiące szlaki kajakowe (Drawa, Piława).
Najbardziej znane miejscowości: Czaplinek, Połczyn-Zdrój, Szczecinek, Złocieniec,
Drawsko Pomorskie.
Pojezierze Kaszubskie – jest najliczniej odwiedzanym rejonem Pojezierza
Pomorskiego. Ośrodki wczasowe to przede wszystkim: Kościerzyna, Stężyca, Sulączyno,
Karsin. Występują dość licznie kwatery prywatne, pola biwakowe i domy letniskowe. Stolica
regiony są Kartuzy oraz Kościerzyna.
Bory Tucholskie – region Borów Tucholskich obejmuje wiele jezior, ale dominujące
w krajobrazie są lasy. Należą one do największych kompleksów leśnych w Polsce, a ich
rozległy teren jest turystycznie wykorzystywany w każdym stopniu. Ruch turystyczny
skupiony jest wokół: Jeziora Charzykowskiego, Jeziora Koronowskiego oraz Rejonu Tleni.
Szlakiem kajakowym licznie uczęszczanym jest Brda oraz Wda. Największe znaczenie
ma rejon Jeziora Charzykowskiego k. Chojnic.
POJEZIERZE MAZURSKIE
W północno-wschodniej Polsce leży obszar wyróżniający się licznymi jeziorami, lasami
i niezwykle urozmaiconą rzeźbą terenu. Jest to rozległy pas Pojezierzy Wschodniobałtyckich,
wśród których największe jest Pojezierze Mazurskie, obejmujące jego zachodnią część. Jest
najważniejszym regionem pojeziernym Polski. Głównym walorem pojezierza Mazurskiego
jest Jezioro Śniardwy i Jezioro Mamry, oraz lasy i wzgórza. Walory antropogeniczne: zamki,
muzea, skansen w Olsztynku, pole bitwy pod Grunwaldem.
Najbardziej znane miejscowości: Olsztyn, Kętrzyn, Giżycko, Orneta, Reszel, Golub-Dobrzyń.
Pojezierze Brodnickie – położone jest w północno-wschodniej części województwa
kujawsko-pomorskiego. O jego atrakcyjności decydują malownicze, czyste jeziora, bujne,
wielogatunkowe lasy, urozmaicona rzeźba terenu, bogate walory dóbr kultury oraz
zagospodarowanie turystyczne. Bardzo atrakcyjnym elementem krajobrazu są jeziora, w tym:
Wielkie Partęczyny, Skarlińskie, Bachotek, Sosno. Najgłębszymi jeziorami są: Zbiczno
(41,6 m), Wądzyńskie (34,6 m) i Łąkorz (30,3 m). W większości jeziora otoczone są lasami.
Jeziora i łączące je cieki tworzą atrakcyjne szlaki kajakowe.
Najbardziej znane miejscowości: Brodnica, Toruń, Golub-Dobrzyń.
Pojezierze Iławskie – należy do najciekawszych regionów kraju. Bogactwo tutejszej
fauny i flory, ciekawa rzeźba terenu i bezmiar wód stanowią o dużej atrakcyjności tego
miejsca. Urozmaicony krajobraz, czyste środowisko, obecność licznych, cennych gatunków
roślin i zwierząt, duża liczba jezior, lasów, liczne rezerwaty i pomniki przyrody, wydarzenia
kulturalne, bogata przeszłość, cenne zabytki architektury oraz miejsca ważnych wydarzeń
historycznych to atuty, które zdecydowały o zaliczeniu regionu do jednego z najpiękniejszych
i najbardziej interesujących w tej części Europy. System kanałów umożliwia żeglugę
pasażerską, główną atrakcją jest Kanał Elbląski.
Najbardziej znane miejscowości: Iława, Ostróda. Morąg, Elbląg i Miłomłyn.
Pojezierze Olsztyńskie – zajmuje środkowo-zachodnia część województwa warmińsko-mazurskiego. Rozciągają się tu największe lasy, rezerwaty przyrodnicze, tereny łowieckie.
Na terenie znajdują się liczne pola biwakowe, ośrodki wczasowe, hotele, pensjonaty,
gospodarstwa agroturystyczne.
Najbardziej znane miejscowości: Olsztyn, Orneta, Lidzbark warmiński.
Pojezierze Mrągowskie – to niewielkie pojezierze leży w centralnej części woj.
warmińsko-mazurskiego. Największe jezioro Mokre koło wsi Zgon. Przez to jezioro
przepływa Krutynia, uważana za najładniejszy szlak kajakowy Mazur. Na północy leżą koło
siebie ważne ośrodki turystyki krajoznawczej: Kętrzyn, Reszel, Święta Lipka oraz Wilczy
Szaniec koło wsi Gierłoż. W centrum pojezierza leży Mrągowo, licznie odwiedzane ze
względu na festiwale muzyki country. Inne znane miejscowości: Kętrzyn, Reszel, Święta
Lipka, Mrągowo.
Kraina Wielkich Jezior – to najbardziej znane i najliczniej odwiedzane miejsce.
Największe jeziora Śniardwy i Mamry. Inne: Niegocin, Roś, Tałty, Ryńskie, Nidzkie. Jeziora są
połączone kanałami, co umożliwia żeglugę i wędrówki kajakowe. Innym walorem Krainy jest
duże zalesienie w części południowej, gdzie rozciąga się Puszcza Piska. Część Puszczy
wchodzi w skład Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Główne centra ruchu turystycznego: Giżycko, Wilkasy, Mikołajki, Ruciane-Nida,
Węgorzewo.
Pojezierze Ełckie – jest to bardzo atrakcyjny rejon wypoczynkowy. Ruch turystyczny
skupia się wokół miast: Ełku, Gołdapi, Olecka, Rajgrodu. Znaczna część pojezierza podlega
ochronie. Bogactwo fauny i flory sprawia, że tereny te są rajem dla wędkarzy, grzybiarzy,
przyrodników oraz wszystkich innych preferujących aktywny wypoczynek i bliskość natury.
Swoje usługi polecają liczne hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa
agroturystyczne, campingi, pola namiotowe. Każdy odnajdzie preferowaną formę
wypoczynku. Atrakcją turystyczną jest również czynna trasa zabytkowej kolejki
wąskotorowej, przebiegająca przez takie miejscowości jak: Mrozy, Regielnica, Kałęczyny,
Laski Małe i Sypitki.
Pojezierze Suwalskie – zajmuje skrajna północno-wschodnią część Polski w granicach
woj. podlaskiego. Rejon dzieli się na dwie mniejsze jednostki o różnym krajobrazie:
prawdziwe Pojezierze Suwalskie i Równinę Augustowską. Ruch turystyczny koncentruje się
w rejonie Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz Wigierskiego Parku krajobrazowego.
Ciekawe turystycznie są Sejny z cennym zespołem zabytków.
Najbardziej znane miejscowości: Augustów, Sejny, Suwałki.
POJEZIERZE WIELKOPOLSKIE
To trzeci wielki region pojezierny. Głównym miastem jest Poznań. Pojezierze wyróżnia
się walorami kulturowymi. Tutaj znajdowała się kolebka państwa polskiego i zachowały się
zabytki mówiące o najdawniejszych dziejach naszego narodu. Zagospodarowanie turystyczne
jest nierównomierne. Obiekty wypoczynkowe skupiają się w rejonach dysponujących
atrakcyjnymi jeziorami. Główne miasta: Poznań, Gorzów Wielkopolski, Bydgoszcz, Toruń,
Włocławek, Konin, Leszno.
Pojezierze Lubuskie – to najbardziej zachodnia część pojezierza Wielkopolskiego.
Posiada szereg walorów turystycznych. Bogata flora i fauna, wody jezior, łagodny klimat,
liczne zabytki oraz dobrze zagospodarowane ośrodki wypoczynkowe, campingi i pola
namiotowe pozwalają na realizację różnych form turystyki. Doskonałe warunki do
wypoczynku znajdą tu zarówno amatorzy turystyki pobytowej zainteresowani zbieraniem
owoców lasu, uprawianiem sportów wodnych, plażowaniem czy wędkarstwem, jak również
zwolennicy turystyki wędrownej, na których czekają ciekawe zabytki, liczne szlaki pieszej
wędrówki oraz Lubuski Szlak Wodny.
Najbardziej znane miejscowości: Lubniewice, Łagów, Międzyrzecz.
Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie – to mały rejon w województwie
wielkopolskim, odznaczający się znacznym skupieniem jezior. Urozmaicona rzeźba terenu,
wzgórza morenowe i głębokie doliny strumieni, lasy z różnymi gatunkami drzew, liczne
pomniki przyrody, cenne zabytki architektury – wszystko to składa się na atrakcyjność
omawianego regionu. Cieszy się popularnością jako teren wypoczynku świątecznego
i urlopowego.
Najbardziej znane miejscowości: Mierzyno, Sieraków.
Pojezierze Leszczyńskie – najbardziej wysunięty na południe rejon turystyczny.
Pojezierze Leszczyńskie to malowniczy region Wielkopolski, położony pomiędzy doliną Odry
na zachodzie, a doliną Warty i Gostyniem na wschodzie. Ziemia Leszczyńska jest bardzo
atrakcyjna pod względem historycznym. Z ubiegłych wieków zachowało się wiele dworów
i pałaców, a także zabytkowych, drewnianych młynów. Głównym miastem Pojezierza jest
Leszno. Na obszarze Pojezierza Leszczyńskiego utworzono dwa parki krajobrazowe: im. Gen.
Dezyderego Chłapowskiego i Przemęcki.
Najbardziej znane miejscowości: Lubiń, Osieczna.
Pojezierze Gnieźnieńskie – to malowniczy region Wielkopolski, położony pomiędzy
doliną Warty, a jeziorami goplańskimi. Gniezno znajduje się w centrum jednego
z największych i najpopularniejszych szlaków turystycznych w Polsce – Szlaku Piastowskiego.
Szlak ten przebiega przez dwa województwa: wielkopolskie oraz kujawsko- -pomorskie, a
na jego trasie znajdują się miejsca istotne dla historii i kultury Polski. Gniezno znajduje się
także na ogólnoeuropejskim Szlaku Romańskim, jak również na Drodze św. Jakuba
prowadzącej do Santiago de Compostela i wpisanej na listę UNESCO.
Pojezierze Włocławsko-Gostynińskie – jest to najbardziej bezleśna część pojezierza
Wielkopolskiego. Leżą tu dwa duże uzdrowiska solankowe: Inowrocław i Ciechocinek. Płock
i Włocławek należą do ważniejszych ośrodków turystyki krajoznawczej. Miejscowości
wypoczynkowe: Soczewka, Koszelówka, Łąck ze stadnina koni.
