abstrakty - Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych

Transkrypt

AR TYKUŁY
ZAGADNIENIA USTROJOWE
Artur W. WRÓBLEWSKI
Uniwersytet Warszawski
ŹRÓDŁA UPRAWNIEŃ PREZYDENTA
STANÓW ZJEDNOCZONYCH
W POLITYCE ZAGRANICZNEJ
W ŚWIETLE KSZTAŁTOWANIA SIĘ
INSTYTUCJI JUDICIAL REVIEW
ABSTRACT The problems and controversies surrounding the role of the American president
in foreign policy have accompanied the evolution of the political system in the
United States from the very beginning. The purpose of this article is to identify
the main factors (sources) responsible for the accumulation of presidential influence which resulted in accusations being voiced by a growing number of critics
against the alleged threat of an imperial presidency. The first part of the paper focuses on the circumstances of the Constitutional Convention and, specifically, the
nature of the ambiguity contained within article I of the Constitution as the source of the potentially wide powers of the president in the field of foreign affairs.
The second part examines the traditional methods of constitutional interpretation
and its impact upon the strengthening of the presidential position within the framework of the government’s foreign policy mechanisms. By evoking important
facts from constitutional history, such as the bank debate of 1791 or a discourse
between Helvidius and Pacificus of 1793, the author documents the emergence
of two critical doctrines which played a pivotal role in an expansive interpretation
of the constitution and subsequent justification of assertive power waging. The
doctrine of implied powers and the doctrine of inherent powers, which received constitutional sanction from the Supreme Court, still serve as a prop for assertions of
the extra-constitutional powers of American presidents.
AR TYKUŁY
Marko HERNAIZ
Uniwersytet Opolski
KONSTYTUCYJNE PODSTAWY
HISZPAŃSKIEGO SYSTEMU
WSPÓLNOT AUTONOMICZNYCH
ABSTRACT The establishment of democracy in Spain represented a long-waited conquest of
freedom, after nearly 40 years of dictatorial rule under General Francisco Franco.
The Spanish Constitution, born on 27 of December 1978, has designed an ambitious and complicated system of regional self-governance. Spanish autonomy level
is one of the most developed in Europe, inscribing itself into the well known idea
of the Europe of the Regions. The System of Autonomic Communities had also
another important role to be played in the dramatic social and political history of
Iberian Peninsula. The most important aim of the creators of the Spanish constitution was to establish a democratic, constitutional monarchy. A second objective
was to facilitate Spain’s full engagement with the European Community. Those two
aims were an interesting and necessary background to deal with the third one – the
problem of the destabilizing and difficult to administrate Spanish regions and nationalities. This article examines the almost thirty year old Constitution and other elements of the Spanish political system, particularly the most interesting mechanism
of Autonomous Regions and its competences in relation to the state, themselves and
other levels of administration, like provinces and municipalities. The Last part of the
work describes the financing system of the autonomies, which is generally contained
in a law of 1980 (LOFCA) which has subsequently been modified.
K
onstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978 r. jest efektem pierwszych w historii
tego państwa kompleksowych rokowań i konsultacji, prowadzonych wśród
wszystkich liczących się ugrupowań politycznych. Dotychczasowe ustawy zasad-
AR TYKUŁY
Jacek LEWICKI
Uniwersytet Jagielloński
SIŁY ZBROJNE JAKO ELEMENT
SYSTEMU PAŃSTWOWEGO RP
ABSTRACT The armed forces are an integral part of every state. For the sake of their assignment, and because of their capabilities (in particular the application of violence)
proper control over the military is required as well as suitable, long-term policy.
This article examines the most significant issues affecting the role of military forces in the contemporary state, using the example of Poland.
The basic aim of the article is to show that all the branches of power (especially the executive) are responsible for military affairs as the raison d’etat. The military forces’ underlying internal and external functions and requirements of civil,
democratic control are considered. With reference to the Republic of Poland, the
particular branches of the government’s power and responsibilities in military and
defence policy (during peace, crisis and war) are described. A constitutional rank of
these regulations and other legal solutions (including some weaknesses) are stressed.
Furthermore, the issue of the General Staff as an institution between administration, military and politics is presented as an example of the difficulty of reforming
Poland’s Military Forces. The article presents some considered solutions as well.
S
iły zbrojne1 stanowią wyspecjalizowany aparat państwa przeznaczony do realizacji
funkcji stosowania przemocy. Zatem w aspekcie polityczno-społecznym siły zbrojne
stanowią jeden z podstawowych elementów każdego aparatu państwowego2. Można je
wykorzystać zarówno do odstraszania od agresji, jak i do prowadzenia walki zbroj1
2
Dla potrzeb niniejszego tekstu terminy „siły zbrojne”, „armia”, „wojsko” stosuję zamiennie; ponadto
ze względu na różne akty prawne może występować różna pisownia, tj. od wielkiej lub małej litery.
Z. Trejnis, Siły zbrojne w państwie demokratycznym i autorytarnym, Warszawa 1997, s. 17.
AR TYKUŁY
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
Agata MOTYL
PRZYCZYNY KONFLIKTU
ARABSKO-IZRAELSKIEGO 1
I JEGO ROZWÓJ
W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM
ABSTRACT The article focuses on the beginning and the evolution of the Middle East conflict. The author discusses these issues in an interdisciplinary way, including conflict management, history, political sciences and culture. The article begins with
an historical and political analysis of the background in Palestine, and reveals factors that caused the conflict. The analysis examines predominant ideas (Zionism
and Arab nationalism) and revolves the status of international documents and
political statements, which strongly influenced the Middle East situation at the
time. The author emphasizes Great Britain’s colonial policy, its mistakes and maladjustment. The cultural background of this conflict is also considered, in particular the clash of the hermetic Arabic and Jewish cultures which became one of the
most important factors resulting in conflict development. This many-sided analysis should become a datum-point in searching for the best means of resolving the
conflict, acceptable by both sides.
