Prezentacja - Ostatnia szuflada
Transkrypt
Prezentacja - Ostatnia szuflada
Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Marek Kośmicki Warszawa Warszawskie Spotkania Bioetyczne – Część trzecia XI Spotkanie – 4 sierpnia 2011 r. Anoreksja – Jadłowstręt psychiczny Jadłowstręt psychiczny (z grec. an – brak, pozbawienie, orexis – apetyt Anorexia nervosa) – zaburzenie odżywiania, polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobia. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Największe zagrożenie zachorowaniem dotyczy wieku między 14 a 18 rokiem życia. Po raz pierwszy opisał to zaburzenie w XVII w. Marton [*]. [*] Rajewski A.. Zaburzenia odżywiania się.. „Przewodnik Lekarza”. 3 (6), ss. 110–15, 2003. Dwa zdjęcia pacjentki anorektycznej, opublikowane w 1900 r. w "Nouvelle Iconographie de la Salpêtrière". Przypadek został zatytułowany "Un cas de anorexia hysterique" (Przypadek hysteria anorexia). Anoreksję cechuje szybko postępujące wyniszczenie organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany. Nieleczona prowadzi do śmierci w około 10% przypadków [*]. Zwykle, w 75% przypadków, rozpoczyna się przed 25. rokiem życia. [*] Birmingham CL., Su J., Hlynsky JA., Goldner EM., Gao M. The mortality rate from anorexia nervosa.. „The International journal of eating disorders”. 2 (38), ss. 143–6, wrzesień 2005. doi:10.1002/eat.20164 Anoreksja - epidemiologia Wykazano zapadalność na poziomie 8–13 przypadków na 100 000 osób rocznie, a chorobowość - 0,3% [1,2]. Anoreksja dotyczy najczęściej młodych kobiet, ale występuje również u mężczyzn, szczególnie mlodych - manorexia Stwierdzono, że jadłowstręt psychiczny występuje częściej u homoseksualistów i biseksualistów [3-6] „Panna A” rysunek z roku 1866 i 1870 – przed i po leczeniu. Jej przypadek był jednym z najwcześniej opisanych przypadków Anorexia nervosa. Rycina pochodzi z publikacji medycznej autora Sir William Gull. [1].. Bulik CM., Reba L., Siega-Riz AM., Reichborn-Kjennerud T. Anorexia nervosa: definition,epidemiology, and cycle of risk.. „The International journal of eating disorders”, ss. S2–9; discussion S20–1, 2005. [2]. Hoek HW. Incidence, prevalence and mortality of anorexia nervosa and other eating disorders.. „Current opinion in psychiatry”. 4 (19), ss. 389–94, lipiec 2006. [3]. Carlat DJ., Camargo CA., Herzog DB. Eating disorders in males: a report on 135 patients.. „The American journal of psychiatry”. 8 (154), ss. 1127–32, sierpień 1997. [4]. Feldman MB., Meyer IH. Eating disorders in diverse lesbian, gay, and bisexual populations.. „The International journal of eating disorders”. 3 (40), ss. 218–26, kwiecień 2007. [5]. Austin SB., Ziyadeh N., Kahn JA., Camargo CA., Colditz GA., Field AE. Sexual orientation, weight concerns, and eating-disordered behaviors in adolescent girls and boys.. „Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry”. 9 (43), ss. 1115–23, wrzesień 2004. [6]. Russell CJ., Keel PK. Homosexuality as a specific risk factor for eating disorders in men.. „The International journal of eating disorders”. 3 (31), 2002; 300–6, Anoreksja – przyczyny Głównym cechami anoreksji jest m.in. usiłowanie kontrolowania własnego świata i radzenia sobie z napotkaną traumą poprzez restrykcje w przyjmowaniu pokarmów. Powodem może być również, potrzeba wewnętrznej czystości lub perfekcjonizm. Spotyka się także inne powody, jak chęć bycia lekkim, czy pragnienie poniesienia kary lub śmierci. Anoreksja – Przyczyny osobowościowe, rodzinne, kulturowe i biologiczne Osoby cierpiące na anoreksję to w większości przypadków dziewczęta i kobiety, które odczuwają nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią. Nie zgadzają się z własną seksualnością, unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną płcią, a także odchudzają się by w wyniku diety zachować sylwetkę dziecka, jaką miały przed okresem pokwitania. Często dochodzi do tego wtórny brak miesiączki. Obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze sprawia, że obsesyjnie myślą o jedzeniu i przekonane są, że "szczupła" figura jest kluczem do sukcesu. Zazwyczaj są to osoby, które każdemu i na każdym kroku chcą udowadniać, że są najlepsze: koncentrują się na kształceniu i zdobywaniu wiedzy, a jednocześnie są bardzo niepewne i boją się niepowodzeń. Chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle są za grubi. Powszechnie w anoreksji występują: 1. Niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie, 2. Niezadowolenie ze swojej figury, 3. Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała, 4. Lęk przed dorosłością i dojrzewaniem Piotruś Pan Anoreksja - Przyczyny kulturowe Obecnie rozpoznaje się tzw. niezidentyfikowany typ anoreksji, której źródłem są media, powodujące nienaturalne postrzeganie ludzkiego ciała (modelki i modele o wyglądzie niemal anorektycznym) i zaniżające samoocenę młodzieży. Ofiarami tego typu są najczęściej dziewczęta i chłopcy w wieku 11–20 lat. Anoreksja – przyczyny biochemiczne Dysregulacja przemian dopaminy i serotoniny może brać udział w etiologii, patogenezie i patofizjologii anoreksji * * Kaye WH, Frank GK, Bailer UF, Henry SE (2005). "Neurobiology of anorexia nervosa: clinical implications of alterations of the function of serotonin and other neuronal systems". The International Journal of Eating Disorders. 37 Suppl (S1): S15–9; discussion S20–1. Chorzy często rezygnują ze spożywania mięsa lub przechodzą na wegetarianizm. Ilości przyjmowanego pożywienia ulegają znacznemu zmniejszeniu, co prowadzi do spadku masy ciała, Sam Legg, uczestnik często o ponad 15%. Zachowania osób Eksperymentu Minnesota cierpiących na anoreksję różnią się. Anoreksja często przeplata się, lub tez całkowicie przekształca się w żarłoczność - bulimię, gdzie często występują: prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Eksperyment Głodowania w Minnesocie, USA, 1950 r. The Minnesota Starvation Experiment Dwa typy anoreksji 1. Typ restrykcyjny - Charakteryzuje się tym, że chory ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje środki przeczyszczające. 2. Typ bulimiczny - Anorektyk, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia. Bulimia – żarłoczność obsesyjne objadanie się – to jeden z objawów bulimii Słowo bulimia oznacza jedzenie jak wół. Chociaż o tym, że istnieją ludzie, którzy jedzą "tyle co woły" wiadomo od zarania dziejów, to jednak dopiero po 1979 roku londyński psychiatra Gerald Russell wyodrębnił pewną liczbę swoich pacjentek z anoreksją, które cierpiały na "złowieszczą odmianę" tej choroby. Polegała ona na okresowych napadach żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Dokładniejsze badania wykazały, że choć 40% anorektyczek ma okresy żarłoczności, istnieją osoby nie cierpiące na anoreksję, które też przejadają się często (częściej niż dwa razy w tygodniu) i sytuacja taka trwa dłużej niż trzy miesiące. Stało się więc jasne, że osoby te cierpią na zupełnie inną jednostkę chorobową, którą nazwano bulimią (żarłoczność), a potem określono jako żarłoczność psychiczna. Bulimia może dotyczyć chłopców – obsesyjne objadanie się Bulimia (żarłoczność psychiczna; stgr. βουλῑμια, łac.būlīmia nervosa) Zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne *. Do najczęstszych zachowań należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie diuretyków (leków odwadniających), środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne **. *Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-IV-T. Washington: American Psychiatric Association, 