Najbardziej znane miejscowości: Płock, Włocławek,
WYŻYNA MAŁOPOLSKA
Najważniejszy region turystyczny w pasie wyżyn stanowi Wyżyna Małopolska. Ruch
turystyczny koncentruje się w Górach Świętokrzyskich oraz w paśmie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Głównymi walorami Wyżyny są: urozmaicona rzeźba terenu, formy skalne,
jaskinie, lasy i rezerwaty przyrodnicze oraz liczne zabytki, w tym również z dziedziny historii
techniki.
Jura Krakowsko-Częstochowska – jest również nazywana Jurą Krakowską lub Jurą
Polską, jest to makroregion geograficzny położony w południowej części Polski. Jura tworzy
pas długości ok. 80 km, pomiędzy miastem Krakowem a Częstochową. Rzesze turystów
przyciąga Kraków. Najcenniejsze zabytki: Kościół Mariacki, Sukiennice, Collegium Maius,
kościoły i klasztory, zespół budowli Zamku Królewskiego i Katedry na Wawelu. Częstochowa
jest największym ośrodkiem turystycznym. Klasztor Paulinów na Jasnej Górze ze słynnym
obrazem Matki Bożej jest celem najliczniejszych w Polsce pielgrzymek.
Najbardziej znane miejscowości: Kraków, Częstochowa, Ogrodzieniec.
Góry Świętokrzyskie – Łysogóry, w całości objęte ochroną w postaci
Świętokrzyskiego Parku Narodowego, są najczęściej odwiedzanym rejonem. Historyczne
miejsce w postaci Świętego Krzyża, od którego powstała nazwa gór, Nowa Słupia słynąca z
dymarek świętokrzyskich i najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich – Łysica, to wszystko
sprawia, że od lat licznie przybywają tu turyści z kraju i zagranicy.
Najbardziej znane miejscowości: Kielce, Chęciny, Nowa Słupia.
Zagłębie Staropolskie – to jedyny rejon turystyczny w Polsce, w którym dominującym
walorem krajoznawczym są zabytki techniki, głównie dawne zakłady przemysłowe lub ich
ruiny. Walorami tego rejonu są także rezerwaty przyrodnicze, urozmaicone krajobrazy,
miejsca pamięci narodowej.
Najbardziej znane miejscowości: Wąchock, Ostrowiec Świętokrzyski.
SUDETY
Sudety obok Karpat, są najważniejszym górskim regionem turystycznym Polski.
Atrakcyjność ich polega na zróżnicowanej rzeźbie terenu, wysokim stopniu zalesienia,
walorach antropogenicznych (kościoły, zamki lub ich ruiny) i dobrym zagospodarowaniu
turystycznym. Baza turystyczna obejmuje obiekty całoroczne.
Góry Izerskie – stanowią najdalej na zachód wysuniętą część Sudetów, zarówno po
stronie polskiej jak i czeskiej. Zbudowana jest głównie z granitów, gnejsów i łupków
krystalicznych. W Górach żyje wiele saren, jeleni i dzików – żerujących w lasach mieszanych.
W różnych częściach Gór Izerskich zachowały się piękne, stare bukowe lasy, np. w okolicy
Świeradowa-Zdroju.
Najbardziej znane miejscowości: Szklarska-Poręba, Świeradów-Zdrój.
Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze – to najważniejszy rejon turystyczny w Sudetach.
Kotlina Jeleniogórska jest drugą co do wielkości kotliną w Sudetach i mieści się całkowicie
w ich zachodniej części. Jest to teren najbardziej atrakcyjny turystycznie ze względu na
sąsiedztwo pobliskich Karkonoszy i Gór Izerskich. Ponadto w samej kotlinie znajduje się wiele
ciekawych miejsc, np.: Borowy Jar, Wzgórza Łomnickie. Po samej kotlinie i po okolicznych
górach prowadzą liczne szlaki piesze i rowerowe. W Cieplicach i Kowarach znajdują się
uzdrowiska. Turystów przyciąga także najwyższy w Sudetach masyw Karkonoszy ze
szczytem Śnieżki.
Najbardziej znane miejscowości: Karpacz, Kowary, Jelenia Góra, Zgorzelec.
Góry Kamienne i Wałbrzyskie – są to dwa pasma górskie w środkowej, najniższej,
części Sudetów wzdłuż granicy polsko-czeskiej na południe od Gór Sowich, a na północ od
czeskiej części Gór Stołowych. Ze względu na wulkaniczne pochodzenie skał przybierają one
fantastyczne i ostre kształty, przez co podobne są do Beskidów i niskich Bieszczad. W Sudetach
Środkowych z racji walorów klimatycznych i dzięki sprzyjającej rzeźbie górskiej (długie
zbocza bez urwisk) znajduje się wiele wyciągów narciarskich, tras dla biegaczy narciarskich
(których liczba z roku na rok się zwiększa) oraz turystów rowerowych i kolarzy. Z głównych
atrakcji należy Zamek Książ, położony na ponad czterystometrowym wzgórzu. Warty
odwiedzenia jest także Krzeszów z barokowym kościołem oraz z zabytkowym klasztorem
cystersów.
Najbardziej znane miejscowości: Szczawno-Zdrój, Krzeszów, Wałbrzych, Świebodzice,
Boguszów Gorce.
Góry Sowie – to Pasmo górskie w Sudetach Środkowych rozciągające się na długości
26 km (35 km licząc po linii grzbietowej) pomiędzy Górami Bardzkimi ze wschodu,
a Wałbrzyskimi z zachodu. Głównymi atrakcjami turystycznymi są: kamienna wieża
widokowa na Wielkiej Sowie, wieża widokowa na Kalenicy, skałki na Grabinie, Słonecznej
i Żmiju, forty w Srebrnej Górze, Zamek Grodno w Zagórzu Śląskim, zalew Lubachowski na
rzece Bystrzycy, muzeum górnictwa w Nowej Rudzie, oraz podziemne miasta hitlerowskie,
z których dwa są dostępne dla zwiedzających: w Walimiu oraz w Głuszycy-Osówce.
U stóp Gór Sowich znajdują się miasta: Dzierżoniów, Bielawa, Nowa Ruda oraz znane
miejscowości turystyczne: Rzeczka, Walim, Sokolec, Jugów, Sierpnica, Zagórze Śląskie.
Pomiędzy Górami Sowimi, a Kamiennymi leżą Głuszyca i Jedlina Zdrój.
Kotlina Kłodzka – jest największą kotliną górską w Sudetach. Zaliczana jest do
najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionów Polski. Okoliczne góry oferują szeroką ofertę
turystyczną, sportową i krajoznawczą. Przez Kotlinę przepływa Nysa Kłodzka, która
w okolicach Barda przecina malowniczym przełomem na pół Góry Bardzkie. Na terenie
Kotliny Kłodzkiej znajduje się Zespół Uzdrowisk Kłodzkich, będących wizytówką tej okolicy.
Ponadto tutejsze wody mineralne są słynne w całym kraju.
Najbardziej znane miejscowości: Polanica, Lądek-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Duszniki.
Góry Opawskie – to niewielkie pasmo leżące w Sudetach Wschodnich, głównie na
obszarze Czech. W Polsce zajmujące jedynie obszary na południe od Głuchołazów i Prudnika
w okolicach znanej miejscowości wypoczynkowej – Jarnołtówek. Do najwyższych szczytów
należą Biskupia Kopa (najwyższa w Polsce 890 m n.p.m.) oraz Studnicky Wierch (najwyższy
w Czechach – 992 m n.p.m.). Głównymi atrakcjami są rozległe panoramy, malownicze
przełomy rzek i potoków, dawne kamieniołomy, a także unikatowe pozostałości górnictwa
złota. Są najbliższymi górami dla mieszkańców Opola, Nysy i Kędzierzyna-Koźla.
KARPATY
Są największym i najważniejszym górskim regionem turystycznym Polski, jedynym
obejmującym krajobraz wysokogórski. Cieszą się zainteresowaniem ze względu na
możliwość uprawiania wędrówek górskich, a w sezonie zimowym narciarstwa. Ruch
turystyczny koncentruje się głównie na Podhalu i w Tatrach oraz w Beskidzie Śląskim i
Pieninach, a następnie w Beskidzie Żywieckim, Gorcach, dolinie Popradu i Krynicy. Miejscem
wędrówek są także Bieszczady.
Beskid Śląski – najbardziej na zachód wysunięta grupa beskidzka w Polsce, posiada
gęstą sieć szlaków pieszych i rowerowych, liczne wyciągi i trasy narciarskie, rozbudowaną
bazę noclegową i gastronomiczną.
Najbardziej znane miejscowości: Bielsko-Biała, Ustroń, Wisła, Istebna, Jaworze,
Koniaków.
Beskid Żywiecki, Mały i Makowski – należy do liczniej odwiedzanych, dzięki
aglomeracji górnośląskiej i krakowskiej oraz sąsiedztwu takich ośrodków przemysłowych
jak: Andrychów, Oświęcim, Bielsko-Biała. Walorami przyciągającymi turystów są sztuczne
zbiorniki wodne (jeziora Międzybrodzkie i Żywieckie) oraz najwyższe wzniesienie Beskidów,
sięgające powyżej górnej granicy lasu i dysponujące dobrymi terenami narciarskimi – Babia
Góra, Pilsko, Lipowska.
Najbardziej znane miejscowości: Andrychów, Oświęcim, Bielsko-Biała.
Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny – tworzą wielkie obniżenie między Beskidami
i Tatrami, urozmaicone niewysokimi wzgórzami. Walory krajobrazowe to sąsiedztwo
wysokich gór. Drugi walor to folklor góralski, najpełniej zachowany i wyrażający się
w drewnianym budownictwie, rzeźbie, strojach, obrzędach i wyrobach rękodzielniczych.
Najbardziej znane miejscowości: Białka Tatrzańska, Poronin, Bukowina Tatrzańska.
Tatry – są najwyższą i najliczniej odwiedzaną grupą górską w Polsce. Ze względu na
unikalną rzeźbę i występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt, prawie całe Tatry
weszły w skład Tatrzańskiego Parku Narodowego. Część Tatr zajmują rezerwaty ścisłe,
niedostępne dla turystów.
Najbardziej znane miejscowości: Zakopane, Kościelisko, Małe Ciche, Rabka, Chabówka.
Beskid Sądecki – jest bardzo atrakcyjny pod względem turystycznym, głównie ze
względu na piękne krajobrazy, (przełom rzeczny Popradu), liczne uzdrowiska (wody
mineralne), bogate dziedzictwo kulturowe regionu (np. szlak architektury drewnianej),
folklor. Największymi ośrodkami turystycznymi są powstałe w pobliżu źródeł i ujęć wód
mineralnych miasta i wsie uzdrowiskowe: Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna Zdrój, Rytro,
Żegiestów-Zdrój, a także położona na granicy Pasma Radziejowej i Małych
Pienin Szczawnica. W Krynicy, Muszynie, Wierchomli Małej oraz należącej do Piwnicznej
Suchej Dolinie znajdują się kompleksy wyciągów i stoków narciarskich. Jednym z
najpopularniejszych jest Jaworzyna Krynicka.