K
onflikt arabsko-izraelski jest jednym z najdłuższych i najbardziej krwawych sporów świata współczesnego. Rozniecony sprzecznymi obietnicami brytyjskimi
i rozwinięty przez nieprzystawanie brytyjskiej polityki kolonialnej do nowych wa1
Zdecydowałam się użyć takiej nomenklatury, aby podkreślić niezmienny charakter konfliktu i jego
ciągłość, aż po czasy współczesne. W dwudziestoleciu można mówić jedynie o konflikcie arabskożydowskim, który wraz z powstaniem państwa Izrael przekształcił się w arabsko-izraelski.
AR TYKUŁY
Bogusław JAGUSIAK
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
ZWIĄZKI ZAWODOWE
WOBEC NOWYCH WYZWAŃ
W UNII EUROPEJSKIEJ
ABSTRACT This article provides a historical overview of trade unions’ evolution within a process of a pluralistic model of European democracy. However, the core of the article
examines the new challenges faced by the labour movement in the system of the
European Union. The legal paradigm of the EU and the new mechanisms in its
decision-making process led to changes in legal competency, but also created new
co-relations within the institutional frames, to which the trade unions are anchored. The European Union’s labour movement, according to the main thesis, will
need to adjust itself to the new patterns of economic, technological, legislative
and labour market’s changes. Its major premise is that the challenges can influence
the shape of the decisions taken in the fields compatible to the interests to trade
unions. Included in those are lobbying issues, social dialogue, or globalization.
Particular to those issues are also the challenges coinciding with the process of EU
enlargement. It is argued that the influences and the spectrum of actions of interested sides and organizations will be both: modified and modifying the political
systems of the member states and candidate states to the EU.
HISTORYCZNY ZARYS KSZTAŁTOWANIA SIĘ
ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
Historyczny proces kształtowania się istoty związków zawodowych naznaczony był
nie tylko walką o prawa socjalne, lecz także określoną pozycją i miejscem w systemie
politycznym. Związki zawodowe są więc nieodzownym elementem pluralistycznej
AR TYKUŁY
Kinga WALA
AGENCJA PRAW PODSTAWOWYCH –
ILUZJA CZY REALNY POSTĘP
OCHRONY PRAW PODSTAWOWYCH
W UNII EUROPEJSKIEJ
ABSTRACT The establishment of the European Union Agency for Fundamental Rights (FRA)
was inaugurated on 1 March 2007 in Vienna. The Agency’s primary role is to provide substantive support in the field of fundamental rights to the EU’ institutions
and the Member States in the implementation of the Community’s legislation.
The Agency was set up in lieu of the European Monitoring Centre on Racism
and Xenophobia (EUMC), and has taken over the majority of its competencies.
Compared to the EUMC, the scope of the Agency’s responsibilities has been broadened; however, it shall obtain the full capacity to implement the responsibilities
stemming from its mandate starting with 2008. The purpose of the article is to
pinpoint the opportunities and the risks ahead of this newly established agency. The article is also considering whether the FRA has any chance of exerting
any marked influence upon the observance of fundamental rights among the EU
Members States. It attempts to answer the question whether the agency‘s limited
mandate would not pose an obstacle in achieving its goals effectively. The article
also analyses the history of the FRA’s establishment. The agency’s new responsibilities and institutional framework have also been presented and the agency’s tasks
and scope of activity have been discussed. The article touches upon the issue of
the FRA’s liaison with international organisations involved in the diverse aspects
of human rights. Possible reforms are considered in the final part of the article
that in long-run would have contributed to streamlining the FRA’s working and
could become a significant and effective policy instrument for respecting the EU’s
fundamental rights.
AR TYKUŁY
PROBLEMY TOŻSAMOŚCI ZBIOROWYCH
Urszula DRZEWIECKA
TOŻSAMOŚĆ PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKA 1
ABSTRACT Nowadays, in the decade of intense integration, the continent of North America
faces a great challenge to create a common supranational space, not only in the
economic sense, but also in its socio-cultural aspect. This phenomena is favoured
by the integration process which, in spite of the overwhelming development differences between all three countries, has already been initiated and is constantly
proceeding on the basis of firm economic and political fundaments. These fundaments guarantee the economic advance and assure the maintenance of democratic
and safety principles in the region. However, apart from these pragmatic reasons,
integration aspirations are more often determined by the socio-cultural factors
that directly affect the identity of the continental inhabitants. Cultural globalization and commercialization influence the expansion of the common identity and
the cultural space. The increasing number of migration movements, mainly the
case of Mexicans emigrating to the USA, becomes a significant factor in the creation of the supraregional identity. Intensification of the supranational contacts
leads to the adoption of a multi pattern style of life, that translates into multi level identity (transnationalism). Borderlands, that constitute buffers and bridges
between nations, play an important role in the creation of a PanAmerican space.
A noticeable increase in the convergence of American, Canadian and Mexican
values assumes the universalisation of some behaviours that, in consequence, will
lead to the creation of a common set of values. Improving mutual perceptions as
well as the emerging sense of belonging to a broader region that crosses the traditional country borders, positively influence this process.
It is essential to remember that the rising continental identity is not just a consequence of the rapprochement between nations, but the principal condition of
1
Niniejszy artykuł powstał w oparciu o IV rozdział pracy magisterskiej pt. Kształtowanie tożsamości
północnoamerykańskiej w kontekście integracji ekonomicznej NAFTA. Perspektywa Meksyku, obronionej przez autorkę w roku 2004 na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie.
168
Urszula Drzewiecka
POLITEJA 1(9)/2008
their harmonious coexistence. Problems faced by North America, nowadays, cannot be addressed properly without a sense of community. Due to this, the creation
of new supranational institutions that would coordinate policy and integration
processes seems to be indispensable.
