Review in Polish here

Krokdotylu,krokdoprzodu
DnrurrlPnssrnr
awno juZ nie bylo tak wnikliwego opisu wlasnego zaczadzenia
marksizmem-leninizmem i stooniowego uwalniania sig od tej
przypadloSci,takiego opisu gry z sys_
temem,jak w autobiografliKornaia ,,Sila
idei", kt6ra wlaSnie ukazala sig po polsku
(w Wydawnictwie Naukowym SChoiarl.
WspomnieniaJanosa
Kornaia to biografia
duZej czg6cipokolenia, kt6rego dzieciistwo
i rodzina zostaly zniszczone przez faszvzm
i kt6re z rado6ci4 powitalo n idrhodraie r"
Wschoduwyzwolenieoraz nadzieiena now y , w s p a n i a l yr i w i a t .B 0 - l e t n id z i 6 K o r n a i
jest nestorem ekonomist6w z Europv Srod_
kowo-Wschodniej, jed nym z naibirdziej
znanych na Swiecie analityk6w gospodarki
socjalistycznej i rransformacji. Iego tsi4Zti
{,,Niedob6r w gospodarce',,,,Systemsoija_
listyczny", ,,Drogado wolnej gospodarki,')
naleZ4do klasyki. Nie manaSwieiieznane_
go uniwersytetu,ktdry nie oferowalbymu
k a t e d r y I u b s t a l e g oz a t r u d n i e n i a_ i u m _
bridge (odm6wil w t97l r.), princeton (odm6wil w 1972r.), London School of Econo_
mics, Stanford, aZ w koricu przyj4l katedrg
wHarvardzie w l9B5 r., by po siedmiu la_
tach powr6cii naWggry.
Kiedy w 1944r. Niemcy okupowaly so_
jusznicze Wggry, ojciec Kornaia zostal
80
wywieziony do Auschwitz, starsi bracia
zeslani na roboty, matka i siostra ukrywaly sig w Budapeszcie,a Janos- naimlodszv
- z g l o s i ls i g n a o c h o ln i k a d o p r a c y
w cegielni, co dawalo szansg przeZycia. Nosil
Zydowsk4 26ltq gwiazdg, spal w szopie.
, , T e nn i e c h c i a n yt r y b 2 y c i an i e p o z o s t a w i l
we mnie 2adnych gorzkich wspomnieri,,_
pisze z wlaSciw4 sobie szczeroScia.Uciekl
z c e g i e l n i ,o c a l a l .l d q c d o d o m u m i i a l , , w y sokiejak domy stosymartwych Zyd6w',.
W domu zastal matkg i siostrg.
W partii raZniej
Kiedy wkroczyla Armia Radziecka,Kornai
mial l7lat, byt absolwentem CesarskieiSzko_
ty Niemieckiejorazliceum wggierskiego,
mial
za sobq potworne do6wiadczeniaokupacji
i rz4d6w wg gierskich faszyst6w - str zalokrzy_
2owc6w.Byl molem ksiqzkoraryrm,
chlonnlrm
i-podatnym na nowe idee,a tak4 ide4 bylwte_
dy komunizm. Kiedy 30 lat p6Zniej w Szwecji skiadalpodanie o wizg amerykansk4, ,,jeden_z p unkt6w podania zawieral pytinie,
czy kiedykolwiek w Zyciu bylem czlonkiem
partii komunistycznej. pracownik ambasa_
dy, kt6ry odebral m6j formularz, zauwu2yl,
2e odpowiedzialem twierdzqco, i zasugero_
wal, uprzejmi e i ze wsp6lczuciem: >Musieli
zmusiipana do wst4pienia. ..<.oByrajmniej
- odparlem - wstqpilem z wlasnei woli.
Wstapilem, poniewaZtakie byty wdwczasmoje
przekonania(".
