PL - consilium

RADA
UNII EUROPEJSKIEJ
Bruksela, 29 stycznia 2007 r. (27.02)
(OR. en)
5779/07
COHOM 9
NOTA
Od:
Dotyczy:
Sekretariat Generalny
Roczne sprawozdanie UE na temat praw człowieka 2006
Delegacje otrzymują w załączeniu skonsolidowaną wersję Rocznego sprawozdania UE na temat
praw człowieka 2006 zatwierdzoną przez COREPER dnia 12 października 2006 r. oraz Radę
ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych w dniach 16-17 października 2006 r.1
Wyżej wspomniana skonsolidowana wersja zawiera sprostowanie kilku niewielkich błędów
wymienionych w dok. 13522/1/06 COR1; ponadto akapit 3 na str. 17 w rozdziale pt. „Działania
Parlamentu Europejskiego związane z prawami człowieka”, w którym znalazł się błąd
merytoryczny, otrzymał poprawione brzmienie.
___________________
1
Dok. nr 13522/1/06 REV1 + COR1 + COR2
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
1
PL
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ................................................................................................................ 5
1.
Wstęp .................................................................................................................... 7
2.
Rozwój sytuacji w UE.......................................................................................... 11
2.1. Agencja Praw Podstawowych ..................................................................... 11
2.2. Rola osobistego przedstawiciela SG/WP ds. praw człowieka ...................... 12
2.3. Działania Parlamentu Europejskiego związane z prawami człowieka .......... 14
3.
INSTRUMENTY I INICJATYWY UE W PAŃSTWACH TRZECICH .............. 21
3.1. Wspólne strategie, wspólne działania, wspólne stanowiska ......................... 21
3.2. Wytyczne UE dotyczące praw człowieka: kara śmierci, torturowanie i inne
formy okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania,
dzieci a konflikty zbrojne, obrońcy praw człowieka .................................... 33
3.3. Démarche i deklaracje................................................................................. 34
3.4. Dialog na temat praw człowieka (w tym wytyczne dotyczące dialogu na temat
praw człowieka) i konsultacje ad hoc.......................................................... 36
3.4.1. Dialog na temat praw człowieka z Chinami........................................ 36
3.4.2. Dialog na temat praw człowieka z Iranem.......................................... 40
3.4.3. Konsultacje z Rosją dotyczące praw człowieka.................................. 41
3.4.4. Dialog na temat praw człowieka z innymi podmiotami (Kotonu, art. 8)42
3.5. Konsultacje trojki dotyczące praw człowieka z USA, Kanadą, Japonią, Nową
Zelandią i krajami kandydującymi .............................................................. 43
3.6. Klauzule dotyczące praw człowieka w umowach o współpracy z państwami
trzecimi....................................................................................................... 46
3.7. Działania finansowane w ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz
demokracji i praw człowieka....................................................................... 47
3.8. Analiza efektywności instrumentów i inicjatyw UE .................................... 52
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
2
PL
.
Kwestie tematyczne ............................................................................................. 54
4.1. Kara śmierci ............................................................................................... 54
4.2. Torturowanie i inne formy okrutnego, nieludzkiego i poniżającego
traktowania lub karania ............................................................................... 59
4.3. Prawa dziecka (w tym dzieci a konflikty zbrojne) ....................................... 64
4.4. Obrońcy praw człowieka............................................................................. 76
4.5. Prawa kobiet ............................................................................................... 83
4.6. Handel ludźmi ............................................................................................ 91
4.7. MTK a zwalczanie bezkarności................................................................... 95
4.8. Prawa człowieka a terroryzm .................................................................... 100
4.9. Prawa człowieka a działalność handlowa .................................................. 102
4.10. Demokracja i wybory................................................................................ 104
4.11. Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne................................................ 123
4.12. Prawo do rozwoju ..................................................................................... 126
4.13. Dialog międzykulturowy........................................................................... 128
4.14. Azyl, migracja, uchodźcy i osoby przesiedlone ......................................... 134
4.15. Rasizm, ksenofobia, niedyskryminacja i poszanowanie różnorodności...... 139
4.16. Osoby niepełnosprawne ............................................................................ 146
4.17. Osoby należące do społeczności mniejszościowych .................................. 152
4.18. Ludność rdzenna....................................................................................... 159
4.19. Analiza skuteczności działań UE w kwestiach tematycznych .................... 163
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
3
PL
5.
Działalność na forum międzynarodowym........................................................... 164
5.1. 60. sesja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych: Trzeci Komitet164
5.2. Ustanowienie Rady Praw Człowieka, reforma ONZ.................................. 169
5.3. Rada Europy ............................................................................................. 175
5.4. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)................ 176
5.5. Analiza skuteczności działania UE na forach międzynarodowych ............. 178
6.
Kwestie związane z poszczególnymi państwami ................................................ 179
6.1. Europa i jej sąsiedztwo ............................................................................. 179
6.1.1. Państwa kandydujące do UE oraz potencjalne państwa kandydujące 184
6.1.2. Europejska polityka sąsiedztwa (EPS).............................................. 191
6.1.3. Rosja i Azja Środkowa..................................................................... 202
6.2. Afryka ...................................................................................................... 208
6.3. Ameryki.................................................................................................... 216
6.4. Azja .......................................................................................................... 221
6.5. Bliski Wschód .......................................................................................... 230
6.6. Analiza działań związanych z poszczególnymi państwami........................ 233
7.
Podsumowanie................................................................................................... 234
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
4
PL
[ZDJĘCIE]
WPROWADZENIE
Z przyjemnością pragnę państwu przedstawić ósme roczne sprawozdanie UE na temat praw
człowieka. Pierwsze sprawozdanie opublikowano w 1999 roku, w trakcie poprzedniej prezydencji
fińskiej w UE. W ciągu tych lat podstawowy cel sprawozdania pozostał niezmieniony: stanowi ono
wyjątkowe źródło informacji dotyczących polityk UE w zakresie praw człowieka oraz działań
podjętych w celu ich realizacji. Daje ono również możliwość odzwierciedlenia naszych osiągnięć
w UE, odpowiada na pytanie, czy byliśmy wystarczająco spójni i konsekwentni, jak również czy
istnieją dziedziny, w których można dokonać ulepszeń.
Niniejsze sprawozdanie obejmuje okres od lipca 2005 roku do czerwca 2006 roku. W tym czasie
w międzynarodowym systemie praw człowieka nastąpiła istotna zmiana. We wrześniu 2005 roku
szefowie państw i rządów, którzy zebrali się na szczycie ONZ, postanowili wzmocnić mechanizm
praw człowieka w ramach ONZ, stawiając sobie za cel zapewnienie skutecznego korzystania przez
wszystkich ludzi ze wszystkich praw człowieka.
Zobowiązanie to zostało w marcu 2006 roku potwierdzone podjęciem decyzji o powołaniu Rady
Praw Człowieka, posiadającej mandat upoważniający do ochrony i propagowania praw człowieka.
W kontekście dążenia do członkostwa w tejże Radzie państwa członkowskie ONZ podjęły ważne
zobowiązania. Na sesji inauguracyjnej Rady Sekretarz Generalny Kofi Annan oświadczył, że „brak
poszanowania dla praw człowieka i godności ludzkiej jest podstawowym powodem, dla którego
pokój na świecie jest dzisiaj tak kruchy a bogactwa rozdzielane są tak nierówno”. Zwołanie Rady
Praw Człowieka miało na celu otwarcie nowej epoki w pracach Organizacji Narodów
Zjednoczonych związanych z prawami człowieka.
Krótko mówiąc, rok ten był zatem świadkiem ogromnego zaangażowania na całym świecie
w kwestię praw człowieka. Jaki będzie konkretny wynik tego wyraźnego zaangażowania? Czy
mężczyźni, kobiety i dzieci tego świata, wciąż zbyt często padający ofiarą łamania praw człowieka,
zauważą jakąkolwiek różnicę?
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
5
PL
UE podkreślała, że podjęte zobowiązania muszą oznaczać nowy początek i prawdziwy wysiłek
zmierzający do propagowania realizacji praw człowieka w terenie. Prawa człowieka są uniwersalne,
nie są sprawą wewnętrzną jakiegokolwiek państwa. Z drugiej strony żadne państwo nie przestrzega
praw człowieka w sposób idealny i również UE musi być przygotowana na spojrzenie w sposób
krytyczny na własny wkład w dziedzinę praw człowieka i musi być otwarta na kontrolę zewnętrzną.
Cieszę się zatem, że niniejsze sprawozdanie ma w założeniu charakter całościowy. Opisuje
zewnętrzne polityki UE, ale również aspekty wewnętrzne. Opisuje dwustronne polityki UE
dotyczące praw człowieka w odniesieniu do państw trzecich, jak również działania na forach
wielostronnych. Opisuje kwestie tematyczne oraz wysiłki skierowane na dialog międzykulturowy.
Nie można prowadzić skutecznej polityki dotyczącej praw człowieka bez odpowiedniej
przejrzystości. Polityka w odniesieniu do praw człowieka musi opierać się na interakcji między
wszystkimi stosownymi podmiotami, instytucjami publicznymi, jak również społeczeństwem
obywatelskim. Obrońcy praw człowieka mają do odegrania szczególną rolę na poziomie
narodowym i międzynarodowym. Mam nadzieję, że niniejsze sprawozdanie może przyczynić się do
prowadzenia merytorycznego dialogu wśród wszystkich podmiotów zainteresowanych
propagowaniem zorientowanej na wyniki polityki UE dotyczącej praw człowieka.
Erkki Tuomioja,
minister spraw zagranicznych Finlandii
przewodniczący Rady Unii Europejskiej
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
6
PL
1.
WSTĘP
Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej, UE opiera się na zasadach wolności, demokracji,
poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego. W związku
z powyższym we wszystkich swoich działaniach, w tym dotyczących stosunków zewnętrznych, UE
respektuje prawa człowieka. UE uważa prawa człowieka i demokrację za podstawowe filary
pozwalające umocnić pokój i bezpieczeństwo, jak również propagować cele rozwoju.
Ósme roczne sprawozdanie UE na temat praw człowieka obejmuje okres od 1 lipca 2005 r. do
30 czerwca 2006 r. Celem niniejszego sprawozdania jest dostarczenie przeglądu prac Unii
Europejskiej, wykonanych poprzez jej instytucje, zmierzających do propagowania praw człowieka
i demokracji. Dołożono wysiłków aby w największym możliwym stopniu opisać działalność UE
w dziedzinie praw człowieka w odniesieniu do państw trzecich, działania na poziomie
wielostronnym, jak również istotne kwestie tematyczne w celu nakreślenia zrównoważonego
obrazu posiadanych przez UE narzędzi służących propagowaniu praw człowieka i demokracji.
Niemniej jednak z punktu widzenia dążenia do względnej zwięzłości i czytelności tekstu obraz ten
nie może być kompletny we wszystkich dziedzinach. Bardziej szczegółowe informacje podano
w oddzielnych ramkach oraz na odpowiednich stronach internetowych wymienionych
w załączniku.
Struktura niniejszego sprawozdania opiera się w dużym stopniu na strukturze zastosowanej
w zeszłym roku. Również w tym roku sprawozdanie zawiera rozdział dotyczący działalności
Parlamentu Europejskiego propagującej prawa człowieka i demokrację. PE aktywnie podejmuje
kwestie związane z prawami człowieka sprawiając przez to, że kwestiom tym poświęca się należytą
uwagę, także w innych instytucjach UE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
7
PL
Również podobnie jak w latach poprzednich, choć sprawozdanie koncentruje się na stosunkach
zewnętrznych, podkreślone również zostały różne kwestie dotyczące praw człowieka związane
z wydarzeniami w obrębie UE. Z punktu widzenia wiarygodności ważne jest oczywiście, aby UE
aktywnie propagując prawa człowieka w odniesieniu do państw trzecich, stosowała również
w sposób spójny i konsekwentny standardy ochrony praw człowieka we własnych politykach. Dąży
się ponadto do tego, by sprawozdanie było użytecznym narzędziem do oceny skuteczności
i efektywności polityk UE w zakresie praw człowieka, jak również środkiem propagowania
przejrzystości i interakcji ze społeczeństwem obywatelskim.
Spośród głównych kierunków polityki UE w zakresie praw człowieka w opisywanym okresie,
szczególny nacisk położono na propagowanie spójności. UE odgrywa ważną rolę w skali światowej
w wielu dziedzinach – gospodarce, współpracy na rzecz rozwoju itd. Posiada liczne narzędzia
i instrumenty, których można używać do propagowania praw człowieka i demokracji. Wyzwanie
polega na tym, by przy uwzględnieniu struktur instytucjonalnych Unii jak najlepiej użyć wszystkich
stosownych instrumentów w sposób spójny i konsekwentny, tym samym wysyłając jednolity
i wiarygodny sygnał państwom trzecim.
W tym celu w okresie opisanym w niniejszym sprawozdaniu szczególny nacisk położono na
włączanie zagadnień praw człowieka do głównego nurtu. W praktyce oznaczało to nasilenie
interakcji między ekspertami w kwestiach praw człowieka a zespołami krajowymi, jak również
podkreślenie aspektów związanych z prawami człowieka w kontekście istotnych kwestii
tematycznych, takich jak działalność UE związana z zarządzaniem kryzysowym. UE opracowała
sposoby postępowania w kwestiach związanych z kobietami, bezpieczeństwem czy też dziećmi
dotkniętymi konfliktem zbrojnym.
Propagowanie praw człowieka jest wciąż niezwykle istotne w zwalczaniu terroryzmu
i ekstremizmu. W ostatnim roku aktualne były również inicjatywy zmierzające do propagowania
dialogu międzykulturowego opartego na uniwersalnych standardach i angażującego społeczeństwo
obywatelskie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
8
PL
Dialog polityczny jest z całą pewnością instrumentem kluczowym do propagowania praw
człowieka, zaś poprzez wysiłki zmierzające do włączania tych zagadnień do głównego nurtu
dążono do zapewnienia spójnego przedstawiania przez UE elementów związanych z prawami
człowieka w kontaktach na różnych szczeblach z państwami trzecimi. Proces ten jest również
istotny w odniesieniu do państw, z którymi UE prowadzi konkretny dialog dotyczący praw
człowieka.
Przyjmując określone wytyczne w pewnych kwestiach UE określiła obszary priorytetowe dla
prowadzonej przez siebie polityki dotyczącej praw człowieka. W kwestii kary śmierci, stosowaniu
której UE sprzeciwia się we wszystkich przypadkach, UE nadal rozważa przypadki indywidualne,
w których nie są przestrzegane minimalne standardy prawa międzynarodowego, a w ostatnim roku
szczegółowo przyjrzała się również państwom w przededniu zmian zamierzającym zmienić
politykę wobec kary śmierci. W kwestii stosowania tortur w ostatnim roku UE zwróciła się do
szeregu państw, zachęcając je do przystąpienia do stosownego instrumentu międzynarodowego oraz
do współpracy w ramach stosownych mechanizmów, aby wzmocnić mechanizmy międzynarodowe
nakierowane na zniesienie tortur.
W kwestii dzieci w konfliktach zbrojnych UE określiła pewne kraje priorytetowe, w których
zamierza doprowadzić do zmian mających złagodzić na różne sposoby cierpienia dzieci, zarówno
chłopców, jak też i dziewcząt, dotkniętych konfliktami zbrojnymi. Ważną rolę odegrało również
podjęcie tej kwestii na forach wielostronnych i wzmocnienie zdolności samej UE do zajmowania
się tą problematyką w kontekście operacji EPBiO (europejska polityka bezpieczeństwa i obrony).
W kwestii obrońców praw człowieka, piąty zestaw wytycznych przyjętych przez UE, UE w ciągu
roku objętego sprawozdaniem rozpoczęła światowe kampanie na rzecz wolności wyrażania opinii
i kobiet obrończyń praw człowieka. Jako że obrońcy praw człowieka sami często stają się celem
ataku, ich prawa wciąż pozostają oczywistym priorytetem dla UE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
9
PL
W kontekście ONZ negocjacje zmierzające do ustanowienia nowej Rady Praw Człowieka,
a następnie jej pierwsza sesja stworzyły ważne ramy dla wielostronnych wysiłków UE związanych
z prawami człowieka. Przez cały czas celem UE było powołanie Rady, która nadałaby prawom
człowieka kluczowe znaczenie przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych. Chociaż nie
wszystkie elementy, na rzecz których UE prowadziła kampanię, zostały włączone do tekstu
końcowego przyjętego w marcu 2006 roku, UE uważa ustanowienie Rady Praw Człowieka ONZ za
zasadniczą podstawę służącą dalszemu umacnianiu mechanizmów praw człowieka ONZ oraz za
ważny krok w procesie reformy ONZ. Kładąc podwaliny pod przyszłe prace na pierwszej sesji
Rady w czerwcu 2006 roku osiągnięto pozytywne wyniki, jednak jej przebieg nie był pod każdym
względem zadowalający. Oczekuje się, że nowa Rada położy nacisk na realizację swoich zadań,
rzucając w ten sposób wyzwanie także dla UE polegające na rozwijaniu innowacyjnych metod
pracy i propagowaniu spójności między jej działalnością dwustronną a działaniami na forach
wielostronnych.
Obrońcy praw człowieka i ofiary łamania praw człowieka w różnych częściach świata wiele
oczekują od UE. Słusznie czynią: od UE jako wspólnoty opartej na wartościach można spodziewać
się promowania praw człowieka i demokracji w sposób nadzwyczaj ambitny. Niniejsze
sprawozdanie dostarcza przesłanek do rozważań nad tym, jak UE sprostała temu wyzwaniu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
10
PL
2.
ROZWÓJ SYTUACJI W UE
2.1.
Agencja Praw Podstawowych
Wniosek w sprawie rozporządzenia Rady ustanawiającego Agencję Praw Podstawowych Unii
Europejskiej przedstawiony Radzie przez Komisję 5 lipca 2005 r. był szeroko omawiany na forum
organów podległych Radzie. Miały również miejsce konsultacje z Parlamentem Europejskim
w formie rozmów trójstronnych. Rozwiązano większość nierozstrzygniętych kwestii. Rada
Europejska w dniach 15-16 czerwca 2006 r. odnotowała postępy w dyskusjach nad tą sprawą
i wezwała do jak najszybszego podjęcia koniecznych kroków, tak aby agencja mogła rozpocząć
działalność od 1 stycznia 2007 r.
Agencja uzupełniałaby istniejące mechanizmy monitorowania standardów praw podstawowych na
poziomie międzynarodowym, europejskim i krajowym. Ściśle współpracowałaby z odpowiednimi
organizacjami i organami, w tym z Radą Europy, OBWE oraz odpowiednimi agencjami Wspólnoty
i organami Unii, w szczególności z Europejskim Instytutem ds. Równości Kobiet i Mężczyzn.
Jeżeli rozporządzenie będące przedmiotem wniosku zostanie przyjęte, agencja powinna rozpocząć
działalność od stycznia 2007 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
11
PL
2.2.
Rola osobistego przedstawiciela SG/WP ds. praw człowieka
W grudniu 2005 roku Rada z zadowoleniem przyjęła znaczny wkład osobistego przedstawiciela
Sekretarza Generalnego/Wysokiego Przedstawiciela ds. praw człowieka w zapewnianie spójności
i ciągłości polityki UE w ciągu pierwszego roku jego mandatu. Rada w szczególności odnotowała
działalność OP/WP mającą na celu propagowanie dalszego włączania kwestii praw człowieka do
WPZiB (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa) oraz zwiększanie świadomości w zakresie
wytycznych UE w sprawie praw człowieka. Rozpatrując dodatkowe priorytety na rok 2006, Rada
zachęciła SG/WP do rozważenia roli, jaką jego osobisty przedstawiciel mógłby odegrać we
wspieraniu działań UE w ramach ONZ, poprzez zapewnienie lobbingu na wysokim szczeblu
i poprzez pomoc w zapewnianiu skutecznych dalszych działań.
W załączniku do konkluzji Rady potwierdzono, że mianowanie OP/WP pomogło w zwiększeniu
widoczności i wzmocnieniu roli sekretariatu Rady w dalszym prowadzeniu działań w dziedzinach
związanych z włączaniem do głównego nurtu wytycznych UE w sprawie praw człowieka, jak
również w uczestnictwie w dialogach i konsultacjach z państwami trzecimi, propagowaniu na
forum ONZ, OBWE i Rady Europy polityki UE dotyczącej praw człowieka, w dialogu z PE,
w udzielaniu pomocy oraz dyplomacji publicznej i zadaniach specjalnych. Z zadowoleniem
przyjęto znaczący wkład OP/WP, a na rok 2006 zasugerowano do rozważenia przez SG/WP
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
12
PL
cztery obszary wymagające działania. Obejmują one ciągłą pracę nad włączaniem do głównego
nurtu, także w geograficznych i tematycznych grupach roboczych i komitetach Rady; aspekty
dotyczące praw człowieka w zarządzaniu kryzysowym UE; zapewnienie lobbingu na wysokim
szczeblu wspierającego działania UE w ramach ONZ; zapewnianie dalszych działań w następstwie
rezolucji/działań UE w ramach ONZ.
Ponadto Rada oświadczyła w swoich konkluzjach na temat dwuletniego przeglądu Wytycznych UE
na temat dzieci w konfliktach zbrojnych (CAAC) że mianowanie OP/WP zapoczątkowało
zwiększenie widoczności kwestii praw człowieka w całym systemie.
W okresie opisanym w niniejszym sprawozdaniu OP/WP wniósł wkład we włączanie zagadnień
praw człowieka do głównego nurtu w dziedzinie WPZiB/EPBiO przedstawiając tę kwestię na
siedemnastu posiedzeniach geograficznych i tematycznych grup roboczych/komitetów Rady.
Propagował on również poglądy UE w kwestiach praw człowieka i prawa humanitarnego podczas
60. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ jesienią 2005 roku oraz 1. sesji nowej Rady Praw
Człowieka ONZ w czerwcu 2006 roku. Uczestniczył on poza tym dwukrotnie w konsultacjach na
temat praw człowieka z Federacją Rosyjską, jak również w dwóch rundach dialogu z Chinami.
Poprzez ciągłe regularne kontakty z Komitetem Politycznym i Bezpieczeństwa, jak również z jego
komitetami pomocniczymi i grupami roboczymi, spowodował on zwiększenie świadomości,
w szczególności, kwestii płci i dzieci w konfliktach zbrojnych (CAAC). W dziedzinie cywilnego
zarządzania kryzysowego OP/WP udzielił porady w formie pisemnej na temat misji obserwacyjnej
w Acehu. Spotkał się ze wszystkimi specjalnymi przedstawicielami UE w celu propagowania
włączania do głównego nurtu całokształtu zagadnień praw człowieka, a w szczególności problemu
dzieci w konfliktach zbrojnych oraz, w stosownych przypadkach, poinformował ich o rozwoju
sytuacji. Opowiadał się za włączeniem doradców na temat praw człowieka lub przynajmniej
centrów koordynacji do zespołów specjalnych przedstawicieli UE (SPUE), jak również do operacji
w ramach EPBiO.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
13
PL
OP/WP nadal spotykał się z licznymi obrońcami praw człowieka i organizacjami pozarządowymi
z obu Ameryk, Afryki, Rosji i Azji. W ramach bliskich kontaktów z Parlamentem Europejskim
dostarczał informacji i dokonywał prezentacji na forum Podkomisji ds. Praw Człowieka oraz
w trakcie przesłuchań dotyczących praw człowieka. Regularnie kontaktuje się i spotyka ze
wszystkimi stosownymi podmiotami z ONZ, Rady Europy i OBWE. OP/WP dostarczył pierwszego
pozytywnego impulsu w dziedzinie lobbingu na wysokim szczeblu; zwrócił się do ambasadorów
szeregu państw trzecich w celu propagowania stanowiska UE dotyczącego powołania Rady Praw
Człowieka ONZ.
Niektóre państwa członkowskie mianowały ambasadorów praw człowieka. W 2006 roku odbyły się
wspólne misje tych ambasadorów do Kambodży i Filipin.
2.3.
Działania Parlamentu Europejskiego związane z prawami człowieka
Parlament Europejski wypowiada się zdecydowanym głosem o kwestiach praw człowieka
i demokracji. Uczestniczy w formułowaniu i realizacji polityk w dziedzinie praw człowieka poprzez
rezolucje, sprawozdania, misje do państw trzecich, imprezy promujące prawa człowieka, delegacje
międzyparlamentarne i wspólne komisje parlamentarne z państwami trzecimi, ustne i pisemne
zapytania, specjalne przesłuchania dotyczące pojedynczych zapytań oraz corocznie przyznawaną
przez tę instytucję nagrodę im. Sacharowa. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego regularnie
podejmuje również kwestie praw człowieka w kontaktach z przedstawicielami państw trzecich.
Podkomisja Praw Człowieka w ramach Komisji Spraw Zagranicznych, działająca od początku 6.
kadencji w nowym składzie pod przewodnictwem Hélène Flautre (Verts/ALE), stała się w Parlamencie
głównym ośrodkiem działań w kwestiach związanych z prawami człowieka. Wysuwa ona inicjatywy
parlamentarne w tej dziedzinie i stanowi stałe forum dyskusji z innymi instytucjami UE, ONZ, Radą
Europy, przedstawicielami rządowymi i działaczami na rzecz praw człowieka na temat sytuacji
w dziedzinie praw człowieka i rozwoju demokracji w państwach spoza UE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
14
PL
Głównym celem tej podkomisji jest włączanie kwestii praw człowieka do wszystkich aspektów
stosunków zewnętrznych UE. Osiąga to m.in. poprzez wydawanie wytycznych dla wszystkich
delegacji PE na spotkaniach z parlamentarzystami z państw trzecich. Podejmuje działania służące
monitorowaniu, ocenie i wdrażaniu instrumentów UE w dziedzinie praw człowieka. W tym zakresie
podkomisja kładzie szczególny naciska na realizację wytycznych UE w sprawie praw człowieka,
w szczególności wytycznych w sprawie obrońców praw człowieka i w sprawie tortur. W tym
kontekście podkomisja zleciła przeprowadzenie analizy dotyczącej oceny działalności UE w tej
dziedzinie oraz wdrażania wytycznych w sprawie praw człowieka. Kontaktowała się ona również
z Komisarzem Rady Europy ds. Praw Człowieka Thomasem Hammarbergiem oraz ze specjalnym
sprawozdawcą ONZ ds. tortur Manfredem Nowakiem.
W czerwcu 2006 roku delegacja członków Podkomisji Praw Człowieka wzięła udział w sesji
inauguracyjnej Rady Praw Człowieka ONZ i spotkała się z prezydencją UE i ambasadorami państw
członkowskich, specjalnymi sprawozdawcami, jak również z organizacjami pozarządowymi
W kontekście utworzenia Rady Praw Człowieka, Parlament przyjął rezolucję, w której kieruje
zalecenia do Komisji i Rady dotyczące stanowiska UE, jakie należy przyjąć w negocjacjach na
temat Rady Praw Człowieka. W rezolucji z 16 marca 2006 r. Parlament z zadowoleniem przyjął
zachowanie systemu niezależnych „procedur specjalnych” Komisji Praw Człowieka Organizacji
Narodów Zjednoczonych (UNCHR). Z zadowoleniem przyjął również ustanowienie uniwersalnego
mechanizmu oceny okresowej (UPR) i zachowanie praktyki uczestnictwa w debatach organizacji
pozarządowych zajmujących się prawami człowieka. PE rozważa, jak współdziałać z nową Radą
Praw Człowieka w sposób uwzględniający rozwój tego podmiotu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
15
PL
Światowy Szczyt Społeczeństwa Informacyjnego w Tunisie w dniach 16-18 listopada 2005 r. był
kolejną ważną imprezą zorganizowaną przez ONZ, na którą PE wysłał delegację. Poważne
ograniczenia, których doświadczyła ta delegacja oraz inni uczestnicy, odnoszące się głównie do
wolności wyrażania opinii, doprowadziły do przyjęcia rezolucji oraz do debaty plenarnej dnia 15
grudnia 2005 r.
Bardziej ogólnie rzecz ujmując, w okresie sprawozdawczym Podkomisja Praw Człowieka
zorganizowała szereg przesłuchań w kwestiach praw człowieka. Dotyczyły one następujących
zagadnień: kwestie praw człowieka w europejskiej polityce sąsiedztwa z położeniem specjalnego
nacisku na Izrael i Egipt; prawa człowieka na obszarze Euromed 10 lat po deklaracji barcelońskiej;
Azja Południowo-Wschodnia; Nepal; kobietobójstwo w Meksyku i Gwatemali; wytyczne UE
w sprawie tortur oraz innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego karania lub
traktowania; Etiopia – rok po wyborach oraz dialog UE z państwami trzecimi na temat praw
człowieka.
W sprawozdaniu przygotowanym przez posła do Parlamentu Europejskiego Vittoria Agnoletto
(GUE/NGL)2 PE przeanalizował funkcjonowanie klauzul dotyczących praw człowieka i demokracji
zawartych w umowach z państwami trzecimi, przeanalizował ich niedociągnięcia i przedstawił
propozycje poprawy ich skuteczności. (patrz rozdział 3.6 odnoszący się do klauzul dotyczących
praw człowieka)
Oprócz Podkomisji Praw Człowieka istnieje również grupa robocza w ramach Komisji Rozwoju,
przeprowadzająca regularne spotkania poświęcone prawom człowieka w krajach rozwijających się,
lub konkretnym tematom takim jak dzieci żołnierze lub dzieci niewolnicy, zarówno z organizacjami
pozarządowymi zajmującymi się prawami człowieka, jak i przedstawicielami odnośnych rządów.
Parlament prowadzi również regularny dialog ze Zgromadzeniem Parlamentarnym OBWE oraz
z Radą Europy. W tym kontekście trwa dialog z biurem Komisarza Rady Europy ds. Praw
Człowieka. Ponadto delegacje Parlamentu na spotkania międzyparlamentarne regularnie dyskutują
z przedstawicielami różnych krajów na tematy związane z prawami człowieka.
2
PE 362.667/v05-00.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
16
PL
Głównym forum dialogu politycznego między PE a parlamentarzystami z państw Afryki, Karaibów
i Pacyfiku jest Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne UE-AKP. Zgromadzenie
Eurośródziemnomorskie stwarza możliwości dialogu parlamentarnego z państwami basenu Morza
Śródziemnego na tematy związane z prawami człowieka i demokracją.
Uczestnicząc w misjach obserwacyjnych podczas wyborów Parlament Europejski dodatkowo
przyczynia się do umacniania praw człowieka i demokracji w państwach trzecich (zob. rozdz. 4.10
„Demokracja i wybory”).
Dnia 18 stycznia 2006 r.3 Parlament Europejski powołał tymczasową komisję do zbadania
domniemanego wykorzystywania państw europejskich przez Centralną Agencję Wywiadowczą
Stanów Zjednoczonych (CIA) do transportu i nielegalnego przetrzymywania więźniów. W czerwcu
2006 roku przedstawiła ona sprawozdanie okresowe Parlamentowi, który przyjął stosowną
rezolucję dnia 6 lipca4, gdy tymczasowa komisja była w połowie swojej pracy. W styczniu 2007
roku planowane jest przyjęcie przez komisję sprawozdania końcowego; Parlament zaś ma przyjąć
swoją rezolucję w lutym 2007 roku.
Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy zostanie opublikowane niniejsze roczne sprawozdanie UE
na temat praw człowieka, PE rozpocznie redagowanie sprawozdania rocznego na temat sytuacji
w dziedzinie praw człowieka na świecie oraz polityki UE dotyczącej praw człowieka, które zostały
zredagowane w 2006 roku przez Richarda Howitta (PSE). Stosowna rezolucja 5 zawierała analizę
wszystkich rodzajów działań UE związanych z prawami człowieka oraz propozycji dotyczących
zwiększenia ich skuteczności. Omawiane tematy obejmowały działalność UE w organizacjach
międzynarodowych, włączanie zagadnień praw człowieka do innych obszarów polityki, w tym
handlu, jak również dialogu prowadzonego przez Wysokiego Przedstawiciela UE z państwami
trzecimi.
3
4
5
Dz.U. C 287E z 24.11.2006, str. 159.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/oj/2006/ce287/ce28720061124en01590160.pdf
P6_TA(2006)0316
(http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-20060316+0+DOC+XML+V0//EN&language=EN)
PE 368.090/v02-00.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
17
PL
W grudniu 2005 roku PE jak co roku przyznał nagrodę w dziedzinie praw człowieka nagrodę im.
Sacharowa za krzewienie wolności przekonań, którą wspólnie otrzymali: grupa Damas de Blanco
(kobiety w bieli) w uznaniu za jej działania na rzecz więźniów politycznych na Kubie, Hauwa
Ibrahim w uznaniu za jej działalność prawniczą w obronie kobiet i dzieci oskarżonych na mocy
prawa szariatu w Nigerii oraz Reporterzy bez Granic w uznaniu za jej walkę o wolność prasy na
świecie.
Damas de Blanco to grupa kobiet kubańskich pokojowo protestujących w każdą niedzielę od roku
2003 przeciwko ciągłemu przetrzymywaniu w areszcie ich mężów i synów będących dysydentami
politycznymi na Kubie. Ich białe stroje symbolizują pokój i niewinność osób uwięzionych. Dobrze
znana organizacja międzynarodowa Reporterzy bez Granic walczy o wolność prasy na całym
świecie. Działa również na rzecz ochrony dziennikarzy i innych pracowników środków masowego
przekazu przed cenzurą lub prześladowaniami. Jako prawniczka z Nigerii specjalizująca się
w prawach człowieka, Hauwa Ibrahim reprezentuje kobiety, którym grozi ukamienowanie za
cudzołóstwo lub młodych ludzi, którym grozi amputacja kończyny za kradzież zgodnie z islamskim
prawem szariatu.
Ważnym aspektem działalności Parlamentu jest przyjmowanie rezolucji w sprawie określonych
przypadków łamania praw człowieka w konkretnych krajach oraz, w szczególności w sprawie
indywidualnych przypadków omawianych w trakcie comiesięcznych debat poświęconych pilnym
tematom. Rada, Komisja i odnośne rządy wzywane są do podjęcia działań. Reakcje tych rządów
sugerują, że są one podatne na krytykę ze strony PE.
Parlament podnosił również indywidualne przypadki osób więzionych, prześladowanych lub
zagrożonych, dotyczące m.in. więźniów politycznych, więźniów sumienia, dziennikarzy,
cyberdysydentów, naukowców, związkowców i obrońców praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
18
PL
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem Parlament potępił w rezolucjach m.in.: sytuację
Tenzina Delega Rinpoche, lamy buddyjskiego uwięzionego i skazanego na karę śmierci w grudniu
2002 roku pod zarzutem uczestnictwa w zamachach bombowych w Tybecie; kilka przypadków
uwięzienia i przemocy wobec dziennikarzy, obrońców praw człowieka i członków opozycji na
Białorusi, mianowicie sytuację Pawła Mazeki, Mikoły Markiewicza i Wiktara Iwaszkiewicza,
którzy zostali skazani na 6 do 9 miesięcy więzienia, jak również Michaiła Marynicza, przywódcy
opozycji i byłego ministra zewnętrznych stosunków gospodarczych uwięzionego w 2004 roku pod
zarzutami o charakterze politycznym i uwolnionego 14 kwietnia 2006 r.; sytuację kilku więźniów
politycznych w Birmie (Myanmar), mianowicie Hkun Htun Oo, Przewodniczącego Ligi
Narodowości Szan na rzecz Demokracji (Shan Nationalities League for Democracy), więzionego od
lutego 2005 roku i skazanego na 90 lat oraz pozbawienie wolności generała Hso Hten,
przewodniczącego Rady Pokoju Stanu Szan (Shan State Peace Council), więzionego od lutego 2005
roku i skazanego na 109 lat; przypadek Mohameda Benchicou, redaktora gazety Le Matin,
skazanego na dwa lata więzienia w wyniku kampanii przeciwko wolności prasy w Algierii;
przypadek dr Aymana Noura, byłego dziennikarza i prawnika, przywódcy partii Al-Ghad i posła do
Parlamentu Egiptu, który został skazany 24 grudnia 2005 r. na pięć lat więzienia z powodu
oskarżenia o przedstawienie fałszywych podpisów w celu zarejestrowania własnej partii na wybory
parlamentarne i prezydenckie w Egipcie; przypadek Ałtynbeka Sarsenbajewa, znanego polityka
i współprzewodniczącego partii opozycyjnej Prawdziwy Ak Żoł, zamordowanego w Kazachstanie
13 lutego 2006 r.; przypadek Stanisława Dmitriewskiego, przewodniczącego Towarzystwa
Przyjaźni Rosyjsko-Czeczeńskiej i redaktora naczelnego wydawanej w Niżnim Nowogrodzie
gazety „Prawo-zaszczita” („obrona praw człowieka”) skazanego na dwa lata więzienia
w zawieszeniu; aresztowanie kilku działaczy społecznych w Syrii, w szczególności prawnika
Anwara al Bunniego i pisarza Michela Kilo; przypadek Maître Mohammed Abbou, znanego
tunezyjskiego prawnika i obrońcy praw człowieka, skazanego 28 kwietnia 2005 r. na trzy i pół roku
więzienia.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
19
PL
PE użył swoich uprawnień budżetowych do znacznego zwiększenia zasobów przewidzianych na
programy związane z demokracją i prawami człowieka finansowane z osobnego rozdziału budżetu,
uruchomił z inicjatywy PE „Europejską inicjatywę na rzecz demokracji i praw człowieka”
(EIDHR), (zob. więcej na temat EIDHR w rozdz. 3.7). W trakcie negocjacji dotyczących nowych
instrumentów finansowych na rzecz pomocy zewnętrznej Parlament Europejski określił jako jeden
z głównych priorytetów potrzebę istnienia oddzielnego rozporządzenia dotyczącego działań UE
związanych z demokracją i prawami człowieka w celu zagwarantowania widoczności
i elastyczności. Wniosek dotyczący tego instrumentu został przedstawiony przez Komisję 26
czerwca 2006 r.
Kwestie dotyczące praw człowieka w UE leżą w kompetencjach Komisji Wolności Obywatelskich,
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, która zajmuje się stanem poszanowania praw
podstawowych w UE. Komisja Spraw Zagranicznych i jej Podkomisja Praw Człowieka ściśle
współpracują z powyższą komisją w celu monitorowania efektu zewnętrznego wywieranego przez
polityki wewnętrzne, zwłaszcza w kwestiach azylu i migracji oraz w sprawie nielegalnego handlu
ludźmi i organami w aspektach związanych z prawami człowieka.
Jeżeli obywatele UE uważają, że ich podstawowe prawa zostały naruszone, mogą oni przedstawić
sprawę Europejskiemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich, który zajmuje się niewłaściwym
administrowaniem prowadzonym przez instytucje UE lub Komisji Petycji Parlamentu
Europejskiego, która zajmuje się przypadkami naruszenia prawodawstwa Wspólnoty. Rzecznik
zajmuje się skargami związanymi z działaniami organów UE, podczas gdy Komisja Petycji bada
petycje dotyczące naruszenia przez państwa członkowskie ich zobowiązań wynikających z traktatu.
Nierzadko wymaga się od państw członkowskich, aby zmieniły swe prawodawstwo w celu
dostosowania go do prawa wspólnotowego, w rezultacie wszczęcia postępowania dotyczącego
naruszenia postanowień traktatu.
Przegląd najważniejszych działań PE w dziedzinie praw człowieka w stosunkach zewnętrznych
można znaleźć pod adresem: http://www.europarl.europa.eu/comparl/afet/droi/default.htm.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
20
PL
3.
INSTRUMENTY I INICJATYWY UE W PAŃSTWACH TRZECICH
UE dysponuje szeregiem instrumentów do propagowania praw człowieka w państwach trzecich.
W niniejszym rozdziale dokonano przeglądu innych instrumentów prawnych i politycznych
stosowanych w omawianym okresie.
3.1.
Wspólne strategie, wspólne działania, wspólne stanowiska
W niniejszym rozdziale dokonano przeglądu i uaktualnienia informacji na temat wspólnych
strategii, wspólnych działań i wspólnych stanowisk, jak również operacji zarządzania kryzysowego
trwających podczas okresu sprawozdawczego.
Wspólne strategie służą do określania celów i zwiększania skuteczności działań UE poprzez
wzmacnianie całkowitej spójności polityki Unii. Są one przyjmowane przez Radę Europejską
(szefów państw lub rządów) do realizacji przez Unię w dziedzinach, w których państwa
członkowskie mają ważne wspólne interesy. W trakcie okresu objętego niniejszym sprawozdaniem
nie przyjęto żadnych nowych wspólnych strategii.
Wspólne działania dotyczą pewnych konkretnych sytuacji, w których uznaje się za stosowne
podjęcie działań przez Unię. W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE przyjęła znaczącą
liczbę wspólnych działań mających znaczenie dla praw człowieka. Te wspólne działania były
związane przede wszystkim z mianowaniem specjalnych przedstawicieli UE oraz z cywilnymi
i wojskowymi operacjami zarządzania kryzysowego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
21
PL
Dnia 12 grudnia 2005 r. Rada zmieniła wspólne stanowisko (2004/622/WPZiB zmieniające
wspólne stanowisko 2004/179/WPZiB dotyczące środków ograniczających, skierowanych
przeciwko kierownictwu Naddniestrza w Republice Mołdowy) dotyczące środków ograniczających
przeciwko niektórym urzędnikom wysokiego szczebla w Naddniestrzu powiązanych
z przymusowym zamykaniem szkół z językiem mołdawskim. Jako że sytuacja uległa poprawie
i większość szkół mogła zostać ponownie otwarta, Rada zawęziła wykaz urzędników objętych
zakazem wydawania wiz. Nowy wykaz został zawarty we wspólnym stanowisku 2005/890/WPZiB.
Dnia 14 lutego 2006 r. Rada przedłużyła Wspólne stanowisko dotyczące środków ograniczających
skierowanych przeciwko kierownictwu Naddniestrza w Republice Mołdowy do 27 lutego 2007 r.
(2006/95/WPZiB) i zaktualizowała załącznik zawierający wykaz osób objętych zakazem
wydawania wiz (2006/96/2006).
Operacje zarządzania kryzysowego: Kwestie związane z prawami człowieka i zapobieganie
konfliktom
W dziedzinie zapobiegania konfliktom UE kontynuuje opracowywanie instrumentów mających na
celu zapobieganie krótko- i długoterminowe. Sprawozdanie prezydencji dla Rady Europejskiej na
temat działań UE w ramach zapobiegania konfliktom, w tym realizacji programu UE dotyczącego
zapobiegania konfliktom z użyciem siły, przedstawia postępy poczynione w tej dziedzinie.
Zgodnie z praktyką ustanowioną w trakcie poprzednich prezydencji, 3 maja 2006 r. prezydencja,
Komisja Europejska i Europejskie biuro łącznikowe ds. budowania pokoju (EPLO) wspólnie
zorganizowały konferencję zatytułowaną „Przyszłość zapobiegania konfliktom przez UE. Pięć lat
po Göteborgu co dalej?”. Konferencja ta zgromadziła praktyków i przedstawicieli państw
członkowskich, Komisji Europejskiej, Sekretariatu Generalnego Rady, organizacji pozarządowych,
społeczeństwa obywatelskiego, grup doradczych i środowisk akademickich, jak również posłów do
Parlamentu Europejskiego, z myślą o wymianie najlepszych praktyk i tworzeniu idei dotyczących
przyszłego budowania zdolności UE do zapobiegania konfliktom. Prezydencja poinformowała
następnie Parlament Europejski o wynikach tej konferencji, jak również o bieżących pracach
w dziedzinie cywilnego zarządzania kryzysowego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
22
PL
Prace w zakresie włączenia zagadnienia praw człowieka do głównego nurtu WPZiB, w tym
EPBiO, są kontynuowane w szczególności poprzez zwiększanie świadomości w odpowiednich
grupach roboczych i komitetach Rady. Przewodniczący dwóch grup zajmujących się zarządzaniem
kryzysowym6 oraz doradca przewodniczącego Komitetu Wojskowego UE (EUMC) spotkali się
z Grupą Roboczą ds. Praw Człowieka (COHOM) działającą w Radzie. Stosowne kwestie związane
z prawami człowieka są w coraz większym stopniu, stosownie do przypadku, uwzględniane we
wszystkich fazach operacji, w szczególności w fazie planowania, i integrowane z nimi. Ochrona
praw człowieka została wzięta pod uwagę poprzez włączenie środków zapewniających dostępność
koniecznej wiedzy fachowej w dziedzinie praw człowieka. W tym zakresie trzeba należycie
uwzględnić doświadczenia z operacji zarządzania kryzysowego, w których szczególny nacisk
położono na prawa człowieka, takich jak misja obserwacyjna w Acehu. Zauważono również, że UE
powinna korzystać z wiedzy fachowej Organizacji Narodów Zjednoczonych. We włączaniu
aspektów praw człowieka w główny nurt unijnego zarządzania kryzysowego uczestniczył również
osobisty przedstawiciel SG/WP ds. praw człowieka.
Kontynuowane są prace nad wdrożeniem dokumentu dotyczącego realizacji rezolucji nr 1325
Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa
w kontekście EPBiO oraz uwzględniania problematyki płci. Miała miejsce wymiana najlepszych
praktyk krajowych dotyczących uwzględniania problematyki płci i realizacji rezolucji nr 1325 Rady
Bezpieczeństwa ONZ, w wyniku czego pojawiło się wezwanie do opracowania listy kontrolnej
służącej zapewnieniu właściwej perspektywy płci w całym procesie planowania i prowadzenia
operacji w ramach EPBiO. Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem (ISS) prowadzi studium
przypadku dotyczące realizacji rezolucji nr 1325 Rady Bezpieczeństwa ONZ w kontekście
obecności UE w Bośni i Hercegowinie.
6
PMG: Grupa Robocza ds. Polityczno-Wojskowych, CIVCOM: Komitet ds. Aspektów
Cywilnych Zarządzania Kryzysowego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
23
PL
Prowadzone są dalsze prace dotyczące kwestii dzieci w konfliktach zbrojnych oraz rezolucji
nr 1613 Rady Bezpieczeństwa ONZ w ramach dalszych działań podjętych w następstwie
Wytycznych UE w sprawie dzieci w konfliktach zbrojnych. W oparciu o przegląd postępów
poczynionych w realizacji wytycznych opracowana została strategia wdrożenia7. Zawiera ona listę
kontrolną dotyczącą uwzględniania ochrony dzieci dotkniętych konfliktem zbrojnym, która to
kwestia zostanie włączona do prac misji realizowanych w ramach EPBiO. Sprawozdawczość
dotycząca dzieci w konfliktach zbrojnych uległa dalszemu usystematyzowaniu. Zob. rozdziały 3.2
i 4.3.
Rozpoczęto prace nad analizą sposobu, w jaki zagadnienie przejściowego systemu wymiaru
sprawiedliwości można w większym stopniu zintegrować z zarządzaniem kryzysowym UE,
odzwierciedlając znaczenie trwałego pokoju i stabilizacji w rozwiązywaniu kwestii łamania praw
człowieka w przeszłości – w okresach przejściowych i w sytuacjach pokonfliktowych. W marcu
2006 roku Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (KPiB) zorganizował seminarium na temat
przejściowego systemu wymiaru sprawiedliwości, na którym analizowano sposoby włączania
w zarządzanie kryzysowe UE strategii odnoszących się do przypadków łamania praw człowieka
w przeszłości w kontekście istotnych zmian politycznych. W następstwie tego seminarium
prowadzone są dalsze prace mające na celu opracowanie konkretnych zaleceń dotyczących integracji
przejściowego systemu wymiaru sprawiedliwości z unijnym planowaniem operacji w ramach EPBiO.
Zarządzanie kryzysowe: działalność operacyjna
W trakcie okresu sprawozdawczego działalność operacyjna w dziedzinie zarządzania
kryzysowego rozwijała się w dalszym ciągu, zarówno w obszarze cywilnym, jak i wojskowym. UE
prowadzi na trzech kontynentach wiele różnych misji cywilnych i wojskowych, wykonujących
zadania od utrzymywania pokoju i monitorowania realizacji procesu pokojowego, po doradztwo
i pomoc w sektorze wojskowym, policyjnym, kontroli granic i państwa prawnego. Trwają aktywne
przygotowania do dalszych misji.
7
9767/06.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
24
PL
Operacja wojskowa UE w Bośni i Hercegowinie (BiH), operacja ALTHEA, nadal zapewnia
bezpieczeństwo w tym państwie. W ciągu ostatnich sześciu miesięcy zwiększono nacisk na
zmniejszenie i bezpieczne przechowywanie znaczącej nadwyżki broni i amunicji będącej
w posiadaniu sił zbrojnych BiH oraz jej ludności. Współpraca z NATO w zakresie operacji Althea
nadal układa się dobrze, zarówno w Brukseli, jak i w BiH, w kontekście uzgodnień „Berlin plus”.
Była Jugosłowiańska Republika Macedonii została zaproszona do udziału w operacji jako dwunaste
uczestniczące państwo trzecie.
Rada dokonała przeglądu operacji ALTHEA w czerwcu. Przegląd został przeprowadzony w ramach
jednolitego całościowego przeglądu działań UE w BiH. Potwierdzono, że EUFOR powinien
zachować obecny poziom sił i zakres zadań oraz podkreślono wagę ścisłej współpracy między
wszystkimi podmiotami UE w BiH, zwłaszcza w dziedzinie walki z przestępczością
zorganizowaną, jak również podkreślono kluczową rolę SPUE w zapewnianiu spójności UE.
UE nadal wykazywała zaangażowanie we wspieranie procesu zmian w Demokratycznej Republice
Konga (DRK) poprzez działania polityczne, pomoc, jak również operacje w ramach EPBiO
(europejska polityka bezpieczeństwa i obrony). Ze względu na zbliżające się wybory w DRK,
w maju UE przeprowadziła kompleksowy przegląd działań zewnętrznych UE w DRK.
Po wysunięciu przez ONZ 27 grudnia 2005 r. prośby o rozmieszczenie sił wojskowych w DRK
w celu zapewnienia wsparcia MONUC (EUFOR DR Konga) w procesie wyborczym, dnia 23 marca
Rada zdecydowała się odpowiedzieć pozytywnie na prośbę ONZ. EUFOR DR Konga będzie
częścią wszechstronnego podejścia UE w DRK.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
25
PL
Rada rozpoczęła planowanie wojskowych aspektów operacji EUFOR DR Konga oraz, po przyjęciu
przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucji nr 1671, przyjęła 27 kwietnia wspólne działanie, na
mocy którego generał broni Karlheinz Viereck został mianowany dowódcą operacji UE, generał
dywizji Christian Damay - dowódcą sił zbrojnych UE, natomiast kwaterę główną operacji (OHQ)
ustanowiono w Poczdamie. Rada przyjęła decyzję o rozpoczęciu operacji, a prowadzone
przygotowania miały na celu osiągnięcie pełnej zdolności operacyjnej do dnia pierwszej tury
wyborów, tj. do 30 lipca 2006 r.
Władze DRK zasygnalizowały, że popierają rozmieszczenie sił UE w celu wsparcia misji
obserwacyjnej ONZ (MONUC) w procesie wyborczym i potwierdziły swoją zgodę w piśmie do
Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. W trakcie trwania tego procesu
prowadzono ścisłe konsultacje z ONZ, zarówno z MONUC, jak i z Departamentem Operacji
Pokojowych ONZ (DPKO). EUFOR DR Konga stanowi dalsze wzmocnienie prowadzonej przez
UE polityki współpracy z ONZ w dziedzinie zarządzania kryzysowego. W skład EUFOR DR
Konga wchodzi specjalny doradca do spraw płci działający w kwaterze głównej operacji.
UE nadal prowadziła cywilno-wojskowe działanie wspierające misję Unii Afrykańskiej
(AMIS II) w regionie Darfuru w Sudanie. W ramach jednolitego całościowego przeglądu Sudanu,
przyjętego do wiadomości przez Radę w maju 2006 roku, dokonano przeglądu wsparcia UE dla AMIS
II. UE zapewnia ciągłą pomoc wojskową w formie wsparcia technicznego, planowania
i zarządzania poprzez strukturę dowodzenia AMIS II. Dostarczono również wsparcia finansowego
i logistycznego, w tym zapewniono strategiczny transport lotniczy. UE nadal obsadza stanowisko
wiceprzewodniczącego komisji ds. zawieszenia broni oraz wysyła licznych unijnych obserwatorów
wojskowych. Funkcjonariusze policji z UE nadal odgrywają kluczową rolę w budowie potencjału
cywilnych sił policyjnych AMIS II poprzez zapewnianie wsparcia, doradztwa i szkolenia dla
policyjnego łańcucha dowodzenia AMIS II oraz funkcjonariuszy policji w terenie. UE nadal
wspiera również rozwój potencjału sił policyjnych Unii Afrykańskiej oraz utworzenie jednostki
policji w ramach Sekretariatu UA w Addis Abebie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
26
PL
W świetle decyzji Komitetu Pokojowego i Bezpieczeństwa Unii Afrykańskiej z dnia 15 maja
2006 r. o przeniesieniu jej misji do ONZ oraz w świetle podpisania porozumienia pokojowego
w Darfurze 5 maja 2006 r. UE zdecydowała o kontynuacji cywilnych i wojskowych elementów
działań wspierających AMIS II do 30 września 2006 r. UE rozważa odpowiednie ramy prawne
i operacyjne oraz dodatkowe zasoby i zdolności, które mogą być niezbędne do celów tego
przedłużonego unijnego działania wspierającego. UE oświadczyła, że jest gotowa do szybkiej
reakcji na wszelkie kierowane do niej prośby o wsparcie wprowadzania w życie porozumienia
pokojowego oraz wsparcie, w odpowiednich przypadkach, planowania przeniesienia misji pod
egidę ONZ.
Misja UE dotycząca państwa prawa w Gruzji, EUJUST Themis8, która została rozmieszczona
w celu wspierania rządu Gruzji w opracowywaniu strategii przeprowadzenia procesu reform
sądownictwa karnego zakończyła się 15 lipca 2005 r. Misja ta miała inny charakter niż poprzednie,
stanowiła nowe wydarzenie w dziedzinie aspektów cywilnych EPBiO, była też pierwszą misją
w ramach EPBiO dotyczącą państwa prawa.
Okres bezpośrednio po wygaśnięciu mandatu EUJUST Themis był kluczowy dla zachowania
rozmachu, jakiego nabrały reformy dotyczące państwa prawa. Dnia 9 czerwca 2005 r. Komitet
Polityczny i Bezpieczeństwa zatwierdził techniczne uzgodnienia dotyczące kontynuacji wsparcia
UE w realizacji strategii reform systemu sądownictwa karnego w Gruzji.
Wzmocniony zespół wsparcia SPUE (Specjalnego Przedstawiciela UE), obejmujący kontynuację
misji EUJUST Themis w zakresie państwa prawa, jak również zespół wsparcia granic (BST)
rozpoczęły działalność 1 września 2005 r.9 Sekcja biura SPUE w Tbilisi zajmująca się kwestią
państwa prawa była odpowiedzialna za kontynuację strategii państwa prawa, którą misja EUJUST
Themis pomogła Gruzji opracować.
8
9
Wspólne działanie 2004/523/WPZiB, Dz.U. L 228 z 29.6.2004, str. 21.
Wspólne działanie 2005/582/WPZiB, Dz.U. L 199 z 29.7.2005, str. 92.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
27
PL
W dniu 1 marca 2006 r. wszedł w życie rozszerzony i zmieniony mandat SPUE w regionie
południowego Kaukazu, przedłużając również funkcjonowanie zespołu wsparcia granic do końca
lutego 2007 roku. Kontynuacja misji EUJUST Themis faktycznie zakończyła się w tym samym
dniu, jako operacja z dziedziny zarządzania kryzysowego.
W dniu 20 września 2005 r. Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa uzgodnił ustanowienie Misji
Szkoleniowo-Kontrolnej Unii Europejskiej ds. Stosunków Granicznych w Mołdawii i na Ukrainie
(EUBAM), również poprzez wzmocnienie zespołu SPUE w Mołdawii, na wspólną prośbę
prezydenta Ukrainy i prezydenta Mołdawii. Sama misja, która rozpoczęła działalność 1 grudnia
2005 r., organizowana jest przez Komisję w ramach mechanizmu szybkiego reagowania, a później
programu Tacis. Obejmuje ona około 60 celników i policjantów z państw członkowskich UE.
W lipcu 2006 roku misja zostanie powiększona do około 100 osób z państw członkowskich. Szef
misji pełni jednocześnie funkcję starszego doradcy politycznego SPUE w Mołdawii. Ponadto
utworzono trzyosobowy zespół graniczny SPUE zapewniający łączność ze SPUE i Radą (zob.
mandat SPUE, wspólne działanie 2006/120/WPZiB).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
28
PL
Misja Obserwacyjna w Acehu (AMM), kierowana z ramienia UE przez Pietera Feitha,
została ustanowiona w celu monitorowania realizacji rozmaitych aspektów porozumienia
pokojowego określonych w protokole ustaleń (MoU) podpisanym przez rząd Indonezji (GoI)
i Ruch Wyzwolenia Acehu (GAM) 15 sierpnia 2005 r. w Helsinkach w Finlandii. Unia
Europejska, wraz z pięcioma uczestniczącymi krajami ASEAN (Tajlandią, Malezją, Brunei,
Filipinami i Singapurem), a także Norwegią i Szwajcarią, kierują do Acehu (Indonezja)
obserwatorów procesu pokojowego.
Po krótkim okresie działania w trybie tymczasowym po podpisaniu protokołu ustaleń misja
AMM została oficjalnie rozpoczęta 15 września 2005 r., początkowo na okres 6 miesięcy.
W dniu 27 lutego 2006 r. Rada UE przedłużyła misję na kolejne 3 miesiące, do 15 czerwca
2006 r. Obecność misji AMM wynika z oficjalnego zaproszenia wystosowanego przez rząd
Indonezji i cieszy się pełnym poparciem przywódców Ruchu Wyzwolenia Acehu (GAM).