2004. **Christopher G. Fairburn: Overcoming binge eating. New York: Guilford Press, 1995. Wpływ bulimii na organizm człowieka Zaburzenia odżywiania u mężczyzn Presja, żeby wyglądać jak model prowadzi wielu mężczyzn do poważnych zaburzeń odżywiania – w tym do anoreksji i bulimii Manekin mężczyzny z 27 calami obwodu bioder – 11 cali poniżej średniej krajowej (UK) Opalanie się - korzyści Pod wpływem promieni słonecznych nasza skóra wydziela więcej witaminy D. Dodatkowo słońce poprawia nastrój oraz nadaje skórze inną barwę, co ma znaczenie estetyczne. Jeżeli stosujemy odpowiednio wysokie filtry, opalanie się może być bezpieczne dla skóry. Natomiast smażenie się na plaży bez odpowiedniego przygotowania skóry jest niebezpieczne dla każdego, niezależnie od karnacji skóry. Pozytywne efekty opalania - Bezpośrednio wpływa na syntezę niezbędnej do życia witaminy D3 - Reguluje gospodarkę wapnia i fosforu - Zapobiega krzywicy - Zapobiega osteoporozie - Reguluje przemianę materii - Stymuluje pozytywnie wegetatywny system nerwowy - Poprawia układ odpornościowy oraz odtruwa organizm - Dotlenia krew, zapobiegając między innymi chorobom serca - Leczy wiele schorzeń skórnych - Poprawia nastrój (stymuluje produkcję endorfin, zwanych hormonami szczęścia) - Chroni ciało przed nadmierną dawką UV poprzez syntezę melaniny i zgrubienie naskórka. Negatywne skutki opalania - - Przedwczesne starzenie się skóry Wysuszanie skóry Powstawanie zmarszczek Przy opalaniu doprowadzającym do poparzeń - zwiększone ryzyko powstania nowotworów, w tym raka skóry Podniesienie ciśnienia tętniczego, co u osób z problemami krążenia może doprowadzić do poważnych komplikacji Powstawanie odczynów zapalnych skóry reagującej alergicznie na działanie promieni ultrafioletowych, co może prowadzić do powstania trwałych przebarwień skóry Powstawanie piegów i plam u osób podatnych na skupianie pigmentów opalanie bez ochrony oczu może uszkodzić siatkówkę oka oraz doprowadzić do bardzo poważnego uszkodzenia organu wzroku. Ryzyko związane z opalaniem się Osoby z jasną karnacją są znacznie bardziej narażone na poparzenia słoneczne. Dzieje się tak dlatego, że ich skóra nie jest w stanie sama długo bronić się przed słońcem. W efekcie szybko ulega podrażnieniom - pojawia się zaczerwienienie, ból, pieczenie, a niekiedy również obrzęk. U osób ze znamionami, pod wpływem działania promieni słonecznych, mogą tworzyć się czerniaki. U każdego nieodpowiedzialne opalanie powoduje inne niekorzystne efekty, takie jak: - przyspieszone starzenie się skóry, - powstawanie posłonecznych przebarwień, - nadmierne przesuszenie naskórka. Filtry z wysokimi faktorami Poparzenie słoneczne z pęcherzami na skórze prawego barku 3 dni po silnej ekspozycji na słońce, bez zastosowania filtra p/słonecznego Stosowanie preparatów z wysokim faktorem sun protection factor (SPF)*, jest konieczne podczas wakacji. Jednak nawet krem z filtrem SPF 50 nie chroni całkowicie przed słońcem. Dlatego mimo stosowania tak wysokiego faktora powinniśmy unikać opalania między godziną 11 a 15, kiedy promieniowanie słoneczne jest najsilniejsze. Preparaty z wysokimi faktorami nie zabezpieczają całkowicie skóry przed utratą wilgoci czy elastyczności. * W uproszczeniu: jeżeli oparzenie słoneczne pojawia się po 1 godz., zastosowanie preparatu z SPF 15 pozwala na przebywanie na słońcu przez 15 godz. bez poparzenia. Jednakże natężenie promieni UV zmienia się w ciągu dnia Niekorzystne skutki opalania się Przebarwienia posłoneczne, starzenie się skóry, nadwrażliwość na alergie i podrażnienia Przebarwienia posłoneczne, które szczególnie często tworzą się u osób zażywających: - środki hormonalne, np. tabletki antykoncepcyjne - leki uwrażliwiające skórę na światło: niektóre zioła (dziurawiec, rumianek), niesteroidowe leki przeciwzapalne, niektóre antybiotyki, oraz środki przeciwbakteryjne i przeciwdepresyjne. Nadmierne przesuszenie i odwodnienie skóry, nadmierne łuszczenie naskórka, utrata jędrności i elastyczności, a w konsekwencji przyspieszenie procesu starzenia. Opalona skóra jest znacznie bardziej podatna na alergie oraz podrażnienia. Opalanie się - wnioski W małych ilościach promienie słoneczne są konieczne dla zdrowia: są źródłem światła i ciepła, a zawarte w nich promienie ultrafioletowe (UV) przyczyniają się do powstawania w skórze niezbędnej dla zdrowia witaminy D3. Przebywając na zewnątrz przez kilka minut dziennie otrzymujemy ilość promieni słonecznych niezbędnych dla prawidłowej produkcji witaminy D3. Taki czas kontaktu ze słońcem zapobiega chorobom wynikającym z niedoboru witaminy D3, w tym krzywicy u dzieci i osteomalacji u dorosłych. Nadmierne eksponowanie skóry na słońce może być jednak groźne dla zdrowia i życia: sprzyja zachorowaniu na nowotwory skóry, w tym raka podstawnokomórkowego, raka kolczystokomórkowego i na najbardziej niebezpieczny nowotwór skóry - czerniaka. Opalanie się w solarium jest związane z większym ryzykiem groźnych chorób skóry! Zapobieganie niekorzystnym efektom opalania się - 1 W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na czerniaka i inne choroby skóry związane z promieniami słonecznymi, należy przestrzegając kilku prostych zasad. Należy unikać słońca w godzinach południowych (od ok. 10.00 do ok. 14.00), a w słoneczne dni zawsze szukać cienia. Przed słońcem powinniśmy chronić się odpowiednim ubraniem i nakryciem głowy, na skórę odkrytą stosować kremy, a na oczy okulary z filtrami UV. Jeśli to możliwe, warto sprawdzać indeks UV (w Polsce taką informację można uzyskać w sezonie letnim na stronie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej). Zapobieganie niekorzystnym efektom opalania się - 2 Dzieci poniżej 1 roku życia nie powinny być wystawiane na bezpośrednie działanie słońca. Promieniowanie słoneczne przechodzi w różnym stopniu przez tkaniny ubrania (niektórzy producenci podają na ubraniu wskaźnik ochrony przed słońcem), przenika przez szyby. Kremów z filtrem UV powinno się używać właściwie przez cały rok, a zwłaszcza, jeżeli planuje się przebywanie poza pomieszczeniem więcej niż 20 minut. Podczas ekspozycji słonecznej należy powtarzać nakładanie kremów z filtrem co 2 godziny, a także zawsze po wyjściu z wody. Niebezpieczne jest też łączenie niektórych kosmetyków z promieniowaniem słonecznym, np. perfum, niektórych dezodorantów i antyperspiranów. Moda na mocno opaloną skórę już minęła! Skromność w strojach wakacyjnych i dobór miejsca spędzania urlopu Odpowiedni strój podczas opalania się ma znaczenie nie tylko zdrowotne (promieniowanie słoneczne przechodzi w różnym stopniu przez tkaniny ubrania), ale i obyczajowe. Dobór miejsca wakacji Rozwój mięśni - kulturystyka Kulturystyka – amatorska lub zawodowa dyscyplina sportu. Polega na kształtowaniu ciała poprzez ćwieczenia fizyczne. Wywodzi się z ćwiczeń treningowych siłaczy i zapaśników z II poł. XIX w. Za prekursora nowoczesnej kulturystyki uważa się niemieckiego siłacza Eugena Sandowa, który występował z pokazami cyrkowymi w różnych krajach na przełomie XIX i XX w. Kulturystyka jako dyscyplina sportowa wyodrębniła się pod koniec lat 40-tych w USA za sprawą braci bena i Joe Weiderów, którzy w 1946 r. założyli IFBB. Od 1970 r. organizowane są również zawody dla kobiet. Kulturystyka – Podział na trzy główne grupy 1. Kulturystykę - pod tym pojęciem zazwyczaj rozumie się kulturystykę "ekstremalną". Najszerzej znaną i kojarzoną z postaciami braci Weider czy też Arnolda Schwarzeneggera. Zawodnicy podzieleni są na kategorie wagowe. 