North American identity seems to be the answer to the necessary transformation of the existing socio-political structures, as well as the redefinition of the citizens’ position in the new changing reality.
Różne ludy świata wykazują tendencję do coraz silniejszego mieszania się między sobą,
aż do stworzenia nowego typu człowieka, łączącego w sobie elementy poszczególnych
społeczności.
José Vasconcelos 19252
P
o zakończeniu zimnej wojny społeczeństwa Ameryki Północnej weszły w nową
fazę wzajemnych relacji. Dotychczasowa postawa, oparta na przeciwstawianiu się wspólnemu zagrożeniu, jakim określano w owym czasie komunizm, zakładała niekwestionowaną dominację USA w całej Ameryce Północnej, Środkowej
i Południowej (z wyjątkiem Kuby)3. Zmiany zapoczątkowane w roku 1989 spowodowały redefinicję polityki międzyamerykańskiej, która wprowadziła do wzajemnych
relacji między państwami zasady o charakterze bardziej demokratycznym i liberalnym. W Ameryce Północnej wyraziło się to znacznym pogłębieniem integracji polityczno-gospodarczej oraz wzrostem interakcji społeczno-kulturowych. Efektywność,
konkurencja, wolność jednostki, adaptacja nowych rozwiązań technologicznych,
które legły u podstaw jednoczenia gospodarek USA, Kanady i Meksyku4, stały się
także decydującymi czynnikami w kontekście zmian tożsamościowo-kulturowych.
Dynamika wzajemnych kontaktów społeczno-gospodarczych pociągnęła za sobą nie
tylko ewolucję sposobu indywidualnego samopostrzegania, lecz także znalazła swój
wyraz w kształtowaniu nowego zjawiska, jakim stało się kreowanie tożsamości kontynentalnej ponad wyraźnymi antagonizmami i podziałami natury etnicznej, politycznej, społecznej czy kulturowej przestrzeni Ameryki Północnej.
Tożsamość północnoamerykańska jest zjawiskiem bardzo świeżym i choć jeszcze nie w pełni zdefiniowanym, to już zauważalnym. Rodzi się ona w kontekście
indywidualnych i narodowych identyfikacji obywateli poszczególnych krajów, stając się ich wyraźnym uzupełnieniem, niezbędnym w dobie globalizacji. Przyjrzyjmy
się więc pokrótce kontekstowi kulturalno-tożsamościowemu w poszczegól2
3
4
Cyt. za: J. Vasconcelos, C. Monsivais, Interrelacion cultural entre Mexico y EEUU, s. 454
USA miały realny wpływ na całość wydarzeń polityczno-gospodarczych na zachodniej półkuli.
Przeciwstawiła im się jedynie Kuba, objęta w konsekwencji embargiem.
Mowa o NAFTA (North American Free Trade Area), Północnoamerykańskiej Strefie Wolnego
Handlu.
AR TYKUŁY
Tadeusz KOPYŚ
FENOMEN SZKOCKIEGO NACJONALIZMU
ABSTRACT The 1707 incorporation of Scotland into Great Britain was not something a united Scotland agreed quietly upon. There was, in particular, a strong division between the interests of the Highlands and Lowlands, the former feeling very much
forced into an unwanted union. After the final, failed Jacobite rebellion of 1745
the Catholic Highlanders were forced to succumb to the superior English power.
During the 19th century in Scottish history, Scotland undergoes a lot of domestic changes, various reform acts and, finally, the industrial revolution spanning over a period of 134 years (1780-1914). The industrial changes that did
take place further stimulated the growth of nationalism. But in this period Scots
used a British Empire as a own “invisible mothercountry” and in the whole 19th
century a strong sense of a Scottish national identity within the Union had developed. The period 1914-1960 in connection with almost any European nation
was a time of crisis in British colonialism and than at the beginning of 70’ties energetic problems in the world. In the early 1970s the SNP enjoyed some shortlived electoral success, especially as the flow of North Sea oil increased support for
Scottish independence. Campaigning for the October 1974 election on the slogan
“It’s Scotland’s oil!, ” the SNP managed to mobilize a sense of economic grievance
and cultural resentment that cut across the traditional class divisions of Scottish
politics.
W
2007 r. na Wyspach Brytyjskich obchodzono rocznicę unii Anglii i Szkocji
z 1707 r. Związek, który funkcjonuje już 300 lat, uważany jest za jeden z najbardziej udanych na świecie.
Szkocja w dziejach kształtowania się nowoczesnej świadomości narodowej zajmuje miejsce szczególne. Podczas gdy w całej Europie, od Bałkanów po Skandynawię,
AR TYKUŁY
Paweł ŚCIGAJ
NARÓD, NACJONALIZM
I TOŻSAMOŚĆ NARODOWA
W PERSPEKTYWIE ETNOSYMBOLIZMU
ABSTRACT The article is a reconstruction of the basic idea behind the ethnosymbolic conception of nation, national identity and nationalism. It discusses the main assumptions of ethnosymbolism, such as: the need to examine nations in the longue durée perspective, the relations and the combined influence of the past, the present
and the vision of the future in the functioning of nations, the modern origins of
nations, the cultural basis of ethnic communities and modern nations, the role of
myths, symbols and particular ethno-history in the shaping of modern nations,
the diversity of ways in which nations are created and the long life of nationalism.
The emphasis is put also on the features that allow us to differentiate ethnosymbolism from constructivism and perenialism – the two dominant approaches in
the contemporary debate on nations. These issues are analyzed on the basis of the
works of the creator of ethnosymbolism – Anthony D. Smith.