Element obejmujący prawa człowieka, w tym kwestię ich przestrzegania, został po raz
pierwszy włączony do misji obserwacyjnej w Acehu, stanowiąc pożądany krok w kierunku
włączenia zagadnienia praw człowieka w główny nurt w misjach prowadzonych w ramach
EPBiO. Misja AMM podejmuje to zadanie, aby przyczynić się do pokojowego,
wszechstronnego i trwałego rozwiązania konfliktu w Acehu. Stało się to jeszcze bardziej
istotne po tragicznym tsunami z 26 grudnia 2004 r. i cierpieniu, jakie ono zadało ludności
Acehu. UE i ASEAN w pełni szanują integralność terytorialną Indonezji i przyszłość Acehu
widzą w stanowiącej unitarne państwo Republice Indonezji.
Celem misji AMM jest pomoc rządowi Indonezji i ruchowi GAM w realizacji protokołu
ustaleń. Obejmuje to następujące zadania: monitorowanie reintegracji aktywnych członków
GAM; monitorowanie sytuacji w dziedzinie praw człowieka i zapewnianie wsparcia w tym
zakresie
w kontekście zadań określonych w powyższych punktach; monitorowanie procesu zmian
legislacyjnych; orzekanie w spornych sprawach dotyczących amnestii; zajmowanie się
skargami i przypadkami domniemanego pogwałcenia protokołu ustaleń; ustanowienie
i utrzymywanie stosunków i dobrej współpracy ze stronami.
W ramach zadań misji AMM 5 stycznia 2006 r. całkowicie zakończono rozbrojenie GAM
i przemieszczanie nieorganicznych oddziałów wojska i policji. Zgodnie z MoU ruch GAM
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
29
PL
przekazał misji AMM całą broń, w liczbie 840 sztuk, a 27 grudnia 2005 r. oficjalnie
rozwiązał swoje skrzydło wojskowe (TNA). Jednocześnie rząd Indonezji wypełnił podjęte
zobowiązania i przemieścił swoje nieorganiczne oddziały wojska i policji. Siły policyjne
i wojskowe (TNI) pozostające w Acehu liczą maksymalnie 14 700 osób dla TNI i 9 100, jeśli
chodzi o policję, zgodnie z MoU.
Misja AMM nie występuje w roli negocjatora. Jeśli w trakcie procesu realizacji zajdzie taka
potrzeba, negocjacje będą w gestii obu stron i pierwotnego mediatora, tj. inicjatywy na rzecz
zarządzania kryzysowego (CMI).
Misja, której kwatera główna, znajduje się w Banda Aceh, uzyskała zdolności obserwacyjne
działając poprzez 11 biur okręgowych rozmieszczonych na terenie prowincji Aceh: Sigli,
Bireuen, Lhokseumawe, Langsa, Tapaktuan, Blang Pidie, Meulaboh, Calang, Banda Aceh,
Kutacane oraz Takengon.
Personel misji AMM ma charakter międzynarodowy, jest nieuzbrojony i liczy około 80 osób,
z których niemal 2/3 pochodzi z państw członkowskich UE, jak również Norwegii
i Szwajcarii, a nieco ponad 1/3 z pięciu uczestniczących krajów ASEAN. Misja jest z natury
całkowicie bezstronna i nie reprezentuje żadnej ze stron, ani też nie opowiada się za żadną
z nich.
Personel dysponuje szeroką wiedzą fachową niezbędną do wypełnienia zadań postawionych
przed misją. AMM jest misją cywilną, nie wojskową. Część obserwatorów może mieć
przygotowanie wojskowe, jako że jest to niezbędne do wykonywania niektórych zadań natury
technicznej powierzonych misji. Obserwatorzy prowadzą zadania obserwacyjne poprzez
patrolowanie i komunikowanie się z obiema stronami oraz poprzez przeprowadzanie kontroli
i dochodzeń stosownie do potrzeb.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
30
PL
Specjalni Przedstawiciele UE (SPUE)
SPUE w Mołdawii, ambasador Adriaan Jacobovits de Szeged, który został pierwotnie mianowany
23 marca 2005 r., kontynuował pracę. Jego mandat skupia się na wkładzie UE w uregulowanie
konfliktu w regionie Naddniestrza. Obejmuje on również zwalczanie handlu ludźmi oraz bronią
i innymi nielegalnymi towarami pochodzącymi z Mołdawii i przewożonymi przez jej terytorium.
Ponadto SPUE śledzi wszelkie działania UE, w szczególności stosowne aspekty planu działania
w zakresie europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS) w odniesieniu do Mołdawii, który został
podpisany w trakcie posiedzenia Rady Współpracy UE-Mołdawia 22 lutego 2005 r. W dniu 20
lutego 2006 r. mandat SPUE został przedłużony o rok, do 28 lutego 2007 r.
Do 28 lutego 2006 r. SPUE w regionie południowego Kaukazu, ambasador Heikki Talvitie, a od
1 marca 2006 r.10 jego następca, ambasador Peter Semneby, w dalszym ciągu udzielali pomocy
Armenii, Azerbejdżanowi i Gruzji w zakresie przeprowadzania reform politycznych
i gospodarczych, w szczególności w dziedzinie państwa prawa, demokratyzacji, praw człowieka,
ładu administracyjno-regulacyjnego, rozwoju i walki z ubóstwem.
10
Wspólne działanie 2006/121/WPZiB, Dz.U. L 49 z 21.2.2006, str. 14.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
31
PL
W dniu 18 lipca 2005 r. UE mianowała nowego SPUE w Sudanie, Pekkę Haavisto (wspólne
działanie 2005/556/WPZiB)11. Praca SPUE koncentruje się na trzech kluczowych obszarach:
wdrożeniu ogólnego porozumienia pokojowego (CPA) w Sudanie, rozmowach pokojowych
w Abudży w sprawie Darfuru oraz nadzorowaniu cywilno-wojskowego działania wspierającego UE
na rzecz misji Unii Afrykańskiej (UA) w Darfurze (AMIS). Prawa człowieka stanowią istotny
element mandatu SPUE, który obserwuje sytuację w tej dziedzinie i utrzymuje regularne kontakty
z władzami sudańskimi, UA i ONZ, w szczególności z Biurem Wysokiego Komisarza ds. Praw
Człowieka, obserwatorami sytuacji w tym zakresie aktywnymi w regionie oraz z Urzędem
Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego. Pod tym względem mandat SPUE podkreśla
w szczególności prawa dzieci i kobiet oraz walkę z bezkarnością w Sudanie.
SPUE w regionie Azji Środkowej, ambasador Ján Kubiš, kontynuował pracę do 5 lipca 2006 r.
Miał udział w realizacji politycznych celów UE w regionie obejmujących promowanie dobrych
i bliskich stosunków między krajami Azji Środkowej a UE, przyczynianie się do wzmocnienia
demokracji, państwa prawa, ładu administracyjno-regulacyjnego oraz poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności w Azji Środkowej, jak również zwiększenie skuteczności UE
w regionie, w tym ściślejszą koordynację działań z innymi stosownymi partnerami i organizacjami
międzynarodowymi, takimi jak OBWE.
11
Wspólne działanie Rady 2005/556/WPZiB z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie mianowania
Specjalnego Przedstawiciela Unii Europejskiej w Sudanie (Dz.U. L 188 z 20.7.2005, str. 4345).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
32
PL
3.2.
Wytyczne UE dotyczące praw człowieka: kara śmierci, torturowanie i inne formy
okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania, dzieci a konflikty
zbrojne, obrońcy praw człowieka
Wytyczne UE dotyczące praw człowieka obejmujące zagadnienia szczególnej wagi dla państw
członkowskich UE są przyjmowane przez Radę od 1998 roku. Wytyczne te obejmują zagadnienie
kary śmierci (przyjęte w 1998 roku); torturowanie i inne formy okrutnego, nieludzkiego lub
poniżającego traktowania lub karania (2001); dialog na temat praw człowieka (2001); dzieci
a konflikty zbrojne (2003) oraz obrońcy praw człowieka (2004). Są one dostępne we wszystkich
językach UE, a także w językach rosyjskim, chińskim, arabskim i perskim, na stronie internetowej
sekretariatu Rady (http://ue.eu.int/Human-Rights). W maju 2005 roku sekretariat Rady wydał
również te wytyczne w formie broszury w językach angielskim i francuskim12.
W odniesieniu do wytycznych w zakresie dzieci dotkniętych konfliktami zbrojnymi Grupa Robocza
ds. Praw Człowieka przedłożyła w okresie sprawozdawczym sprawozdanie z dokonywanego co
dwa lata przeglądu wytycznych, przedstawiła wiele zaleceń, które zostały zatwierdzone przez Radę
w grudniu 2005 roku, oraz dokonała przeglądu wykazu krajów postrzeganych jako priorytetowe.
W dniu 7 kwietnia 2006 r. Rada wydała strategię wdrożenia wytycznych w zakresie dzieci
i konfliktów zbrojnych (CAAC). W ramach wytycznych dotyczących obrońców praw człowieka
UE rozpoczęła ogólnoświatową kampanię na temat wolności wyrażania opinii oraz kobietobrończyń praw człowieka, jak również przedłożyła pierwsze dwuletnie sprawozdanie z wdrożenia
wytycznych dotyczących obrońców praw człowieka.
12
Szczegółowe informacje na temat sprzedaży i subskrypcji są dostępne na stronie
http://publications.eu.int.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
33
PL
Szczegółowe informacje na temat działań podjętych celem wdrożenia wytycznych tematycznych
w okresie objętym przeglądem zawarto w rozdziale 4, zaś szczegółowe informacje na temat działań
podejmowanych w ramach wytycznych w zakresie dialogu dotyczącego praw człowieka
zamieszczono w rozdziale 3.4.
3.3.
Démarche i deklaracje
Démarche w zakresie praw człowieka wobec władz państw trzecich i oświadczenie prasowe
stanowią ważne instrumenty polityki zagranicznej UE, a konkluzje z posiedzeń Rady również mogą
się w tym kontekście odnosić do zagadnień związanych z prawami człowieka. Démarche ma
zazwyczaj charakter poufny i jest podejmowane przez trojkę lub prezydencję. Ponadto UE może
podawać do publicznej wiadomości deklaracje wzywające dany rząd lub inne podmioty do
poszanowania praw człowieka lub wyrażające zadowolenie z pozytywnych zmian. Deklaracje te są
publikowane jednocześnie w Brukseli i w stolicy kraju sprawującego prezydencję.
Démarche i deklaracje są szeroko stosowane w celu wyrażania obaw związanych z prawami
człowieka. Główne zagadnienia, których one dotyczą, obejmują ochronę obrońców praw człowieka,
bezprawne zatrzymanie, wymuszone zaginięcia, karę śmierci, torturowanie, ochronę dzieci,
uchodźców i osoby ubiegające się o azyl, egzekucje pozasądowe, wolność wyrażania opinii
i wolność stowarzyszania się oraz prawo do sprawiedliwego procesu oraz wolnych i uczciwych
wyborów. Démarche i deklaracje wykorzystuje się również w kontekstach pozytywnych. W okresie
objętym przeglądem UE wielokrotnie wyraziła za pośrednictwem deklaracji zadowolenie
z pozytywnych zmian, takich jak wybory w Afganistanie, w szczególności udział kobiet w tych
wyborach (18 września 2005 r.), przyjęcie rezolucji ustanawiającej Radę Praw Człowieka
(16 marca 2006 r.), zniesienie kary śmierci na Filipinach (26 czerwca 2006 r.), przedłużenie
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
34
PL
mandatu biura Wysokiego Komisarza UN ds. Praw Człowieka w Kolumbii (26 czerwca 2006 r.).
Deklaracje wykorzystuje się również, by nieść przesłanie wyrażające poparcie dla priorytetów UE;
np. w międzynarodowym dniu pomocy ofiarom tortur UE wydała oświadczenie podkreślające
priorytetowe znaczenie, jakie nadaje globalnej eliminacji tortur oraz pełnej rehabilitacji ich ofiar.
W kontekście ogólnoświatowej kampanii na rzecz wolności wyrażania opinii podjęto démarche we
wszystkich regionach świata.
W okresie objętym przeglądem UE w dalszym ciągu podejmowała démarche na całym świecie, by
uzyskać wsparcie dla aspektów reformy ONZ związanych z prawami człowieka, jak również dla
Statutu rzymskiego MTK. Ponadto podejmowano démarche w zakresie praw człowieka między
innymi w następujących krajach: Algieria, Angola, Arabia Saudyjska, Burundi, Chiny, DR Konga,
Filipiny, Indonezja, Irak, Iran, Japonia, Jemen, Kambodża, Kuwejt, Libia, Nepal, Pakistan, Rosja,
Sudan, Trynidad i Tobago, Uganda, USA, Uzbekistan i Wietnam.
W tym samym okresie Unia wydała związane z prawami człowieka deklaracje dotyczące między
innymi następujących krajów: Algieria, Białoruś, Birma/Związek Myanmar, Chiny, DR Konga,
Egipt, Gambia, Irak, Iran, Jemen, Kambodża, Kirgistan, Kolumbia, Kuba, Malediwy, Meksyk,
Nepal, Rosja, Syria, Tadżykistan, Togo, Tunezja, Turcja, Turkmenistan, Uganda, USA, Uzbekistan,
i Zimbabwe.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
35
PL
3.4.
Dialog na temat praw człowieka (w tym wytyczne dotyczące dialogu na temat praw
człowieka) i konsultacje ad hoc
3.4.1.
Dialog na temat praw człowieka z Chinami
UE i Chiny prowadzą dialog na temat praw człowieka od niemal 11 lat w oparciu o punkty
odniesienia określone przez Radę. Sytuacja w zakresie praw człowieka oraz wpływ, jaki ten dialog
na nią wywiera, zostały ocenione przez Radę w październiku 2004 roku, czego efektem były
konkluzje Rady i ustne informacje przekazane Parlamentowi Europejskiemu i organizacjom
pozarządowym. Z ogólnej oceny rozwoju sytuacji wyłania się niejednolity obraz, na który składają
się postępy w pewnych dziedzinach oraz nieustające powody do niepokoju w innych. Z jednej
strony Rada uznała, że w ostatnim dziesięcioleciu Chiny dokonały znaczących postępów w rozwoju
społeczno-gospodarczym i z zadowoleniem przyjęła kroki podejmowane w kierunku wzmocnienia
państwa prawa, jednocześnie wezwała Chiny do zapewnienia skutecznego wdrożenia środków
w tym zakresie. Z drugiej strony Rada wyraziła niepokój, że pomimo takiego rozwoju sytuacji
nadal pojawiały się przypadki łamania praw człowieka obejmujące ograniczenia wolności
wyrażania opinii, wolności wyznania, wolności zgromadzania i stowarzyszania się, brak postępów
w odniesieniu do praw osób należących do społeczności mniejszościowych, dalsze szeroko
rozpowszechnione stosowanie kary śmierci i utrzymywanie stosowania tortur. Ogólnie rzecz biorąc,
Rada uznała dialog za wartościowy instrument i ważny element ogólnych stosunków UE-Chiny
i zatwierdziła propozycje ulepszenia tego dialogu i towarzyszących mu seminariów ekspertów
mających na celu wsparcie konkretnych rezultatów na miejscu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
36
PL
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem odbyły się dwie tury dialogu i dwa seminaria.
Dwudziesta tura dialogu odbyła się w Pekinie 24 października 2005 r., a poprzedziła ją wizyta
trojki w Sinkiang. Dwudziesta pierwsza runda odbyła się 25 i 26 maja 2006 r. w Wiedniu. UE była
reprezentowana przez trojkę złożoną z członków Grupy Roboczej ds. Praw Człowieka działającej
w ramach Rady, wspomaganą przez osobistego przedstawiciela wysokiego przedstawiciela ds. praw
człowieka. Chiny były reprezentowane przez urzędników ministerstwa spraw zagranicznych, w tym
specjalnego przedstawiciela ds. praw człowieka, jak również urzędników innych resortów. Oba
spotkania były poprzedzone spotkaniem na szczeblu politycznym, w trakcie którego UE poruszyła
wiele kluczowych zagadnień, w szczególności podkreślając uwolnienie więźniów związanych
z wydarzeniami na Placu Tiananmen w 1989 roku, szybką ratyfikację i wdrożenie
Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, reformę systemu reedukacji przez
pracę (RTL) oraz znaczenie poszerzenia zakresu wolności wyrażania opinii, również w Internecie.
Jednym z głównych tematów dialogu prowadzonego w 2005 roku była wolność wyznania. Dialog
prowadzony w roku 2006 koncentrował się na wolności wyrażania opinii, w szczególności
w Internecie. Jak zawsze UE przekazała listę konkretnych spraw będących przedmiotem jej
niepokoju, do których Chiny ustosunkowały się na piśmie. Zgodnie z punktami odniesienia
niepokojące kwestie poruszone w trakcie obu rund dialogu obejmowały: ratyfikację
Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz reformy legislacyjne niezbędne
do wdrożenia jej postanowień; prawa mniejszości etnicznych w Tybecie i Sinkiang; zniesienie kary
śmierci i jej stosowanie oraz potrzebę uzyskania danych statystycznych dotyczących tego rodzaju
kary; zarzut transplantacji organów pobranych od więźniów, na których wykonano karę śmierci,
postawiony po raz pierwszy w 2006 roku, reformę systemu reedukacji przez pracę i podobnych
instytucji, poza kontrolą sądową, wykorzystywanych w odniesieniu do wykroczeń; zapobieganie
torturom i ich eliminacja oraz prawa więźniów; niezawisłość sędziów, prawo do porady prawnej
oraz sprawiedliwego i bezstronnego procesu;
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
37
PL
ochronę praw człowieka przy zwalczaniu terroryzmu; współpracę z ONZ, w szczególności z nowo
ustanowioną Radą Praw Człowieka oraz specjalne procedury, jak również z Biurem Wysokiego
Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka (OHCHR), Wysokim Komisarzem ONZ ds. Praw Człowieka
(UNHCR), Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża oraz MTK. UE wezwała również
Chiny do stosowania zasady „non-refoulement” wobec północnokoreańskich uchodźców w Chinach
zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Chin. W 2005 roku zwracano również uwagę na
ochronę praw społecznych i gospodarczych oraz niezależność organizacji pozarządowych.
Strona chińska poinformowała UE o licznych wdrożonych lub realizowanych reformach
legislacyjnych, w tym o przeglądzie przez Sąd Najwyższy wszystkich orzeczonych wyroków
śmierci, specjalnym sądzie dla nieletnich, przepisów dotyczących przesłuchiwania i zatrzymywania
więźniów oraz ich praw w kontekście ogólnokrajowej kampanii na rzecz zapobiegania torturom
i ich eliminacji, planowanej reformie systemu reedukacji przez pracę oraz nowych przepisach
w sprawie transplantacji organów, które weszły w życie 1 lipca 2006 r. Przekazano również
informacje na temat wielu nowych przepisów dotyczących między innymi: pomocy prawnej dla
zagrożonych grup społeczeństwa, środków mających na celu promowanie rządów demokratycznych
na szczeblu wsi oraz nowych przepisów w dziedzinie procedury karnej. Chiny przedstawiły
również zaktualizowane informacje na temat postępów poczynionych w kierunku ratyfikacji
Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych.
Strona chińska przekazała również UE informacje na temat realizacji zaleceń sformułowanych
w raporcie specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. tortur po jego wizycie w Chinach w 2005 roku,
oraz na temat działań podjętych w następstwie wizyty Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw
Człowieka, pani Louise Arbour. W sprawach dotyczących wolności wyrażania opinii, Internetu,
wolności wyznania i wiary, w tym Falun Gong, oraz wolności stowarzyszania się i roli organizacji
pozarządowych otrzymano odpowiedzi znane z przeszłości. Chiny poruszyły kwestie dotyczące
rasizmu i ksenofobii w UE. Dyskusja na temat praw osób należących do społeczności
mniejszościowych wykazała nikłą zbieżność poglądów. Wizyta trojki w Sinkiang uwzględniła
spotkania z rozmaitymi przedstawicielami, również mniejszości muzułmańskiej, jednak
w ogromnym stopniu potwierdziła obawy UE. Takie różne poglądy zostały otwarcie omówione
w drodze prowadzonego dialogu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
38
PL
W ramach prowadzonego dialogu UE i chińskie władze zorganizowały dwa seminaria poświęcone
prawom człowieka, jedno w Londynie w dniach 12 i 13 czerwca 2005 r., a drugie w Wiedniu 22
i 23 maja 2006 r. Londyńskie seminarium koncentrowało się na kwestii ratyfikacji i wdrożenia
art. 14 i 9 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, a w szczególności
zalecenia dotyczącego kroków, jakie powinny podjąć Chiny w celu dostosowania swojej legislacji
do wspomnianych artykułów. Na seminarium w Wiedniu środowiska akademickie, urzędnicy z PE,
Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych, przedstawiciele ministerstw spraw
zagranicznych państw członkowskich oraz różnych resortów chińskich, a także przedstawiciele
organizacji pozarządowych uczestniczyli w dyskusji na temat wykonywania zaleceń wydanych
w ramach międzynarodowych mechanizmów praw człowieka (zalecenia organów traktatowych
i procedury specjalne) oraz edukacji w dziedzinie praw człowieka.
W uzupełnieniu dialogu na temat praw człowieka UE i jej państwa członkowskie w dalszym ciągu
wzywały do podejmowania konkretnych kroków zmierzających do skuteczniejszego korzystania
z praw człowieka w Chinach w trakcie innych spotkań w ramach dialogu politycznego między UE
a Chinami, również na najwyższym szczeblu politycznym, jak również poprzez dwustronną
współpracę techniczną i programy wymiany. Pomiędzy poszczególnymi sesjami dialogu
podejmowano démarche w konkretnych kwestiach będących przedmiotem niepokoju. Niestety
ograniczone działania rządu chińskiego przyniosły bardzo niewiele przedterminowych zwolnień,
a do listy niepokojących przypadków indywidualnych dodano w ciągu roku kolejne nazwiska.
UE utrzymuje regularne kontakty z innymi państwami prowadzącymi dialog na temat praw
człowieka z Chinami w ramach „procesu berneńskiego”.
22. runda dialogu na temat praw człowieka między UE a Chinami ma się odbyć w Pekinie
w październiku 2006 roku. Więcej informacji na temat Chin – zob. rozdział 6.4.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
39
PL
3.4.2.
Dialog na temat praw człowieka z Iranem
Prawa człowieka stanowią zasadniczy element ogólnych stosunków UE z Iranem, podobnie jak
z każdym innym krajem. Dialog na temat praw człowieka, który był pierwszym dialogiem
ustanowionym zgodnie z wytycznymi UE z 2001 roku dotyczącymi dialogu na temat praw
człowieka, jest jednym z narzędzi UE służących promowaniu praw człowieka w tym kraju. Pomimo
że w Iranie pozostaje jeszcze wiele do zrobienia w dziedzinie praw człowieka UE wierzy, że
nawiązanie kontaktów z Iranem stanowi sposób zachęcenia osób pragnących promować reformy
w Iranie.
Od 2002 roku UE odbyła cztery rundy dialogu na temat praw człowieka z Iranem, z których
ostatnia miała miejsce w czerwcu 2004 roku. Ocena dialogu z 2004 roku wykazała, że od
początków dialogu nie odnotowano żadnych postępów w stosunku do punktów odniesienia UE lub
że były one nieznaczne. Pomimo braku skutecznego zaangażowania Iranu UE pozostaje otwarta na
dyskusje dotyczące kwestii praw człowieka, także w formie dialogu. UE dostrzegła konieczność
uzyskania od władz Iranu nowego zobowiązania, że będą działać na rzecz poprawy poszanowania
praw człowieka oraz państwa prawa w swoim kraju; zauważyła też konieczność skorygowania
trybu prowadzenia dialogu w celu zwiększenia jego skuteczności. W tej ostatniej kwestii trwają
negocjacje.
Dialog opiera się na wielu wzajemnie uzgodnionych zasadach i na konkretnych punktach
odniesienia obejmujących wszystkie obszary będące przedmiotem niepokoju UE: podpisanie przez
Iran międzynarodowych instrumentów praw człowieka, ich ratyfikację i wdrożenie; współpracę
w ramach międzynarodowych procedur; jawność, dostęp i przejrzystość; oraz udoskonalenie praw
obywatelskich i politycznych, system sądownictwa, zapobieganie torturom i ich eliminacja, sankcje
karne, dyskryminację i system więziennictwa.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
40
PL
Dialog ten zgromadził wielu uczestników, w tym rząd, przedstawicieli sądownictwa, środowisk
akademickich i społeczeństwa obywatelskiego. Dialog na temat praw człowieka jest w pierwszej
kolejności wykorzystywany jako droga komunikowania Iranowi obaw UE, przy jednoczesnym
zapewnieniu Iranowi możliwości zgłaszania jego obaw UE. UE wykorzystywała w przeszłości
dialog, aby poruszyć poszczególne przypadki, na przykład kwestię więźniów sumienia, i planuje
uczynić to ponownie w kolejnej rundzie. Kluczowym elementem dialogu jest możliwość dokonania
wzajemnej oceny i przeglądu.
Więcej informacji na temat Iranu – zob. rozdział 6.5.
3.4.3.
Konsultacje z Rosją dotyczące praw człowieka
Porozumienie w sprawie zorganizowania konsultacji dotyczących praw człowieka osiągnięto, na
wniosek UE, na szczycie UE-Rosja w Hadze 25 listopada 2004 r. Po pierwszej rundzie, która
odbyła się w Luksemburgu w dniu 1 marca 2005 r., druga runda miała miejsce w Brukseli w dniu
8 września 2005 r., a trzecia – w Wiedniu w dniu 3 marca 2006 r.
Celem tych konsultacji, organizowanych na szczeblu wyższych urzędników, jest omówienie
sytuacji w dziedzinie praw człowieka i podstawowych wolności w UE i w Rosji, jak również
międzynarodowych zagadnień związanych z prawami człowieka, w sposób otwarty
i konstruktywny.
Dyskusje obejmowały międzynarodowe zobowiązania Rosji i współpracę w ramach forów ONZ
w dziedzinie praw człowieka, w szczególności reformę ONZ i współpracę w ramach specjalnych
mechanizmów ONZ. W rundzie z marca 2006 roku omówiono działania podjęte w następstwie
wizyty (luty 2006) Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, Lousie Arbour, w Rosji.
Konsultacje objęły również współpracę w ramach Rady Europy, w tym wykonanie decyzji i zaleceń
Rady Europy (między innymi raport Gila-Roblesa, orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, protokoły) oraz OBWE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
41
PL
UE poruszyła konkretne niepokojące ją kwestie dotyczące sytuacji w zakresie praw człowieka
w Rosji, w szczególności sytuację w Czeczenii, sytuację obrońców praw człowieka, w tym
konkretne przypadki, niezależność mediów i wolność wyrażania opinii, poszanowanie państwa
prawa i ochrona praw człowieka w siłach zbrojnych, jak i inne zagadnienia. Zjawiska rasizmu
i ksenofobii zostały w szczególny sposób podkreślone w trakcie konsultacji w marcu 2006 roku,
kiedy to omówiono także sytuację organizacji pozarządowych po wejściu w życie prawa
o organizacjach pozarządowych.
UE w znaczący sposób włączyła organizacje pozarządowe w przygotowanie konsultacji
i przekazała im informacje na temat wyników konsultacji. Przed konsultacjami z 3 marca 2006 r.
delegacje UE i Rosji odwiedziły Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii
z siedzibą w Wiedniu. Więcej informacji na temat Rosji – zob. rozdział 6.1.3.
3.4.4.
Dialog na temat praw człowieka z innymi podmiotami (Kotonu, art. 8)
Jedną ze znaczących zmian wprowadzonych przez Umowę o Partnerstwie między UE a AKP
z Kotonu (2000) jest wzmocnienie wymiaru politycznego poprzez zintensyfikowany dialog.
Uczynienie tego dialogu głównym filarem partnerstwa odzwierciedla rosnące znaczenie zagadnień
politycznych w stosunkach między UE a AKP. Art. 8 określa główne postanowienia dotyczące
normalnego stanu rzeczy, natomiast inne postanowienia związane z dialogiem politycznym
znajdują się w art. 96, 97 i 98 (poważne naruszenia). Umowa weszła w życie dnia 1 kwietnia
2003 r., a wytyczne w sprawie prowadzenia tego dialogu zostały zatwierdzone przez Radę
Ministrów AKP-WE w maju 2003 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
42
PL
Jednym z celów dialogu jest promowanie stabilnego środowiska demokratycznego, a tematy, jakie
ma on obejmować to tak zwane zasadnicze i podstawowe elementy z Kotonu: prawa człowieka,
demokracja, państwo prawa, ład administracyjno-regulacyjny, pokój i bezpieczeństwo,
problematyka płci, dyskryminacja etniczna lub rasowa, zagadnienia kulturowe. Społeczeństwo
obywatelskie, podmioty niepaństwowe oraz opozycja powinna w możliwie największym stopniu
uczestniczyć w rozmowach; proces ten powinien być przejrzysty i mieć charakter ciągły.
Wśród krajów, w których strony zainicjowały dialog na podstawie art. 8 znajdują się: Angola,
Botswana, Burkina Faso, Gabon, Ghana, Kenia, Kongo (Brazzaville), Mauretania, Mozambik,
Nigeria, Republika Południowej Afryki, Senegal, Suazi, Uganda i Zimbabwe. Dialog ten ma być
prowadzony również z organizacjami regionalnymi, takimi jak UA, Wspólnota Rozwoju Afryki
Południowej (SADC) i Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS).
3.5.
Konsultacje trojki dotyczące praw człowieka z USA, Kanadą, Japonią, Nową
Zelandią i krajami kandydującymi
Konsultacje trojki z USA
UE i USA prowadziły konsultacje dotyczące kwestii praw człowieka przed posiedzeniem Trzeciego
Komitetu Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 16 października 2005 r.
w Waszyngtonie i 16 lutego 2006 r. w Brukseli. Posiedzenia te wykorzystano do przekazania
informacji na temat priorytetów tematycznych i krajowych, jak również poszukiwania wsparcia dla
ich realizacji, oraz do podjęcia decyzji w sprawie wspólnych celów i inicjatyw. Wspomniane
konsultacje położyły podwaliny pod konstruktywną i owocną współpracę w ramach Zgromadzenia
Ogólnego Narodów Zjednoczonych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
43
PL
UE i USA omówiły sytuację w zakresie praw człowieka w wielu krajach, w szczególności w tych,
które mogłyby stać się przedmiotem rezolucji, jak również stosowne polityki wobec takich krajów.
Strony przedstawiły aktualne informacje dotyczące dialogu i konsultacji na temat praw człowieka
z państwami trzecimi. Obie strony wyraziły zainteresowanie współpracą w zakresie ochrony
obrońców praw człowieka. Dokonały również pogłębionej wymiany poglądów na temat negocjacji
dotyczących ustanowienia Rady Praw Człowieka.
Konsultacje stały się dogodną okazją do przedyskutowania różnic w podejściu. UE poruszyła
niepokojące ją kwestie dotyczące kary śmierci, szczególną uwagę poświęcając jej wykonywaniu na
młodocianych przestępcach i przypadkom sprawców chorych psychicznie. Przy obu okazjach
przeprowadzono szczere rozmowy na temat wpływu działań w zakresie zwalczania terroryzmu na
międzynarodowe starania zmierzające do promowania ochrony praw człowieka, wspominając przy
tym między innymi o sytuacji prawnej więźniów w Guantánamo oraz transferu podejrzanych do
innych państw (ang. rendition). UE zwróciła się do USA o pozytywną reakcję na prośbę
specjalnych sprawozdawców ONZ o umożliwienie wizyty w Guantánamo i innych miejscach,
w których przetrzymywani są domniemani terroryści. USA przedstawiły informacje dotyczące
spraw związanych Guantánamo toczących się przed amerykańskimi sądami i potwierdziły, że
przygotują odpowiedź na raport specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. Guantánamo. USA poruszyły
kwestie dotyczące antysemityzmu w Europie. Zwróciły się również o wsparcie UE dla Wspólnoty
Demokracji.
Konsultacje trojki z Kanadą
Konsultacje z Kanadą w sprawie praw człowieka prowadzono przed posiedzeniem trzeciego
Komitetu Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 17 października 2005 r.
w Waszyngtonie oraz 20 lutego 2006 r. w Brukseli. Spotkania koncentrowały się na współpracy
w trakcie posiedzenia Trzeciego Komitetu, jak również na ustanowieniu Rady Praw Człowieka
ONZ.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
44
PL
UE i Kanada kontynuowały wymianę poglądów na temat potrzeby poprawy koordynacji między
krajami o podobnych zapatrywaniach. W trakcie dyskusji na temat reformy ONZ Kanada
podkreśliła, że włączenie kwestii praw człowieka w ogólny system ONZ ma zasadnicze znaczenie.
Konsultacje trojki z Japonią
Konsultacje między UE a Japonią w sprawie praw człowieka miały miejsce w październiku 2005
roku w Nowym Jorku i w czerwcu 2006 roku w Genewie. Japonia podkreśliła wagę, jaką
przywiązuje do koordynacji działań z UE i wyraziła zainteresowanie otrzymywaniem informacji na
temat dialogu UE-Chiny i konsultacji UE-Rosja.
Japonia przypomniała UE, że zgodnie z sondażem z 2004 roku ponad 80% ludności opowiada się
za utrzymaniem kary śmierci; w świetle takich wyników Japonia uznała, że dyskusja na temat
zniesienia kary śmierci nie przyniesie pozytywnych rezultatów.
Konsultacje trojki z Nową Zelandią
W trakcie konsultacji w sprawie praw człowieka w marcu 2006 roku w Brukseli Nowa Zelandia
podkreśliła pragnienie wzmocnienia współpracy z UE. Nowa Zelandia podkreśliła, że jedna z jej
kluczowych inicjatyw koncentruje się na prawach dziecka.
Konsultacje trojki z krajami kandydującymi
Coroczna wymiana poglądów miała miejsce 8 marca 2006 r. w Brukseli. UE poinformowała kraje
kandydujące, Chorwację, FYROM i Turcję, o czynnym wsparciu dla ustanowienia Rady Praw
Człowieka oraz o innych priorytetowych zagadnieniach w dziedzinie praw człowieka i zwróciła się
o wsparcie dla inicjatyw UE. Chorwacja, FYROM i Turcja przedstawiły UE informacje na temat
swojej ogólnej polityki w dziedzinie praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
45
PL
3.6.
Klauzule dotyczące praw człowieka w umowach o współpracy z państwami trzecimi
Od opublikowania komunikatu Komisji z 1995 roku zatytułowanego Włączenie kwestii
poszanowania zasad demokratycznych i praw człowieka do umów między Wspólnotą a państwami
trzecimi, klauzula przewidująca, że poszanowanie praw człowieka i zasad demokratycznych
stanowi zasadniczy element umowy jest umieszczana jako standardowa klauzula we wszystkich
umowach z państwami trzecimi, z wyjątkiem umów sektorowych i umów z krajami
uprzemysłowionymi. Zgodnie z tą klauzulą można wprowadzić kary w odpowiedzi na poważne
przypadki łamania praw człowieka lub naruszenia procesu demokratycznego. Niemniej jednak
główną rolą tej klauzuli jest zapewnienie UE podstawy do angażowania się w pozytywne działania
z udziałem państw trzecich w kwestiach praw człowieka i demokracji. W tym celu Komisja
ustanowiła podkomitety i grupy robocze ds. praw człowieka z udziałem wielu krajów. Proces
rozszerzenia podkomitetów ds. praw człowieka na wszystkie kraje uczestniczące w europejskiej
polityce sąsiedztwa był kontynuowany w czerwcu 2006 roku na pierwszym posiedzeniu grupy
roboczej ds. praw człowieka i mniejszości z udziałem Izraela.
W lutym 2006 roku PE przyjął rezolucję w sprawie klauzuli dotyczącej praw człowieka
i demokracji w umowach zawieranych przez UE, opartą na sprawozdaniu przygotowanym przez
posła Vittoria Agnoletto. Rezolucja wzywała, między innymi, do zmiany standardowego
sformułowania klauzuli dotyczącej praw człowieka, do rozszerzenia jej stosowania na wszystkie
nowe umowy oraz do zwiększenia roli PE w stosowaniu tej klauzuli. W odpowiedzi Komisja
Europejska przedstawiła kilka działań mających na celu poprawę zastosowania klauzuli, takich jak
stopniowe rozszerzanie komitetów ds. praw człowieka na większą liczbę państw trzecich oraz
nadanie prawom człowieka większej rangi w mandacie dyrektorów delegacji Komisji w państwach
trzecich.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
46
PL
3.7.
Działania finansowane w ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw
człowieka
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR) to program mający
szczególnie na celu promowanie praw człowieka, demokracji i państwa prawa, głównie poprzez
współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, ale również w formie współpracy
partnerskiej z pewnymi kluczowymi organizacjami międzynarodowymi. Jest on zarządzany przez
Komisję Europejską. W latach 2005 i 2006 zasoby programu wynosiły ogółem ponad 251 mln
EUR, umożliwiając finansowanie szerokiego wachlarza projektów w 68 krajach i organizację
czterech kampanii obejmujących obszary priorytetowe: (1) promowanie sprawiedliwości i państwa
prawa, (2) propagowanie kultury praw człowieka, (3) promowanie procesu demokratycznego, oraz
(4) krzewienie równości, tolerancji i pokoju.
Pod koniec czerwca 2006 roku EIDHR wspierała ponad 1 000 projektów na całym świecie,
obejmując pełen wachlarz priorytetów określonych w rozporządzeniach podstawowych
i w dokumencie dotyczącym programowania. Podejmuje się działania na szczeblu krajowym,
regionalnym i światowym. Zarządzanie projektami realizowanymi w ramach EIDHR na szczeblu
krajowym jest zdecentralizowane na rzecz delegacji Komisji Europejskiej.
Identyfikacja, wybór i finansowanie projektów
Podobnie jak w latach ubiegłych nowe projekty wybierano na trzy różne sposoby:
(i) Projekty zidentyfikowane poprzez globalne zaproszenia do składania ofert
W celu osiągnięcia większej przejrzystości i spójności programów określono cztery kampanie
tematyczne. I tak w grudniu 2005 roku i styczniu 2006 roku opublikowano cztery globalne
zaproszenia do składania ofert. Do dyspozycji przeznaczono kwotę około 74,8 mln EUR. Cztery
zaproszenia (lub kampanie) były ukierunkowane na następujące priorytety:
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
47
PL
1. Promowanie sprawiedliwości i państwa prawa:
Pakiet 1: Skuteczne funkcjonowanie MTK i innych międzynarodowych trybunałów karnych, w tym
ich współpraca z krajowymi systemami sądownictwa
Pakiet 2: Stopniowe ograniczanie stosowania kary śmierci i jej docelowe powszechne zniesienie
Pakiet 3: Wzmocnienie działania międzynarodowych mechanizmów praw człowieka
2. Propagowanie kultury praw człowieka:
Pakiet 1: Rozwój praw grup marginalizowanych lub zagrożonych
Pakiet 2: Zapobieganie torturom13
Pakiet 3: Rehabilitacja ofiar tortur
3. Promowanie procesu demokratycznego:
Pakiet 1: Fundamenty pod demokratyczne procesy wyborcze i ich rozwój
Pakiet 2: Wzmocnienie podstawy dialogu społeczeństwa obywatelskiego i dyskursu
demokratycznego poprzez wolność stowarzyszania się
Pakiet 3: Wzmocnienie podstaw dialogu społeczeństwa obywatelskiego i dyskursu
demokratycznego poprzez wolność wyrażania opinii
4. Krzewienie równości, tolerancji i pokoju:
Pakiet 1: Zwalczanie rasizmu i ksenofobii oraz promowanie praw osób należących do społeczności
mniejszościowych14
Pakiet 2: Propagowanie praw ludności rdzennej15
13
14
15
Zob. również rozdział 4.2.
Zob. rozdziały 4.15 i 4.17.
Zob. rozdział 4.18.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
48
PL
Komisja przyzna dotacje większości wybranych wniosków między październikiem a grudniem
2006 roku.
(ii) Projekty wybrane poprzez zaproszenia do składania ofert przeznaczone dla konkretnych krajów
W latach 2005-2006 udostępniono kwotę 66 mln EUR na zaproszenia do składania wniosków
opublikowane przez delegacje Komisji Europejskiej w 54 krajach. Takie zaproszenia dotyczące
konkretnych krajów publikuje się w celu zidentyfikowania projektów ubiegających się o mniejsze
dotacje między 10 000 EUR a 100 000 EUR („mikroprojekty”), są one zazwyczaj otwarte
wyłącznie dla organizacji działających w danym kraju. W ten sposób EIDHR może wspierać
lokalne społeczeństwo obywatelskie i definiować dokładne priorytety stosowne dla każdego kraju,
w którym realizowane są mikroprojekty. W 2005 roku, delegacje KE przyznały 229 nowych dotacji
projektowych na mikroprojekty realizowane w ramach EIDHR.
(iii) Projekty wybrane bez zaproszenia do składania ofert
W 2005 roku bez zaproszenia do składania ofert wybrano 17 projektów, w których wkład UE
wyniósł 15,59 mln EUR. Duże dotacje przyznano takim organizacjom jak Biuro Wysokiego
Przedstawiciela ds. Praw Człowieka, Rada Europy, OBWE i międzynarodowe trybunały karne.
Dodatkowe finansowe środki szczególne w wysokości 10 mln EUR przydzielono 3 projektom
koncentrującym się na kwestii praw człowieka w Iraku. Dalszych 26 mln EUR przydzielono
obserwacyjnym misjom wyborczym. Więcej informacji na temat obserwacyjnych misji wyborczych
– zob. rozdział 4.10.
Wykaz projektów finansowanych z budżetu Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw
człowieka w okresie objętym niniejszym sprawozdaniem znajduje się w załączniku 1.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
49
PL
Oceny
W latach 2005 i 2006 przeprowadzono sześć ocen EIDHR. Trzy z nich mają szczególne znaczenie
w kontekście niniejszego sprawozdania – jedna to ocena tematyczna, druga regionalna, a trzecia –
metodologiczna.
Ocena tematyczna koncentrowała się na stosowności i skuteczności projektów realizowanych
w ramach EIDHR, a związanych z walką z rasizmem, ksenofobią i z propagowaniem praw
mniejszości (z wyłączeniem ludności rdzennej). Osoby przeprowadzające oceny poinformowały, że
większość z 17 wybranych projektów przyniosła znaczące wyniki, bez wątpienia poprawiając los
osób, które są ofiarami rasizmu i dyskryminacji. Poinformowano także, że program EIDHR dotarł
do części najbardziej zagrożonych członków dyskryminowanych społeczności w środowiskach
należących do najtrudniejszych na świecie (więcej szczegółowych informacji – zob. rozdział 4.15
„Rasizm, ksenofobia, niedyskryminacja i poszanowanie różnorodności”).
Ocena programu regionalnego w Ameryce Południowej (Programa Andino de derechos
humanos y democracia) objęła pięć projektów krajowych i dwa regionalne. Jej celem była ocena
ogólnego regionalnego podejścia programu i analiza stosowności, skuteczności, efektywności,
wpływu i trwałości projektów Cele programu były istotne dla sytuacji w zakresie praw człowieka
w krajach andyjskich. Z oceny wyciągnięto wniosek, zgodnie z którym cele regionalnego podejścia
programu zostały częściowo osiągnięte. W dalszych wnioskach stwierdzono również potrzebę
większej odpowiedzialności na poziomie lokalnym od fazy projektowania po realizację oraz
potrzebę istnienia regionalnej jednostki koordynującej, aby dany program mógł rozwinąć swój
regionalny charakter. Aby móc skorzystać z regionalnego podejścia danego programu, zalecono,
aby program był ukierunkowany na problemy istniejące w całym regionie. Tylko wówczas będzie
on w stanie zapewnić znaczne możliwości osiągnięcia produktywnej synergii w oparciu o wspólne
tematy i zagadnienia.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
50
PL
Jednym z celów metodologicznej oceny „Generowanie wskaźników oddziaływania –
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka” było zapewnienie inicjatywie
wskaźników na poziomie krajowym dla każdej z jej czterech głównych kampanii. Wskaźniki dla
każdej kampanii zostały opracowane z myślą o poprawie monitorowania wyników projektu
i programu oraz ich mierzenia. W rezultacie w zaproszeniach do składania wniosków w ramach
EIDHR w latach 2005-2006 zamieszczono wybór wskaźników; określają one, jakiego rodzaju
wyników oczekuje Komisja od projektów finansowanych w ramach przedmiotowej inicjatywy.
Przewodnik po opracowywaniu wskaźników projektowych jest obecnie dostępny również na stronie
internetowej EIDHR16.
Nowy instrument na rzecz demokracji i praw człowieka
Pod koniec czerwca 2006 roku Komisja zgłosiła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia nowego odrębnego instrumentu finansowego na
rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie, nazwanego: Europejski instrument na
rzecz demokracji i praw człowieka. Ten nowy instrument zastąpiłby obecną Europejską inicjatywę
na rzecz demokracji i praw człowieka, która opiera się na dwóch rozporządzeniach, których moc
wygaśnie z końcem 2006 roku. Wniosek jest częścią pakietu nowych instrumentów finansowych na
lata 2007-2013 i ma zostać omówiony i przyjęty w późniejszym terminie w 2006 roku.
16
http://ec.europa.eu/comm/europeaid/projects/eidhr/index_en.htm
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
51
PL
3.8.
Analiza efektywności instrumentów i inicjatyw UE
UE z zaangażowaniem podchodzi do włączenia zagadnienia praw człowieka i demokratyzacji
w główny nurt polityk i dróg wyboru UE w celu opracowania bardziej przemyślanej, wiarygodnej,
spójnej, konsekwentnej i skutecznej polityki UE w dziedzinie praw człowieka. UE stawia sobie za
cel lepsze wykorzystanie szerokiego wachlarza dostępnych źródeł informacji oraz poprawę działań
następczych w stosunku do podejmowanych działań, takich jak démarche. Poprawa działań
podejmowanych w następstwie działalności w dziedzinie praw człowieka pomoże także UE
sprostać wyzwaniu, jakim jest spójne traktowanie kwestii związanych z prawami człowieka na
różnych forach.
W ciągu roku UE podjęła świadome wysiłki w celu zwiększenia spójności poprzez lepsze
zorganizowanie swojego zestawu narzędzi służących promocji praw człowieka. UE stała się
bardziej świadoma różnych środków, jakie może wykorzystać (takich jak démarche, wytyczne,
dialog, współpraca na rzecz rozwoju itp.) i podejmowała starania celem promocji spójnego
i konsekwentnego wykorzystywania tych narzędzi. Ustanowienie stanowiska osobistego
przedstawiciela SG/WP ds. praw człowieka stanowi konkretny wkład w te starania, okazało się
również przydatne z punktu widzenia promowania włączenia działań na rzecz praw człowieka
w główny nurt polityki oraz ich ciągłości.
Niemniej jednak wciąż istnieje problem spójności. Wciąż jeszcze istnieje możliwość poprawy
sytuacji pod względem uczynienia spójności i włączenia zagadnienia praw człowieka do głównego
nurtu polityki kompleksowym narzędziem służącym do realizacji polityki. UE ma skomplikowaną
strukturę i należy uwzględniać zagadnienia związane z kompetencjami i rolami poszczególnych
podmiotów. Niemniej, spójne przesłanie stanowi klucz do uzyskania wiarygodności i osiągnięcia
wyników w postaci promowania praw człowieka w konkretnych miejscach. Działania na rzecz
promowania spójności muszą mieć charakter ciągły.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
52
PL
Lepsze możliwości włączania problematyki praw człowieka do polityk UE zwiększyły konieczność
propagowania różnych narzędzi praktycznych (np. podręczników, list kontrolnych, wskaźników
itp.) służących uwzględnieniu kwestii związanych z prawami człowieka w głównym nurcie polityki
oraz osiągnięciu spójności polityki.
Jednym z elementów poszukiwania optymalnego wykorzystania poszczególnych narzędzi
z zestawu jest dążenie do równowagi pomiędzy perswazją a podjęciem zdecydowanych działań,
jak również wybór instrumentów, które obejmują tak środki zachęty, jak i środki ograniczające;
budowa atmosfery zaufania, tworzenie warunków do otwartej wymiany poglądów i oferta pomocy
przy równoczesnym jednoznacznym wskazywaniu miejsc, gdzie przekroczono dozwolone granice.
Tu również ważne jest, aby widziano, że UE stosuje te same standardy w działaniach w odniesieniu
do różnych krajów i regionów.
Démarche podejmowane w okresie objętym sprawozdaniem, odnośnie do których podjęto działania
następcze, w krótkoterminowych ocenach oddziaływania okazują się zarówno udane, jak i czasami
mają mniej widoczne skutki lub nie mają ich wcale. W wielu przypadkach działania UE wywarły
bezpośredni skutek, ponieważ dysydenci zostali uwolnieni, a kary zmniejszone. Ogólnie rzecz
ujmując, ocena skuteczności działań UE w zakresie praw człowieka nie jest prosta i także trzeba na
ten problem spojrzeć z długiej perspektywy. Na przykład démarche w stosunku do osób
zagrożonych karą śmierci mają naturalnie na celu zmianę wyroku orzeczonego wobec danej osoby,
ale jednocześnie przekazują również komunikat mówiący o ogólnym podejściu UE popierającym
zniesienie kary śmierci we wszystkich krajach, i mogą zatem przynieść także rezultaty
długoterminowe.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
53
PL
Ponieważ jest rzeczą oczywista, że UE nie może działać w pojedynkę, UE zamierza poprawić
spójność między działaniami UE na szczeblu dwustronnym i wielostronnym, jak również poprawić
współpracę z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami przy jednoczesnym
zwiększaniu przejrzystości i otwartości. Stałe współdziałanie z przedstawicielami społeczeństwa
obywatelskiego już stało się istotną cechą polityki UE w dziedzinie praw człowieka. Na przykład
coroczne forum UE-organizacje pozarządowe, które odbyło się w Londynie 8 i 9 grudnia 2005 r.
umożliwiło spotkanie przedstawicieli organizacji pozarządowych, środowisk akademickich,
poszczególnych obrońców praw człowieka i urzędników rządowych.
4.
KWESTIE TEMATYCZNE
4.1.
Kara śmierci
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE aktywnie kontynuowała swoją politykę
przeciwko karze śmierci. UE sprzeciwia się karze śmierci we wszystkich okolicznościach
i systematycznie podtrzymuje to stanowisko w swych stosunkach z państwami trzecimi. Uważa, że
zniesienie kary śmierci jest krokiem na rzecz umocnienia godności ludzkiej i stopniowego rozwoju
praw człowieka.
Wytyczne w sprawie polityki UE wobec państw trzecich w zakresie kary śmierci (przyjęte w 1998
roku) zapewniają podstawę działań Unii17. Wytyczne te zawierają kryteria dla podejmowania
interwencji i określają minimalne standardy, jakie należy stosować w krajach utrzymujących karę
śmierci. UE domaga się również, w stosownych przypadkach, wprowadzenia moratoriów jako
pierwszego kroku w kierunku zniesienia kary śmierci.
17
http://ec.europa.eu/comm/external_relations/human_rights/adp/guide_en.htm.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
54
PL
Interwencje ogólne polegają na podnoszeniu przez UE kwestii kary śmierci w ramach dialogu
prowadzonego z państwami trzecimi. Takie démarche mają miejsce w szczególności w sytuacji,
gdy zmienia się polityka danego kraju w zakresie kary śmierci, np. gdy prawdopodobne jest
zniesienie oficjalnego lub faktycznego moratorium na karę śmierci lub gdy kara śmierci ma zostać
ustawowo przywrócona. Podobnie interwencja dyplomatyczna lub publiczne oświadczenie mogą
mieć miejsce, gdy państwa podejmują działania zmierzające do zniesienia kary śmierci. Interwencje
indywidualne stosuje się w konkretnych przypadkach, gdy Unia Europejska dowiaduje się
o indywidualnych wyrokach śmierci, które stanowią pogwałcenie minimalnych standardów.
Standardy te przewidują, między innymi, że kary śmierci nie można orzec wobec osób, które nie
ukończyły 18 lat w chwili przestępstwa, kobiet w ciąży ani młodych matek, osób cierpiących na
choroby psychiczne ani osób, którym nie zapewniono sprawiedliwego procesu.
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE poruszyła kwestię kary śmierci w sposób ogólny
z rządami Białorusi, Chin, Filipin, Indonezji, Iranu, Japonii, Jordanii, Kenii, Kirgistanu, Malawi,
Papui-Nowej Gwinei, Południowej Korei, Rosji, Sierra Leone, Tadżykistanu, Tajwanu, Tanzanii
i Ugandy. W indywidualnych przypadkach UE interweniowała w Afganistanie, Arabii Saudyjskiej,
Autonomii Palestyńskiej, Egipcie, Filipinach, Indonezji, Iraku, Iranie, Jemenie, Korei Północnej,
Kuwejcie, Libii, Pakistanie, Sudanie, USA i Uzbekistanie.
Ponadto UE wydała szereg publicznych oświadczeń na temat kary śmierci na świecie, w tym
oświadczenie z 5 września 2005 r. wyrażające ubolewanie z powodu stosowania kary śmierci
w Iraku, z 10 października 2005 r. z okazji Światowego Dnia przeciw Karze Śmierci, z 2 grudnia
2005 r. wyrażające głębokie ubolewanie z powodu tysięcznej egzekucji w Stanach Zjednoczonych
od przywrócenia kary śmierci w 1976 roku, oraz z 17 stycznia 2006 r. z zadowoleniem przyjmujące
całkowite zniesienie kary śmierci w Meksyku i 26 czerwca 2006 r. na Filipinach.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
55
PL
Według raportu organizacji Amnesty International za rok 2005, w roku tym na całym świecie karę
śmierci wykonano na ponad 2 000 osobach, a 5 186 osób zostało skazanych na karę śmierci w 53
krajach. Ogromna większość wszystkich egzekucji, o których wiadomo, miała miejsce w Chinach
(co najmniej 1 770 egzekucji). Drugi w kolejności pod względem liczby wykonanych egzekucji był
Iran z co najmniej 94 egzekucjami, następnie Arabia Saudyjska – co najmniej 86 przypadków
i Stany Zjednoczone – 60.
UE wyraża zadowolenie, że 45 z 46 państw członkowskich Rady Europy ratyfikowało Protokół nr 6
do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dotyczący zniesienia kary śmierci. Ponad 10 lat po jej
przystąpieniu do Rady Europy Federacja Rosyjska nadal nie ratyfikowała jeszcze protokołu nr 6.
W odniesieniu do protokołu nr 13, który znosi karę śmierci we wszystkich okolicznościach,
również w czasie wojny, 36 państw członkowskich Rady Europy, w tym 20 państw członkowskich
UE, już go ratyfikowało. Został on podpisany przez kolejnych siedem państw. Nie podpisały go
tylko Armenia, Azerbejdżan i Rosja .
Pośród pozytywnych tendencji dotyczących kwestii kary śmierci należy wspomnieć fakt, że
w okresie objętym niniejszym sprawozdaniem następujące kraje zniosły karę śmierci w stosunku do
wszystkich przestępstw: Liberia, Meksyk i Filipiny. W Uzbekistanie 1 sierpnia 2005 r. prezydent
Karimow podpisał dekret znoszący karę śmierci ze skutkiem od 1 stycznia 2008 r. W Kirgistanie
ustawowe moratorium na wykonywanie egzekucji, obowiązujące od 1998 roku, zostało 29 grudnia
2005 r. przedłużone o rok.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
56
PL
UNIA EUROPEJSKA Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJE ZNIESIENIE KARY ŚMIERCI
NA FILIPINACH
Zniesienie kary śmierci na Filipinach
W 1987 roku Filipiny były pierwszym azjatyckim krajem, który zniósł karę śmierci w odniesieniu
do wszystkich przestępstw. Kara śmierci została jednak przywrócona przez Kongres w 1993 roku
za 46 różnych przestępstw. Wyroki wykonywano od tej pory aż do wprowadzenia w 2001 roku
faktycznego moratorium na egzekucje. W kwietniu 2006 roku prezydent Arroyo zamieniła
wszystkie wyroki śmierci na kary dożywotniego więzienia, a 6 czerwca Kongres przegłosował
ustawę przewidującą zniesienie kary śmierci, którą prezydent Arroyo podpisała 24 czerwca 2006 r.
Rola Unii Europejskiej
Zgodnie z wytycznymi UE w sprawie kary śmierci Unia Europejska aktywnie wspierała starania
lokalnych ustawodawców, urzędników publicznych i działaczy społeczeństwa obywatelskiego na
rzecz zniesienia kary śmierci na Filipinach, między innymi poprzez interwencje indywidualne
i ogólne, działania mające na celu zwiększanie świadomości społecznej i wsparcie dla zwolenników
zniesienia kary śmierci. W grudniu 2005 roku we współpracy z Komisją Praw Człowieka na
Filipinach Unia Europejska zorganizowała serię „Dialogów na temat praw człowieka dotyczących
kary śmierci i sprawiedliwości naprawczej” w Cebu, Davao i Manili. W ramach tych dialogów
starano się skupić zwiększoną uwagę na kwestii sprawiedliwości naprawczej i opowiedzieć się za
bezwarunkowym i natychmiastowym zniesieniem kary śmierci na Filipinach. Komisja Europejska
wspierała również finansowo liczne działania organizacji pozarządowych i uniwersytetów w celu
wzmocnienia trwającej kampanii poparcia zniesienia kary śmierci, jak również konkretne projekty
(np. program analizy DNA dla medycyny sądowej realizowany z Uniwersytetem Filipińskim,
poparcie dla kampanii przeciwko stosowaniu kary śmierci prowadzonej przez filipińską organizację
pozarządową, Grupa na rzecz Bezpłatnej Pomocy Prawnej ( Free Legal Assistance Group – FLAG).