Pillllll nr33(2667),
16sierpnia
2008
Kornai rozr62nia pig6 stopni identyfika_
cji z partiq komunistyczn4: r Sympatyk.
r Wsp6ltowarzysz drogt. r Czlonek pariii.
r Aktywny, zaanga2owanyczlonekpartii.
r Prawdziwy komunista, partyjny bojow_
nik, zawodowy pracownik p artii. ,,laprzeszedlem cal4 tg drogg" - pisze. Byl cilonkiem komunistycznej organ izacji mlodzie Zowej MADISZ, czlonkiem Wggierskiej partii Komunisty cznej, dzialaczem krajowej
centrali MADISZ. Wymienia splot czynnik6w, kt6re sprawily, Ze zostalkomunista:
prze6fadowan iaZydow,wyzwolenie prze)
ZSRR,prostota i szlachetno5i idei, charvzma komun is tycznych przywddc6w, przynale2no6i do wsp6lnoty, a takZe naiwno56.
,,Zawszeoburzam sig, gdylu dzieprzyznajE
c-ynicznie,Ze wst4pili do partii tylko dia
dalszej kariery" - pisze.
P a r ti a , , d a w a l an a j p e w ni e j sz q g w a r a n cjp,2e faszyzm sig nie odrodzi - a to wyd a w a l o s i g w y s t a r c z a j q c 4r a c j q , Z e b y j q
popierad. (...) Postrzegalem Lolnierzy rad z i e c k i c hj a k o l u d z i , k t 6 r z y o c a l i l i m i 2 y c i e ,i o d c z u w a l e mw d z i g c z no S C z a p r z e r a Zaj4cestraty, jakie ze wzglgdu na mnie pon o s i l i .T o u c z u c i ew d z i g c z n o S czi u p e l n i e
nie pozwolilo mi dostrzec,2ewielu ZolnierzyArmii Czerwonej zachowywalo sig jak
bandyci...". Zaufanie do ZSRR,,ostatecznie
stalo sig 5lep4,bezwarunkowq wiar4',. Zydowska to2samo6i Kornaia zanikla w toisamoSci komunistycznej. Zdecydowal sig
Kryzyswiary
ikalyk.
rtii.
rtii.
ow:zeonzielarwej
tnistq:
lzez
rrytzy056.
raiq
dla
potnie
nierjak
lnie
ZytoitI sig
Akademii Nauk. Co prawda nie mial za sobE
nazmiang
nazwiska (jego ojciec nazywal
studi6w ekonomicznych, ale w ow1'mczasie
Mial25lat, kiedy umarl Stalin. Odczuwal
Kornhauser).
sigPal
o dopuszczeniu do pisania doktoratu decywielk4 stratg, nie przewidy'r;val,2e wkr6tce
1B-letniaktywista wggierskiego
Jako
dowala wladza, a ta poszla mu na rgkg.
K o m s o m onl a
u p i s a ls w 6 j p i e r w s z y e s e i , nadejdE zmiany. Rok p6Zniej zaczQ.poznaZaczynala sig polityczna odwilZ, marksizm
wai ludzi, w Rrn starych komunist6q kt6rzy
na wplywy teorii cykli
kt6rywskazywal
znajdowal sig w defensl'wie, rewizjoni6ci
wyszli z wigzieri. Jedenz nich, dau,ny kolega
historycznych
Oswalda Spenglera, wedle
podnosili gtowg. Toczyly sig (r6vrnieZw Poiz MADISZ, kt6rego pamigtal jako czlowieka
cykl kulturalny Zachodu znajdoktdrego
innesce) spory o teorig warto6ci i o rolg rynku
bil
i
torturowal
pokazal
i
szlachetnego,
wfazie
upadku.
