Modele finansowania energii odnawialnych przy udziale konsumentów - prosument w energetyce

Modele finansowania energii odnawialnych
przy udziale konsumentów
- prosument w energetyce
Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec
– świat energii jutra
20 listopada 2015 roku, Sulechów
Prof. Dr. iur. Jens Lowitzsch
Kelso-Professur für Rechtsvergleichung, Osteuropäisches Wirtschaftsrecht
und Europäische Rechtspolitik Europa-Universität Viadrina Frankfurt/Oder
E-mail [email protected]
W miksie energetycznym energie odnawialne
uzyskały w roku 2014 największy udział
Udziały nośników energii w wytwarzaniu energii elektrycznej brutto 2014 (dane za rok 2013)
Quelle: Agora 2015 / AG Energiebilanzen 201
Kontekst: “przełom w polityce
energetycznej”
Wprowadzenie – przykład Niemiec
(1) udział energii odnawialnych w wytwarzaniu energii elektrycznej
w roku 2014 25,8 %;
(2) cel polityki energetycznej: zwiększenie udziału energii
odnawialnych w wytwarzaniu energii elektrycznej do roku 2020
do 35 % / bezpieczeństwo energetyczne
(3) trend w kierunku decentralizacji wytwarzania energii
(wzmacnia autonomię energetyczną);
(4) konieczne włączenie gmin, zakładów miejskich oraz
regionalnych dystrybutorów energii;
(5) akceptacja “przełomu w polityce energetycznej” jest zależna od
bezpośredniej (finansowej) partycypacji obywateli
-> pytanie: oddziaływania na strukturę właścicielską?
Moc zainstalowana energii odnawialnych podług
grup właścicieli instalacji w Niemczech w roku 2012
– moc zainstalowana: 73 GW (bez elektrowni szczytowo-pompowych)
Źródło:
trend:research
Pytania
25 lat niemieckiej ustawy o energiach odnawialnych (EEG)
doprowadziło w Niemczech do rozproszonej struktury
właścicielskiej w zakresie odnawialnych źródeł energii:
46 % obywatele (wraz z rolnikami) <-> 4.9 % monopoliści.
• Czy własność odnawialnych źródeł energii, będąca w posiadaniu
obywateli, jest zjawiskiem przejściowym, czy też warunkiem
powodzenia „przełomu w polityce energetycznej”?
• Czy występuje wynikający z teorii gospodarki, pozytywny argument
na rzecz rozproszonej struktury właścicielskiej w zakresie
odnawialnych źródeł energii?
• Jeśli tak, to w jaki sposób można doskonalić mechanizny
uczestnictwa w sektorze energii odnawialnych?
Opis problemu
Fokus: wiatr i fotowoltaika -> cechują je dwie różnice strukturalne
w porównaniu ze źródłami energii z paliw kopalnianych:
a) wykazują się one zmiennością w zakresie wytwarzania
energii (zależą od pogody);
b) ich koszt krańcowy (marginalny) jest bliski zera (paliwo nie jest
potrzebne; tyko koszty utrzymania).
Powstają stąd dwa problemy:
-> Jak pogodzić ze sobą zużycie i zmienność wytwarzania?
P1: Piki / wąskie gardła w wytwarzaniu stanowią wyzwanie
dla stabilności sieci.
-> Jak można refinansować inwestycje w odnawialne źródła
energii?
P2: efekt Merit-Order (klasyfikacja /ranking/ według oferowanej ceny
energii elektrycznej i dyspozycyjności) (= zmienność wytwarzania
energii odnawialnych dziesiątkuje ich cenę rynkową)
P1: Dostosowanie zużycia do
zmienności wytwarzania
Trzy opcje
• przesył = rozbudowa sieci -> niezmiernie duże koszty
• magazynowanie = od strony technologicznej aktualnie niemożliwe ->
nieefektywne (ograniczona pojemność / wysokie koszty jednostkowe)
• elastyczność popytu = jest możliwa, wymaga jednak inteligentnych
sieci energetycznych: droga realizacja -> P: bodziec dla inwestycji
– państwo? -> wypaczanie konkurecji / ograniczenia budżetowe
– zakład energetyczny? -> trudna kalkulacja rentowności inwestycji u konsumenta
/ preferencje dla prostego mechanizmu cenowego
– konsument? -> nie ma bezpośrednich korzyści (oszczędności kosztowe w
zakładach energetycznych …)
Rozwiązanie: współbieżność interesów -> konsumenci stają
się producentami = współwłasność urządzeń do produkcji
energii odnawialnych
P2: Refinansowanie inwestycji
w energie odnawialne
Ze względu na przepisy regulacyjne oraz koszty zmienne na prawie zerowym poziomie
energie odnawialne są traktowane na rynku priorytetowo.
(a) Tym samym przesuwa się krzywa ofertowa (przy takim samym popycie).
(b) To prowadzi do niższej ceny energii elektrycznej = tańsze źródło prądu staje się
liderem cenowym -> cena hurtowa energii elektrycznej spada.
• Trend odchodzący od gwarantowanych wypłat za wprowadzanie energii elektrycznej
do sieci w kierunku sprzedaży bezpośredniej & modeli aukcyjnych wzmaga ten
problem.
Ograniczona możliwość zaplanowania zysków na spłatę kredytów
-> P: inwestycje w źródła energii odnawialnej stają się mniej zyskowne.