Unia Europejska podjęła również liczne formalne démarche w ramach trojki oraz nieformalne
démarche z udziałem ministra spraw zagranicznych Filipin.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
57
PL
Oświadczenie prezydencji w imieniu Unii Europejskiej w sprawie całkowitego zniesienia kary
śmierci na Filipinach
„Unia Europejska z ogromnym zadowoleniem przyjmuje podpisanie przez prezydent Arroyo
w dniu 24 czerwca 2006 r. ustawy znoszącej karę śmierci na Filipinach. UE ma głęboką nadzieję,
że ta decyzja zachęci inne państwa w tym regionie do pójścia za przykładem Filipin.
Unia Europejska uważa, że zniesienie kary śmierci jest krokiem na rzecz umocnienia godności
ludzkiej i stopniowego rozwoju praw człowieka. Potwierdza swój cel w postaci podejmowania
działań zmierzających do powszechnego zniesienia kary śmierci.
Unia Europejska z nadzieją oczekuje zwiększenia współpracy z Filipinami mającej na celu
wspieranie naszego wspólnego celu, jakim jest powszechne zniesienie kary śmierci.
Państwa przystępujące Bułgaria i Rumunia oraz kraje kandydujące Turcja, Chorwacja* i Była
Jugosłowiańska Republika Macedonii*, państwa uczestniczące w procesie stabilizacji
i stowarzyszenia oraz potencjalne kraje kandydujące Albania, Bośnia i Hercegowina, Serbia
i Czarnogóra oraz państwa EFTA: Islandia, Liechtenstein i Norwegia, członkowie Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, a także Ukraina i Republika Mołdowy zgadzają się z niniejszym
oświadczeniem.”
* Chorwacja i Była Jugosłowiańska Republika Macedonii są nadal uczestnikami procesu
stabilizacji i stowarzyszenia.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
58
PL
4.2.
Torturowanie i inne formy okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub
karania
Zgodnie z wytycznymi UE przeciwko torturom przyjętym przez Radę w kwietniu 2001 roku18 UE
kontynuowała działania zmierzające do zwalczania tortur poprzez inicjatywy na forach
międzynarodowych, dwustronne działania dyplomatyczne w państwach trzecich i znaczące
wsparcie dla indywidualnych projektów.
W trakcie 60. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych Dania przedłożyła rezolucje
na temat tortur, które zostały przyjęte w drodze konsensusu przy wsparciu wszystkich państw
członkowskich UE19. W oświadczeniach złożonych w trakcie sesji Zgromadzenia Ogólnego
Narodów Zjednoczonych Unia Europejska ponownie opowiedziała się za kategorycznym zakazem
tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania w prawie
międzynarodowym i podkreśliła swoje zaniepokojenie z powodu stosowania tortur w kilku krajach
i regionach. Przedstawiciele UE byli obecni przy analizie raportów na temat krajów trzecich
w trakcie 35. i 36. sesji (7-25 listopada 2005 r.; 1-19 maja 2006 r.) Komitetu ONZ przeciwko
torturom i złożyli stosowne raporty20.. W swym rocznym oświadczeniu z okazji
Międzynarodowego Dnia Pomocy Ofiarom Tortur 26 czerwca 2006 r. UE ze szczególnym
zadowoleniem przyjęła wejście w życie 22 czerwca 2006 r. protokołu fakultatywnego do konwencji
przeciwko torturom (OPCAT), który ustanowi uzupełniający system krajowych
i międzynarodowych mechanizmów wizytacji w celu kontroli miejsc zatrzymania. Stanowi to
kluczowy etap na drodze do ustanowienia skutecznego i innowacyjnego mechanizmu
zapobiegawczego na poziomie powszechnym. Obecnie protokół OPCAT podpisało 51 państw,
a ratyfikowało 21, przy czym 17 sygnatariuszy to państwa członkowskie UE, z których 7
ratyfikowało protokół21.
18
19
20
21
http://www.europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/torture/
guideline_en.htm.
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 60/148; Oświadczenie na
temat wejścia w życie Protokołu fakultatywnego do Konwencji przeciwko torturom i innemu
okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, Rada Praw Człowieka
ONZ, czerwiec 2006.
Zob. http://www.ohchr.org/english/bodies/cat/cats35.htm oraz
http://www.ohchr.org/english/bodies/cat/cats36.htm
zob. http://www.ohchr.org/english/law/cat-one.htm
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
59
PL
Zgodnie z wytycznymi UE przeciwko torturom, UE w dalszym ciągu aktywnie wyrażała swoje
zaniepokojenie kwestią tortur w kontaktach z państwami trzecimi w drodze dialogu politycznego
i démarche. Kontakty takie obejmowały zarówno przypadki indywidualne, jak i obszerniejsze
zagadnienia. W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE kontynuowała politykę w zakresie
przypadków indywidualnych. Na podstawie dokładnego przeglądu wdrożenia wytycznych
przeprowadzonego pod koniec 2004 roku, UE realizuje obecnie program, w ramach którego
porusza kwestię tortur systematycznie ze wszystkim krajami, również poprzez cztery rundy
démarche w ok. 60 krajach na całym świecie (zob. poniższy wykaz). Te cztery rundy skupiały się
na krajach, które nie ratyfikowały konwencji ONZ przeciwko torturom (UNCAT)22, krajach,
których wstępne raporty do komitetu UNCAT są spóźnione, objęły również rundę démarche
w krajach, które nie odpowiedziały na wnioski o przyjęcie wizyty specjalnego sprawozdawcy ONZ
ds. tortur. Głównym celem démarche pozostaje jednakże podnoszenie zagadnienia tortur
i przypadków dotyczących danego kraju oraz ich omawianie. Właśnie w obecnym okresie objętym
sprawozdaniem odnotowano rzeczywiste postępy we wdrażaniu wytycznych UE dotyczących
tortur.
Gdzie UE podejmowała démarche w sprawie tortur i złego traktowania?
Afganistan, Algieria, Andora, Antigua i Barbuda, Arabia Saudyjska, Bahamy, Bangladesz,
Barbados, Białoruś, Birma, Botswana, Brunei, Burundi, Czad, Egipt, Etiopia, Fidżi, Gambia,
Ghana, Gujana, Gwinea, Gwinea Równikowa, Indie, Indonezja, Iran, Izrael, Jamajka, Kiribati,
Komory, KRLD, Laos, Lesotho, Liban, Madagaskar, Malezja, Mozambik, Nauru, Niger, Nigeria,
Nikaragua, Nowa Zelandia, Oman, Pakistan, Palau, Republika Dominikańska, Republika Zielonego
Przylądka, Rwanda, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Samoa, San Marino, Seszele, Singapur,
Somalia, Sudan, Surinam, Tadżykistan, Tajlandia, Tonga, Trynidad i Tobago, Tuvalu, Uzbekistan,
Vanuatu, Wyspy Cooka, Wyspy Marshalla, Wyspy Salomona oraz Wyspy Świętego Tomasza
i Książęca.
22
Sygnatariusze konwencji przeciwko torturom: 74, Strony: 141. Zob.
http://www.ohchr.org/english/law/cat.htm
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
60
PL
Aby ułatwić wnikliwy dialog UE wprowadziła system regularnych poufnych sprawozdań na temat
praw człowieka, w tym w sprawie tortur, składanych przez szefów misji w państwach trzecich
i przekazała szefom misji listę kontrolną, której zadaniem jest zapewnienie solidnej podstawy dla
poruszania przedmiotowego zagadnienia w trakcie dialogu politycznego.
Co obejmują démarche UE w zakresie tortur?
Elementy wspólne, które należy zamieszczać we wszystkich démarche UE:
- W rezolucjach dotyczących tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego i poniżającego
traktowania lub karania przyjętych przez 60. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych oraz
na 61. sesji Komisji ONZ ds. Praw Człowieka w 2005 roku [załączone; do przekazania] świat raz
jeszcze stanowczo potępił wszystkie formy tortur i inne formy okrutnego, nieludzkiego
i poniżającego traktowania lub karania, które nie mogą mieć miejsca w żadnych okolicznościach.
UE zdecydowanie popiera to stanowisko. Wspomniane rezolucje zostały przyjęte w drodze
konsensusu.
- Zapobieganie wszystkim formom tortur i innym formom okrutnego, nieludzkiego i poniżającego
traktowania lub karania oraz ich wyeliminowanie na całym świecie mają dla UE znaczenie
priorytetowe. Stanowisko UE jest szerzej rozwinięte w jej wytycznych dotyczących tortur
[załączone; do przekazania].
W stosownych przypadkach odnośnie do państw, które nie odpowiedziały pozytywnie na wnioski
o przyjęcie wizyty specjalnego sprawozdawcy: UE zdecydowanie popiera wysiłki podejmowane
przez specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. tortur i innego okrutnego, nieludzkiego i poniżającego
traktowania lub karania zmierzające do zapobiegania torturom oraz ich wyeliminowania. Dlatego
też wszystkie państwa UE wystosowały stałe zaproszenia w ramach wszystkich szczególnych
procedur ONZ, w tym do specjalnego sprawozdawcy ds. tortur. UE rozumie, że specjalny
sprawozdawca wniósł o przeprowadzenie wizyty rozpoznawczej w państwie x. Biorąc pod uwagę
znaczenie takich wizyt dla zapobiegania torturom, UE zdecydowanie popiera taki wniosek
i zachęca państwo x do przychylenia się do wniosku sprawozdawcy.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
61
PL
- UE i jej państwa członkowskie popierają międzynarodowe i regionalne instrumenty ochrony
przeciwko torturom, w tym konwencję ONZ przeciwko torturom, i przystąpiły do nich. Konwencja
ta ustanawia globalne środki ochrony wolności od tortur odnośnie do państw, które nie są stronami
UNCAT, natomiast rezolucje wzywają wszystkie państwa, które jeszcze tego nie uczyniły, do
przystąpienia do konwencji w trybie priorytetowym. UE jest zatem zaniepokojona, że państwo x
jeszcze nie przystąpiło do konwencji. UE stanowczo wzywa właściwe władze państwa x do
poważnego rozważenia kwestii przystąpienia do konwencji. Należy odnotować, że konwencja
obejmuje wyłącznie zdarzenia, które miały miejsce po ratyfikacji/przystąpieniu. Państwo strona nie
ponosi, w ramach konwencji, żadnej odpowiedzialności za zdarzenia, które miały miejsce
wcześniej.
- Stosownie do przypadku: UE z zadowoleniem przyjmuje fakt, że państwo x ratyfikowało
konwencję UNCAT i przywiązuje ogromne znaczenie do jej wdrożenia. Art. 19 konwencji
przewiduje wobec wszystkich państw, które ratyfikowały konwencję, obowiązek przedkładania
raportów Komitetowi ONZ przeciwko torturom (CAT) o przedsięwziętych przez siebie środkach
w zakresie realizacji zobowiązań podjętych zgodnie z konwencją w terminie jednego roku po
wejściu konwencji w życie w stosunku do tego państwa. Artykuł ten przewiduje następnie
obowiązek przedkładania raz na cztery lata raportów uzupełniających o wszelkich nowych
przedsięwziętych środkach. UE jest zaniepokojona faktem, że wstępny raport państwa x do
komitetu CAT jest mocno opóźniony. UE uważa wypełnienie przedmiotowego obowiązku
przedłożenia raportu za główny obowiązek na mocy konwencji UNCAT i zachęca państwo x do
przedłożenia komitetowi stosownego raportu w trybie priorytetowym.
- Stosownie do przypadku: W tym kontekście UE chciałaby również podkreślić, że rezolucja
Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie tortur wzywa Wysokiego Komisarza
ONZ ds. Praw Człowieka do kontynuowania, na wniosek rządów, działalności doradczej mającej na
celu zapobieganie torturom i innym formom okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania
lub karania, w tym do celów przygotowywania raportów krajowych przedkładanych komitetowi
CAT.
- W odniesieniu do państw będących stronami konwencji UNCAT: Ponadto UE wzywa państwo x
do składania oświadczeń przewidzianych w art. 21 i 22 konwencji UNCAT dotyczących
zawiadomień między państwami i zawiadomień indywidualnych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
62
PL
- W odniesieniu do państw będących stronami konwencji UNCAT: UE zwraca się również do
państwa x o szybkie rozważenie podpisania i ratyfikowania Protokołu fakultatywnego do
Konwencji przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu
lub karaniu (OP/CAT), którego celem jest w większym stopniu zapobieganie torturom poprzez
monitorowanie miejsc zatrzymania niż reagowanie na przypadki ich stosowania.
- Działania UE dotyczące tortur mają charakter globalny. Nie wybiera się w ich kontekście żadnych
pojedynczych krajów ani grup krajów.
Rola handlu szczególnymi towarami wykorzystywanymi do torturowania, stanowi przedmiot
szczególnego niepokoju UE i była tematem raportu specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. tortur23.
Wytyczne UE zobowiązują UE do zapobiegania wykorzystywaniu i produkcji sprzętu mającego na
celu zadawanie tortur lub inne formy okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub
karania, oraz handlowi takim sprzętem. Poczyniono obecnie znaczące postępy w zakresie
wypełniania tego zobowiązania. W dniu 27 czerwca 2005 r. UE przyjęła rozporządzenie w sprawie
handlu towarami, które mogłyby być użyte do wykonywania kary śmierci lub torturowania (zwane
dalej rozporządzeniem)24, które zakazuje eksportu i importu towarów, które w praktyce
wykorzystuje się jedynie do wykonywania kary śmierci lub zadawania tortur oraz innych form
okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. Wywóz towarów, które
mogłyby być użyte do takich celów, podlega również zezwoleniu ze strony władz państwa
członkowskiego UE. Państwa członkowskie mają obowiązek publikowania corocznych sprawozdań
z działań prowadzonych w związku z powyższym rozporządzeniem. Po wejściu w życie 30 lipca
2006 r. rozporządzenie to będzie stanowić istotny wkład w wysiłki podejmowane przez UE
w zakresie zapobiegania torturom i złemu traktowaniu oraz wyeliminowaniu tych zjawisk
w państwach trzecich, będzie także służyć wzmocnieniu ogólnoświatowych działań na rzecz
zwalczania stosowania tortur. UE wyraża nadzieję, że inne państwa wprowadzą podobną legislację.
23
24
dostępny pod adresem: http://www.ohchr.org/english/issues/torture/rapporteur/index.htm.
Dz.U. L 2000 z 30.7.2005. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1236/2005 z dnia 27 czerwca 2005
r. w sprawie handlu niektórymi towarami, które mogłyby być użyte do wykonywania kary
śmierci, tortur lub innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
63
PL
Zapobieganie torturom i rehabilitacja ich ofiar stanowi zasadniczy priorytet przy ubieganiu się
o środki finansowe w ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka
(EIDHR). W latach 2005-2006 w ramach kampanii EIDHR „Propagowanie kultury praw
człowieka” przeznaczono kwotę 22,6 mln EUR na wsparcie projektów społeczeństwa
obywatelskiego w tej dziedzinie, dzięki czemu inicjatywa ta stała się jednym z największych na
świecie źródeł finansowania w tej dziedzinie. Tematy wybrane do celów uzyskania wsparcia mają
za zadanie wzmocnić politykę UE: obejmują na przykład, zwiększanie świadomości społecznej na
temat Protokołu fakultatywnego do konwencji przeciwko torturom i innemu okrutnemu,
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, prowadzenie dochodzeń w sprawie
dostaw technologii wykorzystywanych do zadawania tortur i wsparcie rehabilitacji ofiar tortur.
Długoterminowe zobowiązanie UE w zakresie zwalczania stosowania tortur i złego traktowania
zostanie podtrzymane w ramach przyszłego Europejskiego instrumentu na rzecz demokracji i praw
człowieka na lata 2007–2013 (więcej informacji na temat EIDHR – patrz rozdział 3.7).
Patrz również rozdział 4.8 „Prawa człowieka a terroryzm”.
4.3.
Prawa dziecka (w tym dzieci a konflikty zbrojne)
Prawa dzieci stanowią część praw człowieka, które UE i jej państwa członkowskie są zobowiązane
respektować na mocy traktatów międzynarodowych i europejskich, w szczególności Konwencji
ONZ o prawach dziecka i protokołów fakultatywnych do niej, w tym również Milenijnych Celów
Rozwoju i Europejskiej konwencji praw człowieka. UE w sposób jednoznaczny uznała prawa
dzieci w europejskiej karcie praw podstawowych, w szczególności w art. 24.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
64
PL
Rozwój wydarzeń w polityce wewnętrznej
Komisja określiła prawa dzieci jako jeden ze swych głównych priorytetów w komunikacie na temat
strategicznych celów na lata 2005–2009. W tym kontekście w kwietniu 2005 roku grupa komisarzy
ds. praw podstawowych, niedyskryminacji i równości szans zadecydowała o uruchomieniu
szczególnej inicjatywy mającej na celu wspieranie promowania, ochrony i realizacji praw dzieci
w wewnętrznych i zewnętrznych politykach UE. Inicjatywa ta została wprowadzona poprzez
przygotowanie komunikatu Komisji zatytułowanego „W kierunku strategii UE na rzecz praw
dziecka”. Proces opracowywania komunikatu, który obejmował kilka rund konsultacji z partnerami
zewnętrznymi, takimi jak UNICEF, Rada Europy i organizacje pozarządowe specjalizujące się
w prawach dziecka, został ukończony w czerwcu 2006 roku, a komunikat został wydany 4 lipca
2006 r.
Komunikat oznacza podjęcie przez Komisję długoterminowej strategii, która ma sprawić, aby
działania UE w sposób aktywny promowały i zabezpieczały prawa dzieci, jak również wspierać
wysiłki podejmowane przez państwa członkowskie UE w tej dziedzinie. Publikując ten komunikat
Komisja po raz pierwszy przyjmuje całościowe podejście do zagadnienia praw dzieci, obejmujące
polityki od współpracy na rzecz rozwoju i zatrudnienia po zdrowie i edukację.
Strategia UE jest zorganizowana wokół siedmiu konkretnych celów: wykorzystania już
prowadzonych działań; włączeniu zagadnienia praw dzieci do wszystkich polityk i programów
Komisji; identyfikacji przyszłych priorytetów i rozpoczęciu szerokich konsultacji w celu
opracowania długoterminowej strategii dotyczącej praw dzieci; promowaniu praw dzieci
w stosunkach zewnętrznych (np. w ramach ONZ); ustanowieniu skutecznego systemu wymiany
informacji o prawach dzieci; zwiększeniu zdolności w zakresie praw dzieci i wprowadzeniu
skutecznych mechanizmów koordynacji
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
65
PL
i konsultacji. W ramach ostatniego działu Komisja ustanowi Europejskie forum na temat praw
dzieci jako platformę do wymiany poglądów; ustanowi formalną grupę międzyresortową (która
zastąpi istniejącą grupę nieformalną); oraz mianuje koordynatora ds. praw dzieci w celu ułatwienia
współpracy między służbami i poprawy systemu informacji o prawach dzieci.
Ubóstwo dzieci, przekazywane z pokolenia na pokolenia, w coraz większym stopniu wysuwa się na
pierwszy plan w unijnym procesie integracji społecznej, otwartej metodzie koordynacji (OMC)
w zakresie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Cele leżące u podstaw tego procesu odnoszą się do
konieczności dążenia do wyeliminowania wykluczenia społecznego wśród dzieci i stworzenia im
wszelkich możliwości integracji społecznej. Większość państw członkowskich umieściła zatem
ubóstwo dzieci pośród priorytetowych zagadnień w swych kolejnych krajowych planach działania
i w sprawozdaniach z realizacji.
Komunikat z grudnia 2005 roku na temat nowych ram działania w dziedzinach polityki integracji
społecznej i ochrony socjalnej w ramach UE wymienia ubóstwo dzieci pośród najważniejszych
priorytetów polityki, na którym państwa członkowskie powinny skoncentrować swoje wysiłki.
Podczas wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej w 2006 roku głowy państw i szefowie rządów
zwrócili się do państw członkowskich, by podjęły działania konieczne w celu szybkiej i znaczącej
redukcji ubóstwa dzieci, dając wszystkim dzieciom równe szanse, niezależnie od ich pochodzenia
społecznego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
66
PL
Dalsze zmiany w polityce wewnętrznej w okresie objętym niniejszym sprawozdaniem obejmują
wydanie komunikatu Komisji „Wspólna agenda na rzecz integracji”25 dotyczącego integracji
obywateli państw trzecich w UE, podkreślającego konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na
sytuację migrującej młodzieży i dzieci, na przykład w celu dopilnowania, aby w pełni korzystały
one z systemu kształcenia. W okresie objętym niniejszym dokumentem państwa członkowskie
musiały wdrożyć dwie istotne dyrektywy: dyrektywę o łączeniu rodzin26 ustanawiającą warunki
wykonywania prawa do łączenia rodzin dla małżonków i nieletnich dzieci oraz dyrektywę
o rezydentach długoterminowych27 stanowiącą, że od chwili gdy państwo członkowskie przyznało
danej osobie status rezydenta długoterminowego, dzieci tej osoby muszą być traktowane na równi
z obywatelami tego państwa, w szczególności w odniesieniu do kształcenia i szkolenia
zawodowego.
Komisja złożyła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie wspólnych norm i procedur dla odsyłania
nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich28, zawierający liczne przepisy mające na
celu ochronę dzieci. Ogólna zasada mówi, że „najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka”
powinno być sprawą nadrzędną w działaniach państw członkowskich przy realizacji programów
odsyłania nielegalnych imigrantów.
We wspólnotowym kodeksie zasad regulujących przepływ osób przez granice29 należy szczególnie
zadbać o to, aby nieletni nie opuszczali danego terytorium wbrew życzeniom osoby lub osób
sprawujących nad nimi opiekę rodzicielską. System Informacyjny Schengen (SIS) obejmuje wpisy
na temat zaginionych osób ze szczególnym uwzględnieniem nieletnich.
25
26
27
28
29
COM (2005) 389 z dnia 1 września 2005 r.
Dyrektywa Rady 2003/86 z dnia 22 września 2003 r.
Dyrektywa Rady 2003/109 z dnia 25 listopada 2003 r.
COM (2005) 391 z dnia 1 września 2005 r.
Rozporządzenia (WE) nr 562/2006 z dnia 15 marca 2006 r.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
67
PL
Komisja zajmuje się potencjalnymi zagrożeniami, jakie dla dzieci stanowią nowe technologie, takie
jak usługi telefonii komórkowej. W czerwcu 2006 roku opublikowała dokument konsultacyjny na
temat bezpieczeństwa dzieci i usług telefonii komórkowej30 w celu zgromadzenia opinii na ten
temat i stwierdzenia, czy są niezbędne nowe działania na poziomie UE. Komisja ustanowiła
dysponujący kwotą 45 mln EUR program (Bezpieczniejszy Internet plus 2005–200831), który opiera
się na wcześniejszym programie Bezpieczniejszy Internet32 (1999–2004). Jednym z celów
programu jest ochrona dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym za pośrednictwem Internetu.
W dniu 18 października 2005 r. Komisja przyjęła komunikat „Zwalczanie handlu ludźmi:
zintegrowane podejście i propozycje na temat planu działania”.33. Komunikat zwraca szczególną
uwagę na handel dziećmi. W następstwie tego komunikatu 1 grudnia 2005 r. Rada przyjęła plan
działania UE przeciwko handlowi ludźmi34 (więcej informacji na temat handlu ludźmi – zob.
rozdział 4.6).
30
31
32
33
34
Dokument roboczy służb Komisji „Bezpieczeństwo dzieci a usługi telefonii komórkowej”,
http://europa.eu.int/information_society/activities/sip/si_forum/mobile_2005/index_en.htm.
Decyzja nr 854/2005/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. w sprawie
ustanowienia wieloletniego programu wspólnotowego na rzecz promowania
bezpieczniejszego korzystania z Internetu i nowych technologii sieciowych (Dz.U. L 149
z 11.6.2005, str. 1).
Pierwotny program Bezpieczniejszy Internet, dysponujący kwotą 38,3 mln EUR, sfinansował
ponad 80 projektów mających na celu: stworzenie bezpieczniejszego otoczenia poprzez
europejską sieć specjalnych linii do celów zgłaszania sprzecznych z prawem treści;
wspieranie regulacji wewnętrznej i kodeksów postępowania; opracowanie systemów
filtrujących i systemów klasyfikacji; oraz wspieranie działań mających na celu zwiększanie
świadomości społecznej.
COM (2005) 514.
Plan UE dotyczący najlepszych praktyk, standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi
i zapobiegania mu (Dz.U. C 311 z 9.12.2005).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
68
PL
W odniesieniu do kwestii prawa rodzinnego działania Komisji wychodzą poza granice UE,
w szczególności w ramach partnerstwa eurośródziemnomorskiego i europejskiej polityki
sąsiedztwa. Zagadnienie odpowiedzialności rodzicielskiej, ze szczególnym uwzględnieniem
przypadków uprowadzenia dzieci, zostało poruszone w kontekście poprzedniego pięcioletniego
programu prac, który został uruchomiony na posiedzeniu ministerialnym Euromedu w listopadzie
2005 roku, obejmuje jako cel zapewnienie praktycznych rozwiązań konfliktów rodzinnych. Cel ten
zostanie wdrożony poprzez program regionalny (20072010). W ramach europejskiej polityki
sąsiedztwa Komisja w aktywny sposób wspiera dwustronną współpracę w dziedzinie prawa
rodzinnego, w szczególności starając się pomóc w zapewnieniu rozwiązań sporów rodzinnych
dotyczących kwestii odpowiedzialności rodzicielskiej.
Prawa dzieci a rozszerzenie
Pośród innych kryteriów członkostwo w UE wymaga również uzyskania przez kraj kandydujący
stabilności instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, poszanowanie praw człowieka
oraz poszanowanie i ochronę mniejszości. Prawa dzieci stanowią jeden z elementów zagadnienia
praw człowieka, które kraje kandydujące muszą respektować jako integralną część wspólnych
wartości europejskich, o których mowa w art. 6 traktatu UE.
W okresowych sprawozdaniach Komisji na temat postępów krajów kandydujących
w przygotowaniach do przystąpienia, w których wykorzystuje się wszystkie dostępne źródła
informacji, w tym raporty sporządzane przez ONZ i inne organizacje międzynarodowe, jak również
organizacje pozarządowe, wielokrotnie wyrażane było zaniepokojenie takimi zagadnieniami jak
szczególne narażenie na ubóstwo, wykluczenie, społeczne napiętnowanie i dyskryminacja dzieci
i nastolatków romskich, dzieci przebywających w instytucjach opieki, handel dziećmi, nadużywanie
systemu adopcji międzynarodowych i praca dzieci.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
69
PL
Ponadto, w odniesieniu do pomocy finansowej, Komisja zawsze nadawała duże znaczenie
projektom, których celem była poprawa sytuacji i praw dzieci w krajach kandydujących,
w szczególności w dziedzinie opieki nad dziećmi, kształcenia lub udzielania szczególnej pomocy
grupom znajdującym się w niekorzystnym położeniu, takim jak Romowie. W ciągu ostatnich kilku
lat ponad jedna trzecia całkowitej kwoty równej niemal 100 mln EUR ze środków finansowych
programu PHARE dla społeczności romskich przeznaczona została na udoskonalanie systemu
kształcenia. W Rumunii, od końca 2000 roku, w ramach wieloletniego programu PHARE,
dysponującego całkowitą kwotą 59,5 mln EUR, rozpoczęto działania zmierzające do wsparcia
starań rumuńskiego rządu w zakresie reformy systemu opieki nad dziećmi i finansowania
zamknięcia dużych tradycyjnych instytucji opieki nad dziećmi poprzez zastąpienie ich innymi
placówkami zajmującymi się opieką nad dziećmi. Poczyniono znaczące postępy: zamknięto około
90 dużych instytucji, które zastąpiono ponad 300 innymi placówkami zajmującymi się opieką nad
dziećmi. Programowi temu towarzyszyła duża kampania zwiększania świadomości społecznej.
Przedakcesyjną pomoc finansową przyznano również Turcji w celu zwalczania najgorszych form
pracy dzieci.
Rozwój wydarzeń w polityce zewnętrznej
UE zintensyfikowała działania zmierzające do wdrożenia wytycznych UE w sprawie dzieci
dotkniętych konfliktami zbrojnymi z grudnia 2003 roku. Wytyczne te zobowiązują UE do
podejmowania działań związanych z krótko-, średnio- i długoterminowym oddziaływaniem
konfliktów zbrojnych na dzieci, obejmujących między innymi obserwacje prowadzone przez
szefów misji UE, dowódców wojskowych UE i specjalnych przedstawicieli, jak również składane
przez nich sprawozdania, a także obejmujących démarche, dialog polityczny, współpracę
wielostronną oraz operacje zarządzania kryzysowego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
70
PL
UE wyrażała zaniepokojenie związane z dziećmi dotkniętymi konfliktami zbrojnymi na różnych
forach i podkreśliła tę kwestię w kilku deklaracjach i oświadczeniach. Trojka podejmowała
démarche w Burundi, DR Konga, Kolumbii, Liberii, Nepalu, Sudanie, Ugandzie, Wybrzeżu Kości
Słoniowej. Zagadnienie to zostało również włączone w działania szkoleniowe związane z EPBiO
oraz zarządzaniem kryzysowym. Od kilku lat dzieci stanowią priorytet w polityce UE dotyczącej
pomocy humanitarnej. Niemniej jednak, jak podkreślono w przeglądzie przedstawionym
w listopadzie 2005 roku, niezbędne są dalsze starania w celu wykorzystania pełnego potencjału
przedmiotowych wytycznych. W grudniu 2005 roku Rada zatwierdziła więc szereg zaleceń,
a wykaz krajów priorytetowych został zmieniony. Wykaz ten obejmuje obecnie Afganistan, Birmę,
Burundi, DR Konga, Filipiny, Kolumbię, Liberię, Nepal, Somalię, Sri Lankę, Sudan, Ugandę
i Wybrzeże Kości Słoniowej.
W dniu 7 kwietnia 2006 r. Rada opublikowała strategię wdrożenia wytycznych35 opartą na rezolucji
RB ONZ 1612. Została powołana grupa zadaniowa składająca się z przedstawicieli prezydencji,
Komisji i sekretariatu Rady w celu monitorowania wdrażania wspomnianych wytycznych.
Stosowna nota ze wskazówkami została przesłana delegacjom Komisji w odpowiednich krajach
oraz szefom misji państw członkowskich UE. Specjalni przedstawiciele UE otrzymali szczegółowe
instrukcje w tej sprawie, a 2 czerwca 2006 r. opublikowana została lista kontrolna dotycząca
włączenia zagadnienia ochrony dzieci dotkniętych konfliktami zbrojnymi w operacje podejmowane
w ramach EPBiO36. Szefowie misji państw członkowskich UE zostali, w stosownych przypadkach,
wezwani do sporządzenia sprawozdań dotyczących dzieci w konfliktach zbrojnych (CAAC).
W ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka na początku 2006 roku
Komisja opublikowała zaproszenie do składania wniosków z zamiarem wyboru do finansowania
projektów mających na celu zwalczanie handlu kobietami i dziećmi oraz dążących do ochrony praw
grup zagrożonych w trakcie konfliktów zbrojnych, w szczególności praw dzieci (więcej informacji
na temat EIDHR – patrz rozdział 3.6).
35
36
8285/1/06 REV 1.
9767/06.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
71
PL
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka a prawa dzieci
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka zwraca szczególną uwagę na
promowanie praw dzieci i ich ochronę. W latach ubiegłych finansowano działania wspierające
społeczną reintegrację dzieci, które walczyły jako żołnierze w Angoli, Etiopii i Sierra Leone,
zwalczanie handlu dziećmi w Afryce Zachodniej, zwalczanie seksualnego wykorzystywania dzieci
w turystyce do celów czerpania zysków oraz eliminację zjawiska okaleczania żeńskich narządów
płciowych (FGM).
Ze środków Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka finansuje się
obecnie kilka stosownych działań:
- „Włączanie problematyki praw dzieci oraz promowanie niestosowania przemocy – projekt
subregionalny na rzecz dzieci palestyńskich”, realizowany na okupowanych terytoriach
palestyńskich (OPT), w Syrii, Libanie i Jordanii we współpracy z UNICEF-em (970 000 EUR);
- „Rejestracja urodzeń”, projekt realizowany w Bangladeszu we współpracy z UNICEF-em
(990 000 EUR);
- „Reforma systemu opieki społecznej dla dzieci”, projekt realizowany w Azerbejdżanie we
współpracy z UNICEF-em (350 000 EUR);
- „Stworzenie urzędu rzecznika praw dziecka w Kazachstanie”, projekt realizowany we współpracy
z UNICEF-em (399 700 EUR);
„Integracja i upodmiotowienie dzieci i młodzieży będących członkami społeczności
mniejszościowych w Serbii i Albanii”, projekt realizowany we współpracy z CCF Kinderhilfswerk
e.V. (389 260 EUR);
- „Innowacyjne narzędzia mające na celu zaprzestanie okaleczania żeńskich narządów płciowych”,
projekt realizowany w Kenii we współpracy ze stowarzyszeniem AIDOS (304 986 EUR);
- „Ośrodek promocji praw dzieci”, projekt realizowany w Sudanie we współpracy z organizacją
Enfants du Monde – Droits de l’ Homme (480 000 EUR).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
72
PL
UE aktywnie działa na rzecz wspierania praw dzieci w ramach Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Podczas 60. Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, zgłosiła projekt
rezolucji dotyczącej praw dziecka (60/231) będącej owocem współpracy między Unią Europejską
a niektórymi krajami Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Rezolucja ta podkreśla między innymi
szczególne zagrożenia, na jakie wystawione są dzieci dotknięte HIV/AIDS. Podczas 60.
Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych UE była również współinicjatorem specjalnej
rezolucji poświęconej dziewczynkom.
W dniu 25 stycznia 2006 r. Komisja przyjęła siedem komunikatów w sprawie programów
tematycznych w ramach przyszłej perspektywy finansowej (2007–2013), w tym programu
tematycznego na rzecz promowania demokracji i praw człowieka na świecie. Prawa dzieci zostaną
włączone do tego programu jako jedno z głównych zagadnień, które należy uwzględniać we
wszystkich interwencjach.
W lipcu 2004 roku Komisja podpisała strategiczne partnerstwo z Międzynarodową Organizacją
Pracy (MOP), które za jeden z głównych priorytetów stawia sobie zapobieganie pracy dzieci.
W tym kontekście w 2005 roku Komisja uzgodniła z krajami partnerskimi AKP program działań
mający na celu zwalczanie zjawiska pracy dzieci w powiązaniu z międzynarodowym programem na
rzecz eliminacji zjawiska pracy dzieci (IPEC) realizowanym przez MOP. Program działań,
dysponujący budżetem ogólnym w wysokości 15 mln EUR, będzie się skupiał na budowaniu
zdolności, ukierunkowanych interwencjach oraz stworzeniu ram prawnych w celu ułatwienia
dostępu do kształcenia podstawowego dzieciom, które były tej możliwości pozbawione z uwagi na
ich zatrudnianie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
73
PL
Polityka UE w dziedzinie kształcenia jest mocno zakorzeniona w zobowiązaniach podjętych przez
społeczność międzynarodową w zakresie kształcenia, określonych w Milenijnych Celach Rozwoju
oraz celach programu Edukacja dla wszystkich, i skupia się na kształceniu podstawowym
i równości płci. Ogólnie rzecz biorąc, w ostatnim okresie, w latach 2002–2005, na kształcenie
przydzielono średnią roczną kwotę wynoszącą 260 mln EUR. Znakomita większość tych środków
przeznaczona jest na podstawowe kształcenie dzieci. Komisja dyskutuje również z państwami
członkowskimi UE i krajami partnerskimi AKP na temat wsparcia (63 mln EUR) przyspieszonej
inicjatywy na rzecz kształcenia podstawowego w kilku krajach AKP.
W marcu 2002 roku Komisja przyjęła komunikat na temat zdrowia i ubóstwa, który ustanawia ramy
polityczne WE mające na celu ukierunkowanie inwestycji w sektorze zdrowotnym i sektorze
profilaktyki AIDS; jeden z czterech komponentów tego komunikatu dotyczył ochrony osób
zagrożonych, również dzieci żyjących w ubóstwie. Większość wsparcia WE w dziedzinie zdrowia
jest ukierunkowana na podejście ogólnosektorowe, w którym zdrowie dzieci ma znaczenie
priorytetowe.
Sieroty i zagrożone dzieci dotknięte HIV/AIDS są w większym stopniu narażone na naruszanie
praw człowieka. Komisja przewidziała średnio ponad 150 mln EUR (lata 2003–2006) rocznie na
walkę z HIV/AIDS w krajach rozwijających się, poprzez wsparcie programów krajowych, inicjatyw
ogólnoświatowych, organizacji pozarządowych i badań naukowych.
Zobowiązanie UE w zakresie wsparcia zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz praw
młodzieży przekłada się na konkretne działania z wykorzystaniem rozmaitych instrumentów.
W wielu krajach Komisja zapewnia, na przykład, wsparcie budżetowe powiązane ze wskaźnikami
dotyczącymi poziomu korzystania ze środków antykoncepcyjnych, odsetka zakażonych wirusem
HIV pośród osób między 15 a 24 rokiem życia lub wykwalifikowanej pomocy przy porodzie. Na
poziomie globalnym specjalna linia budżetowa dotycząca zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego
oraz stosownych praw przyznaje priorytet młodzieży za pośrednictwem takich projektów, jak te
realizowane w Malawi i Zimbabwe.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
74
PL
UE współpracuje również z Funduszem Ludnościowym Organizacji Narodów Zjednoczonych
(UNFPA) w celu zwiększenia krajowych zdolności w 23 krajach AKP z myślą o zapewnieniu
dostępu do usług i produktów w dziedzinie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, jak również
stopnia korzystania z tych usług i produktów oraz ich jakości. Wsparcie Komisji (20 mln EUR), ze
szczególnym naciskiem na młodzież, ma na celu zwiększenie świadomości zagadnień i zagrożeń
związanych ze zdrowiem seksualnym i reprodukcyjnym, zwiększenie stopnia korzystania z usług
oraz poprawę jakości i geograficznego rozmieszczenia usług. Komisja planuje dalsze wsparcie dla
UNFPA z myślą o złagodzeniu kryzysu w zakresie dostaw produktów związanych ze zdrowiem
reprodukcyjnym oraz dostępu do nich (15 mln EUR). Obejmuje to wsparcie dla krajów AKP
w okresie objętym 9. EFR (2003–2007). Dla krajów ALAMED (Azja, Ameryka Łacińska,
partnerstwo eurośródziemnomorskie) okresy programowania obejmują lata 2002–2004 lub 2002–
2006.
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem Komisja zainicjowała szeroką gamę działań
związanych z prawami i potrzebami dzieci w krajach rozwijających się. Na przykład, Komisja
określiła dodatkowe programy na poziomie krajowym w celu zwalczania maltretowania dzieci (np.
w Republice Południowej Afryki), poprawy działania wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich
(np. w Kamerunie), poprawy systemu rejestrowania urodzeń (np. w Bangladeszu) lub promowania
ochrony socjalnej dla osób dotkniętych HIV/AIDS (np. w Lesotho, Suazi). Kontynuowano
realizację projektów, które rozpoczęto przed okresem objętym niniejszym sprawozdaniem, na
przykład w Egipcie, Mołdawii, Pakistanie i Brazylii.
W wyniku przyjęcia Konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju w grudniu 2005 roku, w którym
szczególny nacisk położono na sytuację pracujących dzieci (również dzieci wykonujących
najgorsze rodzaje pracy), Komisja przyjęła szczególne strategie kontynuacji działań dla Afryki,
Ameryki Łacińskiej i Karaibów odzwierciedlające jej zaangażowanie w ochronę dzieci przed
ubóstwem, marginalizacją i wykorzystywaniem.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
75
PL
4.4.
Obrońcy praw człowieka
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE w dalszym ciągu nasilała podejmowane na skalę
światową starania mające na celu ochronę obrońców praw człowieka. Zgodnie z wytycznymi UE
w sprawie obrońców praw człowieka przyjętymi w czerwcu 2004 roku, promowano włączanie
zagadnień związanych z obrońcami praw człowieka do stosownych polityk i działań UE, podjęto
również pewne aktywne kroki w celu przyspieszenia rzeczywistego wdrożenia wspomnianych
wytycznych oraz zwiększenia świadomości społecznej na temat samych wytycznych. Stan
poczynionych postępów w realizacji wytycznych posłużył jako podstawa do sformułowania zaleceń
dla dalszych działań zmierzających do pełnego i skutecznego wdrożenia wytycznych.
UE podkreśliła znaczenie mandatu specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ dla
sytuacji obrońców praw człowieka oraz kluczową rolę, jaką odgrywa on we wdrażaniu deklaracji
ONZ w sprawie obrońców praw człowieka i wzmacnianiu ochrony obrońców praw człowieka na
całym świecie. UE w pełni poparła działania specjalnego przedstawiciela i kontynuowała ścisłą
współpracę z nim jako kluczową instytucją w tym zakresie. Zalecenia sformułowane przez
specjalnego przedstawiciela w szóstym, końcowym, raporcie w styczniu 2006 roku zostały
uwzględnione w procesie przeglądu wdrażania wytycznych UE w sprawie obrońców praw
człowieka.
Z myślą o nowej Radzie Praw Człowieka ustanowionej w marcu 2006 roku i zastępującej Komisję
ONZ ds. Praw Człowieka, UE podkreśliła znaczenie, jakie przywiązuje do zapewnienia, od samego
początku, obrońcom praw człowieka i organizacjom pozarządowym stałego dostępu do prac tej
Rady i aktywnego w nich udziału.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
76
PL
W drugiej połowie 2005 roku, szefowie misji UE przeprowadzili kampanię lobbingową we
wszystkich zakątkach świata w imieniu obrońców praw człowieka, którzy cierpią z powodu
korzystania ze swojego prawa do wolności wyrażania opinii. Kampania na temat wolności
wyrażania opinii raz jeszcze potwierdziła silne przywiązanie UE do tej podstawowej wolności,
która stanowi warunek niezbędny do korzystania z wielu praw człowieka, oraz przyczynia się do
powstawania i istnienia skutecznych systemów demokratycznych. Wyciągnięto wiele pożytecznych
wniosków z realizacji kampanii, również na temat zwiększania świadomości społecznej w zakresie
wytycznych UE w sprawie obrońców praw człowieka, widoczności i rodzajów podejmowanych
działań, oraz korzystania z wiedzy ekspertów lokalnych i fachowej wiedzy organizacji
pozarządowych i stosownych obrońców praw człowieka.
Poszczególne kraje docelowe
Kampania na temat wolności wyrażania opinii
Algieria, Angola, Arabia Saudyjska, Azerbejdżan, Bangladesz, Białoruś, Chiny, Czad, Ekwador,
Egipt, Erytrea, Etiopia, Federacja Rosyjska, Filipiny, Gruzja, Gwatemala, Indie, Indonezja,
Kolumbia, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Kuba, Liberia, Libia, Nepal, Peru, Sierra
Leone, Suazi, Sudan, Tadżykistan, Tunezja, Turkmenistan, Uzbekistan, Wenezuela, Wietnam,
Zimbabwe
W ramach 7. dorocznego forum organizacji pozarządowych UE na temat praw człowieka
dotyczącego wolności wyrażania opinii, zorganizowanego przez prezydencję w dniach 8-9 grudnia
2005 r. w Londynie, jeden z czterech warsztatów poświęcony był dotychczasowemu przebiegowi
wdrażania wytycznych UE, w oparciu o ocenę przedstawioną przez Amnesty International
dotyczącą działań UE w Angoli, Demokratycznej Republice Konga, Gwatemali, Federacji
Rosyjskiej i
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
77
PL
Zimbabwe. Na podstawie dyskusji prowadzonych w trakcie warsztatów wydano zalecenia
dotyczące sposobu poprawy skuteczności działań UE na rzecz obrońców praw człowieka.
W szczególności uznano, że istnieje potrzeba dalszego zwiększania świadomości pośród personelu
instytucji UE, właściwych resortów i misji dyplomatycznych państw członkowskich, szerszego
uwzględnienia zagadnień związanych z obrońcami praw człowieka w dialogu politycznym i dialogu
dotyczącym praw człowieka prowadzonym z państwami trzecimi przez UE i państwa
członkowskie, oraz poprawy monitorowania i oceny zarówno sytuacji obrońców praw człowieka,
jak i wdrażania wytycznych UE. Ponadto UE wezwano do większego uwzględnienia skuteczności
działań publicznych oraz do opracowania bardziej spójnych i uporządkowanych systemów
i procedur stanowiących podstawę wdrażania wytycznych w działaniach podejmowanych w ramach
wsparcia obrońców praw człowieka.
W ramach kontynuacji kampanii w sprawie wolności wyrażania opinii przez cały rok 2006 UE
zwraca uwagę na sytuację kobiet-obrończyń praw człowieka. Ogólnoświatowa kampania na temat
kobiet-obrończyń praw człowieka ma na celu rozszerzenie i wzmocnienie kontaktów misji
dyplomatycznych UE z kobietami-obrończyniami praw człowieka, określenie ich szczególnych
potrzeb w zakresie ochrony i kontynuację odpowiednich interwencji UE. Szefowie misji organizują
spotkania z reprezentatywną grupą kobiet-obrończyń praw człowieka działających w dziedzinie
praw kobiet i praw człowieka w ogóle. Obejmuje to promowanie i ochronę praw obywatelskich
i politycznych, jak również praw ekonomicznych, społecznych i kulturowych, oraz praw członków
takich grup, jak społeczności rdzenne. Szefów misji zachęca się do proponowania działań
w imieniu poszczególnych obrońców praw człowieka, tak kobiet jak i mężczyzn, kiedy zajdzie taka
potrzeba.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
78
PL
Cele kampanii w sprawie kobiet-obrończyń praw człowieka 2006
· Zapewnienie kobietom równych możliwości wykonywania prawa obrony praw człowieka oraz
wszystkich innych praw zagwarantowanych im w deklaracji ONZ w sprawie obrońców praw
człowieka, jak również we wszystkich pozostałych międzynarodowych instrumentach
dotyczących praw człowieka;
· zwalczanie szczególnych zagrożeń, przed którymi stoją kobiety-obrończynie praw człowieka
w trakcie podejmowanych przez nie działań na rzecz obrony praw człowieka;
· zwiększanie świadomości społecznej w zakresie szczególnych potrzeb kobiet-obrończyń praw
człowieka;
· pomoc w rozwijaniu i wzmacnianiu sieci kobiet-obrończyń praw człowieka;
· uznanie wkładu kobiet w budowanie i wzmacnianie kultury praw człowieka, uwypuklenie
i wsparcie ich działań.
Kampania w sprawie kobiet-obrończyń praw człowieka skupia się na tych krajach, w których,
według UE, należy działać jak najszybciej. Obejmują one państwa trzecie, w których specjalny
przedstawiciel ONZ ds. sytuacji obrońców praw człowieka udokumentował przypadki naruszania
praw kobiet-obrończyń praw człowieka w 2005 roku, kraje, które – pomimo ponawianych próśb –
nie wystosowały zaproszenia do specjalnego przedstawiciela, kraje, od których nie otrzymano
żadnych odpowiedzi na stosowne komunikaty, kraje, w których przypadki naruszania praw kobietobrończyń praw człowieka zostały przeanalizowane w kontekście kampanii w sprawie wolności
wyrażania opinii w 2005 roku, oraz kraje znajdujące się w konflikcie lub w sytuacjach
pokonfliktowych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
79
PL
Kraje wymagające działań UE na zasadzie priorytetowej
Kampania w sprawie kobiet-obrończyń praw człowieka
Afganistan, Albania, Algieria, Angola, Azerbejdżan, Bahrajn, Bangladesz, Białoruś,
Birma/Związek Myanmar, Brazylia, Burundi, Chile, Chiny, Czad, Czarnogóra, Demokratyczna
Republika Konga, Egipt, Ekwador, Federacja Rosyjska, Filipiny, Gwatemala, Gwinea Równikowa,
Honduras, Indie, Indonezja, Irak, Iran, Izrael/okupowane terytoria palestyńskie, Jamajka, Liban,
Liberia, Libia, Kazachstan, Kenia, Kirgistan, Kolumbia, Malediwy, Malezja, Maroko, Meksyk,
Mongolia, Mozambik, Nepal, Nigeria, Pakistan, Paragwaj, Peru, Serbia, Sierra Leone, Singapur, Sri
Lanka, Tajlandia, Tunezja, Turcja, Turkmenistan, Uganda, Uzbekistan, Wenezuela, Wietnam,
Wybrzeże Kości Słoniowej, Zambia, Zimbabwe
W pierwszej połowie 2006 roku wdrożenie wytycznych dotyczących obrońców praw człowieka
było przedmiotem gruntownego przeglądu. Zwięzła analiza i zalecenia zatwierdzone przez Radę
w czerwcu 2006 roku opierały się na uwagach państw członkowskich, Komisji, odpowiedziach
szefów misji UE z 79 krajów oraz wymianie poglądów z udziałem międzynarodowych organizacji
pozarządowych, w szczególności Amnesty International, Peace Brigades International oraz
Observatory for the protection of Human Rights Defenders. Zalecenia koncentrują się na
zagadnieniach związanych ze zwiększaniem świadomości społecznej i szkoleniem podmiotów UE,
większym nagłośnieniem wytycznych i starań podejmowanych przez UE w celu ich wdrożenia,
poprawą koordynacji i wymiany informacji między misjami UE oraz ze skutecznym wsparciem
i ochroną obrońców praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
80
PL
Zalecenia te podkreślają dążenie UE do zapewnienia obrońcom praw człowieka możliwie
najlepszego wsparcia. W tym kontekście zachęca się misje UE do dostosowania stosowanego przez
nie podejścia do warunków lokalnych i szczególnych wyzwań, jakie lokalne otoczenie może
stawiać przed obrońcami praw człowieka. Kwestią zasadniczą jest uzgadnianie z obrońcami praw
człowieka poziomu kontaktów, jakie pragną oni utrzymywać z misjami UE, oraz konsultacje
w sprawie celowości nagłaśniania prowadzonych przez nich działań i ich powiązań z misjami UE.
Wszelkie wsparcie udzielane obrońcom praw człowieka powinno uwzględniać ich konkretne
potrzeby finansowe oraz konieczność zapewnienia ochrony, a także pilny charakter tych potrzeb.
Zalecenia wskazują w dalszej części, że sytuacja obrońców praw człowieka i środowisko, w jakim
oni działają, powinny być w systematyczny sposób włączane do politycznych dialogów
prowadzonych przez UE z państwami trzecimi, w tym do dwustronnych dialogów prowadzonych
przez państwa członkowskie. W zaleceniach wzywa się również do dalszego zacieśniania
współpracy ze specjalnym przedstawicielem ONZ ds. obrońców praw człowieka oraz do
korzystania z regionalnych mechanizmów związanych z prawami człowieka we wszystkich
aspektach wdrażania wytycznych. Proces wdrażania wytycznych będzie w dalszym ciągu podlegał
regularnemu przeglądowi. Ponadto UE rozważy usprawnienie informowania społeczeństwa
o działaniach UE oraz zwiększenie przejrzystości tych działań, z należytym uwzględnieniem
bezpieczeństwa obrońców praw człowieka, w których imieniu działania te zostały przeprowadzone.
Wsparcie UE udzielane obrońcom praw człowieka w państwach trzecich obejmuje działania
finansowane w ramach EIDHR. W ramach programowania na lata 2005–2006 około 54 delegacje
Komisji Europejskiej w państwach trzecich udostępniły całkowitą kwotę 65,5 mln EUR do celów
finansowania mikroprojektów realizowanych przez lokalne pozarządowe organizacje praw
człowieka. W tym kontekście obrońcy praw człowieka stanowią grupę kwalifikującą się do
uzyskania środków finansowych na realizację projektów.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
81
PL
Kraje, w których dostępne jest wsparcie na mikroprojekty w ramach EIDHR
Bałkany Zachodnie i kraje kandydujące: Albania, Bośnia i Hercegowina, Była Jugosłowiańska
Republika Macedonii, Serbia i Czarnogóra, Turcja; Europa Wschodnia i południowy Kaukaz:
Armenia, Białoruś, Federacja Rosyjska, Gruzja, Ukraina; Kraje basenu Morza Śródziemnego
i Bliski Wschód: Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Maroko, okupowane terytoria
palestyńskie, Syria, Tunezja; Azja Środkowa: Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan; Azja:
Afganistan, Bangladesz, Chiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Laos, Nepal, Pakistan, Sri Lanka,
Wietnam; Afryka Subsaharyjska: Angola, Burundi, Demokratyczna Republika Konga, Erytrea,
Etiopia, Mozambik, Nigeria, Rwanda, Sudan, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Zimbabwe;
Ameryka Łacińska, Karaiby: Boliwia, Brazylia, Ekwador, Gwatemala, Haiti, Kolumbia, Kuba,
Meksyk, Peru, Wenezuela.
Nagroda im. Sacharowa za krzewienie wolności przekonań, przyznawana dorocznie przez PE
wyjątkowym osobistościom lub organizacjom zwalczającym nietolerancję, fanatyzm i ucisk,
stanowi ważny element zobowiązania UE do wspierania i ochrony obrońców praw człowieka.
W 2005 roku nagrodą podzieliły się dwie organizacje, mianowicie Damas de Blanco (Kobiety
w bieli) oraz Rapporteurs sans Frontières (Reporterzy bez granic), a także Hauwa Ibrahim, wiodąca
nigeryjska prawniczka walcząca o prawa człowieka (patrz rozdział 2.3).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
82
PL
4.5.
Prawa kobiet
UE od dawna dokłada starań, aby promować równość kobiet i mężczyzn i odgrywa aktywną rolę
w tym zakresie na arenie międzynarodowej. Na czwartej światowej konferencji na temat kobiet,
która odbyła się w 1995 roku w Pekinie, UE była aktywną stroną uczestniczącą w sporządzeniu
projektu platformy działania. Od tej pory uwzględnianie problematyki płci stało się ważną strategią
osiągnięcia celu w postaci równości kobiet i mężczyzn. Uwzględnianie problematyki płci to proces,
który włącza priorytety i potrzeby kobiet i mężczyzn we wszystkie kluczowe polityki. Proces ten
wspomagany jest szczególnymi środkami, programami i projektami mającymi na celu wspieranie
upodmiotowienia kobiet.
W dniu 8 marca 2006 r. Komisja opublikowała komunikat zatytułowany „Plan działań na rzecz
równości kobiet i mężczyzn”. Wspomniany plan działań opiera się na doświadczeniach nabytych
w związku ze strategią ramową na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2001–2005. Obejmuje
on zarówno rozpoczęcie nowych działań, jak i wzmocnienie udanych działań istniejących.
Ponownie potwierdza dwoiste podejście do kwestii równości kobiet i mężczyzn polegające na
uwzględnianiu problematyki płci w różnych dziedzinach polityki i przedsiębraniu szczególnych
środków. Plan ten przedstawia sześć priorytetowych obszarów działań UE na rzecz równości kobiet
i mężczyzn na lata 2006–2010: równą niezależność ekonomiczną kobiet i mężczyzn; godzenie życia
prywatnego i zawodowego; równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji; wykorzenienie
wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią; eliminowanie stereotypów związanych z płcią;
oraz propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych oraz polityce rozwoju. Dla każdego
obszaru plan działań określa cele priorytetowe. W odniesieniu do każdego celu zdefiniowano
szczegółowe działania kluczowe zmierzające do przybliżenia danego celu. Działania takie obejmują
zwiększanie świadomości problematyki równości kobiet i mężczyzn w szkołach, propagowanie
przedsiębiorczości kobiet, utworzenie w 2007 roku sieci kontaktów kobiet piastujących stanowiska
decyzyjne w sferach ekonomicznych i politycznych UE, publikację komunikatu o nierównym
wynagradzaniu kobiet i mężczyzn oraz podkreślanie problematyki płci w trakcie 2007 roku –
Europejskiego roku równych szans dla wszystkich.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
83
PL
W maju 2006 roku Komisja Europejska, w tym przypadku Dział Rozwoju Człowieka
i Społeczeństwa Dyrekcji Generalnej ds. Rozwoju, zorganizowała spotkanie ekspertów
ds. problematyki płci w celu przedstawienia projektu komunikatu w sprawie równości kobiet
i mężczyzn oraz rozwoju. Spotkanie umożliwiło państwom członkowskim przekazanie uwag na
temat tego projektu. Komunikat opiera się na istniejących narzędziach i formułuje strategię UE
mającą na celu przyspieszenie osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn oraz upodmiotowienia
kobiet przy wykorzystaniu wsparcia UE dla krajów rozwijających się.
Jak uzgodniono przy okazji ubiegłorocznego Międzynarodowego Dnia Kobiet, nowy Instytut
ds. Równości Kobiet i Mężczyzn powinien rozpocząć działanie przed 2007 rokiem (patrz ramka).
Poza finansowaniem nowego instytutu równości kobiet i mężczyzn, proponowany nowy program
PROGRESS, dysponujący kwotą 650 mln EUR, będzie finansował niektóre działania
przedstawione w powyższym planie działań. Nowa sieć krajowych podmiotów działających
w dziedzinie równości kobiet i mężczyzn zostanie utworzona na mocy przepisów dyrektywy UE
nr 2002/73 w sprawie równości kobiet i mężczyzn.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
84
PL
Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn
W dniu 8 marca 2005 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący Europejskiego Instytutu ds.
Równości Kobiet i Mężczyzn37. Wniosek jest obecnie analizowany przez Parlament Europejski
i Radę. Oczekuje się, że rozporządzenie ustanawiające instytut zostanie przyjęte na początku 2007
roku i że instytut zacznie działać w 2007 roku. Będzie on finansowany przez Komisję,
a proponowany budżet na lata 2007–2013 wynosi 52,5 mln EUR. Instytut będzie udzielał
technicznego wsparcia instytucjom europejskim, w szczególności Komisji, i państwom
członkowskim, w zakresie propagowania równości mężczyzn i kobiet we wszystkich obszarach
pozostających w kompetencjach Wspólnoty. Będzie gromadził, analizował i rozpowszechniał
informacje, opracowywał narzędzia metodologiczne do celów włączenia zagadnienia równości
kobiet i mężczyzn w polityki wspólnotowe (uwzględnianie problematyki płci) oraz ułatwiał
wymianę doświadczeń i rozwijanie dialogu na poziomie europejskim.