Kornai
dobrego
walsig
w gospodarcesocjalistycznej.,,Wyci4gali6my
go. Kornai dowiedzial sig, 2ew chwili Smierci
esejw centrali MADISZ, gdzie praswdj
sig sami z bagna marksizmu za wlasne wlosy
Towarzyszebyli pod wraZeniem,
StalinanaWggrzechbylo 43 tys.wigZni6wpocowal.
jak baron Miinchhausen". Kornai wyciqgn4l
litycznych, a amnestia objgla prawie 750 tys.
aleradzilidokladniej studiowai klasyk6w
sig tak bardzo, 2e po kilku latach zostal wydiaos6b,czyli prawie l0 proc. ludno6ci.To byl dla
marksizmu-leninizmu.,,Materializm
rzucony z inst].tutu. Ale przedtem ukazala
niego szok. ,,Partiaklamala, a ja wierzylem
i historyczny" Stalina wywolai
lektyczny
jego
sigjego rozprawa ,,Nadmiernacentralizacja
w klamstwo". JegoSwiatsig zawalil. Od tamzachwyt:,,Samfakt, ze Stalin byl jedw zarz4dzanir gospodark4" (1956r.). PolEnajwy2szym zwierzchnikiem
tego czasu,zamiast nykrzyknik6w bgd4cych
noczeSnie
czyl w niej do6wiadczenie dziennikarskie,
kraju, zwycigskim dow6dcq
symbolem akceptacji, coraz czgiciej stawial
ogiomnego
znajomo66 praktyki, zwlaszcza przemyslu
znaki zapytania. Nadal czul sig komunist4,
wojnySwiatowej
i filozofem, wzbudzil we
lekkiego, kt6ry badat, z analiz4teoreryczr4.
a\e zacz$ c4ta6 ,,niesluszne"ksiqzki- Izamniepodziw".Nastgpna lektura - ,,KapiWniosek: system nakazorruysig nie sprawdza,
aka Deutschera o Stalinie, Edwarda Kardelia
tal"Marksa- wstrz4sngla i zafascynowala
nagradza ilo56kosztem jako6ci, ustala falszygo.,,Mlody
czlowiek,kt6ry od 14do 16roku
o doSwiadczeniachJugoslawii.
w4 hierarchig zadaf, powoduje spekulacjg,
Po raz pierwszy odm6wil u,ykonania poiyciagor4czkowoposzukiwal oSwiecenia
jest irracjonalny. ,,WciEZwierzylem,2e go'
lecenia partyjnego zimq 1953-954r. Erno
rodzaj6w lektur, teraz odnalazl
wsetkach
jepromieniujqce
jak wsch6d sloiica z tych
spodarkg socjalistycznq mo2na zreformoGero, jeden znajbliLszych ludzi Rakosiego,
wai. Nadal bytem nairnnJ.'rnreformist4" - pitysigcy
stron".Nie m6gl wtedy przewidyodpowiedzialny za gospodarkg,polecil naszeskromnie, poniewaz nigdzie nie twierdzi,
pisai, 2e braki w dostawach prEdu wystEpily
wai,Zekiedy6stanie sig jednym z najbarze on zawszewszystkowiedzial, mial recepty,
z powodu blgd6w w planowaniu, podczas
dziejwplywowych krytyk6w marksizmu.
tylko nie u,yciqgal ich ze strachu. Nie - w augdy Kornai uwaLal, Ze braki maj4przyczyNaraziebyl pelen entuzjazmu, przekonatobiografl i rekonstruuje, j ak dojrzewal, jakie
napisania
artykulu.
Odm6wit
znalazlklucz do objaSnienia6wiata.
ny systemowe.
ny,2e
kierowa$ nim motyr.ty,dlaczegopostgpowal
Znalazl sig w grupie dziennikarzy,,Szabad
Iakomlody, ideowy towarzysz zostaje
(1947
tak, a nie inaczej.