Najbardziej znane miejscowości: Szczawnica, Krynica, Muszyna.
Beskid Niski – jest to rzadziej odwiedzana i najniższa część polskich Karpat. Walory
regionu: mało przekształcone przez człowieka środowisko, czyste wody, bujne lasy mieszane
i bukowe, zabytki dawnego budownictwa ludowego, drewniane cerkwie.
Najbardziej znane miejscowości: Szymbark, Binarowa.
Bieszczady – są najbardziej peryferyjną grupą górską w Polsce. Atrakcyjność
Bieszczadów to niewątpliwie ich walory przyrodnicze i krajobrazowe. Jest to kraina
malowniczych pejzaży, czystych górskich potoków, rozległych lasów i połonin, zamieszkana
przez zwierzęta rzadko spotykane w Europie. Unikalne formy przyrody Bieszczadów:
urozmaicony krajobraz, bogactwo rzadkich okazów fauny i flory, czyste wody i powietrze,
zdrowy klimat oraz bogaty dorobek kultury materialnej i duchowej odnoszą atrakcyjność
tego terenu.
Najbardziej znane miejscowości: Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne
Pogórze Karpackie – jest ono turystycznie niej atrakcyjne ze względu na słabe
zalesienie, gęstą zabudowę wiejską i niedostateczne zagospodarowanie turystyczne.
Z południa na północ przedzielone jest dolinami rzek Olzy, Wisły, Skawy, Raby, Dunajca,
Białej, Wisłoki, Wisłoka, Sanu. W jego ramach można wyróżnić: Pogórze Śląskie, Wielickie,
Wiśnickie, Rożnowskie, Ciężkowickie, Strzyżowskie, Dynowskie, Przemyskie. Ruch
turystyczny skupia się zwłaszcza w dolinach rzek i nad sztucznymi zbiornikami wodnymi.
Najbardziej znane miejscowości: Krasiczyn, Nowy Wiśnicz, Wieliczka, Kalwaria
Zebrzydowska.
Regiony turystyczne Europy
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) dokonała podziału świata na 6 regionów
turystycznych. Są to
1. Europa,
2. Ameryka (Północna i Południowa),
3. Afryka,
4. Bliski Wschód,
5. Azja Południowa,
6. Azja Wschodnia i Region Pacyfiku.
Źródło: Turystyka na świecie, Portal Edukacyjny WIKING, hasło:, pobrano ze strony:
http://www.wiking.edu.pl
Europa jest najczęściej odwiedzanym regionem świata. UNWTO dzieli Europę 4 regiony
turystyczne. Są to:
1) Europa Północna (Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Islandia, Irlandia, Wielka Brytania),
2) Europa Zachodnia (Austria, Niemcy, Szwajcaria, Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja,
Lichtenstein),
3) Europa Środkowa i Wschodnia (Czechy, Węgry, Polska, Słowacja, Bułgaria, Rumunia, Litwa,
Łotwa, Estonia, Rosja, Białoruś, Ukraina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania),
4) Europa Południowa Śródziemnomorska (Hiszpania, Portugalia, Włochy, Grecja,
Jugosławią, Chorwacja, Słowienia, Malta, Macedonia, Gibraltar, San Marino, Cypr, Tunezja,
Izrael).
Z kolei Z. Kruczek wyodrębnił 9 makroregionów turystycznych Europy [Kruczek 2008]:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Region skandynawski,
Region bałtycki,
Region Wysp Brytyjskich,
Region zachodnioeuropejski,
Region alpejski,
Region środkowoeuropejski,
7) Region wschodnioeuropejski,
8) Region śródziemnomorski.
Ze względów praktycznych można dokonać też podziału Europy na:
1. Górskie regiony turystyczne – są to Alpy, Karpaty, Apeniny, Góry Fagaras, Góry
Skandynawskie.
2. Nadmorskie regiony turystyczne – Europa Południowa, Wybrzeża Bałtyku, Dalmacja,
Wyspy greckie, Baleary, Wyspy Kanaryjskie, Sardynia, Korsyka, Sycylia.
3. Miasto jako region turystyczny – np.: Barcelona, Belgrad, Amsterdam, Helsinki, Lwów,
Budapeszt, Hamburg, Wenecja, Wiedeń, Praga, Ryga, Tallin, Wilno.
4. Metropolie Europy jako region turystyczny – np. Paryż, Londyn, Berlin, Madryt, Moskwa,
Rzym.
Regiony turystyczne świata








Ameryka Północna i Środkowa – obejmuje Stany Zjednoczone, Kanadę, Meksyk,
Grenlandię, Bermudy, Kraje Międzymorza oraz Antyle. Główne kraje recepcji turystycznej to
Stany Zjednoczone oraz Kanada.
Stany Zjednoczone Ameryki słyną z największej i najbardziej zaawansowanej
technologicznie na świecie gospodarki. Na obszarze Stanów Zjednoczonych można wyróżnić
8 regionów turystycznych:
Nowa Anglia – miasta Boston i Plymouth, walory wypoczynkowy wybrzeży,
Nizina Nadbrzeżna (w tym subregiony: Atlantycki, Florydy, Niziny Zatokowej) – Nowy Jork
(Manhanttan, Statua Wolności, Square Garden), Baltimore, Filadelfia, Waszyngton (Kapitol,
Biały Dom),
Środkowe i Południowe Appalachy,
Wielkie Jeziora,
Stany Środkowe,
Kordyliery (w tym subregiony: Gór Skalistych, Wyżyn i Kotlin Śródgórskich, Gór
Kaskadowych i Sierra Nevada, Wybrzeża Oceanu Spokojnego),
Alaska (wyjątkowy klimat i górzysty krajobraz),
Hawaje – leżą na Oceanie Spokojnym, w skład archipelagu wchodzi 8 wysp (Oahu, Niihau,
Kauai, Maui, Molokai, Kahoolawe, Hawaii, Lanai); nazywane stanem Aloha.
Kanada – składa się z 6 głównych regionów turystycznych:
 Region Atlantycki – obejmuje prowincje: Nową Fundlandię, Nową Szkocję, Nowy Brunszwik
i Wyspę Księcia Edwarda. Najsłynniejszy ośrodek turystyczny regionu to Halifax,
 Region Quebec – stolica Quebec i Montreal,
 Region Ontario – główne ośrodki koncentracji ruchu turystycznego – Toronto i Ottawa,
 Region Prerii – Manitoba, Saskatchewan oraz większą część Alberty,
 Region Północny– słynie z surowego klimatu i mieszkańców (Eskimosi i Indianie); główny
ośrodek – Yellowknife.
Ameryka Południowa – kontynent tworzy 12 państw: Argentyna, Boliwia, Brazylia,
Chile, Ekwador, Gujana, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Surinam, Urugwaj, Wenezuela oraz dwa
terytoria zależne: Gujana Francuska należąca do Francji i brytyjskie Falklandy. Główne
subregiony turystyczne:
 Buenos Aires – stolica Argentyny, największe miasto tego kraju i jedno z największych w
Ameryce Południowej,
 Rio de Janeiro – miasto w południowo-wschodniej części Brazylii nad Atlantykiem, a także
Puszcza Amazońska i wodospady Iguaçu,
 Sao Paulo – największe miasto Brazylii i Ameryki Południowej położone w południowowschodniej części kraju nad rzeką Tietê,
 Santiago de Chile – stolica Chile. Santiago jest największym miastem kraju, mieszka tam
trzecia część ludności państwa, około 5 mln. mieszkańców,
 Machu Picchu (Peru) – najlepiej zachowane miasto Inków, w odległości 112 km od Cuzco.
Położone jest na wysokości 2090-2400 m n.p.m., na przełęczy pomiędzy Wayna Picchu i
Machu Picchu w Andach Peruwiańskich. Poniżej płynie rzeka Urubamba,
 Cartagena de Indias – miasto w północnej Kolumbii, nad Morzem Karaibskim,
 Bogota – stolica Kolumbii, w Kordylierze Wschodniej w północnych Andach, na wysokości
2640 m n.p.m. Główne zabytki Bogoty to zabudowania z okresu kolonialnego i początków
republiki, obecne w najstarszej części miasta, dzielnicy La Candelaria oraz nieco młodszej, La
Catedral,
 Lima – stolica Peru, jest głównym ośrodkiem przemysłowym, handlowym, finansowym,
kulturalnym i naukowym kraju.
Azja jest najbardziej zaludnionym kontynentem świata, z ponad 140 miastami liczącymi
ponad 1 mln mieszkańców. Większość powierzchni kontynentu stanowią góry i wyżyny
z najwyższymi górami świata – Himalajami. UNWTO wyróżnia na kontynencie 4 subregiony
turystyczne:
1) Zachodni (in. Środkowy Wschód) – Bahrajn, Jordania, Kuwejt, Oman, Katar, Arabia
Saudyjska, Syria, Dubaj, Jemen, Turcja, Cypr,
2) Azja Południowa – Afganistan, Bangladesz, Indie, Iran, Malediwy, Nepal, Pakistan, Sri Lanka,
z marginalnym udziałem w rynku turystycznym,
3) Północno-wschodni – Chiny z Hongkongiem, Tajwan, Makau, Korea Południowa – 90%
ruchu turystycznego tego regionu, Korea Północna, Mongolia,
4) Południowo-wschodni – Malezja, Tajlandia, Singapur, Indonezja, Filipiny.
Australia jest najmniejszym kontynentem na Ziemi, o klimacie zwrotnikowym i dużej
odmienności i różnorodności przyrodniczej i kulturowej. Regiony turystyczne Australii
odpowiadają podziałowi administracyjnemu kraju. Główne regiony turystyczne Australii to:
1) Nowa Południowa Walia wraz z Sydney: stolica regionu – Sydney, Canberry, Wielkie Góry
Wododziałowe (Park Narodowy Kościuszki, Góry Błękitne, miejscowość Cooma),
2) Wiktoria z Melbourne: Melbourne, Góry Grampian, pałac Como,
3) Queensland: miasto Brisbane, Wielka Rafa Koralowa, Gold Coast – „Złote Wybrzeże”,
4) Terytorium północne: miasto Darwin, Awers Rock, Uluru – święta góra aborygenów,
5) Południowa Australia: Wyspa Kangura i jezioro Eyre,
6) Tasmania – największa z 8 000 wysp otaczających Australię; z atrakcyjnymi plażami,
7) Nowa Zelandia i wulkan Ruapehu.