Instytut będzie ściśle współpracował z wszystkimi wspólnotowymi agencjami i programami,
w szczególności z Europejską Fundacją na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, Europejską
Agencją ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy, Europejskim Centrum Rozwoju
Szkolenia Zawodowego oraz przyszłą Agencją Praw Podstawowych.
37
COM (2005) 81.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
85
PL
Rozwój wydarzeń w polityce zewnętrznej
Między 27 lutego a 10 marca 2006 r. odbyła się 50. sesja Komisji ds. Statusu Kobiet, w trakcie
której analizie poddano dwa główne zagadnienia: zwiększony udział kobiet w rozwoju oraz równy
udział kobiet i mężczyzn w procesach decyzyjnych. UE odegrała na tym forum rolę przywódczą
w propagowaniu pekińskiej platformy działań. W swoim oświadczeniu UE położyła nacisk na
elementy składowe środowiska umożliwiającego osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn. UE
podkreśliła, że w ramach starań podejmowanych w celu zmniejszenia różnic między normami
a praktyką, należy zwrócić szczególną uwagę na wykorzenienie przemocy wobec kobiet
i dziewcząt, kształcenie oraz udział mężczyzn i chłopców w realizacji tych zobowiązań. Niezbędne
są dalsze badania w kwestii równego dostępu kobiet do gospodarki, mediów, organizacji
pozarządowych i sektora prywatnego, oraz pełnego uczestnictwa kobiet w działaniu tych sektorów.
UE podkreśliła istotną rolę kobiet w procesach budowania pokoju i określiła rezolucję nr 1325
Rady Bezpieczeństwa ONZ mianem przełomowej. Równości kobiet i mężczyzn nie można
osiągnąć bez zagwarantowania kobietom zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz praw w tym
zakresie.
W trakcie 60. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych UE była współinicjatorem
rezolucji w sprawie dogłębnego studium na temat wszystkich form przemocy wobec kobiet.
Przedstawiając projekt rezolucji, Francja stwierdziła, że pomimo ogólnego konsensusu w tej
sprawie, istnieją trudności w zakresie mierzenia skali przemocy, a co za tym idzie, określenia
stosownych środków, jakie należałoby przedsięwziąć. Cel wspomnianej rezolucji ma głównie
charakter proceduralny: zapewnienie pozostania powyższego studium w programie ONZ, przy
jednoczesnym wyrazie uznania dla już podjętych działań. UE była również współinicjatorem
rezolucji w sprawie Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Kobiet (UNIFEM) oraz
Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, z myślą o zapewnieniu
Komitetowi do Spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet narzędzi niezbędnych do skuteczniejszego
wykonywania jego zadań.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
86
PL
W dniu 20 grudnia 2005 r. przewodniczący Komisji, Rady i PE podpisali Konsensus europejski
w sprawie rozwoju. Konsensus europejski po raz pierwszy przewiduje wspólną wizję działań UE –
zarówno na poziomie państw członkowskich, jak i Wspólnoty – w dziedzinie współpracy na rzecz
rozwoju i podkreśla wagę równości kobiet i mężczyzn w kontekście nowych warunków udzielania
pomocy. To pierwsza polityka UE w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju, która uznaje równość
kobiet i mężczyzn za osobny cel. Dokument ten odnosi się również do równości kobiet i mężczyzn
jako jednej z pięciu wspólnych zasad współpracy na rzecz rozwoju w ramach UE.
W listopadzie 2005 roku Komisja Europejska, wraz z Funduszem Narodów Zjednoczonych na
rzecz Kobiet, zorganizowała konferencję w sprawie odpowiedzialności za rozwój oraz promowania
równości kobiet i mężczyzn w kontekście nowych warunków udzielania pomocy i nowych
partnerstw na rzecz pomocy. W trakcie konferencji przeanalizowano skutki, jakie zmieniające się
ramy współpracy na rzecz rozwoju wywierają na starania służące promowaniu równości kobiet
i mężczyzn, w szczególności w sytuacjach, gdzie krzyżują się one ze staraniami na rzecz
wyeliminowania ubóstwa. Konferencja wniosła wkład w komunikat Komisji w sprawie równości
kobiet i mężczyzn oraz współpracy na rzecz rozwoju, który zostanie sfinalizowany w drugiej
połowie 2006 roku.
W ramach obchodów 10. rocznicy szczytu eurośródziemnomorskiego w 1995 roku w listopadzie
2005 roku w Barcelonie odbyła się konferencja Euromed dotycząca spraw kobiet. Jedno z zaleceń
wynikłych z konferencji dotyczyło ustalenia o zorganizowaniu ministerialnej konferencji Euromed
dotyczącej spraw kobiet w krajach basenu Morza Śródziemnego w drugiej połowie 2006 roku pod
auspicjami fińskiej prezydencji UE w celu przeanalizowania zagadnień dotyczących kobiet oraz
równości kobiet i mężczyzn w tym regionie. Zaplanowana na 14-15 listopada 2006 r. konferencja
ministerialna odbędzie się w Stambule i zatwierdzi pięcioletni plan działania (2007–2011).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
87
PL
W czerwcu 2006 roku Komisja zorganizowała konferencję przygotowawczą w Rabacie, w której
uczestniczyło 130 przedstawicieli z krajów partnerskich Euromed, z udziałem Libii i Mauretanii
w roli obserwatorów. Uczestnicy konferencji reprezentowali organizacje społeczeństwa
obywatelskiego, rządy i parlamenty. Konferencja przedstawiła szereg zaleceń dotyczących planu
działania, który zostanie przyjęty w Stambule.
Przemoc uwarunkowana płcią
W czerwcu 2006 roku w Brukseli Komisja Europejska, Fundusz Ludnościowy ONZ (UNFPA) oraz
rząd Belgii wspólnie zorganizowały międzynarodowe sympozjum na temat przemocy seksualnej
w warunkach konfliktu i po jego wygaśnięciu. W sympozjum tym uczestniczyło ponad 250 osób
z 30 krajów, w tym szefowie funduszy UNFPA i UNIFEM, urzędnicy rządowi na poziomie
ministerialnym, przedstawiciele sił wojskowych i policyjnych, parlamentarzyści, przedstawiciele
Międzynarodowego Trybunału Karnego, organizacji pozarządowych, naukowcy i dziennikarze.
W trakcie trzydniowego sympozjum przedstawiciele z 14 krajów dotkniętych konfliktami
przedstawili krajowe plany działania mające na celu znalezienie rozwiązania dla problemu
przemocy seksualnej i uwarunkowanej płcią. Wezwanie do działania przygotowane przez
uczestników wzywa rządy, organizacje międzynarodowe i społeczeństwo obywatelskie do
priorytetowego traktowania problemu przemocy seksualnej we wszystkich działaniach natury
humanitarnej, działaniach zmierzających do budowania pokoju i działaniach na rzecz rozwoju
w krajach dotkniętych konfliktami.
W styczniu 2006 roku w Brukseli austriacka prezydencja UE zorganizowała konferencję
ministerialną na temat szkodliwych praktyk tradycyjnych. Na konferencji utworzono sieć
przeciwko szkodliwym tradycjom, która posłuży jako międzynarodowa platforma gromadząca
przedstawicieli rządów, organizacje pozarządowe i stosowne grupy zawodowe. Skupiać się ona
będzie na sposobach i środkach prowadzących do wykorzenienia szkodliwych praktyk tradycyjnych
poprzez, między innymi, gromadzenie danych, szkolenia dotyczące szczególnych kwestii,
kampanie zwiększania świadomości społecznej i ochronę ofiar.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
88
PL
Finansowanie
W budżecie WE w ramach linii budżetowej dotyczącej problematyki płci w 2005 roku wybrano do
finansowania cztery projekty w ramach zaproszeń do składania wniosków skupiających się na
zwiększeniu dostępu kobiet do płatnego zatrudnienia w sektorach nierolniczych w Chinach,
Kostaryce, jak również w Argentynie, Kolumbii Paragwaju i Peru.
Zwalczanie przemocy uwarunkowanej płcią
Przemoc uwarunkowana płcią we wszystkich jej przejawach (przemoc domowa, gwałt jako
strategia wojenna, handel ludźmi, zbrodnie honoru, szkodliwe praktyki tradycyjne, takie jak
okaleczanie żeńskich narządów płciowych itp.) nie tylko uniemożliwia kobietom korzystanie
z przysługujących im praw, stanowi również poważną przeszkodę w osiągnięciu równości, rozwoju
i pokoju. Przemoc wobec kobiet jest przejawem dominacji mężczyzn nad kobietami.
Wysiłki podejmowane w celu wyeliminowania przemocy wobec kobiet muszą wyjść poza kwestię
symptomów i skutków przemocy; należy je skierować na przyczyny tego zjawiska oraz uznać, że
osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn nie jest zagadnieniem dotyczącym wyłącznie kobiet.
W związku z tym istnieje szczególna potrzeba skoncentrowania działań na mężczyznach
i chłopcach oraz na przyczynach, które popychają ich ku przemocy. Tylko przy aktywnym udziale
mężczyzn możliwa będzie zmiana norm społecznych, które dopuszczają stosowanie przez
mężczyzn przemocy wobec kobiet.
W 2005 roku, w ramach linii budżetowej dotyczącej problematyki płci w budżecie WE, Komisja
ogłosiła konkurencyjny przetarg w celu wsparcia projektów skupiających się na innowacyjnych
i wszechstronnych interwencjach w zakresie kształcenia i zwiększania świadomości społecznej
zmierzających do przyciągnięcia zarówno nastoletnich chłopców, jak i dziewcząt do programów
przyczyniających się do zmiany postaw i zachowań dotyczących ról i obowiązków obu płci
w związku z przemocą wobec dziewcząt i kobiet. Promowanie praw kobiet, zwalczanie przemocy
uwarunkowanej płcią w strefach objętych konfliktami i eliminacja szkodliwych praktyk
tradycyjnych stanowią jeden z priorytetów kampanii propagujących kulturę praw człowieka
rozpoczętych w ramach EIDHR.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
89
PL
W uzupełnieniu powyższych projektów ściśle związanych z problematyką płci, znaczący wpływ na
promowanie równości kobiet i mężczyzn mają projekty i programy w obszarze kształcenia,
zdrowia, dobrych rządów i bezpieczeństwa żywnościowego.
Programy DAPHNE II i III zapewniają możliwości finansowania dla środków zapobiegających
przemocy wobec kobiet.
Komisja opracowała wytyczne dotyczące programowania w celu zapewnienia delegacjom i działom
odpowiedzialnym za poszczególne regiony geograficzne informacji odnośnie do sposobu
uwzględniania kwestii równości kobiet i mężczyzn w procesie programowania krajowego,
w oparciu o ramy polityczne określające podejście Komisji do zagadnienia równości kobiet
i mężczyzn w ramach współpracy na rzecz rozwoju.
Rozwój wydarzeń w ramach działań wewnętrznych
W Komisji kontynuowano inicjatywy zmierzające do zwiększenia zdolności działania personelu
w kwestii problematyki płci, głównie poprzez szkolenia. W latach 2005–2006 około 800 osób
zatrudnionych w strukturach Komisji, delegacjach WE lub agencjach wykonawczych (w tym
władzach krajowych w krajach partnerskich) zostało przeszkolonych w kwestiach problematyki
płci. Wdrożono również innowacyjny kurs szkoleniowy on-line. W uzupełnieniu szkolenia
ogólnego, odbyły się szkolenia tematyczne w dziedzinie równości kobiet i mężczyzn w stosunkach
handlowych oraz uwzględniania problematyki płci w procesie budżetowym.
Rezolucja 1325 wzywa do większego udziału kobiet, na wszystkich poziomach procesu
decyzyjnego, w zapobieganiu konfliktom, zarządzaniu kryzysowym i rozwiązywaniu problemów
po zakończeniu konfliktów, jak również w takich dziedzinach jak rozbrojenie, demobilizacja
i reintegracja; wspiera także kobiety jako orędowniczki pokoju. W dniu 28 września 2005 r. Rada
przyjęła z zadowoleniem i odnotowała dokument operacyjny w sprawie wdrożenia RRB ONZ
nr 1325 w kontekście EPBiO. Przyjęte środki obejmują wszystkie procesy planowania i realizacji,
poczynając od fazy przed konfliktem, kończąc na fazie po jego zakończeniu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
90
PL
W dniu 1 czerwca 2006 r. PE przyjął rezolucję w sprawie sytuacji kobiet dotkniętych konfliktami
zbrojnymi oraz ich roli w odbudowie i procesie demokratycznym w krajach, w których konflikty
zostały zakończone. W rezolucji tej parlament wezwał UE do skuteczniejszego wdrażania RRB
ONZ nr 1325. Wezwał również do poprawy kontroli dystrybucji żywności, odzieży oraz sprzętu
zdrowotnego i sanitarnego w trakcie działań nadzwyczajnych w celu uwzględnienia szczególnych
potrzeb kobiet. Należy również uwzględnić środki zmierzające do ochrony kobiet przebywających
w obozach dla uchodźców w celu zmniejszenia zagrożenia kobiet i dziewcząt przemocą
i wykorzystywaniem seksualnym. Parlament zwrócił uwagę na problem kobiet dokonujących
ataków samobójczych i podkreślił, że gwałt jako broń wojenna dotyczy wszystkich kobiet –
niezależnie od różnic etnicznych, religijnych i ideologicznych. Podkreślił pozytywną rolę, jaką
odgrywają kobiety w rozwiązywaniu konfliktów i wezwał UE do zapewnienia wystarczającej
pomocy technicznej i finansowej w celu wsparcia programów umożliwiających kobietom udział
w rozmowach pokojowych i przyznających kobietom większe uprawnienia w ramach
społeczeństwa obywatelskiego.
W styczniu UE rozpoczęła ogólnoświatową kampanię na rzecz praw kobiet-obrończyń praw
człowieka (WHRD) na rok 2006. Kampania oparta jest na wytycznych UE w sprawie obrońców
praw człowieka z 2004 roku (patrz rozdział 4.4).
4.6.
Handel ludźmi
Zwalczanie handlu ludźmi było jednym z głównych priorytetów UE w okresie objętym niniejszym
sprawozdaniem.
W październiku 2005 roku Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Zwalczanie handlu ludźmi –
zintegrowane podejście oraz wnioski dotyczące planu działania”, przedstawiony na konferencji
zorganizowanej wspólnie przez prezydencję brytyjską, Szwecję, jako przewodniczącą
Północnobałtyckiej Grupy Zadaniowej ds. Zwalczania Handlu Ludźmi, oraz Komisję.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
91
PL
Komunikat ten, inspirowany sprawozdaniem grupy ekspertów ds. handlu ludźmi, opowiada się za
podejściem do wspomnianego zjawiska opartym na prawach człowieka, umieszczając prawa ofiar
w centrum polityk w tej dziedzinie. Jedno z zaleceń wyraźnie mówi o włączeniu kwestii
zapobiegania handlowi ludźmi i jego zwalczaniu, w szczególności ich wymiaru związanego
z prawami człowieka, do dialogu politycznego z państwami trzecimi, jak również do dyskusji na
forach regionalnych i międzynarodowych. W ramach współpracy na rzecz rozwoju komunikat
sugeruje, aby kwestia handlu ludźmi oraz ramy i strategie polityczne mające na celu zapobieganie
mu i ograniczanie go były oceniane w ramach regionalnych i krajowych strategii walki z ubóstwem
i współpracy, jak również aby środki przedsiębrane w celu zwalczania zjawiska handlu ludźmi
otrzymywały wsparcie.
Komunikat opowiada się za multidyscyplinarnym podejściem do wspomnianego zjawiska, które nie
będzie się ograniczać wyłącznie do strategii związanych z egzekwowaniem prawa, ale które będzie
obejmować również szeroki wachlarz środków, w szczególności na poziomie profilaktyki
i wsparcia dla ofiar. Jednym z istotnych aspektów, na które komunikat kładzie nacisk, jest trudna
sytuacja konkretnych grup: kobiet i dzieci, ale także osób dyskryminowanych z wszelkich
możliwych powodów, osób takich jak członkowie mniejszości i ludność rdzenna. Komunikat
opowiada się zatem za propagowaniem niedyskryminacji jako skutecznym narzędziem w walce
z handlem ludźmi oraz za środkami szczególnie ukierunkowanymi na te grupy, jak również za
gromadzeniem wiarygodnych danych i badaniami analitycznymi.
Elementy komunikatu zostały wprowadzone do planu działania UE dotyczącego najlepszych
praktyk, standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu. Powyższy plan
działania został przyjęty przez Radę w grudniu 2005 roku, zgodnie z programem haskim mającym
na celu wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
92
PL
Konferencja ekspertów na rzecz propagowania realizacji powyższego planu działania,
zorganizowana przez prezydencję Rady oraz Komisję Europejską, odbyła się w czerwcu 2006 roku
w Brukseli. Skupiła się ona na kilku elementach planu działania: a) opracowaniu propozycji
dotyczących mechanizmów koordynacji i współpracy na poziomie UE w celu zapewnienia
wspólnych standardów w całej UE w zakresie koordynacji działań UE, b) sporządzeniu bilansu
najlepszych praktyk w zakresie identyfikacji ofiar, c) propagowaniu synergii między organizacjami
pozarządowymi a organizacjami międzynarodowymi świadczącymi usługi w dziedzinie wsparcia
i reintegracji, oraz d) dalszym opracowywaniu przez OBWE Krajowego podręcznika mechanizmów
ukierunkowanej pomocy.
Przyjęty przez Komisję plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn określa potrzebę
wykorzenienia handlu ludźmi jako jeden z obszarów priorytetowych. Plan ten zobowiązuje Komisję
do monitorowania działań podejmowanych na podstawie wspomnianego wyżej komunikatu i planu
działania dotyczącego handlu ludźmi oraz do propagowania wykorzystywania wszystkich
istniejących instrumentów, w tym Europejskiego Funduszu Społecznego, w celu ponownej
integracji w społeczeństwie ofiar przemocy i handlu ludźmi.
Komunikat Komisji z lipca 2006 roku zatytułowany „W kierunku strategii UE na rzecz praw
dziecka” kładzie nacisk na problem handlu dziećmi, zawiera również zobowiązanie do
maksymalnego rozszerzenia zakresu istniejących polityk oraz do przyjęcia pewnych dodatkowych
środków szczególnych.
Programy finansowe (m. in. DAPHNE, AGIS, TACIS, AENEAS) w dalszym ciągu wspierają
projekty zmierzające do zapobiegania handlowi ludźmi i wykorzystywaniu osób, w szczególności
kobiet i dzieci, oraz do zwalczania tych procederów w UE i w państwach trzecich.
W ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka w latach 2005–2006
programy z dziedziny zwiększania świadomości społecznej i ochrony praw ofiar handlu kobietami
i dziećmi kwalifikowały się do uzyskania wsparcia w ramach kampanii 2: „Propagowanie kultury
praw człowieka” (więcej informacji na temat EIDHR – patrz rozdział 3.7).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
93
PL
Międzynarodową współpracę kontynuowano na poziomie ogólnoświatowym i europejskim,
w szczególności na mocy protokołu ONZ w sprawie handlu ludźmi (protokół z Palermo) oraz
w ramach Rady Europy, której Konwencja o działaniach zapobiegających handlowi ludźmi została
już podpisana przez niektóre państwa członkowskie. Proces przystąpienia Wspólnoty Europejskiej
do protokołu z Palermo zakończył się w lipcu 2006 roku. UE kontynuowała również współpracę
z OBWE, w szczególności w ramach sojuszu na rzecz zwalczania handlu ludźmi, zainicjowanej
przez specjalnego przedstawiciela OBWE ds. zwalczania handlu ludźmi.
Zwalczanie handlu ludźmi poprzez programy finansowane przez UE – bilans regionalny
Po pięcioletnim okresie skupienia uwagi na zachodnich nowych niepodległych państwach (Ukraina,
Mołdawia, Białoruś), w których na rozwiązywanie problemu handlu ludźmi przydzielono około 10
mln EUR, WE zaczęła rozszerzać swoją działalność na Rosję i południowy Kaukaz.
Na początku 2006 roku rozpoczęto w Rosji realizację wszechstronnego projektu dotyczącego
handlu ludźmi, dysponującego kwotą 4 mln EUR. Jest to największy projekt dawców pomocy,
w którym pomoc płynie tylko z jednego źródła, dotyczący handlu ludźmi w Rosji; projekt ten
będzie miał kluczowy udział w pracach już podjętych przez rząd rosyjski, organizacje pozarządowe
i międzynarodowe. W ramach projektu kontynuowana będzie analiza zakresu zjawiska handlu
ludźmi w Rosji, przyczyni się on również do poprawy prawodawstwa, ale również do poprawy
koordynacji działań dawców pomocy. Poza pomocą udzielaną ofiarom, która jest kluczowym
priorytetem projektu, poprzez np. finansowanie schroniska w Moskwie świadczącego niezbędne
usługi socjalne i medyczne, projekt będzie w szczególności służył zwiększaniu świadomości
społecznej i budowaniu zdolności władz w tych regionach Rosji, które są najbardziej dotknięte
przedmiotowym zjawiskiem. W tym stadium, podobnie jak na poziomie państwa, zalecane będzie
podejście z udziałem różnych agencji, również przy współpracy z wyspecjalizowanymi
organizacjami pozarządowymi. Projekt posłuży również zbadaniu społeczno-gospodarczych
przyczyn leżących u podstaw handlu ludźmi poprzez analizę możliwości zatrudnienia grup
wysokiego ryzyka, ale także z uwzględnieniem reintegracji ofiar. Powyższa analiza powinna
doprowadzić do ukierunkowanych działań generujących dochód, zwiększenia świadomości na
temat możliwości istniejących na rynku pracy oraz legalnych – nienacechowanych ryzykiem –
środków służących podejmowaniu pracy za granicą lub w całej Rosji.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
94
PL
Dla trzech krajów południowego Kaukazu (Gruzja, Armenia, Azerbejdżan) w 2006 roku zostanie
uruchomiony projekt regionalny dysponujący kwotą 1,5 mln EUR; w ten sposób we wszystkich
krajach wschodnich objętych europejską polityką sąsiedztwa (EPS) zostaną podjęte działania
mające na celu zwalczanie handlu ludźmi.
4.7.
MTK a zwalczanie bezkarności
Unia Europejska jest zdecydowana podjąć działania mające zapobiegać przestępstwom o zasięgu
międzynarodowym i ukrócenia bezkarności sprawców takich przestępstw. W tym celu UE
niezmiennie wyraża silne polityczne poparcie dla funkcjonowania Międzynarodowego Trybunału
Karnego (MTK), również za pośrednictwem wspólnego stanowiska UE oraz planu działania UE
dotyczącego MTK.
Celem wspólnego stanowiska38 jest wsparcie skutecznego funkcjonowania trybunału oraz
propagowanie powszechnego wsparcia dla niego poprzez promowanie możliwie najszerszego
udziału w Statucie rzymskim. Art. 2 ust. 1 wspólnego stanowiska przewiduje:
„W celu przyczynienia się do celu możliwie szerokiego udziału w Statucie Unia Europejska i jej
państwa członkowskie dołożą wszelkich starań, by promować ten proces poprzez podjęcie procesu
możliwie najszerszej ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do Statutu
i zastosowania Statutu w negocjacjach lub dialogu politycznym z państwami trzecimi, grupami
państw lub odpowiednimi organizacjami regionalnymi, w każdym przypadku, gdy będzie to
stosowne.”
38
2003/444/WPZiB.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
95
PL
Zgodnie ze wspólnym stanowiskiem UE kwestie związane z MTK figurowały w porządkach obrad
wielu ważnych szczytów i spotkań na poziomie ministerialnym z państwami trzecimi, jak również
w programach konsultacji poświęconych prawom człowieka. W całym okresie objętym niniejszym
sprawozdaniem UE podejmowała démarche w państwach trzecich, zmierzając do zachęcenia do
ratyfikacji i wdrożenia Statutu rzymskiego, do promowania ratyfikacji porozumienia w sprawie
przywilejów i immunitetów oraz do odwiedzenia, w miarę możliwości, państw od podpisywania
dwustronnych porozumień o wyłączeniu spod jurysdykcji trybunału. Podobnie jak w latach
ubiegłych UE prowadziła rozmowy ze Stanami Zjednoczonymi na temat poprawki Nethercutta,
wyrażając żal z powodu wycofania amerykańskiej pomocy gospodarczej dla krajów rozwijających
się, które nie podpisały dwustronnego porozumienia o wyłączeniu spod jurysdykcji MTK, a także
wzywając Stany Zjednoczone do zastosowania odstępstw przewidzianych w ustawie o operacjach
zagranicznych FY06.
Wykaz państw, w których UE podejmowała démarche w celu propagowania powszechnego
stosowania i integralności Statutu rzymskiego w okresie objętym niniejszym
sprawozdaniem:
Angola, Arabia Saudyjska, Armenia, Bahamy, Bahrajn, Bangladesz, Botswana, Chile, Chiny,
Czad, Demokratyczna Republika Konga, Egipt, Etiopia, Federacja Rosyjska, Filipiny, Ghana,
Gwatemala, Indie, Indonezja, Irak, Izrael, Jamajka, Japonia, Jemen, Kirgistan, Komory, Laos,
Liban, Madagaskar, Malezja, Maroko, Mołdawia, Mozambik, Oman, Pakistan, Papua Nowa
Gwinea, Peru, Republika Zielonego Przylądka, Rwanda, Saint Lucia, Samoa, Seszele, Sri Lanka,
Stany Zjednoczone, Surinam, Togo, Turcja, Ukraina, Vanuatu, Wietnam, Wybrzeże Kości
Słoniowej, Wyspy Salomona i Zimbabwe.
Plan działania UE39 stanowi uzupełnienie wspólnego stanowiska. Pośród innych celów ustanawia
on system krajowych punktów kontaktowych oraz punkt kontaktowy UE w obrębie instytucji UE
w celu koordynowania polityki UE dotyczącej MTK. W odniesieniu do promowania powszechnego
stosowania i integralności Statutu rzymskiego, jeden z konkretnych środków przedstawia się
następująco:
39
Z dnia 4 lutego 2004 r.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
96
PL
MTK powinien być uwzględniany w stosunkach zewnętrznych UE. Pod tym względem ratyfikację
i wdrożenie Statutu rzymskiego należy przywoływać w kontekście praw człowieka w trakcie
negocjowania porozumień między UE a państwami trzecimi.
W 2005 i 2006 roku Komisja Europejska negocjowała włączenie klauzul dotyczących MTK do
planów działania dotyczących EPS z Jordanią, Mołdawią i Ukrainą. Podobne klauzule negocjowane
są z Armenią, Azerbejdżanem, Egiptem, Gruzją i Libanem. Projekty klauzul dotyczących MTK
negocjowane są również przez UE w kontekście umów o partnerstwie i współpracy z Indonezją,
Singapurem i Tajlandią. Zmieniona umowa o partnerstwie z Kotonu, która obecnie zawiera
klauzulę dotyczącą MTK, została przyjęta przez Radę 25 czerwca 2005 r. i jest w trakcie ratyfikacji
przez państwa członkowskie.
100. ratyfikacja Statutu rzymskiego, przez Meksyk w listopadzie 2005 roku, stanowi znaczący etap
dla trybunału i konkretyzuje perspektywę powszechnej ratyfikacji. Dalsze kluczowe etapy
w okresie objętym niniejszym sprawozdaniem obejmują odpieczętowanie pierwszych nakazów
aresztowania wydanych przez trybunał w październiku 2005 roku oraz aresztowanie Thomasa
Lubangi oddanego w ręce trybunału przez DR Konga i przekazanego trybunałowi przez Francję
w marcu 2006 roku pod zarzutem dokonania zbrodni wojennych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
97
PL
Oświadczenie UE w sprawie aresztowania i przekazania Thomasa Lubangi:
Unia Europejska z zadowoleniem przyjmuje oddanie przez władze Demokratycznej
Republiki Konga w ręce Międzynarodowego Trybunału Karnego Thomasa Lubangi
Dyilo oraz przekazanie go trybunałowi przez Francję 17 marca 2006 r. Pan Lubanga
oskarżony jest o dokonanie zbrodni wojennych, mianowicie werbowanie i powoływanie
dzieci jako żołnierzy oraz wykorzystywanie ich do czynnego udziału w działaniach
wojennych. [...]
Aresztowanie to stanowi ważne osiągnięcie w walce z bezkarnością w regionie
Wielkich Jezior Afrykańskich z myślą o zwiększeniu długoterminowej stabilności
w regionie. Ponadto aresztowanie to stanowi dowód zaangażowania społeczności
międzynarodowej w sprawy Demokratycznej Republiki Konga i jej obywateli oraz
wsparcia, jakiego społeczność ta udziela obywatelom DRK w staraniach, jakie
podejmują oni na rzecz pokoju i pojednania. [...]
Aresztowanie i przekazanie Pana Lubangi świadczy o osiągnięciu przez
Międzynarodowy Trybunał Karny pełnej zdolności do działania. UE jest przekonana,
że Międzynarodowy Trybunał Karny będzie odgrywał rolę odstraszającą i będzie
stanowił środek rozwiązywania konfliktów przy wsparciu ze strony społeczności
międzynarodowej.
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem państwa członkowskie wspierały liczne inicjatywy
dotyczące MTK (np. seminaria w Mołdawii, Jordanii, Meksyku, Mozambiku, Filipinach i Libanie).
W maju 2006 roku prezydencja UE zorganizowała konferencję wysokiego szczebla na temat MTK
i Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), w której licznie uczestniczyli przedstawiciele państw
WNP, państw członkowskich UE, Komisji Europejskiej i trybunału. Konferencja umożliwiła
gruntowną wymianę poglądów na temat przeszkód, na jakie natrafia ratyfikacja i wdrożenie Statutu
rzymskiego; po jej zakończeniu odbyły się warsztaty dla organizacji pozarządowych zorganizowane
przez Koalicję na rzecz Międzynarodowego Trybunału Karnego. Na przełomie kwietnia i maja
2006 roku Komisja zorganizowała wyjazd naukowy do MTK dla delegacji około 20 urzędników
z Wietnamu, której przewodził wiceminister sprawiedliwości. Wizyta w Hadze została uzupełniona
technicznymi warsztatami w Brukseli na temat pracy trybunału i wdrożenia Statutu rzymskiego,
podczas których przedstawiciele MTK, państw członkowskich i instytucji UE przedstawili
stosowne prezentacje.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
98
PL
W całym okresie objętym niniejszym sprawozdaniem Komisja, za pośrednictwem Europejskiej
inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR), w dalszym ciągu finansowała działania
Koalicji na rzecz Międzynarodowego Trybunału Karnego i organizacji Parlamentarzyści na rzecz
działań globalnych, których starania mają nieocenioną wartość w promowaniu ratyfikacji
i wdrażania Statutu rzymskiego oraz monitorowaniu prac trybunału. Komisja i państwa
członkowskie zapewniały również wsparcie finansowe rozmaitym projektom i programom
trybunału, takim jak program staży i wizyt przedstawicieli odnośnych zawodów. Ponadto Komisja
i państwa członkowskie udzielały regularnego wsparcia politycznego i finansowego innym
funkcjonującym trybunałom specjalnym, takim jak Międzynarodowe Trybunały Karne dla Rwandy
i byłej Jugosławii, trybunał specjalny dla Sierra Leone oraz specjalna izba ds. Czerwonych
Khmerów w Kambodży.
W dniu 25 kwietnia 2005 r. Rada zezwoliła prezydencji na rozpoczęcie negocjacji w celu zawarcia
umowy o współpracy i pomocy z MTK. Po długich negocjacjach zarówno w obrębie UE, jak
i z MTK, umowa o współpracy i pomocy między MTK a UE została podpisana przez minister
spraw zagranicznych Ursulę Plassnik w imieniu UE oraz przez przewodniczącego Kirscha
w imieniu MTK podczas ceremonii podpisania umowy 10 kwietnia 2006 r. Oparta na art. 24
Traktatu o Unii Europejskiej umowa ustanawia ogólny obowiązek współpracy i pomocy między UE
a MTK i przewiduje, między innymi, regularną wymianę informacji i dokumentów będących
przedmiotem zainteresowania obu stron. Umowa nie ma zastosowania do wniosków o informacje
składanych przez MTK do poszczególnych państw członkowskich, które regulują umowy
dwustronne, ani nie ma wpływu na kompetencje, jakimi Wspólnota Europejska dysponuje do
osiągnięcia celów umowy za pomocą odrębnych środków. Nawiązane zostaną regularne kontakty
między punktem kontaktowym UE dla trybunału a MTK, trwa też opracowywanie uzgodnień
wykonawczych przewidujących poświadczenie bezpieczeństwa i dostęp do tajnych informacji.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
99
PL
4.8.
Prawa człowieka a terroryzm
UE przywiązuje duże znaczenie do zagwarantowania pełnej i skutecznej ochrony praw człowieka
i podstawowych wolności w Europie, jak i na całym świecie, w kontekście zwalczania terroryzmu.
W grudniu 2005 roku Rada przyjęła strategię UE w dziedzinie walki z terroryzmem. Zobowiązanie
strategiczne leżące w sercu strategii w dziedzinie walki z terroryzmem to „zwalczać terroryzm
w skali światowej, przestrzegając praw człowieka, by Europa była miejscem bezpieczniejszym
i obszarem wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dla swoich obywateli”. Pkt 22 strategii
w dziedzinie walki z terroryzmem przewiduje, że wszystkie działania zmierzające do udaremniania
działań terrorystycznych i stawienia terrorystów przed wymiarem sprawiedliwości będą
podejmowane przy poszanowaniu praw człowieka i prawa międzynarodowego. Ponadto,
w kontekście radykalizacji postaw, pkt 11 strategii w dziedzinie walki z terroryzmem stwierdza, że
Unia musi jeszcze aktywniej propagować dobre rządy, prawa człowieka, demokrację, jak również
edukację i pomyślny rozwój gospodarczy oraz angażować się w rozwiązywanie konfliktów.
W grudniu 2005 roku Rada przyjęła również strategię Unii Europejskiej w walce z radykalizacją
postaw i rekrutacją terrorystów. W tej strategii UE postanawia udaremniać działalność siatek
terrorystycznych oraz osób werbujących innych do terroryzmu; zagwarantować, że głos większości
będzie przeważać nad głosem ekstremistów; oraz jeszcze aktywniej upowszechniać
bezpieczeństwo, sprawiedliwość, demokrację i szanse dla wszystkich. Strategia zwraca uwagę na
liczne czynniki, które mogą sprawić, że radykalne przesłanie stanie się atrakcyjniejsze. Należą do
nich złe lub autokratyczne rządy; przechodzenie państwa od autokratyzmu do częściowej
demokracji drogą niewłaściwych reform; szybka, ale niekontrolowana modernizacja; brak
perspektyw politycznych i gospodarczych; oraz niewystarczający i nieodpowiedni dostęp
młodzieży do kształcenia lub kultury.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
100
PL
Strategia zobowiązuje Unię Europejską do wyeliminowania tych czynników strukturalnych.
Strategia zobowiązuje również UE do przeciwdziałania nierównościom i dyskryminacji w obrębie
Unii, a także do promowania dialogu i debaty międzykulturowej oraz długofalowej integracji. Poza
Europą Unia zobowiązuje się do upowszechniania dobrych rządów, praw człowieka i demokracji,
a także edukacji i pomyślnego rozwoju gospodarczego, poprzez dialog polityczny i programy
pomocowe. W dialogu politycznym z państwami trzecimi (niebędącymi członkami UE) Unia
Europejska niezmiennie zwraca uwagę na palącą potrzebę dopilnowania, aby wszystkie środki
przedsiębrane w walce z terroryzmem respektowały prawa człowieka, prawo dotyczące uchodźców
i międzynarodowe prawo humanitarne.
W oświadczeniach na rozmaitych forach ONZ, UE wielokrotnie potwierdzała znaczenie kwestii
zapewnienia poszanowania praw człowieka w walce z terroryzmem. Na przykład, w swoim
oświadczeniu w imieniu UE w trakcie konsultacji w ramach zgromadzenia ogólnego na temat
strategii w dziedzinie walki z terroryzmem w maju 2006 roku prezydencja zwróciła uwagę na
zasadniczą rolę państwa prawa i praw człowieka. Prezydencja zauważyła, że skuteczne środki
w walce z terroryzmem oraz ochrona praw człowieka wzajemnie się uzupełniały i wzmacniały.
Unia Europejska wielokrotnie wyrażała swój niepokój w związku z Guantánamo Bay. UE
zauważyła, że nikt nie powinien znajdować się w prawnej próżni, a prawa człowieka i standardy
humanitarne muszą być przestrzegane podczas walki z terroryzmem. UE zauważyła ponadto, że
więzienie Guantánamo stanowi przykład anomalii oraz że powinno ono zostać jak najszybciej
zamknięte. UE poparła także prośbę przedstawioną przez specjalnych sprawozdawców ONZ
o możliwość wizyty w Guantanamo Bay w ramach ich standardowego zakresu obowiązków, który
obejmuje swobodny dostęp do zatrzymanych. UE i USA kontynuują dialog dotyczący prawa
międzynarodowego i zwalczania terroryzmu. Kwestie te zostały również omówione podczas
szczytu UE-USA, który odbył się w czerwcu 2006 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
101
PL
W dniu 13 czerwca 2006 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję, w której ponawia wezwanie do
zamknięcia więzienia w Guantanamo Bay i nalega na to, aby wszyscy zatrzymani byli traktowani
zgodnie z prawem międzynarodowym i, w przypadku postawienia im zarzutów, aby zapewniono im
bezzwłocznie sprawiedliwy i jawny proces sądowy przeprowadzony przez niezawisły i bezstronny
sąd.
UE wspierała działalność ustanowionej w styczniu 2006 roku tymczasowej komisji Parlamentu
Europejskiego poświęconą zbadaniu domniemanego wykorzystywania przez CIA państw
europejskich do transportu i nielegalnego przetrzymywania więźniów. Dochodzenia te obejmowały
nie tylko analizę zakresu zaangażowania państw europejskich, ale również sposobu, w jaki prawo
wewnętrzne państw-stron zapewnia skuteczne wdrożenie poszczególnych postanowień Europejskiej
konwencji praw człowieka.
W dniu 16 maja 2006 r. prof. Martin Scheinin, specjalny sprawozdawca ONZ ds. propagowania
i ochrony praw człowieka w trakcie prowadzenia działań w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi, wypowiedział się na forum grupy roboczej Rady ds. przeciwdziałania terroryzmowi.
4.9.
Prawa człowieka a działalność handlowa
Po mianowaniu go w lipcu 2005 roku specjalnym przedstawicielem ONZ w kwestii praw człowieka
oraz korporacji ponadnarodowych i innych przedsięwzięć gospodarczych, John Ruggie sporządził
na początku 2006 roku swój pierwszy raport śródokresowy. Raport ma za zadanie określić
i sprecyzować standardy odpowiedzialności i rozliczalności biznesowej korporacji
ponadnarodowych i innych przedsięwzięć gospodarczych w kontekście praw człowieka, oraz
szczegółowo przedstawić rolę państw w skutecznym normowaniu i ocenie działalności korporacji
międzynarodowych i innych przedsięwzięć gospodarczych w kontekście praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
102
PL
Pod koniec marca 2006 roku Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Realizacja partnerstwa na
rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia: uczynienie Europy liderem w zakresie
odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw”40. Odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstw to
koncepcja, zgodnie z którą spółki dobrowolnie uwzględniają zagadnienia społeczne i środowiskowe
w swojej działalności gospodarczej oraz w relacjach ze stosownymi podmiotami. Za pośrednictwem
powyższego komunikatu Komisja podjęła się dalszego propagowania odpowiedzialności społecznej
przedsiębiorstw na skalę globalną z myślą o maksymalnym zwiększeniu udziału przedsiębiorstw
w osiąganiu określonych przez ONZ Milenijnych Celów Rozwoju. Dalsze cele obejmują
uwypuklenie aspektów zrównoważonego rozwoju w dwustronnych negocjacjach handlowych oraz
dalsze wspieranie podstawowych standardów pracy w umowach dwustronnych. Komisja odnowiła
również swoje zobowiązanie dotyczące stosowania zachęt handlowych jako sposobu zachęcenia do
przestrzegania podstawowych międzynarodowych zasad w zakresie praw człowieka/praw pracy,
zasad ochrony środowiska i dobrych rządów, w szczególności poprzez nowy unijny „Ogólny
system preferencji taryfowych plus”, który wszedł w życie 1 stycznia 2006 r.
W komunikacie z maja 2006 roku zatytułowanym „Upowszechnianie godnej pracy dla
wszystkich”41 Komisja Europejska również zobowiązała się do współpracy ze społeczeństwem
obywatelskim i sektorem przedsiębiorstw z myślą o propagowaniu agendy w zakresie godnej pracy
na skalę globalną. Komunikat przedstawia w szczególności sposoby możliwie najlepszego
wykorzystania polityk zewnętrznych UE do upowszechniania godnej pracy, również z myślą
o zwalczaniu najbardziej rażących przykładów naruszania podstawowych standardów pracy, takich
jak praca dzieci.
40
41
Realizacja partnerstwa na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia: uczynienie Europy
liderem w zakresie odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw – (COM(2006)136 wersja
ostateczna z dnia 22 marca 2006 r.
Propagowanie godnej pracy dla wszystkich – wkład UE we wdrażanie agendy w zakresie
godnej pracy na świecie, COM(2006)249 z dnia 24 maja 2006 r. dostępny na stronie
http://ec.europa.eu/employment_social/news/2006/may/com_2006_249_en.pdf
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
103
PL
Komisja uczestniczyła także w działaniach podjętych w ramach komitetu inwestycji przy
OECD (komitetu odpowiedzialnego za monitorowanie wdrożenia wytycznych OECD dla
przedsiębiorstw wielonarodowych), które doprowadziły do wprowadzenia narzędzia
świadomości ryzyka OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych w strefach słabych rządów.
Narzędzie to zostało przyjęte przez Radę OECD 8 czerwca 2006 r.42 Strefy słabych rządów
stanowią jedne z najtrudniejszych na świecie obszarów inwestowania dla przedsiębiorstw
międzynarodowych. Ryzyko naruszenia praw człowieka stanowi rzeczywiste wyzwanie na
takich obszarach. Narzędzie świadomości ryzyka odpowiada między innymi na potrzebę
monitorowania międzynarodowych instrumentów w dziedzinie praw człowieka oraz wyzwań
w tym zakresie związanych z zarządzaniem siłami bezpieczeństwa.
4.10.
Demokracja i wybory
Dla UE rozwijanie i umacnianie demokracji stanowi zasadniczy i kluczowy cel polityczny wspólnej
polityki bezpieczeństwa i zagranicznej (WPZiB – art. 11 ust. 1 TUE) oraz polityki współpracy
z państwami trzecimi (art. 177 ust. 2 i art. 181a ust. 1 TWE).
42
Tekst dostępny pod adresem: www.oecd.org/dataoecd/26/21/36885821.pdf
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
104
PL
Demokracja to dynamiczny proces, w którym obywatele mają możliwość uczestniczenia w procesie
decyzyjnym, który ma wpływ na ich życie. Nie istnieje jeden model demokracji, ale prawdziwe
demokracje mają cechy wspólne zgodne z międzynarodowymi standardami, takie jak: kontrola nad
politycznymi decyzjami rządu jest konstytucyjnie powierzona przedstawicielom wybranym
w drodze regularnych i uczciwych wyborów; wszyscy dorośli obywatele mają prawo do głosowania
i ubiegania się o urzędy publiczne; ludzie mają prawo do wyrażania swoich opinii w kwestiach
politycznych bez zagrożenia karą, a także prawo do poszukiwania informacji z różnych źródeł;
ludzie mają prawo do zakładania niezależnych stowarzyszeń i organizacji, również partii
politycznych, oraz do rozpowszechniania swoich opinii; rząd jest autonomiczny, a jego działalności
nie udaremnia opozycja ze strony takich grup, jak niewybrani urzędnicy, wojsko lub bloki
międzynarodowe. Prawdziwa demokracja szanuje prawa i poglądy osób należących do społeczności
mniejszościowych.
UE udziela demokracji silnego wsparcia politycznego, w tym poprzez procesy polityczne
wynikające z zawieranych przez nią umów o partnerstwie i współpracy, oraz poprzez działania
swych instytucji, o czym mowa w innych rozdziałach. W niniejszej sekcji sprawozdanie obejmuje
informacje na temat bardzo praktycznego wkładu UE w mechanizmy demokracji wnoszonego za
pośrednictwem wsparcia wyborów.
Wsparcie wyborów
Kluczowym prawem człowieka w kontekście demokratyzacji jest prawo uczestniczenia
w kierowaniu sprawami publicznymi (Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych,
art. 25). Prawo to obejmuje możliwość „korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego
w rzetelnych wyborach, przeprowadzanych okresowo.” UE przyczynia się do realizacji tego prawa
za pośrednictwem obserwowania wyborów i pomocy w ich przeprowadzaniu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
105
PL
Obserwacja wyborów i pomoc w ich przeprowadzaniu
Od czasu opublikowania w 2000 roku komunikatu Komisji na temat pomocy w organizacji
wyborów i ich obserwowania43, który zdefiniował spójną i skuteczną politykę obserwowania
wyborów, zaangażowanie UE w tej dziedzinie stało się coraz bardziej profesjonalne i widoczne44,
a państwa członkowskie UE wyrażają coraz większe poparcie dla planowania i realizacji misji
obserwacyjnych podczas wyborów. Od chwili rozpoczęcia wdrażania powyższego komunikatu, do
krajów Afryki, Bliskiego Wschodu, Ameryki Środkowej i Południowej oraz Azji wysłano
z ramienia UE 44 misje obserwacyjne podczas wyborów oraz siedem specjalnych misji
wspierających45. W myśl uzgodnionej polityki koncentrowania się na wyborach mających kluczowe
znaczenie, a także z uwagi na zwiększone zasoby finansowe i ludzkie, jakimi dysponuje, Komisja
zamierza wysyłać około 14 misji obserwacyjnych podczas wyborów rocznie.
Celem misji obserwacyjnych UE podczas wyborów jest:
·
przede
wszystkim
ocena,
w
jakim
stopniu
wybory
przebiegają
zgodnie
z międzynarodowymi standardami demokratycznych wyborów;
·
zapobieganie oszustwom wyborczym i nieprawidłowościom podczas wyborów oraz
redukcja skali tych zjawisk;
·
zapobieganie przemocy i zastraszaniu oraz redukcja skali tych zjawisk;
·
przekonanie uczestników walki politycznej, społeczeństwa obywatelskiego i elektoratu do
udziału w wyborach;
43
44
45
COM (2000) 191.
Komunikat został zatwierdzony przez Radę i Parlament Europejski w 2001 roku.
Żadnych misji obserwacyjnych podczas wyborów UE nie wysłała do krajów europejskich ani
środkowo-azjatyckich, ponieważ wybory w tych regionach są obecnie w sposób wiarygodny
obserwowane przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka przy Organizacji
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ODIHR/OBWE), przy wsparciu obserwatorów
delegowanych przez państwa członkowskie UE, delegacji posłów do Parlamentu
Europejskiego oraz, w wyjątkowych okolicznościach, Komisji za pośrednictwem
mechanizmu szybkiego reagowania i Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw
człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
106
PL
·
zapewnienie ogólnych informacji na temat szeregu kwestii dotyczących demokratyzacji,
takich jak niezawisłość sądownictwa i jego funkcjonowanie oraz poszanowanie praw
człowieka w wymiarze ogólnym; oraz
·
wydawanie zaleceń mających na celu poprawę ram wyborczych i środowiska
demokratycznego.
W okresie od lipca 2005 do czerwca 2006 roku UE wysłała 12 misji obserwacyjnych podczas
wyborów oraz cztery specjalne misje wspierające, głównie przy wykorzystaniu środków
finansowych w ramach Europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka. Wszystkie
misje zostały wysłane zgodnie z międzynarodowymi zasadami dotyczącymi międzynarodowych
misji obserwacyjnych podczas wyborów, uzgodnionymi pod egidą Organizacji Narodów
Zjednoczonych w październiku 2005 roku.
Misje obserwacyjne podczas wyborów i projekty dotyczące wsparcia wyborów w okresie
objętym sprawozdaniem
Misję obserwacyjną UE podczas wyborów w Afganistanie pod przewodnictwem pani poseł do
Parlamentu Europejskiego, Emmy Bonino, wysłano na czas wyborów do izby niższej
Zgromadzenia Narodowego (Wolesi Jirga) oraz rad prowincjonalnych. Misja rozpoczęła
działalność 7 lipca 2005 r. Dołączyła do niej delegacja obserwatorów z PE, którą kierował poseł do
parlamentu Jose Ignacio Salafranca. W sprawozdaniu końcowym z misji obserwacyjnej stwierdza
się, że „przeprowadzone 18 września 2005 r. wybory parlamentarne i prowincjonalne stanowiły
istotny krok w procesie przejściowym, którego zadaniem było ustanowienie reprezentatywnego
rządu, przyczyniając się w ten sposób do zaprowadzenia pokoju w Afganistanie po trwającym
ćwierć wieku konflikcie. Wybory przeprowadzono w niezwykle trudnych warunkach, a ich
harmonogram był bardzo napięty. (…) Ogólnie rzecz ujmując, z uwagi na ich złożony charakter
oraz problemy natury operacyjnej, wybory należy uznać za sukces, pomimo tego, że pojawiły się
znaczące uchybienia, którym będzie trzeba zaradzić w przyszłości. Przygotowania przed wyborami
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
107
PL
przebiegały zasadniczo bez zakłóceń, a głosowanie w dniu wyborów odbyło się w dużej mierze
w spokojnej atmosferze. Pomimo wyraźnie niższej niż w 2004 roku frekwencji, miliony
głosujących Afgańczyków i tysiące kandydatów wzięło udział w wyborach, często w trudnych
z punktu widzenia bezpieczeństwa warunkach. Niemniej jednak w okresie powyborczym na jaw
wyszły znaczące braki procesu wyborczego w szerszym kontekście. Nieprawidłowości i oszustwa
podają w wątpliwość uczciwy charakter wyborów w szeregu prowincji, co jest niepokojącym
faktem, który należy uczciwie przeanalizować i któremu należy skutecznie zaradzić w przyszłości.”
Wybory parlamentarne w Burundi, które odbyły się 4 lipca 2005 r. obserwowane były przez misję
UE pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego, Alaina Hutchinsona; w imieniu
Parlamentu Europejskiego do misji dołączył poseł Johan Van Hecke. Misja odnotowała, że wybory
stanowiły zasadniczy krok naprzód w procesie pojednania i stabilizacji w kraju. Pomimo
nacechowanej przemocą, pełnej napięcia kampanii dzień głosowania zasadniczo upłynął spokojnie.
Niezależna krajowa komisja wyborcza skutecznie zarządzała procesem wyborczym, co umożliwiło
obywatelom swobodne wyrażenie opinii. Wyborcy okazali poparcie dla procesu wyborczego,
licznie biorąc w nim udział, pomimo przypadków zastraszania i ogólnie rozczarowującej postawy
graczy ze sceny politycznej.
Między 17 listopada 2005 r. a 7 lutego 2006 r. misja obserwacyjna UE, pod przewodnictwem posła
do Parlamentu Europejskiego, generała Philippe'a Morillona, została rozlokowana
w Demokratycznej Republice Konga w celu obserwowania referendum konstytucyjnego, które
odbyło się 18 i 19 grudnia 2005 r. oraz w celu przedstawienia szczegółowych zaleceń na
nadchodzące wybory powszechne w 2006 roku. W końcowym sprawozdaniu misji z referendum
stwierdzono, że stanowiło ono decydujący krok naprzód w procesie przekształceń politycznych,
prowadząc do ustanowienia legalnie wybranych instytucji. Po dziesięcioleciu niszczycielskich
wojen kongijscy wyborcy okazali poparcie dla procesu wyborczego, licznie i w spokojnej
atmosferze przybywając do urn.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
108
PL
Pomimo znaczących ograniczeń logistycznych i operacyjnych, wyborami skutecznie zarządzała
niezależna krajowa komisja wyborcza, umożliwiając obywatelom swobodne wyrażenie opinii.
Z uwagi jednakże na trudności napotkane przy organizacji referendum, a w szczególności w trakcie
podsumowywania wyników, uznano, że zasadnicze znaczenie ma przegląd pewnych koncepcji
operacyjnych, takich jak większa decentralizacja zarządzania procesem wyborczym oraz
wzmocnienie zdolności administracji wyborczej z myślą o nadchodzących wyborach, dla których
referendum stanowiło próbę generalną.
Misja obserwacyjna UE, pod przewodnictwem poseł do Parlamentu Europejskiego Any Gomes,
została rozlokowana w Etiopii w połowie marca w celu obserwowania krajowych i regionalnych
wyborów parlamentarnych zaplanowanych na 15 maja 2005 r. Misja obserwacyjna UE
monitorowała proces wyborczy do jego zakończenia, co objęło także wszystkie aspekty procesu
składania skarg i odwołań, jak również wybory w regionie Somalii zaplanowane na 21 sierpnia
2005 r. Końcowe sprawozdanie z misji opublikowane w 2006 roku stwierdza, że „wybory
parlamentarne z 2005 roku były najbardziej otwartymi wyborami w historii Etiopii, a frekwencja
była bezprecedensowo wysoka. Niemniej jednak, o ile w okresie przedwyborczym odnotowano
wiele pozytywnych elementów, a głosowanie 15 maja przebiegło spokojnie i zasadniczo w sposób
zorganizowany, proces obliczania i podsumowywania wyników został zmącony nieprawidłowymi
praktykami, chaosem i brakiem przejrzystości. Zastosowane w ich następstwie mechanizmy
składania skarg i odwołań nie przyniosły skutecznego rozwiązania. Sytuacja w zakresie praw
człowieka szybko uległa pogorszeniu w okresie powyborczym, kiedy policja zabiła dziesiątki
obywateli, a tysiące z nich aresztowała. Ogólnie rzecz biorąc, wybory nie przebiegły zgodnie
z międzynarodowymi zasadami regulującymi prawdziwie demokratyczne wybory.” Sprawozdanie
formułuje liczne szczegółowe zalecenia dla procesów wyborczych w przyszłości.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
109
PL
Wybory na Fidżi, które odbyły się w dniach 6-13 maja 2006 r. obserwowane były przez misję UE
pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego, Istvána Szenta-Iványi. Misja odnotowała
„raczej poprawną i przejrzystą organizację wyborów”, w tym obliczanie wyników i relacje
w mediach, oraz wysoką frekwencję wśród wyborców. „Respektowane były podstawowe wolności
wyrażania opinii, stowarzyszania i zgromadzania się. (…) Niezbędne są postępy w dziedzinie
rejestracji i edukacji wyborców, a także procedur składania skarg. (…) Brak jasnych procedur
rozpatrywania skarg i brak przejrzystości doprowadziły do rozmycia odpowiedzialności.” Misja
obserwacyjna UE zauważyła „uchybienia w rejestrze wyborców. (…) Zawiera on kilka nieścisłości,
które spowodowały niepoprawne przypisanie do okręgów wyborczych oraz wykluczenie
z głosowania uprawnionych wyborców, którzy w związku z tym zostali pozbawieni
przysługującego im obywatelskiego prawa do udziału w wyborach.” Misja obserwacyjna UE
odnotowała „niezwykle wysoki odsetek głosów nieważnych (9%)” wskazujący na fakt, że „system
edukacji wyborców był nieskuteczny (…) Dowodzi to, że po trzech kolejnych wyborach, w których
zastosowano system alternatywnego głosu, znacząca liczba wyborców wciąż ma trudności ze
zrozumieniem tego systemu.” Misja obserwacyjna UE zauważyła „niestosowne zaangażowanie
naczelnego dowódcy sił zbrojnych Fidżi przed wyborami oraz w ich trakcie.”
Misja obserwacyjna UE, pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego Johana Van
Hecke, została wysłana na wybory prezydenckie w Gwinei Bissau, które odbyły się 19 czerwca
i 24 lipca. W sprawozdaniu końcowym z misji stwierdza się, że „wybory zostały zasadniczo
zorganizowane poprawnie, w sposób przejrzysty i miały charakter powszechny, oraz że były
zgodne z podstawowymi zasadami demokratycznych wyborów. Dni, w których odbyły się wybory,
przebiegły w dużej mierze spokojnie i w sposób uporządkowany, a wyborcy mogli swobodnie
skorzystać z przysługującego im prawa wyborczego pomimo pełnego napięcia okresu przed drugą
turą wyborów, w którym wydarzyło się kilka brutalnych incydentów.” Misja obserwacyjna UE
odegrała znaczącą rolę w tworzeniu stabilnych warunków odpowiednich do przeprowadzenia
wyborów.
Wybory prezydenckie i wybory parlamentarne na Haiti, w dniach 7 lutego i 21 kwietnia 2006 r.,
obserwowane były przez misję UE pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego,
Johana Van Hecke. Misja funkcjonowała od listopada 2005 do kwietnia 2006 roku, a dołączyła do
niej delegacja obserwatorów z Parlamentu Europejskiego pod przewodnictwem posła do
parlamentu Glyna Forda.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
110
PL
W końcowym sprawozdaniu z misji wybory określono mianem istotnego kroku w okresie
przejściowym na drodze do osiągnięcia większej stabilności i demokracji na Haiti. Misja
podkreśliła słabość organów wyborczych pod względem zdolności administracyjnych
i organizacyjnych oraz ich niezdolność do właściwego przeprowadzenia procesu wyborczego,
w szczególności przed pierwszą turą wyborów prezydenckich i parlamentarnych, które były
kilkakrotnie przesuwane. Ponadto ramy polityczne i prawne, na mocy których wybory zostały
przeprowadzone, nie zapewniły sprawnego przebiegu procesu wyborczego. O ile wsparcie
logistyczne i techniczne udzielone przez misję Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz
Organizację Państw Amerykańskich (OAS) okazało się niezbędne, to brak koordynacji między
działaniami podmiotów krajowych i międzynarodowych utrudnił całą operację. Kampania
polityczna została zdominowana przez debatę na temat powrotu byłego prezydenta Jeana-Bertranda
Aristide'a na Haiti, zamiast skoncentrować się na dyskusjach ideologicznych i programowych.
