Powłoki skórne

Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne
(gruczoły, włosy, paznokcie)
Powłoki
skórne
Funkcje:
• ochronna
• termoregulacja
• gospodarka wodno-jonowa
• funkcja zmysłowa
• synteza witaminy D
n
sw
Warstwy skóry:
• naskórek (nabłonek)
• skóra właściwa (tkanka łączna
wiotka + włóknista)
-------------------------------------------• tkanka podskórna
= tkanka tłuszczowa + tkanka
łączna wiotka
Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
tp
Keratynocyty w naskórku układają się w warstwy
3
1
Komórki naskórka:
1. keratynocyty (90%)
2. melanocyty
3. komórki Langerhansa
4. komórki Merkla
Proces rogowacenia obejmuje:
• stopniową zmianę kształtu komórek
(walcowate → wielokątne → płaskie)
4
2
Główna populacja komórek – keratynocyty; migrują od podstawy naskórka do
jego powierzchni, przekształcając się po drodze w martwe płytki keratynowe
(rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co prowadzi do wyodrębnienia
się w naskórku warstw odpowiadających kolejnym etapom rogowacenia.
Proces ten trwa około 14 - 28 dni w zależności od rodzaju skóry.
Warstwa podstawna
• zawiera komórki macierzyste
zdolne do podziałów i różnicowania
• produkcja czynników wzrostu (EGF)
i cytokin, synteza witaminy D3
• łączy się z grubą błoną podstawną –
liczne półdesmosomy
• tworzenie mechanicznych połączeń
międzykomórkowych - desmosomy
• gromadzenie w cytoplazmie filamentów
pośrednich (cytokeratynowych)
• modyfikację błony komórkowej
• nietypową apoptozę (bez rozpadu
komórek na ciałka apoptotyczne)
• eliminację jądra i organelli
Warstwa kolczysta
• wypustki keratynocytów
połączone desmosomami
• wzrost liczby filamentów
pośrednich
• produkcja inwolukryny
• produkcja cytokin i czynników
wzrostu, synteza witaminy D3
1
Warstwa ziarnista
Warstwa zrogowaciała:
― ziarna F (keratohialinowe) – filagryna
― ziarna L – lorykryna
― ciałka blaszkowate (keratynosomy) –
lipidy wydzielane do przestrzeni
międzykomórkowej
• wczesne cechy
apoptozy
ciałka
blaszkowate
ziarna F i L
Warstwa jasna
martwe, sztywne płytki
(korneocyty) wypełnione
pęczkami filamentów
pośrednich i otoczone
tzw. otoczką zrogowaciałą
(błona komórkowa +
podbłonowa warstwa białek)
• warstwa zwarta
• warstwa złuszczająca się –
oddzielanie korneocytów jako
wynik enzymatycznej degradacji
desmosomów
• odporna mechanicznie
• nieprzepuszczalna dla wody
(przestrzenie miedzykomórkowe
uszczelnione lipidami
z keratynosomów)
• keratynocyty obumierają
• zanikają jądra i organelle
• pozostaje cytoplazma z licznymi pęczkami
filamentów pośrednich połączonych
filagryną i z pogrubiałą błoną komórkową
Melanocyty
Komórki Langerhansa
• zlokalizowane w warstwie
kolczystej
• długie „dendrytyczne”
wypustki
• ziarna Birbecka
• pochodzenie szpikowe
• należą do komórek
prezentujących antygen
(są to „młode” komórki
dendrytyczne)
• pochodzenie z neuroektodermy
• zlokalizowane w warstwie podstawnej
• aktywnośc enzymu tyrozynazy
• syntetyzują melaninę w melanosomach
przekształcając je w ziarna melaniny
• przekazują ziarna melaniny keratynocytom warstwy kolczystej – ziarna
układają się nad jądrami, a melanina chroni żywe komórki naskórka
przed szkodliwym wpływem promieniowania UV
Komórki Merkla
• zlokalizowane w warstwie podstawnej
• w cytoplazmie drobne ziarenka
zawierające neuropeptydy
• kontaktują się z zakończeniami
nerwowymi
• są mechanoreceptorami
Ziarna Birbecka zawierają
glikoproteid langerynę,
(rodzaj lektyny), która zostaje
wbudowana w błonę kom.