Afryka uznawana jest za kolebkę ludzkości. O jej atrakcyjności turystycznej decydują
walory przyrodnicze i wypoczynkowe oraz odmienność kulturowa. Walory wypoczynkowe
to głównie piaszczyste plaże na południu kontynentu (RPA), w krajach śródziemnomorskiej
Afryki, a także w Kenii i krajach wyspiarskich tj. Mauritius, Seszele i Komor. Walory
przyrodnicze koncentrują się w takich krajach jak: Kenia, Tanzania, Uganda, RPA, Botswana
i Zambia. Są to parki narodowe oraz obszary największej pustyni świata – Sahary. Walory
kulturowe wiążą się z odmiennością i folklorem, a część dziedzictwa dotyczy dawnych
cywilizacji: egipskiej, arabskiej i rzymskiej.
Kluczowe regiony turystyczne Afryki to:
1) Subregion Afryki Północnej, obejmujący:
 Maroko – Casablanca, miasto królewskie Fez, Marrakesz i targowiska arabskie, słabo
zagospodarowane góry Atlas,
 Tunezja – stolica Tunis, ruiny Kartaginy, Kairuan – święte miasto islamu, liczne oazy słynące
z drzew daktylowych,
 Egipt – Kair i piramidy w Gizie, Karnak, Luksor, Teby, Aleksandria, Kanał Suski, Wielka Tama
na Nilu.
2) Subregion Afryki Południowej:
 RPA – Kapsztad u podnóża góry Stołowej, Johannesburg, Pretoria, Park Narodowy Kalahari,
Park Narodowy Krugera, kurort Garden Route, ośrodek wypoczynkowy East London,
 Botswana – rzeka Limpopo, pustynia Kalahari, delta Okawango,
 Namibia –park narodowy Etosza, kąpieliska nadmorskie i uzdrowiska.
Literatura dodatkowa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Czubla P., Wendt J., (red.), Przeglądowy atlas świata, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2006.
Kruczek Z., Europa. Geografia turystyczna, Wyd. Proksenia, Kraków 2007.
Kruczek Z., Kraje pozaeuropejskie. Zarys geografii turystycznej, Wyd. Proksenia, Kraków 2006.
Kurek W. (red.), Regiony turystyczne świata. T. 1 Europa, PWN, Warszawa 2013.
Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, PWE, Warszawa 2002.
Pukowska-Mitka M., Regiony turystyczne świata. Wybrane zagadnienia, Wyd. Górnośląska Wyższa
Szkoła Handlowa, Katowice 2004.
7.
Sznajder M., Przezbórska L., Agroturystyka, Wyd. PWE, Warszawa 2006.
8.
Turystyczny Atlas Europy Środkowej, Wyd. Carta Blanca, Gdańsk-Warszawa 2007.
Walory turystyczne środowiska lokalnego
Walory turystyczne jako obiektywne cechy miejscowości czy regionu, tworzą ich
tożsamość, a tym samym budują turystyczną atrakcyjność danej miejscowości i regionu,
wpływającą na wizerunek turystyczny miejscowości. Wizerunek turystyczny miejscowości
jest kategorią poznawczą, opisująca całość subiektywnych skojarzeń, wiedzy, opinii i emocji,
jakie mają o danej miejscowości (regionie) turyści [Sikora 2012].
Atrakcyjność turystyczna miejscowości (regionu) jest funkcją jej obiektywnych walorów
przyrodniczych i kulturowych, zagospodarowania turystycznego i dostępności
komunikacyjnej, która w turystyce pełni istotną rolę.
Mieszkańcy danej gminy, powiatu, województwa powinni mieć świadomość bogactwa
środowiska przyrodniczego i antropogenicznego. Ważne jest także poczucie dbałości o te
elementy.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.






2.




Zainicjuj dyskusję na temat:
co oznaczają atrakcje unikatowe w skali miejscowości,
które z walorów są najbardziej atrakcyjne dla turystów, jaka jest ich popularność,
czy lokalizacja jest dobra, jakie zmiany należałoby wprowadzić,
kto może nas wspierać w tych działaniach,
co należałoby zrobić, aby niwelować pojawiające się konflikty,
jak można wykorzystać walory danej wsi.
Pierwsze wrażenie miejsca pobytu [Trening kompetencji 2012]:
pokazanie, w jaki sposób można tworzyć negatywne wrażenie (świadomie lub nie),
identyfikacja czynników, które wpływają na pierwsze wrażenie,
opis oddziaływania na innych za pomocą czterech zmysłów,
wyjaśnienie, co oznacza odpowiednie do sytuacji zachowanie,
 sprawdzenie, w jaki sposób można wykorzystywać cztery zmysły w celu wywołania
pierwszego dobrego wrażenia,
 refleksja nad tym, co należy zmienić w samym sobie.
Krótkie wprowadzenie (można przygotować prezentację w Power Point, 4-5 slajdów):
Pierwsze wrażenie to opinia, jaką wyrabiamy sobie na temat poznanej osoby lub regionu,
gospodarstwa agroturystycznego.
Opinia ta staje się następnie trwałą podstawą do postrzegania tych elementów we
wszystkich przyszłych kontaktach.
Efekt pierwszego wrażenia to szybko przebiegający proces poznawczy, w trakcie którego
oceniamy nowo poznana osobę (lub miejsce) przez pryzmat cech, które jako pierwsze
dotrą do nas w czasie pierwszych sekund kontaktu.
Oceniamy, czy dana osoba jest do nas podobna i na podstawie tego, co obserwujemy,
przypisujemy jej określone cechy.
Ze względu na to, że proces ten ma zabarwienie emocjonalne, wrażenie które w nas
powstaje, jest względnie trwałe i trudne do zmiany.
W przypadku świadczenia usług z zakresu turystyki wiejskiej jest czynnikiem, który
będzie miał wpływ na nasz powrót do rodziny gospodarza czy miejscowości.
Czas trwania: ok. 45 minut.
Materiały dydaktyczne: markery, duże arkusze typu flipchart, cztery arkusze papieru
z napisami: WZROK-SŁUCH-WĘCH-DOTYK.





Nagraj na płytę fragment współczesnego filmu z bardzo charakterystycznym bohaterem
np. „Rejs”. Pokaż uczestnikom film, następnie zadaj uczestnikom pytania: jakie uczucia
dotykały grupę patrząc na głównego bohatera, skąd się wzięły te uczucia, czy wrażenia były
silne. Zapisuj wszystkie informacje na tablicy lub dużym arkuszu papieru np.:
styl ubrania i fryzury,
ogólny wygląd,
specyficzny język,
wyczucie kontekstu sytuacji,
zachowania świadczące o pewności siebie i zwracanie uwagi na innych (zdolność słuchania).
Następnie omów rodzaje pierwszego wrażenia, jakie możemy odnosić spotykając innych
ludzi, czy przebywając w danej miejscowości. Podaj konkretne przykłady:
Rodzaj pierwszego
wrażenia
Pozytywne
Neutralne
Negatywne
Przykład
Jeśli ktoś nowy dołączy do grupy, uśmiecha się, zwraca do innych po imieniu, jest
ubrany stosownie do sytuacji – prawdopodobnie wywrze na innych korzystne
wrażenie.
Jeśli ktoś jest nieśmiały, ale uprzejmy, nie mówi wiele o sobie, wycofuje się
z kontaktu, prawdopodobnie nie zrobi żadnego konkretnego wrażenia, ludzie
z trudem go zapamiętają.
Jeśli ktoś nowy nie chce podać ręki na przywitanie, mówi do innych używając
wulgaryzmów, nieprzyjemnie pachnie, wówczas zrobi zapewne złe wrażenie.
*** Tabele możemy modyfikować w zależności od potrzeb prowadzącego.
Poproś uczestników, aby przypomnieli sobie sytuacje z własnego życia, z życia rodziny,
znajomych, albo jeśli ktoś inny chciał zrobić dobre wrażenie, myślał, że w pełni kontroluje
sytuację, ale okazało się że sytuacja była odwrotna od zamierzonej. Zapytaj jakie czynniki
o tym zadecydowały, co należałoby poprawić w sposobie prezentowania się.
Następnie poinformuj uczestników, że kiedy starają się kontrolować wrażenie, jakie
wywierają na innych, należy wziąć pod uwagę funkcje czterech zmysłów: wzrok, słuch, węch,
dotyk.
Zapytaj uczestników, że kiedy przyglądają się innym ludziom, co jest dla nich
pociągające, na co zwracają uwagę, na co lubią patrzeć. Zapisuj odpowiedzi na arkuszu z
napisem WZROK.
WZROK
Używanie uprzejmych gestów.
Schludne ubranie.
Sylwetka, kontakt wzrokowy.
Kontrola nad ciałem, reagowanie na gesty kogoś innego itp.
Zapytaj uczestników, że kiedy słuchasz, co jest przyjemne a co nas drażni. Zapisuj
odpowiedzi na arkuszu z napisem SŁUCH.
SŁUCH
Intonacja głosu.
Nieprzerywanie i nie wtrącanie swoich uwag.
Wyłączenie telefonu komórkowego podczas rozmowy z kimś innym.
inne
Zapytaj uczestników, czy kiedy znajdują się blisko innych osób jest to dla nich
atrakcyjne, czy zapach jest miły?
WĘCH
Podchodzenie blisko do kogoś innego.
Perfumy.
Podchodzenie zbyt blisko z zapalonym papierosem.
Inne
Zapytaj uczestników, czy lubią fizyczny kontakt z innymi ludźmi, czy raczej takich
unikają?
DOTYK
Kontrolowanie swoich gestów.
Omijanie innych.
Trzymanie się blisko.
Uścisk dłoni, pocałunek na powitanie i na pożegnanie.
Wytłumacz, że różne sytuacje wymagają określonego zachowania. Te same gesty,
elementy ubioru w jednych okolicznościach będą wywierać korzystne wrażenie, w innych
zaś negatywnie.
Narysuj na tablicy lub dużym arkuszu papieru tabele podobna do tej poniżej, podaj
uczestnikom kilka przykładów gestów i zachowań, zapytaj w jakim kontekście ten gest
wywiera wrażenie pozytywne, w jakim raczej negatywne. Staraj się nie podpowiadać
uczestnikom. Ukierunkuj ich na zachowania w branży turystycznej.
Typ zachowania
Pozytywne wrażenie
Negatywne wrażenie
Mówienie żartów, śmianie się
na głos.
Impreza w plenerze.
Zaproponowanie komuś
spaceru.
Noszenie ulubionych, luzackich
ciuchów.
Używanie telefonu
komórkowego.
Kiedy spotykasz koleżankę,
kolegę.
Impreza domowa z przyjaciółmi.
Wezwanie pogotowia.
Rozmowa kwalifikacyjna (praca
w gospodarstwie
agroturystycznym).
Kiedy spotykasz rodzica swojego
dziecka.
Pierwszy dzień w nowej pracy.
Głośna rozmowa w autobusie
lub tramwaju.