WPROWADZENIE
Problematyka narodu i nacjonalizmu pozostaje przedmiotem sporów od blisko
200 lat. Początkowo ta debata miała charakter raczej etyczny i polityczny aniżeli
naukowy, co wyrażało się w ideologicznym uwikłaniu, rzutującym na możliwości
eksplanacyjne prezentowanych teorii. Większość dziewiętnastowiecznych studiów
naznaczona była narodowym punktem widzenia, mówiącym więcej o politycznych
aspiracjach autorów niż o autentycznym stanie rzeczy. I pomimo że w tym okresie
upatruje się, głównie w pracach Johna S. Milla czy Lorda Actona, zaczątków współ-
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Stanisław ŁOJEK
O RÓWNOŚCI, RYWALIZACJI I CNOCIE
ABSTRACT In this paper I make a comparison between two kinds of personal virtue or excellence — one based on a universal model of humanity and the other on what is
extraordinary and exceptional in human beings — in order to find out which
form of social and political regime is best suited to each of them. Following
Arendt and de Tocqueville, I argue that only through practising the “aristocratic” type of virtue — described in Aristotle’s Nicomachean Ethics — we can establish and support a regime in which, like in the Grek isonomia, the division
between the rulers and the ruled doesn’t exist. By promoting another model of
virtue, on the other hand, the one which can be universalized, we make necessary exactly this kind of political division, which — though today we tend to
think of it as natural — is probably not inevitable, and surely considerably reduces the sphere of authentic freedom.
P
olitycznej filozofii Arystotelesa nie sposób zrozumieć bez zapoznania się z jego
teorią etyczną. On sam uważa zbiór traktatów noszący tytuł Polityka za realizującą program Etyki nikomachejskiej kontynuację1, zaś w samej Polityce oznajmia,
że wspólnota państwowa winna nade wszystko troszczyć się nie tyle o życie, co
o życie szlachetne2. Nazywając człowieka „zwierzęciem politycznym”, Arystoteles
w zasadzie wyjaśnia już, dlaczego polityka powinna być zależna od etyki. Skoro
dociekania etyczne są praktycznymi dociekaniami nad tym, jak wieść dobre życie,
i skoro człowiek, ze względu na swą naturę, może zrealizować ów cel, jedynie żyjąc w obrębie politycznej społeczności, to polityka musi zostać podporządkowana
etyce, musi stwarzać odpowiednie warunki do realizacji etycznego celu, jakim jest
życie szlachetne.
1
2
Arystoteles, Etyka nikomachejska, przeł. i oprac. D. Gromska, 1181b 12-23.
Tenże, Polityka, przeł. i oprac. L. Piotrowicz, 1281a 1-9, 1280b 7-13.
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Dariusz GRZYBEK
KONSERWATYSTA WOBEC
EWOLUCJI KAPITALIZMU –
POGLĄDY EKONOMICZNE I POLITYCZNE
JÓZEFA MILEWSKIEGO
ABSTRACT This article attempts to analyze changes in Polish conservative political and economic thought of the late ninetieth-century by the example of nearly forgotten economist and politician Józef Milewski (1859-1916). He was a professor
of economics and fiscal policy at the Jagiellonian University and an ambitious
politician of the Polish conservative party in the Austrian part of Poland, acting
during the era of democratic movement in Austria-Hungary. Milewski analyzed
capitalism as a great process demanding even more regulation in international
level. As an economist Milewski worked on monetary economics, he formulated
quantity theory of money in the form close to the later Irving Fisher’s theory and
backed bimetallism as optimal monetary system. Milewski argued that regulation
of monetary system is possible world-wide only, through establishing international bimetallistic monetary union stabilizing value of money. He strongly criticized prevailing in his times gold standard as fundamentally unstable. As a social
thinker, Milewski analyses laissez-faire as a blind force that crushed traditional
social ties, providing inequality, social conflicts and ‘social question’. Although he
respected the material progress of capitalist system, he claimed improvement in
social system – strengthening position of workers in wage bargaining and establishing social security system. However, as a political thinker he backed traditional
political elites (aristocracy and great landowners, catholic clergy etc.), viewing
gradual democratization of voting law acceptable in the long run. In Milewski’s
opinion, parliamentary system in his times was in great crisis, disrupted by contradictory tendencies of interest groups. He expected that the reinforcement of
238
Dariusz Grzybek
POLITEJA 1(9)/2008
parliamentarism would be a result of a long run progress in public enlightenment
and the rebuilding and strengthening national solidarity crumbled by laissez-faire capitalism.
S
zkic poniższy przedstawia analizę poglądów myśliciela podrzędnego, ale reprezentatywnego dla ważnej formacji umysłowej – konserwatystów z przełomu XIX
i XX w., usiłujących na nowo sformułować swe główne idee w epoce, w której do głosu doszły masy. Józef Milewski (1859-1916) był profesorem ekonomii i skarbowości
Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także politykiem związanym z obozem konserwatywnym w Galicji autonomicznej. Jako ekonomista zajmował się głównie kwestiami
systemu pieniężnego i polityką fiskalną. Na ogół wtórny i eklektyczny, był jednak
pierwszym w dziejach polskiej myśli analitykiem gospodarczej globalizacji1, w swych
analizach procesów gospodarczych ujmował rozwój nowoczesnej gospodarki jako
wielki proces wymagający coraz większych regulacji na poziomie ponadnarodowym.
