Analiza potencja³u turystycznego
Transkrypt
Analiza potencja³u turystycznego
AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 0 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Spis treści: 1.WPROWADZENIE………………………………………………………………………………………………………….… 3 2.METODOLOGIA………………………………………………………………………………………………………………… 4 3. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAŃ.………………………………………………………………..……… 7 4. ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA TERENU LGD NASZA KRAJNA…………………………………….10 4.1 Walory przyrodnicze (w kontekście rozwoju oferty turystycznej).…………………………….10 4.1.1 Ukształtowanie terenu………………………………………………………………………….……………………10 4.1.2. Warunki klimatyczne………………………………………………………………………….…………………….11 4.1.3 Wody powierzchniowe……………………………………………………………………………………………….12 4.1.4 Flora i fauna……………………………………………………………………………………………………………….13 4.2 Walory kulturowe Krajny………………………………………………………………………………………………16 4.3 Dostępność komunikacyjna………………………………………………………………………………………….19 4.4 Stan zagospodarowania turystycznego…………….……………………………………………….……….21 4.4.1 Baza noclegowa.…………………………………………………………………………………..…………………..21 4.4.2 Baza gastronomiczna.…………………………………………………………………………………..………….30 4.4.3 Szlaki turystyczne.…………………………………………………………………………………………………….31 4.4.4 Wsparcie instytucjonalno – organizacyjne……………………………………………………………….36 5. ANALIZA AKTUALNEJ OFERTY TURYSTYCZNEJ……………………………………………………….…….40 5.1 Atrakcyjność turystyczna obszaru badań w opinii respondentów………………………………46 5.2 Projekty turystyczne i paraturystyczne…………………………………………………………………….…59 5.2.1 Gmina Sępólno Krajeńskie……………………………………………..………………………………….…….59 5.2.2 Gmina Sośno………………………………………………………………………………………………………………63 5.2.3 Gmina Więcbork…………………………………………………………………………………………………………64 5.3 Segmentacja turystów – wstępne załoŜenia……………………………………….………………………66 1 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 6. ANALIZA SWOT……………………………………………………………………………………………………………..69 7. REKOMENDACJE…………………………………………………………………………………………………………….70 8. BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………………………………………………….72 2 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 1. WPROWADZENIE Efektywne planowanie rozwoju turystyki w danym regionie uzaleŜnione jest od analizy posiadanych zasobów. Dokument ten jest swoistą diagnozą interdyscyplinarnego podejścia do zagadnienia turystyki na obszarze działania Lokalnej Grupy Działania Nasza Krajna. Analiza potencjału turystycznego LGD Nasza Krajna ma za zadanie: • określenie posiadanych zasobów na terenie LGD Nasza Krajna • określenie ich stanu • umoŜliwienie aplikowania o środki na projekty turystyczne z funduszy europejskich • wskazywać kierunki rozwoju turystyki w regionie objętym LGD Nasza Krajna • umoŜliwiać współpracę w zakresie rozwoju turystyki dla gmin wchodzących w obszar działania LGD • określenie preferencji turystów w zakresie walorów uznawanych za atrakcyjne na obszarze LGD 3 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 2. METODOLOGIA PRACY Sposób opracowania dokumentu wymaga wyznaczenia poszczególnych faz jego realizacji. Pierwszy etap ma na celu dokonanie diagnozy stanu istniejącego. Za pomocą wyznaczonego sposobu poszukiwania danych i informacji, opracowano diagnozę. W drugim etapie, słuŜącym określeniu istniejących problemów i moŜliwości rozwoju turystyki w regionie, postanowiono w wysokim stopniu uspołecznić proces jego tworzenia. Aby analiza mogła zostać w praktyce wykorzystana musi opisywać faktyczne problemy, preferencje i aspiracje społeczności lokalnej oraz potencjalnych podmiotów realizujących zadania z dziedziny turystyki. Udział tych środowisk w tworzeniu analizy daje tego najpełniejszą gwarancję. Wychodząc z powyŜszych załoŜeń prace nad drugą częścią dokumentu rozpoczęto od identyfikacji głównych podmiotów lokalnych, regionalnych, potencjalnie zainteresowanych problematyką turystyki. Przedstawicieli tych grup zaproszono na cztery kolejne spotkania o formule warsztatowej, których celem było stworzenie zrębów opracowania dokumentu i poddanie ich szerszej dyskusji. Grono uczestników spotkań składało się z przedstawicieli władz lokalnych z obszaru objętego projektem oraz przedstawicieli głównych podmiotów gospodarczych działających w sektorze turystycznym na tym obszarze. ZałoŜono otwartą formułę udziału w spotkaniach. Ponadto dokument zawiera procesy i działania juŜ podjęte lub planowane do podjęcia, które wiąŜą się z problematyką turystyki. Aby poznać te elementy konieczny jest udział w tworzeniu analizy wszystkich lokalnych podmiotów, działających w obszarze turystyki. Dzięki takiej partycypacji istnieje moŜliwość lepszej koordynacji poszczególnych działań i nadanie im wspólnych ram. Oddziaływanie dokumentu w sposób długoterminowy powinno wpłynąć na: • optymalne wykorzystanie zasobów regionalnej turystyki • efektywne wykorzystanie instrumentów oddziaływania marketingowego • wzrost liczby turystów w regionie • inwestycje w lokalną infrastrukturę • rozwój sektora MSP – zachowanie i tworzenie nowych stanowisk pracy w turystyce i sektorach z nią związanych 4 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa W grudniu br. przeprowadzono ankietyzację wśród mieszkańców terenu LGD w odpowiedzi na którą wpłynęło 145 wypełnionych formularzy. Badanie ankietowe przeprowadzono wśród: – urzędników Starostwa Powiatowego w Sępólnie Krajeńskim – urzędników z Urzędów Gmin: Urząd Miejski w Sępólnie Krajeńskim, Urząd Gminy Sośno, Urząd Miasta i Gminy Więcbork Sępólno Krajeńskie, Sośno, Więcbork – właścicieli obiektów noclegowych – pracowników Centrum Informacji Turystycznej – pracowników instytucji prowadzących działalność kulturalną i muzealną – pracowników organizacji pozarządowych Wizja lokalna oraz konsultacje eksperckie: Romuald Adamski – właściciel Zespołu Pałacowo – Parkowego w Sypniewie Zdzisław Grzeca – prezes Stowarzyszenia Rozwoju Wsi „Kół Gospodyń Wiejskich i Kółek Rolniczych gminy Sępólno Krajeńskie” BoŜena Hermann – właścicielka gospodarstwa agroturystycznego „Wodny Raj” Dariusz Jodkowski – właściciel klubu Hangar Monika Kozłowska – asystentka w Zakładzie Geografii Turystyki Instytutu Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Jan Król – dyrektor Krajeńskiego Parku Krajobrazowego Leszek Skaza – historyk i społeczny opiekun zabytków w powiecie sępoleńskim Bartosz Łangowski – kierownik Referatu Inwestycji, Rozwoju Turystyki i Sportu, Urząd Miejski Sępólno Krajeńskie Małgorzata Prasał – członek Stowarzyszenia Zielona Krajna 5 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Iwona Sikorska – inspektor ds. rozwoju i pozyskiwania środków unijnych Urzędu Gminy w Więcborku Norbert Sobiech – członek Stowarzyszenia Jeziora i Lasy Krajeńskie Waldemar Stupałkowski – Burmistrz Sępólna Krajeńskiego Danuta Wańke – członek Rady Miejskiej w Sępólnie Krajeńskim, właścicielka gospodarstwa agroturystycznego w Iłowie Halina Zimon-PoroŜyńska – prezes Stowarzyszenia Zielona Krajna Tworzona analiza powinna być wstępną częścią prac nad strategią rozwoju turystyki LGD Nasza Krajna. W dokumencie są wymienione następujące określenia: teren, obszar, region, LGD w odniesieniu do obszaru Lokalnej Grupy Działania Nasza Krajna. 6 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 3. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAŃ Krajna to kraina historyczna, początkowo część Pomorza, w I poł. XII wieku przyłączona do państwa Polan, następnie do państwa zakonu krzyŜackiego, od 1314 przynaleŜąca do województwa kaliskiego i stąd najczęściej uznawana za część Wielkopolski; w okresie zaboru pruskiego część ówczesnej pruskiej prowincji Prusy Zachodnie; w okresie międzywojennym wschodni obszar Krajny, który wszedł w skład państwa polskiego, wchodził w skład województwa pomorskiego – część północna (od 1938r całość) i województwa poznańskiego – część południowa; zachodni obszar Krajny, który pozostał w granicach Niemiec przynaleŜał administracyjnie do Marchii Granicznej Poznańsko- Zachodniopruskiej, a od 1938r. do prowincji pomorskiej; obecnie naleŜąca do województw: kujawsko-pomorskiego (Kamień Krajeński, Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Nakło nad Notecią, Mrocza, Sadki) wielkopolskiego (Złotów, Krajenka, Wysoka, Wyrzysk, ŁobŜenica, Lipka, Zakrzewo, Białośliwie, Miasteczko Krajeńskie, oraz fragmenty gm. Piła i Ujście). Lokalna Grupa Działania Nasza Krajna obejmuje swoim działaniem obszar 627,78 km2. Stanowi to łącznie 0,2 % powierzchni kraju. Tab.1. Powierzchnia obszaru objętego LGD Nasza Krajna Lp. Powierzchnia (km2) Wyszczególnienie 1 Gmina Sępólno Krajeńskie 229 2 Gmina Więcbork 236 3 Gmina Sośno 163 628km2 Razem Teren LGD Nasza Krajna znajduje się w północno-zachodniej w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim. 7 części kraju AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 1. PołoŜenie LGD na tle Polski.(Źródło: Lokalna strategia rozwoju LGD Nasza Krajna) W skład LGD Nasza Krajna wchodzą 3 gminy: gmina miejsko-wiejska Sępólno Krajeńskie, gmina wiejska Sośno, gmina miejsko-wiejska Więcbork. Sąsiaduje z 5 powiatami połoŜonymi w granicach 2 województw, w tym z 9 gminami: w województwie kujawsko-pomorskim: – z powiatem bydgoskim (w ramach powiatu z gminami: Koronowo, Sicienko), – z powiatem nakielskim (w ramach powiatu z gminą Mrocza), – z powiatem tucholskim (w ramach powiatu z gminami: Gostycyn, Kęsowo) w województwie wielkopolskim: – z powiatem pilskim (w ramach powiatu z gminą ŁobŜenica), – z powiatem złotowskim (w ramach powiatu z gminami: Lipka, Zakrzewo, Złotów). 8 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 2. Mapa LGD – granice administracyjne (Źródło: Lokalna Strategia Rozwoju LGD Nasza Krajna). Ponadto od północy obszar LGD Nasza Krajna sąsiaduje z gminą Kamień Krajeński, która jako jedyna z całego powiatu nie wchodzi w jej skład. Wg publikacji GUS „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r.” teren LGD zamieszkiwało 34 195 osób. Liczba mieszkańców na 1 km2 – 52 osoby lokuje teren LGD poniŜej średniej krajowej (121 osób). Stolicą obszaru, a jednocześnie siedzibą LGD, jest Sępólno Krajeńskie, które pod względem liczby mieszkańców (9 207 osób) zajmuje 452 lokatę (stan z 2009 r.) wśród miast w Polsce. Jest połoŜone nad Jeziorem Sępoleńskim, w dolinie rzeki Sępolny (regionalna nazwa rzeki brzmi Sępolenka), przy drodze krajowej nr 25, w odległości 64 km na północny zachód od Bydgoszczy. 9 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 4. ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA TERENU LGD NASZA KRAJNA Przez atrakcyjność turystyczną moŜna rozumieć właściwości obszaru lub miejscowości wynikające z zespołu cech przyrodniczych lub paraprzyrodniczych które wzbudzają zainteresowanie i przyciągają turystów. Pojęcie to zawiera w sobie elementy stanowiące podstawę rozwoju wszelkiej aktywności turystycznej i zaspokajanie potrzeb turystycznych jakimi są walory turystyczne (przyrodnicze i kulturowe), zagospodarowanie turystyczne i dostępność komunikacyjną (Wg. W. Kurek „Turystyka” 2007 r). 4.1 Walory przyrodnicze LGD Nasza Krajna i ich znaczenie w rozwoju oferty turystycznej Na atrakcyjność turystyczną obszaru w duŜym stopniu wpływają walory przyrodnicze. Wszelkie elementy środowiska przyrodniczego warunkują moŜliwość uprawiania róŜnych rodzajów i form turystyki i to one decydują o wyborze segmentów docelowych dla projektowanej oferty turystycznej. Wielkość uŜytków rolnych, obszar wód powierzchniowych czy formy ochrony przyrody to m. in. dane pozwalające ocenić, w jaki sposób turystyka oparta na walorach przyrodniczych moŜe być rozwijana w regionie. 4.1.1 Ukształtowanie terenu Z punktu widzenia podziału fizycznogeograficznego, obszar objęty LGD znajduje się w prowincji NiŜu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionie Pojezierza Południowopomorskiego (na podstawie J. Kondrackiego. Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002 r.). Rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona, co wynika z jej młodoglacjalnej genezy. Obecna rzeźba pojezierza jest rezultatem północnopolskiej fazy zlodowacenia, które nastąpiło w erze kenozoicznej w epoce plejstocenu. Urozmaicenie krajobrazu wzmacniają doliny rzek 10 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa i jezior rynnowych, uwaŜane za obszary najbardziej atrakcyjne pod względem turystycznym. Na terenie LGD nie funkcjonują duŜe zakłady przemysłowe. Taka działalność nie pozostawia swego piętna w wyraźnej dla krajobrazu formie. Natomiast zauwaŜalny wpływ na krajobraz ma nowa zabudowa mieszkalna. 4.1.2 Warunki klimatyczne Polska jest połoŜona w centrum Europy, co powoduje, Ŝe klimat jest umiarkowany, ciepły przejściowy między morskim, a kontynentalnym. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą 7,0 – 8,5˚C, a średnia roczna suma opadów to ok. 600 mm. Teren objęty LGD leŜy (pod względem globalnym) w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, przejściowego od klimatu oceanicznego Europy Zachodniej do kontynentalnego Europy Wschodniej i Azji. Znajduje się w zasięgu mas atmosferycznych o róŜnorodnej genezie powstania i charakterze: morskich i kontynentalnych, polarnych, podzwrotnikowych i arktycznych, czemu sprzyja m.in. ukształtowanie powierzchni. Stąd wynika duŜa dynamika zmienności typów pogody, zarówno w cyklu rocznym, jak i wieloletnim. Omawiany obszar znajduje się w regionie klimatycznym Pojezierza Pomorskiego. Z wiatrami z sektora zachodniego wiąŜe się napływ mas powietrza pochodzenia atlantyckiego, zawsze wilgotnego, w zimie ciepłego i powodującego odwilŜe, a w lecie chłodnego. Tym masom powietrza towarzyszy pochmurna pogoda, opady deszczu lub mŜawki oraz często mgły. Wiatry północne przynoszą suche powietrze arktyczne, w ciepłej części roku chłodne, a zimą mroźne. Wiatrom z sektora wschodniego towarzyszy napływ suchego powietrza kontynentalnego, w zimie mroźnego, a latem i wczesną wiosną – bardzo ciepłego. Na terenie trzech gmin występują równieŜ zagroŜenia naturalne – katastrofalne sytuacje związane z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi (np. huraganowy wiatr w 2001 r., który wyrządził wiele szkód w mieniu oraz w środowisku przyrodniczym). Z ilością opadów wiąŜe się np. zagroŜenie suszą (w 2006 r.), czy uruchomienie procesów geodyna- 11 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa micznych. Główną przyczyną zmian klimatycznych jest globalne ocieplenie klimatu, którego przyczyn naleŜy szukać w działalności człowieka (niekontrolowany rozwój przemysłu i transportu powodujący nagromadzenie gazów cieplarnianych). Na obszarach pojeziernych w Polsce warunki pogodowe determinują najwaŜniejsze z cech ruchu turystycznego tj.: sezonowość, natęŜenie i wielkość. Mimo wszystko jednak warunki klimatyczne nie są najwaŜniejszym czynnikiem wpływającym na kierunki rozwoju turystyki, aczkolwiek do pewnego stopnia kształtują kreowaną ofertę turystyczną województwa. Klimat umiarkowany ma jednak to do siebie, iŜ stwarza bardzo duŜe moŜliwości organizacji czasu wolnego na świeŜym powietrzu, choć nie daje gwarancji pięknej pogody. 4.1.3 Wody powierzchniowe Zasoby wodne są elementem gwarantującym ciągłość procesów przyrodniczych, decydują o bioróŜnorodności, walorach ekologicznych. Warunkują rozwój gospodarczy czy kształtują konkurencyjność danego regionu. Sieć hydrograficzna stanowi bardzo waŜny element atrakcyjności turystycznej obszaru. Jej duŜe zagęszczenie i zróŜnicowanie daje ogromne moŜliwości rozwijania róŜnych form turystyki, od turystyki aktywnej (w tym równieŜ jej ekstremalnych form), aŜ do turystyki wypoczynkowej biernej. Przez obszar LGD przebiega dział wodny I rzędu rozgraniczający dorzecza dwóch najwaŜniejszych rzek w kraju – Wisły i Odry. Głównymi rzekami w dorzeczu Odry jest Łobzonka i Orla, zaś w dorzeczu Wisły – Kamionka i Sępolna (przez mieszkańców zwana Sępolenką przypomina). NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe teren objęty analizą jest bogaty w zasoby czystych wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych. Występują tu jeziora w formach południkowych bądź równoleŜnikowych rynien zgodnych z przebiegiem pofałdowania morenowego. Geo- 12 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa graficzne rozłoŜenie sieci hydrograficznej jest nierównomierne, najbogatsze są tereny gmin Sępólno Krajeńskie i Więcbork, w których wskaźnik jeziorności wynosi 3 – 4% powierzchni ogólnej gmin, na terenie gminy Sośno wskaźnik ten oceniany jest poniŜej 1%. Na uwagę zasługuje stan czystości wód, który w znacznej mierze wynika z ich połoŜenia w strefie nisko zurbanizowanej i mało uprzemysłowionej. Wody ze względu na swoja czystość są walorem dla rozwoju turystyki. 4.1.4 Flora i fauna Lasy Na terenie LGD najczęściej występującą formacją jest bór sosnowy. Pozostałe to bór mieszany oraz dąbrowa. W niewielkich ilościach występują takŜe siedliska: olsów, olsów jesionowych, lasu wilgotnego i borów mieszanych bagiennych. Obszar LGD średnio w 24,4% powierzchni pokrywają lasy i grunty leśne. Najmniej występuje w gminie Sośno – 17,2%, zaś największy stopień lesistości wykazują gminy Więcbork i Sępólno Krajeńskie – odpowiednio 28,3% i 27,7%. Największe kompleksy leśne występują w zachodniej części terenu LGD, w części środkowej na pograniczu gmin Sępólno i Więcbork, w dolinie Sępolenki, na pd. od Więcborka i na pd. od Sośna. W strukturze własności dominują lasy publiczne, zarządzane przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. 13 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Formy ochrony przyrody Na terenie Krajny znajduje się Krajeński Park Krajobrazowy. Powierzchnia parku wynosi 738,50 km² (73 850 ha) i jest to największy park krajobrazowy w województwie i trzeci co do wielkości w kraju. Wśród roślin i zwierząt występujących na danym terenie naleŜy wymienić na torfowiskach: rosiczki, borówki bagienne, modrzewnice zwyczajne, bagna zwyczajne, turzyce bagienne i Ŝurawiny błotne. Spośród ssaków spotyka się tu m.in. bobry europejskie, wydry europejskie, jelenie i dziki; z ptaków bociany czarne, orły bieliki i Ŝurawie. Rys. 3. Logo Krajeńskiego Parku Krajobrazowego Teren objęty LGD charakteryzuje się najwyŜszym wśród powiatów ziemskich wskaźnikiem powierzchni ogólnej zajmowanej przez obszary chronione. Łącznie zajmują one ok. 60 639 ha, co stanowi 76,65%. Na terenie LGD znajduje się 6 rezerwatów przyrody: 1. „Gaj Krajeński” (w gminie Sępólno Krajeńskie) – utworzony w 1965 r. w celu ochrony drzewostanu bukowego na siedlisku grądowym oraz runa leśnego (unikatowego na równinach), o pow. 10,27 ha; 2. „Lutowo” (w gminie Sępólno Krajeńskie) – utworzony w 1955 r. w celu ochrony fragmentu boru bagiennego, o pow. 19,39 ha; 3. „Wąwelno” (w gminie Sośno) – utworzony w 1958 r. w celu ochrony lasu liściastego z wiekowymi okazami dębu, jesionu, buku i stanowiskiem brekini, o pow. 4,72 ha (poza terenem KPK); 4. „Buczyna” (w gminie Sępólno Krajeńskie) – utworzony w 2000 r. w celu ochrony drzewostanu bukowego, o pow. 20,01 ha; 5. „Dęby Krajeńskie” (w gminie Sępólno Krajeńskie) – utworzony w 2000 r. w celu ochrony lasu grądowego z drzewostanem dębowo – bukowym, o pow. 45,83 ha; 6. „Jezioro Wieleckie” (w gminie Więcbork) – utworzony w 2005 r. w celu ochrony fauny i flory wodnej jeziora o pow. 102,76 ha. 14 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Wszystkie rezerwaty przyrody powiatu sępoleńskiego, są jednocześnie rezerwatami wchodzącymi w skład obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju. Kolejną formą ochrony prawnej występującą na tym terenie są Obszary Chronionego Krajobrazu: Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Więcborskiego Obszar ten charakteryzują typowe cechy krajobrazu Pojezierza Krajeńskiego z jeziorami i otaczającymi je wzgórzami morenowymi. W granicach obszaru są dwa jeziora: Więcborskie i Runowskie – częściowo o charakterze rekreacyjnym. Zachodnia część rejonu obejmuje przyjezierny fragment miasta Więcborka. Ochrona obszaru jest niezbędna, ze względu na walory krajobrazowe i moŜliwość degradacji obu jezior. Powierzchnia obszaru wynosi ok. 10 kmW. Rynny Jezior Byszewskich Obszar Chronionego Krajobrazu Rynny Jezior Byszewskich leŜy na terenie Pojezierza Krajeńskiego i stanowi klasyczny przykład znakomicie wykształconej i zachowanej formy polodowcowej na NiŜu Polskim, z licznymi jeziorami o dość dobrej jakości wód. Zarówno forma polodowcowa jak i jej funkcja turystyczna zasługują w pełni na ochronę, a szczególnie zasoby wodne zgromadzone w jej największych zagłębieniach. Wydzielony obszar zajmuje łączną powierzchnię 18 kmW z czego na lasy przypada zaledwie 4 kmW powierzchni, wody zajmują 3,33 kmW i pozostałe tereny (na ogół o intensywnej gospodarce rolnej) 10,67 kmW. Szerokość obszaru – mieści się w zasadzie w granicach morfologicznych rynny. Ozy Wielowickie Obszar Chronionego Krajobrazu Ozów Wielowickich obejmuje fragment Pojezierza Krajeńskiego, charakteryzujący się występowaniem młodego krajobrazu polodowcowego z ozami. Granice regionu wymagają ewentualnej korekty w wyniku szczegółowego kartowania geomorfologicznego. Powierzchnia obszaru wynosi 8,15 kmW. Są to głównie tereny rolne i częściowo osiedleńcze – w okolicach Sośna. 15 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Dolina rzeki Sępolny (650ha). Obejmuje fragment doliny rzeki wciętej w Pojezierze Krajeńskie . Ponadto jest tu 80 pomników przyrody, najliczniejsze wśród nich są drzewa (37) i skupiny drzew (36). Poza tym 5 alei przydroŜnych i 2 głazy narzutowe. 4.2 Walory kulturowe Krajny Rys. 4. Krajna – połoŜenie na mapie Polski (Źródło: Wikipedia) Nazwa Krajny pochodzi od historycznego połoŜenia tego regionu na rubieŜy (kraju) Wielkopolski. Krajna ma swoją kulturę i gwarę (rzadko spotykaną). Powstała ona poprzez nałoŜenie się na pomorski (kaszubski) substrat językowy cech dialektu wielkopolskiego, jak równieŜ zapoŜyczeń z języka dolnoniemieckiego. W okresie zaborów i pierwszych lat odzyskania niepodległości przez Polskę, Krajna była ośrodkiem walki o prawa mniejszości polskiej w Niemczech. Kierował nią ks. dr Bolesław Domański z Zakrzewa, prezes Związ- 16 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa ku Polaków w Niemczech, siedziba V dzielnicy Związku znajdowała się w Złotowie. Znakiem tej walki było rodło (rys.5.), obecnie jeden z uŜywanych herbów Krajny. Rys. 5. Rodło – herb Krajny Miasta leŜące na Krajnie to Nakło nad Notecią, Złotów, Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Wyrzysk, Mrocza, Krajenka, ŁobŜenica, Wysoka, Kamień Krajeński. Od 1932 Krajna posiada własny, nieoficjalny hymn, autorstwa Pawła Jaśka: „W drogiej nad Ŝycie rodzinnej ziemi mej, O rannym świcie pieśń płynie z leśnych kniej. Dębowy bór z bukami wtór, szumi hymn cichej chwały, A rzewny śpiew, miłości zew, spływa na kraj nasz cały. Krajno kochana, co od zarania dni, Rozmiłowana dzieci swe Ŝywisz ty. Za pokarm twój, za soków zdrój, wyssany z głębi łona, Za tchnienia czar, za rosy dar, bądź nam błogosławiona. 17 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Ziemio ty miła, tak pełna złudnych słów, Piastową byłaś, piastową będziesz znów. Ni wichrów moc, w burzliwą noc, ni grom, ni błyskawice Nie złamią nas i po wszy czas stać będziem, my dziedzice.” Dziedzictwo kulturowe to takŜe strój krajeński, który składa się z haftowanych gorsetów, czerwonych kabatów zwanych "jakami" oraz spódnic i fartuchów. Głowy zdobiły czepce lub chusty i wianki z kwiatów polnych. Jednym z charakterystycznych dla tego regionu elementów jest haft krajeński – barwy błękitne i granatowe symbolizują jeziora, licznie występujące na Ziemi Krajeńskiej. Rys. 6. Elementy haftu krajeńskiego Walory kulturowe regionu to przede wszystkim cenne obiekty dawnej architektury, reprezentujące róŜnorodne style i formy architektoniczne. Obecnie Krajna jako region historyczno-kulturowy nie tworzy wyodrębnionej jednostki administracyjnej. Na terenie gmin objętych badaniem tj. obszarze gmin Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Sośno odbywa się szereg imprez kulturalnych. Większość ma charakter cykliczny. Stanowią one atrakcję głównie dla mieszkańców oraz ich gości odwiedzających te tereny. Gmina Więcbork corocznie organizuje Dni Miasta Więcbork. Atrakcję stanowi występ gwiazd polskiej sceny muzycznej. 18 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Pozostałe imprezy cykliczne: – Powitanie Lata – Zakończania Lata – Mikołajki – Turniej sołectw Gminy Więcbork – Jarmark Sztuki Nieprofesjonalnej – pokazy zabytkowej sikawki konnej w Lubczy – Święto Miodu – Rajd Rowerowy – Koncert Orkiestr StraŜackich Na terenie gminy odbywają się równieŜ DoŜynki, imprezy z okazji świąt majowych i listopadowych, festiwale oraz wystawy regionalnych twórców. Miłośnicy sportu mogą wziąć udział w licznych turniejach piłki noŜnej, plaŜowej, siatkówki, koszykówki czy w rajdach rowerowych, a takŜe w zorganizowanych pierwszy raz 2009 r. regatach. Niezwykłym wydarzeniem jest odbywający się tu Festiwal Piosenki Rockowej oraz Międzynarodowe Spotkania Poetyckie „Pobocza”. Gmina Sępólno Krajeńskie organizuje regularnie Jarmark św. Wawrzyńca, Dzień Adwentowy oraz Wojewódzki Piknik Osób Niepełnosprawnych. Ciekawą imprezą, przyciągającą widzów spoza regionu, jest Wojewódzki Przegląd Teatrów Lalkowych „Pacynka”. Liczne wystawy, konkursy i koncerty integrują mieszkańców i przyciągają turystów. Na uwagę zasługuje odbywający się cyklicznie ogólnopolski wyścig kolarski junior młodszy. Trasa przebiega przez malownicze tereny gminy. 4.3 Dostępność komunikacyjna Dostępność komunikacyjna odgrywa duŜą rolę w ocenie atrakcyjności, zarówno gospodarczej, jak i turystycznej danego miejsca czy regionu. Ma ona wpływ zarówno na rodzaj i liczbę inwestycji, moŜliwości dojazdu do nawet najmniejszych miejscowości. 19 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Transport drogowy DuŜym walorem obszaru jest połoŜenie w jednym z centralnych województw. JednakŜe układ drogowy o znaczeniu międzynarodowym i krajowym koncentruje się w innych częściach regionu. W rozpatrywanym obszarze istnieje dostatecznie sprawna sieć dróg kołowych powiatowych i gminnych. Łączą one obszar LGD z Bydgoszczą i Chojnicami, których mieszkańcy stanowią waŜnych odbiorców dla oferty turystycznej Przez obszar LGD nie przebiegają paneuropejskie korytarze transportowe. Teren LGD znajduje w odległości 100 km od morza. PołoŜenie powiatu przy drodze krajowej łączącej centralną i południową Polskę ze środkowym wybrzeŜem jest niewątpliwie korzystne dla rozwoju turystyki tranzytowej. Do dróg krajowych naleŜy droga nr 25, która łączy Pomorze z aglomeracją wrocławską. Na tej trasie planowana jest obwodnica Sępólna. Do dróg wojewódzkich naleŜą: droga nr 189 droga nr 241 droga nr 242 z planowaną obwodnicą Więcborka Transport kolejowy Teren LGD choć jest połoŜony w północnej Polsce nie posiada rozwiniętej sieci kolejowej. Co waŜniejsze, przez stolicę regionu nie przebiega Ŝadna z waŜnych magistralnych linii kolejowych. Teren posiada tylko połączenia towarowe. Nie przebiegają tędy Ŝadne linie pasaŜerskie. 20 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 4.4 STAN ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO Podstawowa infrastruktura Baza noclegowa oraz gastronomiczna to podstawa rozwoju turystyki kaŜdego regionu. 4.4.1 Baza noclegowa Zgodnie z informacją zawartą na stronach internetowych poszczególnych gmin, bazę noclegową tworzą: w gminie Sępólno: Hotel Jan *** Hotel Restauracja Polonia Dom Wypoczynkowy w Lutówku Pensjonat Magda w Lutówku Szkolne Schronisko MłodzieŜowe w Sępólnie Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy (ul. Chojnicka 5) w gminie Więcbork: Zespół pałacowo-parkowy w Runowie Krajeńskim Zespół pałacowo-parkowy w Sypniewie Hotel „Pod Koroną” w Więcborku Internat Zespołu Szkół – Centrum Edukacyjne w Więcborku Stara Szkoła – agroturystyka w Zakrzewskiej Osadzie Internat Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Sypniewie Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Więcborku Pensjonat „Olimpijka” w Więcborku 21 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Pensjonat „Widok” w Więcborku Ośrodek wypoczynkowy UTP Ośrodki wypoczynkowe (informacje ze stron internetowych Ośrodków): Ośrodek Wczasowy „Morena” w Więcborku, www.morena.wczasy.net.pl Do dyspozycji gości: plac zabaw dla dzieci, grill, wypoŜyczalnia rowerów oraz sprzętu wodnego, tenis stołowy, boisko sportowe, kort tenisowy, parking dozorowany ogrodzony, plaŜa – 10 metrów, las – 50 metrów. Miejsca noclegowe RODZAJ domki LICZBA 8 za nocleg od CENA (PLN) Liczba miejsc: 32 w domkach letniskowych 3 – 4 osobowych. 80 – 100 Gastronomia: w odległości 100 m moŜliwość 20 pełnego wyŜywienia w stołówce sąsiedniego ośrodka Ośrodek Wczasowy „Na Wzgórzu” w Więcborku, www.nawzgorzu.nad-jeziorem.pl Do dyspozycji gości: boisko do siatkówki, tenis stołowy i gry zręcznościowe, plac zabaw, miejsce na ognisko moŜliwość grillowania, teren ogrodzony, parking. Oferta: wakacyjny wypoczynek, pobyty weekendowe, zielone szkoły (maj, czerwiec, wrzesień), czynny wypoczynek: trasy rowerowe, trasy turystyki pieszej, ośrodki jazdy konnej, kort tenisowy, wypoŜyczalnia sprzętu pływającego. Miejsca noclegowe: RODZAJ domki za nocleg od LICZBA 8 CENA (PLN) 80-130 20 22 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Liczba miejsc: 36 w 6 domkach typu Brda 4-6-osobowych z łazienkami, w domku: dwie sypialnie, salon, kuchnia. Ponadto 2 domki murowane 3-4 -osobowe z łazienkami, w domku: dwa pokoje, aneks kuchenny. Wszystkie domki wyposaŜone są w lodówkę i TV. Gastronomia: stołówka w odległości 20 m Ośrodek Wczasowy „Z Widokiem” w Więcborku www.zwidokiem.nad-jeziorem.pl Do dyspozycji gości: własna przystań, małe pole namiotowe, wypoŜyczalnia sprzętu wodnego, wypoŜyczalnia rowerów, moŜliwość grillowania, miejsce na ognisko, tenis stołowy, kort tenisowy, boisko do siatkówki i koszykówki, rzutki do tarczy, plac zabaw dla dzieci, bezpieczny parking – teren ogrodzony. W ośrodku w sezonie letnim organizowane są wieczorki taneczne, turnieje tenisa stołowego, rzutek do tarczy, siatkówki plaŜowej. W ofercie: wczasy, pobyty grupowe, indywidualne, biwaki. Miejsca noclegowe: RODZAJ domki za nocleg od LICZBA 15 CENA (PLN) 50-130 50 Liczba miejsc: 70 w 15 domkach letniskowych 4, 5, 6-osobowych o zróŜnicowanym standardzie. Na terenie ośrodka znajduje się równieŜ małe pole namiotowe. Gastronomia: bar, domowe całodzienne wyŜywienie. 23 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Ośrodek Wczasowy „Panorama” w Więcborku, www.owpanorama.pl Do dyspozycji gości: boisko do siatkówki, plac zabaw dla dzieci, sklepik, miejsce na ognisko, moŜliwość grillowania, parking, teren ogrodzony i oświetlony Miejsca noclegowe: RODZAJ domki LICZBA 18 za nocleg od CENA (PLN) 80-150 20 Domki drewniane i murowane w zabudowie szeregowej 4, 5, 6-osobowe z zadaszonym tarasem oraz widokiem na las i Jezioro Więcborskie. Ośrodek Wczasowy „Riva” w Więcborku, www.rivaosrodek.pl PołoŜona nad samym jeziorem „Riva” (wł. 'brzeg'), to ośrodek wypoczynkowy oferujący szeroki wachlarz róŜnego rodzaju miejsc noclegowych. Wraz z komfortowymi warunkami zakwaterowania oferuje równieŜ: malownicze widoki z kaŜdego okna pensjonatu i domków, piaszczystą plaŜę i las połoŜone przy samym ośrodku, stołówkę serwującą dwudaniowe obiady (przy wcześniejszym zamówieniu), bar i kawiarnię oferujące napoje alkoholowe i bezalkoholowe oraz drobne przekąski, salę telewizyjną do dyspozycji gości, mini plac zabaw dla dzieci, parking, boisko do siatkówki plaŜowej oraz stadion piłkarski. Miejsca noclegowe: (liczba miejsc 44) RODZAJ CENA (PLN) apartamenty 2-osobowe za nocleg od 35 24 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Ośrodek Wczasowy „Przy Lesie” w Więcborku, www.grabinscy.neostrada.pl Ośrodek Wczasowy "Przy Lesie" to mały i familijny ośrodek idealny dla rodzin z małymi dziećmi, który zapewnia dostęp do natury. Czynny od maja do września. W ofercie weekendy, wczasy, biwaki, zielone szkoły, obsługa w językach angielskim i rosyjskim, sala konferencyjna na 30 miejsc, w obiekcie: łącza internetowe, świetlica, ping-pong, biblioteka, place zabaw, grill, parking, własny ratownik, nauka pływania, w pobliŜu: plaŜa, las. Miejsca noclegowe: RODZAJ 2-osobowe 3-osobowe Liczba miejsc: 40 Domki 2-pokojowe 4-osobowe, pokoje z łazienkami, w pokoju: TV, radio, aneks kuchenny, czajnik. Ośrodek Wczasowy „Flis” w Więcborku, www.flis.nad-jeziorem.pl Oferta ośrodka jest skierowana do grzybiarzy, wędkarzy, miłośników turystyki pieszej i rowerowej. Ośrodek Wczasowy „Tęcza” w Więcborku, www.ow-tecza.pl Do dyspozycji gości: bar, kiosk, plac zabaw dla dzieci, boisko sportowe, boisko do koszykówki, kort tenisowy i boisko do siatkówki plaŜowej, tenis stołowy, grill, wyznaczone miejsce na ognisko, wypoŜyczalnia rowerów i sprzętu wodnego, parking, plaŜa 50 –metrów, las – 100 metrów, stadnina koni – 3 km. Ośrodek jest całkowicie ogrodzony i oświetlony. Akceptuje zwierzęta domowe. Od maja do października oferuje wczasy, weekendy, imprezy grupowe, szkolenia, zielone szkoły, pobyty wędkarskie, imprezy okazjonalne. 25 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa W ośrodku w sezonie letnim organizowane są: wieczorki taneczne, dyskoteki, turnieje: tenisa stołowego, bilarda, rzutek do tarczy, siatkówki plaŜowej, turnieje brydŜowe i szachowe biesiady przy ognisku. Miejsca noclegowe: RODZAJ domki LICZBA 24 za nocleg od CENA (PLN) 60-100 20 Liczba miejsc: 75 w 24 szeregowych, murowanych 3, 4-osobowych domkach kempingowych w odległości 50 m od jeziora. Gastronomia: Stołówka serwująca smaczne obiady domowe Baza agroturystyczna Agroturystyka jest formą wypoczynku na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, opartą o bazę noclegową, Ŝywieniową oraz aktywność rekreacyjną związaną z gospodarstwem rolnym i jego otoczeniem przyrodniczym i usługowym (M. Drzewiecki „Agroturystyka” 1995r.). MoŜliwość skorzystania ze sprzętu sportowego, nauki jazdy konnej czy uczestnictwa w pracach polowych stanowi dodatkową atrakcję dla osób korzystających z tej formy turystyki. Zgodnie z informacjami zawartymi w rejestrach gmin Więcbork i Sępólno oraz w bazie Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie na terenie LGD Nasza Krajna znajduje się 9 ośrodków agroturystycznych: 26 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Ośrodek Konno-Wypoczynkowy Boryna w Radońsku Gospodarstwo połoŜone jest w Radońsku, gmina Sępólno Krajeńskie. Goście mają do dyspozycji 9 pokoi. Główną atrakcją są konie. Fot.1 i 2 Ośrodek Konno-Wypoczynkowy Boryna w Radońsku Gospodarstwo agroturystyczne Danuta i Krystian Wańke Gospodarstwo połoŜone jest w Iłowie, gmina Sępólno Krajeńskie. Dla gości przeznaczono 5 pokoi. Na terenie gospodarstwa znajdują się: staw rybny, miejsce na grilla, plac zabaw dla dzieci, wypoŜyczalnia sprzętu wodnego i rowerów oraz mini zoo. Osada Krajeńska Magdalena Tesławska Gospodarstwo znajduje się w miejscowości Czarmuń, gmina Więcbork. Właściciele słyną z wyrobu bębnów. Od wielu lat fascynuje ich historia Krajny. Przedstawiają ją na festynach i jarmarkach, w których biorą udział od lat. Wodny Raj – Gospodarstwo Agroturystyczne BoŜena Hermann Gospodarstwo połoŜone jest w Sępólnie Krajeńskim, w sercu Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Do dyspozycji gości przeznaczono 6 pokoi. Ze względu na bliskość jeziora, na terenie gospodarstwa znajduje się plaŜa, kąpielisko i łowisko. Ponadto goście mogą rozpalić grilla, a dla dzieci wydzielony został plac zabaw. 27 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Gospodarstwo Agroturystyczne Jeleń BoŜena Mordarska Gospodarstwo leŜy w miejscowości Jeleń, w gminie Więcbork. Na terenie gospodarstwa znajduje się plaŜa i łowisko. Goście mogą popływać łódką po jeziorze lub pojeździć rowerem po okolicy. Dla dzieci przygotowano plac zabaw, a dla dorosłych miejsce na grilla i ognisko. Stajnia „Branicz” Ryszard Czupryński Stajnia połoŜona jest w Zabartowie, gmina Więcbork. Dla gości przeznaczono 5 pokoi. Główną atrakcją dla turystów jest moŜliwość nauki jazdy konnej. Znajduje się tu równieŜ plaŜa, wypoŜyczalnia sprzętu wodnego oraz łowisko. Fot. 3 Stajnia „Branicz” Gospodarstwo agroturystyczne Julita Pieczywek Gospodarstwo znajduje się w Teklanowie, gmina Sępólno. Atrakcją dla gości jest moŜliwość „Zabaw z gliną” – lepienia róŜnych form i elementów, przejaŜdŜek konnych i rowerowych po okolicy oraz wędkowania. Dla dzieci przygotowano plac zabaw. Jest teŜ miejsce na grilla i ognisko 28 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Krajeńska Przystań Michał Siuda Gospodarstwo znajduje się w miejscowości ZboŜe w gminie Sępólno Krajeńskie. Dla gości przeznaczono 5 pokoi. Na terenie gospodarstwa znajduje się łowisko, plaŜa, plac zabaw dla dzieci i miejsce na grilla. Turyści mogą tu równieŜ zagrać w tenisa stołowego lub wypoŜyczyć rowery Dolina Spokoju Agnieszka i Jerzy Podgórscy Gospodarstwo połoŜone w Teklanowie, gmina Sępólno Krajeńskie, dysponuje trzema pokojami dla gości. Na jego terenie znajduje się łowisko i miejsce na grilla. Goście mogą wypoŜyczyć rowery lub pojeździć konno Na podstawie zgromadzonych informacji oraz wywiadów z władzami gminy Sośno ustalono, Ŝe na terenie tej gminy brakuje obiektów świadczących usługi turystyczne. Tab. 2: Powiat sępoleński: korzystający z bazy noclegowej w 2008 r. Źródło: GUS; opracowanie: Instytut Turystyki. Rodzaj obiektu Kategoria hoteli Wszystkie obiekty Liczba udzielonych nocWykorzystanie legów Wykorzystanie miejsc nocleg. pokoi (%) (%) Ogółem Cudzoziemcy Ogółem Cudzoziemcom Liczba korzystających 7944 459 29517 945 54.4 44.9 Hotele razem 3843 445 5007 840 38.0 44.9 Hotele *** 3843 445 5007 840 38.0 44.9 Inne hotelowe 25 0 271 0 29.1 0.0 Szkolne schroniska młodzieŜowe 56 0 365 0 22.2 0.0 Ośrodki wczasowe 4020 14 23874 105 62.0 0.0 29 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 4.4.2 Baza gastronomiczna Na terenie działania LGD znajduje się wiele punktów gastronomicznych. Turyści i przejezdni mogą skorzystać z bogatych ofert restauracji, kawiarni i pizzerii. Kuchnię lokalną serwują gospodarstwa agroturystyczne. Domowy obiad moŜna równieŜ zjeść w barach i karczmach. Na terenie gmin Sępólno, Sośno i Więcbork znajduje się kilka punktów gastronomicznych: Kawiarnia „Sportowa” w Więcborku Kawiarnia „Na Pohybel” w Sępólnie Krajeńskim Karczma „U Michała” w Sypniewie Pub „Galeria” w Sępólnie Krajeńskim Bar „Tulipan” w Lutowie Bar „Grota” w Sępólnie Krajeńskim Bar „Krystyna” w Sępólnie Krajeńskim Pizzeria „Verona” w Sępólnie Krajeńskim Pizzeria „Milano” w Sępólnie Krajeńskim Pizzeria „Martino” w Sępólnie Krajeńskim Pizzeria „Bartolini” w Więcborku Pizzeria „Grandiosa” w Więcborku oraz restauracji: „Pomorzanka” w Więcborku „Polonia” w Sępólnie Krajeńskim „Słoneczna” w Sępólnie Krajeńskim 30 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Przy Hotelu „Jan” w Sępólnie Krajeńskim Przy Hotelu „Pod Koroną” w Więcborku Przy Zespole pałacowo-parkowym w Runowie Krajeńskim 4.4.3 Szlaki turystyczne Turystycznej penetracji powiatu oraz korzystaniu z walorów rekreacyjnych sprzyja dosyć gęsta sieć pieszych szlaków turystycznych, z których część łączy powiat z obszarami sąsiednimi, co sprzyja podejmowaniu wspólnych działań na rzecz organizacji produktu turystycznego i koordynacji ruchu turystów. Szlaki przebiegają przez obszary najcenniejsze przyrodniczo (większość szlaków biegnie przez tereny Krajeńskiego Parku Krajobrazowego), krajoznawczo (lasy, brzegi jezior, doliny rzek) i kulturowo (w tym przez miejsca pamięci narodowej). Turystyka piesza Najsłabiej pod kątem turystyki pieszej rozwinięta jest gmina Sośno, przez którą przebiega krótki fragment 1 szlaku. W gminie Więcbork znajduje się 8 szlaków, w tym 3 wspólne z gminą Sępólno; wszystkie szlaki rozpoczynają się lub kończą na terenie gminy Więcbork. Rys. 7. Poglądowa mapa gminy Więcbork 31 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 8. Szlaki turystyczne w gminie Sępólno Krajeńskie W gminie Sępólno znajduje się 9 szlaków, w tym 5 rozpoczynających się lub kończących na terenie gminy. Tab. 3. Szlaki piesze na obszarze LGD NAZWA SZLAKU POCZĄTEK SZLAKU KONIEC SZLAKU DŁUGOŚĆ [km.] Akademicki Sępólno PKS Płocicz PKS 6,3 im. gen. Jakuba Komierowskiego Sępólno PKS Pruszcz PKS 29,1 Sępólno PKS Kamień PKP 23,3 Rycerza Bossuty 32 Krajeński AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Męczeństwa Krajan Sępólno PKS Jastrzębiec PKS 28,6 Sępoleński Sępólno PKS Lutówko PKS 8,0 M. Zientara – Malewskiej Jazdrowo PKS rz. Łobzonka most 4,9 Rezerwatów Krajeńskich Sypniewo PKS Witkowo PKS 30,4 Znaku Rodła – Janiny Kłopockiej Sypniewo PKS DroŜdŜenica PKS 35,6 Dr Stanisława Łabędzińskiego Więcbork PKS Witosław PKS 24,5 Jezior Krajeńskich Więcbork PKS Zabartowo PKS 9,7 Więcborski Więcbork PKS Zabartowo PKS 20,6 Zabartowo PKS rz. Łobzonka most 24,0 Lutowski Lutowo Rezerwat Lutowo 7 Łącznikowy Sikorz Włościbórz 4 Niechorski wokół Jeziora Niechorz 33 6 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Szlaki piesze w duŜej części biegną wzdłuŜ lokalnych dróg, co stanowi, według mieszkańców terenów działania LGD, zagroŜenie dla turystów z nich korzystających. Turystyka rowerowa Coraz większą popularnością cieszy się turystyka rowerowa. Według Zbigniewa Borońskiego, członka PTTK,: „Szlaki turystyczne, a szczególnie międzynarodowe trasy rowerowe, są waŜnym ogniwem przyczyniającym się do zagospodarowania przestrzennego kraju. Pobudzają aktywność gospodarczą miejscowości, przez które przebiegają. Poza wymiarem poznawczym, edukacyjnym i integracyjnym szlaki krajowe, a zwłaszcza trasy międzynarodowe, przynoszą wymierne efekty gospodarcze. Podnoszą równieŜ bezpieczeństwo na drogach. Potrzebą chwili jest stworzenie w Polsce silnego lobby dla rozwoju ścieŜek rowerowych i turystycznych szlaków rowerowych, o czym juŜ wiele lat temu przekonały się państwa Europy Zachodniej oraz sąsiedzi na zachodzie i południu.” Na terenie gminy Więcbork wyznaczono 5 tras rowerowych: Więcbork – Runowo Krajeńskie – Czarmuń – (Puszcza) – Więcbork Więcbork – Śmiłowo – Więcbork Więcbork – Śmiłowo – Karolewo – Jastrzębiec – Śmiłowo – Więcbork Więcbork – Śmiłowo – Jastrzębiec – Wielowicz – Suchorączek – Więcbork Więcbork – Runowo Krajeńskie – Lubcza – Sypniewo – Wilcze Jary – Sypniewo – Więcbork 34 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 9 Rozmieszczenie szlaków rowerowych na terenie gminy Więcbork Spora część szlaków wytyczonych przez PTTK jest juŜ nieprzejezdna. Brakuje oznakowania oraz precyzyjnych map. Turyści odwiedzający te tereny częściej wybierają leśne dukty i polne drogi. Posługują się chętnie mapami wojskowymi oraz mapą turystycznokrajoznawczą Krajeńskiego Parku Krajobrazowego w skali 1:50 000. Przez teren gminy Sośno przebiega międzynarodowa trasa rowerowa Euro Route R-1. Jednak według Zbigniewa Borońskiego, twórcy tego szlaku, program Euro Velo utknął w martwym punkcie. Jest to spowodowane szczątkowym zainteresowaniem samorządów lokalnych i władz terenowych oraz oddziałów PTTK powstawaniem w Polsce międzynarodowych tras rowerowych, jak równieŜ brak na szczeblu centralnym kompetentnego ogniwa koordynującego całokształt spraw związanych z realizacją międzynarodowego systemu tras rowerowych Euro Velo i sprawami szlaków rowerowych w Polsce oraz brak normatywu prawnego określającego, kto w Polsce jest kompetentny i odpowiedzialny za powstawanie, utrzymanie i finansowanie tras międzynarodowych i szlaków rowerowych. Podczas spotkań konsultacyjnych wielokrotnie zwracano uwagę na zły stan wyznaczonych szlaków pieszych i rowerowych. Wiele z nich wymaga uzupełniającego wyznakowania oraz doprowadzenia baz turystyki pieszej i rowerowej do stanu mogącego słuŜyć rekreacji. 35 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 10 Przebieg międzynarodowej trasy rowerowej R-1 przez teren gminy Sośno DuŜa liczba akwenów wodnych oraz rzek pozwala na rozwój turystyki wodnej. Szlaki wodne na terenie gmin Sępólno Krajeńskie i Więcbork są jednak rzadko wykorzystywane. W gminie Sośno brakuje jeziora, co hamuje rozwój turystyki 4.4.4 Wsparcie instytucjonalno-organizacyjne Organizacje i stowarzyszenia Na terenie objętym badaniem działa szereg organizacji pozarządowych. W gminie Sośno funkcjonuje stowarzyszenie Sosenka oraz Tilia – Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne, którego celem jest popularyzacja ekologicznego podejścia do Ŝycia, propagowanie idei ochrony środowiska oraz promocja i organizowanie indywidualnej i zbiorowej turystyki. Przy szkołach działają Uczniowskie Kluby Sportowe. W kaŜdej z gmin powstały Koła Gospodyń Wiejskich, które aktywnie włączają się w Ŝycie mieszkańców. Organizują spotkania, zabawy, konkursy, angaŜują się we wszystkie działania kulturalne. KGW 36 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa wspierane są przez Ochotnicze StraŜe PoŜarne, które równieŜ zaznaczają swoją obecność w gminach Inne organizacje działające na terenie LGD to: Stowarzyszenie „Hospicjum – Sępólno Krajeńskie” pod wezwaniem Świętego Wawrzyńca Stowarzyszenie „Dorośli Dzieciom” w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Sępólno Krajeńskie „Wawrzyniec” Stowarzyszenie „Szansa dla wsi” Wiśniewa Stowarzyszenie „Razem w przyszłość” w Sępólnie Krajeńskim Miejski Ludowy Klub Sportowy „Krajna” z siedzibą w Sępólnie Krajeńskim Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe w Sępólnie Krajeńskim Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej w Sępólnie Krajeńskim Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Sępólnie Krajeńskim Krajeńskie Stowarzyszenie Kupieckie w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie „Bądź z Nami” w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie na rzecz rozwoju demokracji lokalnych oraz inicjatyw pozarządowych ” BEZ GRANIC” w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie „DUśE RÓśOWE SŁOŃCE” w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie Rozwoju Wsi „Kół Gospodyń Wiejskich i Kółek Rolniczych” Gminy Sępólno Krajeńskie w Radońsku „Jesteśmy Tacy Sami” z siedzibą w Sępólnie Krajeńskim "Stowarzyszenie Odnowy Wsi Krajeńskiej" Wysoka Krajeńska Stowarzyszenie "Zielona Krajna" Organizacja pozarządowa działająca na rzecz społeczności lokalnej. Jednym z istotnych obszarów jest takŜe zagadnienie turystyki na obszarze działania. Stowarzyszenie "BliŜej Szkoły" w Sępólnie Krajeńskim Stowarzyszenie "Na Rzecz Rozwoju Wsi – Niechorzanie" 37 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Kształcenie kadr dla turystyki W Więcborku funkcjonuje Technikum Hotelarskie, którego zadaniem jest przygotowanie wychowanków do pracy w branŜy turystycznej. Uczniowie zdobywają wiedzę z zakresu prawa, informatyki i organizacji pracy w hotelarstwie. Uczą się równieŜ zasad obsługi konsumenta oraz podstaw marketingu. Ukończenie technikum pozwala absolwentom na znalezienie pracy nie tylko w hotelach, motelach czy pensjonatach, ale równieŜ w ośrodkach uzdrowiskowych, wypoczynkowych oraz na promach. Edukacja trwa cztery lata. Prócz teorii uczniowie zdobywają równieŜ umiejętności praktyczne. Dzięki odpowiednio dobranemu programowi zajęć absolwenci przygotowani są do prowadzenia własnej działalności (np. gospodarstwo agroturystyczne). Instytucje kultury, obiekty sportowo-rekreacyjne W gminie Sępólno Krajeńskie, przy Stowarzyszeniu „Dorośli Dzieciom” (ul. Szkolna 8/7) działa Punkt Informacji Turystycznej W Sępólnie oddano w roku 2009 kompleks boisk sportowych w ramach programu ORLIK 2012. Na 2010 r. jest zaplanowana budowa kolejnego, a na 2011 następnych dwóch obiektów. Głównymi celami władz samorządowych przy realizacji budowy boiska ORLIK 2012 było udostępnienie dzieciom i młodzieŜy nowoczesnej infrastruktury sportowej oraz popularyzacja aktywnego stylu Ŝycia, czyli rodzinnych zawodów sportowych, weekendów ze sportem i turystyką. W skład kompleksu sportowo-rekreacyjnego wchodzą dwa boiska sportowe: piłkarskie oraz wielofunkcyjne do koszykówki i piłki siatkowej, takŜe budynek sanitarno–szatniowy. Obiekt jest dostępny dla wszystkich mieszkańców gminy. Na terenie gminy Sośno dynamicznie działa Koło Gospodyń Wiejskich organizujące liczne zabawy, spotkania oraz konkursy, np. „Estetyka zagrody”. Powstał tu równieŜ Gminny Ludowy Zespół Sportowy posiadający sekcje piłki noŜnej, koszykówki i siatkówki. W Sośnie ma siedzibę „Chrześcijańska Szkoła pod śaglami”, zajmująca się edukacja morską młodzieŜy. Gminny Dom Kultury w Sośnie wraz z gminną Biblioteką prowadzą działalność kulturową, w tym róŜne koła zainteresowań: plastyczne, tenisa stołowego, tańca nowoczesnego, czy modelarstwa lotniczego (Klub Modelarstwa Lotniczego „AVIATIK”). Działa tu równieŜ zespół wokalny. Oprócz organizacji pozarządowych w gminie Sośno działa aktywnie wiele mniejszych grup społecznych związanych ze środowiskiem szkolnym oraz samorządy wiejskie. 38 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa W gminie Więcbork działa od 1957r. Klub Sportowy GROM. Skupia on głównie miłośników futbolu. Funkcjonują w nim takŜe sekcje: podnoszenia cięŜarów, strzelecka, szachowa i brydŜowa. Siedziba kluba znajduje się na ul. Sportowej. 39 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 5. ANALIZA AKTUALNEJ OFERTY TURYSTYCZNEJ Przedstawienie załoŜeń z dokumentacji PoniŜsze załoŜenia zostały opracowane w dokumencie ”Strategia rozwoju powiatu sępoleńskiego” (Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Powiatu z dnia 30.01.2008 r.) Wskazano w nim działania, które maja się przyczynić do rozwoju turystyki w regionie, nie są natomiast podane osoby odpowiedzialne za ich realizację. Warto zauwaŜyć powtarzając za „Strategią rozwoju powiatu sępoleńskiego”, Ŝe znacznie zmalało zainteresowanie biernym wypoczynkiem o charakterze pobytowym (tradycyjnymi wczasami realizowanymi w okresie letnim w ośrodkach wczasowych przez okres około 2 tygodni). Wzrosło natomiast zapotrzebowanie na aktywne formy wypoczynku, łączące róŜne rodzaje aktywności fizycznej i umysłowej, realizowane w czasie znacznie krótszych pobytów (często zaledwie kilkudniowych lub wręcz weekendowych) – jednak nie tylko w okresie letnim, ale całorocznie; zupełnie nowym rodzajem produktu są roŜnego rodzaju sporty ekstremalne. Coraz większą popularnością cieszą się róŜne formy aktywnej rekreacji (fitness, hipika, rowery, golf, quady, skutery wodne itp). Zmieniły się takŜe preferencje w zakresie standardu bazy noclegowej – obecnie zdecydowana większość oczekuje bazy o co najmniej przeciętnym, a najczęściej wysokim, standardzie. Stosunkowo nowym rodzajem oferty turystycznej są imprezy plenerowe – o charakterze historycznym, kulturowym, kulturalnym, folklorystycznym, regionalnym. DuŜa część turystów preferuje wypoczynek poza granicami kraju, wskutek czego zmniejszył się popyt na wypoczynek realizowany na terenie kraju, ale jednocześnie zmiany stylu Ŝycia powodują wzrost zapotrzebowania na codzienną lub weekendową rekreację. PowyŜsze zmiany doprowadziły do „nowego otwarcia” na rynku usług turystycznych – tradycyjne rejony wypoczynkowe straciły na znaczeniu, bowiem popyt na ich ofertę jest bardzo mały (rejony te dodatkowo zmuszone są do restrukturyzacji bazy i oferty, której upadek często prowadził do lokalnych sytuacji kryzysowych – np. polegających na utracie prestiŜu liderów rynku). Jednocześnie jednak znacznie zmalało znaczenie takich walorów jak duŜa jeziorność i duŜe zalesienie, które nie są niezbędne dla kreowania nowej oferty, co stworzyło szansę rozwoju działalności, takŜe poza rejonami najcenniejszymi przyrodniczo. Teren LGD posiada znakomite predyspozycje dla rozwoju „nowych” produktów, na które jest obecnie zapotrzebowanie. Oprócz walorów przyrodniczych i kulturowych, posiada atuty: bliskości Bydgoszczy (dla której moŜe być zapleczem turystyczno-rekreacyjnym) i dobrej dostępności drogowej (leŜy w strefie 1-2 godzinnego dojazdu z miasta). Głównymi walorami przyrodniczymi są: urozmaicona rzeźba terenu, spora jeziorność (przy czym część jezior jest uwaŜana za przydatne do turystyki i wędkarstwa), lesistość, wysoka atrakcyjność krajo- 40 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa brazu, wysoka jakość środowiska, występowanie istotnych walorów przyrodniczych – chronionych w ramach systemu obszarów chronionych, stosunkowo mała gęstość zaludnienia. Walory kulturowe to przede wszystkim zabytki. Władze gmin podejmować będą działania na rzecz maksymalnej moŜliwej ochrony dziedzictwa kulturowego w celu jego restauracji i zachowania oraz wykorzystania dla róŜnych form turystyki i rekreacji, ale takŜe kreowania i podkreślania toŜsamości lokalnej. Dotyczy to np. terenów grodzisk, cmentarzysk pradziejowych, Góry Zamkowej w Więcborku, miejsc o wybitnych walorach widokowych, miejsc związanych z walkami Ŝołnierzy polskich podczas II wojny światowej oraz innych obiektów nieruchomych bądź ruchomych, będących zabytkami lub noszących cechy zabytku. Wymienione miejsca i obiekty będą promowane na mapach turystycznych i będą objęte zagospodarowaniem ogólnodostępnym. W przypadku stanowisk archeologicznych moŜliwe jest tworzenie skansenów z ich przebadanych wcześniej części. Dalej w „Strategii rozwoju powiatu sępoleńskiego” podano, Ŝe rozwijane będą przede wszystkim następujące rodzaje i formy turystyki, w zakresie których kaŜda z gmin wchodząca w skład LGD Nasza Krajna posiada szczególnie korzystne predyspozycje: turystyka pobytowa (wypoczynek w bazie noclegowej o zróŜnicowanej wielkości i standardzie), agroturystyka i turystyka wiejska, turystyka biznesowa i kongresowa (czyli organizacja pobytów szkoleniowych i konferencyjnych), edukacja ekologiczna i zielone szkoły, organizacja imprez – o profilu kulturalnym, kulturowym, rekreacyjnym, róŜne formy turystyki specjalistycznej – adresowanej do nielicznych odbiorców – pasjonatów: wędrówkowa (krajoznawstwo), skauting, rowerowa, wodna, wędkarstwo, hipika, grzybobrania, turystyka myśliwska, podglądanie przyrody, róŜne formy rekreacji – związane z krótkotrwałymi pobytami (rowery, quady, kąpieliska, hipika itp.) Na terenie LGD podejmowane będą działania organizacyjne wspomagające rozwój turystyki (Strategia rozwoju powiatu sępoleńskiego): – utworzone zostanie centrum promocji i organizacji turystyki, które będzie się zajmować promocją powiązaną z monitoringiem stanu bazy – będzie łączyć działalność 41 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa z zakresu koordynacji działalności inwestycyjnej i zagospodarowania turystycznego oraz obsługi ruchu turystycznego; będzie prowadzić bank informacji o miejscach noclegowych, imprezach turystyczno-rekreacyjnych, zajęciach rekreacyjnych, atrakcjach turystycznych; do zadań centrum będzie takŜe naleŜało tworzenie wydawnictw informacyjnych, promocyjnych; w zakresie działalności centrum znalazłaby się ponadto szeroko rozumiana edukacja ekologiczna; – prowadzona będzie skuteczna promocja internetowa oferty turystycznej powiatu – juŜ obecnie dla zdecydowanej większości odbiorców, podstawowym źródłem informacji o ofercie turystycznej jest internet (który słuŜy takŜe jako najczęściej wykorzystywany sposób kontaktu z gestorem bazy, rezerwacji, czy teŜ zakupu oferty) – stworzony zostanie portal internetowy (prezentujący wysoką wiarygodność – firmowany przez samorządy) poświęcony atrakcjom, walorom i bazie turystycznej na ternie powiatu, stanowiący kompleksowe źródło wiedzy o ofercie turystycznej Krajny; prowadzenie portalu moŜe być zadaniem centrum promocji i organizacji turystyki; – samorządy rozwijać będą infrastrukturę paraturystyczną (słuŜącą takŜe mieszkańcom do celów rekreacyjnych); – samorządy będą uwzględniać w planowaniu przestrzennym potrzebę wyznaczania terenów na cele realizacji zadań z zakresu turystyki; – samorządy będą wspierać rewitalizację zabytków oraz zabytkowych kompleksów i układów urbanistycznych – zwłaszcza w centrach miast. Niezbędnymi warunkami wg „Strategii rozwoju powiatu sępoleńskiego” powodzenia działalności turystycznych są: – rozwój zagospodarowania ogólnodostępnego, (zwłaszcza w obszarach koncentracji bazy noclegowej) – ścieŜki rowerowe, szlaki, promenady, kąpieliska, parkingi, punkty informacji turystycznej, tablice informacyjne, tablice witające, punkty widokowe, boiska, place do gier i zabaw, punkty wypoŜyczania sprzętu turystyczno-sportowego itp. – jest to zagospodarowanie, które moŜe być publicznym wkładem w rozwój agroturystyki, turystyki wiejskiej, pensjonatów, małych ośrodków wypoczynkowych – jest to baza znacznie podnosząca walory danej okolicy i znacznie ułatwiająca inwestorom prowadzenie działalności; tego typu zainwestowanie jest więc formą wsparcia przez samorządy rozwoju funkcji turystycznej; kaŜda z gmin powiatu posiada plany rozwoju tego typu zagospodarowania; 42 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa – rozwój zróŜnicowanych produktów turystycznych, w tym zwłaszcza „produktów markowych”, a więc takich ofert wypoczynku i rekreacji, które cechują się gwarancją satysfakcji klienta i są powszechnie znane i pozytywnie postrzegane – samorządy deklarują wsparcie dla wszelkich inicjatyw zmierzających do wykreowania i promocji nowych produktów turystycznych, a takŜe udział (w miarę moŜliwości prawnych, organizacyjnych i finansowych) w rozwoju tego typu przedsięwzięć. Na terenie powiatu istnieją moŜliwości rozwoju bardzo zróŜnicowanej oferty – np. urozmaicona rzeźba terenu stwarza warunki do realizacji sztucznych stoków narciarskich (na igelicie) – bliskość Bydgoszczy gwarantuje zainteresowanie ofertą, torów do quadów, torów do jazdy samochodami terenowymi, torów dla rowerów górskich, pól golfowych, organizacji zawodów w biegach przełajowych, biegach na orientację, zawodów psich zaprzęgów, organizacji szkół przetrwania (popularnych wśród młodzieŜy), itp. Są to produkty, które łatwo wypromować i skojarzyć medialnie z powiatem sępoleńskim; – rozwój imprez masowych o charakterze kulturalnym, kulturowym, sportowym, rekreacyjnym, itp. Na terenie powiatu naleŜy wykreować 1 – 2 imprezy – traktowane jako wizytówki powiatu, szczególnie staranie przygotowane i wypromowane poza powiatem (w duŜych miastach); do ich promocji naleŜy pozyskać patrona medialnego w postaci znanej redakcji radiowej lub telewizyjnej; – rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej w siedzibach gmin (sale sportowe, boiska, sala sportowo-widowiskowa, pływalnia, itp.) – baza tego typu będzie słuŜyła mieszkańcom dla codziennej rekreacji, ale w okresie wakacyjnym będzie uzupełnieniem oferty skierowanej do turystów; – rozwój na terenie powiatu edukacji ekologicznej – w tym takŜe przygotowanie oferty edukacji połączonej z wycieczkami i pobytami dla szkół w miejscach atrakcyjnych przyrodniczo. PoŜądana jest współpraca z nadleśnictwami i parkiem krajobrazowym, ale organizacyjną stronę przedsięwzięcia mogą prowadzić podmioty komercyjne (organizacje kilkudniowych programów edukacyjnych dla grup młodzieŜy szkolnej); rozpoznane takŜe zostaną moŜliwości wykorzystania grodzisk dla organizacji programów historycznych; – rozwój turystyki biznesowo-kongresowej – jest to szansa na wykorzystanie bazy noclegowej poza sezonem letnim (do organizacji imprez i pobytów biznesowych, konferencji, itp.); – rozwój na terenie powiatu agroturystyki i turystyki wiejskiej (z poprawą standardu bazy tego typu) – działania te będę wspierane poprzez szybszą realizację zadań 43 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa własnych w zakresie infrastruktury technicznej oraz urządzanie ogólnodostępnej bazy wypoczynkowej w rejonach koncentracji gospodarstw agroturystycznych; – utworzenie bazy noclegowej, a zwłaszcza gastronomicznej na potrzeby ruchu tranzytowego odbywającego się przez teren powiatu – przy drodze nr 25 (powiat miejscem odpoczynku w drodze nad Bałtyk); – poprawa stanu wód – zwłaszcza jezior wykorzystywanych dla turystyki i rekreacji; – utworzenie na terenie powiatu oferty dla zamoŜnych klientów – np. kompleksu bazy noclegowej o wysokim standardzie połączonej z przystanią, polem golfowym, stadniną, itp; – wydłuŜenie sezonu turystycznego poprzez przygotowanie oferty wiosennej, jesiennej, a nawet pobytów zimowych; – realizacja ścieŜek i tras rowerowych oraz poprawa zagospodarowania szlaków pieszych; – wyznaczanie terenów pod realizację zabudowy letniskowej (w sposób realizujący interesy gmin w zakresie gospodarki przestrzennej) – zabudowa tego typu de facto przyczynia się do tworzenia grupy czasowych mieszkańców powiększających popyt na lokalnym rynku handlu i usług; warto zauwaŜyć, zainwestowanie tego typu najczęściej cechuje się wysoką estetyką, a więc podnosi standard przestrzeni, a ponadto wiąŜe się z wieloletnim związaniem posiadaczy tej zabudowy z terenem gminy, co niesie równieŜ korzystne efekty społeczne; – podejmowanie działań na rzecz wykorzystania linii kolejowej Złotów – Świecie (na odcinku od Sypniewa) dla organizacji przewozów turystycznych (w tym zadaniu konieczne jest nawiązanie współpracy z powiatami tucholskim i świeckim w celu realizacji wspólnego projektu). 44 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Tab. 4. Dane dotyczące walorów wypoczynkowych, dominujących form turystyki na terenie trzech gmin Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Sośno na podstawie danych Instytutu turystyki „Baza danych GMINA”. Lasy Udział (%) Pow. na tle (km2) powiatu Liczba jezior: Walory wypoczynkowe Dominujący rodzaj walorów Atrakcyjność wypoczynkowa o bardzo duŜej przydatności o duŜej przydatności (o średniej przydatności o małej przydatności Sępólno Krajeńskie 63.5 27.7 jeziora, las mała 0 1 1 1 Sośno 27.4 16.9 0 0 0 0 0 0 Więcbork 66.6 28.3 jeziora, las średnia 45 0 1 2 2 Dominujący rodzaj wypoczynku wodny w pełnym zakresie form (łącznie z Ŝeglarstwem) leśny, wodny w ograniczonym zakresie form (bez moŜliwości uprawiania Ŝeglarstwa), w formie wycieczek pieszych AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 5.1 Atrakcyjność turystyczna obszaru badań w opinii respondentów W celu weryfikacji posiadanych informacji, w grudniu 2009 r., przeprowadzono badanie ankietowe wśród liderów lokalnych z terenu LGD. Prośbę o wypełnienie ankiet skierowano do radnych i pracowników samorządowych 3 gmin, oraz Starostwa Powiatu sępoleńskiego, osób prowadzących działalność turystyczną, przedstawicieli organizacji pozarządowych, uczniów technikum hotelarskiego z Więcborka i członków LGD Nasza Krajna Pytania ankietowe odnosiły się zarówno do opinii na temat stanu infrastruktury turystycznej i potencjału turystycznego obszaru LGD, jak i osobistych preferencji i sposobów korzystania z usług turystycznych respondentów. W badaniu sondaŜowym uczestniczyło 145 osób. Status ankietowanych Jestem liderem (członkiem organizacji pozarządowej, działaczem społecznym) zainteresowanym rozwojem turystyki w powiecie 10% Jestem urzędnikiem zainteresowanym rozwojem turystyki w powiecie 6% Świadczę usługi turystyczne 16% Korzystam z usług turystycznych 68% 46 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Wśród opiniodawców przewaŜa grupa korzystających z usług turystycznych – 68%. Następnie świadczący usługi turystyczne – 16%, liderzy zainteresowani rozwojem turystyki w powiecie – 10%. Najmniej liczebną grupę wyróŜnioną w badaniu stanowili urzędnicy zainteresowani rozwojem turystyki w powiecie – 6%. Ankietowani w większości zamieszkują tereny wiejskie – 64%, zaś miasto jako miejsce zamieszkania podało 36% badanych. Miejsce zamieszkania respondentów wieś 64% miasto 36% W większości respondentami są osoby młode, ze względu na płeć przewaŜają kobiety. Wśród ankietowanych osób powyŜej 46 roku Ŝycia przewaŜali męŜczyźni. Respondenci z podziałem na wiek i płeć Liczba respondentów 40 35 30 25 kobieta 20 15 męŜczyzna 10 5 0 18-25 26-35 36-45 46-55 Grupy wiekowe respondentów 47 >55 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Na pytanie czy obszar LGD jest atrakcyjny pod względem turystycznym odpowie- działo 96,5% ankietowanych. AŜ 78% spośród nich udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a 22 % opowiedziało się negatywnie. Podobnie wypowiadały się zarówno osoby korzystające z usług turystycznych, jak i świadczące te usługi, a takŜe urzędnicy i liderzy zainteresowani rozwojem turystyki w regionie. Atrakcyjność turystyczna, a struktura respondentów urzędnicy liderzy korzystający z usł. turystycznych świadczący usł. turystyczne tak-78% nie-22% Do największych atrakcji swojego regionu mieszkańcy zaliczają elementy będące jednocześnie walorami przyrodniczymi. Na pierwszym miejscu jeziora, w tym: Jezioro Więcborskie, Jezioro Sępoleńskie, Jezioro Juchacz; następnie lasy, krajobraz; wymieniane są takŜe szczegółowo aleja dębowa, torfowisko Messy, torfowisko „Łąki mazurskie”. Wśród miejscowości wymienianych przez osoby ankietowane jako atrakcje prym wiodą Runowo oraz Sypniewo na dalszych pozycjach Sępólno. Jako największe atrakcje podawane są: tor motokrosowy, bieg zwycięstwa, imprezy plenerowe, aleja dębów oraz niskie ceny. 48 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Co decyduje o atrakcyjności obszaru LGD Nasza Krajna? imprezy 2% handel i usługi 5% zabytki 8% względy krajobrazowe 62% infrastruktura techniczna 23% PoniŜszy wykres prezentuje szczegółowo zaleŜności pomiędzy wiekiem, a atrakcyjnością turystyczną okolicy. Według najmłodszej grupy ankietowanych (18 – 25 lat) o atrakcyjności okolicy decyduje przede wszystkim istniejąca baza noclegowa i gastronomiczna, następnie piękne krajobrazy. Akwen wodny oraz moŜliwość wynajęcia sprzętu turystycznego mają mniejsze znaczenie. W najmniejszym stopniu na atrakcyjność okolicy wpływają istniejące zabytki oraz ścieŜki rowerowe. Starsza grupa wiekowa (26 – 35 lat) nie ma wyraźnych preferencji, zauwaŜalna jest natomiast, podobnie jak u młodszych osób, mniejsza rola zabytków i ścieŜek rowerowych. Widoczna jest równieŜ przewaga względów krajobrazowych u wszystkich respondentów powyŜej 36 roku Ŝycia, niewiele mniejsze znaczenie ma baza noclegowa i gastronomiczna. Te trzy elementy w głównej mierze decydują o atrakcyjności turystycznej okolicy. NiŜej oceniana jest niewielka odległość od akwenu wodnego, moŜliwość wynajęcia sprzętu rekreacyjnego, obecność zabytków. Najmniejsza popularnością, i to we wszystkich grupach wiekowych, cieszą się ścieŜki rowerowe. 49 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Wiek ankietowanych a opinie o atrakcyjności turystycznej okolicy 18-25 26-35 36-45 46-55 >55 80 70 60 50 40 30 20 10 18-25 26-35 36-45 0 st ro cl i eg n ęk a kr st zn yc az br jo e ca js ow ie ,m er ow ki ir Ŝk y ie śc t by za y ur ny t t o d rz ę w p en y s w n ia ak ęp m no do st no pi >55 ga 46-55 y pa m c ię i Osoby młode w wieku od 18 do 25 lat w większości wymieniały jako atrakcje zwią- zane z imprezami, wydarzeniami, ofertą turystyki kluby Terminal, Okrąglak, Hangar oraz ofertę Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie oraz stadion w Sępólnie Krajeńskim. Analiza usług dodatkowych 50 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Zależność między wiekiem respondentów a korzystaniem z oferty turystycznej z wyżywienia oferowanego przez obiekt 40 30 z usług gastronomicznych oferowanych w innych lokalach 20 10 0 1825 2635 3645 4655 z atrakcji oferowanych przez obiekt >55 ze sprzętu turystycznego/rekreacyjnego Zależność między liczbą dzieci a korzystaniem z oferty turystycznej 30 20 10 0 bez dzieci 1 dziecko 2-3 dzieci >4 dzieci Wśród osób korzystających z noclegu duŜy procent stanowią grupy młodych ludzi, zatrzymujących się w przewaŜnie w domkach letniskowych. 51 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Największą popularnością cieszą się posiłki oferowane przez obiekt; a takŜe usługi gastronomiczne oferowane w innych lokalach, czy moŜliwość wynajęcia sprzętu turystyczno-rekreacyjnego. Rzadko natomiast, osoby nocujące w danym obiekcie, korzystają z innych atrakcji oferowanych w miejscu noclegu. Prawidłowość ta nie wynika z wieku respondentów. Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja, gdy podzielimy ankietowanych wg liczby posiadanych dzieci. Wówczas wyŜywienie w obiekcie i innych obiektach gastronomicznych ma największe znaczenie dla osób bezdzietnych i rodziców jedynaków. Dla rodzin z dwójką i większą liczbą dzieci największe znaczenie przy korzystaniu z noclegu ma przede wszystkim moŜliwość wyŜywienia w obiekcie oraz korzystania ze sprzętu turystycznego irekreacyjnego. Mniejsze znaczenie ma moŜliwość skorzystania z usług gastronomicznych w innych obiektach oraz inne atrakcje w miejscu noclegu. Blisko 61% respondentów przyznało, Ŝe w ciągu ostatnich 3 lat korzystało z usług gastronomicznych na terenie powiatu sępoleńskiego. Strukturę częstości korzystania z tych usług przedstawia poniŜszy wykres. Częstotliwość korzystania z obiektów gastronomicznych na terenie powiatu sępoleńskiego <5 razy 13% >20 razy 24% 5-10 razy 39% 11-20 razy 24% 52 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Zaledwie 22% zaznaczyło, Ŝe w ciągu ostatnich trzech lat wypoŜyczyło sprzęt turystyczny. Najczęstszą okazją do tego jest wypoczynek wakacyjny. Częstotliwość wypoŜyczania sprzetu turystycznego/rekreacyjnego podczas imprez integracyjnych 14% podczas podróŜy zorganizowanych w celu skorzystania z tej usługi 11% inne usługi turystyczne 7% podczas wakacji 44% podczas wyjazdów weekendowych 13% okazjonalnie podczas podróŜy 11% 53 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Atrakcje powiatu sępoleńskiego związane z imprezami, wydarzeniami, ofertą turystyki aktywnej wsród grupy ankietowanych w wieku 18-25 lat inne 11% Terminal 44% CKiS 22% Okrąglak 11% stadion 6% Hangar 6% Osoby starsze (od 26 lat wzwyŜ) sporadycznie wymieniały kluby, stadion czy CKiS, natomiast częściej konkretne miejsca czy wydarzenia m.in.: stadninę Branicz, Dzień Adwentowy w Sępólnie, Dzień Św. Wawrzyńca w Sępólnie, Tydzień Kultury Chrześcijańskiej, zabawy na Placu Wolności, gminne spotkania okolicznościowe, Międzynarodowe spotkania poetyckie „Pobocza”, wystawę psów w Więcborku, regaty czy rajd samochodowy w Sępólnie i Więcborku. Na pytanie, czyja opinia najbardziej wpływa na decyzję o wyborze danej okolicy na miejsce wypoczynku, zdecydowana większość niezaleŜnie od wieku odpowiedziała, Ŝe opinia znajomych, następnie własne doświadczenia i opinia internautów. Mniejsze znaczenie opiniotwórcze mają przewodniki turystyczne, biura podróŜy czy biura turystyczne. 54 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Czyja opinia najbardziej wpływa na decyzję o wyborze danej okolicy na miejsce wypoczynku? Opinia znajomych osób 41% Opinia internautów 10% Własne doświadczenia 28% Inne 1% Informacje obsługi biura podróŜy 5% Informacje obsługi biura turystycznego 3% Informacje w przewodnikach 12% Według opiniodawców w najbliŜszym czasie będzie rosło zapotrzebowanie na róŜ- ne formy turystyki aktywnej, kwalifikowanej, wypoczynek rodzin z dziećmi, agroturystykę. Ankietowani podają propozycje zwiększenia atrakcyjności obszaru z punktu widzenia mieszkańców tych gmin. MoŜna je podzielić na działania dotyczące: infrastruktury turystycznej (poprawę jakości dróg, ilość połączeń komunikacyjnych) oraz promocji regionu. W większości respondentami są osoby młode do 35 roku Ŝycia, które wyraŜają chęć oŜywienia swoich miejsc zamieszkania, na co wskazują w odpowiedziach dotyczących np. stworzenia placów zabaw, pubów. Pojawiały się pomysły na nowe inwestycje, jak i rewitalizacje istniejących miejsc. Szczegółowo jako jedną z częściej pojawiających się odpowiedzi wymieniano powrót barki, ale takŜe oczyszczenie jezior, budowę sanitariatów na plaŜy, stworzenie placów zabaw dla dzieci, klubu dla młodzieŜy powyŜej 18 roku Ŝycia, 55 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa organizowanie większej ilości letnich zabaw i atrakcji nad jeziorem. Wymieniano równieŜ potrzebę stworzenia całorocznych atrakcji. Tutaj pojawiające się propozycje dotyczyły obiektów zamkniętych jak i form czynnego wypoczynku na świeŜym powietrzu poza sezonem letnim. Gminy Więcbork i Sępólno wg opinii władz lokalnych zgłaszają aspirację wykreowania swoich siedzib na „krajeńskie centrum turystyki” – czyli ulokowania w mieście nie tylko bazy noclegowej, bazy ogólnodostępnej, organizacji imprez, ale takŜe utworzenia instytucji zajmującej się organizacją turystyki oraz promocją i informacją na temat bazy turystycznej Gdzie najchędniej przyjeŜdŜają turyści? Więcbork 46% Runowo 5% Lutówko 7% Juchacz 2% Zabartowo 5% Sępólno 33% inne 2% Sypniewo 2% Według sondaŜu przeprowadzonego wśród mieszkańców gmin Sępólno Krajeńskie, Więcbork, Sośno turyści najchętniej przyjeŜdŜają do Więcborka, Sępólna, Lutówka, Zabartowa, Runowa, Sypniewa oraz nad jezioro Juchacz. Na pytanie „Dlaczego turyści wybierają właśnie te miejsca?” padały róŜne odpowiedzi. Wśród nich była mowa o unikalności tych miejsc, istniejącej bazie ośrodków wypoczynkowych nad jeziorem Więcborskim, o plaŜach nad czystymi jeziorami. Jako atut wymieniano takŜe niskie koszty wypoczynku w tym rejonie. 56 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Edukacja turystyczna Jak ocenia Pani/Pan swój poziom wiedzy na temat turystyki, rekreacji i moŜliwości ich rozwoju? średni 67% niski 21% wysoki 12% Mieszkańcy swoją wiedzę na temat turystyki w ich regionie w większości (67%) oceniają na średnim poziomie i aŜ 21% swój stan wiedzy ocenia jako niski. Jedynie 12% oceniło go na poziomie wysokim. Stąd moŜe wynikać tak małe znaczenie turystyki dla obszaru LGD. Czy swoją wiedzę na temat turystyki uwaŜa Pani/Pan za wystarczającą? tak 42% nie 58% 57 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Jednocześnie 58% ankietowanych swoją wiedzę ocenia jako niewystarczającą. Być moŜe jest to sygnał prowokujący instytucje, organizacje, stowarzyszenia do upowszechniania informacji o własnym miejscu zamieszkania. MoŜna tu upatrywać szansy rozwoju turystyki na terenie LGD. Ankietowani wskazali ewentualne kierunki kształcenia dla osób, które świadczą usługi turystyczne. Przedstawiono je w poniŜszej tabeli. Tab. 5: Zakres edukacji osób świadczących usługi turystyczne. W jakim zakresie naleŜy prowadzić edukację osób, które świadczą usługi turystyczne w powiecie sępoleńskim? (MoŜliwość zaznaczenia 3 odpowiedzi) Zakres szkolenia Ankietowani Opinie ogółem [%] turystyczne [%] Docieranie do klientów – promocja Zagadnienia formalno-prawne (przepisy, wymagania) Posługiwanie się językiem obcym w obsłudze turystów świadczących 64 69 17 26 39 39 48 48 49 74 usługi Rozwijanie umiejętności nawiązywania kontaktów – doskonalenie umiejętności komunikacyjnych Profesjonalne świadczenie usług związanych z gastronomią i hotelarstwem Świadczący usługi wskazali na zagadnienia dotyczące profesjonalnego świadczenia usług związanych z gastronomią i hotelarstwem (79%). Następnie największy nacisk połoŜono na działania promocyjne z ukierunkowaniem na docieranie do klientów i to zarówno wśród ogółu badanych (64%), jak i dla wyróŜnionej grupy świadczących usługi turystyczne (69%). W dalszej kolejności wskazano na rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, takŜe w językach obcych zaś w najmniejszym stopniu na zagadnienia formalno-prawne. 58 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 5.2 Projekty turystyczne i paraturystyczne Priorytety rozwoju gmin z obszaru LGD Nasza Krajna na podstawie Strategii rozwoju powiatu sępoleńskiego z 30 stycznia 2008 r. 5.2.1 Gmina Sępólno Krajeńskie NajwaŜniejsze działania o charakterze inwestycyjnym, które powinny być realizowane w kolejnych latach: Realizacja obwodnicy Sępólna Krajeńskiego w przebiegu dróg nr 25 i 241. Dokończenie wodociągowania gminy zgodnie z posiadanym planem. Dokończenie kanalizacji sanitarnej w gminie zgodnie z posiadanym planem. Poprawa standardu dróg i chodników oraz realizacja nowych chodników. Realizacja kanalizacji deszczowej w Sępólnie. Zagospodarowanie przestrzeni nad Jeziorem Sępoleńskim, w tym budowa mola spacerowego, wraz z przystanią Ŝeglarską oraz amfiteatrem na wodzie. Budowa hali widowiskowo-sportowej w Sępólnie Krajeńskim. Termomodernizacja obiektów uŜyteczności publicznej. Rozwój ogólnodostępnego zagospodarowania turystycznego na terenie gminy (zwłaszcza ścieŜki rowerowe i kąpieliska). Działania o charakterze nieinwestycyjnym lub inwestycyjnym na małą skalę: Utrzymanie bardzo korzystnego ogólnego poziomu funkcjonowania szkół podstawowych i gimnazjów (stan bazy lokalowej oraz sportowej, nauczanie języków obcych). Poprawa funkcjonowania instytucji kulturalnych na terenie gminy oraz zwiększenie liczby i atrakcyjności oferty kulturalnej. Poprawa dostępności do podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej. 59 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Stworzenie oferty kulturalno-sportowej w celu zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców – zwłaszcza młodzieŜy. Wyznaczanie terenów inwestycyjnych. Zwiększenie liczby parkingów na terenie miasta. Poprawa stanu wód. Poprawa funkcjonowania komunikacji publicznej w miejscowościach wiejskich. Poprawa dostępu do obiektów sportowych (w tym takŜe realizacja nowego zagospodarowania słuŜącego uprawianiu sportu i rekreacji). Poprawa bezpieczeństwa publicznego i bezpieczeństwa na drogach, w tym doposaŜenie StraŜy PoŜarnej oraz Policji. Poprawa dostępu do internetu Poprawa zagospodarowania słuŜącego dzieciom (place zabaw) Projekt Kluczowy Gminy Sępólno Krajeńskie Jak podaje Urząd Miejski w Sępólnie na swojej stronie internetowej, przedmiotem projektu jest budowa hali widowiskowo-sportowej, budowa mola wraz z amfiteatrem i kawiarnią nad jeziorem Sępoleńskim, zagospodarowanie nabrzeŜa Jeziora Więcborskiego oraz budowa ścieŜki rowerowej pomiędzy Jeziorem Sępoleńskim i Jeziorem Więcborskim. Wybudowana w ramach projektu ścieŜka rowerowa będzie miała długość 21,6 km. W ramach projektu przewiduje się budowę mola spacerowego, przystani Ŝeglarskiej, amfiteatru na wodzie, kawiarni, placu manewrowego. Budowa amfiteatru na wodzie dzięki temu, Ŝe jest rozwiązaniem nowatorskim przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności kujawsko-pomorskiej oferty turystycznej na rynku krajowym i międzynarodowym. 60 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Rys. 11 Wizualizacja molo i amfiteatru w Sępólnie W ramach projektu zaplanowano budowę wydzielonych odcinków pieszo-rowerowych, pieszych oraz pieszo-jezdnych wzdłuŜ ulic lokalnych, dojazdowych oraz pieszych ciągów gruntowych na terenie miasta i gminy Sępólno Krajeńskie oraz Więcborka. Przedmiotowa ŚcieŜka rowerowa będzie przebiegać przez tereny Pojezierza Krajeńskiego łącząc wybudowaną halę widowiskowo-sportową, plaŜę miejską, molo wraz z amfiteatrem i przystanią Ŝeglarską, pole biwakowe w Sępólnie Krajeńskim z zagospodarowanym nabrzeŜem Jeziora Więcborskiego poprzez wieś Nowy Dwór, Witunia oraz miasto Więcbork. ŚcieŜka rowerowa w obrębie miast zostanie utwardzona kostką betonową. Budowa infrastruktury towarzyszącej: wzmocnienie nabrzeŜa, oznakowanie trasy, oświetlenie, ławki zlokalizowane w punktach widokowo-postojowych, tablice z mapą trasy rowerowej jest konieczna do wykonania, z punktu widzenia funkcjonalności powyŜszego rozwiązania i osiągnięcia celu projektu. Poza obszarami zabudowanymi ścieŜka zostanie poprowadzona istniejącymi drogami o nawierzchni gruntowej. Rys. 12. Schemat przedstawiający przebieg ścieŜki rowerowej W ramach zagospodarowania terenu przy Jeziorze Więcborskim zaplanowano budowę zaplecza rekreacyjno-sanitarnego, placu zabaw, kompleksu boisk i parkingu. Kąpielisko miejskie zostanie wyposaŜone w pomosty i ślizg oraz urządzenia typowe dla tego typu infrastruktury. 61 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Stan istniejący Mając na względzie istniejący stan zagospodarowania nabrzeŜa Jeziora Sępoleńskiego oraz Jeziora Więcborskiego, a takŜe braki w infrastrukturze turystyki aktywnej, w tym ścieŜek rowerowych atrakcyjność Pojezierza dla turystów jest bardzo mała. Projektowana hala widowiskowo-sportowa będzie powiązana z istniejącym budynkiem sportowoadministracyjnym. Projektowany obiekt zlokalizowany będzie w Sępólnie Krajeńskim przy ul. Chojnickiej 19, w południowo-wschodniej części terenu, gdzie jest połoŜony istniejący budynek sportowo-rekreacyjny. Aktualnie istniejący obiekt sportowy, z którym zostanie powiązana projektowana hala widowiskowo-sportowa, jest zarządzany przez Miejski Ludowy Klub Sportowy "Krajna", który prowadzi 6 sekcji sportowych, w tym między innymi: lekkoatletyczną, podnoszenia cięŜarów oraz Ŝeglarską. Podopieczni klubu "Krajna" zdobywają medale na mistrzostwach Polski i świata. Dzięki realizacji projektu powstanie moŜliwość organizacji tego typu zawodów w Sępólnie, co niewątpliwie będzie promocją nie tylko samego miasta, ale i całego regionu. Uzasadnienie projektu Realizacja projektu wynika z aktualnych i przyszłych potrzeb uŜytkowników infrastruktury w zakresie turystyki, rekreacji i sportu. Niniejszy projekt jest odpowiedzią na niedostateczne wyeksponowanie potencjału przyrodniczego województwa kujawsko-pomorskiego. Zasoby przyrodnicze Pojezierza Krajeńskiego są jednym z najwaŜniejszych elementów podniesienia konkurencyjności kujawsko-pomorskiej oferty turystycznej. Warunkiem wykorzystania potencjału przyrodniczego gmin: Sępólno Krajeńskie i Więcbork są działania związane promowaniem walorów przyrodniczych pojezierza poprzez udostępnianie obszarów chronionych dla turystów z zachowaniem zasady zrównowaŜonego rozwoju. Realizacja projektu poprzez zagospodarowanie terenów atrakcyjnych przyrodniczo, jakimi są nabrzeŜa Jeziora Sępoleńskiego i Więcborskiego na cele turystyczne, rekreacyjne i sportowe przyczyni się do podniesienia atrakcyjności Pojezierza Krajeńskiego i tym samym regionu. Projekt będzie realizowany na terenie gmin: Sępólno Krajeńskie i Więcbork. Z uwagi na znaczenie obszarów chronionych i bogactwo przyrodnicze, które dzięki realizacji projektu zostanie udostępnione dla społeczności załoŜono, Ŝe charakter oddziaływania projektu będzie ponadregionalny. 62 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sępólno Krajeńskie na lata 2009-2014 Projekt „Stare Miasto jako sprzyjające integracji społecznej centrum turystyczne Sępólna Krajeńskiego – kompleksowa rewitalizacja przestrzeni śródmiejskiej. Zakłada między innymi rewitalizację budynku byłej szkoły zawodowej na Centrum Aktywności Społecznej, (zarejestrowanej w rejestrze zabytków: Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, województwo bydgoskie, 5 cz.2. ośrodek dokumentacji zabytków, poz. Nr 83 Zespół Szkoły Wydziałowej, o.b. ZSZ ul. Jeziorna, szkoła mur. 1925) dla: − funkcjonowania organizacji pozarządowych i innych instytucji działających w Sępólnie, − uruchomienia centrum wspierania przedsiębiorczości, − utworzenia Izby Ziemi Krajeńskiej, − utworzenia punktu informacji turystycznej − zagospodarowania pomieszczeń budynku na sale konferencyjne, szkoleniowe, do spotkań − przebudowę zejścia, prowadzącego z Placu Wolności w stronę planowanych do budowy amfiteatru oraz mola spacerowego nad Jeziorem Sępoleńskim, „odwrócenie się” do Jeziora Sępoleńskiego, − budowę obiektów małej architektury (ławki, kosze, punkty świetlne, itp.) − budowę parkingów przy Centrum Aktywności Społecznej, − zainstalowanie multimedialnego Punktu Informacji Turystycznej na Placu Wolności. 5.2.2 Gmina Sośno NajwaŜniejsze działania o charakterze inwestycyjnym, które powinny być realizowane w kolejnych latach: Dokończenie wodociągowania gminy zgodnie z posiadanym planem. Dokończenie kanalizacji sanitarnej w gminie zgodnie z posiadanym planem. Poprawa standardu dróg i chodników oraz realizacja nowych chodników. Budowa sieci gazowej. 63 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Poprawa standardów lokalowych oraz poprawa wyposaŜenia szkół na terenie gminy. Termomodernizacja obiektów gminnych (w tym oświatowych). Działania o charakterze nieinwestycyjnym lub inwestycyjnym na małą skalę Poprawa funkcjonowania komunikacji publicznej – poprawa dostępności zewnętrznej gminy w komunikacji publicznej Poprawa funkcjonowania instytucji kulturalnych na terenie gminy oraz zwiększenie liczby i atrakcyjności oferty kulturalnej. Poprawa dostępności do podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej. Stworzenie oferty kulturalno-sportowej w celu zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców – zwłaszcza młodzieŜy. Poprawa w zakresie nauczania języków obcych w szkołach. Wyznaczanie terenów inwestycyjnych. Poprawa stanu wód. Poprawa dostępu do obiektów sportowych (w tym takŜe realizacja nowego zagospodarowania słuŜącemu uprawianiu sportu i rekreacji). Dalszy rozwój infrastruktury sportowej na terenie gminy. Poprawa bezpieczeństwa publicznego i bezpieczeństwa na drogach, w tym doposaŜenie StraŜy PoŜarnej oraz współpraca z Policją. Poprawa dostępu do internetu. Poprawa zagospodarowania słuŜącego dzieciom (place zabaw) 5.2.3 Gmina Więcbork NajwaŜniejsze działania o charakterze inwestycyjnym, które powinny być realizowane w kolejnych latach: Realizacja obwodnicy Więcborka w przebiegu drogi nr 241. Dokończenie wodociągowania gminy zgodnie z posiadanym planem. 64 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Dokończenie kanalizacji sanitarnej w gminie zgodnie z posiadanym planem. Poprawa standardu dróg i chodników oraz realizacja nowych chodników. Rozwój sieci gazowej. Poprawa standardów lokalowych szkół na terenie gminy oraz poprawa wyposaŜenia szkół w bazę sportową Rozwój ogólnodostępnego zagospodarowania turystycznego na terenie gminy (zwłaszcza ścieŜki rowerowe i kąpieliska). Działania o charakterze nieinwestycyjnym lub inwestycyjnym na małą skalę: Poprawa funkcjonowania instytucji kulturalnych na terenie gminy oraz zwiększenie liczby i atrakcyjności oferty kulturalnej. Poprawa dostępności do podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej. Stworzenie oferty kulturalno-sportowej w celu zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców – zwłaszcza młodzieŜy. Wyznaczanie terenów inwestycyjnych. Inkubator przedsiębiorczości Zwiększenie liczby parkingów na terenie miasta. Poprawa stanu wód. Poprawa funkcjonowania komunikacji publicznej w miejscowościach wiejskich. Poprawa dostępu do obiektów sportowych (w tym takŜe realizacja nowego zagospodarowania słuŜącego uprawianiu sportu i rekreacji). Poprawa bezpieczeństwa publicznego i bezpieczeństwa na drogach, w tym doposaŜenie StraŜy PoŜarnej oraz Policji. Poprawa dostępu do Internetu. Poprawa zagospodarowania słuŜącego dzieciom (place zabaw) 65 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa Podsumowując naleŜy zauwaŜyć, Ŝe dokumenty strategia rozwoju powiatu, jak i poszczególnych gmin nie wskazują konkretnych działań do zrealizowania tylko ogólnie sformułowane załoŜenia. Tym samym nie wskazują czasu ich wykonania, ani osób odpowiedzialnych za ich realizację. Jednocześnie przez urzędy gmin ogłaszane są kolejne przetargi, których realizacja wpisuje się w załoŜenia poszczególnych Strategii. 5.3 Segmentacja turystów − wstępne załoŜenia Jednym z głównych elementów podstaw kreowania oferty turystycznej jest poznanie profilu aktualnego odbiorcy oferty turystycznej oraz określenie docelowych segmentów rynku. Przeprowadzenie segmentacji rynku odbiorców ma przede wszystkim określić, które z walorów i zasobów turystycznych regionu będą –przy odpowiednim zagospodarowaniu – zyskiwać zainteresowanie turystów. Tym samym moŜliwe staje się określenie potrzeb w zakresie odpowiedniej bazy noclegowej, gastronomicznej, oferty produktowej oraz określenie najbardziej skutecznych kanałów promocji i informacji. Presegmentacja turystyczna Analiza zasobów turystycznych regionu, określenie najwaŜniejszych, rozwijanych form turystyki w zestawieniu z trendami obserwowanymi w turystyce pozwalają na przygotowanie wstępnej segmentacji rynku pod kątem przyszłego rozwoju turystyki. Ze względu na słabą ocenę i niską świadomość posiadanych przez region walorów, warto zwrócić szczególną uwagę na zagospodarowanie nisz rynkowych oraz zdyskontowanie tych atrakcji i wyróŜników, które pozwolą na silne spozycjonowanie terenu LGD Nasza Krajna. Celem działań, w tym segmentacji, powinno być odróŜnienie regionu na tle konkurencji oraz zbudowanie i utrwalanie pozytywnych skojarzeń związanych z pobytem turystycznym w regionie. Wśród potencjalnych istotnych dla regionu segmentów turystów naleŜy wskazać: Dzieci i młodzieŜ – głównie turystyka edukacyjna kulturowa i przyrodnicza; uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich – przede wszystkim z terenu LGD; waŜnym elementem jest dostęp do taniej bazy noclegowej, programy turystyczno- 66 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa edukacyjne dostosowane do potrzeb programowych na danym poziomie, atrakcyjne formy prezentacji walorów środowiska, historia, aktywny udział w wydarzeniach, udział w warsztatach rzemieślniczych, lekcje przyrodnicze w terenie, itp. Turyści aktywni – miłośnicy spędzania wolnego czasu w formie aktywnego wypoczynku; osoby młodsze 16 – 25 (młodzieŜ, studenci) – chętnie spędzające czas w gronie znajomych, np. nad wodą – korzystające z taniej bazy noclegowej (pola biwakowe, kampingi); rodziny z dziećmi, głównie z terenu LGD oraz terenów ościennych, chętnie łączące wypoczynek nad wodą, przejaŜdŜki rowerowe, itp. ze zwiedzaniem najciekawszych atrakcji regionu; Turystyka wypoczynkowa – weekendowa i letnia, dla mieszkańców regionu oraz mieszkańców Bydgoszczy; głównie nad zbiornikami wodnymi oraz w dolinach rzek; wiek 25 – 50 lat, noclegi zarówno w gospodarstwach agroturystycznych, jak i hotelach, ośrodkach wypoczynkowych itp.; od maja do września; Sportowcy oraz kibice – zarówno osoby dorosłe (sport wyczynowy), jak i dzieci, młodzieŜ (szkoły sportowe, kluby sportowe) korzystające z lokalnej bazy sportowej; kibice biorący udział w waŜnych wydarzeniach sportowych, osoby z całego kraju, głównie ludzie młodzi – lokalne atrakcje nie mają większego znaczenia – waŜna jest sama impreza sportowa; Udział w imprezach i wydarzeniach kulturalnych – osoby aktywne, chętnie uczestniczące w róŜnego rodzaju wydarzeniach – szczególnie, jeśli związane są one z ich specyficznymi zainteresowaniami (muzyka, teatr, sztuka filmowa, rekonstrukcje historyczne itp.); Turyści kulturowi, odkrywcy – głównie nastawieni na zwiedzanie zabytkowych obiektów, poznawanie historii i tradycji; poszukujący nowych, ciekawych miejsc, nie powielający znanych im juŜ atrakcji; zabytki pomilitarne, koleje wąskotorowe – to wyróŜniki, które powinny zachęcać do odwiedzenia terenu; Turyści konferencyjni i szkoleniowi – głównie wyjazdy w formie zorganizowanych grup firmowych lub osoby uczestniczące w szkoleniach realizowanych przez wyspecjalizowane firmy szkoleniowe; uczestnicy konferencji naukowych, tematycznych itp.; w przypadku tej grupy stawiane są coraz wyŜsze wymagania w zakresie jakości bazy konferencyjnej, noclegowej oraz oferty uzupełniającej; chętnie korzystają z gotowych pakietów ofert spędzenia wolnego czasu; waŜny jest dostęp do nowych, ciekawych propozycji (powtarzalność grup); Kobiety – moŜliwość stworzenia kompleksowego produktu turystycznego terenu LGD Nasza Krajna dla kobiet w wieku 20 – 60 lat; kobiety aktywne, poszukujące ciekawych form 67 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa spędzania wolnego czasu, chętnie uczestniczące w projektach „tylko dla kobiet”, coraz częściej poszukujące dla siebie jakiegoś hobby (świat mody, świat urody); Turyści sentymentalni – głównie z Niemiec oraz śydzi (z całego świata); dotyczy zarówno osób starszych, jak i ludzi młodych, którzy odwiedzają „ziemię przodków”; waŜna jest jakość oferty, moŜliwość zwiedzania miejsc związanych z obecnością danego narodu w Sępólnie, Więcborku, Sośnie i okolicach; Turysta tranzytowy – podróŜuje zarówno w celach biznesowych, jak i turystycznych; najczęściej korzysta z infrastruktury przydroŜnej (głównie gastronomii, rzadziej z bazy noclegowej); osoby podróŜujące w celach typowo turystycznych (wypoczynek, zwiedzanie) chętnie skorzystają z moŜliwości odwiedzenia ciekawych miejsc na trasie podróŜy, szczególnie gdy podróŜują z dziećmi (przerwa w podróŜy, dodatkowa rozrywka) – w przypadku długiej trasy istnieje moŜliwość zatrzymania się na nocleg; Turyści niepełnosprawni – kluczowym elementem ograniczającym moŜliwość aktywnego uprawiania turystyki jest czynnik odległości od miejsca zamieszkania oraz liczne utrudnienia w dostępie do miejsc i atrakcji turystycznych. Rozwój nowej oferty turystycznej uwzględniającej specyficzne potrzeby i wymagania tej grupy osób, moŜe stać się jednym z waŜnych elementów produktu turystycznego obszaru LGD. 68 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 6. ANALIZA SWOT Jednym z elementów uspołecznienia prowadzonej analizy było przeprowadzenie spotkania konsultacyjnego, które odbyło się 21 grudnia w Sępólnie Krajeńskim. Wypracowano na nim analizę SWOT odnoszącą się do potencjału turystycznego obszaru LGD Nasza Krajna. Analiza SWOT S (mocne strony) W (słabe strony) krajobraz niewystarczająca współpraca osobliwości środowiska ograniczona współpraca z Krajeńskim Parkiem brak wielkiego przemysłu istnienie LGD gotowość do współpracy istniejąca baza w Więcborku Krajobrazowym, nadleśnictwem niewielka oferta atrakcji, szlaków i ścieŜek turystycznych rowerowych i pieszych słabo rozbudowana baza noclegowa w Sępólnie i Sośnie brak ukształtowanego wizerunku gminy jako miejsca atrakcyjnego wypoczynku i rekreacji brak pól namiotowych O (szanse) T (zagroŜenia) pojawiające się środki na turystykę silna konkurencja powiatu chojnickiego, tu- turystyka wodna cholskiego, gminy Koronowo całoroczny wysoki podatek ośrodków wypo- wykorzystanie walorów i potencjału tu- czynkowych za działalność sezonową rystycznego porównywalnego z konkurencyjnymi powiatami, gminami wysokie podatki lokalne 69 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 7. REKOMENDACJE Podczas ostatniego spotkania konsultacyjnego uczestniczący w nim liderzy lokalni, zainteresowani rozwojem turystyki w regionie, osoby świadczące usługi turystyczne oraz urzędnicy zgłosili kilka rekomendacji słuŜących dalszemu rozwojowi turystyki w regionie. 1. Potrzebna jest koordynacja działań osób, instytucji m.in.: właścicieli ośrodków turystycznych, gospodarstw agroturystycznych, przedstawicieli Lasów Państwowych, Nadleśnictwa, Krajeńskiego Parku Krajobrazowego, wydziału promocji gmin, powiatu, osób związanych z turystyką. Wielu uczestników spotkania odnoszącego się do aktywności turystycznej nie znało się wcześniej! Uczestnicy wielokrotnie byli zaskakiwani inicjatywami podejmowanymi przez inne instytucje i organizacje. Koordynacja działań moŜe spowodować lepszy przepływ informacji pomiędzy wszystkimi, którzy zainteresowani są rozwojem aktywności turystycznej. 2. Konieczność stworzenia programu rozwoju turystyki na obszarze LGD (powiatu). W tym szczególnie potrzeba określenia do jakiego rodzaju odbiorców będzie kierowana oferta turystyczna. Istnieje strategia rozwoju turystyki w Powiecie Sępoleńskim, w której zapisano szereg potrzebnych działań. Realizowane są poszczególne projekty wspierające działalność turystyczną, natomiast wszystkie te działania winny mieć charakter spójny, wdraŜanie strategii winno być monitorowane, a sam dokument podlegać okresowej modyfikacji. NaleŜy teŜ wyraźnie określić role i zakres odpowiedzialności poszczególnych podmiotów mających wpływ na działalność turystyczną na obszarze LGD Nasza Krajna. 3. Stworzenie strony internetowej łączącej atrakcje i oferty turystyczne powiatu Internet staje się w ostatnich latach najwaŜniejszym sposobem promocji atrakcji turystycznych oraz metodą komunikowania się „ludzi z branŜy” oraz turystów. NaleŜy rozwinąć promocję internetową atrakcji turystycznych obszaru LGD i uwzględnić interesy wszystkich podmiotów zaangaŜowanych w tę działalność. 4. Uruchomienie punktu informacji turystycznej Na obszarze LGD istnieje punkt informacji turystycznej w Sępólnie, natomiast jak zgłaszali uczestnicy spotkania konsultacyjnego najwięcej ofert turystycznych jest w gminie Więcbork. Kilku uczestników (stowarzyszenia i firmy prywatne) zgłaszało gotowość 70 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa prowadzenia takiego punktu. Powinno to być uzgodnione z odpowiedzialnymi za promocję i informację komórkami w gminach i powiecie. 5. Przekazywanie informacji do mediów 6. Szkolenie liderów z zakresu turystyki Postulat ten jak najbardziej słuszny wynikał teŜ z badań ankietowych. 71 AAnnaalliizzaa ppootteennccjjaałłuu ttuurryyssttyycczznneeggoo LLGGDD NNaasszzaa KKrraajjnnaa 8. BIBLIOGRAFIA 1. Agroturystyka, M. Drzewiecki, Świadectwo. Bydgoszcz 1995 r. 2. Agroturystyka i usługi towarzyszące, Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego w Krakowie 3. Gospodarstwa agroturystyczne województwa kujawsko-pomorskiego 2009 r., Kujawsko-Pomorski ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie 4. Lokalna Strategia Rozwoju LGD Nasza Krajna. 5. Marka wiejskiego produktu turystycznego, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Kraków 2009 r. 5. Strategia rozwoju powiatu sępoleńskiego z dnia 30 stycznia 2008 r. 6. Turystyka, W. Kurek, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 r. 7. Turystyka wiejska i rozwój lokalny, J. Majewski, Bernard Lane, Fundacja Edukacja dla Demokracji Warszawa 2003 r. 8. www.gmina-sepolno.pl – Strona internetowa Urzędu Gminy w Sępólnie Krajeńskim 9. www.sosno.ug.gov.pl – Strona internetowa Urzędu Gminy w Sośnie 10. www.wiecbork.pl – Strona internetowa Urzędu Gminy w Więcborku 11. www.k-pot.pl – Strona internetowa Kujawsko-Pomorskiej Organizacji Turystycznej 12. www.powiat-sepolno.pl – Strona internetowa Powiatu Sępoleńskiego Spis tabel: Tab.1. Powierzchnia obszaru objętego LGD Nasza Krajna Tab.2 Powiat sępoleński: korzystający z bazy noclegowej w 2008 r. Źródło: GUS; opracowanie: Instytut Turystyki. Tab.3 Szlaki piesze na obszarze LGD Tab.4. Dane dotyczące walorów wypoczynkowych, dominujących form turystyki na terenie trzech gmin Sępólno Kr., Więcbork, Sośno na podstawie danych Instytutu turystyki „Baza danych GMINA” Tab. 5. Zakres edukacji osób świadczących usługi turystyczne. 72
Podobne dokumenty
Strategia Rozwoju Turystyki Lokalnej Grupy
Od połowy lat 70. XX w. w wielu krajach świata obserwuje się nowe podejście do koncepcji rozwoju gospodarczego zwanego w literaturze przedmiotu rozwojem zrównoważonym (z ang. sustainable developmen...
Bardziej szczegółowo