Następnie poproś uczestników o przedstawienie wyników pracy. Poproś, aby pomyśleli
o jednej rzeczy, która mogą poprawić, aby zrobić pozytywne pierwsze wrażenie na spotkanej
pierwszy raz osobie czy zachowania w określonym miejscu.
Zachęć do popracowania nad tymi elementami w przyszłości.
M2.J3. WIELOFUNKCYJNY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH,
DZIEDZICTWO KULTUROWE
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Przemiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Definicje i koncepcje wielofunkcyjnego rozwoju
obszarów wiejskich.
Uwarunkowania wielofunkcyjnego rozwoju wsi
i obszarów wiejskich.
Dziedzictwo kulturowe wsi polskiej.
Wartości kulturowe środowiska lokalnego
i regionalnego.
Podręczniki, czasopisma branżowe i publikacje
dotyczące problematyki wielofunkcyjnego rozwoju
obszarów wiejskich, katalogi zrealizowanych
przedsięwzięć gospodarczych na terenach
wiejskich, filmy dydaktyczne, katalogi, albumy,
schematy, plansze, szkice i inne elementy
dziedzictwa kulturowego, zasoby internetowe,
tablica interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Temat zajęć
Przemiany w rolnictwie i na
obszarach wiejskich
Definicje i koncepcje
wielofunkcyjnego rozwoju obszarów
wiejskich.
Uwarunkowania wielofunkcyjnego
rozwoju wsi i obszarów wiejskich.
Dziedzictwo kulturowe wsi polskiej.
Wartości kulturowe środowiska
lokalnego i regionalnego.
Zastosowana
metoda
wykład, dyskusja,
ćwiczenie
aktywizujące
wykład, dyskusja,
ćwiczenie
aktywizujące
wykład, ćwiczenie
aktywizujące
wykład, dyskusja,
ćwiczenie
aktywizujące
wykład, dyskusja,
ćwiczenie
aktywizujące
Materiały dydaktyczne
Czas realizacji
zagadnienia
Prezentacje
multimedialne, film
30 min.
Prezentacje
multimedialne, film
30 min.
katalogi, film
1 godz.
film, dobre praktyki,
elementy dziedzictwa
kulturowego
film, dobre praktyki,
elementy dziedzictwa
kulturowego
3 godz.
3 godz.
Przemiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich,
rozwój wielofunkcyjny
Ponad połowa ludności Unii Europejskiej mieszka na terenach wiejskich, które stanowią
90% terytorium UE. Rozwój obszarów wiejskich jest niezwykle istotną dziedziną polityki
wspólnotowej. Rolnictwo i leśnictwo są nadal kluczowymi czynnikami decydującymi
o wykorzystaniu gruntów oraz gospodarce zasobami naturalnymi na terenach wiejskich UE.
Obszary te stanowią także podstawę zróżnicowania działalności gospodarczej prowadzonej
przez społeczność wiejską.
Istnieje dość powszechne przekonanie, że rolnictwo nie będzie kołem zamachowym
napędzającym wiejską gospodarkę, gdyż dostarczać będzie coraz mniej miejsc pracy
i dochodów dla ludności wiejskiej [Kłodziński 2013].
Poprzez rozwój obszarów wiejskich rozumiemy proces poprawy sytuacji ekonomicznej
i warunków bytu ludności zamieszkującej te obszary, któremu towarzyszy także wzrost
zakresu i jakości dóbr (w tym dóbr publicznych) dostarczanych przez obszary wiejskie
całemu społeczeństwu. Rozwój obszarów wiejskich daje możliwość znalezienia coraz
bardziej produktywnych miejsc pracy, a ponadto mieszkańcom zapewnia poprawę
warunków życia oraz korzystanie ze zdobyczy cywilizacyjnych w podobnym zakresie jaki
mają mieszkańcy miast. Rozwój obszarów wiejskich jest procesem złożonym i jego ocena
wymaga zastosowania wielu kryteriów. Integralność rozwoju tych obszarów polega na
harmonijnym połączeniu takich elementów jak: wzrost gospodarczy (w tym tworzenie
nowych miejsc pracy i wzrost realnych dochodów ludności), zachowanie środowiska
naturalnego, poprawa warunków zamieszkania na wsi, ochrona i wzbogacenie dziedzictwa
kulturowego [Wilkin 1999].
Powyższa definicja mieści się w kategorii pojęcia zrównoważonego i zintegrowanego
rozwoju, a z obszarami wiejskimi wiążą ją takie kategorie i zjawiska jak: różnorodność,
lokalność, samorządność, ekologia, tożsamość kulturowa i subsydiarność.
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich polega głównie na zróżnicowaniu
gospodarki wiejskiej, a więc odejściu od monofunkcyjności polegającej z reguły na
wytwarzaniu surowców rolniczych. Chociaż często zapominamy, że dawna (tradycyjna) wieś
była wielofunkcyjna, tylko w nieco innym znaczeniu niż obecnie. Dawna wielofunkcyjność
wsi polegała na tym, że poza wytwarzaniem produktów rolnych, jej mieszkańcy wytwarzali
też dużą część środków produkcji (narzędzi, pasz, materiałów budowlanych itd.), sami
zapewniali sobie większość potrzebnych im środków konsumpcji oraz usług produkcyjnych i
bytowych. Wielofunkcyjność ta koncentrowała się jednak przede wszystkim wokół spraw
gospodarstwa rolnego i wynikała z charakteru gospodarki chłopskiej. Dochodziły do tego
jeszcze rozliczne funkcje jakie wykonywała ludność chłopska wobec swoich panów, czy
zwierzchników. Tradycyjny rolnik musiał być, z konieczności, bardzo wszechstronny, czyli
wielofunkcyjny.
Współcześnie, wielofunkcyjny rozwój to wkomponowywanie w wiejską przestrzeń
coraz to nowych funkcji pozarolniczych. Głównym celem wielofunkcyjnego rozwoju terenów
wiejskich jest niezmiennie poprawa warunków życia i pracy rodzin żyjących na wsi.
Akceleratorem rozwoju może stać się modernizacja lub budowa nowej infrastruktury
ekonomiczno-społecznej na wsi, co przyspiesza rozwój pozarolniczych działalności na
obszarach wiejskich, zwiększających liczbę nowych miejsc pracy. Przejmowanie przez
tradycyjną wieś nowych funkcji pozarolniczych owocuje zmniejszeniem bezrobocia oraz
wzrostem przedsiębiorczości, która jest warunkiem każdego wzrostu gospodarczego
[Kłodziński 1999].
Poniższy wykres przedstawia społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju
obszarów wiejskich [Sikora 2012].
Działalność organizacji
porządkowych w mieście
Działalność organizacji
porządkowych na wsi
Świadomość elit i środowisk
opiniotwórczych, działalność
mediów
Polityka państwa kierowana do rolnictwa i na tereny wiejskie
Polityka regionalna samorządów na poziomie województw i powiatów
Odnowa i rozwój wsi
Zapewnienie dostępu mieszkańców, wsi do podstawowych dóbr, takich jak dochody, własność,
zdrowie, edukacja, prestiż społeczny, władza
Rolnictwo
Przedsiębiorczość
Infrastruktura
techniczna wsi
Infrastruktura
społeczna wsi
Przedsiębiorczość jako postawa – jako forma aktywności jednostki
Edukacja, poziom
wykształcenia
Poczucie własnej wartości,
prestiż społeczny
Tożsamość społeczności
wiejskich, więź społeczna
Źródło: Sikora J., Agroturystyka. Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich, Wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2012.
Wielofunkcyjny charakter obszarów wiejskich jest koncepcją kształtowania strategii
rozwojowej wsi, m.in. w oparciu o pozarolniczą aktywność gospodarczą jej mieszkańców
[Heller 1998]. Istotę wielofunkcyjnego rozwoju przede wszystkim stanowi lokalna
przedsiębiorczość gospodarcza, wspierana różnymi formami dopływu kapitału. Kreowanie
przedsiębiorczości obejmuje z jednej strony poszerzenie działalności rolniczej i rozwijanie
pozostałych ogniw gospodarki żywnościowej (agrobiznesu), z drugiej zaś – zajęcie się
działalnością pozarolniczą.
Przedsiębiorczość w sferze rolnictwa związana jest z: rozwijaniem podstawowej
produkcji rolniczej, specjalistyczną (alternatywną) produkcją rolniczą, przetwarzaniem
produktów rolnictwa (zwłaszcza na małą skalę), rozwojem handlu rolniczego, produkcyjną
obsługą rolnictwa, aktywnością w dziedzinie wypoczynku na wsi, pielęgnacją krajobrazu i
rozwojem usług komunalnych.
Do najważniejszych sfer rozwijania działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich
Wiatrak zalicza: zakłady przetwarzania produktów rolnych na dużą skalę, zakłady
rzemieślnicze, infrastrukturę obszarów wiejskich (techniczną, społeczną i ekonomiczną),
tartaki oraz przerób drewna i wytwarzanie gotowych produktów, gastronomię i hotelarstwo
[Wiatrak 2000, Adamowicz 2005]. Wymieniony autor jest zdania, iż wykaz tych działalności
można poszerzyć jeszcze o trzecią, bardzo ważną grupę, a mianowicie inwestycje nie
związane z rolnictwem, a wykorzystujące jedynie lokalne warunki mieszkaniowe. Mogą to
być np. stacje benzynowe, powstające ze względu na istniejący układ dróg oraz nasilenie
ruchu. Podobny charakter mają również inwestycje, lokalizowane często w miejscowościach
znajdujących się poza administracyjnie wyznaczonymi granicami obszarów wiejskich, ale ze
względu na powstawanie nowych miejsc pracy, o bardzo istotnym wpływie na okoliczną
ludność wiejską.
Przyczyn, dla których na wsi ludzie zajmują się nie tylko rolnictwem jest bardzo wiele.
Najważniejsza jednak wynika z zasad rynku i konkurencji: coraz mniej właścicieli
gospodarstw rolnych utrzymać się może wyłącznie z pracy w rolnictwie, a tym bardziej
osiągać wysokie dochody czy zaspokajać rosnące wciąż potrzeby.
Turystyka stała się istotną częścią strategii rozwojowych w ujęciu regionalnym, lokalnym
i gminnym. Dla wielu gmin i regionów turystyka jest postrzegana, jako główny motor –
impuls wielofunkcyjnego rozwoju wsi i jej przemian modernizacyjnych.
Pojawiają się coraz nowsze formy turystyki i rekreacji. Urynkowienie gospodarki,
rozwój infrastruktury, analiza doświadczeń innych krajów doprowadziła do upowszechnienia
tej formy turystyki jaką jest agroturystyka. Obecnie mówi się o niej jako jednej ze znaczących,
nowych, nierolniczych funkcji wsi, która – wykorzystując walory środowiska wiejskiego
powinna jednocześnie stworzyć nowe możliwości dochodów ludności wiejskiej.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
2.