Nep", kt6rzy wsparli reformistyczny kurs
r.)skierowanydo pracyw organ ie pa rDysertacjauczyniia go cziowiekiem znaImre Nagya * polityka komunistycznego,
tii,,Szabad
Nep" (Wolny Lud), gdzie trafia
nym w kolach naukowych Wggier i za grakt6ry chcial racjonalizowa6 i humanizododzialuekonomicznego i szybko awannicq. Podczasrewolucji 1956r. posuje.Miai pisai reporta2e ,,oblyparl Imre Nagya, napisal tezy ekoskachSmigajqcychkos", a tymnomiczne do jego programu (zoczasem
byl na co dzieri w kontakstaly spalone przez siostrg,kt6ra
ciez WydzialemEkonomicznym
je przechowywala.podczasinwaKC.Niemial co prawda i nigdy nie
zji radzieckiej4 listopada I956 r.).
zdobylformalnego wyksztalcenia
Kornai i inni rewizjoni6ci zostali
ekonomicznego,
ale uzupelnial
wTrzuceni z instytutu. Pojawity sig
swoj4wiedzgw uczelni partyjnej.
problemy z prac4.
Kierowal
sigwiarq, a nie strachem.
Nigdynie s4dzil, 2e podziw dla
Stalinai Rakosiegom6glby zostad
uznanyza kult jednostki. Procesy
LaszkoRajkai innych oskar2onych
=
o d z i a l a l n o sacn t y p a f s t w o w qn i e
= Z n a l a z Lj E w B i u r z e P l a n o w a nia Przemyslu Lekkiego, a potem
robilyna nim wraZenia. Przyznao
w Instytucie Badawczym Przeje - zachowywalsig jak lunatyk:
mystu Wt6kienniczego. Podczas
st4palem po gzymsach
,,Pewnie
w Anglii
Liptakiem
w (ambridge
KornaizTamasem
Janos
kiedy jego dysertacja ukazala sig
polo2onych
kilka pigter nad uliw Oxford Universitv Press(1959r.)
c4,alew o96lenie czulem strachu
i zyskaia uznanie czolowych ekonomist6w
przedupadkiem".Nie po24dal wladzy, cho1
wai system socjalistyczny.Zwolennicy rena Swiecie,jej autor zn6wzostal upokorzodzil przyznaje,2e jako dziennikarz orgaform chcieli system doskonalii, a nie obalai.
ny. Trwalo polowanie na rewizjonist6w.
nupartii korzystal z przyw ile16w (kantyna,
Skoriczyli Zle:jeden zginEl 6mierci4 mgczedW i n s t y t u c i e r z u c o n o n a p o Z a r c i em . i n .
wigkszemieszkanie,mo21iwo56wyjazd6w
sk4, dwaj spgdzili lata w kadarowskim wigKornaia. Wierny swojej taktyce, unikal
zagranicg)i czul sig do nich uprawniony.
zieniu, dwai inni znaleZlisig na emigracji.
konfrontacji. Wr az z koleg4uzna| ite moze
Kornaia przeniesiono na mniej odpowieKiedypolatach czyta swoje artykuly, doprzyzna1 sig do blgd6w w kwestiach ekochodzido wniosku, 2e byl ignorantem, dodzialne stanowiskow redakcji i zmuszono do
nomicznych bez znaczenia politycznego.
samokrltyki. ,,Wymuszono na mnie klamlistrzegaiproblemy,
ale nie rozumial gospowe slowa.Bylem oflarq, ale ponioslem r6wdarki,,,nie
rozumialem zwiqzku pomigdzy
,,Wswoim wystEpieniu powiedziaiem kilka s16wo znaczeniu centralnego planowanieZ moraln4 pora2kg".Wtedy zaczgla sigryosiqgnigciami
a motywacjami", wgszyl sania i przyw6dztwa gospodarczegow og61e,
sowai taktyka Kornaia w stosunkach z wlabotaZ,winil kadry, apelowal do sumierl.
przyznaj4c, 2ebyC moie nie poloZylem na
Bylodpornyna rzeczywistoSi.Aksjoma.