Jako teoretyk pieniądza Milewski wątpił w automatyczną stabilizację wartości pieniądza w systemie waluty złotej, sądził, że zapewni ją raczej system bimetaliczny
(w którym pełnowartościowym pieniądzem są zarówno monety srebrne, jak i złote),
o ile zostanie utworzona międzynarodowa unia monetarna, w której ramach powszechnie przyjęto by standard dwukruszcowy. Był on zresztą przekonany, że wiele
współczesnych mu problemów można rozwiązać jedynie na poziomie światowym,
zwłaszcza działania państwa w zakresie prawa pracy i polityki społecznej wymagałyby międzynarodowej koordynacji, prowadzącej do ustanowienia światowych reguł
sprawiedliwego handlu i międzynarodowych standardów polityki społecznej. Był też
Milewski pierwszym akademickim ekonomistą polskim, który podjął „kwestię społeczną”, dowodził, że leseferyzm nie wystarcza do przezwyciężenia konfliktów społecznych, opowiedział się za reformami socjalnymi. W swej niechęci do liberalizmu
gospodarczego ulegał nostalgii za tradycyjnym społeczeństwem agrarnym, którą łączył z uznaniem potrzeby ostrożnej modernizacji. Milewski pozostawał konserwatystą w polityce, opowiadał się za konserwatyzmem „wiecznych zasad” na poziomie
filozoficznym, w sferze kultury uznawał ważność odziedziczonej tradycji, zarazem
widział potrzebę przebudowy systemu społecznego. Pisma Milewskiego są umiarkowanie interesujące dla badaczy rozwoju teorii ekonomicznej, pokazują raczej intelektualną zależność uczonych polskich od autorytetów z zachodniej Europy, z kolei dla
historyka idei i politologa analiza pism Milewskiego będzie studium ewolucji myśli
konserwatywnej pod wpływem procesów modernizacyjnych. Pozwoli ona pokazać,
1
Milewski nie znał samego terminu „globalizacja”, który powstał później i został retrospektywnie zastosowany w odniesieniu do okresu kilkudziesięciu lat przed wybuchem I wojny światowej
(„pierwsza globalizacja”), wszelako jego interpretacja światowych procesów gospodarczych bliska
jest współczesnym opisom globalizacji. Skądinąd za pierwszych teoretyków globalizacji uznaje się
nieraz Marksa i Różę Luksemburg. Por.: T. Kowalik, Systemy gospodarcze. Efekty i defekty reform
i zmian ustrojowych, Warszawa 2005, s. 37 i nast.
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Dorota LISZCZYK
FRANCUSKA DEBATA
NAD PROJEKTEM EUROPEJSKIEJ
WSPÓLNOTY OBRONNEJ (1950-1954).
NAJWIĘKSZY SPÓR
IDEOLOGICZNO-POLITYCZNY
OD CZASÓW DREYFUSA?
ABSTRACT The outbreak of the Korean War and the Communist threat proved how urgent
the need for a European defence organization, which would include German
armed forces, had become. The North Atlantic Treaty Organization (NATO),
established in Washington in April 1949 ensured the defence of Europe in the
Atlantic context but did not solve the problem of German rearmament that the
USA had pressed upon its allies. In the summer of 1950 Jean Monnet, General
Commissioner of the National Planning Board and the originator of the Schuman
Plan put forward an idea to organize European defence on a supranational level
comparable to that mentioned in the Schuman proposal. On 27 May 1952 in
Paris the members of the European Coal and Steel Community (ECSC) signed
the Treaty establishing the European Defence Community (EDC). The attempt
to form a European army launched an intense ideological dispute that divided the
majority of French political parties. The supporters (the Christian Democrats, the
part of Socialists and Radicals) stressed that the European Defence Community
would constitute a decisive step in moving towards federal unity in Europe and
the best way to prevent a revival of German nationalism. On the other hand, its
opponents, mainly the Communists and the Gaullists, argued that it was unacceptable as it would undermine national sovereignty and would leave Great
Britain out of a highly strategic European project. Finally, the Treaty establishing
270
Dorota Liszczyk
POLITEJA 1(9)/2008
the European Defence Community (EDC) was rejected by the French National
Assembly on 30 August 1954 by 319 votes to 264. The ‘crime of 30 August’ created consternation in Western Europe and the United States, and the problem
of German rearmament remained unsolved. On 23 October 1954 the Western
European Union was established by the Paris Agreements with the incorporation of West Germany and Italy. However, it would not be until 1955, and the
Messina Declaration, that the process of European integration could begin once
more.
S
ytuacja międzynarodowa, jaka zrodziła się latem 1950 r., wymusiła rewizję zasad, w oparciu o które budowano dotychczasowy zachodni system bezpieczeństwa i obrony. Wybuch wojny w Korei i amerykańska interwencja na Dalekim
Wschodzie stanowiły bezpośrednią przyczynę wszczęcia rozmów na temat zwiększenia zdolności obronnej Europy Zachodniej i tym samym ewentualnego zmobilizowania niemieckiego potencjału militarnego. Ostatnia z przedstawionych kwestii była szczególnie niepokojąca dla francuskich kręgów politycznych, które do
tej pory stanowczo odrzucały taką możliwość. W trakcie debaty w Zgromadzeniu
Narodowym nad ratyfikacją Traktatu Północnoatlantyckiego francuski minister
spraw zagranicznych Robert Schuman stwierdził: Niemcy nie posiadają armii i posiadać jej nie będą. Jest nie do pomyślenia, aby mogły one zostać przyjęte do NATO1.
Tymczasem wobec szybkiego postępu wojsk komunistycznych w Korei i groźby
rozprzestrzenienia się tego konfliktu Stany Zjednoczone, przy aprobacie pozostałych państw członkowskich NATO, coraz wyraźniej domagały się remilitaryzacji
Niemiec. Francja, nie mogąc sobie pozwolić na międzynarodową izolację, stanęła
tym samym wobec dylematu: jak pogodzić obawę przed odrodzeniem się niemieckiego militaryzmu z koniecznością podniesienia standardów obronnych Europy
Zachodniej. Jedynym sposobem pozwalającym zachować francuskim decydentom
kontrolę nad rozwojem wydarzeń, wydawało się przejęcie inicjatywy i przedstawienie optymalnego z punktu widzenia francuskich interesów rozwiązania. W konsekwencji Francja zgłosiła opracowany przez Jeana Monneta projekt, przewidujący
odbudowę potencjału militarnego Niemiec, ale w ramach europejskiej organizacji
o charakterze obronnym, tak by nie dopuścić do odrodzenia się narodowej armii
niemieckiej.