Zainicjuj dyskusję w grupie na temat ważności poszczególnych ogniw wielofunkcyjnego
rozwoju obszarów wiejskich. Następnie poproś, aby w 5-osobowych zespołach
metodą burzy mózgów zebrać jak najwięcej pomysłów, jakie inne czynniki wpływają na ten
rozwój. Rozdaj każdej grupie kolorowe karteczki samoprzylepne i plakat z narysowaną
piramidą. Spośród zebranych pomysłów, należy wybrać 10 najważniejszych ogniw, zapisać je
na kolorowych karteczkach i nakleić w odpowiednie miejsce piramidy.
Po zakończeniu pracy, wspólnie utwórzcie jedną wspólną piramidę z ogniwami ważności
reprezentatywną dla całej grupy.
1.
2.
3.
4.
5.
7.
8.
6.
9.
10.
Dziedzictwo kulturowe wsi polskiej
Zjawisko wędrówek ludzi w celach poznawczych i wypoczynkowych, wywiera obecnie
duży wpływ na życie społeczno-gospodarcze krajów i poszczególnych regionów.
Powiększający się regularnie ruch turystyczny stwarza szansę aktywizacji gospodarczej
regionów nieposiadających korzystnych warunków do rozwoju przemysłu czy rolnictwa, ale
posiadających oryginalną przyrodę i dziedzictwo kulturowe [Woźniak, Stec 2008].
Turystykę kulturową obszarów wiejskich określa się jako wszystkie przedsięwzięcia
o charakterze turystycznym, dla których głównym celem jest miejsce lub obszar mało
zurbanizowany, a pierwszorzędnym motywem jej podjęcia jest chęć zapoznania się z żywą
kulturą lub reliktami dawnej kultury tego miejsca lub obszaru [Mikos von Rohrscheidt 2008].
Celem turystyki kultury ludowej jest poznanie dziedzictwa kulturowego i kultury
współczesnej wybranego regionu, wsi lub małego miasta, a więc określonej grupy etnicznej
bądź narodowej, często kilku grup wspólnie. Dziedzictwo będące przedmiotem
zainteresowania turystów obejmuje:
 styl budownictwa mieszkalnego, zabytki architektury (sakralnej, przemysłowej,
gospodarczej),
 miejsca pamięci, elementy twórczości ludowej (sztuka, rzemiosło, muzyka, taniec),
 kuchnię regionalną, tradycję i obrzędy, gwarę, biografie działaczy lokalnych oraz
 imprezy miejscowe o różnej tematyce [Buczkowska 2008, Jędrysiak 2010].
Oferta kulturowa w wiejskiej
ukierunkowane na [Jędrysiak 2010]:
turystyce
kulturowej
obejmuje
działania
 zwiedzanie interesujących miejsc i zabytków wiejskich (np. kościołów, skansenów, muzeów,
izb regionalnych, osobliwości architektonicznych, młynów, kuźni, ruin),
 udział w wydarzeniach lokalnych, sakralnych i świeckich (np. procesjach, odpustach,
festynach, dożynkach, jarmarkach, wystawach rolniczych),
 obserwację pracy rzemieślników i twórców ludowych, naukę rękodzieła (np. rzeźby,
malarstwa, garncarstwa, kwiaciarstwa, haftu, wikliniarstwa), a także zakup wyrobów;
 udział w imprezach folklorystycznych, zabawach ludowych,
 poznawanie opowieści i legend,
 obserwację i naukę sporządzania regionalnych potraw, pieczenia chleba albo ciast,
przyrządzania przetworów,
 degustację potraw regionalnych.
Troska o dziedzictwo powinna być udziałem jak najszerszych kręgów społecznych.
Z założenia może stanowić istotny element programów kulturalnych, edukacyjnych,
społecznych, a także inwestycyjnych. Znajduje się także, w strategiach rozwoju regionalnego
uwzględniających potrzebę ochrony i mądrego kształtowania środowiska przyrodniczego
i kulturowego człowieka [Midura 2008].
Jest tym elementem, który ma szanse pełnić wiele funkcji w kształtowaniu
wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, regionu oraz działań w skali
międzynarodowej. Turystyka wiejska, agroturystyka sprzyja zachowaniu odrębności
kulturowej.
W każdej gminie, miejscowości możemy znaleźć elementy tego dziedzictwa np. obyczaje,
język, tradycję, wytwory rękodzieła itp. Także kultura regionu jest jednym z elementów
wyboru przez turystę danej oferty.
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Zainicjuj dyskusję w grupie „co stanowi dziedzictwo kultury wiejskiej”, jakie składniki można
wyszczególnić?.
2. Poproś o przygotowanie definicji słów: tradycja, obyczaj, zwyczaj. Następnie poproś grupę o
przygotowanie oferty turystycznej z wykorzystaniem tradycji, zwyczajów i obyczajów
panujących na polskiej wsi.
Środki dydaktyczne: filmy tematyczne, papier typu flipchart, markery, kolorowe karteczki.
Wartości kulturowe środowiska lokalnego i regionalnego
Tożsamość regionalna jest jedną z wielu tożsamości. Możemy utożsamiać się z danym
krajem, grupą etnograficzną czy wspólnotą religijną. Możemy mówić o przywiązaniu
i identyfikowaniu się z najbliższym otoczeniem, z mieszkańcami danej wsi, regionu,
z dziedzictwem kulturowym. To wynik procesów zarówno historycznych, jak i społecznych,
jednak głównym warunkiem zachowania własnej kultury i jej trwania jest przekaz
dziedzictwa kulturowego.
Szczególnie ważna w tym zakresie jest aktywność społeczna, czyli chęć uczestnictwa
i organizowania różnych imprez, których treści są adresowane do mieszkańców danej
społeczności. Wejście w struktury UE spowodowało nasilenie się tendencji poszukiwania
elementów wyróżniających dane miejsce lub społeczność. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w promocji poszczególnych miast, miasteczek oraz wsi.
Kreowanie nowych wzorców charakterystycznych dla kultury obszarów wiejskich, staje
się sposobem na życie oraz formą utrzymywania się i zarabiania. Przykładem są inicjatywy
podejmowane przez przedstawicieli różnych społeczności, tworzących ośrodki lokalnej
wytwórczości ludowej, np. rzemiosła czy pielęgnujących i podtrzymujących lokalne tradycje.
Inicjatywy podejmowane przez społeczności lokalne odwołują się najczęściej do elementów
tradycyjnej kultury ludowej.
Kultura ludowa obejmuje folklor i sztukę, wyrasta ze wspólnych doświadczeń
historycznych, warunków życia i form gospodarowania. Na jej kształt wpływają także cechy
etniczne i warunki środowiska przyrodniczego. Wiąże się ona także z obrzędowością – żniwa,
dożynki, święta jako czas odpoczynku [Jędrysiak 2010].
Przekazywane z pokolenia na pokolenie dziedzictwo łączy dwa aspekty:
 kulturę materialną – namacalne wytwory człowieka np. stroje, meble, które służą do
zapewnienia bezpieczeństwa i przetrwania oraz
 kulturę niematerialną, gdzie dziedzictwo niematerialne przejawia się w przekazach
ustnych, w tym język, jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego; sztukach
widowiskowych, umiejętnościach związanych z rzemiosłem tradycyjnym oraz w obrzędach
świątecznych i zwyczajach. Wspomagają one kreowanie poczucia piękna, prawdy,
fascynacji.
Folklor jest częścią kultury ludowej, dzięki słowu mówionemu lub śpiewanemu, jednak
zawsze musi być to wymiar artystyczny. Zaliczamy tu: muzykę i taniec, podania i legendy,
pieśni, śpiewy, gwarę, wierzenia i przesądy ludowe itp.
Gwara ludowa – to charakterystyczna dla danego regionu mowa, jest częścią kultury
określonego regionu. Rodzaje gwary:
 terytorialna np. ludowa i miejska,
 środowiskowa np. młodzieżowa,
 regionalna np. gwara spiska, warszawska, śląska.
GWARY LUDOWE GMINY DZWOLA w: www.youtube.com/watch?v=58ss6wE7t8M
Muzyka ludowa – jest jednym z najcenniejszych, a zarazem najstarszych przejawów
kultury duchowej każdego narodu. Muzyka wyraża najprostsze uczucia człowieka, umila
pracę, odrywając myśli od ciężkiej doli i trudu życia na wsi. Często uświetnia także różne
uroczystości np. festyny, jarmarki, wesela.
Nagrania do wykorzystania na zajęciach:
ZESPÓŁ JARZĘBINA www.youtube.com/watch?v=PAGBbh8YAcM
GDZIE TY JESTEŚ CHATKO
MAŁAwww.youtube.com/watch?NR=1&v=giPrUz3z9IY&feature=endscreen
CAŁA MUZYKA LUDOWA POLSKIEGO RADIA http://www.polskieradio.pl
Tańce ludowe i narodowe
Mianem „tańców ludowych” określa się tańce, które anonimowi członkowie danej kultury
tworzyli w ciągu wielu wieków jako wyraz i przejaw swoich upodobań ruchowych
i obyczajowych, swego temperamentu, muzykalności i poczucia rytmu. Nazwa ta
w ściślejszym znaczeniu obejmuje tańce regionalne, czyli rodzime, tańce poszczególnych
regionów oraz wywodzące się z nich tzw. tańce narodowe, rozpowszechnione w całym kraju.
Tańce ludowe, jako przejaw obyczajowej kultury ludu, kształtowały swoje formy i treści
ruchowe w ciągu stuleci pod wpływem zmieniających się warunków społeczno-kulturalnych.
W ich formach ruchowych i towarzyszącej im muzyce znajdujemy cechy potwierdzające
dawność ich pochodzenia, jak również cechy narodowej odrębności oraz ciągłości i trwałości
polskiej kultury tanecznej [Łosakiewicz, Teperek 2011].
Organizacje skupiające zespoły folklorystyczne:
 Polska Sekcja Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki
Ludowej – CIOFF,
 Polskie Akademickie Stowarzyszenie Folklorystyczne,
 Fundacja CEPELIA Polska Sztuka i Rękodzieło.
Kultura materialna [Jędrysiak 2010]:




pszczelarstwo – naczynia do pobierania miodu,
łowiectwo – straszaki,
hodowla – dzwonki, domki dla ptaków,
zbieractwo – kosze,
 przechowywanie żywności i przygotowywanie pokarmu – formy na chleb i ciasto, przyrządy
do wyrobu wędlin,
 obróbka surowców roślinnych – narzędzia stolarskie, bednarskie oraz zwierzęcych – wyroby
z kości, rogu, wyroby kowalskie,
 bezpieczeństwo i wygoda – przyrządy do prania i maglowania – krawieckie,
 transport – ręczny: kosze; lądowy: sanie; wodny: łodzie, promy.