dz4. Godzil sig na ustgpst\rva,unikal konfliknie dostatecznegonaciskuw pracy.Nie zlot6w, nier.nychylalsigniepotrzebniepo to,2ety,kt6rymi sigkierowal, byly uformowane
Zylem jednak politycznej samokrytyki, nie
przezczynniki pozainteiektualne: przekoby m6c realizowadsw6j gl6wny cel: zostai
pragnienia.,,Wykluczaiem ekonomistqi wl4czyi sig do nauki Swiatowej. potgpilem rewolt tcji z paidziernika ani Imnania,przes4dy,
re Nagya, ani te2 nie deklarowalem lojalW 1955r. odchodzi z ,,SzabadNep" i przewszystkie
doSwiadczeniai idee, kt6re monoSci politycznej i ideologicznej".
glybywstrzqsnq6mojq wiarq".
nosi sig do Insty'tutu EkonomiiWggierskiej
= Polowanie
E n" rewizjonist6w
I
2008
16sierpnia
PItllll{[nr33(2667),
81
raz pi,erwszy zdal iobie spra*g,
Yt"dV pg
2e zawisl nad nim cieri wigzienia.
,,-Balem
sig tortur" - pisze. Bal sig,Ze zdradzi siebie
i i.nnych.Precyzujeswojq Iinig: ,,Unikanie
nletegatnychczyn6w". Wielokrotnieprze_
sluchiwany, stworzyl reguly moralne dla
samegosiebie.,,Niebylem upartym Swiad_
Krem,kt6ry nie m6wil nic. Bylem got6w po_
wiedzie6 to, co - jak zakladitem-_ Sledczy
iu2wied,z.ial.Bylem got6w wyjawii fakty,
Ktore - Jak przypuszczalem _ n ie zaszko_
dzq tym, kt6rych zamknigto. (...)Wiedzia_
le1, 2e te reguly nie s4podnloslymi po_
s t u l a t a m i h e r o i z m u .N i e p o d e j m b w a f e m
odegrania roli bohatera poiitycrrr"go.
-sig
Wyznaczylem sobie umiarkowany stindard przestrzegania elementarnvth wv_
mog6w ludzkiej przyzwoitoSci (...);,.Mimo
o t r z y m a n y c ho l e r t n i e p o w r d c i l d o p a r t i i ,
nfe przyrElpropozycji udzialu w tworzeniu
programu ekonomicznegoIanosa Kadara.
Stronil od poliryki, pilnowal sig.
Grazsystemem
Wszyscy, kt6rzy w 1956r. wzieli strone
rewolucji, byli przeSladowani.Koinai zbiei
ral,ciggi.za,,Nadmiern4 centralizacj g,,ja_
ko ksiq2kgrewizjonisryczn4. Wtedy przyj_
mowaf ro ze zdu mien iem, dzisiaj uwa|a, 2e
krytycy mieli racj g: ksiq2ka kwestionowala
po.osrawy systemu socjalistycznego. Zeby
ksi42ka mogla zostai wyd,anazalranicq
polrzebnabyla zgodadyreklora inityturu.
Jegodyrektorlslvan Friss,kiedySentuzjasta
ksiE2ki, p62niej krytyk, postawil warunki:
pominigcie drastycznej przedmowy. Kornai
sworm.zwyczajemposzedl na kompromis:
z przedmowyusunqlnajbardziejnieprawo_
mystny f ragment, napisal te2 przedmowg
do wydania angielskiego,a w niel zapew'_
n i a l , 2 e k s i q Z k a, , n i ej e i t o g d l n y m o p i r . r n
socjalistycznej gospodarki planowel, lecz
opl..gT ograniczonym", u od -o-errtr,1"1
publikacji na Wggrzech nast4pil pewien
postgp wkierunku reform. ,,poszedlemna
ustgpstwa - wspomina _ ale patzEc zper_
spektywryczasu,sqdzg,ze wario bylo to zro_
bi:.y_ilgig publi kacji ksiqZki za gi anic{,.