Warto zauważyć, że frekwencja w wyborach 21 kwietnia (druga tura, wyłącznie wybory
parlamentarne) była zdecydowanie niższa niż frekwencja podczas pierwszej tury wyborów
prezydenckich i parlamentarnych 7 lutego. Misja obserwacyjna UE wezwała do przeprowadzenia
„gruntownej reformy wyborczej w celu stworzenia na Haiti autonomicznej i trwałej zdolności
w zakresie planowania wyborów, zarządzania nimi oraz ich finansowania i wdrażania.”
W Iraku zorganizowano projekt dotyczący wsparcia wyborów w celu wsparcia wyborów
parlamentarnych, które odbyły się 18 grudnia 2005 r.; projekt obejmował oddelegowanie do
niezależnej irackiej komisji wyborczej trzech ekspertów ds. wyborów.
Ponadto odrębny projekt obejmował wysłanie trzech ekspertów, których zadaniem było wspieranie,
poprzez szkolenia, działań 50 lokalnych przedstawicieli rozlokowanych przez państwa
członkowskie UE w celu monitorowania procesu wyborczego i przedstawiania stosownych
sprawozdań, w szczególności w Bagdadzie, Basrze i na północy Iraku, również z myślą
o przedstawianiu zaleceń na przyszłość.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
111
PL
W Liberii misja obserwacyjna UE pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego, Maxa
Van Den Berga, została wysłana na wybory prezydenckie, wybory do Senatu i Izby
Reprezentantów 11 października oraz drugą turę wyborów prezydenckich 8 listopada. Misja
rozpoczęła pracę w Liberii 9 września 2005 r. i pozostała na miejscu do 27 listopada. Dołączyła do
niej delegacja z PE, pod przewodnictwem poseł do parlamentu Marie-Arlette Carlotti.
W sprawozdaniu końcowym z misji stwierdza się, że wybory „przebiegały spokojnie, były
zasadniczo poprawnie zarządzane oraz że stanowią istotny krok naprzód w procesie przywracania
w Liberii normalnego funkcjonowania państwa. Wyborcy mieli możliwość wyboru spośród wielu
kandydatów w procesie wyborczym, który był rzeczywiście otwarty, i w odróżnieniu od wyborów
z 1997 roku, mogli bez obaw oddać swoje głosy. Pomimo trudnych warunków spowodowanych
zniszczoną infrastrukturą i zorganizowaniem wyborów w porze deszczowej, organy wyborcze
przedsięwzięły odpowiednie i wystarczające środki, aby umożliwić wyborcom głosowanie. (…)
Nowy rząd musi w sposób priorytetowy potraktować rozpoczęcie aktywnego procesu pojednania
zgodnie z zawartymi w ogólnym porozumieniu pokojowym procedurami dążenia do prawdy
i pojednania. Atmosfera bezkarności musi się skończyć, a osoby oskarżone o zbrodnie przeciwko
ludzkości muszą stanąć przed obliczem sprawiedliwości (…) Nowy rząd, Senat i Izba
Reprezentantów muszą w pełni współpracować ze społecznością międzynarodową, aby zapewnić
postawienie byłego prezydenta Charlesa Taylora przed sądem.”
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
112
PL
Komisja wysłała dwóch ekspertów do Mauretanii od 1 do 30 czerwca 2006 r. w celu
monitorowania referendum na temat zmian konstytucyjnych w kraju. Muaretańczycy zaakceptowali
zmiany w konstytucji, w tym możliwość dokonania zmian politycznych drogą referendum
w czerwcu 2006 roku. Misja wyborcza ekspertów wypowiedziała się na temat skuteczności działań
ministerstwa spraw wewnętrznych w zakresie organizacji wyborów, ale zauważyła, że nie cały
personel wyborczy znał obowiązujące procedury. Komisja nadzorująca CENI (Commission
Electorale Nationale Indépendante) nie wypełniła jednak swojego mandatu w sposób niezależny
i zdecydowany. Eksperci skrytykowali: stronniczość władz lokalnych; obecność sił bezpieczeństwa
w lokalach wyborczych; oraz brak możliwości obserwowania wyborów przez obserwatorów
lokalnych. Zalecenia ekspertów dotyczące przeglądu ram prawnych i przejrzystości procedur
wyborczych zostały przekazane władzom mauretańskim z myślą o organizacji wyborów
parlamentarnych i samorządowych w listopadzie 2006 roku oraz wyborów prezydenckich w marcu
2007 roku.
Misja obserwacyjna UE na Sri Lance pod przewodnictwem Johna Cushnahana, byłego posła do
Parlamentu Europejskiego i głównego obserwatora wyborów na Sri Lance w latach 2000, 2001
i 2004, została wysłana na wybory prezydenckie 17 listopada. Misja działała od 23 października do
4 grudnia 2005 r.
W końcowym sprawozdaniu z misji stwierdza się, że „o ile wybory prezydenckie 17 listopada
przebiegły w znacznie lepszej atmosferze wyborczej na południu kraju, to na północy i wschodzie
sytuacja była wyraźnie odmienna. Na obszarach kontrolowanych przez organizację LTTE (Tygrysy
Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu, potocznie: Tamilskie Tygrysy) lub na obszarach podlegających jej
wpływom niewiele elementów wskazywało na to, że proces wyborczy w ogóle miał miejsce.
Kampanii politycznej nie było, a wyborcom uniemożliwiono skorzystanie z przysługującego im
prawa wyborczego z powodu bojkotu narzuconego przez Tamilskie Tygrysy i ich sojuszników.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
113
PL
Niestety niewłaściwy przebieg procesu wyborczego na tych obszarach nie był zjawiskiem nowym
i dlatego nie można go lekceważyć. Poprzednie misje wyborcze UE na Sri Lance wydały szereg
zaleceń, jednak większość z nich nie została jeszcze wdrożona. Te zalecenia zostały przedstawione
ponownie, jako że pozostają one elementami o zasadniczym znaczeniu dla wzmocnienia procesu
wyborczego. Same te zalecenia nie wystarczą jednak, aby zlikwidować patologię nękającą północne
i wschodnie obszary kraju, gdzie wyborcom stale odmawia się możliwości pełnego uczestnictwa
w procesie demokratycznym.”
Komisja wysłała dwóch ekspertów, których zadaniem było monitorowanie wyborów
prezydenckich, parlamentarnych i wyborów do rad lokalnych w Tanzanii (14 grudnia 2005 r.)
i Zanzibarze (30 października 2005 r.), w tym także służenie radą w kwestiach dotyczących
wyborów szefom misji UE w Dar es Salaam.
W kwestii wyborów w Tanzanii eksperci stwierdzili, że „o ile pluralizm polityczny faktycznie
istnieje, to wybory 2005 pokazują, że de facto żadna partia opozycyjna nie jest w stanie zagrozić
dominacji rządzącej Partii Rewolucyjnej [CCM].” O ile „wybory zostały poprawnie
przeprowadzone, a krajowa komisja wyborcza potwierdziła swoją reputację w kwestii
profesjonalizmu i niezależności, to niektóre aspekty wyborów nie były zgodne
z międzynarodowymi standardami. (…) Choć ogólne ramy wyborcze są solidne, to nie jest jasne,
czy są one wystarczająco mocne, aby zapewnić prawdziwie demokratyczne wybory w przypadku
ewentualnej ostrej walki wyborczej w przyszłości.”
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
114
PL
Choć odnotowano postępy w zarządzaniu wyborami w Zanzibarze, w tym w dziedzinie rejestracji
wyborców, oraz w wiarygodności procesu wyborczego w porównaniu z wyborami w 2000 roku, to
jednak eksperci zauważyli szereg istotnych uchybień wymagających pilnej reformy wyborczej.
Obejmują one: ingerencję władz politycznych w proces wyborczy; brak przejrzystości działań
władz wyborczych; oraz wadliwe mechanizmy składania skarg i odwołań. Proces wyborczy
charakteryzował się dużą wzajemną nieufnością dwóch głównych partii Zanzibaru oraz kampanią
splamioną przemocą, za którą odpowiedzialność ponoszą między innymi milicje związane z partią
rządzącą.
Misja obserwacyjna UE pod przewodnictwem posła do PE, Maxa van den Berga, została wysłana
do Ugandy z zadaniem obserwowania wyborów prezydenckich i parlamentarnych 23 lutego
2006 r., pierwszych od 26 lat wyborów wielopartyjnych w tym kraju. Misja funkcjonowała od 27
stycznia do 10 kwietnia 2006 r., a dołączyła do niej delegacja z Parlamentu Europejskiego pod
przewodnictwem posła do parlamentu Johana Van Hecke.
Misja stwierdziła, że „Ugandyjczycy okazali zdecydowanie w kwestii określenia swojej politycznej
przyszłości za pomocą środków pokojowych i demokratycznych, licznie biorąc udział w wyborach
oraz wykazując gotowość do dokonania wolnego wyboru między kontynuacją a zmianami. (…)
Komisji wyborczej udało się w znaczącym stopniu utrzymać zaufanie publiczne, organizując
wybory w [bardziej] skuteczny i przejrzysty sposób. [jednakże] nie udało się jej utrzymać pełnego
zaufania publicznego wszystkich partii politycznych.” Według misji obserwacyjnej UE „wybory
nie były w pełni zgodne z międzynarodowymi zasadami regulującymi prawdziwie demokratyczne
wybory, w szczególności z uwagi na brak zapewnienia wszystkim stronom jednakowych
warunków.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
115
PL
(…) Prezydent i jego partia mieli znaczącą przewagę nad swoimi oponentami, która wykraczała
poza typową przewagę wynikającą ze sprawowania urzędu i poza istniejące prawne przywileje
prezydenckie; na poświęcone im pozytywne relacje przeznaczono ogromną ilość czasu antenowego
w państwowej telewizji i radiu (…) W okresie przedwyborczym i okresie kampanii pojawiły się
kontrowersyjne oskarżenia i sprawy sądowe wobec kandydata opozycji, co ograniczyło jego czas na
prowadzenie kampanii.” W orzeczeniu Sąd Najwyższy orzekł, że „w procesie wyborczym
odnotowano szereg poważnych nieprawidłowości, które nie miały jednak znaczącego wpływu na
wyniki wyborów prezydenckich.” W swoim orzeczeniu sąd odniósł się do przypadków wyborców,
których pozbawiono możliwości skorzystania z przysługującego im prawa wyborczego,
zastraszania, stronniczych urzędników odpowiedzialnych za proces wyborczy, wielokrotnego
głosowania, zapychania urn wyborczych i ingerencji sił bezpieczeństwa.
Misja obserwacyjna UE pod przewodnictwem posła do PE Joségo Silvy Penedy została wysłana na
wybory parlamentarne organizowane 4 grudnia 2005 r. w Wenezueli. Dołączyła do niej delegacja
z Parlamentu Europejskiego, pod przewodnictwem posła do parlamentu Arunasa Degutisa.
W końcowym sprawozdaniu z misji stwierdza się, że organy wyborcze (CNE) „dobrze zarządzały
procesem wyborczym, a logistyczne przygotowania do wyborów przebiegły zadowalająco.
Niemniej jednak na rezultaty pracy tych organów cieniem położyły się oskarżenia opozycji
o tendencyjność i stronniczość. Okres przedwyborczy charakteryzował się głównie brakiem
zaufania wielu grup społeczeństwa odnośnie do procesu wyborczego i do niezależności CNE. (…)
Zasada zautomatyzowanego głosowania jest wyraźnie wpisana w ramy prawne. Niemniej jednak
w trakcie wdrożenia i zastosowania procesu zautomatyzowanego głosowania w różnych aspektach
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
116
PL
naruszono prawo. Wykrycie błędu projektowego w oprogramowaniu maszyn do głosowania,
którego pośrednią konsekwencją była możliwość pogwałcenia w rzadkich przypadkach tajności
głosowania, zostało terminowo i odpowiednio rozwiązane przez CNE poprzez wyeliminowanie
urządzeń służących do pobierania odcisków palców. Dlatego też misja obserwacyjna UE
z zaskoczeniem przyjęła do wiadomości fakt wycofania się większości partii opozycyjnych
zaledwie na cztery dni przed wyborami. (…) Wybory parlamentarne nie przyczyniły się do
zmniejszenia podziałów w wenezuelskim społeczeństwie. W tym sensie stanowią one zmarnowaną
szansę. Aby zmniejszyć te podziały niezbędne są bardziej konstruktywne i dojrzałe działania ze
strony wszystkich sił politycznych.”
Jeśli chodzi o Zachodni Brzeg i Strefę Gazy, misja obserwacyjna UE pod przewodnictwem poseł
do Parlamentu Europejskiego, Véronique De Keyser, została wysłana w celu obserwowania
wyborów do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej 25 stycznia 2006 r. Misja działała od 13 grudnia
2005 r. do 13 lutego 2006 r. Dołączyła do niej delegacja z PE, pod przewodnictwem posła do
parlamentu Edwarda McMillana-Scotta. W końcowym sprawozdaniu z misji stwierdza się, „że
wybory dowodzą, że rywalizacja w procesie wyborczym przebiegała w sposób przejrzysty
i prawidłowy oraz że proces ten był skutecznie zarządzany. (…) Dzięki swojemu
profesjonalizmowi i niezależności centralna komisja wyborcza zyskała duże zaufanie publiczne.
Udało jej się zachować uczciwość pomimo przypadków zastraszania. (…) W wyborach wzięła
udział imponująca liczba wyborców, co wskazuje na zdecydowaną wolę Palestyńczyków, by
określać swoją polityczną przyszłość przy pomocy środków demokratycznych, mimo że wybory
odbyły się w warunkach niepewności nacechowanych opóźnieniami, niedopuszczalnym nasileniem
przemocy w okresie poprzedzającym kampanię, oraz okupacją, która nałożyła ograniczenia na
wykonywanie podstawowych wolności związanych z udziałem w wyborach.”
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
117
PL
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem UE wysłała również misje rozpoznawcze do
indonezyjskiej prowincji Aceh, Jemenu, Mauretanii, Nikaragui i Zambii z myślą o nadchodzących
wyborach zaplanowanych na jesień 2006 roku.
Misje obserwacyjne podczas wyborów (EOM) / Projekty dotyczące wsparcia wyborów (ESP)
lipiec 2005 – czerwiec 2006 roku
Państwo
Afganistan
Szef EOM
Całkowity
budżet
Poseł do PE, Emma 4 000 000 EUR
Bonino
Burundi
Poseł do PE, Alain
Hutchinson
1 240 000 EUR
Demokratycz
na Republika
Konga
Poseł do PE,
Philippe Morillon
1 800 000 EUR
Etiopia
Poseł do PE, Ana
Gomes
2 810 000 EUR
Fidżi
Poseł do PE, Istvan
Szent-Ivanyi
1 500 000 EUR
Gwinea
Bissau
Poseł do PE, Johan
Van Hecke
2 500 000 EUR
Haiti
Poseł do PE, Johan
Van Hecke
4 500 000 EUR
5779/07
EOM / ESP /
Uczestnicy
91 obserwatorów (11
w zespole głównym, 60
obserwatorów
długoterminowych i 20
obserwatorów
krótkoterminowych)
80 obserwatorów (7 w zespole
głównym, 12 obserwatorów
długoterminowych i 60
obserwatorów
krótkoterminowych)
117 obserwatorów (11
w zespole głównym, 26
obserwatorów
długoterminowych i 80
obserwatorów
krótkoterminowych)
159 obserwatorów (9
w zespole głównym, 50
obserwatorów
długoterminowych i 100
obserwatorów
krótkoterminowych)
37 obserwatorów (7 w zespole
głównym, 12 obserwatorów
długoterminowych i 18
obserwatorów
krótkoterminowych)
87 obserwatorów (7 w zespole
głównym, 20 obserwatorów
długoterminowych i 60
obserwatorów
krótkoterminowych)
93 obserwatorów (9 w zespole
głównym, 44 obserwatorów
długoterminowych
i
40
obserwatorów
krótkoterminowych)
dh/JP/dm
DG E IV
118
PL
Irak
(2 misje
ESP)
Liberia
B/D
2 300 000 EUR
5 ekspertów
Poseł do PE,
Max van den Berg
2 000 000 EUR
Mauretania
B/D
49 obserwatorów (9 w zespole
głównym, 20 obserwatorów
długoterminowych i 20
obserwatorów
krótkoterminowych)
2 ekspertów
Sri Lanka
John Cushnahan
Tanzania
B/D
Wenezuela
Poseł do PE, J.
Albino Silva
Peneda
1 000 000 EUR
Uganda
Poseł do PE,
Max van den Berg
1 800 000 EUR
Zachodni
Brzeg
i Strefa Gazy
Poseł do PE,
Véronique De
Keyser
2 300 000 EUR
50 000 EUR
1 000 000 EUR
200 000 EUR
92 obserwatorów (6 w zespole
głównym, 22 obserwatorów
długoterminowych i 64
obserwatorów
krótkoterminowych)
2 ekspertów
152 obserwatorów (10
w zespole głównym, 40
obserwatorów
długoterminowych i 102
obserwatorów
krótkoterminowych)
177 obserwatorów (9
w zespole głównym, 8
obserwatorów
długoterminowych i 160
obserwatorów
krótkoterminowych)
173 obserwatorów (7
w zespole głównym, 32
obserwatorów
długoterminowych i 128
obserwatorów
krótkoterminowych)
UE nasiliła starania, aby zapewnić działania następcze w stosunku do wniosków i zaleceń
poczynionych przez misje obserwacyjne UE podczas wyborów poprzez włączenie do oświadczeń
UE, dialogu politycznego, programów współpracy i programowania w ramach Europejskiej
inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka. Zgodnie z obowiązującą od 2004 roku praktyką
wszyscy główni obserwatorzy misji obserwacyjnych UE podczas wyborów wracali do państw,
w których pełnili rolę obserwatorów wyborów, w celu przedstawienia szerokiej gamie odbiorców
końcowego sprawozdania misji obserwacyjnej UE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
119
PL
UE w dalszym ciągu wspierała również wysiłki zmierzające do skonsolidowania europejskiego
podejścia do kwestii obserwacji wyborów na poziomie specjalistów w tym zakresie pochodzących
z UE oraz z krajami partnerskimi UE. Zapewniono środki finansowe dla projektu sieci
Europejczyków na rzecz wsparcia wyborów i demokracji (NEEDS) realizowanego przez grupę
instytucji europejskich specjalizujących się w dziedzinie wyborów, w celu realizacji
wszechstronnego programu szkoleniowego dla obserwatorów i ekspertów UE oraz organizacji
regionalnych spotkań dla krajowych obserwatorów wyborów. W okresie objętym niniejszym
sprawozdaniem w ramach projektu NEEDS przeprowadzono pięć specjalistycznych sesji
szkoleniowych dla ponad 149 obserwatorów długoterminowych i ekspertów, zwołano spotkanie
z punktami kontaktowymi z państw członkowskich działającymi w dziedzinie obserwowania
wyborów oraz zorganizowano w Dżakarcie w Indonezji regionalne seminarium dla krajowych
obserwatorów wyborów gromadzące 19 uczestników reprezentujących 17 organizacji z Azji.
Komisja Europejska w dalszym ciągu będzie zdecydowanie propagować najwyższe standardy
w zakresie obserwowania wyborów. Uczestniczyła ona w rozpoczętym pod patronatem ONZ
procesie opracowywania kluczowych międzynarodowych standardów obserwowania wyborów,
który uzyskał poparcie wszystkich najważniejszych organizacji działających na tym polu. Komisja
była reprezentowana podczas ceremonii przyjęcia deklaracji w sprawie zasad dotyczących
międzynarodowych misji obserwacyjnych podczas wyborów, w Nowym Jorku w październiku
2005 roku, i uczestniczyła w spotkaniu zorganizowanym następnie w tym kontekście przez
Wspólnotę Narodów w czerwcu 2006 roku w Londynie.
Pomoc finansowa dotycząca wyborów
UE przeznacza znaczące środki finansowe na projekty dotyczące wsparcia wyborów w krajach
znajdujących się w okresie przejściowym. Obejmuje to wsparcie na rzecz:
·
wzmocnienia zdolności i struktur administracyjnych krajowych podmiotów zarządzających
wyborami i sprawujących nadzór prawny nad wyborami;
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
120
PL
·
szczególnych działań, takich jak rejestracja wyborców i organizacja wyborów;
·
krajowych obserwatorów podczas wyborów i grup nadzorowania mediów;
·
edukacji obywatelskiej i wyborczej prowadzonej przez podmioty zarządzające wyborami
lub społeczeństwo obywatelskie; oraz
·
międzynarodowych i regionalnych organizacji uczestniczących w działaniach na rzecz
wyborów.
Pomoc władzom państwowym, w tym podmiotom zarządzającym wyborami, udzielana jest
wyłącznie za pośrednictwem geograficznych funduszy na rzecz współpracy dostępnych dla państw
trzecich (takich jak EFR, ALA, programy CARDS i TACIS46). Wsparcie dla organizacji
pozarządowych zaangażowanych w pomoc wyborczą może płynąć z tych samych źródeł, jak
również z funduszy EIDHR. Ponadto w przypadkach, gdy w sytuacjach pokonfliktowych
organizuje się przyspieszone wybory, wsparcie dla wyborów udzielane jest poprzez mechanizm
szybkiego reagowania.
Przykłady aktualnych projektów dotyczących wsparcia wyborów wspieranych przez UE w okresie
od lipca 2005 do czerwca 2006 roku obejmują:
§
wsparcie dla kongijskiej niezależnej komisji wyborczej (Demokratyczna Republika
Konga) na wszystkich etapach organizacji cyklu wyborczego w kontekście różnych
wyborów zaplanowanych w 2005 (referendum konstytucyjne) i 2006 roku (wybory
prezydenckie, parlamentarne, prowincjonalne). Udział WE w ogólnym budżecie równym
330 mln EUR wyniósł 149 mln EUR;
46
EFR: Europejski Fundusz Rozwoju, ALA: program współpracy naukowej i technicznej UE
z krajami Ameryki Łacińskiej i Azji, CARDS: Pomoc wspólnotowa na rzecz odbudowy,
rozwoju i stabilizacji, TACIS: Program TACIS zapewnia techniczne wsparcie, za
pośrednictwem dotacji, 12 krajom Europy Wschodniej i Azji Środkowej (Armenii,
Azerbejdżanowi, Białorusi, Gruzji, Kazachstanowi, Kirgistanowi, Mołdawii, Rosji,
Tadżykistanowi, Turkmenistanowi, Ukrainie i Uzbekistanowi), a jego głównym celem jest
wzmocnienie procesu przemian w tych krajach.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
121
PL
§
wkład w wysokości ponad 30 mln EUR w fundusz powierniczy ONZ w celu pokrycia
kosztów przygotowań do wyborów w Iraku, jak również 1,5 mln EUR przeznaczone na
wysłanie trzech ekspertów UE oddelegowanych do niezależnej komisji wyborczej w Iraku,
oraz program szkoleniowy dla ponad 170 grup obserwatorów krajowych;
§
w ostatnich latach, wkład w wysokości 14 mln EUR w przygotowanie wyborów na
Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy, w tym ustanowienie niezależnej centralnej komisji
wyborczej;
§
początkowy wkład w kwocie 400 000 EUR na rzecz niezależnej krajowej komisji wyborczej
w Burundi; następnie wkład w wysokości 4 mln EUR w fundusz powierniczy Programu
Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) na rzecz wsparcia organizacji cyklu
wyborczego w 2005 roku;
§
wkład w kwocie 1,2 mln EUR w fundusz powierniczy zarządzany przez UNDP
ustanowiony w celu wsparcia wyborów prezydenckich w Gwinei Bissau w 2005 roku.
Komisja Europejska udziela pomocy w zakresie wyborów głównie poprzez Program Narodów
Zjednoczonych ds. Rozwoju. W dniu 21 kwietnia 2006 r. Komisja i UNDP uzgodniły wytyczne
operacyjne w sprawie wdrażania programów i projektów pomocy w zakresie wyborów.
Wytyczne te przedstawiają praktyczne środki zmierzające do wzmocnienia współpracy
koncepcyjnej i operacyjnej między obiema organizacjami w dziedzinie pomocy w zakresie
wyborów, również w terenie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
122
PL
4.11.
Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne
UE przywiązuje do praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych taką samą wagę jak do praw
obywatelskich i politycznych, pamiętając o tym, że wszystkie prawa człowieka i podstawowe
wolności są uniwersalne, niepodzielne, współzależne i wzajemnie powiązane, jak zostało to
potwierdzone podczas Światowej Konferencji Praw Człowieka, która odbyła się w 1993 roku
w Wiedniu. Obie kategorie praw wywodzą się z przyrodzonej godności osoby ludzkiej i skuteczne
wykonywanie każdego z tych praw jest niezbędne dla pełnego korzystania z nich wszystkich.
Związek ten jest szczególnie wyraźnie przedstawiony w Konwencji o prawach dziecka, której
stronami są wszystkie państwa członkowskie UE, a także odzwierciedlony w przyjętym ostatnio
komunikacie Komisji „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka”.
Podczas okresu sprawozdawczego UE aktywnie uczestniczyła w trzecim posiedzeniu otwartej
grupy roboczej Komisji Praw Człowieka (luty 2006) upoważnionej do rozważenia opcji
dotyczących opracowania protokołu fakultatywnego do Międzynarodowego paktu praw
gospodarczych, społecznych i kulturalnych. UE z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie grupy
roboczej i decyzję Rady Praw Człowieka z czerwca 2006 roku o przedłużeniu jej mandatu o kolejne
dwa lata w celu opracowania protokołu fakultatywnego uwzględniającego wszystkie opcje.
UE poparła kilka mandatów udzielonych przez Komisję Praw Człowieka związanych z prawami
gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, mianowicie mandaty specjalnych sprawozdawców
ds. edukacji, mieszkalnictwa, zdrowia i żywności oraz niezależnego eksperta ds. skrajnego ubóstwa.
UE przyjmuje z zadowoleniem cenny wkład tych specjalnych procedur Komisji Praw Człowieka
w propagowanie i ochronę praw człowieka w ramach ich poszczególnych mandatów.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
123
PL
Zrozumienie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych jest silnie powiązane z rozwojem.
Sześć spośród ośmiu Milenijnych Celów Rozwoju kładzie duży nacisk na rozwój ludzki
i społeczny. UE zajęła miejsce w czołówce międzynarodowych wysiłków na rzecz osiągnięcia
Milenijnych Celów Rozwoju poprzez swoje zobowiązania do zwiększenia skuteczności i wielkości
pomocy w okresie poprzedzającym szczyt ONZ we wrześniu 2005 roku oraz podczas późniejszego
przyjmowania „Konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju”47 w grudniu 2005 roku.
Oświadczenie to składa się z dwóch części. W pierwszej części, zatytułowanej „Wizja Unii
Europejskiej dotycząca rozwoju”, wyznaczono wspólne cele i zasady współpracy na rzecz rozwoju.
Potwierdzono w niej zobowiązanie UE do likwidacji ubóstwa, do odpowiedzialności, partnerstwa,
zapewniania pomocy lepszej jakości i na większą skalę oraz wspierania spójności polityki na rzecz
rozwoju. W duchu komplementarności zasady te będą nadawały kierunek działaniom Wspólnoty
i państw członkowskich w ramach współpracy na rzecz rozwoju we wszystkich krajach
rozwijających się. Innymi ważnymi celami są prawa człowieka i dobre rządy. W drugiej części
oświadczenia – „Polityka rozwoju WE” – określono, jak Wspólnota, korzystając z powierzonych jej
zasobów, zrealizuje założenia pierwszej części.
Ponadto Wspólnota wprowadziła cele dotyczące rozwoju społecznego do najnowszych umów
dwustronnych, regionalnych i międzyregionalnych. Umowy te zawierają zobowiązania obu stron do
uznawania i promowania praw społecznych, w tym przestrzegania głównych konwencji
Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) o podstawowych prawach pracowniczych.
Przykładami takich umów są umowy z Republiką Południowej Afryki (1999), Chile (2002)
i negocjowana obecnie umowa z Radą Współpracy Arabskich Państw Zatoki.
47
Wniosek dotyczący wspólnej deklaracji Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie
polityki rozwoju Unii Europejskiej – „Konsensus europejski” COM (2005) 311 z dnia 13
lipca 2005 r.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
124
PL
Od 1998 roku Wspólnota przyznaje preferencje handlowe na mocy szczególnych rozwiązań
motywacyjnych dotyczących ochrony praw pracowniczych w ramach planu ogólnych preferencji
taryfowych (GSP). Szczególne rozwiązania oferowane są na wniosek krajów rozwijających się,
które zapewniają przestrzeganie podstawowych praw pracowniczych MOP. W ramach nowego
planu GSP+, który został przyjęty przez Radę 27 czerwca 2005 r. i wszedł w życie 1 stycznia 2006
r., dodatkowe preferencje taryfowe przyznawane są na podstawie nowego szczególnego
rozwiązania motywacyjnego dotyczącego zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów krajom
znajdującym się w trudnym położeniu, które podpisały i skutecznie wdrożyły pewne
międzynarodowe konwencje dotyczące ochrony środowiska, dobrych rządów oraz praw człowieka
i praw pracowniczych, w tym osiem podstawowych konwencji MOP dotyczących praw
pracowniczych. Plan GSP+ zastępuje poprzednio obowiązujące szczególne rozwiązania
motywacyjne.
Obecnie około 180 krajów rozwijających się i terytoriów zależnych korzysta z podstawowego planu
ogólnych preferencji taryfowych. Ponadto na trzyletni okres (2006-2008) przyznano korzyści
w ramach planu GSP+ 15 krajom znajdującym się w trudnym położeniu: pięciu krajom andyjskim
(Boliwii, Ekwadorowi, Kolumbii, Peru i Wenezueli), sześciu krajom środkowoamerykańskim
(Gwatemali, Hondurasowi, Kostaryce, Nikaragui, Panamie i Salwadorowi) oraz Gruzji, Mołdawii,
Mongolii i Sri Lance.
W wyjątkowych przypadkach, w tym w przypadkach poważnego i systematycznego naruszania
jednej z ośmiu konwencji MOP o podstawowych normach pracowniczych, unijny plan ogólnych
preferencji taryfowych zezwala na tymczasowe cofnięcie preferencji handlowych. Na mocy
aktualnego rozporządzenia Rady wprowadzającego plan ogólnych preferencji taryfowych, ocena
przeprowadzona przez organy nadzorcze MOP może doprowadzić do dochodzenia w celu ustalenia,
czy czasowe cofnięcie preferencji jest uzasadnione. W marcu 1997 roku Rada Unii Europejskiej
tymczasowo cofnęła dostęp Związku Myanmar (Birmy) do preferencyjnych rozwiązań w ramach
unijnego planu ogólnych preferencji taryfowych z powodu poważnych i systematycznych naruszeń
Konwencji MOP dotyczącej pracy przymusowej lub obowiązkowej. Ponieważ nie zaprzestano
poważnego i systematycznego naruszania tej konwencji, tymczasowe cofnięcie nadal obowiązuje.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
125
PL
4.12.
Prawo do rozwoju
UE konsekwentnie podkreśla swoje zobowiązanie do przestrzegania do prawa do rozwoju
określonego w deklaracji wiedeńskiej i programie działań z 1993 roku oraz w Deklaracji na temat
prawa do rozwoju z 1986 roku, według których osoba ludzka i jej prawa są podstawowymi
podmiotami rozwoju. Zobowiązanie to jest również wyrażone poprzez partnerstwa i umowy
dotyczące współpracy na rzecz rozwoju zawarte z krajami na całym świecie, na przykład umowę
z Kotonu pomiędzy UE a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
W grudniu 2005 roku UE przyjęła „Konsensus europejski w sprawie rozwoju” – wspólne
oświadczenie w sprawie polityki UE w dziedzinie rozwoju, w którym potwierdzono zobowiązanie
do rozwoju i do walki z ubóstwem, a co za tym udzie - do osiągania Milenijnych Celów Rozwoju.
Na podstawie tego oświadczenia, uznającego prawa człowieka i dobre rządy za istotne cele
i kwestie, które powinny być obecne we wszystkich obszarach polityki, Wspólnota i państwa
członkowskie będą dążyć do poprawy koordynacji i komplementarności w świadczeniu pomocy na
rzecz rozwoju oraz zwiększenia odpowiedzialności krajów korzystających z tej pomocy. UE
zobowiązała się również do pracy na rzecz wspólnego planowania wieloletniego i wspólnych
mechanizmów wdrażania, w tym wspólnych analiz, wspólnych misji donorów i stosowania
mechanizmów współfinansowania.
W listopadzie 2005 roku Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przyjął
tradycyjną rezolucję w sprawie prawa do rozwoju przedstawioną przez Malezję w imieniu ruchu
państw niezaangażowanych. Potwierdza ona uzgodnione wnioski i zalecenia przyjęte przez otwartą
Grupę Roboczą ds. Prawa do Rozwoju (grupę roboczą) podczas jej szóstego posiedzenia (14-18
lutego 2005 r.) i wzywa do ich natychmiastowego, pełnego i skutecznego wprowadzenia w życie
przez Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka i inne właściwe podmioty. Podkreśla ona
znaczenie podstawowych zasad zawartych we wnioskach grupy roboczej z jej trzeciego posiedzenia
(sprawiedliwość, przejrzystość, odpowiedzialność, brak dyskryminacji).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
126
PL
UE głosowała za przyjęciem rezolucji. W uzasadnieniu oddanego głosu UE podkreśliła, że
obowiązkiem państwa jest praca na rzecz urzeczywistnienia prawa do rozwoju. Zdaniem UE,
podstawowym obowiązkiem państwa jest stworzenie na swoim terytorium warunków sprzyjających
urzeczywistnieniu tego prawa. Cel ten można najlepiej osiągnąć uwzględniając w narodowych
planach rozwoju i globalnych partnerstwach perspektywę praw człowieka i kładąc w nich nacisk na
uniwersalność, niepodzielność, wzajemne powiązanie i współzależność wszystkich praw człowieka.
UE zdecydowanie popiera partnerstwo między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się określone
w porozumieniu z Monterrey, w którym stwierdzono, że: „każde państwo jest w głównym stopniu
odpowiedzialne za własny rozwój gospodarczy krajowe wysiłki na rzecz rozwoju wymagają
poparcia ze strony pomocnego międzynarodowego otoczenia gospodarczego”.
UE aktywnie uczestniczyła w siódmym posiedzeniu grupy roboczej, które odbyło się w dniach 9-13
stycznia 2006 r. Grupa robocza jest upoważniona przez Komisję Praw Człowieka do
monitorowania i oceny postępów w dziedzinie propagowania i wdrażania prawa do rozwoju oraz do
oceny raportów i innych informacji przekazywanych przez państwa oraz organizacje
międzynarodowe i pozarządowe. Grupa robocza przeanalizowała raport Grupy Zadaniowej
Wysokiego Szczebla ds. Wdrażania Prawa do Rozwoju, dotyczący zwłaszcza ośmiu Milenijnych
Celów Rozwoju w odniesieniu do partnerstw globalnych, oraz raport Biura Wysokiego Komisarza
Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka przygotowany na 62. i ostatnią sesję Komisji Praw
Człowieka. UE podkreśliła poszanowanie praw człowieka jako warunek wstępny skutecznych
i zrównoważonych polityk i partnerstw na rzecz rozwoju.
Dnia 30 czerwca 2006 r. mandat grupy roboczej został przedłużony o kolejny rok przez
nowopowstałą Radę Praw Człowieka. Grupa Zadaniowa Wysokiego Szczebla spotka się na kolejne
pięć dni przed końcem 2006 roku w celu wprowadzenia w życie zaleceń raportu z siódmej sesji
grupy roboczej.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
127
PL
4.13.
Dialog międzykulturowy
UE jest silnie zaangażowana w propagowanie dialogu międzykulturowego, zarówno wewnątrz
Unii, jak i w stosunkach z krajami trzecimi. Różnorodność Unii zwiększyła się wraz
z przystąpieniem do niej nowych państw członkowskich; w 2007 roku całkowita liczba jej ludności
zbliży się do 500 milionów, stwarzając ogromne bogactwo różnorodności kulturowej, społecznej
i językowej. Zjawisko to zbiega się z głęboką zmianą demograficzną, w wyniku której grupa
ludności aktywnej zawodowo jest coraz starsza i coraz mniej liczna, a stały napływ imigrantów
prowadzi do jeszcze większej różnorodności kulturowej.
W takim kontekście podtrzymywanie wspólnych wartości, takich jak wolność, sprawiedliwość,
tolerancja i solidarność, które stanowią spoiwo naszych społeczeństw, możliwe jest jedynie pod
warunkiem coraz bardziej priorytetowego traktowania promocji wzajemnego poznania
i zrozumienia oraz dialogu międzykulturowego.
W Europie istnieje wyraźna i coraz powszechniej uznawana i dostrzegana potrzeba głębszego
i bardziej uporządkowanego dialogu międzykulturowego z udziałem nie tylko władz krajowych, ale
także szeroko rozumianego społeczeństwa obywatelskiego. Ważne jest także promowanie
wszechstronnego dialogu, obejmującego rozmaite religie, przekonania i społeczności etniczne.
Od wielu lat Unia Europejska i Wspólnota Europejska tworzą rozmaite komplementarne
instrumenty mające zachęcać do prowadzenia dialogu międzykulturowego, zarówno wewnątrz UE,
jak i w stosunkach z krajami trzecimi (zob. ramka poniżej).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
128
PL
·
Program „Erasmus Mundus” (2004-2008) jest programem na rzecz współpracy
i mobilności w dziedzinie szkolnictwa wyższego, promującym wymianę między UE
a krajami trzecimi.
·
Tempus jest systemem współpracy w dziedzinie szkolnictwa wyższego między
państwami członkowskimi UE a krajami partnerskimi. Program był odnawiany trzy razy
(Tempus II, Tempus II bis i Tempus III - na lata 2000-2006). Obecnie istnieje większa
niż kiedykolwiek wcześniej potrzeba współpracy między krajami w dziedzinie edukacji,
a równolegle z nią – potrzeba zwiększania wzajemnego zrozumienia kultur. Jak
stwierdzono w decyzji w sprawie programu Tempus III (z dnia 29 kwietnia 1999 r.):
„współpraca w zakresie szkolnictwa wyższego umacnia i pogłębia całą sieć stosunków
między narodami, podkreśla wspólne wartości kulturalne, umożliwia prowadzenie
owocnej wymiany poglądów i ułatwia wielonarodowe działania w sferze nauki, kultury,
sztuki oraz w sferze gospodarczej i społecznej”.
·
Program „Młodzież” (2000-2006) ułatwia mobilność i wymianę młodzieży z 31 krajów
europejskich.
·
Euro-śródziemnomorski program „Młodzież” obejmuje państwa członkowskie i 12
krajów śródziemnomorskich.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
129
PL
·
Program „Kultura 2000” (2000-2004, przedłużony do 2006) aktywnie przyczynia się do
dialogu międzykulturowego poprzez wspieranie projektów w dziedzinie współpracy
kulturalnej z udziałem organizacji z kilku krajów europejskich. Niektóre projekty
realizowane są w krajach trzecich. Celem wielu z nich jest lepsze zrozumienie kultur
europejskich w krajach trzecich. Nowy program „Kultura 2007” będzie miał podobne cele,
a dialog międzykulturowy będzie stanowił jeden z jego trzech priorytetów.
·
Program INTI jest programem Unii Europejskiej finansującym działania przygotowawcze
promujące integrację w państwach członkowskich UE osób niebędących obywatelami UE.
Jego celem jest także propagowanie dialogu ze społeczeństwem obywatelskim,
opracowywanie modeli integracji, wyszukiwanie i ocena najlepszych praktyk w dziedzinie
integracji i tworzenie sieci współpracy na poziomie europejskim.
·
Dialog międzykulturowy jako kryterium horyzontalne jest uwzględniany w nowych
zaproszeniach do składania wniosków w ramach większości programów w dziedzinie
edukacji i kultury (np. „Młodzież”, „Leonardo”, „Kultura 2000”, „Media”,
„e-Learning”, programy w dziedzinie postaw obywatelskich i polityki audiowizualnej).
Nowa generacja programów w tych dziedzinach (2007-2013) będzie również obejmować
dialog międzykulturowy jako jeden ze swoich celów. Tak będzie w przypadku programów
„Młodzież w działaniu”, „Kultura 2007” i programu działań na rzecz promowania
aktywnych europejskich postaw obywatelskich.
W październiku 2005 roku Komisja zaproponowała, aby rok 2008 ustanowić Europejskim Rokiem
Dialogu Międzykulturowego. Całkowity budżet na ten cel wyniesie 10 mln EUR i zostanie
przeznaczony na realizację wielu różnorodnych projektów szczegółowych, które zostaną
zrealizowane w 2008 roku poprzez programy wspólnotowe i inne działania. Będą one realizowane
głównie w dziedzinie kultury, edukacji, młodzieży, sportu i postaw obywatelskich.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
130
PL
Jeżeli chodzi o stosunki zewnętrzne, w lutym 2006 roku Rada UE wyraziła głębokie
zaniepokojenie wydarzeniami, które miały miejsce po opublikowaniu w europejskich mediach
karykatur proroka Mahometa. Rada poparła prawo do wolności wyrażania opinii i zdecydowanie
potępiła wszelkie akty przemocy i groźby, przyjmując jednocześnie do wiadomości, że publikacje
te zostały uznane przez muzułmanów na całym świecie za obraźliwe i niepokojące i wyrażając
w związku z tym żal.
Jeżeli chodzi o partnerskie kraje śródziemnomorskie, partnerstwo euro-śródziemnomorskie (proces
barceloński) stało się w ciągu ostatnich 10 lat najbardziej wszechstronnym instrumentem dialogu
politycznego. Zachęty polityczne, gospodarcze i społeczno-kulturalne stworzone dzięki
instrumentom procesu barcelońskiego mają wspólny cel – ustanowienie przestrzeni pokoju,
stabilności i dialogu z sąsiadami UE. Po opublikowaniu karykatur Komisja przedstawiła
wszechstronny pakiet działań obejmujących pełne wykorzystanie możliwości oferowanych przez
Fundację Dialogu Kultur im. Anny Lindh. Inicjatywy te angażują media, osoby kształtujące opinię
publiczną, społeczeństwo obywatelskie i młodzież. Mieszcząca się w Aleksandrii fundacja promuje
dialog międzykulturowy i przyczynia się do promowania wizerunku procesu barcelońskiego
poprzez wymianę intelektualną, kulturalną i dotyczącą społeczeństwa obywatelskiego. Jednym
z kluczowych elementów działalności Euro-Śródziemnomorskiej Fundacji Dialogu Kultur jest rola,
jaką powinny odgrywać tzw. sieci krajowe.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
131
PL
Decyzje polityczne, warsztaty, programy regionalne i inicjatywy krajowe w ramach partnerstwa
euro-śródziemnomorskiego podejmowane są w związku z potrzebą zbliżania do siebie społeczeństw
zamieszkujących ten region; należy także zauważyć, że działania rządowe są w dużym stopniu
uzupełniane znaczącym wkładem ze strony innych podmiotów, takich jak Euro-śródziemnomorska
Platforma Pozarządowa odpowiedzialna za proces barceloński, fora obywatelskie i EuroŚródziemnomorskie Zgromadzenie Parlamentarne. Podczas szczytu z okazji dziesięciolecia
partnerstwa euro-śródziemnomorskiego, który odbył się w Barcelonie w dniach 27-28 listopada
2005 r., uznano podstawową rolę edukacji w rozwoju politycznym, społecznym i gospodarczym.
W ramach pięcioletniego programu prac zobowiązano się m.in. do współpracy w walce
z dyskryminacją, rasizmem i ksenofobią, dążenia do większej tolerancji, propagowania zrozumienia
i poszanowania wszystkich religii i kultur oraz zwiększenia roli mediów w rozwoju dialogu
międzykulturowego.
Na mocy planów działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa, państwa partnerskie
zobowiązały się do zwalczania wszelkich form dyskryminacji, nietolerancji religijnej, rasizmu
i ksenofobii. Inne instrumenty, takie jak proces ASEM (Forum Azja-Europa), stanowią ważne
narzędzie prowadzenia dialogu międzykulturowego.
Fora wielostronne, takie jak ONZ, stanowią właściwą platformę dla propagowania dialogu
międzykulturowego. Pod tym kątem, podczas 60. obrad Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych, UE przedstawiła rezolucję w sprawie nietolerancji religijnej, w której większy
nacisk kładzie się na dialog między kulturami. Rezolucja ta, przyjęta w drodze konsensusu, uznaje
znaczenie propagowania dialogu będącego konstruktywnym sposobem zwiększania zrozumienia
i wiedzy. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu
kulturowego jest także ważnym narzędziem
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
132
PL
służącym poprawie stosunków w naszych różnorodnych społeczeństwach. Komisja aktywnie
wspiera szybką ratyfikację przedmiotowej konwencji. Ponadto UE promuje wzmocniony dialog
z innymi instytucjami międzynarodowymi (Radą Europy, OBWE itd.) i wykorzystywanie
instrumentów wspólnotowych w celu stworzenia dodatkowych okazji do wzmacniania dialogu
międzykulturowego. UE poszukuje sposobów współpracy z partnerami i innymi podmiotami
międzynarodowymi w świecie muzułmańskim, w tym z Organizacją Konferencji Islamskiej i Ligą
Państw Arabskich w celu promowania tolerancji, jak również poszanowania dla wyznań religijnych
oraz innych poglądów i przekonań. Szczególny nacisk kładzie się na rolę, jaką w tym kontekście
mogą odgrywać wolne media i organizacje pozarządowe.
Inicjatywa Sojuszu Cywilizacji została zapoczątkowana na szczycie ONZ we wrześniu 2005 roku
przez Sekretarza Generalnego ONZ i współinicjowana przez premierów Hiszpanii i Turcji. Celem
sojuszu jest wytworzenie zbiorowej woli politycznej i zmobilizowanie instytucji i społeczeństwa
obywatelskiego do zgodnego działania na rzecz zwalczania uprzedzeń, mylnego postrzegania
i skrajnych opinii, które stoją na przeszkodzie takiemu porozumieniu; ma on także przyczynić się
do połączenia sił w ramach światowego ruchu, który, odzwierciedlając wolę ogromnej większości
ludzi, odrzuca ekstremizm we wszystkich społeczeństwach. Grupa wysokiego szczebla złożona
z dwudziestu wybitnych osobistości ze sfery polityki, nauki, społeczeństwa obywatelskiego,
finansów międzynarodowych i mediów, pochodzących ze wszystkich regionów świata, kieruje
pracami Sojuszu Cywilizacji, oceniając siły, które przyczyniają się do ekstremizmu, oraz zalecając
zbiorowe działania przeciwko tym siłom. Grupa wysokiego szczebla przedstawi ostateczny raport
Sekretarzowi Generalnemu ONZ do końca 2006 roku. Raport będzie składał się z analizy
aktualnych problemów i z zaleceń dotyczących praktycznych działań w celu zwalczania
ekstremizmu i podtrzymywania pokojowego współistnienia społeczeństw.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
133
PL
4.14.
Azyl, migracja, uchodźcy i osoby przesiedlone
Jeżeli chodzi o prawa osób ubiegających się o azyl, UE podejmuje kroki ku stworzeniu wspólnego
unijnego systemu azylowego, którego podstawy już uzgodniono. Zgodnie z programem haskim,
który jest planem prac w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych na najbliższe
pięć lat, w pełni funkcjonujący wspólny europejski system azylowy ma zostać utworzony do 2010
roku. W ramach tworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego, 1 grudnia 2005 r. została
przyjęta dyrektywa Rady (2005/85/WE) w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących
procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich. Dyrektywa
gwarantuje, że w państwach członkowskich UE wszystkie procedury w pierwszej instancji
podlegają tym samym minimalnym normom, z jednoczesnym zapewnieniem zgodności ze
zobowiązaniami międzynarodowymi w tej dziedzinie.
Aby zwiększyć zdolności w zakresie ochrony w głównych regionach pochodzenia uchodźców
i lepiej chronić istniejące już tam społeczności uchodźców, Komisja zaproponowała wdrożenie
regionalnych programów ochrony, które mają zapewnić trwałe rozwiązania tego problemu, takie
jak repatriacja, integracja ze społecznością lokalną lub przesiedlenie, w partnerstwie z Wysokim
Komisarzem ONZ ds. Uchodźców poprzez projekty oparte na praktycznych działaniach oraz
finansowanie. Rada popiera podejście zaproponowane w komunikacie Komisji z września 2005
roku w sprawie regionalnych programów ochrony i uznaje, że takie programy stanowią pierwszy
krok w poprawie dostępu do ochrony i trwałych rozwiązań dla osób potrzebujących
międzynarodowej ochrony możliwie najszybciej i najbliżej ich ojczyzny. W duchu
współodpowiedzialności regionalne programy ochrony pomagają krajom trzecim, w których
zamieszkują duże społeczności uchodźców lub które stoją w obliczu dużej liczby osób ubiegających
się o azyl, w budowaniu zdolności w zakresie ochrony.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
134
PL
Pierwsze pilotażowe regionalne programy ochrony wdrażane są w zachodnich nowych
niepodległych państwach, szczególnie na Ukrainie, w Mołdawii i na Białorusi. Programy te
skupiają się na zwiększaniu już istniejących zdolności w zakresie ochrony poprzez udzielanie
praktycznego wsparcia przy rozpatrywaniu wniosków o azyl oraz wzmacnianie zdolności
w zakresie ochrony uzupełniającej, integracji i dokumentacji. Wybór miejsca realizacji drugiego
programu pilotażowego jest w toku. Jako potencjalne obszary rozważa się m.in. region Wielkich
Jezior Afrykańskich i Półwysep Somalijski.
Unia Europejska uznaje konieczność ochrony praw człowieka wśród migrantów, szczególnie
kobiet, i prowadzenia skoordynowanych działań przeciwko nielegalnej migracji, handlu ludźmi
i przemytowi ludzi. W konkluzjach Rady Europejskiej w sprawie migracji i stosunków
zewnętrznych z listopada 2005 roku ponownie potwierdzono wartość łączenia prac w dziedzinie
migracji i stosunków zewnętrznych z pracami w dziedzinie spraw wewnętrznych, spraw
zagranicznych i rozwoju. Komisja włączyła kwestie migracji i azylu do dialogu politycznego
z krajami trzecimi i uwzględniła je w strategiach współpracy. Zaproponowała lepsze i bardziej
skoordynowane wykorzystanie istniejących instrumentów i polityk w wydanym w listopadzie 2005
roku komunikacie „Działania priorytetowe stanowiące odpowiedź na wyzwania związane
z migracją: pierwsze działania podjęte w następstwie szczytu w Hampton Court”. W komunikacie
skupiono się głównie na niektórych aspektach zarządzania migracjami w odniesieniu do basenu
Morza Śródziemnego i Afryki. Na tej podstawie przygotowano dokument „Podejście globalne do
kwestii migracji: działania priorytetowe skoncentrowane na Afryce i basenie Morza
Śródziemnego”, który został przyjęty przez głowy państw i szefów rządów UE w grudniu 2005
roku z myślą o podjęciu konkretnych działań w ciągu 2006 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
135
PL
Komunikat „Wspólna agenda na rzecz integracji: ramy integracji obywateli państw trzecich w Unii
Europejskiej” był pierwszą odpowiedzią Komisji na zawarty w programie haskim wniosek
o ustanowienie spójnych europejskich ram integracyjnych. Po przyjęciu wspólnych podstawowych
zasad integracji imigrantów przez Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
w listopadzie 2004 roku, osnową tego komunikatu stały się wnioski dotyczące konkretnych
środków realizacji wspólnych podstawowych zasad, a także szereg unijnych mechanizmów
wspierających. W komunikacie podkreślono znaczenie bardziej precyzyjnego określenia praw
i obowiązków migrantów w Unii Europejskiej, rozwoju specjalnych form współpracy i wymiany
informacji na temat integracji, uwzględniania zagadnień integracyjnych we wszystkich nurtach
polityki oraz oceny.
Komisja poparła przygotowanie i przyjęcie planu działań Międzynarodowej Organizacji Pracy
w sprawie pracowników migrujących przez Międzynarodową Konferencję Pracy w czerwcu 2004
roku, jak również opracowanie i przyjęcie przez Radę Administracyjną MOP w marcu 2006 roku
wielostronnego ramowego podejścia do migracji opartego na prawach.
W ciągu ostatnich lat Unia Europejska dążyła do wypracowania całościowego podejścia do
migracji, uwzględniającego w pełni związek migracji z rozwojem. W oświadczeniu „Konsensus
europejski w sprawie rozwoju” stwierdzono, że zamiarem UE jest to, by migracja stała się
pozytywnym czynnikiem rozwoju, poprzez wspieranie konkretnych środków służących
zmniejszaniu ubóstwa, w tym ułatwianie przesyłania pieniędzy oraz ograniczanie „drenażu
mózgów”.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
136
PL
W komunikacie Komisji „Związek pomiędzy migracją i rozwojem: konkretne kierunki działania
w zakresie partnerstwa UE z krajami rozwijającymi się” (wrzesień 2005) zaproponowano zestaw
narzędzi służących ulepszeniu powiązań między migracją a rozwojem krajów pochodzenia poprzez
zajęcie się jednocześnie kwestią przekazów pieniężnych, rolą diaspory, przepływem wysoko
wykwalifikowanych pracowników, migracją o charakterze cyrkulacyjnym i sposobami ograniczenia
„drenażu mózgów”. W komunikacie przeanalizowano wpływ zjawisk związanych z migracją na
rozwój krajów pochodzenia.
Światowa Komisja ds. Migracji Międzynarodowych przedstawiła swój ostateczny raport
Sekretarzowi Generalnemu ONZ 5 października 2005 r. W związku z tym raportem UE podjęła
istotne działania w celu przygotowania się do dialogu ONZ na wysokim szczeblu w sprawie
migracji i rozwoju, który rozpocznie się we wrześniu 2006 roku. Dialog ten ma kluczowe znaczenie
dla promowania całościowego podejścia do kwestii migracji i rozwoju.
Unia Europejska z determinacją podchodzi do kwestii zwalczania w sposób kompleksowy
nielegalnej imigracji, ponieważ zjawisko to narusza prawo państwa członkowskiego do
decydowania o tym, kto może wjechać na jego terytorium i na nim przebywać, a dla migrantów
niesie ryzyko utraty życia lub stania się ofiarą wyzysku. Jednocześnie zależy jej na zapewnieniu
poszanowania podstawowych praw nielegalnych imigrantów. Szczególny nacisk kładzie się na
przepisy dotyczące uprawnień proceduralnych, integralności rodziny oraz uprawnień odnoszących
się do zatrzymań i stosowania środków przymusu. W lipcu 2005 roku Komisja przyjęła pierwsze
roczne sprawozdanie z monitorowania i oceny, w którym ustalono stopień współpracy krajów
trzecich w walce z nielegalną migracją. Sprawozdanie przedstawiono Radzie Unii Europejskiej
w celu dokonania oceny i poprawy współpracy w zakresie nielegalnej imigracji ze odpowiednimi
krajami trzecimi.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
137
PL
Wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie wspólnych norm i procedur dla państw
członkowskich dotyczących powrotu nielegalnych imigrantów z państw trzecich przewiduje jasne
i przejrzyste wspólne zasady dotyczące powrotu, deportacji, stosowania środków przymusu,
tymczasowego zatrzymania i ponownego wjazdu imigrantów, które uwzględniają w pełni prawa
człowieka i podstawowe wolności zainteresowanych osób. Celem wniosku jest ustanowienie
horyzontalnego zestawu zasad mających zastosowanie do wszystkich nielegalnych imigrantów
z państw trzecich i przewiduje dwuetapową procedurę prowadzącą do zakończenia nielegalnego
pobytu. Decyzja o powrocie imigranta musi zostać wydana w odniesieniu do każdego nielegalnego
imigranta z państwa trzeciego. W pierwszej kolejności decyzje powinny dotyczyć dobrowolnego
powrotu. Jedynie w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego nie decyduje się na dobrowolny
powrót, państwa członkowskie wykonują zobowiązanie do powrotu, wydając nakaz deportacji.
Wniosek w sprawie dyrektywy nadaje krajowym środkom w zakresie powrotu skutek w wymiarze
europejskim, ponieważ ustanawia zakaz ponownego wjazdu ważny na terytorium całej Unii
Europejskiej.
Nielegalna migracja jest bardzo często powiązana z naruszeniami praw człowieka i handlem
ludźmi. W październiku 2005 roku Komisja przedstawiła komunikat „Zwalczanie handlu ludźmi –
zintegrowane podejście oraz wnioski dotyczące planu działania” (COM(2005) 514 wersja
ostateczna). Komunikat stanowi podstawę przyszłych dyskusji i przedstawia sposób na
wzmocnienie i ulepszenie polityki UE w zakresie zwalczania handlu ludźmi. Pomoże on w zajęciu
się problemem handlu ludźmi nie tylko poprzez działania w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości
i spraw wewnętrznych, ale także dzięki podejmowaniu odpowiednich inicjatyw w innych obszarach
polityki, szczególnie w polityce UE dotyczącej stosunków zewnętrznych i rozwoju.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
138
PL
W styczniu 2006 roku Komisja przyjęła komunikat prezentujący cele i priorytety nowego
programu tematycznego w zakresie migracji i azylu, którego działania będą stanowić
kontynuację programu AENEAS w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2007-2013.
Program tematyczny zostanie włączony w nowe ramy prawodawcze działań zewnętrznych
Wspólnoty, tj. europejskiego instrumentu sąsiedztwa i partnerstwa (ENPI) oraz instrumentu
współpracy na rzecz rozwoju i współpracy gospodarczej (DCECI). Komisja sugeruje, by nowy
program skoncentrowany był na następujących tematach:
Ø wspieranie powiązań pomiędzy migracją a rozwojem,
Ø wspieranie dobrze zarządzanej migracji zarobkowej,
Ø zwalczanie nielegalnej imigracji oraz ułatwianie readmisji nielegalnych imigrantów,
Ø ochrona migrantów przed wyzyskiem i wykluczeniem,
Ø wspieranie udzielania azylu i ochrony międzynarodowej, w tym także poprzez
regionalne programy ochrony.