Choć wydawać się mogło, że pomysł powołania do życia europejskiej armii stanowić mógł kolejny, naturalny etap budowy wspólnej Europy, faktycznie był on
sprzeczny z logiką powziętych planów zjednoczeniowych. Rząd Francji wychodził
z założenia, że stopniowa realizacja planu Schumana pozwoli przyzwyczaić się do
idei zjednoczonej Europy przed podjęciem tak delikatnych dla państw kwestii, jak
wspólna obrona2. Tymczasem ówczesna sytuacja międzynarodowa zdeterminowała
1
2
Cyt. za: J. Monnet, Mémoires, Paris 1976, s. 394.
Tamże, s. 406.
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Cezary J. OLBROMSKI
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
DEMOKRACJA A ZASADA
RÓWNOŚCI POLITYCZNEJ –
PRAWIE NIEOGRANICZONA STREFA
WSPÓŁZALEŻNOŚCI TAKTYCZNEJ
ABSTRACT This article investigates the question of whether the modern systems of democracy, similar to their Athenian archetype, do not fulfil duties within the confines of
generally being in force the principle of equality. In the paper the author contrasts
the following models: models of classic democracy and modern ones. The former
models are restrictive in that they exclude the privileged and they are very tolerant
in the range of power, the latter are characterised by the manifest inclusion of privileged, in other words, they are characterised by a sharing election responsibility
with more and more public and common electorate – an increased restrictiveness
in equipping privileged with political competence.
W społeczeństwie arystokratycznym, w którym nieliczna mniejszość była kulturalnie
aktywna, niski poziom klas upośledzonych odbijał się tylko na własnym ich życiu.
Obecnie, w wyniku szerokich możliwości dostępu do kultury, jednostki przeciętne,
o ograniczonych horyzontach umysłowych, o niskim poziomie rozwoju kulturalnego,
zaczynają cieszyć się powszechnym szacunkiem, zyskują znaczenie, a nawet niespodziewanie – stają się wzorem godnym naśladowania.
K. Mannheim, Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy
Najwyższym szczeblem patologii elit politycznych jest funkcjonowanie wyalienowanego ze społeczeństwa kilkuosobowego ośrodka decyzyjnego, składającego się z polity-
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Ewa NOWAK
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
ŚWIATŁA PARTYCYPACJA
I ROZSĄDNA DEMOKRACJA.
IDEA I KONCEPCJA DEMOKRACJI
A KOMPETENCJE OBYWATELSKIE
W POLSKIEJ PRAKTYCE POLITYCZNEJ
ABSTRACT Democracy may be thought of limiting itself by the introduction of standards of
political and electoral activity of citizens and the political elite. Responsible authorities must possess proper civic competences, which should embrace not only the
knowledge of constitutional mechanisms of exercising power but also an awareness of the consequences connected with making specific political decisions.
N
ie ulega wątpliwości, że większość obywateli cywilizowanego świata nie wyobraża sobie dziś dobrego państwa, w którym demokracja nie rządzi polityką.
Pojęcie demokracji jest jednakże bardzo pojemne i niemal każdy, kto próbuje je definiować, wskazuje inne warunki konieczne do jej zaistnienia. Za jedną z podstawowych przesłanek prawidłowego funkcjonowania ustroju demokratycznego uznaje się
istnienie rzeczywistej legitymacji społecznej – szerokiego poparcia rządzonych dla
poczynań rządzących. Doświadczenie historyczne uczy jednak, iż nawet niesprawiedliwe, patologiczne i zbrodnicze systemy przez wiele lat mogą cieszyć się legitymacją
społeczną (hitleryzm, stalinizm). Należy zatem postawić pytanie, czy nie są potrzebne albo nawet konieczne pewne ograniczenia w procesie udzielania legitymacji społecznej – wyłaniania władzy – i jakie powinny mieć one charakter. Za rodzaj samoograniczania się demokracji może być uznane wprowadzanie standardów aktywności
politycznej i wyborczej obywateli, a także elit politycznych. Warunkiem odpowie-
AR TYKUŁY
MYŚL POLITYCZNA
Justyna HOLOCHER
JOHN STUAR T MILL
I ALEXIS DE TOCQUEVILLE –
DWUGŁOS W KWESTII STATUSU
SPOŁECZNEGO KOBIET.
ARGUMENTY NA RZECZ
I PRZECIWKO PODDAŃSTWU KOBIET
ABSTRACT This article is an attempt to reconstruct J.S. Mill’s and A. de Tocqueville’s attitudes
towards the social status of women, especially the reasons, basis and the sense of
their dependence. That problem is shown in connection with the idea of democracy expressed by both philosophers. It examines the differences in their opinions
about the tendency and shape of social life. Moreover, this article shows, using the
example of women’s rights in Europe and America, dissimilarities in understanding of freedom and equality as well as the relationship between them. The author
tries to answer the question about the quintessence of liberalism and circumstances which enable defining Mill and Tocqueville as philosophers of liberalism. The
article also discusses the legal status of women in the ninetieth century, both in
their private and public and particularly in election rights.
I. STARY ŚWIAT  NOWY ŚWIAT. OBRAZ DEMOKRACJI
W Kwintesencji ibsenizmu G.B. Shaw pisał: Pogląd, że kuchnia i bawialnia to naturalne miejsce kobiety, rodzi się na tej samej dokładnie drodze, jak przekonanie angielskich
dzieci, że klatka to naturalne pomieszczenie dla papugi: ponieważ nigdy nie widziały
AR TYKUŁY
TEORIA POLITYKI
Arnold WARCHAŁ
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
ODNIESIENIE METODOLOGII
FENOMENOLOGICZNEJ
DO ZJAWISK POLITYCZNYCH
ABSTRACT This article deals with the philosophical issues and methodological perspectives
evolving, from the beginning of the twentieth-century until today, within the
fields of political science. The phenomenological prism used by the author aims
to present a phenomenological perspective, used, even if only on a small scale, in
political studies, and pointing out to its practical possibilities. The main emphasis
is being placed on understanding the ways and needs for a more pluralistic methodology within the academic fields dealing with politics and society. It is argued
that there is a place for more qualitative approach towards the study of political
phenomena. As is stated in the premises, it becomes apparent through the comparison of the empirical epistemology with the phenomenological one. According
to the author, we must therefore take into account the human need, deeply rooted
in conscience, for cognition of itself and its universe which leads to intersubjective understanding and construction of meaning in the dependent political world.