W_I957r. aresztowanyzostajematema_
tyk famas Liprak _ jeden z najbli|szych
wsp6lpracownik6w Kornaia. Ten z kolei,
w y r z u c o n yz i n s t y t u t u , s t a j ew o b e c k o _
r e , n e g od y l e m a t u m o r a l n e g o . M a g o t o _
w y m a s z y n o p i s _ k s i q 2 kni a p i s a n e iz L i p _
takiem, ale wladze Zqdajq.aby nazwisko
u w r g z r o n e g oL i p t a k a n a n i e j n i e f i g u r o _
walo. Po naradzie ze wsp6lnym i plzy ja_
ci6lmi Kornai robi krok wstecz: godzi"sig,
b , yn a s t r o n i e t y t u t o w e j , z a m i a s t n u r * i _
sKaa resztowanegowspolautora,napisai:
,,]'feyusp6lpracyz I nstyt urem Maremaryki
W g g i e r s k i eA
j kademii Nauk".publikalja
ukazuje sig w 1959r.
PowyjSciu Liptaka z wigzienia obaj de_
cydujq sig na kolejnE niesubordynacjg: bez
zgody wladz poczt4 wysylaj4 swolqpracg
na Zach6d, do presti2owego czasopismi
82
lnaczej m6wi4c, Kornai nie chcial kwe_
stionowai podstaw systemu. Nie m6gl na_
pisa6 prawdy, wigc w tych sprawach wolal
milcze1. Tak dziala autocenzura. ,,Niedo_
bdr w gospodarce"mial i bez tego wymo_
wg mia2dL4cqdla gospodarki paristwowej,
opartej na centralnym planowaniu. Ja-k
wyda6 tak4 ksi4Zkg na Wggrzech? Dyrek_
tor wydawnictwa zgodzil sig przyj4('jqdo
druku. Wtedy powstal probl"m abloi , ,"cenzent6w-im bardziej ortodoksyjni, tym
wigksze mogli stwarzai przeszkohy. Wy_
dawca uzgodnil z Kornaiem , zeneaLieiin
dw6ch: znany ekonomista Andras Brodv.
kt6ryzapewni opinig strictenaukowq,orai
n i e m n i e j z n a n y L a j o s F a l u v e g i_ 6 w c z e _
sny minister finans6w, bezpartyjny, cie_
szEcy sig zaufaniem wladz. Brody byl pe_
len uznania: w,,Niedoborzew gospodu.ce',
Kornai ,,przedstawil socializm wiaki sam
Ofiary wggierskiej
sp-os6b,jak Adam Smith przedstawil kapi_
rewolucji 1956 r.
talizm" - napisal.
Kornai
pisze:,,Nie
podejmowa{em Natomiast minister Faluvegi, w nawale
zajg{ zlecil przygotowanie szkicu recenzii
srqodeqrania
rolibohatera.
Balemsiqtortur.Wyznaczylem swojej wsp6lpracownicyAndrei Dak, kt6_
ra byla zaprzyja2niona z Kornaiem. Kor_
sobieumiarkowany
stanoaro
nai,^kt6ry w swojej autobiografli ujawnia
przestrzegania
elementa
rnych
ten fakt, nie pamigta ju Z dzil, kt6re z nicin
wymogowludzkiej
wpadlo na ten pomysl, Leby onsam napi_
Qtzyzwoitosci".
sal recenzjg.,,Napisalemrecenziew umiar_
kowanym tonie, uznajqc zaleiy ksiqZki
naukowego ,,Econometric a", gd,ziezostaje
(ale nie wychwalaj4c jej pod niebiosa), nie
opublikowana (1962r.) bez Ladnvch zmian.
w s p o m i n a j q cj e d n a k o j e j m o 2 l i w y c hd a l e _
Taka byla strategia Kornaia: kiok wstecz
kosigZnychimplikacjacfr"- przyznaje.Nic
(pominigcie nazwiska Liptaka w wggier_
nie wiedzqc, Faluvegi podpisal reienzjg.
skim wydaniu) i krok do przodu lpunlita_
Wydawca i cenzura nie mieli ilLLadnvci
cja), nastgpny krok naprz6d (wyslinie ma_
uwag.,,Wszystkich koniecznych amouta_
szynopisu naZach6d) i publikacja za gra_
cji moich idei dokonalem saml, -przyznaie
nic4. W trzy I ata p6f,niei,,Econometrica,,
Ko.rnai.Autocenzura jest proceJem poni_
publlkujekolejnq pracg Kornaia i Liptaka.
2aj4cym i jednym z powod6w, dla kt6rych
lch artykul o modelucenrralnegoplahowa_ zmiang
systemu przy)El z zadowoleniem.
nia,,niemal natychmiast uczynil nazwiska
Nie chc4c anga2owai sig w politykg ina_
swoichautor6wzna nymi w Swiecieekono_ czej ni2 p
oprzez swoje prace naukowe, ieszmu matematycznej. Byl cytowany wieleset
cze w p62nychlatach70.odm6wil napisa_
razy.,u\maczony na wiele jgzyk6w, wl4czo_
nia tekstu do podziemnej ksiggi pamiEtko_
ny do program6w uniwersyteckich,'.
wej ku czci Istvana Bibo - znanego intelektualisty, jednego z bohater6w i meczenni_
k6w rewolucji lg56 r. na Wggrzech.
Kornai staje sig znakomito6cia, coraz
Iednym z gl6wnych motyw6w obrania
bardziej rrzeba sig znimliczyt. pizezna_
takiej postawy byla moZIiwoSi wviazd6w
stgpneIata pracuje nad ksi42liq,,Niedob6r n a Z a c h 6 d ,
publikowania i uczeiinicze_
w g o s p o d a r c e "k, t d r a z y s k a l am u u z n a n i e nia w
2yciu naukowym Swiatowei czol6wdalekopozaSrodowiskiemnaukowvm.Sta_ ki.
,,Glgbokopodziwiam iszanujg tych lural sig w niej r ozszerzy( przestrzeri swojej
d.zi,.kt6r,zy ryzykujqc wlasny stand ard 2y_
analizy. OkolicznoSci wydawaly sig sprzy_
cia i wolno6i, a je6li trzeba, takZe wlasne
jajqce.W latach 70.reZimKaaarazniiabwat
2ycie,-podejmowali nielegaln4 walkg dla
sigw swojejmigkkiej fazie.Bylo nieio wig_
demokracji i praw czlowieka,,- pisze. Au_
torzy samizdatu mogli pisai wszystko, ale
9ej qwob-ody.,,Wlegalnie wydanej ksiEZie
(nielegalnie Kornai zzasady nie publiko_
ich zasigg byl ograniczony. Kornai z kolei
wal - przyp. Pass.)nie moglem jednak na_
m6gl pewne rzeczy tylko su gercwa1, ale zapisa6 wszystkiego, co my6lalem,,. Unikal
siggjego publikacji byl szeroki. ,,pozostajg
trzech temat6w. Nie chcial m6wi6 otwar_
najgJgbi.ejp.rzekonany, Ze ich i moje teksiy
cie o ZwiEzku Radzieckim i o stosunkach
wspieraly sig i uzupelnialy w zajemnie,'.'
gospodarczych w bloku wschodnim. Nie
Tak, w ogromnym skr6cie i uproszcze_
chcial omawiai roli partii komunistvcznei
n i u , b r z m i o d p o w i e d Zn e s t o r ab k o n o m i w gospodarce.Nie chcial m6wii o tym, jai
st6w wggierskich na pytanie syna: ,,Jak
zmienilaby sig sytuacja, gdyby wlasno6i
mogle6 byi takim durniem?,,.
paristwowa zostala sprywatyzowana.
Dltrn Plssrtr
Biegzprzeszkodami
I0llllll nr33(2667),
16sierpnia
2008