i stanowi receptor dla
mannozy
ziarna Birbecka
Skóra właściwa:
• warstwa brodawkowa
- tkanka łączna wiotka,
liczne komórki
- pętle kapilarów, włókna
nerwowe i mechanoreceptory
- szeregi brodawek tworzą
listewki skórne
• warstwa siatkowata
- tkanka łączna włóknista
bogata w włókna sprężyste
- zawiera gruczoły i/lub ich
przewody, korzenie włosów,
mechanoreceptory,
włókna nerwowe
splot
i naczynia
podbrodawkowy
splot skórny
• anastomozy tętniczo-żylne
2
Włosy
naskórek
skóra
właściwa
tkanka
podskórna
Tkanka podskórna:
- tkanka tłuszczowa i tkanka
łączna wiotka
- zawiera gruczoły, korzenie włosów,
naczynia, mechanoreceptory
Struktury związane z korzeniami włosów:
• gruczoły łojowe
• gruczoły zapachowe
• mięśnie wyprostne
Włosy i gruczoły rozwijają się
z wpukleń naskórka w skórę
właściwą i tkankę podskórną,
są tworami nabłonkowymi
W trakcie wzrostu włos
ulega rogowaceniu
Korzeń włosa
Cebulka włosa (dolna część korzenia)
- łącznotkankowa brodawka włosa
z kapilarami, otoczona przez
- macierz (komórki namnażające się:
keratynocyty, melanocyty)
mięsień
wyprostny
macierz
Włos właściwy (rogowacieje, keratyna
twarda)
- rdzeń (tylko niektóre włosy)
- kora
- powłoczka
Pochewka wewnętrzna (rogowacieje,
keratyna miękka)
- powłoczka
- warstwa Henlego
- warstwa Huxleya
Pochewka zewnętrzna (wpuklenie
naskórka, nie rogowacieje);
pochewki tworzą mieszek włosa
Torebka włosa (tkanka łączna)
Mięsień wyprostny włosa
• pęczek komórek mięśniowych
gładkich
• przytwierdzony do torebki włosa
i do górnej warstwy skóry właściwej
• unerwienie autonomiczne
• skurcz powoduje wyprostowanie
włosa („gęsia skórka”) i wyciśnięcie
wydzieliny gruczołów łojowych
brodawka
część niezrogowaciała
część zrogowaciała
Cykl
(życiowy)
włosa
trichogram
Anagen: faza wzrostu włosa (4 miesiące - 6 lat) – warunkuje długość włosa
Katagen: faza inwolucji – cebulka włosa traci kontakt z brodawką, włos
przestaje rosnąć i obumiera (1 - 2 tygodni)
Telogen: faza spoczynkowa – formuje się nowa brodawka włosa, indukując
wytworzenie się nowej cebulki (5 - 8 tygodni)
Anagen: nowy włos rośnie, stary wypada
3
Gruczoł potowy
Gruczoły skóry
(cewkowy prosty)
Odcinek wydzielniczy:
• kłębkowato zwinięty, na granicy skóry
właściwej i tkanki podskórnej
• walcowate komórki wydzielnicze
(jasne i ciemne)
• komórki mioepitelialne
• blaszka podstawna
1. gruczoły potowe
2. gruczoły zapachowe
3. gruczoły łojowe
• gruczoły mlekowe
Komórki jasne: transport jonów
Komórki ciemne: produkcja białek
3
1
merokrynowy (ekrynowy) sposób
wydzielania = egzocytoza
Wydzielina: woda, jony
(głównie Na, Cl), niewielka ilość
białek (glikoproteidów)
2
Przewód wyprowadzający:
• nabłonek dwuwarstwowy
sześcienny
• wąskie światło
• częściowa resorbcja
jonów Na, K, Cl
• wydzielanie związków
azotowych
Unerwienie gruczołu potowego –
ze współczulnego układu nerwowego
Gruczoł zapachowy
(morfologicznie podobny do
gruczołu potowego, ale większy
i o większej średnicy)