Architektura polskiej wsi
Architektura polskiej wsi przez wieki związana była z budownictwem drewnianym.
Z drewna wznoszono wspaniałe kościoły, dwory, wiatraki, młyny, zabudowania gospodarcze,
mieszkalne i elementy małej architektury [Szymanowska-Gwiżdż 2013].
Badania potwierdzają także istnienie bogatej tradycji użycia barwy w architekturze
terenów wiejskich w Polsce, która była jednym z elementów ich identyfikacji regionalnej oraz
stanowiła źródło harmonii między elementami architektury i krajobrazu. Jednak na terenach
wiejskich w Polsce, kolor jest w procesie projektowym elementem zaniedbanym, czasem
wręcz pomijanym – a jego dobór pozostawiony bywa nierzadko inwestorowi lub wykonawcy
budynku [Tarajko-Kowalska 2009].
Zasadą budownictwa wiejskiego były użyteczność i praktyczność rozwiązań
technicznych, wynikające z doświadczeń wielu pokoleń i miejscowej tradycji. Kształt,
konstrukcja i wykorzystywany materiał także był dostosowany do miejscowych warunków
[Jędrysiak 2010].
Na architekturę składają się zespoły obiektów mieszkalnych, gospodarczych,
przemysłowych, użyteczności publicznej.
Przydrożne kapliczki – są elementem polskiego krajobrazu „w polskich kapliczkach
i krzyżach przydrożnych dostrzegamy wysokie wartości artystyczne uprawniające nas do
twierdzenia, że żaden z narodów nie stworzył w tej dziedzinie nic piękniejszego, co by
urozmaitością i urodą formy harmonizowało z otaczająca przyrodą” [Jędrysiak 2010]. Poniżej
wiersz napisany przez mieszkankę wsi Pruskie6:
„Jak staruszka przy drodze
ciężarem lat przygarbiona
stoi stara kapliczka
samotna, opuszczona...
Tylko człowiek
który tu szuka ciszy
6
Na zdjęciu obok kapliczka przydrożna w Pruskich. Została zniszczona w czasie II wojny, jednak
decyzją i wspólnym wysiłkiem mieszkańców wsi została odbudowana niemal w swoim historycznym miejscu.
Zakończenie jej budowy i poświęcenie odbyło się w 2010 roku z udziałem lokalnej społeczności. Oto jak opisano
tą uroczystość: Zakończenie budowy i poświęcenie w październikową niedzielę, było miłą uroczystością, uświetnioną
przez występ chóru Chorus Osensis. Piękna słoneczna pogoda zachęciła do przyjścia także wielu mieszkańców
sąsiednich wsi Wierzchów i Zdrojów, łącznie z ich sołtysami. Mieszkańcy Pruskich, którzy dopisali i rodzinnie i w
komplecie, mogli później wysłuchać dalszej części koncertu chóru. Duże wrażenie zrobiło także kilka pięknych
wierszy o przydrożnych kapliczkach, recytowanych z przejęciem przez dzieci z Pruskich, a na koniec mini recital
utalentowanej licealistki Małgosi Paliwody. Część artystyczna miała już miejsce w naszej wiejskiej świetlicy, przy
kawie, herbacie i pysznych, różnorodnych ciastach upieczonych przez miejscowe panie. Było i przyjemnie i smacznie
[w:] http://www.ugosieportal.wborachtucholskich.pl
opuszczonej kapliczki
bicie serca usłyszy”
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być? Poproś uczestników szkolenia o wskazanie korzyści
wynikających z rozwoju wiejskiej turystyki kulturowej w miejscu zamieszkania uczestników
z punktu widzenia społeczności lokalnej oraz z punktu widzenia turystów.
Korzyści z rozwoju wiejskiej turystyki kulturowej
punkt widzenia społeczności lokalnej
punkt widzenia turystów
Środki dydaktyczne: filmy tematyczne, papier typu flipchart, markery, kolorowe karteczki.
2.
Skojarzenia wymuszone. Za kilka dni musisz zgłosić nazwę nowego pensjonatu na
kaszubskiej wsi. Pensjonat jest bardzo przytulny, położony we wsi Swornegacie, urządzony
tak, że przypomina Nautilus House – bajkowy dom w Meksyku.
Źródło: www.google.pl.




3.
Wykorzystaj następujące skojarzenia:
pensjonat-obsługa – zaplecze gastronomiczne-muszla-recepcja,
morze-ryby-łódka-rybak-wiosło-plaża-piasek,
pensjonat-obiad-rezerwacja-okolica-kultura-laguna-tropiki,
woda-młyn-Kaszuby-jezioro-hotel-zdrowie.
Czy chętnie uczestniczysz w imprezach kierowanych do mieszkańców danej społeczności?
Oceń własne zachowanie wypełniają TEST OBAWY PRZED NIEZNANYM [Szmidt 2010].
Oceń zachowanie stawiając punkty:
2 – zdecydowanie zgadzam się z treścią stwierdzenia, tzn. że charakteryzuje ono Twoją osobę w
dużym stopniu.
1 – częściowo się zgadzam, tzn. że tylko częściowo treść zdania odpowiada Twoim zachowaniom.
0 – nie zgadzasz się, treść stwierdzenia do Ciebie nie pasuje.
Zachowanie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10
.
Ocena
Na ogół wolę oglądać w telewizji filmy, które już dobrze znam, niż zupełnie
nowe – zwłaszcza w okresie świat lub ferii.
Unikam zamawiania egzotycznych potraw w restauracji na rzecz znanych i
tradycyjnie polskich.
Lubię spędzać wakacje co roku w tym samym miejscu lub okolicy.
2
1
0
2
1
0
2
1
0
Unikam rozmów z przygodnymi pasażerami w autobusie lub pociągu.
Rzadko uczestniczę w imprezach lokalnych.
Nie wyobrażam sobie spędzić dnia lub weekendu bez telefonu
komórkowego.
Nie znoszę nowych stylów w ubieraniu się i z trudem przystosowuję się do
nowych trendów w modzie.
Nie lubię zawierać nowych znajomości – spotkania towarzyskie odbywam
ciągle w gronie tych samych osób.
Rzadko uczestniczę w zajęciach, które brzmią dziwacznie lub które słabo
znam np. trening poczucia szczęścia.
Ciągle słucham muzyki, którą lubię i dobrze znam – niechętnie zapoznaję
się z nowymi nagraniami.
Suma:
2
2
1
1
0
0
2
1
0
2
1
0
2
1
0
2
1
0
2
1
0
Jeśli uzyskałeś 11-20 punktów, to można powiedzieć, iż obawa przed nieznanym jest Ci
dobrze znana i warto pomyśleć o tym, jak zacząć ją pokonywać w różnych sytuacjach
społecznych. Jeśli uzyskałeś 0-3 punkty, to może oznaczać, iż należysz do tego niedużego
odsetka ludzi, którzy lubią nowości i których treść powyższych stwierdzeń w teście raczej nie
dotyczy.
M2.J4. PRODUKT TURYSTYKI WIEJSKIEJ
Treść kształcenia
Środki dydaktyczne
Produkt turystyczny – pojęcie i rodzaje
Struktura produktu turystycznego
Cykl życia produktu turystycznego
Produkty markowe w polskiej turystyce
Produkty markowe w turystyce wiejskiej
Produkt regionalny i tradycyjny w turystyce
wiejskiej
Podręczniki, przepisy prawa, czasopisma
branżowe, plansze, schematy, prezentacje, filmy
dydaktyczne, zasoby internetowe, tablica
interaktywna.
Kształcenie powinno odbywać się w pracowni
wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne
oraz komputery z dostępem do Internetu.
Ramowy program szkolenia
Produkt turystyczny – pojęcie i
rodzaje
Zastosowana
metoda
Wykład, ćwiczenia
aktywizujące
Struktura produktu
turystycznego
Cykl życia produktu
turystycznego
Produkty markowe w polskiej
turystyce
Wykład, ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, ćwiczenia
aktywizujące
Wykład, ćwiczenia
aktywizujące
Produkty markowe w turystyce
wiejskiej
Wykład, zasoby
internetowe,
warsztat
Produkt regionalny i tradycyjny
w turystyce wiejskiej
Wykład, ćwiczenia
aktywizujące
Temat zajęć
Materiały dydaktyczne
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe,
zasoby internetowe
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe,
zasoby internetowe, film
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe,
zasoby internetowe, film
Prezentacja
multimedialna,
czasopisma branżowe,
zasoby internetowe, film
Czas realizacji
zagadnienia
1 godz.
O,5 godz.
0,5 godz.
2 godz.
2 godz.
2 godz.
Produkt turystyczny – pojęcie i rodzaje
Produkt w marketingu, to każdy obiekt rynkowej wymiany oraz wszystko co może być
oferowane na rynku. Produktem może być dobro materialne, usługa, miejsce, organizacja
bądź idea.
Produkt może być także rozpatrywany w ujęciu przestrzennym, gdzie występuje jako
produkt złożony, kształtowany przez wiele różnych podmiotów (przedsiębiorstw
turystycznych, władz centralnych i lokalnych, organizacje turystyczne oraz samych
mieszkańców [Panasiuk 2005].
Produkt turystyczny – wszystkie dobra i usługi nabywane przez konsumenta
w związku z wyjazdem ze stałego miejsca zamieszkania, miejsca, atrakcje turystyczne,
infrastruktura.
Produkt turystyczny może być rozumiany w szerokim oraz w wąskim znaczeniu
[Balińska 2011]. Produkt w wąskim znaczeniu (sensu stricto) stanowią dobra i usługi, które
dzielimy na:
 dobra i usługi, dla których czynnikiem popytotwórczym jest wyłącznie turystyka (noclegi,
usługi przewodnickie),
 dobra i usługi, których zakup występuje w związku z istnieniem turystyki (obuwie, ubiór),
 dobra i usługi, które zaspokajają te same potrzeby turystów, także osób nie będących
turystami (kultura).
Natomiast produkt turystycznych w szerokim znaczeniu (sensu largo), poza dobrami
i usługami świadczonymi na rzecz turystów zawiera następujące elementy:
 walory turystyczne nie stanowiące niczyjej własności, będące jednak elementem transakcji
sprzedaży,
 udogodnienia (istniejąca struktura turystyczna i paraturysyczna),
 pomysł (idea) produktu turystycznego,
 wizerunek miejsca wypoczynku – wszelkiego typu wyobrażanie dotyczące miejsca
docelowego,
 organizacja – stanowiąca składową działań zmierzających do uzyskania produktu
turystycznego oraz późniejszego skorzystania z produktów przez turystów.
Podstawową klasyfikację produktu turystycznego przedstawia tabela:
Tab. 15. Klasyfikacje i rodzaje produktów turystycznych
Rodzaje produktu
Usługa
Produktu
turystyczne
proste
Rzecz
Obiekt
Wydarzenie
Produkty
turystyczne
złożone
Impreza
Szlak
Przykład
Przewodnictwo, usługa gastronomiczna, hotelarska, informacja
turystyczna itp.