Komisja rozpoczęła dyskusję z Parlamentem Europejskim i Radą na temat zakresu, celów
i priorytetów tego programu tematycznego. Wynik tego procesu nada kierunek polityczny kolejnym
etapom programowania poprzez tematyczny dokument strategiczny.
4.15.
Rasizm, ksenofobia, niedyskryminacja i poszanowanie różnorodności
Rasizm i ksenofobia są nie do pogodzenia z zasadami, na których opiera się UE. Instytucje UE
wielokrotnie odrzucały i potępiały wszelkie przejawy takich postaw. UE w granicach uprawnień
przyznanych jej przez traktaty, z determinacją prowadzi jasną politykę zwalczania tych zjawisk
zarówno na swoim terytorium, jak i w kontekście działań zewnętrznych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
139
PL
W 1997 roku art. 13 traktatu amsterdamskiego dostarczył Unii Europejskiej podstawy prawnej dla
opracowywania „środków niezbędnych w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na
płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub
orientację seksualną”. Korzystając z tych uprawnień Unia Europejska w czerwcu 2000 roku
jednogłośnie przyjęła dyrektywę dotyczącą równego traktowania osób bez względu na pochodzenie
rasowe lub etniczne (2000/43/WE), a w listopadzie 2000 roku dyrektywę ustanawiającą ogólne
warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (2000/78/WE).
W ostatnim roku państwa członkowskie poczyniły dalsze postępy we wdrażaniu tych dwóch
dyrektyw, które zakazują pośredniej i bezpośredniej dyskryminacji oraz prześladowania:
w dziedzinie zatrudnienia ze względu na wyznanie lub przekonania, wiek, niepełnosprawność
i orientację seksualną – oraz w wielu innych dziedzinach (zatrudnienie, ochrona socjalna, edukacja,
a także dostęp do towarów, usług i mieszkań itp.) ze względu na rasę lub pochodzenie etniczne.
Dyrektywy te znacznie podniosły poziom ochrony przed dyskryminacją w całej UE. W niektórych
państwach proces ten wiązał się z zastosowaniem całkowicie nowego podejścia do prawodawstwa
i polityki w zakresie walki z dyskryminacją opartego na poszanowaniu praw.
Niemniej jednak Komisja była zmuszona do wszczęcia postępowania w sprawie naruszenia
przepisów przeciwko kilku państwom członkowskim w związku ze spóźnioną lub niepełną
transpozycją tych dyrektyw. W 2005 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał, że
Luksemburg i Niemcy nie przeprowadziły transpozycji dyrektywy dotyczącej równego traktowania
osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne oraz że Austria i Finlandia nie
przeprowadziły takiej transpozycji w pełnym zakresie. Komisja sprawdza obecnie, czy te
dyrektywy znalazły należyte odzwierciedlenie w prawodawstwie krajowym państw członkowskich.
Wspiera ona również różnorodne działania uzupełniające służące podniesieniu świadomości
społeczeństwa w tej dziedzinie, jak również szkoleniu sędziów, prawników i przedstawicieli
społeczeństwa obywatelskiego w zakresie zasad prawa dotyczących niedyskryminacji.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
140
PL
Komisja przeprowadzi dogłębną analizę istotności i możliwości zastosowania ewentualnych
nowych środków, które miałyby stanowić uzupełnienie obowiązujących obecnie ram prawnych.
W tym celu zainicjowała ,,badania topograficzne”, w trakcie których w państwach członkowskich
oraz niektórych państwach trzecich zostaną przeanalizowane przepisy krajowe wykraczające poza
wymogi dyrektyw WE. Wyniki spodziewane są pod koniec 2006 roku.
,,2007 – Europejski Rok Równych Szans dla Wszystkich, ” stanowi jądro strategii ramowej Komisji
Europejskiej w zakresie niedyskryminacji i równych szans. Działania podczas tego roku
tematycznego będą prowadzone zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. Wiele z nich
skupiać się będzie wokół krajowych organów koordynacyjnych i krajowych planów działania.
Wśród innych nowych inicjatyw znajduje się powołanie grupy ekspertów wysokiego szczebla,
której zadaniem byłoby przyjrzenie się kwestii integracji społecznej mniejszości, w tym Romów,
oraz ich integracji na rynku pracy48.
Wniosek dotyczący decyzji ramowej Rady w sprawie walki z rasizmem i ksenofobią został
przedstawiony przez Komisję w listopadzie 2001 roku. Ta decyzja ramowa ma podwójny cel:
dbanie o to, aby rasizm i ksenofobia podlegały we wszystkich państwach członkowskich
skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym oraz zacieśnianie i wspieranie
współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości poprzez eliminowanie potencjalnych przeszkód.
48
Decyzja Komisji (2006/33/WE) z dnia 20 stycznia 2006 r.
Do celów niniejszego sprawozdania termin ,,Romowie” obejmuje osoby określające się
między innymi jako Romowie, Cyganie, Koczownicy (Travellers), Manusze lub Sinti.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
141
PL
Według wniosku karze podlegają czyny popełnione umyślnie, takie jak nakłanianie do przemocy
lub nienawiści skierowanych przeciwko określonej grupie osób albo osobie należącej do takiej
grupy określonej na podstawie rasy, koloru skóry, pochodzenia, religii lub przekonań, narodowości
lub pochodzenia etnicznego, jak również publiczne zaprzeczanie lub rażące trywializowanie
zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych. Odnosi się on do wszystkich form rasizmu
(w tym do rasizmu z pobudek religijnych) nie wymieniając konkretnych grup osób, które mogłyby
stać się ofiarami rasistowskich zachowań. Po kilku latach dyskusji państwa członkowskie nie są
jednak w stanie osiągnąć porozumienia w sprawie decyzji ramowej, przede wszystkim ze względu
na trudności w wypośrodkowaniu między wolnością wyrażania opinii a zwalczaniem zachowań
rasistowskich. Dyskusje nad tą kwestią prowadzone na forum Rady utknęły obecnie w martwym
punkcie.
Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii (EUMC) z siedzibą w Wiedniu
dostarcza wyników badań i analiz, które odgrywają kluczową rolę we właściwym zrozumieniu
zakresu i ewolucji przejawów rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu w UE. EUMC, zgodnie ze
wspólnymi wytycznymi dla wszystkich państw członkowskich UE, regularnie zbiera informacje za
pośrednictwem sieci krajowych punktów kontaktowych RAXEN, obejmującej całą UE. Centrum
publikuje swoje ustalenia w raporcie rocznym, którego najnowsza edycja pojawiła się w listopadzie
2005 roku, oraz w innych publikacjach, takich jak sprawozdania porównawcze dotyczące głównych
obszarów tematycznych.
W okresie objętym przeglądem EUMC opublikowało trzy sprawozdania porównawcze: 1. Działania
policji związane z przestępstwami i przemocą na tle rasowym; 2. Migranci i mniejszości a kwestie
mieszkaniowe; i 3. Romowie i Koczownicy (Travellers) w systemie edukacji publicznej. Poprzez
RAXEN EUMC może również zbierać dane dotyczące budzących niepokój wydarzeń bieżących.
Po atakach bombowych, które miały miejsce w Londynie 7 lipca 2005 r. EUMC przeprowadziło
ukierunkowaną kwerendę w celu zgromadzenia informacji o wpływie tych wydarzeń na środowiska
muzułmańskie w UE. EUMC dostarczyło także zaktualizowanych informacji dotyczących
przejawów antysemityzmu i postaw antysemickich w UE w latach 2001-2005.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
142
PL
Ponadto EUMC kontynuowało swoje działania koncentrujące się na Romach. Obok Organizacji
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Rady Europy EUMC było
współorganizatorem ,,Międzynarodowej konferencji w sprawie wdrażania i harmonizacji polityk
krajowych dotyczących Romów, Sinti i Koczowników (Travellers)”. EUMC nadal wspierało jedyna
w swoim rodzaju sieć działaczek romskich, Międzynarodową Sieć Kobiet Romskich (International
Roma Women Network). EUMC współpracowało również z wieloma europejskimi miastami
kontynuując swoje wcześniejsze działania mające na celu zestawienie dobrych praktyk w kwestii
integracji społeczności muzułmańskich na poziomie lokalnym. Wyniki tych prac naświetlono
podczas konferencji z udziałem Komitetu Regionów w sprawie ,,Wkładu władz lokalnych
i regionalnych w ochronę mniejszości i politykę walki z dyskryminacją”.
EUMC współpracuje z Europejską Komisją przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI), która jest
głównym organem Rady Europy w dziedzinie zwalczania i rasizmu i nietolerancji w szerzej
rozumianej Europie. Poprzez swoje raporty dotyczące poszczególnych państw ECRI monitoruje
i analizuje postępy w zwalczaniu przemocy, dyskryminacji i uprzedzeń rasowych dokonane
w każdym z 46 państw członkowskich Rady Europy oraz przedstawia rządom propozycje
rozwiązania problemów, które stwierdziła.
W czerwcu 2005 roku Komisja Europejska opublikowała wniosek dotyczący utworzenia Agencji
Praw Podstawowych UE mającej realizować rozszerzony mandat EUMC. Zgodnie z wnioskiem
agencja ma rozpocząć działalność dnia 1 stycznia 2007 r.
W maju 2006 roku EUMC było współorganizatorem eurośródziemnomorskiego seminarium
zatytułowanego ,,Rasizm, ksenofobia i media: dążenie do poszanowania i zrozumienia wszystkich
religii i kultur”. Konferencja ta dała decydentom politycznym i osobom pracującym w branży
medialnej sposobność poszerzenia i pogłębienia debaty nad kwestiami ksenofobii i rasizmu
w środkach masowego przekazu oraz przeanalizowania możliwości przyczynienia do poszanowania
i zrozumienia wszystkich religii i kultur.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
143
PL
W kontekście stosunków zewnętrznych UE aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz
rozwiązania problemu rasizmu i dyskryminacji podejmowanych w ramach Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Podczas 60. obrad Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych UE wsparła
kontynuację działań w związku z rezolucją z Durbanu49, która w porównaniu do sytuacji z lat
poprzednich została przyjęta bez większych trudności, do czego przyczyniła się przewodnicząca
negocjacjom Kostaryka oraz wyważone stanowiska prezentowane w imieniu Republiki
Południowej Afryki. W swoim uzasadnieniu oddanego głosu UE podkreśliła znaczenie
Międzynarodowej Konwencji w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej
i wezwała wszystkie państwa do pilnego jej ratyfikowania i wprowadzenia w życie jej postanowień,
oraz do przyjęcia skutecznych środków na poziomie krajowym mających na celu zwalczenia
przejawów i przyczyn rasizmu i dyskryminacji.
UE włączyła kwestie rasizmu i ksenofobii do dialogu politycznego prowadzonego z państwami
trzecimi, np. z Rosją i Chinami. Kwestie te zostały także włączone do strategii współpracy; zgodnie
z planami działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa państwa partnerskie zobowiązują się
do zwalczania wszelkich form dyskryminacji, nietolerancji religijnej, rasizmu i ksenofobii.
Walka z rasizmem, ksenofobią i dyskryminacją mniejszości i ludności rdzennej jest finansowana na
zasadach priorytetowych w ramach EIDHR. Tematyka ta została ujęta w ogólnych i szczegółowych
zaproszeniach do składania wniosków w celu wyłonienia projektów kwalifikujących się do
otrzymania środków finansowych. Zaproszenie do składania wniosków obejmujących tę tematykę,
w ramach budżetu w wysokości 5 mln EUR, wystosowano w styczniu 2005 roku. Ostatecznie
wybrano do finansowania 13 projektów o ogólnym budżecie wynoszącym 4,55 mln EUR,
zapewniając podjęcie konkretnych działań w następstwie przyjęcia deklaracji i programu działania
z Durbanu z 2001 roku (zob. rozdział 3.7).
49
Globalne wysiłki na rzecz całkowitego wyeliminowania rasizmu, dyskryminacji rasowej,
ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji oraz kompleksowe wprowadzenie w życie
deklaracji i programu działania z Durbanu oraz kontynuacja działań podejmowanych
w następstwie tego faktu (59/177).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
144
PL
Niezależna zewnętrzna ocena programu realizowanego w ramach EIDHR dotyczącego rasizmu,
ksenofobii i dyskryminacji została sfinalizowana w październiku 2005 roku. Ocena obejmowała
analizę dokumentacji 17 projektów finansowanych w ramach EIDHR oraz wizyty w terenie.
Wyniki tej oceny są pozytywne. Konsultanci zauważają na przykład, że wiele z tych projektów
może przynieść bardzo korzystne wyniki, bez wątpienia poprawiając los osób, które są ofiarami
rasizmu i dyskryminacji. Dzięki tym projektom możliwe jest dotarcie do części najbardziej
zagrożonych członków dyskryminowanych społeczeństw w środowiskach należących do
najtrudniejszych na świecie. Osoby przeprowadzające ocenę były zdania, że takie działania
najefektywniej mogą prowadzić organizacje pozarządowe, które umieją zaskarbić sobie zaufanie
tych mniejszości. Największy wpływ i najlepsze perspektywy na utrzymanie trwałego
oddziaływania wydawały się mieć te projekty, które świadomie odwoływały się do standardów
ochrony praw człowieka oraz stosowały podejście oparte na prawach, cechowały się spójną
organizacją opartą na dogłębnej analizie sytuacji danego państwa, a także pozwoliły reagować na
zmieniające się okoliczności. Ich słabsze strony w przeważającej mierze były związane z pewnymi
procedurami, opóźnieniami oraz brakiem elastyczności, które to czynniki zmniejszają skuteczność
projektów.
W celu usprawnienia koordynacji Komisja utworzyła na początku 2006 roku grupę
międzyresortową do spraw rasizmu i ksenofobii. Grupa ta odbywa posiedzenia cztery razy w roku
i służy jako platforma wymiany informacji w ramach służb Komisji oraz, w uzasadnionych
przypadkach, z innymi instytucjami.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
145
PL
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka – zwalczanie rasizmu
i transformacja konfliktu w Izraelu
Projekt ten, realizowany przez Centrum Mossawa, ma na celu zwalczanie rasizmu oraz
przekształcenie stosunków między społecznościami pomiędzy grupami docelowymi obejmującymi
większość żydowską, mniejszość arabską i grupy etniczne w tym Rosjan, Etiopczyków i Mizrahi.
Ma on również spowodować transformację społeczności żydowskich w Izraelu poprzez wspieranie
zrozumienia między społecznościami, poszanowanie praw wszystkich mniejszości oraz ostateczne
zapobieżenie wybuchom konfliktów i przemocy między poszczególnymi grupami. Realizacja tego
projektu obejmuje trzy aspekty: 1) zwalczanie rasizmu; 2) kształcenie w celu zapobiegania
dyskryminacji i konfliktom oraz 3) propagowanie nowych wartości stanowiących wsparcie dla
demokratycznego i wielokulturowego społeczeństwa, w którym kultury te mogą współistnieć
i w którym wszystkim mniejszościom przyznaje się pełne prawa. Główne działania obejmują
monitorowanie przestępstw, których sprawcy powodowani byli nienawiścią, jak również pomoc
prawną, lobbing ukierunkowany na rządy, kampanie w środkach masowego przekazu, pomoc dla
poszczególnych społeczności, kształcenie oraz monitorowanie wprowadzania w życie umów
międzynarodowych, w tym umów z UE. Środki przydzielone przez Komisję w ramach EIDHR na
finansowanie tego projektu wynoszą 298 660 EUR. Realizacja projektu rozpoczęła się w grudniu
2005 roku.
4.16.
Osoby niepełnosprawne
Zaangażowanie Unii Europejskiej w poprawę losu osób niepełnosprawnych odzwierciedla art. 26
Karty Praw Podstawowych UE:
,,Unia uznaje i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania ze środków mających
zapewnić im niezależność, integrację społeczną i zawodową oraz udział w życiu społeczności.”
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
146
PL
UE dawała nadal wyraz swojemu zaangażowaniu w propagowanie i ochronę praw osób
niepełnosprawnych w Europie zgodnie ze strategią UE w sprawie niepełnosprawności. W strategii
tej kładzie się nacisk na godność, prawa podstawowe, ochronę przed dyskryminacją,
sprawiedliwość i spójność społeczną. Narzędziem służącym do realizacji tej strategii jest Europejski
Plan Działania w sprawie Niepełnosprawności50, który koncentruje się na trzech zasadniczych
kwestiach: możliwości korzystania z praw indywidualnych; usuwaniu barier, które uniemożliwiają
osobom niepełnosprawnym korzystanie z posiadanych umiejętności; uwzględnianiu problematyki
niepełnosprawności w rozmaitych politykach wspólnotowych, które pośrednio bądź bezpośrednio
wpływają na sytuację osób niepełnosprawnych.
Współpracę między Komisją a państwami członkowskimi usprawnia grupa wysokiego szczebla UE
ds. niepełnosprawności, w ramach której regularnie spotykają się przedstawiciele państw
członkowskich i Komisji, osób niepełnosprawnych oraz zainteresowanych stron, aby kontynuować
na poziomie UE prace nad uzyskaniem synergii w politykach w zakresie niepełnosprawności. To
forum wymiany gromadzi informacje, doświadczenia i rady oraz pomaga Komisji opracowywać
lepsze sprawozdania dotyczące sytuacji osób niepełnosprawnych w całej UE. To z kolei umożliwia
osiąganie dalszych postępów w tworzeniu środowiska, w którym osoby niepełnosprawne będą
mogły liczyć na wsparcie w aktywnej integracji w społeczeństwie i gospodarce. Kolejnym
czynnikiem poprawiającym współpracę są inicjatywy służące zwiększeniu świadomości, takie jak
cykl konferencji w sprawach polityki organizowany przez Komisję Europejską co roku w grudniu
podczas Europejskiego Dnia Osób Niepełnosprawnych oraz konferencje organizowane regularnie
przez prezydencję.
50
http://europa.eu.int/comm/employment_social/news/2003/oct/com650_final_en.html
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
147
PL
UE uważa, że osoby niepełnosprawne należy angażować w planowanie, monitorowanie i ocenianie
polityki i praktyki w zakresie niepełnosprawności. W związku z powyższym kontynuuje dialog
z Europejskim Forum Niepełnosprawności (organizacją patronacką reprezentującą europejskie
organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych i krajowe rady konsultacyjne
ds. osób niepełnosprawnych) i partnerami społecznymi (stowarzyszeniami pracodawców,
związkami zawodowymi i stowarzyszeniami pracowników, jak również z powiązanymi z nimi
organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, których działalność ma związek ze światem pracy)
dążąc do aktywnej integracji osób niepełnosprawnych.
W ramach komunikatu dotyczącego działań podjętych po Europejskim Roku Osób
Niepełnosprawnych w 2003 roku.51 Komisja co dwa lata przedstawia sprawozdanie na temat
niepełnosprawności, aby uwzględnić postępy dokonane w realizacji europejskiej strategii w sprawie
niepełnosprawności i odnieść się do następnego etapu planu działania (na lata 2006-2007). Pierwsze
sprawozdanie zostało opublikowane w listopadzie 2005 roku w ramach kolejnego komunikatu,
zatytułowanego ,,Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej: europejski
plan działania”52. Sprawozdanie przedstawia ogólną sytuację osób niepełnosprawnych
w rozszerzonej UE. Uwzględnia rozwój sytuacji w państwach członkowskich i uwydatnia
pozytywne wyniki uzyskane w tej dziedzinie dzięki dyrektywie Rady Europejskiej 2000/78/WE
ustanawiającej ogólne ramy prawne równego traktowania między innymi osób niepełnosprawnych
w zakresie zatrudnienia i pracy we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Inicjatywa Komisji Europejskiej ustanowienia roku 2007 Europejskim Rokiem Równych Szans dla
Wszystkich stanowi jądro strategii ramowej mającej zapewnić skuteczną walkę z dyskryminacją,
honorowanie różnorodności oraz wspieranie równości szans. Strategia ta, przedstawiona
w komunikacie przyjętym przez Komisję Europejską w czerwcu 2005 roku, ma na celu
zapewnienie pełnego wprowadzenia w życie i egzekwowania prawodawstwa w zakresie walki
z dyskryminacją, w tym dyrektywy 2000/78/WE.
51
52
COM (2003) 650 z dnia 30 października 2003 r.
COM (2005) 604 z dnia 28 listopada 2005 r. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2005/com2005_0604en01.pdf
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
148
PL
,,Sieć ONZ Gromadzenia Danych o Populacji (The United Nations Population Information
Network) szacuje, że w Afryce jest prawie 50 milionów osób niepełnosprawnych. […] Tylko 2%
z nich ma dostęp do jakiejkolwiek formy rehabilitacji; 90% dzieci niepełnosprawnych umysłowo
umiera przed skończeniem piątego roku życia, a 70% dorosłych osób niepełnosprawnych żyje
w ubóstwie. …] Pomimo skąpych informacji o występowaniu i zarażeniom w Afryce chorobami
powodującymi niepełnosprawność, [uważa się], że wiele przypadków niepełnosprawności jest
pochodną złego stanu odżywienia, chorób zakaźnych oraz niewielkiego odsetka osób poddawanych
szczepieniom ochronnym i uodparniającym” . 53Osoby niepełnosprawne umysłowo często pozostają
niesłyszalne, przez co są jeszcze bardziej narażone na liczne, dalekosiężne i wzajemnie powiązane
konsekwencje dyskryminacji, napiętnowania i ubóstwa, z którymi borykają się osoby
niepełnosprawne na całym świecie.
W Afryce niepełnosprawność niesie z sobą pewne piętno i często oznacza, że ,,kiedy ktoś staje się
niepełnosprawny lub kiedy rodzi się niepełnosprawne dziecko, taka osoba i rodzina często wchodzą
w świat, o którym prawie niczego nie wiedzą i w którym zakorzenione są stereotypy. W swoim
postępowaniu kierują się często tradycją kulturową lub religijną, według której niepełnosprawność
jest klątwą lub objawem grzechu lub hańby w rodzinie. […] Sposób, w jaki media przedstawiają
osoby niepełnosprawne, pokazując obrazy zależności, niedostosowania [i] nieudolności, także
przyczynia się do utrwalenia tych stereotypów [...]. Między niepełnosprawnością a ubóstwem
istnieje bezpośredni związek; […] niepełnosprawność zwiększa zagrożenie ubóstwem, a życie
w ubóstwie zwiększa z kolei zagrożenie niepełnosprawnością”.54
53
54
Źródło: informator organizacji pozarządowej ,,Perły Afryki” zajmującej się
niepełnosprawnością pt. ,,Niepełnosprawność w Afryce”.
http://www.pearlsofafrica.org/htmlDIA.html
Źródło: informator organizacji pozarządowej ,,Perły Afryki” zajmującej się
niepełnosprawnością pt. ,,Niepełnosprawność w Afryce”.
http://www.pearlsofafrica.org/htmlDIA.html
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
149
PL
ONZ szacuje, że na świecie jest ponad pół miliarda osób niepełnoprawnych, a ich możliwości
życiowe są często ograniczone przez fizyczne, technologiczne i społeczne bariery, które zarówno
przyczyniają się do dyskryminacji osób niepełnosprawnych, jak i są jej skutkiem. UE jest w pełni
zaangażowana w negocjacje prowadzone na forum Zgromadzenia Ogólnego dotyczące
Międzynarodowej konwencji ONZ w sprawie praw osób niepełnosprawnych. W 2001 roku
Zgromadzenie Ogólne powołało komitet ad hoc w celu rozważenia wniosków dotyczących
opracowania międzynarodowej konwencji zajmującej się tymi zagadnieniami; UE bierze czynny
udział w tej inicjatywie. Posiedzenia szóste i siódme komitetu ad hoc odbyły się w Nowym Jorku
w sierpniu 2005 roku i w styczniu 2006 roku55.
Podsumowując, celem UE jest uzgodnienie konwencji, która zapewni wszystkim osobom
niepełnosprawnym możliwość pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka
i podstawowych wolności. Dążąc do osiągnięcia tego celu UE podkreśla także fakt, że
obowiązujące obecnie instrumenty prawne w zakresie praw człowieka mają w całości zastosowanie
do osób niepełnoprawnych. Ta konwencja powinna zatem uzupełniać aktualnie stosowane
prawodawstwo w zakresie praw człowieka zapewniając podstawę dostosowaną do konkretnych
potrzeb umożliwiającą uwzględnienie różnych sytuacji, w jakich znajdują się osoby
niepełnoprawne oraz pozwalającą im korzystać z pełni praw. Powinna ona zawierać konkretne
zobowiązania i skłonić do ratyfikacji jak największą liczbę podmiotów. Negocjacje w sprawie
konwencji maję wejść w fazę końcową w sierpniu 2006 roku.
Aktywny udział UE w działaniach podejmowanych na poziomie międzynarodowym na rzecz
wypracowania skutecznych mechanizmów zwalczania dyskryminacji osób niepełnoprawnych
świadczy o znaczeniu jakie przywiązuje ona do wspierania i ochrony praw osób niepełnoprawnych.
Doprowadzenie do ratyfikacji i wejście w życie międzynarodowej konwencji rozszerzy możliwości
poświęcania przez UE uwagi sytuacji poza Unią – wspieraniu i ochronie praw osób
niepełnoprawnych w szerszym kontekście globalnym, w dążeniu do uzupełnienia prac
prowadzonych wewnątrz Unii.
55
Tekst Konwencji w sprawie praw osób niepełnosprawnych uzgodniono na ósmym
posiedzeniu komitetu ad hoc w sierpniu 2006 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
150
PL
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR) a prawa osób
niepełnosprawnych w Ugandzie
Osoby niepełnoprawne w Ugandzie, jak w większości państw rozwijających się świata, żyją
w warunkach ekstremalnego ubóstwa; mają ograniczone możliwości dostępu do kształcenia, opieki
zdrowotnej, odpowiednich warunków mieszkaniowych i rynku pracy, a niedostosowane do ich
potrzeb systemy transportu i bariery architektoniczne często uniemożliwiają im przemieszczanie
się. W większości przypadków osoby niepełnoprawne nie są świadome swoich praw i możliwości.
Akcja na rzecz Osób Niepełnoprawnych i Rozwoju (Action on Disability and Development – ADD),
międzynarodowa organizacja pozarządowa zajmująca się niepełnosprawnością finansowana
w ramach EIDHR, współpracuje z organizacjami na rzecz osób niepełnosprawnych (Disabled
People’s Organisations – DPO), aby mogły stać się skutecznymi, samowystarczalnymi,
demokratycznymi i reprezentatywnymi ciałami oraz aby sprawić, że programy realizowane przez
rząd i dawców pomocy przyjmują kierunki polityki uwzględniające kwestię niepełnosprawności
i odpowiadają potrzebom osób niepełnoprawnych i ruchu na rzecz praw osób niepełnoprawnych
w Ugandzie.
Dąży do osiągnięcia tych celów poprzez:
tworzenie silnych stowarzyszeń osób niepełnosprawnych,
zwiększanie świadomości członków rządu i osób pracujących w organizacjach
pozarządowych w zakresie problematyki niepełnosprawności,
wspieranie organizacji zaangażowanych w produkcję urządzeń ułatwiających poruszanie się,
szkolenie i kształcenie osób niepełnosprawnych,
dostarczanie informacji i kształcenie w zakresie zdrowia, możliwości poruszania się oraz
usług świadczonych przez państwo.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
151
PL
4.17.
Osoby należące do społeczności mniejszościowych
Pełne przestrzeganie praw człowieka w odniesieniu do wszystkich osób, także osób należących do
społeczności mniejszościowych, jest dla UE kwestią wielkiej wagi. Karta Praw Podstawowych UE
wzywa do ochrony różnorodności kulturowej, religijnej i językowej, natomiast Traktat o Unii
Europejskiej podtrzymuje zasadę pełnego korzystania z praw i wolności bez dyskryminacji, w tym
związanych z przynależnością do mniejszości narodowej, zgodnie z europejską konwencją
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 14). Ponadto art. 13 Traktatu
ustanawiającego Wspólnotę Europejską pozwala Wspólnocie podejmować środki niezbędne w celu
zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na, między innymi, pochodzenie etniczne.
Wśród grup mniejszościowych w UE znajdują się Romowie56, uważani za jedną z największych
społeczności mniejszościowych. Liczne oceny położenia społeczności romskiej w państwach
członkowskich pokazują, że jej członkowie są nadal poddawani wyraźnej dyskryminacji
i marginalizacji społecznej oraz że napotykają trudności w równym dostępie do kształcenia,
zatrudnienia, ochrony socjalnej, opieki zdrowotnej, mieszkań, usług publicznych i wymiaru
sprawiedliwości. Kobiety romskie są często ofiarami wieloaspektowej dyskryminacji, co zostało
zauważone i uwzględnione przez Parlament Europejski w rezolucji przyjętej dnia 1 czerwca 2006 r.
dotyczącej sytuacji kobiet romskich w Unii Europejskiej. Rezolucja wezwała władze publiczne do
przeprowadzenia w możliwie najkrótszym terminie dochodzenia w sprawie zarzutów o poważne
łamanie praw człowieka w stosunku do kobiet romskich oraz do szybkiego ukarania sprawców
i zapewnienia poszkodowanym stosownego zadośćuczynienia.
56
Do celów niniejszego sprawozdania termin ,,Romowie” obejmuje osoby określające się
między innymi jako Romowie, Cyganie, Koczownicy (Travellers), Manusze lub Sinti.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
152
PL
W opinii Komitetu Regionów (z maja 2006 roku) w sprawie rezolucji Parlamentu Europejskiego
w sprawie ochrony mniejszości i polityki walki z dyskryminacją w rozszerzonej Europie57
podkreślono znaczenie poprawy współpracy międzyinstytucjonalnej pomiędzy instytucjami UE,
Radą Europy, Organizacją Narodów Zjednoczonych i OBWE w zakresie skutecznej ochrony
społeczności mniejszościowych. Podkreślono w niej także rolę, jaką organizacje pozarządowe oraz
krajowe, ponadnarodowe i europejskie stowarzyszenia władz regionalnych i lokalnych odgrywają
w tym procesie.
W sprawozdaniu z 2005 roku58 w sprawie postępów w zapobieganiu łamaniu praw podstawowych
w Unii Europejskiej sieć niezależnych ekspertów UE w dziedzinie praw podstawowych59 dała
wyraz szczególnym obawom, które budzi kwestia integracji w systemie edukacji dzieci
pochodzących ze społeczności mniejszościowych, a zwłaszcza powszechna segregacja dzieci
romskich w szkołach. Ustalenia zawarte w sprawozdaniu znajdują potwierdzenie w spostrzeżeniach
EUMC60 oraz Komisarza ds. Praw Człowieka Rady Europy61. Ogólnie rzecz biorąc przez sieć
opracowane sprawozdaniu stwierdza, że podczas gdy w Unii przeprowadzane są istotne działania
(np. dzięki skutecznemu wprowadzeniu w życie stosownego prawodawstwa krajowego w Austrii
struktury edukacyjne w językach mniejszości w Burgenlandzie są dostępne dla osób
jednojęzycznych posługujących się językiem niemieckim), przepisy w niektórych państwach
członkowskich wymagają znacznych zmian.
57
58
59
60
61
Dz.U. C 124 E z 25.5.2006; Biuletyn 6-2005, pkt 1.2.3.
http://ec.europa.eu/justice_home/cfr_cdf/doc/report_eu_2005_en.pdf
Sieć niezależnych ekspertów została utworzona przez Komisję Europejską na wniosek
Parlamentu Europejskiego i od momentu powołania działa jako organ przygotowawczy na
podstawie umowy pomiędzy Komisją a UCL Louvain La Neuve. Umowa wygaśnie we
wrześniu 2006 roku. W ciągu tego roku Komisja przeprowadzi ocenę pracy sieci.
http://www.eumc.europa.eu/eumc/index.php.
http://www.coe.int/t/commissioner/default_EN.asp.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
153
PL
,,Zakorzeniona dyskryminacja etnicznych, kulturowych i językowych mniejszości oznacza, że w wielu
częściach świata ich członkowie pozostają najbiedniejszymi z biednych, a przy tym nie mają dostępu do
wymiaru sprawiedliwości ani możliwości rozwoju, co pozwoliłoby im walczyć z dyskryminacją, której są
ofiarami i wyrwać się z długotrwałego życia w ubóstwie. […] Wykształcenie ma […] kapitalne znaczenie dla
szans życiowych społeczności mniejszościowych [i] prawie niemożliwe jest stwierdzenie, czy to ubóstwo jest
winne brakowi wykształcenia, czy też brak wykształcenia prowadzi do ubóstwa. W rzeczywistości
społeczności mniejszościowe nie mając dostępu do umiejętności, które pozwoliłyby im wydostać się
z ubóstwa, często wpadają w ten sposób w błędne koło. I odwrotnie, korzyści dobrego wykształcenia
uwidaczniają się nie tylko w mniejszym poziomie analfabetyzmu; często dobre wykształcenie zwiększa
szanse na lepsze życie i daje możliwość lepszego korzystania ze sprawiedliwości gospodarczej
i społecznej”62. Segregację szkolną Romów można uważać za wynik związków między wieloma czynnikami,
w tym głęboko zakorzenionego rasizmu skierowanego przeciwko Romom, obojętności systemów edukacji
wobec kulturowej różnorodności, brak skutecznej polityki w zakresie stwarzania równych szans oraz brak
ochrony przed dyskryminacją, jak również popieranie segregacji przez osoby nie należące do społeczności
romskiej.
W okresie objętym sprawozdaniem miały miejsce dwa istotne wydarzenia na poziomie
europejskim. Po pierwsze utworzono grupę ekspertów wspierających integrację społeczną
mniejszości etnicznych w UE63, której pierwsze posiedzenie odbyło się w lutym 2006 roku. Grupa
ta ma do końca 2007 roku przedstawić sprawozdanie zawierające zalecenia dotyczące polityki
w zakresie możliwych sposobów rozwiązania przez UE problemów marginalizacji społecznej
i marginalizacji na rynku pracy
62
63
Roczny przegląd wydawany przez organizację pozarządową Międzynarodowa Grupa Praw
Mniejszości (MRG): http://www.minorityrights.org/admin/Download/pdf/AnnualReport.pdf.
Grupa ekspertów wysokiego szczebla została powołana przez Komisję Europejską w ramach
strategii na rzecz walki z dyskryminacją w celu przeprowadzenia analizy integracji społecznej
mniejszości etnicznych w UE. W jej skład wchodzi 10 wybitnych osobistości ze świata
biznesu, polityki lokalnej, społeczeństwa obywatelskiego, środowisk naukowych oraz świata
mediów, którym przewodniczy była przewodnicząca parlamentu Niemiec, Rita Süssmuth.
Grupa ta będzie się koncentrować na takich kwestiach jak dobre praktyki w dziedzinie
integracji na rynkach pracy grup etnicznych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz na
propagowaniu pragmatycznych i możliwych do realizacji koncepcji w tym zakresie. W swojej
pracy grupa będzie korzystać z nowych badań zainicjowanych przez Komisję, a także
z doświadczeń zdobytych w trakcie realizacji aktualnych programów UE; do końca 2007 roku
przedstawi sprawozdanie zawierające zalecenia dotyczące polityki w zakresie możliwych
sposobów rozwiązania przez UE problemów marginalizacji społecznej i marginalizacji na
rynku pracy społeczności mniejszościowych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
154
PL
społeczności mniejszościowych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji64. Po drugie, jak już
wcześniej wspomniano, rok 2007 został proklamowany przez Komisję Europejską Europejskim
Rokiem Równych Szans dla Wszystkich65. Strategia ramowa towarzysząca europejskiemu rokowi
uwzględnia również dalsze działania wykraczające poza prawną ochronę prawa do równego
traktowania, które UE może podjąć w celu zwalczania dyskryminacji i propagowania równości.
Oba te wydarzenia umożliwiają UE dalsze pogłębianie zrozumienia kwestii związanych ze
społecznościami mniejszościowymi oraz uwzględnienie ich w politykach UE.
Dążenie do osiągnięcia celu UE polegającego na zwiększaniu obszaru dobrobytu, stabilności
i bezpieczeństwa uwidacznia się w procesie rozszerzenia. W kryteriach członkostwa, które mają
spełnić państwa pragnące przystąpić do UE, określonych podczas posiedzenia Rady Europejskiej
w Kopenhadze w 1993 roku, stwierdza się:
,,Wymagania związane z członkostwem są następujące: uzyskanie przez kraj kandydujący stabilności
instytucji gwarantujących demokrację, państwo prawa, poszanowanie praw człowieka oraz
poszanowanie i ochronę mniejszości”.
W 2005 roku i w pierwszej połowie 2006 roku nadal zwracano szczególną uwagę na osoby
należące do społeczności mniejszościowych w kontekście procesu rozszerzenia UE, a także
w związku z procesem stabilizacji i stowarzyszenia z państwami Bałkanów Zachodnich66. Należy
odnotować istotny postęp, który dokonał się gdy Czarnogóra przystąpiła do Konwencji ramowej
Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych67.
64
65
66
67
Mandat grupy ekspertów w zakresie wspierania integracji mniejszości etnicznych w UE
obejmuje także wysunięcie propozycji zaradzenia sytuacji, w jakiej znajdują się Romowie.
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/05/647&
format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en.
Albania, Bośnia i Hercegowina, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (FYROM),
Serbia i Czarnogóra.
Tekst konwencji można znaleźć na stronie:
http://conventions.coe.int/treaty/en/Treaties/Html/157.htm.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
155
PL
W tym kontekście kontynuowano ocenę osiągnięć państw przystępujących i kandydujących
(Bułgarii, Rumunii, Turcji, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii), która
zamieszczana była w sprawozdaniach przedstawianych przez Komisję Europejską Parlamentowi
Europejskiemu i Radzie; z dokumentów tych wynika, że Romowie należą do społeczności
w najtrudniejszym położeniu. Sprawozdania te, mające na celu ocenę postępów państw
kandydackich na drodze do przystąpienia do UE, zawierają także precyzyjne zalecenia w sprawie
poprawy stosowanych praktyk kierowane do państw kandydujących. Przedakcesyjne instrumenty
finansowe stosowane obecnie i w przyszłości zapewniają finansowanie przez UE działań w zakresie
niedyskryminacji i równości szans w państwach przygotowujących się do członkostwa w UE.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
156
PL
Europejska inicjatywa na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR): Ochrona praw osób
należących do społeczności mniejszościowych i zakaz dyskryminacji w Turcji
Międzynarodowa Grupa na rzecz Praw Mniejszości (MRG)68 wprowadza właśnie w życie trzyletni
projekt mający na celu ochronę wszystkich religijnych, etnicznych i językowych mniejszości
w Turcji. Projekt zakłada współpracę z trzema partnerami lokalnymi i składa się z czterech
głównych elementów:
·
opracowania ogólnego sprawozdania dotyczące całego kraju, które ma się ukazać wiosną
2007 roku po turecku, angielsku i w językach mniejszości i które ma stanowić podstawę
dalszych działań wspierających;
·
prowadzenia badań nad dyskryminacją społeczności mniejszościowych w systemie edukacji
oraz opracowywania wytycznych dotyczących ochrony ich praw pod tym względem;
·
prowadzenia badań nad kwestiami związanymi z dyskryminacją oraz poszukiwania
rozwiązań problemów na poziomie krajowym, w tym opracowywania prawodawstwa
w zakresie walki z dyskryminacją, jak również oddania pięciu strategicznych spraw do
rozstrzygnięcia przez sądy krajowe;
·
przeprowadzania badań nad kwestiami dotyczącymi prawa powrotu i majątku osób
wewnętrznie przesiedlonych (IDP).
W ramach projektu zorganizowano spotkanie przy okrągłym stole w czerwcu 2006 roku
w Sarajewie, aby przeanalizować doświadczenia osób przesiedlonych w Bośni i Hercegowinie.
Celem spotkania było wyciągnięcie wniosków z doświadczeń i określenie dobrych i złych praktyk.
Jednym z działań prowadzonych w następstwie spotkania jest trwające aktualnie w ramach projektu
przygotowanie planu działania, który obejmowałby informowanie o problemie osób wewnętrznie
przesiedlonych w Turcji, o stosownych międzynarodowych standardach i który kończyłby się
opracowaniem szczegółowych zaleceń skierowanych do rządu Turcji i innych decydentów.
68
http://www.minorityrights.org/.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
157
PL
Spoglądając szerzej na rolę, jaką UE odgrywa w państwach trzecich, propagowanie i ochrona praw
osób należących do etnicznych i religijnych mniejszości pozostawały centralnym elementem
w stosunkach zewnętrznych. Prawa osób należących do społeczności mniejszościowych były
nadal kwestią podnoszoną w rozmowach z wieloma państwami trzecimi w ramach prowadzonego
z nimi przez UE dialogu o prawach człowieka. Kilka projektów ukierunkowanych na propagowanie
praw osób należących do społeczności mniejszościowych było finansowanych w ramach EIDHR
w Albanii, w Bośni i Hercegowinie, w Gruzji, w Indiach, w Izraelu, w Kazachstanie oraz w Turcji.
Na poziomie ONZ niezależny ekspert ds. praw mniejszości69 zgodnie ze swoim mandatem wydał
pierwszy raport roczny w dniu 6 stycznia 2006 r.70 określając swoje działania, metody pracy,
dziedziny będące przedmiotem zainteresowania oraz priorytety swojej dwuletniej kadencji.
W swoim sprawozdaniu Gay MacDougall podkreśliła znaczenie praw osób należących do
społeczności mniejszościowych dla walki z ubóstwem, jak również uwypukliła wspieranie
politycznej i społecznej stabilności oraz potrzebę lepszego zrozumienia praw mniejszości i uznania
ich wagi w tym kontekście. Podsumowując, powtórzyła zasadę, o której mowa w komentarzu do
Deklaracji o prawach osób należących do społeczności mniejszościowych71, zgodnie z którą
państwa są zobowiązane nie tylko [do] poszanowania tolerancji:
,,ale do pozytywnej postawy wobec kulturowego pluralizmu ze strony państwa i szerzej
rozumianego społeczeństwa. Wymagana jest nie tylko akceptacja, ale również
poszanowanie odrębnych cech oraz wkładu, jaki społeczności mniejszościowe wnoszą
w życie całego społeczeństwa danego państwa.”
69
70
71
W 2005 r. na mocy rezolucji nr 2005/79 Gay McDougall została mianowana przez Komisję
Praw Człowieka niezależnym ekspertem ds. praw mniejszości.
http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G06/101/26/PDF/G0610126.
pdf?OpenElement.
http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/d_minori.htm.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
158
PL
Niezależny ekspert jest jedyną instytucją w ramach ONZ dostarczającą całościowego oglądu
pozytywnej wartości integracji mniejszości. Pod tym względem praca Gay McDougall jest
wartościowym źródłem informacji pomocnych podczas formułowania podejścia UE do kwestii
związanych ze społecznościami mniejszościowymi w odniesieniu do państw trzecich. UE nadal
również z zainteresowaniem śledzi i wspiera prace grupy roboczej ONZ ds. mniejszości oraz jest
aktywnie zaangażowana w prace organizacji międzynarodowych zajmujących się kwestiami
związanymi ze społecznościami mniejszościowymi, takimi jak OBWE i jej biuro Wysokiego
Komisarza ds. Mniejszości Narodowych.
Ogólnie rzecz biorąc, ochrona praw osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych,
religijnych, kulturowych i językowych zarówno w UE, jak i poza nią, jest niezwykle trudnym
zadaniem. UE jest świadoma, w dużej mierze dzięki doświadczeniom swoich państw
członkowskich, że w tej dziedzinie może nie być łatwych odpowiedzi lub prostych rozwiązań.
Poczucie uczestnictwa, język i wykształcenie można uznać za główne obszary zainteresowania
mniejszości narodowych. Konieczne jest dążenie – poprzez pozytywne działania – do skutecznego
wyrównania szans osób należących do społeczności mniejszościowych, aby mogły one korzystać ze
swoich praw i w pełni uczestniczyć we wszystkich aspektach życia.
4.18.
Ludność rdzenna
Zasady, którymi kieruje się UE w swoim podejściu do problemu ludności rdzennej zawarte są
w rezolucji Rady z dnia 30 listopada 1998 r.72 która włącza tę kwestię do problematyki współpracy
w dziedzinie rozwoju.
72
Zob. http://europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/ip/.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
159
PL
Wkład UE polega na jej udziale w działaniach i konsultacjach, przy równoczesnym uznaniu
znaczenia, jakie ludność rdzenna przywiązuje do samodzielnego rozwoju oraz własnej tożsamości
społecznej, gospodarczej i kulturalnej. W konkluzjach Rady z dnia 18 listopada 2002 r.73
zaproponowano pewną liczbę środków mających przyśpieszyć realizację zasad z 1998 roku.74
Obejmowały one między innymi włączenie kwestii związanych z ludnością rdzenną do głównego
nurtu polityki UE, praktyki i metody pracy, określenie punktów kontaktowych w Komisji oraz
w państwach członkowskich, szkolenie urzędników Komisji pracujących w ramach jej struktur
i w ramach delegacji oraz rozwijanie długofalowego dialogu z ludnością rdzenną.
W ramach EIDHR finansowane są programy mające na celu propagowanie praw ludności rdzennej.
W 2005 roku rozpisano pierwsze ogólne zaproszenie do składania ofert w celu wyłonienia
projektów wspierających udział ludności rdzennej w działalności ONZ i innych organizacji
międzynarodowych. W następstwie ogólnego zaproszenia do składania ofert wybrano w sumie 14
projektów, a inne mniejsze projekty zostały sfinansowane w ramach lokalnych zaproszeń do
składania ofert ogłoszonych przez przedstawicielstwa Komisji Europejskiej. Obecnie trwa proces
wyboru projektów finansowanych w ramach EIDHR w 2006 roku (zob. rozdz. 3.7.).
W kontekście prac przygotowawczych nad krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi
na lata 2007-2013 szczególną uwagę poświęcono włączeniu do głównego nurtu działań kwestii
leżących w sferze zainteresowań ludności rdzennej, między innymi poprzez opracowanie prostych
wytycznych dla urzędników odpowiedzialnych z kontakty z poszczególnymi państwami oraz dla
delegacji. Komisja kontynuowała szkolenia przeznaczone dla urzędników oraz ściśle
współpracowała z organizacjami międzynarodowymi, szczególnie z Biurem Wysokiego Komisarza
ds. Praw Człowieka (OHCHR), Międzynarodową Organizacją Pracy (MOP) i UNICEF-em.
Działania prowadzone przez Komisję w tej dziedzinie są koordynowane przez grupę
międzyresortową, która składa się z kolegów zajmujących się daną kwestią w ramach różnych
służb. Grupa ta w coraz większym stopniu staje się forum dla przedstawicieli ludności rdzennej
i organizacji pozarządowych, na którym podczas wizyt w Brukseli przedstawiają żywotnie dla nich
kwestie i wymieniają poglądy.
73
74
Zob. http://europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/ip/.
Zasady, którymi kieruje się UE w swoim podejściu do problemu ludności rdzennej zawarte są
w rezolucji Rady z dnia 30 listopada 1998 r. która włącza tę kwestię do problematyki
współpracy w dziedzinie rozwoju.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
160
PL
Obok udziału państw członkowskich UE w programach ONZ na rzecz ludności rdzennej, EIDHR
aktywnie wspiera działania związane z międzynarodowymi i regionalnymi procesami istotnymi dla
ludności rdzennej:
·
projekt realizowany wspólnie z OHCHR mający na celu wspieranie wdrażania zaleceń
specjalnego sprawozdawcy ds. praw człowieka i praw podstawowych ludności rdzennej
świata w Meksyku i Gwatemali;
·
projekt realizowany wspólnie z MOP mający na celu: (i) dokumentację i wymianę
najlepszych praktyk egzekwowania praw rdzennej ludności, (ii) wspieranie wysiłków
Afrykańskiej Komisji Praw Człowieka i Ludów na rzecz dokumentowania obowiązującego
prawodawstwa dotyczącego zagadnień związanych z ludnością rdzenną oraz (iii) wspieranie
dialogu i rozwiązywania konfliktu w Nepalu (zob. ramka),
·
projekt realizowany wspólnie z organizacją pozarządową Centrum Dokumentacji, Badań
i Informacji Ludności Rdzennej (Indigenous Peoples' Center for Documentation, Research
and Information – DOCIP) mający na celu wspieranie udziału przedstawicieli ludności
rdzennej we właściwych forach ONZ.
UE nadal brała aktywny udział w międzynarodowych forach zajmujących się zagadnieniami
związanymi z ludnością rdzenną. UE wspierała przyjęcie ,,Deklaracji praw ludności rdzennej”
przez Radę Praw Człowieka na jej pierwszej sesji i będzie dążyć do ostatecznego przyjęcia tej
deklaracji do końca 2006 roku przez Zgromadzenie Ogólne.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
161
PL
Wspieranie procesu pokojowego w Nepalu przez EIDHR
Poprzez ukierunkowaną dotację przeznaczoną na projekt realizowany przez
Międzynarodową Organizację Pracy, EIDHR wnosi wkład w proces pokojowy w Nepalu
stwarzając możliwości prowadzenia dialogu.
Poważny i niegasnący konflikt zbrojny w Nepalu został wywołany częściowo przez
marginalizację znacznych grup społeczeństwa, w tym stanowiących około 38%
społeczeństwa grup rdzennej ludności. Aby zapewnić trwały pokój, projekt ten będzie się
opierać na istniejącej zgodzie zainteresowanych stron co do potrzeby rozwiązania
problemów związanych z marginalizacją społeczną, w tym dotykającą rdzenne grupy
narodowościowe. Pod tym względem postanowienia Konwencji nr 169
Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie ludności rdzennej i plemiennej
dostarczają kompleksowych ram rozwojowych służących spełnieniu potrzeb tej ludności.
Ponadto każde porozumienie pokojowe powinno obejmować także oddzielne negocjacje
w sprawie podnoszonych przez ludność rdzenną kwestii związanych z tożsamością
i prawami, w tym problematyki kształcenia, języka, płci, kultury, wiedzy tradycyjnej
oraz praw do ziemi; wszystkie te kwestie zostały uwzględnione w konwencji nr 169.
Wsparcie EIDHR umożliwi MOP odgrywanie kluczowej roli w Nepalu. Projekt skupia
się na zwiększeniu możliwości prowadzenia dialogu oraz na propagowaniu ratyfikacji
i wprowadzenia w życie konwencji nr 169, jak również innych istotnych konwencji
MOP. Będzie on także propagował główne elementy ,,Agendy w zakresie godnej pracy”
dla ludności rdzennej i plemiennej w Nepalu. Opracowanie agendy w zakresie godnej
pracy również daje społeczeństwu obywatelskiemu, w szczególności podmiotom
reprezentowanym w MOP (organizacjom pracowników i pracodawców), sposobność
partnerskiej współpracy z rdzenną ludnością. Przyczyni się to do zwiększenia
świadomości osób odpowiedzialnych za realizację procesu pokojowego oraz szerszych
kręgów społeczeństwa w zakresie zagadnień związanych z ludnością rdzenną, a także
skieruje uwagę na problemy, które napotyka ludność rdzenna na rynku pracy, takie jak
dyskryminacja pociągająca za sobą bezrobocie, niedostateczny poziom zatrudnienia,
pracę dzieci, pracę za długi, jak również podsycające niezadowolenie konflikty.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
162
PL
4.19.
Analiza skuteczności działań UE w kwestiach tematycznych
Działania UE są szczególnie skuteczne w kwestiach tematycznych, w których jest ona postrzegana
jako podmiot odnotowujący znaczne sukcesy w propagowaniu i ochronie poszczególnych aspektów
praw człowieka. Dobrym tego przykładem jest zniesienie przez wszystkie państwa członkowskie
UE kary śmierci za wszelkie przestępstwa, dzięki czemu UE może wypowiadać się jako autorytet.
Jeżeli UE z powodzeniem zajmuje się kwestiami związanymi z prawami człowieka na swoim
terytorium, np. rasizmem i innymi formami nietolerancji, może także skutecznie podnosić te
zagadnienia na forum międzynarodowym i dzielić się swoimi poglądami na temat najlepszych
praktyk. I odwrotnie, jeżeli sytuacja UE w tej dziedzinie jest przedmiotem międzynarodowej
krytyki, może jej być trudniej przekonać do swojego stanowiska państwa trzecie.
Tak więc między działaniami UE w jej granicach i na zewnątrz istnieje wyraźny związek.
Podczas tego roku podnoszono na przykład kwestie związane ze zwalczaniem terroryzmu i między
innymi przeprowadzono debatę poświęconą lotom CIA w Europie. Wydarzenia, które wywołało
opublikowanie karykatur w duńskiej gazecie uwydatniają potrzebę przeprowadzenia
międzykulturowego dialogu opartego na uniwersalnych standardach i angażującego społeczeństwo
obywatelskie.
Wyzwania w zakresie praw człowieka, które stoją przed EU, są coraz częściej poruszane przez
państwa trzecie podczas spotkań mających na celu wymianę poglądów, jak również w ramach
innych form kontaktów. UE musi oczywiście być przygotowana do dyskutowania nad kwestiami
związanymi z prawami człowieka na własnym terytorium, jak również do podnoszenia takich
kwestii dotyczących innych państw. Związek między działaniami w zakresie praw człowieka
wewnątrz i na zewnątrz granic uwypukla potrzebę kontynuowania dyskusji na temat sposobów
zapewnienia przez UE przestrzegania tych kluczowych wartości na własnym terytorium, co z kolei
zapewnia spójność jej polityki w zakresie praw człowieka także pod tym względem.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
163
PL
W ciągu roku objętego sprawozdaniem UE podjęła się na przykład przeprowadzenia oceny swojej
polityki w odniesieniu do obrońców praw człowieka. W tym kontekście przyjęto z zadowoleniem
fakt, że wytyczne dotyczące obrońców praw człowieka pomagają w koordynowaniu wspólnego
i bardziej zintegrowanego podejścia UE w wielu krajach. Nadal potrzebne jest zwiększenie
świadomości w zakresie tych wytycznych. Takie aktywne działania jak kampanie na rzecz wolności
wyrażania opinii prowadzone od lipca do grudnia 2005 roku, forum organizacji pozarządowych UE
skupiające się na wolności wyrażania opinii i obrońcach praw człowieka zorganizowane w grudniu
2005 roku, jak również aktualna kampania poświęcona kobietom obrończyniom praw człowieka
niewątpliwie przyczyniły się do osiągnięcia postępów w realizacji wytycznych dotyczących
obrońców praw człowieka oraz zwiększyły świadomość w zakresie tych wytycznych wśród
personelu misji UE, wśród decydentów politycznych w Brukseli i innych stolicach, a także wśród
samych obrońców praw człowieka.
Następnym przykładem jest fakt przyjęcia z zadowoleniem przez Radę w konkluzjach z dnia 12
grudnia 2005 r. postępów osiągniętych we wdrażaniu wytycznych w sprawie dzieci w konfliktach
zbrojnych. Rada odnotowała jednocześnie potrzebę dalszego włączania tych kwestii do głównego
nurtu działania całego systemu UE, w tym do uwzględnienia ich w zarządzaniu kryzysowym, jak
również konieczność wzmocnienia współpracy z organami ONZ w sprawie wdrażania rezolucji
nr 1612 Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych. Realizacja wytycznych wymaga ponadto
zdawania szczegółowych sprawozdań dotyczących działań podejmowanych w terenie, a wszystkie
zainteresowane podmioty powinny poświęcić tej kwestii szczególną uwagę.
5.
DZIAŁALNOŚĆ NA FORUM MIĘDZYNARODOWYM
5.1.
60. sesja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych: Trzeci Komitet
Posiedzenie Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych trwało od 3
października do 23 listopada 2005 r. Z 62 rezolucji rozpatrywanych przez Trzeci Komitet 58
zostało przyjętych, trzy rezolucje (Prawa człowieka a korupcja [zgłoszona przez USA], Włączanie
praw człowieka
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
164
PL
do głównego nurtu działania [NL/BE] i Sytuacja dzieci palestyńskich i pomoc dla nich [Egipt])
zostały wycofane, a tylko w stosunku do jednej rezolucji (Sytuacja w zakresie praw człowieka
w Sudanie [UE]) podjęto wniosek o niepodejmowanie decyzji. Osiem rezolucji, którymi zajmowali
się eksperci Trzeciego Komitetu, zostało rozpatrzonych bezpośrednio na sesji plenarnej
Zgromadzenia Ogólnego.
Podobnie jak w przeszłości UE odgrywała pierwszoplanową rolę w pracach komitetu. Prezydencja
UE przedstawiła w sumie 27 oświadczeń i uzasadnień oddanych głosów oraz uzasadnień
stanowiska w Trzecim Komitecie, a UE jako całość, łącznie z inicjatywami poszczególnych państw
członkowskich, złożyła 19 projektów rezolucji, co stanowiło około jednej trzeciej przyjętych
rezolucji. Głosowano nad sześcioma z tych projektów.