Phenomenology is taking those implications into account, thanks to its method,
first presented by Edmund Husserl, and used by other philosophers and scholars
also today.
P
ojęcie metody i metodologii może zostać w zasadzie wyrażone w paru słowach
– jako specyficzny sposób postępowania lub wykładnia postępowania o określonym celu albo zbiór takich sposobów. Podobnych definicji, o różnym zakresie
funkcjonowania, może być wiele. Opierając się na powyższym stwierdzeniu, musimy założyć, iż głównym problemem metodologii jest poszukiwanie związków teleologicznych. W naszym przypadku chodzi również o związek tego, co funkcjonuje
AR TYKUŁY
TEORIA POLITYKI
Janusz GOĆKOWSKI
Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora
TEOLOGIA POLITYKI:
MODELE ROLI
DECYDENTA GENERALNEGO
ABSTRACT
The article addresses the following questions: What is theology of politics? A sovereign and general authority. Models of a general authority: axiology and technology of power-influence-wielding. An imagination test of general authority:
the basic problem. A fluency-cleverness test: a radius of action and a radius of
expectation. For whom and how works a general authority?: functionality towards
a political elite, apparatus, a hegemonic class, and nation as political and cultural
community. An actor of political activity. Responsibilities of a general authority.
An actor of political activity. Responsibilities of a general authority. An individual
and a collective general authority.
Po tym poznaje się wielkość i majestat prawdziwego księcia suwerennego, gdy stany
całego ludu są zgromadzone, przedstawiając wnioski i prośby swojemu księciu w całej
pokorze, nie mając żadnej władzy niczego rozkazywać, polecać ani rozpatrywać i gdy
to, co spodoba się księciu uznać lub odrzucić, nakazać lub zakazać, uważane jest za
prawo, za edykt, za rozporządzenie.
J. Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958, s. 113.
Ten, kto decyduje o stanie wyjątkowym, jest suwerenny. […] Decyzja o stanie wyjątkowym to decyzja par excellence. […] Dopiero stan wyjątkowy stawia nas wobec pytania
o podmiot suwerenności, a więc o samą istotę bycia suwerenem.
C. Schmidt, Teologia polityczna. Cztery rozdziały poświęcone nauce o suwerenności,
[w:] tenże, Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000, s. 33-34.
AR TYKUŁY
VARIA
Jakub OLECH
DROGI POLSKIEJ CHADECJI
W LATACH 1990-2005
ABSTRACT The aim of the article is to depict the history of Polish Christian Democrats
from the beginning of the III Republic of Poland until the electoral victory in
2005 of one of the parties, Law and Justice, which is regarded as being Christian
Democratic. Two currents of Christian Democrats, which attempted to gain power and support after 1989, are presented. At the beginning of my paper, the
origin of the Christian Democratic movement in the world and in Poland, as
well as their abundant evolution after the fall of communism, are described.
The structures, programmes and history of the parties, which perceive themselves as Christian Democrats are depicted. On one hand, the paper concerns
strict Christian Democratic formations, connected with Pawel Laczkowski and
Janusz Steinhoff like the Christian Democrats’ Party and The Agreement of
Polish Christian Democrats. On the other hand, The Agreement of the Centre
and Law and Justice, Jaroslaw and Lech Kaczynski’s parties, perceived as espousing nationalist elements, are presented. The background of the events is the
history of the III Republic of Poland, especially the years 1991-1993 and 19972001, when Christian Democrats influenced Polish politics and could entirely
present their programmes. The year 1997 is particularly important, because at
that time the majority of Polish right-wing politicians, among them Christian
Democratic ones, made an effort to unite themselves under the common name
Electoral Action of “Solidarity”. After having won the parlamentary election, quarrels within the coalition prevented any stable consolidation of Polish Christian
Democrats.
AR TYKUŁY
VARIA
Barbara STARZEC
LUDZKI WYMIAR SUNDANCE –
OCZAMI ROBER TA REDFORDA
ABSTRACT The article is concerned with the phenomenon which has been developing on
American ground since 1981, the Sundance Institute. The internationally recognised organization with its stepping-stone for independent films, Sundance Film
Festival, is shown here from a more complex and humanistic point of view. Namely,
the article serves as an attempt to present the Institute from the perspective of its founder, Robert Redford and tries to show some correlation between the philosophy
of Redford and the Institute.
It needs to be said that the article is based on Robert Redford’s thoughts, opinions and reflections having been revealed to the press and television during 25
years of Sundance’s existence. These when combined together provide a full picture
of the Institute and enable one to show its artistic, social and political role and even
give a fresh look at the issue of independence in filmmaking. As one may notice,
Redford has own understanding of American reality and believes in Sundance’s mission not only on the cinematographic scene but also in American society. Redford
mainly underlines the evolving of the diversity of all kinds in filmmaking, artistic
freedom and the importance of storytelling and character in films which, according
to him, cause a film to become a cultural experience and a platform for many voices
belonging to social and cultural minorities. Moreover, he mentions freedom of speech and expression which is the most precious virtue for Americans, and that is the
reason why he calls on independent filmmakers to help prevent its erosion.
M
inęło już ćwierćwiecze, odkąd Sundance Institute widnieje na mapie kinematografii niezależnej. Podczas swej działalności Instytut i funkcjonujący pod
jego egidą Sundance Film Festival stały się fenomenem artystycznym i społecznym.
AR TYKUŁY
VARIA
Renata PUCHOWICZ
DYPLOMACJA KULTURALNA
NIEMIEC DO 2007 ROKU
ABSTRACT The article discusses the historical circumstances regarding the beginning and
development of German cultural diplomacy, and thereby the German cultural
policy abroad. German diplomacy, which is characteristically different from the
French or English, did not originate from colonialism and was much more similar
to the Italian one for it originated from national schools established abroad. Since
the first world war German Schools Abroad were the main device of the German
Kulturpolitik. The cultural diplomacy model applied in Germany formed during
the Weimar Republic. It is analyzed in this article from a historical perspective
considering all changes and obstacles that Germany had to deal with because of
the political situation in their country, infamous World War II and the process
of regaining international respect. Financial resources allotted by the Ministry of
Foreign Affairs of the Federal Republic of Germany for the foreign cultural policy
of Germany, quoted in the tables processed by the author on the basis of available
data, show how important it was for the FRG to offer to the international community their cultural and scientific benefits once again.
T
ypem działalności kulturalnej, dla której trudno znaleźć analogię, jest dyplomacja niemiecka. Niemiecki badacz Manfred Abelein ustalił, że w 1913 r. kanclerz
Rzeszy, Teobald Bethman Hollweg, po raz pierwszy użył pojęcia „niemiecka zagraniczna polityka kulturalna” w liście do historyka niemieckiego Karola Lamprechta. Miał
on wówczas powiedzieć, iż docenia korzyści, jakie Francja i Wielka Brytania czerpią
ze swej propagandy kulturalnej, i uważa, że Rzesza powinna iść za ich przykładem.
Jednym z pierwszych polityków, który widział potrzebę podporządkowania zagranicznych kontaktów kulturalnych polityce zagranicznej Rzeszy, był Otto von Bismarck.
AR TYKUŁY
VARIA
Ryszard STEMPLOWSKI
„LA REFORMA UNIVERSITARIA”.
RUCH STUDENCKI 1918 R.
ABSTRACT In this research in progress report the author outlines briefly history of the
Argentine university reform movement of 1918 against its university and political
background, pointing to its contents and the historic international significance as
well as its current message.
D
zieje autonomii uniwersyteckiej oraz ogólnokrajowych, reprezentatywnych
związków studentów zasługują na systematyczne zbadanie w świetle doświadczenia wykraczającego poza historię jednego kraju. Studenci i nauczyciele akademiccy oraz pracownicy administracji uczelnianej tworzą całość współdecydującą o wielokierunkowych skutkach tego rozwoju i wymagającą lepszej organizacji. Niniejsza
notatka publikowana jest w dziewięćdziesiątą rocznicę pierwszego w XX stuleciu ruchu studentów na rzecz reformy uniwersyteckiej – ruchu studentów argentyńskiego
uniwersytetu w Cordobie.
Universidad Nacional de Córdoba był najstarszym z trzech działających w ówczesnej Argentynie. Uczelnię założyli jezuici w 1617 r. Od 1854 r. był to uniwersytet
państwowy. Uniwersytet w Buenos Aires powstał w 1821 r., w La Plata – w 1890 r.
Liczba studentów w Argentynie rosła dość szybko: w roku 1900 było ich 3000,
w 1918 – już 14 000.
Oddziaływał jeszcze wpływ Domingo Sarmiento, który w pozytywistycznym duchu przyczynił się do rozwoju badań nad bogactwami naturalnymi. Jednakże poziom
nauk przyrodniczych i ścisłych był w Argentynie około 1918 r. niższy od hiszpańskiego, przy nieco większej liczbie argentyńskich pracowników nauki i studentów
w tych dyscyplinach. Ale Hiszpanie mieli swego noblistę w 1906 r. – neurologa
Santiago Ramón y Cajal, co wpłynęło na wzrost nakładów budżetowych na naukę.
AR TYKUŁY
VARIA
Jakub ŻURAWSKI
KOMUNIKACJA WYBORCZA
PRZEZ INTERNET 1
ABSTRACT The internet as a tool which is used in election campaigns is now entering a phase of popularisation. This relates both to so-called “old” (e.g. USA) and “new”
(e.g. Poland) democracies. However, it is still too early to define the eventual
effects of use of the Internet for political (especially electoral) communication.
In the article the author outlines four aspects of on-line campaigning: technological, of space and time, voters acceptability to new forms of electoral communication, and the new status of participants of internet-mediated electoral
communication. Conducted observations and research indicate that because of
its properties the Internet can have a positive role by facilitating contacts between voters and politicians, as well as circulation of varied information and opinions. That is why the Internet will probably be an increasingly crucial medium
in election campaigns.
P
rowadzenie działań politycznych we współczesnych demokracjach liberalnych
w znacznym stopniu opiera się na rozbudowanej, zapośredniczonej przez środki
masowego przekazu komunikacji zarówno pomiędzy samymi aktorami politycznymi
(partiami, politykami, organizacjami społecznymi), jak i pomiędzy tymiż aktorami
a społeczeństwem. Model demokracji reprezentacyjnej wymaga ciągłego kontaktu
wybierających z wybieranymi, rządzonych z rządzącymi, a swobodna dyfuzja informacji stanowi de facto jedną z podstaw jej istnienia. Jednakże warunki demograficzne (liczba obywateli) i geograficzne (rozległość terytorium państwa), by wspomnieć
1
Artykuł powstał dzięki środkom pochodzącym z Wydziałowej Rezerwy na Badania Własne Wydziału
Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ, przyznanym zespołowi pod kierownictwem dr hab.
Izabeli Dobosz, prof. UJ.

abstrakty - Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Spis treści i summaries