Rozwiązanie: przy niskim poziomie cen wytwórcy wykorzystują produkcję na zużycie
własne & i sprzedają ją do sieci, gdy ceny wzrosną
-> konsumenci stają się wytwórcami = współwłasność źródeł energii odnawialnej.
Wpływ klasyfikacji (rankingu) według oferowanej
ceny energii elektrycznej i dyspozycyjności (z ang.
merit order) na ceny hurtowe
Przełom w polityce energetycznej wymaga
współwłasności konsumentów w odnawialnych
źródłach energii
Konsumenci odgrywają jako wytwórcy podwójną rolę, która w
zależności od sytuacji rynkowej jest dla nich zachętą:
– albo do zużytkowywania energii (piki / nadpodaż) albo do jej
sprzedaży (wyższe ceny),
– przy motywacji dokonania inwestycji w niezbędną infrastrukturę.
Ale: Umowy typu konwencjonalnego są nieelastyczne i
niekompatybilne z inwestycjami zewnętrznymi (np. spółdzielnia).
Wyzwanie: Jak można uzasadnić nabycie współwłasności przez
konsumentów?
Umowy nowych typów -> hybrydowe struktury organizacji
–
–
perspektywa kosztów transakcyjnych
niepełna perspektywa umowy
Zestawienie poglądowe:
najczęstsze formy „energii obywatelskiej“
Bürger
Beteiligung
Kapitalbeteiligung
Genossenschaften
GmbH
& Co KG
Schuldrechtliche
Beteiligung
Consumer
Stock Ownership Plans
Inhaberschuldverschreibung
Darlehen
Genussrechte
Energiegenossenschaften in der EU
Problemy spółdzieni oraz Sp. z o.o.
GmbH & Co KG (Spółka Komandytowa)
Spółdzielnia -> kompatybilność rynkowa
– współpraca z partnerami strategicznymi jest trudna ze względu na ograniczenie
prawa głosu („one man one vote)
• dla „członków inwestujących” możliwość uzyskania maksymalnie do trzech
głosów (co nie może jednak nigdy doprowadzić do większości głosów)
• wyjątek: „spółdzielnia centralna“ = ponad 50 % członków to także spółdzielnie
– podmiot objęty wymogiem reprezentowania spółdzielni przez spółdzielców ->
rozwiązanie niekorzystne co do kwestii profesjonalizmu zarządu (inaczej niż w
spółkach kapitałowych wykluczenie kierowania podmiotem oraz reprezentowania
podmiotu przez osoby/organy trzecie bez udziału spółdzielców)
Sp. z o.o. GmbH & Co KG (Spółka Komandytowa) -> elastyczność
– koszty transakcji: w razie zmiany wspólników akt notarialny
– bez prawa współdecydowania & tylko bardzo ograniczona kontrola ze strony
komandytariuszy
Obie formy: niezamożne grupy ludności wykluczone z procesu
Model partycypacji:
Treuhand-GmbH (Powiernicza Sp. z o.o.) +
Holding-GmbH (Holdingowa Sp. z o.o.)
• udziały z nabytych praw własności są przydzielane konsumentom
proporcjonalnie do ich konsumpcji
– w tym przypadku: wysokość rachunku za energię elektryczną danego
gospodarstwa domowego
• elastyczna koncepcja idywidualnej partycypacji za pośrednictwem
Powierniczej Sp. z o.o. (Treuhand-GmbH) (standardowe rozwiązanie z
funduszy nieruchomości)
• nabycie udziałów w nowej inwestycji lub w istniejącej instalacji
energetycznej za pośrednictwem Holdingowej Sp. z o.o. (HoldingGmbH) (minimalizacja ryzyka)
• wykorzystanie zysków bieżących ze sprzedaży nadwyżek produkcji
energii
– w pierwszej kolejności na spłatę kredytu,
– dopiero potem na wypłatę dywidendy konsumentowi jako właścicielowi
udziałów
Struktura finansowania CSOP dla
odnawialnego źródła energii
Geschäftsbank
Haushalte
Gemeinde /
Externer Investor
ge
la
An
er
t d en
er h
W rle
d Da
un s
le da
ei
n
m
m
i
nt er
-A h
en am
c
r
d
i
eh g
bH s
l
o
un
r
r
m be
n
da erp
G
s
ne
2.
in OP
on örd
iti
ew CS
st n F
G
ve o
s an
In n v
au n
1. me
g ge
un n
ah
lg hlu
Ti Za
4.
R
1. gibt zinsgünstigen
Kredit, den
Geschäftsbank
ausreicht
Förderbank (KfW)
Programm "Erneuerbare
Energien Standard“ (Nr.270)
Genossenschaftsmitglieder
/ Verbraucher-Anteilseigner
2. Investition durch
Erwerb v. Anteilen der Treuhand-GmbH
Holding GmbH
vermittelt individuelle
Beteiligung
proportional zum
Energieverbrauch
4. Monatliche
Zahlungen
für Energie
CSOP-Holding GmbH
hält treuhänderisch Anteile der
Verbraucher-Anteilseigner
3. Einnahmen + Gewinne aus
Verkauf der ÜberschussEnergieproduktion
auf reguliertem Markt
2. investiert in neue oder
in Ausbau bestehender
erneuerbare Energie Anlage
3. Lieferung
des Energieeigenverbrauchs
Erneuerbare Energie
Anlage
Biogas-Reaktor / Solarzellen
/ Windturbine / Geothermie