UE odniosła istotny sukces w kwestii szeregu rezolucji dotyczących poszczególnych państw, mimo
pogarszającej się atmosfery i rosnącej liczby wniosków o niepodejmowanie decyzji. UE
przedstawiła sześć rezolucji dotyczących konkretnych państw, z których pięć zostało przyjętych
(Birma/Związek Myanmar, DRK, KRLD, Uzbekistan i Turkmenistan). Projekt rezolucji
dotyczącej Turkmenistanu został złożony wraz z USA, a projekt rezolucji dotyczący KRLD wraz
z Japonią. Posiedzenie Trzeciego Komitetu odbywało się w trakcie trwających właśnie negocjacji
dotyczących powołania Rady Praw Człowieka, podczas których kwestią budzącą najwięcej
kontrowersji był sposób traktowania sytuacji panującej w poszczególnych państwach. Przełożyło
się to również na obrady Trzeciego Komitetu – dążność do przedstawiania wniosków
o niepodejmowanie decyzji zapoczątkowana w 2004 roku objęła wszystkie inicjatywy UE
z wyjątkiem jednej (DRK). Niestety UE nieznacznie przegrała głosowanie w sprawie wniosku
o niepodejmowanie decyzji dotyczącego Sudanu. Wnioski o niepodejmowanie decyzji zostały
jednak odrzucone w przypadku przyjętych następnie rezolucji w sprawie Birmy/Związku Myanmar,
KRLD, Uzbekistanu i Turkmenistanu. Rezolucja w sprawie Iranu, przedstawiana przez Kanadę
i współinicjowana przez UE-25, została przyjęta w wyniku głosowania.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
165
PL
W rezolucji w sprawie Birmy/Związku Myanmar wyrażono poważne zaniepokojenie między
innymi przedłużaniem się sytuacji, w której obrońcom praw człowieka uniemożliwia się swobodne
kontynuowanie działalności. Stanowczo wzywa ona rząd Birmy/Związku Myanmar do zaprzestania
systematycznego łamania praw człowieka, do oddania w ręce sprawiedliwości osób naruszających
prawa człowieka; apeluje również do rządu Birmy/Związku Myanmar, aby stał się stroną
wszystkich międzynarodowych instrumentów w zakresie praw człowieka i aby traktował tę kwestię
priorytetowo. Wzywa także stanowczo władze Birmy/Związku Myanmar do zaprzestania rekrutacji
dzieci żołnierzy oraz do zintensyfikowania demobilizacji oddziałów z nich złożonych, do
utrzymywania ścisłej współpracy z UNICEF-em, do położenia kresu gwałtom i przemocy na tle
seksualnym, których powszechnie dopuszczają się żołnierze, a także do zaprzestania
przymusowych wysiedleń prowadzących do przepływu uchodźców do sąsiednich państw. Ponadto
wzywa władze Birmy/Związku Myanmar do uwolnienia wszystkich więźniów politycznych oraz do
pełnej współpracy ze specjalnym przedstawicielem i specjalnym sprawozdawcą w celu
doprowadzenia do objęcia władzy w państwie przez rząd cywilny. Rezolucja ta została przyjęta bez
głosowania.
Rezolucja dotycząca sytuacji w zakresie praw człowieka w Uzbekistanie była nową rezolucją na
forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Wyrażono w niej głębokie
zaniepokojenie zarzutami dotyczącymi przypadków poważnego łamania praw człowieka
w Uzbekistanie, szczególnie nadużywania rozwiązań siłowych przez rząd w celu stłumienia
demonstracji w Andidżanie w maju 2005 roku, które pociągnęło za sobą wiele ofiar wśród ludności
cywilnej, naciskiem wywieranym na uzbeckich uchodźców, aby nie dopuścić do ich podróży do
państw trzecich, samowolnie przeprowadzanymi aresztowaniami i zatrzymaniami, nasilającymi się
szykanami i cenzurze, jakiej poddawani są dziennikarze i działacze społeczeństwa obywatelskiego,
ciągłym blokowaniem partii opozycyjnych, brakiem wolności myśli i wyznania, a także poważnymi
ograniczeniami nakładanymi na organizacje pozarządowe i obrońców praw człowieka, w tym na
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, oraz prześladowaniem ich. Rezolucja ta została
przyjęta w głosowaniu przy 73 głosach za, 38 głosach przeciw i 58 głosach wstrzymujących się.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
166
PL
W 2005 roku projekt rezolucji dotyczącej Turkmenistanu został złożony wspólnie przez USA
i UE, chociaż jej pierwotny projekt został przygotowany przez USA, a poprawki wprowadzono do
niej na podstawie uwag zgłoszonych przez UE i innych współinicjatorów. Rezolucja ta została
przyjęta w głosowaniu przy 70 głosach za, 38 głosach przeciw i 58 głosach wstrzymujących się.
Rezolucja ta miała około czterdziestu współinicjatorów oraz zyskała także poparcie wielu państw
Ameryki Łacińskiej. Organizacja Konferencji Islamskiej (OIC) zgłosiła stanowisko grupowe, aby
poprzeć wniosek o wotum nieufności i następnie głosować przeciwko tekstowi, chociaż kilka
delegacji wstrzymało się od głosu (Tunezja, Algieria) lub było nieobecnych podczas głosowania
(TR), podobnie jak w latach poprzednich. Federacja Rosyjska również wstrzymała się od głosu
podczas głosowania nad samą rezolucją. Wielu członków grupy państw afrykańskich, która nie
wypracowały wspólnego stanowiska, także wstrzymało się od głosowania nad tym tekstem.
Rezolucja wyrażała głębokie zaniepokojenie przypadkami łamania praw człowieka, w tym
represjonowaniem opozycji politycznej, samowolnie przeprowadzanymi zatrzymaniami,
aresztowaniami, nadzorem, jak również złymi warunkami panującymi w więzieniach oraz
wiarygodnymi doniesieniami o stosowaniu tortur i złym traktowaniu zatrzymanych, a także
sprawowaniem przez rząd pełnej kontroli nad mediami oraz ciągłym utrzymywaniem się
ograniczeń możliwości korzystania z wolności myśli, sumienia, wyznania lub przekonań.
W przypadku rezolucji dotyczącej DRK, państwo to odgrywało konstruktywną rolę podczas całych
obrad, łącznie z głosowaniem za przyjęciem tekstu. W tej rezolucji Zgromadzenie Ogólne potępia
powtarzające się przypadki łamania praw człowieka oraz międzynarodowego prawa humanitarnego.
Wzywa ona wszystkie strony konfliktu do zaprzestania wrogich działań oraz apeluje do Rządu
Jedności Narodowej i Transformacji o przeprowadzenie wolnych i przejrzystych wyborów oraz
o przywrócenie stabilności i państwa prawa, o pełne wypełnianie zobowiązań międzynarodowych
związanych z przestrzeganiem praw człowieka, a także o dalsze współdziałanie w ramach
mechanizmów ONZ w dziedzinie praw człowieka. Rezolucja ta została przyjęta w głosowaniu
imiennym przy stosunku głosów 96 do 2 (Uganda i Rwanda) przy 66 głosach wstrzymujących się.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
167
PL
Tradycyjna rezolucja Komisji Praw Człowieka ONZ (CHR) w sprawie sytuacji w zakresie praw
człowieka w KRLD trafiła po raz pierwszy pod obrady Zgromadzenia Ogólnego przy dużym
zainteresowaniu prasy. W tej rezolucji Zgromadzenie Ogólne wyraża poważne zaniepokojenie
długą listą przypadków łamania praw człowieka w KRLD oraz faktem odmówienia przez rząd tego
państwa współpracy ze specjalnym sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka. Zgromadzenie Ogólne
daje wyraz głębokiemu zaniepokojeniu surowymi karami nakładanymi na obywateli
repatriowanych z zagranicy, uprowadzeniami obcokrajowców, ograniczeniami korzystania
z wolności wyznania, wyrażania opinii i zgromadzania się oraz handlem kobietami. Rezolucja ta
została zgłoszona przez Zjednoczone Królestwo w imieniu UE/Japonii i miała ponad 40
współinicjatorów. Została przyjęta stosunkiem głosów 84 do 22 przy 62 głosach wstrzymujących
się.
Jeśli chodzi o inicjatywy tematyczne, rezolucja UE w sprawie nietolerancji religijnej została
przyjęta w drodze konsensusu po długich negocjacjach; w jej tekście znalazł się nowy i mile
widziany zapis o prawie do zmiany wyznania i przekonań. W przypadku konwencji o prawach
dziecka, podobnie jak w 2004 roku, GRULAC (grupa państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów)
podzieliła się w kwestii kar cielesnych w szkołach, a cała CARICOM (Wspólnota Karaibów) nie
wyraziła zgody na przyłączenie się do głównych inicjatorów wniosku. Ostateczny tekst zawierający
wyrażoną stanowczym językiem część poświęconą dzieciom zarażonym HIV/AIDS był do
przyjęcia przez UE i został przyjęty, lecz dopiero po wielu głosowaniach. Projekt został przyjęty
przy 173 delegacjach głosujących za i jedną delegacją głosującą przeciw (USA) oraz jednym głosie
wstrzymującym się (Nauru). Rezolucja ta miała ponad 100 współinicjatorów. Oprócz własnej
inicjatywy dotyczącej praw dziecka, UE-25 była współinicjatorem rezolucji w sprawie
dziewczynek zgłoszonej przez Namibię.
UE utrzymywała wspólne stanowisko wobec wszystkich 69 rezolucji z wyjątkiem dwóch
(dot. Drugiej Międzynarodowej Dekady Ludności Tubylczej na Świecie oraz oenzetowskiego
Międzynarodowego Instytutu Kształcenia i Badań nad Awansem Kobiet, znanego jako INSTRAW).
Głosy UE podzieliły się tylko przy dwóch głosowaniach – nad INSTRAW i nad prawem do
rozwoju, chociaż ostatecznie liczba takich przypadków zmalała do jednego (INSTRAW), wobec
przejęcia tych rezolucji na sesji plenarnej.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
168
PL
Inicjatywy krajowe państw członkowskich UE – w sprawie tortur (DK), międzynarodowych paktów
(SE) oraz mniejszości i wymiaru sprawiedliwości (AT) – zostały również przyjęte. Poczyniono
także postępy w odniesieniu do tekstów, których nie zgłosiła UE – stanowcza postawa UE wobec
najbardziej problematycznych kwestii dotyczących niektórych rezolucji zgłoszonych przez państwa
trzecie przyniosła skromne wyniki, być może przetarła jednak drogę dla dalszego dialogu i poprawy
w przyszłości.
5.2.
Ustanowienie Rady Praw Człowieka, reforma ONZ
Podczas szczytu ONZ we wrześniu 2005 roku szefowie rządów i głowy państw postanowili
ustanowić Radę Praw Człowieka, która miałaby zastąpić Komisję Praw Człowieka. Szczegóły
dotyczące działalności Rady Praw Człowieka, jaj mandatu, funkcji i metod pracy pozostawiono
Zgromadzeniu Ogólnemu do możliwie najszybszego ustalenia na jego 60. sesji.
Na mocy postanowień dokumentu końcowego ze szczytu ONZ rozpoczęły się natychmiast
konsultacje w sprawie warunków i szczegółów mających zastosowanie do Rady Praw Człowieka,
toczące się pod kierunkiem przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego, Jana Eliassona,
wspieranego przez dwóch wiceprzewodniczących (z Republiki Panamy i Republiki Południowej
Afryki). Chodziło o zamknięcie negocjacji i ustanowienie Rady Praw Człowieka do końca 2005
roku. Pomimo rozlicznych wysiłków wiceprzewodniczących, obejmujących także przeprowadzenie
czterech rund otwartych negocjacji, jak również aktywnego lobbingu prowadzonego przez UE
i państwa zajmujące podobne stanowisko, utrzymujące się daleko idące różnice poglądów między
delegacjami w kwestii Rady Praw Człowieka uniemożliwiły osiągnięcie porozumienia przed
świętami Bożego Narodzenia.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
169
PL
Konsultacje wznowione w styczniu 2006 roku w Nowym Jorku trwały do marca. Ostatecznie
w dniu 15 marca w wyniku głosowania została przyjęta rezolucja nr 60/251 Zgromadzenia
Ogólnego w sprawie utworzenia Rady Praw Człowieka. Jednoznaczny wynik przy 170 głosach za,
4 głosach przeciw i 3 głosach wstrzymujących się był wyraźnym sygnałem i silnym bodźcem
wzmacniającym toczące się reform. Wśród delegacji panowała ogólna zgoda co do tego, że
utworzenie Rady Praw Człowieka jest podstawowym elementem umożliwiającym dalsze
wzmocnienie ogólnego mechanizmu ONZ w dziedzinie praw człowieka i stanowi istotny krok
w procesie reformowania tej organizacji. USA głosowały przeciwko rezolucji, zobowiązały się
jednak do konstruktywnej współpracy z radą. W swoim uzasadnieniu oddanego głosu, podczas
przyjmowania rezolucji Zgromadzenia Ogólnego w sprawie utworzenia Rady Praw Człowieka,
USA stwierdziły, że powodem ich głosowania przeciw rezolucji jest brak skutecznego
mechanizmu, który nie pozwalałby zasiadać w radzie państwom o wątpliwej reputacji w zakresie
praw człowieka.
EU bardzo aktywnie uczestniczyła w całym procesie negocjacyjnym. Od samego początku UE
zmierzała do powołania rady, która posiadałaby status, mandat, struktury i skład konieczne do
nadania kwestii praw człowieka kapitalnego znaczenia przewidywanego przez Kartę Narodów
Zjednoczonych. EU popierała wnioski zmierzające do uczynienia nowej rady organem rzeczywiście
sprawniejszym od dotychczasowej Komisji Praw Człowieka. UE nalegała w szczególności na to,
aby radzie nadano charakter organu stałego, zdolnego zajmować się kwestiami i sytuacjami
związanymi z prawami z chwilą ich zaistnienia, wykazującego rzeczywistą elastyczność
w działaniu i skupiającego się na dialogu, współpracy i wsparciu w przypadkach niepełnego
przestrzegania praw człowieka. UE uważała również za priorytet dalsze uczestnictwo organizacji
pozarządowych w działalności nowej rady i stosowanie przez nią procedur specjalnych przy
wykorzystaniu dokonań Komisji Praw Człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
170
PL
Przez cały okres negocjacji UE przeprowadzała lobbing na rzecz mocnej rady i starała się zdobyć
dla niej poparcie w stolicach wielu państw oraz w Nowym Jorku. Ostatecznie działania te
zakończyły się powodzeniem, jako że końcowy kompromisowy tekst przedstawiony przez
przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego zyskał poparcie znakomitej większości. Państwa
członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się nie udzielać poparcia w wyborach do Rady Praw
Człowieka państwom objętym sankcjami Rady Bezpieczeństwa z powodów związanych
z przestrzeganiem praw człowieka.
Nie wszystkie cele UE zostały odzwierciedlone w tekście końcowym rezolucji. Niemniej jednak
nowo utworzona rada stanowi postęp w stosunku do Komisji Praw Człowieka. Rezolucja zawiera
kilka elementów, które zwiększą wiarygodność i skuteczność systemu ONZ monitorowania
przestrzegania praw człowieka: wyższy status instytucjonalny jako organu pomocniczego
Zgromadzenia Ogólnego, który zostanie poddany przeglądowi w ciągu pięciu lat, bardziej regularne
posiedzenia odbywające się przez cały rok, bezpośredni wybór członków absolutną większością
głosów państw członkowskich ONZ, wymóg odnoszący się do członków Rady, aby przestrzegali
najwyższych standardów w propagowaniu i ochronie praw człowieka i w pełni współpracowali
z radą, jak również możliwość zawieszania członków Rady Praw Człowieka w przypadkach
rażącego i powtarzającego się łamania praw człowieka. Wszystkie państwa zostaną poddane ocenie
przeprowadzanej w ramach nowego uniwersalnego przeglądu okresowego, który ma przypominać
im o ich podstawowym obowiązku polegającym na ochronie praw człowieka. Kluczowymi
czynnikami zapewniającymi efektywne i skuteczne działanie rady pozostaną następujące dwa
elementy: udział organizacji pozarządowych oraz system procedur specjalnych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
171
PL
Zgodnie z mandatem przyznanym na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego wybory pierwszych
47 członków odbyły się dnia 9 maja. Wszyscy kandydaci przedłożyli dobrowolne oświadczenia
i zobowiązania, tak jak przewiduje rezolucja nr 60/251, które zostały opublikowane jako oficjalne
dokumenty ONZ. Bardziej stanowcze dbanie o to, by członkowie Rady Praw Człowieka
przestrzegali stosownych wysokich standardów stanowiła dla UE kwestię o priorytetowym
znaczeniu. W tym celu UE uzgodniła wspólne podejście udzielające poszczególnym państwom
członkowskim wskazówek co do postępowania podczas wyborów. Tak więc państwa członkowskie
UE postanowiły nie udzielać poparcia kandydatom odpowiedzialnym za rażące i powtarzające się
przypadki łamania praw człowieka, w szczególności kandydatom objętym sankcjami Rady
Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych z powodów związanych z przestrzeganiem praw
człowieka oraz kandydatom, których rządy podlegają środkom ograniczającym nałożonym przez
UE z powodów związanych z przestrzeganiem praw człowieka.
Utworzenie Rady Praw Człowieka stanowiło również koniec ery Komisji Praw Człowieka.
Ostatnia i czysto proceduralna sesja Komisji Praw Człowieka odbyła się w dniu 27 marca i trwała
tylko pół dnia.
Na swojej ostatniej sesji Komisja Praw Człowieka przekazała wszelkie swoje obowiązujące
mandaty, mechanizmy, funkcje i obowiązki Radzie Praw Człowieka zgodnie z ust. nr 6 rezolucji nr
60/251 Zgromadzenia Ogólnego z dnia 15 marca 2006 r. Również wszystkie sprawozdania Komisji
Praw Człowieka zostały przekazane Radzie Praw Człowieka do dalszego rozważenia podczas
pierwszej sesji w czerwcu 2006 roku. EU nie wydała oświadczenia na ostatniej sesji Komisji Praw
Człowieka, ponieważ tylko pięć grup regionalnych mogło zabrać głos.
Oświadczenie UE, które zostało wydane w Brukseli z okazji ostatniej sesji Komisji Praw Człowieka
przypomniało, że pomimo krytyki, z jaką w ostatnich latach spotykała się Komisja Praw Człowieka,
organ ten przyczynił się w istotny sposób do określenia wyzwań w dziedzinie ochrony
i propagowania praw człowieka oraz do opracowania sposobów reagowania na te wyzwania. UE
wyraziła także swoje uznanie dla instrumentów i mechanizmów w zakresie praw człowieka
utworzonych przez Komisję Praw Człowieka i przyjęła z zadowoleniem dalsze ich wzmocnienie
w ramach Rady Praw Człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
172
PL
Inauguracyjna sesja Rady Praw Człowieka odbyła się w dniach 19-30 czerwca w Genewie.
Przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego ONZ Jan Eliasson, jak również nowo wybrany
przewodniczący Rady Praw Człowieka Luis Alfonso de Alba, Sekretarz Generalny ONZ Kofi
Annan, wysoka komisarz ONZ ds. praw człowieka Louise Arbour oraz laureat Nagrody Nobla
z 2004 roku Wangari Maathai wygłosili przemówienia na forum tej nowej instytucji podczas
ceremonii otwarcia, po której odbyły się obrady wysokiego szczebla z udziałem 85 osobistości.
Podczas obrad panowała atmosfera ogólnie pozytywna i optymistyczna – obecne na nich
osobistości wyrażały swoje wielkie oczekiwania wobec nowej rady oraz zaufanie do niej,
podkreślając jednocześnie potrzebę osiągnięcia praktycznych wyników i kontynuacji dokonań. UE
reprezentowała minister spraw zagranicznych Austrii, dr Ursula Plassnik.
Kładąc podwaliny pod przyszłe prace na pierwszej sesji Rady przeprowadzonej w czerwcu 2006
roku osiągnięto pozytywne wyniki, jednak inne wyniki były nieco mniej zadowalające. Przy
znacznych ograniczeniach czasowych oraz wielu kwestiach do rozwiązania, przewodniczący Luis
Alfonso de Alba, wspomagany przez wiceprzewodniczących, starał się doprowadzić do osiągnięcia
przez delegacje porozumienia we wszystkich nierozstrzygniętych decyzjach proceduralnych.
UE odgrywała kluczową rolę podczas pierwszej sesji i wydała w sumie 12 oświadczeń oraz 2
uzasadnienia oddanych głosów. UE udało się osiągnąć większość głównych celów wyznaczonych
na pierwszą sesję obejmujących między innymi dwa teksty ustalające standardy (Konwencję
o ochronie przed wymuszonym zaginięciem oraz Deklarację praw ludności rdzennej), przedłużenie
wszystkich mandatów dotyczących procedur specjalnych w celu uniknięcia luki w ochronie
podczas dokonywania przeglądu tych mandatów, a także porozumienie w sprawie schematu
porządku obrad oraz elastycznego programu prac na pierwszy rok. W trakcie negocjacji w sprawie
dwóch grup roboczych, które miałyby się zająć przeprowadzeniem przeglądu mandatów oraz
utworzeniem mechanizmu uniwersalnego przeglądu okresowego, UE udało się zadbać o to, aby ten
proces angażował wszystkie zainteresowane strony, aby był przejrzysty i aby pozwalał na
wprowadzanie dodatkowych usprawnień.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
173
PL
Interaktywny dialog z Wysokim Komisarzem ds. Praw Człowieka stanowił istotny precedens dając
sposobność do przeprowadzenia otwartej i konstruktywnej debaty na temat wszelkich kwestii lub
sytuacji związanych z prawami człowieka. W swoim oświadczeniu UE odniosła się do sytuacji
kilku państw, takich jak Nepal, Sudan, okupowane terytoria palestyńskie (OPT) oraz
Birma/Związek Myanmar. Osiągnięto również porozumienie w pięciu kwestiach priorytetowych,
które miały zostać omówione w ramach punktu dotyczącego zagadnień tematycznych podczas
drugiego tygodnia obrad rady. UE udało się również umieścić wśród zagadnień priorytetowych
sytuację w Darfurze oraz kwestię obrońców praw człowieka. Pozostałymi kwestiami omówionymi
podczas debaty, która przebiegała w konstruktywnej atmosferze, była sytuacja na okupowanych
terytoriach palestyńskich, nietolerancja religijna oraz migracja. Zadbano o to, aby w negocjacjach
uczestniczyły przez cały czas organizacje pozarządowe. Aktywny udział organizacji
pozarządowych w interaktywnym dialogu z Wysokim Komisarzem ds. Praw Człowieka można
uważać za niewielki, lecz istotny krok ku zwiększeniu ich przyszłej roli w Radzie Praw Człowieka;
proces ten należy kontynuować podczas wszystkich interaktywnych dialogów w przyszłości.
Pomimo tych pozytywnych aspektów, na przebieg ostatnich dni sesji cieniem położyła się
pogarszająca się sytuacja w Palestynie, która uniemożliwiła osiągnięcie porozumienia w sprawie
wspólnego zgodnego oświadczenia rady dotyczącego pięciu wyodrębnionych kwestii i która
doprowadziła do przedstawienia przez Organizację Konferencji Islamskiej projektów dwóch
kontrowersyjnych decyzji odnośnie do okupowanych terytoriów palestyńskich i zniesławienia
religii. UE, okazując w wyraźny sposób gotowość do dyskusji nad obiema tymi kwestiami i do
poświęcenia im uwagi, dała jednak jednoznacznie wyraz niepokojowi, jaki budziło wybiórcze
i nieobiektywne traktowanie poszczególnych sytuacji i problemów; wobec tej sytuacji UE nie
mogła poprzeć tych tekstów. Negocjacje i głosowanie nad tymi tekstami zasygnalizowały również
niebezpieczeństwo powrotu do polityki regionalnych bloków; zjawisko to stanowić będzie poważną
przeszkodę w budowaniu przez UE szerokiego międzyregionalnego poparcia w kluczowych
kwestiach związanych z prawami człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
174
PL
W ostatnim dniu obrad Rady Praw Człowieka wydarzenia na Bliskim Wschodzie dały asumpt do
złożenia przez Grupę Arabską wniosku o zwołanie sesji specjalnej poświęconej kwestii
okupowanych terytoriów palestyńskich75; sesja taka odbyła się w dniach 5-6 lipca. Chociaż debata
podczas sesji plenarnej toczyła się w konstruktywnej atmosferze, ostateczny projekt rezolucji
zgłoszony przez Organizację Konferencji Islamskiej ponownie przedstawił sytuację w sposób
nieobiektywny, przez co był nie do przyjęcia przez UE. Pomimo faktu, że UE głosowała przeciw tej
rezolucji, została ona przyjęta wyraźną większością głosów. W wyniku jej przyjęcia Rada Praw
Człowieka postanowiła wysłać w trybie pilnym misję rozpoznawczą pod kierunkiem specjalnego
sprawozdawcy ds. praw człowieka na terytoriach palestyńskich okupowanych od 1967 roku, Johna
Dugarda.
5.3.
Rada Europy
UE i Rada Europy wyznają te same wartości i dążą do osiągnięcia wspólnych celów w zakresie
ochrony i propagowania demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz
państwa prawa. Celem UE jest zacieśnienie współpracy w tych priorytetowych obszarach.
UE zgodnie współpracuje z Radą Europy nad kilkoma wspólnymi projektami finansowanymi
w ramach EIDHR. Większość wspólnych programów poświęconych jest poszczególnym państwom
– obejmują one Albanię, Armenię, Azerbejdżan, Bośnię i Hercegowinę, Byłą Jugosłowiańską
Republikę Macedonii, Czarnogórę, Federację Rosyjską, Gruzję, Mołdawię, Serbię, Turcję
i Ukrainę. Realizowane są także wielostronne wspólne programy tematyczne dotyczące na przykład
mniejszości narodowych, Romów oraz walki z przestępczością zorganizowaną i korupcją.
75
Rezolucja nr 60/251 Zgromadzenia Ogólnego przewiduje możliwość zwołania sesji specjalnej
na wniosek 1/3 członów.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
175
PL
Najważniejszym celem, który UE pragnie osiągnąć na forum Rady Europy jest zintensyfikowanie
wprowadzania w życie decyzji podjętych na szczycie w Warszawie, które potwierdziły kapitalną
rolę, jaką Rada Europy odgrywa w propagowaniu i obronie praw człowieka, demokracji i państwa
prawa. UE dąży do dalszego zacieśnienia stosunków między UE a Radą Europy oraz do
zagwarantowania przy pomocy wszelkich stosownych środków długofalowej skuteczności
Europejskiej konwencji praw człowieka i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
UE opowiedziała się za dochodzeniami prowadzonymi przez Terry'ego Davisa, Sekretarza
Generalnego Rady Europy, i Dicka Marty'ego, sprawozdawcę Komitetu ds. Prawnych
Zgromadzenia Parlamentarnego, w sprawie domniemanych tajnych przypadków przetrzymywania
osób oraz sprzecznych z prawem przypadków przekazywania osób między państwami z udziałem
państw członkowskich Rady Europy.
5.4.
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)
Według UE demokracja, państwo prawa, propagowanie oraz ochrona praw człowieka
i podstawowych praw leżą u podstaw wszystkich działań podejmowanych przez OBWE. OBWE
dostarcza obszernego zestawu politycznie wiążących standardów w zakresie praw człowieka,
demokracji i państwa prawa, jak również mechanizmów monitorowania ich przestrzegania przez
państwa członkowskie.
Na forum Stałej Rady OBWE oraz na posiedzeniach i konferencjach w ramach wymiaru ludzkiego
OBWE, UE daje aktywny wyraz swoim obawom dotyczącym łamania i naruszania praw człowieka.
UE podniosła na forum Stałej Rady między innymi następujące kwestie: przypadków łamania praw
człowieka na Białorusi, w Turkmenistanie i Uzbekistanie, stosowania kary śmierci w USA,
wyborów w Kirgistanie, Azerbejdżanie i Kazachstanie oraz wprowadzenia w życie w Rosji
prawodawstwa dotyczącego organizacji nie nastawionych na zysk.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
176
PL
UE aktywnie uczestniczyła w przygotowaniach obrad Rady Ministerialnej OBWE, które odbyły się
w Lublanie w dniu 6 grudnia 2005 r. Podczas tego posiedzenia ministrowie przyjęli decyzje
dotyczące tolerancji i niedyskryminacji, propagowania kształcenia w zakresie praw człowieka
i szkoleń w dziedzinach związanych z OBWE, przestrzegania praw człowieka i zasad państwa
prawa w systemach wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, zwalczania handlu ludźmi, roli
kobiet w zapobieganiu konfliktom, zarządzaniu kryzysowym i rehabilitacji po wygaśnięciu
konfliktu, zapobiegania przemocy wobec kobiet zwalczania jej stosowania, jak również
zapewnienia najwyższych norm postępowania i odpowiedzialności osób służących w siłach
i misjach międzynarodowych.
Tolerancja i niedyskryminacja pozostały istotnymi kwestiami w działalności OBWE. Państwa
uczestniczące bezwzględnie potępiły rasizm, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy
nietolerancji i dyskryminacji, w tym przejawy postaw antymuzułmańskich i antychrześcijańskich.
UE aktywnie i kompleksowo propaguje tolerancję i niedyskryminację; podkreśla także, że nie
można tolerować żadnych form dyskryminacji i nietolerancji. Kazachstan był gospodarzem
nadzwyczajnych obrad poświęconych międzykulturowemu, międzyreligijnemu i międzyetnicznemu
zrozumieniu, które odbyły się w Ałma Acie w dniach 12-13 czerwca. UE aktywnie wspiera
działalność Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR), w tym jego zamiar
usprawnienia zbierania informacji i danych statystycznych oraz popiera owocną współpracę między
EUMC a ODIHR.
UE uznaje znaczenie roli, jaką odgrywają coroczne spotkania przeglądowe dotyczące wymiaru
ludzkiego OBWE (HDIM). Celem odbywającego się w Warszawie dwutygodniowego spotkania
jest przeprowadzenie oceny działalności OBWE w wymiarze ludzkim i zapewnienie kontynuacji
działań w tej dziedzinie. Podczas ostatniego spotkania zwrócono szczególną uwagę na wolność
mediów, zapobieganie stosowaniu tortur oraz na tolerancję i niedyskryminację. UE uważa te
spotkania za szczególnie wartościowe, ponieważ służą ono jako forum prawdziwej interakcji ze
społeczeństwem obywatelskim, które może w nich uczestniczyć na równych prawach z rządami.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
177
PL
Podczas trwających obecnie dyskusji dotyczących poprawy skuteczności OBWE, UE podkreśliła
priorytetowe znaczenie kontynuowania działań OBWE w ramach wymiaru ludzkiego,
obserwowania wyborów oraz przestrzegania zobowiązań związanych z wyborami. UE nadal
wspiera ODIHR, które odgrywa kluczową rolę w wymiarze ludzkim OBWE.
5.5.
Analiza skuteczności działania UE na forach międzynarodowych
Rok objęty niniejszym sprawozdaniem był wyjątkowy pod względem rozwoju mechanizmów
w zakresie praw człowieka w skali ogólnoświatowej. Wynik szczytu ONZ we wrześniu 2005
roku, decyzja o utworzeniu Rady Praw Człowieka w marcu 2006 roku i inauguracyjna sesja nowej
rady w czerwcu 2006 roku były głównymi wydarzeniami tego okresu. UE odgrywała bardzo
aktywną rolę w negocjacjach podczas całego tego procesu i, chociaż nie wszystkie cele UE zostały
osiągnięte, można stwierdzić, że jej wkład w propagowanie tych inicjatyw był istotny. UE udało się
również doprowadzić do końca większość ze swoich inicjatyw, w tym inicjatyw dotyczących
poszczególnych państw, na forum Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego.
Ta nowa sytuacja, zwłaszcza działalność w ramach Rady Praw Człowieka, która ma bardziej trwały
charakter i nowe metody pracy, będzie stanowić wyzwanie także dla UE i jej tradycyjnych metod
pracy. Podczas tego roku UE nadal ulepszała swoje wewnętrzne zasady postępowania w zakresie
forów praw człowieka, poprzez między innymi jaśniejsze określenie priorytetów
i intensywniejsze kontakty z państwami trzecimi. UE jest świadoma potrzeby dalszego
rozwijania swoich zasady postępowania, w szczególności w świetle utworzenia Rady Praw
Człowieka, która będzie się zbierać kilkakrotnie w ciągu roku, a która nie będzie odnosić sukcesów
bez innowacyjnych metod pracy. Już podczas pierwszej sesji rady rozszerzony zakres podziału
obowiązków między partnerami, jak również częste kontakty z innymi delegacjami, okazały się
bardzo korzystne.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
178
PL
Również w ramach stosunków wielostronnych problem spójności jest bardzo istotny,
a mianowicie: zachowanie spójności działań UE w ramach różnych organizacji międzynarodowych;
dalsze systematyczne działania w stosunkach i kontaktach dwustronnych prowadzone
w następstwie debat na forach wielostronnych; a także systematyczniejsze wykorzystanie raportów
i zaleceń opracowywanych w ramach regionalnych i oenzetowskich mechanizmów w dziedzinie
praw człowieka.
Siła UE jako uczestnika forów ONZ opiera się na jedności państw członkowskich. Istotne jest
możliwie najlepsze wykorzystanie połączonych zasobów państw członkowskich UE.
6.
KWESTIE ZWIĄZANE Z POSZCZEGÓLNYMI PAŃSTWAMI
6.1.
Europa i jej sąsiedztwo
W okresie objętym sprawozdaniem UE nadal dążyła do poprawy sytuacji w zakresie praw
człowieka w regionie śródziemnomorskim; partnerstwo euro-śródziemnomorskie lub proces
barceloński wzmocnione przez europejską politykę sąsiedztwa dostarczyły UE ram dla wysiłków
podejmowanych w tym kierunku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
179
PL
W swoich działaniach UE nadal kierowała się dziesięcioma zaleceniami zawartymi
w zatwierdzonym przez Radę komunikacie Komisji w sprawie ożywienia działań UE dotyczących
praw człowieka i demokratyzacji we współpracy z partnerami śródziemnomorskimi76; po nich
nastąpiło wprowadzenie w życie europejskiej polityki sąsiedztwa, w szczególności poprzez
zobowiązania uzgodnione w ramach dwustronnych planów działania. Wysiłki podejmowane
podczas negocjowania planów działania koncentrowały się na propagowaniu elementów
europejskiej polityki sąsiedztwa odnoszących się do praw człowieka, demokratyzacji, dobrych
rządów oraz wzmocnienia państwa prawa.
76
ST 14413/03.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
180
PL
Podczas szczytu upamiętniającego 10. rocznicę partnerstwa euro-śródziemnomorskiego, który
odbył się w Barcelonie w dniach 27-28 listopada 2005 r., przyjęto wspólnie uzgodniony pięcioletni
program prac oraz Euro-śródziemnomorski kodeks postępowania w zakresie zwalczania
terroryzmu77, w którym zobowiązano się do poszanowania praw człowieka w walce z terroryzmem
zgodnie z prawem międzynarodowym. Zobowiązania zawarte w programie prac obejmują między
innymi następujące elementy: rozszerzenie pluralizmu politycznego i zwiększenie zaangażowania
obywateli poprzez czynne propagowanie prawego środowiska politycznego, w tym uczciwych
i wolnych wyborów; umożliwienie obywatelom brania udziału w procesie podejmowania decyzji na
poziomie lokalnym; zwiększenie uczestnictwa kobiet w procesie podejmowania decyzji, także
w obszarze politycznym, społecznym, kulturalnym i gospodarczym; zapewnienie wolności
wyrażania opinii i wolności stowarzyszania się poprzez ułatwianie działalności niezależnym
środkom przekazu informacji; wzmacnianie roli społeczeństwa obywatelskiego; oraz umożliwianie
dalszego wdrażanie regionalnych kart i konwencji ONZ i dotyczących praw obywatelskich,
politycznych, społecznych i gospodarczych. W celu realizacji wyżej wymienionych celów
osiągnięto porozumienie w sprawie następujących działań:
-
UE rozpocznie przygotowania do ustanowienia instrumentu dysponującego znacznymi
środkami w celu wspierania satysfakcjonujących działań reformatorskich;
-
przedstawiciele w stałych misjach i w siedzibie głównej ONZ będą przeprowadzać
nieformalne wymiany poglądów poprzedzające obrady Komisji Praw Człowieka ONZ,
którą w czerwcu 2006 roku zastąpiła Rada Praw Człowieka, oraz, w stosownych
przypadkach, posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego;
-
zostaną przyjęte środki prowadzące do osiągnięcia równości płci, do zapobiegania
dyskryminacji i do zapewnienia ochrony kobiet; możliwości zdobywania wykształcenia
przez dziewczęta i kobiety, jako jedno z podstawowych praw, zostaną poszerzone
i poprawione.
77
EURO-MED 2/05
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
181
PL
W tym okresie zaobserwowano także zwiększenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego.
Zorganizowane przez Pozarządową Platformę EuroMed w dniach 1-3 kwietnia 2005 r.
w Luksemburgu eurośródziemnomorskie forum obywatelskie było pod tym względem istotnym
wydarzeniem, ponieważ 350 uczestników reprezentujących społeczeństwo obywatelskie z 42
państw podkreśliło potrzebę istnienia polityk publicznych uwzględniających prawa człowieka.
Również Eurośródziemnomorska Fundacja Dialogu Kultur im. Anny Lindh wnosi istotny wkład
w ten proces uczestnicząc między innymi w przygotowaniu pierwszej eurośródziemnomorskiej
konferencji ministerialnej poświęconej zwiększeniu roli kobiet w społeczeństwie (ma się ona odbyć
się w Stambule w dniach 14-15 listopada 2006 r.), wspierając projekty poświęcone młodzieży
i mobilności młodych ludzi poprzez prowadzenie wymian pomiędzy uczelniami wyższymi oraz
propagowanie w ogólnym wymiarze lepszego zrozumienia różnorodności kulturowej. Ponadto,
utworzona w 1997 roku, Eurośródziemnomorska Sieć Praw Człowieka (Euro-Mediterranean
Human Rights Network – EMHRN) kontynuowała działalność, której ogólnym celem było
wnoszenie wkładu w ochronę i propagowanie zasad w zakresie praw człowieka zawartych
w deklaracji barcelońskiej z listopada 1995 roku oraz w dwustronnych układach o stowarzyszeniu
i planach działania podpisanych przez UE i jej partnerów śródziemnomorskich.
Kontynuowany był eurośródziemnomorski regionalny program orientacyjny na lata 2004-2006,
skupiający się w szczególności na propagowaniu demokracji, państwa prawa, dobrych rządów
i niezawisłości sądów.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
182
PL
Nadal realizowany był także eurośródziemnomorski regionalny program współpracy w dziedzinie
wymiaru sprawiedliwości, walki z narkotykami, z przestępczością zorganizowaną i terroryzmem,
a także współpracy w kwestiach związanych z integracją społeczną imigrantów, z migracją
i przepływem osób (przyjęty na eurośródziemnomorskiej konferencji ministerialnej w Walencji
w kwietniu 2002 roku)78; w szczególności projekt eurośródziemnomorski dotyczący wymiaru
sprawiedliwości, którego realizacja rozpoczęła się w styczniu 2005 roku i który będzie trwał 30
miesięcy, ma na celu utworzenie społeczności skupiającej przedstawicieli różnych zawodów
w ramach nowoczesnego systemu wymiaru sprawiedliwości: sędziów, prawników i urzędników,
wzmacniając w ten sposób państwo prawa oraz zwiększając skuteczność ochrony praw człowieka.
78
EURO-MED 2/05
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
183
PL
Eurośródziemnomorskie seminarium zatytułowane ,,Rasizm, ksenofobia i media: dążenie do
poszanowania i zrozumienia wszystkich religii i kultur”, które odbyło się w dniach 22-23 maja
2006 r. w Wiedniu, zakończyło się przedstawieniem zbioru konstruktywnych propozycji
uwypuklających potrzebę prowadzenia międzykulturowego i międzyreligijnego dialogu, jak
również dialogu między mediami, społeczeństwem obywatelskim, grupami wyznaniowymi
i decydentami politycznymi prowadzącego do wyeliminowania rasizmu.
6.1.1.
Państwa kandydujące do UE oraz potencjalne państwa kandydujące
Perspektywa członkostwa w UE jest nadal silną zachętą dla potencjalnych nowych państw
członkowskich do przeprowadzania reform politycznych i gospodarczych. Szczególnie doniosłe
zmiany pod tym względem zaszły w dziedzinie demokracji, sprawowania rządów i praw człowieka:
państwa te dokonały kolosalnych postępów we wprowadzaniu systemu demokratycznego,
w ochronie praw osób należących do społeczności mniejszościowych, w rozwoju wolnych mediów
i w innych dziedzinach, co świadczy o ogromnej atrakcyjności członkostwa w UE. Perspektywa
przystąpienia do UE stanowi obecnie bodziec do wprowadzania reform w państwach
przystępujących (Bułgarii i Rumunii), jak również w państwach kandydujących prowadzących
negocjacje o przystąpieniu (Turcji i Chorwacji), w państwach Bałkanów Zachodnich oraz w szerzej
pojmowanym europejskim sąsiedztwie.
Bułgaria poczyniła znaczne postępy w propagowaniu poszanowania praw człowieka
i podstawowych wolności; jest także zaangażowana w ciągłe ulepszanie swojego prawodawstwa
i stosowanych przez siebie praktyk. Bułgaria jest państwem stroną wszystkich głównych konwencji
dotyczących praw człowieka; wprowadziła także prawodawstwo w zakresie ochrony dzieci,
dyskryminacji, praw osób należących do społeczności mniejszościowych oraz handlu ludźmi.
Według oczekiwań Bułgaria będzie mogła przystąpić do UE w styczniu 2007 roku, niektóre kwestie
wciąż jednak budzą niepokój – potrzebna jest dalsza intensyfikacja walki z korupcją oraz
wprowadzanie ciągłych ulepszeń do systemu wymiaru sprawiedliwości i kontynuacja wdrażania
reform w tej dziedzinie. Zauważa się również potrzebę poprawy integracji społecznej
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
184
PL
Romów i walki z wszelkimi formami nietolerancji. Bułgarię uznano także za państwo tranzytowe
(oraz w mniejszym stopniu państwo pochodzenia i państwo docelowe) w handlu ludźmi. Unia
Europejska nadal ściśle monitoruje odnotowywane przez Bułgarię postępy we wprowadzaniu
powyższych reform politycznych oraz reform politycznych w innych obszarach. Po ukazaniu się
jesienią tego roku szczegółowego sprawozdania monitorującego Komisji Unia zdecyduje, czy,
zgodnie z przewidywaniami, dnia 1 stycznia 2007 r. Bułgaria stanie się członkiem UE.
Rumunia może poszczycić się znacznymi sukcesami w propagowaniu poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności oraz w poprawianiu swojego prawodawstwa i stosowanych
przez siebie praktyk. Proces integracji z UE odegrał pod tym względem podstawową rolę i jest
nadal katalizatorem zmian. Rumunia ratyfikowała wszystkie główne konwencje dotyczące praw
człowieka; wprowadziła także prawodawstwo w zakresie ochrony dzieci, dyskryminacji, praw osób
należących do społeczności mniejszościowych oraz handlu ludźmi. Według oczekiwań Rumunia
będzie mogła przystąpić do UE w styczniu 2007 roku, niektóre kwestie wciąż jednak budzą
niepokój: walka z korupcją, traktowanie osób aresztowanych i przebywających w zakładach
zamkniętych oraz podejście do osób niepełnosprawnych i do mniejszości (zwłaszcza Romów).
Ponadto należy podjąć dalsze wysiłki, aby ogólnie zwalczyć wszelkie formy nietolerancji. Rumunię
uznano także za państwo tranzytowe (oraz w mniejszym stopniu państwo pochodzenia i państwo
docelowe) w handlu ludźmi. Unia Europejska nadal ściśle monitoruje osiągane przez Rumunię
postępy we wprowadzaniu reform w wymiaru sprawiedliwości i egzekwowania prawa oraz
w dziedzinie wdrażania innych reform politycznych. Po ukazaniu się jesienią tego roku
szczegółowego sprawozdania monitorującego Komisji Unia zdecyduje, czy, zgodnie
z przewidywaniami, dnia 1 stycznia 2007 r. Rumunia stanie się członkiem UE.
W Turcji trwają przemiany polityczne; kraj ten nadal w wystarczającym stopniu spełnia kryteria
polityczne z Kopenhagi. W 2005 roku spadło jednak tempo przemian, a wdrażanie reform wciąż
przebiega nierównomiernie. Po rozpoczęciu w dniu 3 października 2005 r. negocjacji w sprawie
przystąpienia, osiągnięcie przez Turcję wymiernych postępów we wprowadzaniu reform nabrało
kluczowego znaczenia zgodnie z jasnym stanowiskiem przedstawionym w ramach negocjacyjnych
i w Partnerstwie dla członkostwa. Turcja
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
185
PL
powinna bardzo aktywnie kontynuować i intensyfikować proces reform, zapewniając jednocześnie
ich pełne, skuteczne i kompleksowe wdrażanie w całym kraju przez wszystkie władze publiczne;
Turcja powinna także zagwarantować nieodwracalność i trwałość tego procesu. Chociaż pod
względem korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności osiągnięto pewne sukcesy
i podjęto określone kroki we właściwym kierunku, potrzebne są dalsze działania w następujących
dziedzinach: wolność wyrażania opinii (nadal prowadzone są postępowania przeciwko
poszczególnym osobom za wyrażanie opinii nie związane z użyciem przemocy), wolność wyznania
(trudności, które muszą pokonywać w szczególności niemuzułmańskie mniejszości religijne wciąż
pozostają nierozwiązane), prawa osób należących do społeczności mniejszościowych, prawa
kulturalne oraz ochrona mniejszości (potrzebne są stosowne środki zapewniające różnorodność
kulturową i propagujące ochronę mniejszości zgodnie z europejską konwencją praw człowieka),
prawa kobiet (niepokój nadal budzą liczne przypadki przemocy domowej, w szczególności
przybierającej postać „zabójstw honorowych”), jak również zwalczanie tortur i złego traktowania
(przyjęte reformy przyczyniły się do utworzenia właściwych ram prawnych, potrzebne są jednak
dalsze działania zmierzające do zapewnienia pełnego ich wdrożenia oraz do intensyfikacji walki
z bezkarnością). UE będzie nadal ściśle monitorować dokonania Turcji we wprowadzaniu reform
politycznych w ramach oceny postępów, jakie to państwo osiąga w przygotowaniach do
przystąpienia; czynnik ten będzie także określał tempo negocjacji z Turcją w pełnej zgodności
z ramami negocjacyjnymi dla Turcji oraz z Partnerstwem dla członkostwa.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
186
PL
Na posiedzeniu Rady ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych w dniu 30 października 2005 r.
potwierdzono, że Chorwacja w pełni współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla
Byłej Jugosławii (MTKJ), co umożliwia podjęcie negocjacji w sprawie przystąpienia. Chorwacja
stała się państwem kandydującym, pozostając jednocześnie uczestnikiem procesu stabilizacji
i stowarzyszenia (SAP). Chorwacja jest obecnie stroną Partnerstwa dla członkostwa79, w ramach
którego prawa człowieka i ochrona mniejszości są politycznym wymogiem. Negocjacje w sprawie
przystąpienia opierają się na indywidualnych osiągnięciach Chorwacji, a ich tempo zależeć będzie
od postępów Chorwacji w przygotowaniach do przystąpienia, w tym w wypełnieniu przez nią
zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA)80, którego istotnym
elementem jest poszanowanie praw człowieka, jak również od wprowadzenia w życie Partnerstwa
dla członkostwa.
79
80
Dz.U. L 55 z 25.2.2006, str. 30.
Dz.U. L 26 z 28.1.2005, str. 3-220 (art. 2).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
187
PL
Postępy, jakich Chorwacja dokonała w zakresie spełnienia kryteriów SAP były przedmiotem
dyskusji podczas obrad Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-Chorwacja w dniu 10 kwietnia
2006 r. UE zauważyła, że należy z większą skutecznością ścigać sądowo winnych zbrodni
wojennych. Chorwacja uznaje istnienie tego problemu, który wynika z braku odpowiednich
możliwości, co z kolei pociąga za sobą opóźnienia.
Państwa Bałkanów Zachodnich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Była Jugosłowiańska
Republika Macedonii, Serbia wraz z Kosowem i Czarnogóra) są uczestnikami procesu stabilizacji
i stowarzyszenia (SAP). Zgodnie z ustaleniami zawartymi w agendzie z Salonik81 postępy
poszczególnych państw na drodze do członkostwa w UE zależą od ich indywidualnych dokonań
w spełnianiu kryteriów z Kopenhagi82 oraz warunków określonych w SAP. Zgodnie z SAP państwa
tego regionu otrzymują wsparcie w ramach pomocy wspólnotowej na rzecz odbudowy, rozwoju
i stabilizacji (CARDS)83. Warunkiem wstępnym otrzymania pomocy w ramach programu CARDS
jest poszanowanie przez beneficjenta zasad demokracji, państwa prawa, praw człowieka i praw
osób należących do społeczności mniejszościowych, podstawowych wolności, a także zasad prawa
międzynarodowego. Zgodność z warunkami określonymi w SAP monitorowana jest za pomocą
mechanizmu corocznych przeglądów opartego na sprawozdaniach Komisji; państwa Bałkanów
Zachodnich zobowiązują się do wprowadzania w życie zaleceń zawartych w przeglądach. Następny
coroczny przegląd zostanie przeprowadzony do końca 2006 roku.
81
82
83
Załącznik do Rady Europejskiej, dok. st 14413/03, Saloniki 19–20 czerwca 2003 r.
Stabilność instytucji gwarantujących demokrację, państwo prawa, prawa człowieka oraz
poszanowanie i ochronę mniejszości; istnienie funkcjonującej gospodarki rynkowej;
możliwość sprostania presji konkurencji i siłom rynkowym wewnątrz Unii oraz zdolność do
przyjęcia zobowiązań członkostwa, w tym wypełniania celów unii politycznej, gospodarczej
i walutowej.
Dz.U. L 306 z 7.12.2000, str. 1.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
188
PL
Najbardziej dalekosiężnymi instrumentami w ramach nowego SAP są partnerstwa europejskie84
oparte na idei Partnerstw dla członkostwa85. Partnerstwa te przygotowane oddzielnie dla każdego
z państw Bałkanów Zachodnich, regularnie określają priorytetowe zadania, które należy
zrealizować i zobowiązania, które należy wypełnić. Pomoc finansowa UE przeznaczona będzie na
realizację zadań priorytetowych określonych w partnerstwach. Partnerstwa te stawiają również
wymóg polityczny polegający na przestrzeganiu praw człowieka i ochronie mniejszości. Każde
państwo opracuje krajowy plan działania dotyczący wprowadzenia w życie partnerstw, zawierający
przejrzysty harmonogram, który stanowić będzie punkt odniesienia dla oceny dokonywanych
postępów.
Pełne wypełnianie zobowiązań związanych z działalnością Międzynarodowego Trybunału
Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ) leży u podstaw warunków określonych w SAP oraz, obok
powrotu uchodźców i sądowego ścigania zbrodniarzy wojennych, jest jednym z proponowanych
w SAP sposobów podejścia do zaistniałych w przeszłości przypadków łamania praw człowieka.
W dniu 10 marca 2006 r. decyzja Rady 2006/205/WPZiB zaktualizowała załącznik do wspólnego
stanowiska 2004/694/WPZiB zawierającego wykaz oskarżonych przez Międzynarodowy Trybunał
Karny dla byłej Jugosławii (MTKJ). Wspólne stanowisko miało na celu wspieranie skutecznego
wykonywania mandatu MTKJ poprzez zamrożenie mienia ukrywających się oskarżonych.
Jednocześnie Rada przyjęła wspólne stanowisko Rady 2006/204/WPZiB, które przedłużyło do dnia
16 marca 2007 r. środki wspierające skuteczne wykonanie mandatu MTKJ określone we wspólnym
stanowisku 2004/293/WPZiB. Wspólne stanowisko nakłada zakaz podróży na osoby udzielające
oskarżonym przez MTKJ pomocy w unikaniu sprawiedliwości.
84
85
Dz.U. L 35 z 7.2.2006 (Albania, Bośnia i Hercegowina, była Jugosłowiańska Republika
Macedonii, Serbia i Czarnogóra wraz z Kosowem).
Dz.U. L 55 z 25.2.2006, str. 30 (Chorwacja).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
189
PL
W przypadku Kosowa UE aktywnie wspierała wdrażanie standardów odnoszących się do praw
człowieka, w tym standardów w zakresie ochrony mniejszości, a Rada Europejska na posiedzeniu
w czerwcu 2006 roku podkreśliła kluczowe znaczenie prowadzenia dalszych działań zmierzających
do wdrożenia tych standardów.
W dniu 10 maja UE wstrzymała negocjacje z Serbią i Czarnogórą dotyczące układu o stabilizacji
i stowarzyszeniu z powodu braku postępów w wypełnianiu zobowiązań związanych z pełną
współpracą z MTKJ. Współpraca z MTKJ jest podstawowym warunkiem SAP.
W dniu 21 maja 2006 r. w Czarnogórze odbyło się referendum w sprawie niepodległości. ODIHR
uznało, że referendum przeprowadzono zgodnie ze zobowiązaniami określonymi przez OBWE
i Radę Europy oraz innymi międzynarodowymi standardami demokratycznych procesów
wyborczych. Dnia 3 czerwca 2006 r. parlament Czarnogóry przyjął Deklarację niepodległości
Republiki Czarnogóry zgodnie z art. 60 Karty konstytucyjnej federacji Serbii i Czarnogóry. W dniu
5 czerwca 2006 r. parlament Serbii przyjął decyzję określającą Republikę Serbii jako prawnego
spadkobiercę federacji Serbii i Czarnogóry. W świetle tych wydarzeń Wysoki Przedstawiciel
ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa mianował ambasadora Miroslava Lajčáka
swoim osobistym przedstawicielem, którego rolą było usprawnianie negocjacji prowadzonych przez
siły polityczne Czarnogóry w sprawie przygotowań do referendum.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
190
PL
6.1.2.
Europejska polityka sąsiedztwa (EPS)
Podczas ostatnich tygodni 2005 roku rozpoczęły się konsultacje techniczne z Armenią,
Azerbejdżanem i Gruzją dotyczące planów działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa.
Jesienią 2006 roku spodziewane jest formalne przyjęcie trzech planów działania w ramach
europejskiej polityki sąsiedztwa.
Plany działania dotyczące Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji powinny stanowić kompleksowy
wzorzec reform politycznych, gospodarczych i administracyjnych. W kontekście konsultacji
technicznych z trzema państwami z regionu Południowego Kaukazu dotyczących planów działania
w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa, UE mocno podkreślała znaczenie kwestii związanych
z wzmocnieniem demokracji w tych państwach, między innymi poprzez sprawiedliwy i przejrzysty
proces wyborczy zgodny z międzynarodowymi wymogami, jak również kwestie odnoszące się do
lepszej ochrony praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawa zgodnie
z międzynarodowymi zobowiązaniami tych trzech państw (umowy o partnerstwie i współpracy,
Rada Europy, OBWE, ONZ).
W dniu 7 listopada 2005 r., a także dnia 30 stycznia 2006 r. i 10 kwietnia 2006 r. Rada Ministrów
UE przyjęła konkluzje w sprawie Białorusi; we wszystkich tych tekstach dała wyraz swoim
obawom dotyczącym sytuacji w zakresie praw człowieka oraz stanu demokracji na Białorusi. UE
wydała kilka deklaracji dotyczących rozwoju sytuacji na Białorusi, szczególnie w kontekście
wyborów prezydenckich, które odbyły się dnia 19 marca 2006 r., a w których, jak zauważyła UE,
doszło do zasadniczych uchybień. Ukraina i Mołdawia zgodziły się między innymi z deklaracją
z dnia 22 marca, w której UE zamieściła swoją ocenę wyborów i zobowiązała się do dalszego
zwiększania wsparcia udzielanego społeczeństwu obywatelskiemu i procesom demokratyzacji na
Białorusi. Wysoki Przedstawiciel Javier Solana wydał kilka oświadczeń w sprawie wydarzeń na
Białorusi, w szczególności wyrażając żal z powodu przebiegu wyborów prezydenckich, a także
dając wyraz głębokiemu szacunkowi dla opozycji demokratycznej i społeczeństwa obywatelskiego
(20 marca).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
191
PL
Obradująca w dniach 23-24 marca 2006 r. Rada Europejska oznajmiła, że zastosuje środki
ograniczające wobec osób odpowiedzialnych za łamanie międzynarodowych standardów
wyborczych, w tym wobec prezydenta Aleksandra Łukaszenki. W dniach 10 kwietnia i 18 maja
2006 r. Rada przyjęła wspólne stanowiska (2006/276/WPZiB i 2006/362/WPZiB) dotyczące
środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym członkom władz Białorusi
odpowiedzialnym za sfałszowanie wyborów oraz prześladowanie opozycji demokratycznej
i społeczeństwa obywatelskiego w ramach procesu wyborczego. Środki te zastosowano obok
środków przyjętych w 2004 roku skierowanych przeciwko osobom, które według sprawozdania
Pourgouridesa ponoszą główną odpowiedzialność za zaginięcie czterech znanych osobistości na
Białorusi w latach 1999-2000 oraz za późniejsze utrudnianie działania wymiaru sprawiedliwości,
a także przeciwko urzędnikom białoruskim odpowiedzialnym za sfałszowanie wyborów
i referendum na Białorusi w dniu 17 października 2004 r., jak również za poważne przypadki
łamania praw człowieka, które miały miejsce podczas tłumienia pokojowych demonstracji
odbywających się po głosowaniu.
Polityka UE w stosunku do Białorusi została ostatnio poddana przeglądowi w listopadzie 2005 roku
na posiedzeniu Rady ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych. Opracowane wtedy konkluzje miały
na celu połączenie dwóch sposobów postępowania – bardziej stanowczego i łagodniejszego –
w ukierunkowany sposób, aby wywrzeć bardziej bezpośredni nacisk na prezydenta Łukaszenkę
i jego najbliższe otoczenie, nie zamykając jednak wszystkich kanałów komunikacji na wypadek
sytuacji kryzysowych, oraz aby zwiększyć możliwości dotarcia do szerszych warstw społeczeństwa
Białorusi, w tym do urzędników średniego szczebla.