• odcinek wydzielniczy:
- walcowate/sześcienne
komórki wydzielnicze,
merokrynowy + apokrynowy
sposób wydzielania
- komórki mioepitelialne
- blaszka podstawna
PGP 9.5
Ujście: spiralny kanał
w warstwie rogowej
naskórka
• przewód: nabłonek dwu/trójwarstwowy sześcienny,
połączony z mieszkiem włosa
Wydzielina: woda, kwasy
tłuszczowe, lipidy, cukry,
białka (u zwierząt feromony)
korzeń włosa
przewód
wydzielina
nieotoczona błoną
wydzielanie
apokrynowe
Gruczoł łojowy (pęcherzykowy rozgałęziony)
• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układ
komórek produkujących wydzielinę (lipidy),
a następnie degenerujących i rozpadających
się (holokrynowy sposób wydzielania),
otoczony blaszką podstawną
• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowy
płaski) połączony z mieszkiem włosa
Wydzielina: lipidy i szczątki komórek
komórki
degenerujące
komórki
dzielące się
4
Unerwienie skóry
- czuciowe
- autonomiczne
Wolne zakończenia nerwowe
receptory zmysłowe skóry:
- wolne zakończenia nerwowe
- ciałka zmysłowe
PGP 9.5
Lokalizacja: naskórek (żywe warstwy),
skóra właściwa, wokół korzeni włosów
Wrażliwe na: dotyk, ucisk,
ból, temperaturę
Ciałko Merkla
(komórka Merkla + zakończenie)
nerwowe)
Lokalizacja: naskórek
Wrażliwe na: delikatny dotyk,
różnicowanie tępy/ostry,
gładki/szorstki (np. odczyt
alfabetu Brailla)
Ciałko Meissnera
- zakończenia nerwowe otoczone
przez lemnocyty - zmodyfikowane
komórki Schwanna, całość objęta
łącznotkankową torebką
Lokalizacja: brodawki skórne
Wrażliwe na: dotyk,
przesuwanie naskórka
względem skóry
Ciałko Paciniego
- zakończenie nerwowe otoczone
wieloma koncentrycznymi
warstwami (20-40) spłaszczonych
lemnocytów i fibroblastów,
pomiędzy nimi płyn
Lokalizacja: tkanka podskórna,
też: torebki stawowe, okostna,
krezka, niektóre narządy
Kolbka Krausego
(zakończenia nerwowe otoczone
łącznotkankową torebką)
Lokalizacja: skóra właściwa
(szczególnie liczne w narządach
płciowych), niektóre błony
śluzowe, spojówki
Wrażliwa na: dotyk
Ciałko Ruffiniego
(zakończenia nerwowe otoczone
łącznotkankową torebką)
Lokalizacja: skóra właściwa,
torebki stawowe, ozębna
Wrażliwe na: rozciąganie
Wrażliwe na: ucisk, drgania
o wysokiej częstotliwości
Typy skóry
Paznokcie
Skóra dłoni i stóp („gruba”):
• gruby naskórek z wyraźnymi warstwami
• gruba warstwa zrogowaciała naskórka
• wysokie, regularne brodawki, wyraźne listewki
• obecne tylko gruczoły potowe
• brak korzeni włosów i związanych z nimi struktur
- struktury złożone zbudowane z widocznej,
twardej płytki paznokciowej otoczonej
z tyłu i boków wałem (fałd naskórka)
- płytka położona jest na nabłonkowym
łożysku, które ku tyłowi przechodzi
w macierz
Skóra powłok („cienka”):
• cienki naskórek z niewyraźnymi
warstwami
• brak wyraźnej warstwy jasnej i niekiedy ziarnistej
• cienka warstwa zrogowaciała naskórka
• niższe i mniej regularne brodawki
• obecne wszystkie typy gruczołów skóry
• obecne korzenie włosów i struktury z nimi związane
5