Przewodnik, mapa turystyczna, pamiątki, sprzęt turystyczny,
płyta CD itp.
Zamek (ruiny), kościół, zabytek techniki, pomnik przyrody,
muzeum itp.
Pokaz, prezentacja, wystawa, wydarzenie kulturalne, sportowe,
impreza masowa itp.
Wycieczka, obóz wędrowny, wczasy w „siodle”, szkoła
przetrwania itp.
Tematyczne szlaki piesze, rowerowe, kajakowe, samochodowe
itp.
Kraj, region, województwo, powiat, gmina, miejscowość, park
narodowy itp.
Źródło: Kaczmarek, Stasiak, Włodarczyk, Produkt turystyczny, PWE, Warszawa 2005, s. 71.
Miejsce
Inne klasyfikacje produktów turystycznych:






przestrzenne: produkty miejsca, obszaru, pasmowe, liniowe, sieciowe,
według formy aktywności: produkty turystyki biznesowej, kulturowej, zdrowotnej itd.,
posiadające/nie posiadające marki,
tworzone przez jeden podmiot/sieciowe,
istniejące/potencjalne,
i dodatkowo (sezonowość, wielkość segmentu, sposób zakupu, długość czasu pobytu, udział
w strukturze sprzedaży usług turystycznych, rodzaj noclegu.
Podstawą sukcesu stosowania działań marketingowych
w zakresie produktu turystycznego jest oferowanie
produktu zróżnicowanego i jak najwyższej jakości.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Wypracowanie wspólnej definicji produktu turystycznego uczestników szkolenia.
Wpisz w gwiazdę problem, który chcesz rozwiązać.
PRODUKT
TURYSTYCZNY
Następnie poproś uczestników szkolenia o wpisanie wokół, pomysłów na definiowanie
produktu turystycznego, które przyjdą im do głowy.
2.
Oceń działania różnych usługodawców w zakresie tworzenia produktu turystycznego.
Wykorzystaj zagadnienia: jak rozpoznać najlepszy produkt u innych usługodawców, dlaczego
ten produkt jest najlepszy, jak możemy go udoskonalić, które elementy możemy wykorzystać
przy tworzeniu własnych produktów:
PRODUKT TURYSTYCZNY
JAK ROZPOZNAĆ?
DLACZEGO JEST NAJLEPSZY?
SPOSÓB UDOSKONALENIA PRODUKTU
MOJA DZIAŁALNOŚĆ
Struktura produktu turystycznego
Struktura produktu to kompozycja, która zaspakaja różne potrzeby turysty. Powinniśmy
jednak odnieść ją zawsze do potrzeby głównej. Całokształt cech marketingowych produktu
można uporządkować w cztery grupy, tworzące wzajemnie powiązane ze sobą warstwy
(poziomy):
Źródło: opracowanie własne
 rdzeń (istota korzyści) produktu – podstawowa usługa, korzyść dla nabywcy, może nim być
wypoczynek, zwiedzanie, udział w pielgrzymce religijnej, realizacja upodobań czy np. dla
obiektu hotelarskiego – łóżko; produkt podstawowy jest głównym motywem, tym, co turysta
naprawdę chce nabyć; odpowiada na pytanie: po co konsumentowi dany produkt?
 produkt rzeczywisty – podstawowa usługa z określonym minimum związanych z nią
oczekiwań, które muszą być spełnione (marka, jakość, zachowanie personelu itp.), jest to
zatem zestaw usług cząstkowych, które firma turystyczna oferuje w katalogu czy innym
przekazie, łącznie z ceną,
 produkt poszerzony – narzędzie różnicowania, obejmuje wszelkie dodatki do produktu
rzeczywistego, jakie otrzymał klient; mogą to być dodatkowe usługi o charakterze
namacalnym (np. śniadanie do pokoju, bezpłatne ubezpieczenie) lub pewne zachowania (np.
porada, kosz kwiatów na powitanie, serwis posprzedażowy, telefoniczna rezerwacja) czy też
pewne wartości, niosące konkretne korzyści (np. w hotelu – prestiż),
 produkt potencjalny – nowe możliwości, które klient może uzyskać, gotowość firmy do
zaoferowania produktu poszukiwanego przez nabywców.
Ćwiczenie aktywizujące:
1.
Poproś grupę, aby wszyscy stanęli w kręgu. Następnie, aby stworzyli
mniejsze kręgi z podziałem na elementy struktury produktu, które chcieliby tworzyć w
środowisku lokalnym. Zapytaj co było najtrudniejsze w tym ćwiczeniu, czy łatwo było podjąć
decyzję.
Cykl życia produktu turystycznego
Produkt będący przedmiotem wymiany towarowo-pieniężnej przechodzi przez pewne
fazy, które składają się na tzw. cykl życia produktu. Ze względu na swoje specyficzne
właściwości, a przede wszystkim niematerialny, niepowtarzalny, złożony i różnorodny
charakter, będzie go cechowała większa wielowariantowość, niż w przypadku dóbr
materialnych.
W analizie cyklu życia produktu wyróżnia się zazwyczaj 4 fazy:
działania marketingowe w tej fazie
w tej fazie produkt jest juz znany na
osiągnięcie przez sprzedaz punktu
Jeśli działania w fazie dojrzałości
Jak podaje Sikora [2012], poszczególne fazy cyklu życia produktu stwarzają właścicielom
gospodarstw agroturystycznych problemy, których rozwiązanie wymaga znajomości
wdrażania różnych metod marketingowych [PATRZ MODUŁ I]. W agroturystyce produktem
jest nie tylko oferta gospodarstw sprzedawana turystom, lecz także terytorium, obszar poza
gospodarstwem np. wieś – gmina, na której turysta przebywa i którą zwiedza.
Działania w tym zakresie powinny być wspierane przez podmioty działające w obszarze
turystyki. Kreowanie produktu turystycznego, pod względem wielkości i jakości oraz
charakteru produktu turystycznego obszaru kreuje pięć typów przestrzeni turystycznej
[Sikora 2012]:
P
P
P
P
P
Ćwiczenia aktywizujące:
1. Poproś grupę o udzielenie odpowiedzi na pytanie: Która z faz cyklu życia produktu dostarczy
najwyższy dochód dla naszego przedsięwzięcia? Grupa powinna uzasadnić swoja odpowiedź.
2. Czy wprowadzanie nowych produktów w turystyce można uznać za twórcze? Poproś o
uzasadnienie wypowiedzi.
Produkty markowe w polskiej turystyce
Koncepcję produktu turystycznego należy budować w oparciu o analizę jego obecnego
potencjału oraz kryjących się w nim możliwości, a także czynnika związanego z
preferencjami i postawami mieszkańców.
Z jednej strony potencjał ten jest funkcją istniejących walorów przyrodniczych,
kulturowych oraz towarzyszącej im, istniejącej i projektowanej, infrastruktury turystycznej
i paraturystycznej.
Z drugiej strony preferencje lokalnej społeczności w pewnym sensie odzwierciedlają
dokumenty określające kierunki rozwoju poszczególnych gmin. W odniesieniu do turystyki
niezwykle istotne są także dane obrazujące skalę i rodzaj ruchu turystycznego oraz kierunki
przemian, którym podlega. Duże znaczenie mają również przesłanki wynikające z ogólnej
sytuacji makroekonomicznej kraju oraz przesłanki wynikające z przyjętych kierunków
rozwoju województwa [Koncepcja rozwoju 2003].
Marka z reguły jest definiowana jako nazwa, pojęcie, znak, symbol, rysunek lub
kombinacja tych elementów, stworzona bądź opracowana w celu oznaczenia produktu
rzeczowego lub usługi oraz jego odróżnienia od oferty konkurentów. Marketingowa
koncepcja marek, odnosi się głównie do produktów rynkowych, stanowiących klasyczną
ofertę [Panasiuk 2005].
Zarzadzanie marką na rynku usług turystycznych nabiera szczególnego znaczenia
w sytuacji różnorodności produktu turystycznego, roli personelu w kształtowaniu jakości
usług – szczególnie na obszarach wiejskich, niematerialnego charakteru usług oraz
znaczenia dla gospodarki.
Rodzaje działań sprzyjających kreowaniu marki turystycznej:
wybór
spos
rozs
i
zakr
rynk
pozy
Markowe produkty turystyczne mogą być rozwijane według następujących
grup:
p
o
sz
w
o
kr
w
e
dł
Korzyści z tworzenia marki:
 wzmacnia się pozycja konkurencyjna regionu na rynku usług turystycznych:
 rośnie świadomość i rozpoznawalność stworzenie elementów tożsamości marki (system
identyfikacji wizualnej + jasny komunikat),
 rośnie zainteresowanie turystów,
wzrasta natężenie ruchu turystycznego,
zmniejszają się skutki sezonowości,
wzrasta grupa turystów lojalnych,
wzrasta pragnienie poznania wśród docelowych grup – planowanie przyjazdu, zatrzymania
się w regionie (mieście), weekendowych przyjazdów lub specjalistycznych (turystyka
kwalifikowana) itp.,
 następuje sprzężenie zwrotne – impuls do działania i dalszego działania.

wzrasta aktywność inwestycyjna – region wzmacnia pozycję jako turystycznie atrakcyjnego
rynku.




Produkty markowe to produkty najlepsze, flagowe, pozwalające tworzyć wizerunek
polskiej turystyki w kraju i za granicą. Ich unikatowość i oryginalność umożliwiają
odróżnienie od konkurencyjnych produktów.
Ćwiczenia aktywizujące:
1.
Scharakteryzuj produkt turystyczny miejscowości, z której pochodzisz (papier typu flipchart,
markery, kolorowe karteczki, ołówki).
2.
Zachęć uczestników szkolenia, do dokonania charakterystyki markowych produktów
turystycznych.
Produkty markowe w turystyce wiejskiej
Produkt markowy turystyki wiejskiej ma szczególne możliwości oddziaływania na
osobowość człowieka – turysty, stwarza możliwości potęgowania zdrowia i regeneracji sił,
uwalnia od fizycznego i psychicznego zmęczenia, zaspakaja potrzebę oddychania świeżym
powietrzem, zaspakaja potrzeby poznawcze [Przecławski 1997].
Dla kreowania nowego produktu w regionie konieczny jest podmiot pełniący rolę lidera,
dla inicjowania, konsolidowania i koordynowania wszelkich działań między różnymi
podmiotami. W warunkach polskich rolę lokalnego lidera rozwoju turystyki powinny pełnić
instytucje non-profit, nie biorące udziału w sprzedaży produktu i nie czerpiące z tego
powodu zysków [Kruczek 2006]. Są to: