Przyrodoznawstwo

Do czego służy, jakie drewno
Ognisko
Na rozpałkę najlepiej nadaje się kora brzozowa i drobnica świerkowa. Ujdzie też drobnica sosnowa. To
drewno (świerk, sosna, brzoza) pali się najszybciej -- nie dokładaj go, więc jeśli nie chce ci się często
wstawać i tego robić. Dobrze pali się też drewno bukowe. Z drugiej strony daje dużo ciepła na raz -- jeśli
trzeba zagotować szybko wodę, to właśnie nim warto rozpalać.
Na drugim biegunie są twarde drewna, które spalają się powoli i palą się długo. To dąb (choć mało, kto
pali dębem, bo to cenne drzewo), olcha, klon itp.
Po środku umieściłbym inne takie jak jawor, leszczynę, grab, akację itp.
Meble itp.
Meble (też sprzęty na obozie) najczęściej wykonuje się z sosny. Jest stosunkowo tania, w miarę
wytrzymała. Z drugiej strony nie jest zbyt twarda -- stosunkowo łatwo wbić gwoździa.
Jeśli potrzebujemy twardszego drewna (często przemysł meblarski takiego potrzebuje), to jest dąb, grab,
modrzew, olcha i klon. Także klepki podłogowe trzeba robić z twardego drewna.
Jachty często robi się z olchy, bo jest stosunkowo lekka i twarda.
Drewno akacji jest odporne na gnicie.
Wędzenie
Stosunkowo długo się palą i dają dużo dymu drzewa owocowe -- i to one w powszechnej opinii najbardziej
nadają się do wędzenia.
Rzeźbienie
Drewno do rzeźbienia musi być stosunkowo miękkie, żeby nie zaharować się na śmierć. Najlepsza jest lipa.
Drewno świerku też jest stosunkowo miękkie.
Inne
Z drewna akacji robi się też żółty barwnik, kosmetyki i olejki eteryczne. Z drewna grabu często wyrabia się
narzędzia.
Do niczego
Najmniej przydatnym drewnem jest drewno topoli -- jest łamliwe i rozchodzi się.
Rozpoznawanie ptaków
Gołąb
W Polsce występuje kilka gatunków gołębi. W miastach najpowszechniejsza jest odmiana gołąb
miejski (zaskakująco ;)). Standardowe upierzenie jest przedstawione na zdjęciu, ale zdarzają się
miejskie gołębie o nieco innym upierzeniu, bo często krzyżują się z hodowlanymi gołębiami
domowymi. Gołębie gruchają. Mają do 65 cm rozpiętości skrzydeł. Składają z reguły koło 2 jaj.
Wróbel
Samce i samice wróbla są różnie upierzone. Samce -- tak jak na zdjęciu (szare ciemię, czarne
podgardle, białe policzki, brązowe skrzydła), samice są po prostu szarobrązowe bez cech
charakterystycznych. Przebywa wyłącznie w pobliżu osiedli ludzkich. Gniazdują często
w szczelinach w murach, samica składa 4-6 jaj. Mierzą do 16 cm długości. Są na tyle wojownicze,
że gdy mieszkają w kolonii są w stanie odpędzić niewielkiego drapieżnika.
Wrona
Wrona, a właściwie wrona siwa, w przeciwieństwie do innego gatunku -- czarnowrona ma
siwe upierzenie poza czarną głową, skrzydłami i plamą na piersi. Często przebywają
w dużych grupach i kraczą. Zjadają wszystko. Samica składa 4-6 jaj. Mierzy do 50 cm
długości.
Gawron
Charakterystyczna jest jasna nasada dzioba i odstające "portki''. Występuje w otwartym
terenie i woła bardziej ochryple niż wrona. Żywi się owadami, robakami i ślimakami. Gniazduje
na drzewach, w koloniach. Samica składa 3-6 jaj. Mierzy do 50 cm długości.
Kawka
Kawkę można poznać po tym, że kark i okolice uszu ma szare, a poza tym jest czarna.
Oczy ma jasnoszare. Zjada prawie wszystko. Gniazdują w koloniach w murach, wieżach
kościelnych i dziuplach. Jest nieco mniejsza od wrony -- mierzy koło 30cm długości.
Sikora czarnogłówka
Jedna z wielu sikor występujących u nas. W upierzeniu bardzo podobna do nieco rzadszej sikory
ubogiej. Gniazduje wszędzie, nie tylko w lasach, ale nawet przydrożnych wierzbach. Często
wykorzystują budki lęgowe lub dziuple. Czarnogłówki są szarawe z czarnym czepkiem
i podbródkiem (większymi niż u sikory ubogiej). Zjadają najchętniej owady (też te spod kory
drzew), ale też oleiste nasiona i padlinę, nie gardzą tym, co da im człowiek. Ma koło 12 cm.
Sikora bogatka
Chyba najbardziej znana sikora. Mierzy do 15 cm. Żywi się podobnie jak czarnogłówka. Ma żółte
podbrzusze z czarną linią po środku (jaśniejszą i cieńszą u samic), czarną głowę z białymi polikami.
Żyje wszędzie i chętnie odwiedza karmniki. Gniazdo jest w stanie zbudować w najdziwniejszych
miejscach. Nie zbyt boją się ludzi -- potrafią jeść z ręki.
Sikora modraszka
Najbardziej kolorowa sikora -- vide zdjęcie -- z żółtym podbrzuszem, niebieskawymi
końcówkami ogona i skrzydeł oraz główką, białym pasem na nich i czarnym na oczach. Mierzy
do 12 cm i żywi się podobnie do reszty sikor. Spotyka się je wszędzie. Często odwiedzają
karmniki.
Bocian biały
Duży (rozpiętość skrzydeł nawet do 2 m) i znany ptak brodzący zamieszkujący tereny trawiaste
i uprawne. Nie unika siedzib ludzkich i często zakłada gniazdo w środku wsi. Jest biały z wyjątkiem
czarnych końców skrzydeł i ogona. Nogi i długi dziób są czerwone. Żywi się owadami, ale również
jaszczurkami i wężami, a wyjątkowo nawet małymi zającami. Je też gryzonie, ale wbrew
powszechnym opiniom bardzo rzadko je żaby. Na zimę wylatuje do Afryki. Klekocze.
Kaczka krzyżówka
Średniej wielkości (do 65 cm) kaczka popularna w Polsce. Samiec zimą i wiosną zieloną
metaliczną szyję i głowę i białą przepaskę, pierś brązową, biały kuper, a poza tym szaro.
Samica i samiec poza tym okresem jest szarobrązowa z granatową plamką na skrzydłach.
Samiec w czasie zmiany upierzenia traci prawie wszystkie pióra i zaszywa się na ten czas
w niedostępne miejsce. Żywi się bezkręgowcami wodnymi i roślinami.
Sroka
Średniej wielkości ptak (do 50 cm razem z długim ogonem). Spotykana jest również w parkach
i pobliżu osiedli ludzkich. Upierzenie biało-czarne, jak na zdjęciu. Odzywa się szorstkim
skrzeczeniem. Jest wszystkożerna. Jej gniazdo (z reguły na szczycie drzewa) jest kuliste, ze
wzmacnianym dachem i jednym wejściem. Znana jest z zamiłowania do kradzieży błyskotek, które
potem przyozdabiają gniazda.
Jaskółka oknówka
Jest to niewielki (do 15 cm długości) ptak z rodziny jaskółek. Jak wszystkie jaskółki jest smukła i ma
wcięty ogon. Upierzenie czarno-białe. Biały spód. Gniazdo podwieszone, budowane z błota zlepionego
śliną na zewnętrznych ścianach budynków. Żywi się owadami chwytanymi w locie.
Szpak
Mały (ok. 20 cm) ptak z metalicznym ciemnym upierzeniem z jasnymi plamkami. Jesienią
plamki prawie znikają. Zamieszkuje osiedla ludzkie, sady, ogrody i parki. Gniazda zakłada
w dziuplach lub budkach lęgowych. Żywi się owadami, dżdżownicami, ślimakami
i nasionami a także gąsienicami. Lubi owoce, stąd jest wielkim szkodnikiem w sadach. Jest
inteligentnym ptakiem -- potrafi nawet naśladować niektóre dźwięki.
Warstwy w lesie
Wyróżniamy kolejne warstwy w lesie:
korony drzew
podszyt -- krzaki i niskie drzewa
runo leśne -- trawa, mchy
ściółki -- gleba, opadłe liście i igły.
Taka warstwowa struktura lasu pozwala roślinności maksymalnie wykorzystać przestrzeń życiową oraz
światło.
Rośliny i grzyby trujące
Jest wiele roślin i grzybów trujących i jeśli nie jesteśmy pewni, że coś jest jadalne, właśnie, jako trujące
powinniśmy to traktować. Oto kilka przykładów trujących roślin i grzybów.
Muchomor sromotnikowy
Jest zwany także zielonkawym. Ma białozielonkawy, oliwkowozielony, brunatnozielony lub
żółtawy na brzegu jaśniejszy kapelusz i biały z lekkim zielonkawym odcieniem trzon z wyraźnym
pierścieniem. Trzon wyrasta z wysokiej, odstającej pochwy. Miąższ jest biały i nie zmienia koloru
i ma słodkawy, mdły zapach. Blaszki są białe i stosunkowo gęste. Jest śmiertelnie trujący, wręcz
najsilniej trujący ze wszystkich polskich grzybów. Zawiera cały zestaw trujących substancji.
Muchomor czerwony
Ma czerwony, pomarańczowy lub czasem żółty kapelusz z białymi plamkami. Trzon jest żółtawy lub
biały bez pochwy. Blaszki są żółtawe i nieprzyrośnięte do trzonu. Miąższ jest biały i nie zmienia
koloru. Jest silnie trujący.
Krowiak podwinięty (olszówka)
Ma kapelusz żółtobrązowy i dość krótki trzon. Blaszki są przyrośnięte do niego na dużej
długości. Miąższ jest żółty, po przecięciu zmienia zabarwienie na czerwonobrązowe. Grzyb
trujący, wywołujący poważne zatrucia pokarmowe, po wielokrotnym ugotowaniu mniej
szkodliwy, ale jednak. Nie tak dawno temu nieprawidłowo uważano, że można go, jeśli po
gotowaniu z kilkukrotną zmianą wody.
Konwalia
Roślina rozrastająca się z kłączy. Ma liście wyrastające z reguły parami z kłaczy. Mają wydłużony
kształt, są nagie i mają gładki brzeg. Osiągają do 25 cm długości. Kwiaty zebrane w grona od 5 do 9
kwiatów są niewielkie białe i skierowane w dół. Kwitnie w maju lub czerwcu. Owoce są czerwone
o średnicy do 1cm. Wszystkie części rośliny są trujące, szczególnie wrażliwe są dzieci. Można się
poważnie (nawet śmiertelnie) zatruć nawet wodą, w której stały konwalie.
Naparstnica
Na nizinach występuje rzadko, za to w górach, a w szczególności w Tatrach jest pospolita.
Jej łodyga jest gruba i sięga 1 metra. Liście też są duże i drobnoząbkowane. Kwiaty tworzą
grono. Zwisają w dół i są duże. W przypadku naparstnicy zwyczajnej mają one żółty kolor
z ciemniejszymi plamkami. Naparstnica purpurowa ma kwiaty fioletowe (też z plamami).
Kwitnie od czerwca do lipca. Jest rośliną trującą dla ludzi i zwierząt. Zjedzenie nawet
niewielkiej ilości liści kończy się poważnymi objawami.
Ślady zwierząt
Bóbr
Odcisk łapy ma pięć palców z pazurami. Palce tylnych kończyn są połączone błoną. Tylna łapa (ok.
3 cm długości) jest większa od przedniej, czyli ma 10-15 cm.
Borsuk
Odcisk łapy (ok. 5 cm) składa się z odcisku pięciu palców i pięty.
Krowa
Krowa jest parzystokopytna, co znaczy, że odcisk jest złożony z dwóch zwężających się
i zaokrąglonych u podstawy części (do 10 cm) długości.
Dzik lub świnia
Charakterystyczne dla dzika lub świni jest to, że oprócz złożonego z dwóch części (podobnie jak u krowy)
odcisku racicy, pozostawia też odcisk dwóch raciczek z tyłu nogi, bo są one położone stosunkowo nisko.
Cały odcisk stopy ma do 6cm długości.
Koń, kuc lub osioł
Są nieparzystokopytne, czyli stąpają tylko na jednym palcu, który jest kopytem. Konie często są podkute
i wtedy w gruncie pozostaje odcisk podkowy. Kopyto konia ma koło 9 cm długości.
Kot, żbik lub ryś
Ślady kotowatych tym na przykład różnią się od innych, że chowają one pazury podczas chodzenia, więc
nie są one widoczne w tropie. Ślady rysia (ok. 6 cm) są mniej więcej dwa razy większe od śladów kota (ok.
3 cm) lub żbika.
Łasica, gronostaj, norka, kuna lub fretka
Są wyraźne tylko na bardzo miękkim podłożu. Mają 5 palców. Trop łapy ma do 1,5 cm długości.
Mysz
Ślady łap mysich są symetrycznie odbite po bokach śladu ogona. Są oczywiście malutkie. Odcisk tylnej
kończyny jest wydłużony i ma ok. 2 cm długości.
Niedźwiedź
Są duże -- długość do 30 cm.
Owca lub koza
Racica składająca się z dwóch wydłużonych kopyt. Ślad kozy jest nieco bardziej spiczaste. Długość do 6 cm.
Pies, lis lub wilk
Ślady psa, lisa lub wilka są podobne -- składają się z odcisku czterech palców wraz z pazurami
i środkowej poduszki. Wilka są nieco większe (do 10 cm). Ślady lisa (do 5 cm) i wilka można rozpoznać
po tym, że przednie dwa palce są dalej wysunięte do przodu. Ślady wilka też po tym, że
w przeciwieństwie do psa (w zależności od rasy 3-13 cm), prawie zawsze chodzi po linii prostej.
Sarna
To odcisk złożony z dwóch podłużnych kopyt (do 5 cm).
Wiewiórka
Wiewiórka poruszając się po ziemi skacze. Więc jej trop to odciski czterech łap (tylne łapki są wydłużone -ok. 5 cm) ustawionych w czworokącie. Takie kolejne czwórki są oddalone lekko od siebie.
Wydra
Wydra ma błonę między palcami, co może odbić się w tropach (długość odcisku łapy do
6cm). Dodatkowo ciągnie ogon, którego ślad czasem można zobaczyć pomiędzy śladem łap.
Zając lub królik
Zające i króliki pozostawiają ślady w charakterystycznym układzie dwa, jeden, jeden
(w kształcie litery "Y''). Zające (odcisk tylnej łapy koło 8 cm) są większe od królików (odcisk
tylnej łapy koło 5 cm).
Ptaki
Nie będę wdawał się w szczegóły, bo ślady poszczególnych ptaków różnią się wielkością, kątem
rozstawienia palców i obecnością palca tylnego, ale generalnie wyglądają jak na rysunku.
Ptaki wodne
U ptaków wodnych dodatkowo można jeszcze zaobserwować błonę między palcami.
Rozpoznawanie krzewów
Kruszyna
Jest krzewem wysokości do 5 m i ma kruche łamiące się gałązki (stąd nazwa). Nie ma cierni. Liście
są eliptyczne lub jajowate z gładkim brzegiem. Owoce wielkości grochu są najpierw czerwone,
a potem czarne. Są niesmaczne i trujące.
Kalina
Krzew o wysokości do 4m. Młode gałązki są kanciaste i czerwonobrunatne. Liście składają się
z 3-7 listków, które mają ząbkowany brzeg i są trójdzielne. Kwiaty, zebrane w baldachimy są
drobne i białe. Owoce mają kolor szkarłatnoczerwony i są gorzkie i trujące.
Bez czarny
Jest to dość wysoki krzew (do 6 m). Liście są złożone z 5-7 listków, które po roztarciu
nieprzyjemnie pachną. Kwitnie na biało. Owoce, początkowo zielone, potem czerwonawe, a na
koniec fioletowo-czarne nie są jadalne bez przetworzenia.
Tarnina
Dziki gatunek śliwy będący krzewem o wysokości do 3 m i często tworzący gęste, trudne
do przejścia zarośla, między innymi z powodu cierni. Ma wąskie liście i kwitnie obficie
na biało. Owoce to śliwki długości ok. 2 cm o smaku cierpkogorzkim. Mimo niezbyt
przyjemnego smaku są jadalne -- najlepiej po przemrożeniu lub w przetworach.
Dzika róża
Dorasta do 3 m wysokości i ma hakowato zakrzywione kolce. Kwiaty różowe lub białe, jak u róży.
Owoc długości do 3 cm, purpurowoczerwony. Z owoców lnu utartych z cukrem płatków róży robi
się smaczne dżemy i konfitury.
Czeremcha
Jest krzewem do 4 m wysokości lub drzewem (do 15 m). Liście są jasnozielone, bardzo
gładkie i eliptyczne, a kwiaty białe i mocno pachnące. Owoce są błyszczące i czarne,
wielkości grochu. Są one gorzkawe, ale jadalne.
Jałowiec
Krzew iglasty, powoli rosnący, o wysokości 0,5-6 m. Szpilki po trzy wokół gałązki są sztywne
i kłujące. Daje mięsiste czarnobrunatne szyszkojagody dojrzewające 2-3 lata.
Typy lasów
Bór sosnowy świeży
Las sosnowy z domieszką brzozy, czasem też nieco dębu, buku, lipy i świerku. Charakteryzuje
się bogatym zielonym runem z borówką i mchami. Ma też podszyt w postaci jałowców
i jarzębiny. Często występują tu mrowiska. Jest też sporo ptaków.
Bór sosnowy suchy
Las sosnowy na glebach suchych, np. piaskach. Charakteryzuje się bardzo ubogim runem
(prawie tylko porosty i wąskolistne trawy) i podszytem (sporadyczne jałowce).
Bór sosnowy mieszany
Las z przewagą sosny, ale i z domieszkami świerku, dębu, buka, jodły,
a nawet modrzewia, grabu, lipy, klonu. W podszycie często spotykane
są krzewy jak leszczyna, kruszyna, jałowiec, jarząb.
Bór sosnowy bagienny
Las sosnowy na mokrych glebach z domieszką brzozy i świerku. W dość ubogim podszycie
występują wierzba i kruszyna. Runo często tworzy kępki. Częste w runie są mchy, borówka
i roślina zwana bagnem zwyczajnym.
Bór świerkowy lub jodłowy
Bory występujące przede wszystkim w górach oparte na świerkach lub jodłach.
Runo jest ubogie -- tylko grzyby i nieliczne mchy. Są tam też paprocie. Czasem
podszyt tworzą maliny i jeżyny. Lasy te zamieszkują licznie ptaki.
Kwaśny las atlantycki
Atlantyckie lasy kwaśne w Polsce występują na Pomorzu i Ziemi Lubuskiej. Są to różne
gatunkowo zbiorowiska, np. dębowo-bukowe, brzozowo-dębowe, bukowe.
W niższych warstwach można spotkać borówkę, paprocie, mchy i wrzosy.
Dąbrowa świtlista
Zespół leśny, w którym w piętrze drzew dominuje dąb bezszypułkowy. Z reguły powstaje
poprzez wypasanie zwierząt w lesie, ma, więc dość ubogi podszyt (co powoduje jego
świetlistość) -- jarząb i tarnina i bujne runo, w którym można spotkać rośliny łąkowe, jak
koniczyna.
Grąd
Jeden z najbogatszych lasów. Wielogatunkowy i liściasty z przewagą grabu i dębu
z dodatkiem klonu, jawora i świerka. Posiada bogaty podszyt. Jest siedliskiem dla wielu
zwierząt i ptaków.
Buczyna
Lasy często występujące w górach w reglu dolnym z dominacją buków.
W podszycie też występują prawie wyłącznie młode buki. Las jest silnie
zacieniony, nie ma, więc prawie zupełnie runa.
Jaworzyna
Typ lasu występujący w górach w reglu dolnym oparty na klonie jaworze z dodatkami lipy i wiązu. Ma
dość bogaty podszyt.
Łęg
Lasy liściaste występujące nad rzekami i potokami. Występują w nich olsza,
topola, wierzba, wiąz, jesion i dąb. Często w takich lasach spotykamy pokrzywę.
Ols
Trudno dostępne lasy podmokłe, często ze stojącą wodą, na żyznej glebie. Z dominacją olszy
i domieszkami brzozy, jesionu i sosny. W podszycie można zobaczyć czeremchę, kalinę,
kruszynę, a także wierzby i porzeczki. Runo ma postać kępkowatą wokół korzeni drzew i rosną
w nim głównie rośliny bagienne.
Grzyby jadalne
Grzyby niżej wymienione są jadalne, ale należy to rozumieć, jako jadalne po przerobieniu (ugotowaniu,
usmażeniu, zamarynowaniu) i nie należy ich jeść na surowo (choć część z nich nawet do tego się nadaje).
Borowik
Właściwie borowik szlachetny, zwany też prawdziwkiem. Jest grzybem rurkowym,
w szczególności nie ma blaszek. Jego kapelusz u młodych osobników jest białawy, potem
ciemnieje do koloru piaskowego. Czasem nawet potrafi być brązowy. Rurki łatwo dają się
oddzielić do reszty kapelusza i są białawe u młodych i oliwkowozielone u starszych
grzybów. Trzon jest stosunkowo gruby i powleczony delikatną siateczką. Najczęściej
rośnie pod świerkami, czasem też pod sosnami czy dębami. Jest bardzo smacznym
grzybem, jako jeden z nielicznych nadaje się nawet do bezpośredniego spożycia. Smakuje
też myszom i ślimakom, więc często kapelusz bywa powygryzany.
Pieczarka
Pieczarka to najczęściej jedzony grzyb na świecie, a to, dlatego, że jako jeden z bardzo nielicznych da
się go uprawiać. Trzon i kapelusz ma koloru białego, zaś blaszki różowawe, które w miarę starzenia
ciemnieją. Kilka gatunków pieczarek rośnie też dziko -- nie wszystkie są bardzo podobne do gatunku
hodowlanego i należy być ostrożnym, aby nie pomylić jej z którymś z gatunków muchomorów.
Najbardziej podobna (a więc najbardziej pewna przy zbieraniu) jest pieczarka polna (szlachetna),
która rośnie przede wszystkim na łąkach.
Rydz
A właściwie mleczaj rydz. Najbardziej charakterystyczną jego cechą jest to, że po
przekrojeniu wydziela na obrzeżu silnie pomarańczowy sok. Cały owocnik ma kolor
ceglastopomarańczowy, a kapelusz ma często wklęsły środek. Blaszki są kruche
i zielenieją po uszkodzeniu. Jest uważany za najsmaczniejszy grzyb jadalny, nazwa
łacińska wręcz daje mu przydomek delicious. Najlepszy jest podsmażany.
Koźlarz
Jest kilka gatunków koźlarzy różniących się barwą kapelusza i miejscem występowania -- od
białawego (brzozy) przez pomarańczowy (brzozy) i czerwony (osiki) po babkę z brązowym
kapeluszem (też brzozy). Wszystkie charakteryzują się tym, że trzon jest pokryty licznymi
czarnymi kosmykami (przed obróbką należy je oskrobać). Koźlarze są grzybami rurkowymi,
w szczególności nie mają blaszek. Miąższ jest często jędrny (nie u starych osobników)
i u większości gatunków ciemnieje po przekrojeniu.
Maślak
Jest też kilka gatunków maślaków różniących się miejscem występowania i kolorem
kapelusza, od zwyczajnego z kapeluszem brązowym, po pstrego z kapeluszem szarożółtym
lub czerwonobrązowym. Wszystkie charakteryzują się tym, że ich kapelusz pokrywa śliska
błona, którą można ściągnąć (należy to nawet zrobić przed obróbką). Maślaki to grzyby
rurkowe. Maślaki nie nadają się do suszenia.
Podgrzybek
Najczęściej spotykany w Polsce jest podgrzybek brunatny. Charakterystyczne jest to, że
miąższ po przekrojeniu sinieje (w szczególności trzon). Kapelusz jest ciemnobrązowy.
Podgrzybki także są rurkowe. Trzon jest jasnobrązowy i ma podłużne lekkie pręgi.
Kurka
Właściwa nazwa to pieprznik jadalny. Z reguły dość mały żółty grzyb z pofalowanym
brzegiem kapelusza. Często występuje w dużych skupiskach. Grzyb ten jest bardzo dobrym
grzybem jadalnym. Nie psuje się w transporcie i nigdy nie robaczywieje.
Kania
Nazwa gatunkowa to czubajka kania. Kapelusz ma kształt parasola i jest duży (nawet do 30
cm średnicy!). Bardzo charakterystyczna jest popękana, łuszcząca się skóra. Brzeg kapelusza
jest postrzępiony. Trzon u starszych owocników może być pusty w środku. Miąższ jest biały.
Jest uważany za bardzo smaczny i podawany często w formie panierowanego kotleta.
Czasem bywa mylony z muchomorem sromotnikowym, mimo że te grzyby różnią się
znacznie, tak, że proszę uważać.
Rośliny kwitnące
Kwitnące na biało
Stokrotka
Mała roślina (łodyżka z kwiatkiem do 20 cm) z kwiatem (formalnie to wiele malutkich kwiatków
zebranych w jeden) otoczonym białymi płatkami (czasem lekko różowymi na brzegach) i żółtym
środkiem. Liście są łopatkowate, zwężające się w ogonek.
Rumianek
Ma silnie rozgałęzioną łodygę (dorasta do 50cm) i cienkie pierzaste liście. Kwiat (a właściwie kwiaty)
są podobne jak u stokrotki, tyle, że zdecydowanie większe. Występuje na polach i przy drogach, jest
światłolubny. Jest rośliną leczniczą.
Zawilec
Każda naga łodyga ma, co najwyżej trzy dłoniaste liście i jeden biały kwiat złożony z 6-8 płatków
i licznych żółtych pręcików. Kwitnie wczesną wiosną powodując, że wiele lasów wyściela się
charakterystycznymi białymi dywanami.
Krwawnik
Ma charakterystyczne ciemnozielone pierzaste liście o lancetowatym kształcie. Łodyga
po złamaniu daje silny zapach. Kwiaty to płaskie kwiatostany złożone z biało-szarawychróżowych kwiatków z żółtawymi środkami. Występuje na pastwiskach i łąkach. Nazwa
pochodzi od tego, że niegdyś stosowano go do leczenia krwotoków.
Kwitnące na czerwono lub różowo
Koniczyna łąkowa
Odmiana koniczyny. Jak każda ma trzylistkowe liście. Kwiaty mają postać kulistej główki i są
jasnopurpurowe. Kwitnie od maja do września. Można ją znaleźć na łąkach, obszarach
trawiastych i w jasnych lasach. Czasem się ją uprawia na paszę.
Mak
Ma pojedynczą, kanciastą i słabo rozgałęzioną łodygę. Dorasta do wysokości 80cm. Liście są
parzystodzielne i szarozielone. Korona kwiatu składa się z 4 płatków i jest czerwona. Każdy płatek
ma czarną plamkę u nasady. Kwitnie od maja do lipca. Owocem jest jajowata torebka zwana
makówką. Rośnie często pośród zbóż na polach. Jest trujący.
Oset
Oset jest dość nieprzyjemną rośliną, bo zarówno liście jak i łodyga jest zakończona ostrymi
trójkątnymi kolcami. Kwiat jest purpurowoczerwony w formie koszyczka. Rośnie na łąkach,
przydrożach, wysypiskach i zaroślach.
Jasnota plamista
Jest to roślina o formie "pokrzywowatej'', ale ma purpurowe kwiaty. Występuje na przydrożach,
w rumowiskach, zaroślach i rowach. Rozmnaża się poprzez system kłączy.
Kwitnące na żółto
Mniszek (zwany mleczem)
Często mylnie jest zwany mleczem (podczas gdy mlecz to zupełnie inna, rzadsza roślina).
Łodyga jest pusta w środku i osiąga wysokość do 20 cm. Liście są pierzaste i ostro
wcięte. Kwiaty są żółte i zebrane w jednym koszyczku. Nasiona mają postać znanego
wszystkim dmuchawca. Występuje na łąkach, polach, trawnikach i w ogrodach. Jest
rośliną leczniczą, a młode liście są jadalne (robi się z nich sałatki).
Kaczeniec (knieć błotna)
Łodyga jest gruba i naga, często położona na ziemi. Liście są spore i nerkowate. Daje ładne,
spore (do 4 cm) żółte kwiaty z pięcioma płatkami. Wabi owady nektarem, specjalnymi
plamami i rysunkami, które mogą być zauważone tylko przez oczy owadów, reagujące na
ultrafioletowe światło. Występuje w mokrym środowisku: w rowach, na brzegach rzeczek
i strumieni i w lasach łęgowych.
Glistnik jaskółcze ziele
Ma silnie rozgałęzioną łodygę sięgającą do 90 cm. Po przełamaniu wydziela
charakterystyczny pomarańczowożółty sok. Liście o nieco nieregularnym kształcie są
ciemniejsze od spodu. Ma żółte kwiaty z 4 płatkami. Rośnie przy osiedlach ludzkich, na
przydrożach, na skraju lasów. Używany powszechnie, jako lek usuwający brodawki
(kurzajki) na skórze. Wystarczy kilka razy posmarować kurzajkę sokiem mlecznym
z glistnika. Kurzajkę uprzednio należy zmiękczyć wodą z mydłem. Dym powstający przy
paleniu tej rośliny jest owadobójczy.
Jaskier
Łodyga jaskra jest położona na ziemi. Liście trójdzielne. Ma żółte
błyszczące kwiaty z pięcioma płatkami. Rośnie na łąkach i polach oraz
brzegach rzek.
Kwitnące na niebiesko
Chaber
Chaber bławatek jest rośliną słabo ulistnioną o wysokości do 80 cm. Koszyczek kwiatowy jest
niebieski i ma średnicę do 3 cm. Kwitnie od maja do września. Rośnie często razem ze zbożami
i przy drogach. Jest rośliną leczniczą. Niegdyś wytwarzano z niego niebieski barwnik.
Cykoria
Ma dość cienką, zielonkawoszarą łodygę, sięgającą nawet do metra wysokości. Liście
są rzadkie lancetowate i lekko ząbkowane. Kwiaty są błękitne z wieloma płatkami,
które są na końcach charakterystycznie ząbkowane. Rośnie na piaszczystych lub
kamienistych glebach lub poboczach dróg. Młode listki można dodawać do sałatek,
a korzeń ususzony i sproszkowany często służy, jako substytut kawy.
Niezapominajka
Jest to roślina o wysokości do 40 cm lekko owłosiona. Ma małe ładne kwiaty o płatkach w kolorze
błękitnym i żółtych środkach zebranych po kilka na łodyżce. Rośnie na polach, przy drogach,
w miejscach wilgotnych. Symbolizuje pamięć.
Ostróżeczka
Ostróżeczka polna to roślina wysokości do 60 cm. Liście są wąskie. Kwiaty mają formę
niebieskiego lub różowoniebieskiego kielicha z ostrogą skierowaną do tyłu (stąd nazwa).
Rośnie na przydrożach, wysypiskach, wśród zbóż i w suchych miejscach. Jest rośliną
chronioną. Istnieje też ozdobna odmiana hodowlana.
Kwitnące na fioletowo
Wrzos
Ma postać małego krzewu. Liście są drobne, zielone także w zimie. Kwiaty (jest ich wiele)
są drobne, fioletowo-liliowe z czteropłatkowym kieliszkiem. Czasem tworzy duże
skupiska, zwane wrzosowiskami. Kwitnie od sierpnia do października (to od niego
pochodzi nazwa miesiąca wrzesień).
Sasanka
Jest to owłosiona długimi srebrzystymi włosami roślina z krótką łodygą. Liście (które w pełni
rozwinięte są dopiero latem) są pierzaste. Sasanka kwitnie wczesną wiosną, czasem kwiaty
przebijają się z topniejącego śniegu. Ma piękny duży fioletowy kielichowaty kwiat z żółtymi
pręcikami. Daje charakterystyczne owoce w postaci włochatej kuli. Występowała naturalnie
czasem na suchych łąkach i suchych lasach głównie na górskich zboczach (w Polsce dziko już
nie występuje), ale częściej można spotkać ją w sadzoną w ogrodach. Jest rośliną trującą.
Łopian
Jest to spora dwuletnia roślina. Ma charakterystyczne ogromne liście, które mogą
być stosowane na krótką metę w szałasach (bo szybko więdną i się kurczą). Mają
też bardzo charakterystyczne kwiaty i owoce, ponieważ mają wiele haczyków,
które czepiają się ubrań i sierści zwierząt. Dzięki temu łopian się rozsiewa. Kwiaty
zakończone są fioletowymi "frędzlami''. Rośnie na brzegach lasów i w zaroślach
oraz w okolicach domostw. Korzeń łopianu, łodygi i ogonki liściowe są jadalne (na
surowo) -- w Japonii jest uprawiany, jako warzywo. Indianie Irokezi suszyli
korzenie łopianu przy ogniu i gromadzili na zimę. Jedli je po dłuższym moczeniu
w wodzie.
Fiołek
Fiołek leśny (inne gatunki mogą mieć inne barwy). Jego liście są sercowato-jajowate. Kwiaty są
czerwonawofioletowe. Mają długą ostrogę i 3 płatki skierowane w dół oraz dwa mniejsze do góry.
Kwiaty nie pachną. Rośnie w lasach.
Kwitnące na zielono-brązowo
Babka
Liście babki (zwyczajnej) są szerokie i jajowate. Kwiaty wyrastają w postaci "kłosa'' na krótkiej
łodyżce. Jest często spotykana, np. na drogach polnych, łąkach, w rowach. Ma właściwości
lecznicze, np. świeże liście często kładziono na rany i w miejsca ugryzień owadów -- mają one
właściwości ułatwiające gojenie.
Pokrzywa
Chyba wszyscy ją znają. Roślina pokryta jest parzącymi kolcami. Rośnie w całej Polsce przy drogach,
w rumowiskach i w zaroślach. Wczesną wiosną można zbierać do jedzenia młode pędy (około 15
cm), później tylko młode liście i najmłodsze wierzchołki. Z liści - po sparzeniu gorącą wodą lub
krótkim (3-4 min) obsmażeniu na oleju -- przyrządza się zupy, dodaje się do nadzienia, sałatek,
jajecznicy, omletów, mielonych mięs, past i nadzienia słonych ciast.
Pokrzywa żegawka
Gatunek pokrzywy o znacznie mniejszych liściach. Mocno parząca. Jest jadalna podobnie
jak pokrzywa zwyczajna. Rośnie na żyznych glebach -- jako chwast w ogrodach, przy
płotach i drogach oraz przy oborach.
Pałka
Pałka szerokolistna, często mylnie zwana tatarakiem, to charakterystyczna roślina rosnąca
w szuwarach w stojącej wodzie. Łodyga jest prosta i rurkowata. Sięga do 2,5 m wysokości.
Kwiatostan ma formę znanej wszystkim brązowej kolby. Liście są płaskie i mogą mieć do 3 m
długości.
Rośliny jadalne
Malina
Krzew o pędach i spodach liści pokrytych czerwonawymi maleńkimi ostrymi kolcami. Liście są
nieparzystopierzaste z 3-5 listkami z wierzchu nagie, pod spodem białe i filcowate. Kwiaty są
białe. Owoce dojrzewają koło lipca. Jakie są, wie chyba każdy. Rośnie na obrzeżach lasów,
polankach, przy drogach, w zaroślach. Rozmnaża się przez odrosty korzeniowe.
Borówka czarna
Popularne zwana jagodą (a to, co popularnie jest zwane borówką to, co innego -- borówka
brusznica). Gałązki są stosunkowo sztywne, ostro kanciaste, nagie, zielone, gęsto rozgałęzione.
Liście z zewnątrz połyskujące, od spodu jaśniejsze, na brzegach drobno piłkowane. Jest rośliną
wieloletnią (żyje do 30 lat), a liście na zimę opadają. Owocem jest czarna jagoda z niebieskawym
nalotem, znana wszystkim. Owocuje od lipca do września. Rośnie na glebach lekko wilgotnych
w borach sosnowych, w górach i na nizinach, miejscami masowo.
Jeżyna
Krzew o pędach łukowato opadających, mocno kolczastych, blisko spokrewniony z maliną
(właściwie malina zalicza się do rodzaju jeżyn, ale tu będę mówił o gatunku jeżyna fałdowana).
Liście naprzemianległe, dłoniaste, 3-5 listkowe, pod spodem też białe i filcowate. Owoce
dojrzewają od sierpnia do października, z początku zielone, potem czerwone, a na końcu
czarne (i tylko te czarne są dojrzałe). Liście jeżyny fałdowanej są wyraźnie pofałdowane przy
nerwach.
Poziomka
Kwiaty ma o 5 białych płatkach i jaskrawożółtych pręcikach osadzone na bezlistnych pędach. Ma
trójdzielne liście, pod spodem jedwabiste. Owoce to oczywiście poziomki. Rośnie na skrajach
lasów i na polankach.
Szczawik zajęczy
Tu jadalne są liście. Smakuje kwaskowato. Nie należy przesadzać z jedzeniem -- duże ilości
są trujące. Jest rośliną niską i delikatną. Kwiaty ma białe z żółtym środkiem i fioletowymi
żyłkami. Liście są potrójnie złożone, na długich ogonkach. Poszczególne listki są odwrotnie
sercowate. Występuje w wilgotnych, cienistych lasach mieszanych.
Leszczyna
Daje orzechy laskowe, które dojrzewają na przełomie września i października. Należy
rozłupać, np. kamieniem o kamień.
Pokrzywa
Chyba wszyscy ją znają. Roślina pokryta jest parzącymi kolcami. Rośnie w całej Polsce przy
drogach, w rumowiskach i w zaroślach. Wczesną wiosną można zbierać do jedzenia młode
pędy (około 15 cm), później tylko młode liście i najmłodsze wierzchołki. Z liści - po sparzeniu
gorącą wodą lub krótkim (3-4 min) obsmażeniu na oleju -- przyrządza się zupy, dodaje się do
nadzienia, sałatek, jajecznicy, omletów, mielonych mięs, past i nadzienia słonych ciast.
Mięta
Jest wiele gatunków mięt. Ma naprzeciwległe liście, eliptyczne lub jajowate, rośnie raczej w pobliżu wody.
Najbardziej charakterystyczną cechą jest miętowy zapach po zgnieceniu liścia. Z liści właśnie można robić
dobrze gaszące pragnienie napoje (dwa rozgniecione liście na szklankę wody i trochę cukru) i napary.