2. Kulturystykę klasyczną - która poza podziałem na kategorie wzrostowe wprowadza też ograniczenie wagi. 3. Kulturystykę naturalną - gdzie obowiązuje całkowity zakaz zażywania środków dopingujących. Kulturystyka Zawody sportowe Podczas zawodów oceniany jest wygląd zawodników (symetria umięśnienia, separacja mięśni, pozy, poszczególne partie). Rozwojem kulturystyki na świecie kieruje Międzynarodowa Federacja Kulturystyki (IFBB), natomiast w Polsce od 1988. istnieje Polski Związek Kulturystyki, Fitness i Trójboju Siłowego. Jednym z najsłynniejszych kulturystów jest Arnold Schwarzenegger, który zdobył 7 tytułów Mr. Olimpia (1970-1975 i 1980) i 5 tytułów Mister Universe. Wielokrotnie zdobywał też nagrody w konkursach Mister World, Mister International czy Mister Europe. Kulturystyka – Problemy etyczne – Sterydy anaboliczne Moda na wygląd rodem z siłowni powoduje, że już 12-letni chłopcy narażają swoje zdrowie zażywając sterydy anaboliczne. Sterydy anaboliczne są stosowane od lat 50. XX wieku, jednak kiedyś ich użycie było ograniczone do kulturystów, bywalców klubów gejowskich i niektórych sportowców, a teraz coraz większa liczba mężczyzn – od prawników po studentów, nauczycieli i strażników więziennych – stosuje je, by zwiększyć masę ciała. Nie są sportowcami, niektórzy robią to z powodów zawodowych, najczęściej chcieliby po prostu mieć piękne ciało, jakie widzą w reklamach bielizny i u superbohaterów kreskówek. Odkryli, że anaboliki stanowią drogę na skróty do tego celu*. *The Times, June 15, 2009. Body shaping: a dangerous new trend. The fashion for pumped-up gym physiques is leading boys as young as 12 to risk their health taking anabolic steroids Kulturystyka – Sterydy anaboliczne Dokładna liczba osób stosujących anaboliki jest niemożliwa do określenia. (...) British Crime Survey (BCS) podaje, że anabolików używało 200 000 osób w UK, jednak specjaliści w tej dziedzinie uważają, że są to dane niedoszacowane. Anaboliki stosuje coraz więcej ludzi - ich profil zmienia się w kierunku osób, które nie są zawodowymi sportowcami. Robią to ze względu na presję rówieśników, mediów oraz z powodów ekonomicznych. Jeśli nie masz wykształcenia i ambicji zawodowych, a jesteś wystarczająco duży i silny, możesz pracować jako ochroniarz w szarej strefie*. *The Times, June 15, 2009. Body shaping: a dangerous new trend…. Sterydy anaboliczne Wybrane działania niepożądane - Trądzik, - Nadmierny rozwój piersi (ginekomastia), - Atrofia (zanik) jąder, - Uszkodzenie wątroby, - Zwiększone ryzyko przerostu prostaty i raka prostaty - Zaburzenia funkcji płciowych, - Zmiany psychiczne - nasilenie agresji i utrudnienia w relacjach z innymi ludźmi, zaburzenia nastroju (mania-depresja), wzrost ryzyka psychozy, bezsenność, - Zagrożenia związane z kupowaniem podrabianych substancji – szczególnie przez internet Sterydy anaboliczne Mięśnie zbudowane całkowicie dzięki ćwiczeniom łatwiej zachować. Czy to oznacza, że od anabolików można się uzależnić? - Nie fizycznie, ale psychicznie. Ludzie mogą przyzwyczaić się do uczucia bycia napakowanym, bycia twardym, trochę agresywnym. U niektórych osób pojawia się dysmorfia dotycząca mięśni i nawet jeśli są one wielkie, to użytkownicy anabolików uważają, że ich ciało nie jest bez zarzutu i nie chcą go pokazywać - Jest to odwrotna postać anoreksji. Stosowanie sterydów anabolicznych przez elitarnych sportowców, takich jak Ben Johnson na olimpiadzie w 1988 roku, promuje te substancje, co powoduje wiele dylematów moralnych i etycznych. Kulturystyka – Inne metody (poza treningami) rozwoju mięśni - Legalne i nielegalne Eksperymentalne metody biotechnologiczne Metody biotechnologiczne ze wskazań pozaterapeutycznych: - Terapia genowa - Stosowanie insuliny (ryzyko hipoglikemii) - Stosowanie miostatyny (hormon) - Przeszczepy komórek macierzystych? Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Podsumowanie - 1 1. Anoreksja (A), czyli jadłowstręt psychiczny jest rodzajem zaburzenia odżywiania, polegającego na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą, która ma zaburzony obraz własnego ciała. 2. Największe zagrożenie zachorowaniem na (A) dotyczy wieku między 14 a 18 rokiem życia, częściej dotyczy dziewcząt. 3. Nieleczona (A) prowadzi do śmierci w około 10% przypadków. 4. Wymienia się 4 grupy przyczyn (A): osobowościowe (obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze, patrząc w lustro widzą siebie jako grubych, pomimo wychudzenia), rodzinne (zaburzone relacje z rodzicami, lęk przed dorosłością), kulturowe (presja żeby wyglądać tak jak modelki lub modele) i biologiczne (zaburzenie przemian dopaminy i serotoniny w centralnym układzie nerwowym). Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Podsumowanie - 2 5. Bulimia (żarłoczność psychiczna) (B) – zaburzenie odżywiania - polega na obsesyjnym objadaniu się – w (B) występują okresowe napady żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów, po których następują zachowania kompensacyjne. 6. Do najczęstszych zachowań kompensacyjnych w (B) należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie leków odwadniających, środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne. 7. Presja, żeby wyglądać jak idol (model, aktor, piłkarz) prowadzi wielu mężczyzn do poważnych zaburzeń odżywiania – w tym do anoreksji i bulimii. Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Podsumowanie - 3 8. Opalanie się (O) wykazuje szereg pozytywnych aspektów, ale również szereg negatywnych, niektóre z nich są poważne. 9. W małych ilościach promienie słoneczne są konieczne dla zdrowia: są źródłem światła i ciepła, a zawarte w nich promienie ultrafioletowe (UV) przyczyniają się do powstawania w skórze niezbędnej dla zdrowia witaminy D3. 10. Nadmierne eksponowanie skóry na słońce może być groźne dla zdrowia i życia: sprzyja zachorowaniu na nowotwory skóry, w tym raka podstawnokomórkowego, raka kolczystokomórkowego i na najbardziej niebezpieczny nowotwór skóry - czerniaka. 11. (O) w solarium jest związane z większym ryzykiem groźnych chorób skóry! Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Podsumowanie - 4 12. Odpowiedni strój podczas opalania się ma znaczenie nie tylko zdrowotne (promieniowanie słoneczne przechodzi w różnym stopniu przez tkaniny ubrania), ale i obyczajowe. 13. Dobór miejsca urlopu jako problem etyczny. Nadmierna dbałość o wygląd zewnętrzny - u kobiet i u mężczyzn: anoreksja, bulimia, opalanie się, rozbudowa mięśni i inne Podsumowanie - 5 14. Moda na wygląd rodem z siłowni powoduje, że już 12-letni chłopcy narażają swoje zdrowie zażywając sterydy anaboliczne. 15. Znane są szkodliwe działania sterydów anabolicznych, stosowanych ze wskazań nieterapeutycznych – w kulturystyce: nadmierny rozwój piersi (ginekomastia), atrofia (zanik) jąder, uszkodzenie wątroby, zwiększone ryzyko przerostu prostaty i raka prostaty, zaburzenia funkcji płciowych, zmiany psychiczne (nasilenie agresji i inne), zagrożenia związane z kupowaniem podrabianych substancji – szczególnie przez internet. 16. Eksperymenty prowadzące do rozwoju mięśni o nieznanych jeszcze skutkach, wczesnych i późnych (terapie genowe, przeszczepy komórek mięśniowych i inne). Następnie spotkania Spotkanie XII (15.09.2011): Stabilność małżeństwa i rodziny – szanse i zagrożenia Spotkanie XIII (6.10.2011): Fazy w życiu człowieka - I: Okres prenatalny, narodziny, noworodek i niemowlę Spotkanie XIV (3.11.2011): Fazy w życiu człowieka – II: Małe dziecko i wczesny okres szkolny Spotkanie XV (1.12.2011): Fazy w życiu człowieka – III: Szkoła – nastolatek