W odniesieniu do Autonomii Palestyńskiej (PA) głównym tematem w drugiej połowie 2005 roku
było pomyślne zakończenie we wrześniu tego roku wycofywania się Izraelczyków ze Strefy Gazy
i niektórych terenów na północy Zachodniego Brzegu. Od początku UE podkreślała potrzebę
zapewnienia prawidłowego społecznego i gospodarczego funkcjonowania Strefy Gazy po
wycofaniu się Izraela, zwłaszcza w zakresie konieczności zapewnienia dostępu do terytoriów
położonych poza nią. by to osiągnąć, a w szczególności aby kierować działaniami społeczności
międzynarodowej wspierającymi ideę wycofania się Izraelczyków, jak również aby nadzorować
oraz koordynować te działania, kwartet bliskowschodni mianował
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
192
PL
Jamesa Wolfensohna specjalnym wysłannikiem na rzecz wycofywania się ze Strefy Gazy. James
Wolfensohn objął tę funkcję po wygaśnięciu jego kadencji jako prezesa Banku Światowego. UE
przyjęła z zadowoleniem umowę dotyczącą ruchu granicznego i dostępu do Strefy Gazy
(Agreement on Movement and Access) zawartą w dniu 15 listopada między rządem Izraela
a władzami Autonomii Palestyńskiej. Na podstawie tego porozumienia w dniu 25 listopada,
w ramach misji EPBiO, w Rafah otwarto międzynarodowe przejście graniczne między Egiptem
a Strefą Gazy, przy czym UE pełniła rolę strony trzeciej, tak jak przewidziano to w porozumieniu.
Biuro Unii Europejskiej ds. Koordynacji Wspierania Policji Palestyńskiej (EU COPPS) odgrywało
istotną rolę podczas całego okresu objętego sprawozdaniem w przeprowadzaniu reformy oraz we
wzmacnianiu bezpieczeństwa Palestyńczyków oraz struktur policji, jak również w ogólnym
propagowaniu zasad państwa prawa. Dnia 7 listopada Rada postanowiła uruchomić cywilną misję
policyjną EPBiO na terytoriach palestyńskich mającą kontynuować prace misji wsparcia policji
palestyńskiej przez UE (EU COPPS); jej działanie rozpocznie się na początku 2006 roku i potrwa
trzy lata.
Wybory do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej (PLC), które odbyły się w styczniu 2006 roku
i, zgodnie z opinią obserwatorów UE oraz innych obserwatorów międzynarodowych, były
bezpieczne, wolne i sprawiedliwe, przyniosły miażdżące zwycięstwo Hamasowi. Późniejsze
utworzenie rządu pod przewodnictwem Hamasu spowodowało zerwanie kontaktów (także natury
finansowej) pomiędzy nowo wybranym rządem a społecznością międzynarodową, ponieważ rząd
ten nie podjął zobowiązania do spełnienia trzech kryteriów: wyrzeczenia się przemocy, uznania
prawa Izraela do istnienia oraz akceptacji istniejących porozumień, w tym mapy drogowej. Nadal
utrzymywane są kontakty z prezydentem Abbasem, który opowiedział się za pokojem. UE wraz
z innymi podmiotami międzynarodowymi, takimi jak Bank Światowy, utworzyła tymczasowy
mechanizm międzynarodowy, którego celem jest dostarczanie i nadzorowanie w sposób
bezpośredni pomocy od darczyńców międzynarodowych przeznaczonej dla ludności palestyńskiej.
Rok objęty sprawozdaniem był naznaczony wewnętrznymi walkami w Palestynie, które przyniosły
wiele ofiar, oraz niepowodzeniem władz Autonomii Palestyńskiej w przywróceniu zasad państwa
prawa na terytoriach palestyńskich.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
193
PL
Podejście Izraela do kwestii związanych z prawami człowieka wciąż budziło poważny niepokój
EU. Obawy UE związane były przede wszystkim z sytuacją Palestyńczyków na terytoriach
okupowanych, uniemożliwianiem i ograniczaniem poruszania się, tworzeniem i rozbudową osiedli,
budową muru granicznego na ziemi palestyńskiej oraz rozbiórką domów palestyńskich, które to
działania grożą fizycznym uniemożliwieniem wprowadzenia jakiegokolwiek rozwiązania opartego
na współistnieniu dwóch państw. UE dała również wyraz swojemu zaniepokojeniu związanemu
z sytuacją w Jerozolimie i wokół niej oraz w dolinie Jordanu, jak również z prowadzonymi przez
Izrael działaniami wojskowymi pociągającymi za sobą ofiary wśród ludności cywilnej. UE dobitnie
podkreślała znaczenie tych kwestii i podnosiła je podczas dialogu politycznego prowadzonego ze
stroną izraelską na wszystkich spotkaniach dwustronnych organizowanych w ramach układu
o stowarzyszeniu UE-Izrael, w szczególności na posiedzeniu Rady Stowarzyszenia UE-Izrael
w dniu 13 czerwca 2006 r., Komitetu Stowarzyszenia dnia 17 maja 2006 r. oraz Podkomitetu
ds. Dialogu Politycznego i Współpracy dnia 21 listopada 2005 r.
W ramach realizowanego obecnie planu działania UE-Izrael stanowiącego element europejskiej
polityki sąsiedztwa (EPS), obie strony zgodziły się dążyć do zacieśnienia współpracy politycznej
i dialogu politycznego opierających się na wyznawanych przez obie strony wartościach:
poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolności, demokracji, dobrych rządach
i międzynarodowym prawie humanitarnym. Plan działania zawiera odrębną część poświęconą
prawom człowieka i podstawowym wolnościom oraz określa konkretne działania, jakie należy
podjąć. UE spodziewa się, że prace nad rozwiązaniem tych problemów będą kontynuowane. Grupa
robocza UE-Izrael ds. praw człowieka utworzona dnia 21 listopada 2005 r. przy Podkomitecie
ds. Dialogu Politycznego i Współpracy ma stać się forum, na którym kwestie te będzie można
wyczerpująco omówić i dogłębnie przeanalizować. Pierwsze posiedzenie grupy odbyło się dnia 7
czerwca 2006 r. Dało ono sposobność do zajęcia się niektórymi z najpilniejszych kwestii
dotyczących praw człowieka, stanowiąc w ten sposób podstawę zacieśnienia dialogu z Izraelem
poświęconego tym zagadnieniom. Wśród omawianych tematów znalazła się sytuacja mniejszości
oraz kwestie związane z międzynarodowym prawem humanitarnym. UE poruszyła konkretne
budzące niepokój zagadnienia, w szczególności wpływ muru granicznego i ograniczania poruszania
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
194
PL
się na terytoriach palestyńskich na życie i środki utrzymania Palestyńczyków, dostęp do
okupowanych terytoriów palestyńskich zwłaszcza dla organizacji pozarządowych zajmujących się
pomocą humanitarną, ofiary cywilne egzekucji pozasądowych oraz zatrzymania administracyjne.
W związku z sytuacją mniejszości, UE pragnęła uzyskać informacje o realizacji zaleceń komisji
Ora i komitetu Lapida oraz podniosła kwestię prawa dotyczącego obywatelstwa i wstępu do Izraela,
które uniemożliwia łączenie rodzin niektórych małżonków i dzieci izraelskich i palestyńskich. Na
zakończenie posiedzenia obie strony zgodziły się, że dialog ten wart jest kontynuowania.
UE nadal prowadziła z Jordanią regularny dialog poświęcony kwestiom dotyczącym praw
człowieka w ramach struktury instytucjonalnej utworzonej na podstawie układu o stowarzyszeniu
między UE a Jordanią oraz zgodnie z hierarchią ważności działań określoną w planie działania UEJordania stanowiącym element europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS). Dyskusje na te tematy
odbywały się w szczególności na posiedzeniu Rady Stowarzyszenia w dniu 21 listopada 2005 r.
oraz Komitetu Stowarzyszenia dnia 28 czerwca 2006 r. Jordania przedstawiła informacje dotyczące
postępów jakich dokonała w realizacji programu reform. Prace nad ,,Agendą krajową”,
przygotowywanym przez Jordanię ambitnym programem reform liczącym ponad 3000 stron,
zakończyły się listopadzie 2005 roku. Rząd Jordanii opracowuje obecnie programy mające na celu
utworzenie systemu umożliwiającego realizację proponowanych reform. Wśród najważniejszych
zadań znajduje się opracowanie prawodawstwa w sprawie partii politycznych, samorządów,
prawodawstwa regulującego powołanie rzecznika praw obywatelskich, prawodawstwa
antykorupcyjnego i prawodawstwa dotyczącego przeciwdziałania praniu pieniędzy, jak również,
w następstwie ataków terrorystycznych, do których doszło dnia 9 listopada 2005 r. w Ammanie,
prawodawstwa antyterrorystycznego. UE zachęciła Jordanię do kontynuowania tych działań, przy
jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka i podstawowych wolności. UE zaoferowała Jordanii
pomoc w realizacji tego zadania.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
195
PL
UE nadal śledziła sytuację w zakresie praw człowieka w Egipcie. Działalność Krajowej Rady Praw
Człowieka (NHCR) związana z obroną praw człowieka i ze zwiększaniem wiedzy na temat
standardów w zakresie praw człowieka, jak również drugi coroczny raport NHCR wyraźnie
świadczyły o tym, że rada pragnie zająć się szeregiem kwestii w sposób pozytywny i uczciwy. UE
oczekuje z zainteresowaniem krajowego planu w dziedzinie praw człowieka przygotowywanego
obecnie przez NCHR. Egipt poczynił znaczne postępy pod względem poprawy statusu kobiet
i dzieci. Państwo to podjęło także pewne pozytywne działania w kwestii przetrzymywania
podejrzanych i łagodzenia surowych kar. Wciąż jednak istnieją powody do niepokoju. Wiążą się
one między innymi z surowym traktowaniem opozycji, podejściem do mniejszości, domniemanym
stosowaniem tortur, wydawaniem wyroków śmierci na osoby skazane za przestępstwa oraz ciągłym
obowiązywaniem stanu wyjątkowego ogłoszonego w 1981 roku.
UE wezwała Egipt do podejmowania dalszych kroków w celu wspierania rozwoju społeczeństwa
obywatelskiego oraz zapewnienia wolności stowarzyszania się i wyrażania opinii. Kontynuowano
negocjacje w sprawie planu działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS). Planowany
podkomitet ds. politycznych: prawa człowieka i demokracja, kwestie międzynarodowe i regionalne
stanowić będą kluczowy element procesu ożywienia dialogu dotyczącego konkretnych kwestii
w zakresie praw człowieka. UE ma nadzieję na możliwie najszybsze osiągnięcie porozumienia co
do sposobu rozpatrywania na forum podkomitetu indywidualnych spraw związanych z prawami
człowieka. UE wyraża gotowość do określenia wspólnie z władzami egipskimi obszarów,
w których mogłaby praktycznie wspomagać Egipt w dalszym wprowadzaniu krajowych reform
w zakresie praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
196
PL
Podczas gdy Libia odnotowywała dalsze postępy w ponownej integracji ze społecznością
międzynarodową, poważny niepokój budziła wciąż panująca w tym państwie sytuacja w zakresie
praw człowieka, w szczególności sytuacja związana ze swobodami obywatelskimi, prawami
politycznymi oraz wolnością wyrażania opinii. Pod koniec 2005 roku w rozmowach z władzami
Libii UE podniosła kwestię stosowania kary śmierci. Sprawą budzącą nadal szczególny niepokój
było więzienie bułgarskich i palestyńskich pracowników medycznych, których sprawa obecnie
ponownie toczy się przed sądem, po tym jak w grudniu 2005 roku Sąd Najwyższy Libii wycofał do
ponownego rozpatrzenia wydane w maju 2004 roku wyroki skazujące ich na śmierć. UE przyjęła
z zadowoleniem uchylenie tych wyroków. Polegając w dalszym ciągu na bezstronności libijskiego
systemu sądownictwa, UE spodziewa się, że nowy proces będzie przebiegać zgodnie z tym
pozytywnym wzorcem i zakończy się wyrokiem w pełni zgodnym z zasadami sprawiedliwości. UE
aktywnie dąży do sprawiedliwego rozwiązania tego problemu, podejmując inicjatywy zmierzające
do zmniejszenia rozmiarów tragedii mieszkańców Benghazi.
Maroko kontynuowało działania mające na celu wprowadzenie gruntowniejszych reform
politycznych i zwiększenia swobód oraz dokonało wiele w dziedzinie praw człowieka. UE
wspierała te działania poprzez plan działania UE-Maroko w ramach europejskiej polityki
sąsiedztwa (EPS) zawierający szczegółową część poświęconą hierarchii ważności działań
w zakresie praw człowieka, państwa prawa i demokratyzacji. Komisja ds. Sprawiedliwości
i Pojednania (Instance Equité et Réconciliation – IER) powołana w celu zbadania przypadków
naruszenia praw człowieka w latach 1956-1999 przedstawiła swój raport końcowy w listopadzie
2005 roku. Praca wykonana przez ten organ spotkała się z dużym uznaniem zarówno w Maroku, jak
i poza jego granicami. Komisja wydała szereg zaleceń obejmujących między innymi wprowadzenie
zmian w konstytucji w celu wzmocnienia gwarancji w zakresie praw człowieka. Kontynuowano
realizację programu ukierunkowanego na unowocześnienie wymiaru sprawiedliwości w celu
wzmocnienia jego niezawisłości i bezstronności oraz zwalczania korupcji. Marokańskie
społeczeństwo obywatelskie stało się bardziej aktywne i zyskało na znaczeniu; nastąpiła również
poprawa sytuacji w zakresie wolności prasy. Obawy UE budziły jednak nadal niektóre przepisy
ograniczające wolność wypowiedzi, wobec czego UE zachęciła rząd Maroka do dokonania
przeglądu w szczególności pewnych przepisów, na mocy których dziennikarze zagrożeni są karą
wysokiej grzywny lub więzienia.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
197
PL
Wprawdzie UE była ogólnie zadowolona z rozwoju sytuacji w Maroku, niemniej jednak jej
niepokój wciąż budziło traktowanie obrońców praw człowieka pochodzących z ludu Sahrawi
w następstwie incydentów, do których doszło w maju 2005 roku na obszarze Sahary Zachodniej.
Przypadki łamania praw człowieka, o których donoszono dotyczyły między innymi prawa do
stowarzyszania się i do wyrażania opinii, a także nadużywania przez policję rozwiązań siłowych,
samowolnie przeprowadzanych aresztowań, domniemanego stosowania tortur oraz wątpliwości co
do sprawiedliwości procesów sądowych oraz wyroków wydawanych w tych sprawach. UE
kilkakrotnie podnosiła te kwestie w kontaktach z władzami Maroka. UE utworzyła
przedstawicielstwa zajmujące się kwestiami związanymi z prawami człowieka w obozach dla
uchodźców na Saharze.
Prawa człowieka i kwestie demokratyzacji były systematycznie omawiane w ramach zwykłych
struktur utworzonych zgodnie z układem o stowarzyszeniu między UE a Marokiem,
a w szczególności na spotkaniu, które odbyło się dnia 9 listopada w ramach zintensyfikowanego
dialogu oraz na posiedzeniu Rady Stowarzyszenia UE-Maroko w dniu 22 listopada 2005 r. EU
przyjęła z zadowoleniem gotowość Maroka do prowadzenia ściślejszego dialogu poświęconego
wszystkim tym kwestiom. Już w 2003 roku Maroko zasadniczo zgodziło się utworzyć Podkomitet
UE-Maroko ds. Praw Człowieka, Demokratyzacji i Ładu Administracyjnego, organ, którego
konkretnym zadaniem byłoby przeprowadzenie dalszej analizy tych zagadnień. Organ ten już
działa, a jego pierwsze posiedzenie ma według planu odbyć się w październiku lub listopadzie 2006
roku.
UE zaobserwowała pogorszenie sytuacji w dziedzinie praw człowieka w Syrii. Sposób traktowania
przeciwników politycznych, obrońców praw człowieka oraz działaczy społeczeństwa
obywatelskiego budzi poważny niepokój. Szczegółowymi kwestiami wywołującymi niepokój są
samowolnie przeprowadzane zatrzymania, zatrzymania bez prawa kontaktu (incommunicado
detention), jak również rozpowszechnione stosowanie tortur. Obrońcy praw człowieka byli
zastraszani, groziły im również stale samowolne aresztowania oraz procesy polityczne toczące się
także przed państwowymi trybunałami bezpieczeństwa. W okresie objętym niniejszym
sprawozdaniem, UE kilkakrotnie
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
198
PL
dawała wyraz swojego zaniepokojenia aresztowaniami obrońców praw człowieka oraz wytaczanym
im procesom. Sądy wojskowe i państwowe trybunały bezpieczeństwa utworzone na mocy
obwiązującego od 1963 roku aktu prawnego ustanawiającego stan wyjątkowy działają równolegle
ze zwykłymi sądami. Procesy odbywające się przed tymi nadzwyczajnymi sądami nie spełniają
międzynarodowych standardów, a niezawisłość pracujących tam sędziów budzi ogólne
zastrzeżenia. UE starała się być obecna na tych rozprawach, na co władze na ogół pozwalały – fakt
ten uznać należy za pozytywną oznakę.
W styczniu 2006 roku wypuszczono z więzienia pięciu przeciwników politycznych aresztowanych
za uczestnictwo w ,,Damasceńskiej Wiośnie” (Damascus Spring) w 2001 roku, w tym
parlamentarzystów Riada Seifa i Mamouna Homsiego, których uwolnienia domagał się Parlament
Europejski. Wydarzenie to zostało przyjęte z zadowoleniem przez prezydencję UE, która wyraziła
nadzieję, że po nim nastąpi uwolnienie wszystkich więźniów politycznych. Jednak po odzyskaniu
wolności osoby te były wielokrotnie zastraszane, przesłuchiwane i tymczasowo zatrzymywane. Od
tego czasu nasiliły się prześladowania działaczy praw człowieka. W lutym 2006 roku Centrum
Szkolenia Społeczeństwa Obywatelskiego UE wspierane w ramach EIDHR zostało zamknięte przez
władze Syrii dwa dni po otwarciu – jako powód podano nie zastosowanie się do procedur. W maju
2006 roku po podpisaniu przez ponad stu Syryjczyków wspólnej syryjsko-libańskiej deklaracji
wzywającej do nawiązania między tymi państwami normalnych stosunków, jej najbardziej znani
sygnatariusze zostali aresztowani. Wśród nich znalazł się również wyznaczony na dyrektora
Centrum Szkolenia Społeczeństwa Obywatelskiego UE znany prawnik specjalizujący się
w prawach człowieka. UE nawiązywała do tych spraw w rozmowach z władzami Syrii, a dnia
19 maja 2006 r. złożyła w tej sprawie publiczne oświadczenie.
UE nadal uważnie śledziła los mniejszości kurdyjskiej, zwracając szczególną uwagę na
dyskryminację, z jaką spotyka się 200 000-300 000 Kurdów nie mających przynależności
państwowej oraz podnosiła te kwestie w kontaktach z władzami Syrii. W następstwie zamieszek
z udziałem Kurdów, do których doszło w marcu 2004 roku rząd obiecał uwzględnić niektóre ze
zgłaszanych od dawna skarg; utrzymywano, że rozpoczęły się wewnętrzne dyskusje na temat
praktycznego spełnienia tej obietnicy, do tej pory nie przyniosły jednak żadnych rezultatów.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
199
PL
Od 2004 roku wzrosła także liczba aresztowań i wzmogły się prześladowania osób podejrzanych
o przynależność do Syryjskiego Bractwa Muzułmańskiego (SMB), organizacji zakazanej w Syrii.
Oskarżenia o członkostwo w SMB są rozpatrywane przez państwowe trybunały bezpieczeństwa.
Przynależność do SMB zagrożona jest karą śmierci, jednak w praktyce orzeka się często
łagodniejszą karę wieloletniego więzienia.
Władze Syrii bardzo niechętnie omawiają z partnerami zewnętrznymi sprawy związane z prawami
człowieka, uważając je za kwestie suwerenności narodowej. UE oczekuje utworzenia Krajowej
Rady Praw Człowieka; wewnętrzne przygotowania do jej powołania – jak się twierdzi – już się
rozpoczęły. Ponieważ utworzenie bardziej formalnych ram instytucjonalnych może nastąpić
dopiero po podpisaniu układu o stowarzyszeniu, głównymi instrumentami, którymi dysponowała
UE w tym zakresie były regularne démarche w ramach trojki, deklaracje prezydencji UE oraz
obserwowanie procesów sądowych. Utrzymywano ścisłe kontakty z organizacjami społeczeństwa
obywatelskiego. Misja UE w Damaszku uważnie śledziła rozwój sytuacji w zakresie praw
człowieka i przeprowadzała regularne konsultacje.
Plan działania UE-Ukraina zawiera część poświęconą prawom człowieka i podstawowym
wolnościom. To porozumienie polityczne stwierdza, że zobowiązanie Ukrainy do wyznawania
wspólnych wartości, takich jak prawa człowieka, demokracja i państwo prawa będą stanowić
o rozwoju stosunków między UE a Ukrainą oraz będą głównym czynnikiem wpływającym na
wszystkie obszary współpracy UE z Ukrainą. Zgodnie z konkluzjami Rady ds. Ogólnych
i Stosunków Zewnętrznych z dnia 21 lutego 2005 r. UE podjęła już wewnętrzną dyskusję nad
ewentualnymi elementami przyszłego porozumienia UE-Ukraina. Poszanowanie praw człowieka
i państwo prawa są wspólnymi wartościami, których fundamentalne znaczenie zostanie zachowane
w nowym rozszerzonym porozumieniu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
200
PL
Realizacja planu działania UE-Ukraina jest w toku – ocena śródokresowa zostanie przeprowadzona
podczas obrad Rady Współpracy UE-Ukraina w drugiej połowie 2006 roku. Niemniej jednak
można było już zauważyć znaczną poprawę sytuacji w zakresie praw człowieka na Ukrainie po tak
zwanej ,,pomarańczowej rewolucji”, która odbyła się pod koniec 2004 roku, szczególnie w takich
dziedzinach jak wolność mediów, walka z korupcją oraz reforma systemu sądownictwa. Wiele
pozostaje jeszcze do zrobienia pod tym względem – UE ściśle współpracuje z władzami Ukrainy
wspierając je w przeprowadzaniu reform demokratycznych. UE podejmowała démarche w Kijowie
w sprawie deportacji dziesięciu uzbeckich uchodźców przez władze Ukrainy w połowie lutego.
Również podczas kilku spotkań przeprowadzonych w ramach dialogu politycznego z Ukrainą, UE
stanowczo potępiła ten fakt i wezwała władze tego państwa do pełnego przestrzegania praw
człowieka i podstawowych wolności.
Ukraina została wezwana do dostosowania od 13 maja 2005 r. swojej polityki do deklaracji
i wspólnych stanowisk UE. Ukraina dostosowała się prawie do wszystkich oświadczeń dotyczących
sytuacji w zakresie praw człowieka w państwach trzecich.
Trzyletni plan działania UE-Mołdawia realizowany od lutego 2005 roku, zawiera część dotyczącą
praw człowieka i podstawowych wolności. To porozumienie polityczne stwierdza, że zobowiązanie
Mołdawii do wyznawania wspólnych wartości, takich jak prawa człowieka, demokracja i państwo
prawa będzie stanowić podstawę stosunków tego państwa z UE. W 2006 roku UE nadal wspierała
Mołdawię w realizacji krajowego planu działania w zakresie praw człowieka zatwierdzonego przez
rząd Mołdawii w 2003 roku i włączyła to działanie do programu indykatywnego TACIS na rzecz
pomocy dla Mołdawii na lata 20052006 nadając mu priorytetowe znaczenie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
201
PL
Dnia 14 lutego 2006 r. została przyjęta decyzja Rady 2006/96/WPZiB w celu zapewnienia dalszego
wykonywania wspólnego stanowiska (2004/622/WPZiB) z dnia 26 sierpnia 2004 r. dotyczącego
środków ograniczających przeciwko niektórym urzędnikom wysokiego szczebla w Naddniestrzu
powiązanych z przymusowym zamknięciem szkół z językiem mołdawskim. W tym roku UE
zwróciła uwagę na sprawę Walerego Pasata aresztowanego z niejasnych powodów dnia 11
listopada 2005 r. Szefom misji udało się odwiedzić Walerego Pasata i sprawdzić warunki, w jakich
był przetrzymywany.
UE przyjęła z zadowoleniem decyzję parlamentu Mołdawii z dnia 29 czerwca 2006 r. o zniesieniu
kary śmierci. Przed tą decyzją art. 24 konstytucji Mołdawii przewidywał karę śmierci za
przestępstwa popełniane podczas wojny lub w okresie zagrożenia wojną.
6.1.3.
Rosja i Azja Środkowa
UE jest nadal zaniepokojona sytuacją w zakresie praw człowieka w Rosji, w szczególności sytuacją
tą panującą w Czeczenii, sytuacją organizacji pozarządowych, przestrzeganiem zasad państwa
prawa oraz wolności mediów.
Podczas szczytu EU-Rosja, który odbył się w listopadzie 2004 roku w Hadze zapadła decyzja
o podjęciu dialogu dotyczącego praw człowieka; zgodnie z ustaleniami konsultacje w tej kwestii
pomiędzy UE a Rosją są obecnie prowadzone w cyklach półrocznych. Odbyły się one w Brukseli
dnia 8 sierpnia 2005 r. i w Wiedniu dnia 3 marca 2006 r. (więcej szczegółów znajduje się
w rozdz. 3.4.3)
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
202
PL
Uznając fakt, że Rosja musi sobie radzić z rzeczywistymi problemami bezpieczeństwa, UE jest
jednak wciąż głęboko zaniepokojona poważną sytuacją w zakresie praw człowieka w Czeczenii
i regularnie daje wyraz swoim odczuciom w prowadzonych na wszystkich poziomach rozmowach
z rosyjskimi partnerami. Wciąż regularnie napływają doniesienia o zaginięciach, stosowaniu tortur
oraz bezkarnej działalności promoskiewskich ugrupowań zbrojnych. W lutym 2006 roku Wysoki
Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, Louise Arbour odwiedziła region Północnego Kaukazu. Po tej
wizycie wyraziła ona wątpliwości co do uczciwości pewnych instytucji, szczególnie w obszarze
wymiaru sprawiedliwości. Podkreśliła również poważne nieprawidłowości istniejące
w czeczeńskim systemie wymiaru sprawiedliwości, które winne są panującej w Czeczenii
atmosferze strachu.
Podczas każdej tury konsultacji poświęconych prawom człowieka UE szczegółowo omawiała
z Rosją sytuację w Czeczenii oraz zachęcała Rosję do zacieśnienia współpracy w ramach
międzynarodowych mechanizmów w zakresie praw człowieka. UE starała się także uzyskać od
Rosji zobowiązanie, że działaczom praw człowieka zapewnione zostanie bezpieczeństwo. UE we
współpracy z władzami Rosji opracowuje obecnie program społecznej i gospodarczej pomocy dla
Północnego Kaukazu, którego realizacja będzie mogła wkrótce się rozpocząć.
W dniu 28 listopada 2005 r. odbyły się pierwsze od ośmiu lat wybory parlamentarne w Czeczenii.
Niestety ze względów bezpieczeństwa UE i OBWE nie mogły obserwować tych wyborów. UE
wspierała jednak szkolenie lokalnych obserwatorów tych wyborów. Tuż po przeprowadzeniu
głosowania prezydencja UE wydała oświadczenie, w którym zauważyła, że wyborów tych nie
można uznać za spełniające wszystkie standardy oraz że niektórzy obserwatorzy zgłaszali pewne
zastrzeżenia. Wezwała władze Rosji do zbadania wszystkich doniesień o nieprawidłowościach lub
zastraszaniu. Oświadczenie kończył wniosek, że dalsze wzmocnienie instytucji demokratycznych
w ramach procesu politycznego obejmującego szerokie kręgi społeczeństwa ma zasadnicze
znaczenie dla trwałego, pokojowego i długofalowego rozwoju Czeczenii, jak również dla pokoju
i stabilności w całym regionie Północnego Kaukazu.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
203
PL
Donosi się, że organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka coraz częściej
napotykają na utrudnienia działalności w Rosji. UE wielokrotnie wyrażała swoje obawy związane
z prawodawstwem w zakresie organizacji pozarządowych przyjętym przez Dumę i Radę Federacji
pod koniec grudnia 2005 roku i podpisanym przez prezydenta Putina w dniu 10 stycznia 2006 r. UE
wydała oświadczenie (dnia 19 stycznia 2006 r.), w którym ponownie dała wyraz obawie, że ten akt
prawny w przyjętym brzmieniu może wywrzeć poważne wpływ na zgodną z prawem działalność
organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Rosji. Oświadczenie stwierdza dalej, że UE będzie
zwracać baczną uwagę na wykonanie przepisów tego aktu prawnego kiedy zacznie on
obowiązywać oraz wyraża nadzieję, że przepisy te będą egzekwowane zgodnie ze standardami
i zobowiązaniami wiążącymi członków Rady Europy i OBWE. Na przełomie lat 2005-2006
Federalna Służba Bezpieczeństwa powtórzyła zarzuty, według których niektóre organizacje
pozarządowe działały na rzecz obcych sił i przeciw Rosji.
Istnieją doniesienia o narastającym problemie rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii i ekstremizmu,
jak również o ograniczeniach możliwości korzystania z wolności wyznania w Rosji. Chociaż
zgodnie z art. 14 konstytucji Rosja jest państwem bezwyznaniowym, rosyjskie prawo utwierdza
pozycję prawosławia jako głównej religii kraju i zobowiązuje się do poszanowania jedynie wobec
buddyzmu, islamu i judaizmu. Prawo nakłada ograniczenia na inne grupy wyznaniowe. Katolicy
i wyznawcy mniej licznych mniejszościowych grup wyznaniowych, tacy jak Świadkowie Jehowy,
napotykają powtarzające się utrudnienia w praktykowaniu wiary i ograniczanie statusu swoich
kościołów. Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy został zakazany w Moskwie, co pociągnęło za
sobą utrudnienia działalności w innych częściach kraju.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
204
PL
Członkowie mniejszości etnicznych, w szczególności z Azji Środkowej i Kaukazu, często spotykają
się z dyskryminacją ze względu na pochodzenie etniczne, a czasami są ofiarami przemocy.
Niedawnym przejawem tej tendencji było kilka mocno nagłośnionych aktów przemocy na tle
rasistowskim, w tym ataków z użyciem siły oraz zabójstw, takich jak zamordowanie studenta z Peru
w Woroneżu oraz studentów z Mali i Kamerunu w Sankt Petersburgu. Organizacje pozarządowe
donoszą o wzroście liczby ataków na tle rasistowskim ze 119 w 2004 roku do 179 w 2005 roku.
Sowa, poważana rosyjska organizacja pozarządowa, donosi o 366 atakach na tle rasistowskim,
które pociągnęły za sobą 28 ofiar śmiertelnych w 2005 roku. Organizacje pozarządowe mówią
o około 50 000 członków grup skinheadów w Rosji; szczególnie wiele takich osób jest w Sankt
Petersburgu. Ilość zwolenników tego ruchu wydaje się rosnąć. Rosyjski Rzecznik Praw
Obywatelskich, Władimir Łukin oskarżył organy ścigania o niepodejmowanie wystarczających
kroków mających na celu prowadzenie dochodzeń w sprawach związanych z ekstremizmem
i zapobieganie takim przestępstwom. Kilka partii politycznych używało ksenofobicznej propagandy
w swoich kampaniach przed wyborami do regionalnych władz ustawodawczych w 2005 roku.
Media poświęciły dużo uwagi sprawie Andrieja Syczewa, dziewiętnastoletniego poborowego,
któremu w wyniku ciężkiego pobicia przez pijanych oficerów i pozostawienia przez kilka dni bez
opieki lekarskiej, musiano amputować zajęte przez gangrenę obie nogi i narządy rozrodcze. Sprawa
ta stała się publicznym skandalem nie tylko ze względu na wyjątkową brutalność czynu, ale także
w związku z początkowymi próbami ukrycia przez ministerstwo obrony rzeczywistej przyczyny
kalectwa Syczewa. Po sprawie Syczewa miał miejsce podobny tragiczny incydent, który uwydatnił
problem ,,fali” (po rosyjsku diedowszyna – stosowanie przemocy wobec nowych poborowych
i poniżanie ich), zjawiska, które ogólnie uznaje się za bardzo rozpowszechnione. Rosyjski rzecznik
praw obywatelskich i komisarz Rady Europy Alvaro Gil-Robles w swoich raportach dotyczących
praw człowieka podkreślili występujący w armii problem znęcania się nad poborowymi. Według
danych ministerstwa obrony w 2005 roku 16 żołnierzy zmarło z przyczyn bezpośrednio związanych
z ,,falą”, 276 popełniło samobójstwo, a 1 064 zgonów niezwiązanych z działaniami wojennymi
przypisano różnorodnym przyczynom. Eksperci są zdania, że zjawisko ,,fali” jest głównym
powodem samobójstw popełnianych podczas pełnienia służby wojskowej; istnieje jednak obawa, że
wiele zgonów sklasyfikowanych jako ,,samobójstwa” lub ,,wypadki” może być wynikiem ,,fali”.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
205
PL
W ostatnich latach Rosja poczyniła wielkie postępy w demokratyzacji państwa, niemniej jednak
niedawne zmiany w rosyjskim systemie wyborczym budzą niepokój UE. Bezpośrednie wybory
gubernatorów obwodów skończyły się w 2004 roku – obecnie są oni mianowani przez prezydenta
i zatwierdzani przez lokalne władze ustawodawcze. Prezydent Putin skoncentrował władzę
w swoich rękach i znacznie wzmocnił swoje uprawnienia w stosunku do Dumy, rządu i obwodów.
Obecnie praktycznie nie istnieje poważna opozycja polityczna w stosunku do rządu.
W kwestii wolności mediów UE przyjmuje z zadowoleniem istnienie w Rosji względnie
zróżnicowanych mediów drukowanych, mimo stwierdzonych przypadków samocenzury wśród
dziennikarzy. Podczas gdy prasa zachowuje względną wolność, wciąż nadchodzą jednak
doniesienia o podejmowanych przez władze lokalne częstych próbach wywierania wpływu na
lokalne media. Kontrola, którą państwo sprawuje nad radiem i telewizją ogranicza prezentowanie
różnorodnych poglądów przez telewizję publiczną. Atmosfera skłaniająca wielu rosyjskich
dziennikarzy do samocenzury została spotęgowana przez fakt, że od 2000 roku rządowi nie udało
się znaleźć sprawców morderstw kilku dziennikarzy, którzy zostali zabici prawdopodobnie ze
względu na swoją pracę.
UE nieustannie podnosi kwestie związane z prawami człowieka na wszystkich posiedzeniach
Komitetu Współpracy i Rady Współpracy odbywających się z udziałem państw Azji Środkowej,
jak również na spotkaniach w ramach innych forów nieobjętych takimi umowami.
Kazachstan wnosi pozytywny wkład w ten dialog; UE dała jednak wyraźnie do zrozumienia, że
spodziewa się dalszych postępów w dziedzinie demokratyzacji, wolności mediów i zasad państwa
prawa. W kraju nastąpiły pewne pozytywne zmiany, jednak wybory prezydenckie nie spełniały
międzynarodowych standardów; utrudnianie działalności partii opozycyjnych i mediów
niekontrolowanych przez państwo daje UE ostatnio następny powód do niepokoju. Istnieją poważne
obawy co do sprawiedliwości przeprowadzenia mającego kluczowe znaczenie procesu w sprawie
zamordowania polityka opozycyjnego, Sarsembajewa. UE będzie nadal bacznie śledzić rozwój
sytuacji w Kazachstanie, w szczególności w świetle zgłoszenia przez to państwo swojej
kandydatury na przewodniczącego OBWE w 2009 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
206
PL
Uzbekistan odmówił przychylenia się do wniosków UE, OBWE i ONZ dotyczących przeprowadzenia
niezależnego dochodzenia w sprawie ,,zajść w Andidżanie” (podczas których siły bezpieczeństwa
zabiły setki cywilów), które miały miejsce w maju 2005 roku. Procesy przeprowadzone w następstwie
tych wydarzeń (częściowo obserwowane przez ODIHR) nie spełniały podstawowych warunków
w zakresie otwartości i sprawiedliwości. Uzbekistan nie zajął stanowiska w sprawie raportów
dotyczących tych procesów. W Uzbekistanie odnotowano ogólne pogorszenie się sytuacji w zakresie
praw człowieka przejawiające się ściganiem sądowym obrońców praw człowieka, dziennikarzy
i członków opozycji, jak również przyjęciem nowego prawodawstwa ograniczającego działalność
organizacji pozarządowych i mediów. Specjalny Przedstawiciel Unii Europejskiej, Jan Kubiš złożył
jedną wizytę w Uzbekistanie – nie zezwolono mu na powtórny wjazd do tego państwa, a osobisty
przedstawiciel ds. praw człowieka Wysokiego Przedstawiciela Javiera Solany nie został wpuszczony do
Uzbekistanu, podobnie jak jego odpowiednicy z ONZ i OBWE. Zamknięcie biura Komisji Praw
Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNCHR) oraz zakończenie działalności głównych
międzynarodowych organizacji pozarządowych stanowią przykłady innych wydarzeń o negatywnym
wydźwięku. Uzbekistan negocjował nowy i bardzo ograniczony mandat sprowadzający rolę centrum
OBWE do biura koordynatora projektu. W dniu 3 października 2005 r. Rada nałożyła na uzbeckich
przywódców środki ograniczające, w tym zakaz wydawania wiz, oraz embargo na broń w odniesieniu
do tego państwa. Środki te zostały potwierdzone w dniu 15 maja 2006 r., a jesienią tego roku
przeprowadzony zostanie ich przegląd. Podczas 60. sesji Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego
Narodów Zjednoczonych przyjął rezolucję w sprawie Uzbekistanu (szczegóły - zob. rozdział 5.1).
Uzbekistan odmawia współpracy w ramach procedur określonych w rezolucji nr 1503 oraz ze
specjalnymi sprawozdawcami ONZ. Według doniesień tortury są wciąż powszechnie stosowane
w Uzbekistanie.
Stosunki UE z Turkmenistanem są nadal ograniczone. Podczas corocznego posiedzenia w sprawie
praw człowieka (dnia 1 czerwca 2006 r.) Rada poruszyła wiele kwestii budzących niepokój: od
coraz gorszego systemu edukacji po całkowity brak pluralizmu i wolności mediów, w tym poważne
indywidualne przypadki łamania praw człowieka. Rząd zgadza się na prowadzenie tak
ograniczonego dialogu, niewiele udało się jednak osiągnąć w konkretnych przypadkach. Podczas
60. sesji Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przyjął rezolucję
w sprawie Turkmenistanu (szczegóły - zob. rozdział 5.1). Turkmenistan odmawia współpracy ze
specjalnymi sprawozdawcami ONZ. Prześladowania obrońców praw człowieka nadal stanowią
poważny problem.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
207
PL
UE przyjęła z zadowoleniem odważną decyzję Republiki Kirgiskiej o niewyrażeniu zgody na
ekstradycję do Uzbekistanu kilkuset uchodźców, którzy przekroczyli granicę w następstwie zajść
w Andidżanie. Czterech z tych uchodźców przegrało jednak ostatnią apelację w sprawie ekstradycji.
Pomimo stanowczych wezwań kierowanych przez UE do władz Kirgizji do wypełnienia
międzynarodowych zobowiązań również w tych przypadkach, bez względu na naciski wywierane
przez Uzbekistan, w sierpniu 2006 roku Kirgistan wydalił tych czterech uchodźców oraz jedną
osobę ubiegająca się o azyl. UE z ubolewaniem przyjmuje niewypełnienie przez władze Kirgizji
międzynarodowych zobowiązań i, w świetle tych wydarzeń, wezwała władze Uzbekistanu do
zapewnienia odnośnym osobom sprawiedliwego traktowania zgodnie ze standardami
międzynarodowymi.
UE zachęciła Tadżykistan do kontynuowania przemian prowadzących do stabilizacji. Podkreśliła,
że walka z korupcją nie powinna powodować ograniczenia rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
UE będzie bacznie śledzić przebieg najbliższych wyborów prezydenckich, kładąc nacisk na
konieczność dokonania postępów w przestrzeganiu międzynarodowych standardów, między innymi
poprzez zastosowanie się do zaleceń ODIHR wydanych po ostatnich wyborach parlamentarnych.
6.2.
Afryka
Od kilku lat UE zabiega o przyjęcie polityki w zakresie sytuacji praw człowieka w Afryce opartej
na współpracy raczej niż na konfrontacji, na przykład poprzez dialog prowadzony w ramach
umowy z Kotonu. W związku z powyższym UE starała się również zachęcić regionalne grupy, takie
jak Grupa Afrykańska w ONZ, we współpracy w innymi grupami, np. z UE, do zajęcia się
lokalnymi przypadkami łamania praw człowieka. Podczas omawiania na posiedzeniu Trzeciego
Komitetu Zgromadzenia Ogólnego NZ sytuacji w zakresie praw człowieka w kilku konkretnych
państwach Afryki, Grupa Afrykańska postanowiła zewrzeć szeregi, aby chronić inne afrykańskie
państwa, stosując wnioski o niepodejmowanie decyzji.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
208
PL
Wspólne stanowisko dotyczące praw człowieka, zasad demokracji, zasady państwa prawa
i dobrych rządów w Afryce86 zostaje co sześć miesięcy poddane przez Radę przeglądowi.
Przegląd działań podjętych w związku z przyjęciem wspólnego stanowiska został przeprowadzony
w dniu 22 listopada 2004 r. UE wspierała również politycznie i finansowo agendę Unii
Afrykańskiej (UA) na rzecz dobrych rządów, w tym obserwację wyborów oraz utworzenie komórki
ds. zarządzania sprawami publicznymi w strukturach Unii Afrykańskiej. Podczas posiedzenia
ministerialnej trojki, które odbyło się w kwietniu 2005 roku, UE i UA uzgodniły podjęcie
współpracy na rzecz wspierania działalności Afrykańskiej Komisji Praw Człowieka i Ludów
polegającej na nadzorowaniu wprowadzania w życie Afrykańskiej karty praw człowieka i ludów.
W dniu 12 kwietnia 2005 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko dotyczące zapobiegania, zarządzania
i rozwiązywania konfliktów w Afryce.87 Jego głównym celem jest uwzględnienie rozwoju sytuacji
w zakresie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO), a konkretnie mówiąc planu
działania na rzecz wspierania pokoju i bezpieczeństwa w Afryce oraz Konkluzji w sprawie pokoju
i bezpieczeństwa w Afryce przyjętych w listopadzie 2004 roku. UE udzielała także istotnej pomocy
UA i afrykańskim organizacjom subregionalnym poprzez finansowanie instrumentu na rzecz
pokoju w Afryce. W dużej mierze dzięki temu UA mogła rozmieścić siły pokojowe w Darfurze.
Środki pochodzące z instrumentu na rzecz pokoju w Afryce są również wykorzystywane na
finansowanie działań na rzecz pokoju w Republice Środkowoafrykańskiej (FOMUC) oraz na
Komorach, jak również wspierają długofalowe programy w zakresie budowania potencjału w UA.
86
87
Dz.U. L 158 z 2.6.1998, str. 1.
Dz.U. L 97 z 15.4.2005, str. 57.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
209
PL
W dniu 16 grudnia 2005 r. Rada Europejska przyjęła Strategię UE dla Afryki. 88 Strategia ta
opiera się na znaczącym postępie osiągniętym przez samych Afrykanów. Jej kluczowe zasady to
partnerstwo z poszanowaniem prawa międzynarodowego i praw człowieka, równość i wzajemna
odpowiedzialność. W zamierzeniu ma prowadzić do osiągnięcia przez mieszkańców Afryki
samodzielności i odpowiedzialności, w tym poprzez działania instytucji afrykańskich.
Strategia stwierdza, że pomyślny rozwój wymaga przestrzegania praw człowieka, zasad demokracji
i państwa prawa, istnienia skutecznych dobrze rządzonych państw oraz mocnych i efektywnych
instytucji.
88
15702/1/05 UE i Afryka: W kierunku partnerstwa strategicznego.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
210
PL
W strategii UE zobowiązuje się do propagowania i chronienia praw człowieka, w tym praw kobiet,
dzieci i innych grup wymagających szczególnej opieki; do pomagania w zwalczaniu bezkarności,
w tym poprzez działania Międzynarodowego Trybunału Karnego; do propagowania podstawowych
wolności i poszanowania zasad państwa prawa w Afryce, także poprzez budowanie potencjału
w zakresie systemów sądownictwa, krajowych Komisji Praw Człowieka oraz organizacji
społeczeństwa obywatelskiego. Na osiągnięcie tych celów UE będzie nadal przeznaczać znaczne
środki finansowe w ramach programów WE i programów dwustronnych realizowanych przez
poszczególne państwa członkowskie. W przedmiotowym okresie przydzielono 50 mln EUR
z 9. EFR na wsparcie budowania potencjału Unii Afrykańskiej; wcześniej przydzielono już na ten
cel 35 mln EUR w ramach instrumentu na rzecz pokoju w Afryce.
UE będzie wspierać, w ramach dialogu politycznego i konsultacji z partnerami afrykańskimi,
afrykańskie starania mające na celu monitorowanie i poprawę rządów, w tym poprzez wsparcie dla
Nowego Partnerstwa na rzecz Rozwoju Afryki (New Partnership for Africa’s Development NEPAD) w ramach Afrykańskiego Mechanizmu Wzajemnej Oceny (African Peer Review
Mechanism - APRM). Powinno to doprowadzić do osiągnięcia ich celu, jakim są cztery zakończone
przeglądy roczne począwszy od 2006 roku oraz rozwój Inicjatywy na rzecz Dobrych Rządów,
z myślą o wsparciu reform krajowych zapoczątkowanych przez APRM. UE będzie rozwijać
instrument dobrych rządów w ramach europejskiego instrumentu sąsiedztwa i partnerstwa.
Unia Europejska będzie wspierać walkę z korupcją, handlem ludźmi i narkotykami oraz
przestępczością zorganizowaną, a także propagować przejrzystość w dążeniu do realizacji aspiracji
obywateli afrykańskich i zapewnieniu ludności Afryki możliwości korzystania z jej bogactwa.
Działania te polegać będą między innymi na wspieraniu większej odpowiedzialności rządzących
i usprawnieniu systemów zarządzania finansami publicznymi w Afryce, szybkim ratyfikowaniu
przez wszystkie państwa członkowskie UE i partnerów afrykańskich Konwencji ONZ przeciw
korupcji, wspieraniu właściwego zarządzania zasobami będącymi źródłem konfliktu, na przykład
drewnem i surowcami mineralnymi, a także na udzielaniu wsparcia dla Procesu Kimberly oraz
Inicjatywy Jawności w Przemyśle Wydobywczym (EITI).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
211
PL
UE będzie wspierać rozwój demokracji bezpośredniej i odpowiedzialności rządzących w Afryce,
w tym poprzez pomoc dla parlamentów afrykańskich i społeczeństwa obywatelskiego oraz poprzez
wzmocniony program pomocy przy wyborach, a także misje obserwacyjne UE ds. wyborów, w tym
przeprowadzenie w 2006 roku przeglądu ich kompetencji.
W Demokratycznej Republice Konga (DRK), wobec utrzymującego się w jej wschodnich
prowincjach stanu zagrożenia, poważne zaniepokojenie budzą liczne przypadki łamania praw
człowieka odnotowywane w Ituri, obu prowincjach Kivu i w Katandze. Podobnie wobec sytuacji
panującej w sektorze bezpieczeństwa, przy uwzględnieniu dodatkowo złego stanu kongijskich sił
zbrojnych (FARDC), niewiele sukcesów odnotowano w walce z bezkarnością i niewiele udało się
dokonać pod względem przestrzegania podstawowych praw człowieka. Dlatego też Rada aktywnie
propaguje przeprowadzenie pilnie potrzebnej reformy sektora bezpieczeństwa w DRK;
w osiągnięciu tego celu pomaga EUSEC, misja doradcza EPBiO rozmieszczona w DRK. SPUE
Aldo Ajello, ściśle współpracując z ONZ, w rozmowach z władzami przejściowymi regularnie
podnosił kwestię przerażającej sytuacji w zakresie praw człowieka, stanu zagrożenia panującego
w niektórych regionach DRK, a także konieczności przeprowadzenia reformy sektora
bezpieczeństwa. Podczas 60. sesji Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych przyjął rezolucję w sprawie DRK (szczegóły - zob. rozdział 5.1).
UE jest nadal głęboko zaniepokojona powtarzającymi się przypadkami łamania praw człowieka
w Darfurze w zachodnim Sudanie. Środki określone w art. 2-4 wspólnego stanowiska dotyczącego
środków ograniczających skierowanych przeciwko Sudanowi89 przyjętego dnia 30 maja 2005 r.
zostały poddane przeglądowi w maju 2006 roku. W wyniku przeglądu stwierdzono, że
przedmiotowe środki odnoszące się do osób, które stanowią przeszkodę dla procesu pokojowego,
stanowią zagrożenie dla stabilności w Darfurze i w regionie, łamią międzynarodowe prawo
humanitarne i prawa człowieka lub dopuszczają się innych okrucieństw, łamią embargo na broń lub
są odpowiedzialne za ataki z wojskowych statków powietrznych w regionie Darfuru i nad nim,
mają pozostać w mocy.
89
Dz.U. L 139 z 2.6.2005, str. 25.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
212
PL
Ponadto w dniu 1 czerwca 2006 r., zgodnie z rezolucją nr 1672 (2006) Rady Bezpieczeństwa
Organizacji Narodów Zjednoczonych, Rada przyjęła decyzję wprowadzającą w życie wspólne
stanowisko 2005/411/WPZiB w celu nałożenia środków ograniczających skierowanych przeciwko
czterem osobom. Podczas obrad Trzeciego Komitetu na 60. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych UE nieznacznie przegrała głosowanie w sprawie dotyczącego Sudanu wniosku
o niepodejmowanie decyzji (szczegóły - zob. rozdział 5.1).
Rada wielokrotnie dawała wyraz głębokiemu niepokojowi związanemu z ciągłym łamaniem praw
człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego w Darfurze. Na przykład w konkluzjach
z dnia 15 maja 2006 r. Rada przypomniała swoje poparcie dla sankcji przeciwko tym, którzy
blokują proces pokojowy, łamią prawa człowieka lub nie przestrzegają zawieszenia broni oraz
embarga na broń oraz potwierdziła swoje stanowisko, zgodnie z którym należy w pełni wykorzystać
środki określone w rezolucji nr 1591 (2005) Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Rada wyraziła swoje pełne poparcie dla dochodzenia prowadzonego obecnie przez
Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) w sprawie łamania praw człowieka w Darfurze
i wezwała wszystkie strony, a w szczególności rząd Sudanu, do pełnej współpracy z MTK.
W ramach dialogu politycznego regularnie prowadzonego z Sudanem na podstawie art. 8, szereg
spotkań poświęcono szczególnie kwestiom związanym z prawami człowieka.
UE ze szczególną uwagą śledzi sytuację w zakresie praw człowieka w Etiopii po wyborach
parlamentarnych przeprowadzonych w dniu 15 maja 2005 r. W następstwie aktów przemocy, do
których doszło na początku czerwca, UE stanowczo wezwała rząd i siły bezpieczeństwa do
okazania powściągliwości i poszanowania międzynarodowych praw człowieka. W trakcie całego
powyborczego kryzysu politycznego, w ramach dialogu prowadzonego zgodnie z art. 8,
przedstawiciele UE podnosili w rozmowach z władzami Etiopii między innymi kwestie takie jak
konieczność przestrzegania praw człowieka oraz potrzeba zbadania aktów przemocy do których
doszło po wyborach. Po kolejnej fali przemocy, która miała miejsce na początku listopada 2005
roku oraz po aresztowaniach przywódców
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
213
PL
opozycji, wydawców i dziennikarzy, a także przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, UE
wraz z całym środowiskiem darczyńców dali jednoznaczny wyraz głębokiemu zaniepokojeniu tą
sytuacją i stanowczo wezwali władze do położenia kresu aktom agresji skierowanym przeciwko
niewinnym ludziom i zaprzestania masowych aresztowań oraz do uwolnienia wszystkich więźniów
politycznych. Od tego momentu przedstawiciele UE w rozmowach z władzami Etiopii dawali
wielokrotnie wyraz poważnym obawom związanym z sytuacją w zakresie praw człowieka w tym
państwie oraz z sytuacją zatrzymanych osób, domagając się poszanowania praw człowieka i zasad
państwa prawa, jak również uwolnienia wszystkich osób aresztowanych w następstwie
demonstracji politycznych mających miejsce w czerwcu i listopadzie, a także żądając poszanowania
praw osób nadal przetrzymywanych w areszcie. UE za pośrednictwem przedstawicieli ambasad
w Addis Abebie oraz prawnika postępującego zgodnie z powszechnie uznanym zakresem
obowiązków od samego początku monitoruje procesy osób zatrzymanych.
UE również koncentrowała uwagę na stanie rzeczy w Północnej Ugandzie wyrażając
zaniepokojenie przedłużającym się konfliktem, który spowodował poważne problemy w zakresie
bezpieczeństwa oraz dramatyczną sytuację humanitarną. W konkluzjach z dnia 15 maja 2006 r.
Rada, przypominając, że rząd Ugandy jest przede wszystkim odpowiedzialny za znalezienie
rozwiązania konfliktu i zajęcie się jego poważnymi skutkami natury humanitarnej, wezwała rząd do
wzmocnienia ochrony obywateli mieszkających w Północnej Ugandzie. Odnośnie do postawienia
przez MTK w stan oskarżenia pięciu dowódców Armii Oporu Pana (LRA) Rada wyraziła pogląd,
że wydanie nakazu aresztowania jest historycznym pierwszym krokiem oraz ponownie dała wyraz
swojej opinii, że ludobójstwo, zbrodnie przeciw ludzkości oraz zbrodnie wojenne nie powinny
uchodzić bezkarnie. Rada wezwała rząd Ugandy i sąsiadujących z nią państw do wspólnych
wysiłków w celu wykonania nakazów aresztowania.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
214
PL
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem, realizując rezolucję nr 1647 Rady Bezpieczeństwa,
Rada przyjęła wspólne stanowisko 2006/31/WPZiB z dnia 23 stycznia 2006 r.90 dotyczące środków
ograniczających skierowanych przeciwko Liberii. W rezultacie czego środki przyjęte we wspólnym
stanowisku 2004/173/WPZiB91 zostają przedłużone: embargo na broń oraz ograniczenia dotyczące
podróżowania nałożone na pewne osoby zostają przedłużone na okres kolejnych dwunastu
miesięcy, podczas gdy środki ograniczające dotyczące diamentów i produktów z drewna
pochodzących z Liberii zostają przedłużone na okres kolejnych sześciu miesięcy92. W następstwie
rezolucji nr 1689 Rady Bezpieczeństwa z dnia 20 czerwca 2006 r. znoszącej środki ograniczające
odnoszące się do drewna, pod warunkiem że przyjęte zostaną stosowne akty prawne w dziedzinie
leśnictwa, Rada wkrótce ponownie rozważy swoje stanowisko. Wspólne stanowisko Rady
2004/487/WPZiB dotyczące środków ograniczających skierowanych przeciwko prezydentowi
Charlesowi Taylorowi i niektórych z jego bliskich krewnych pozostaje w mocy93.
Dnia 23 stycznia 2006 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 2006/30/WPZiB94 przedłużające środki
ograniczające skierowane przeciwko Republice Wybrzeża Kości Słoniowej na podstawie
wspólnego stanowiska 2004/852/WPZiB95. Środki te, stanowiące realizację rezolucji nr 1572 Rady
Bezpieczeństwa ONZ, obejmują zakaz podróżowania nałożony na pewne osoby zakłócające proces
pokojowy i naruszające embargo na broń oraz zamrożenie ich mienia. Ponadto wspólne stanowisko
2006/30/WPZiB zakazuje wszelkiego przywozu surowca diamentowego z Wybrzeża Kości
Słoniowej do UE, zgodnie z rezolucją nr 1643 Rady Bezpieczeństwa ONZ. W dniu 15 maja 2006 r.
Rada przyjęła konkluzje, w których z zadowoleniem przywitała zmianę atmosfery w Wybrzeżu
Kości Słoniowej, która zaszła po mianowaniu premierem Konana Banny'ego; zmiana ta sprzyja
wznowieniu procesu pokojowego zgodnie ze stwierdzeniem zawartym w rezolucji nr 1633 Rady
Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, na mocy której wolne, otwarte,
sprawiedliwe i przejrzyste wybory muszą zostać zorganizowane najpóźniej do 31 października
2006 r.
90
91
92
93
94
95
Dz.U. L 19 z 24.1.2006, str. 38.
Dz.U. L 40 z 12.2.2004, str. 35.
Dz.U. L 124 z 20.5.2003, str. 49.
Dz.U. L 162 z 30.4.2004, str. 116.
Dz.U. L 19 z 24.1.2006, str. 36.
Dz.U. L 368 z 15.12.2004, str. 50.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
215
PL
UE nadal z uwagą śledziła sytuację w zakresie praw człowieka w Zimbabwe, w szczególności
rozwój wypadków związany z przeprowadzeniem w maju 2005 roku operacji ,,Przywrócić
porządek”. UE wezwała rząd Zimbabwe do zajęcia się niepokojącymi skutkami tej operacji. Ze
względu na brak poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka w Zimbabwe w styczniu 2006 roku
Rada odnowiła wspólne stanowisko 2006/51/WPZiB, przyjęte najpierw w lutym 2002 roku
(2002/145/WPZiB), dotyczące środków ograniczających w odniesieniu do Zimbabwe. Wspomniane
środki ograniczające polegają na zakazie wjazdu na terytorium UE dotyczącym osób, które
angażują się w działania poważnie naruszające zasady demokracji, przestrzeganie praw człowieka
oraz zasady państwa prawa w Zimbabwe oraz na zamrożeniu środków finansowych należących do
tych osób. Obowiązuje również embargo na dostawy broni i wyposażenia przeznaczonego do
przeprowadzania operacji wojskowych.
6.3.
Ameryki
Przywódcy państw UE, Ameryki Łacińskiej i Karaibów podczas ich czwartego spotkania na
szczycie w Wiedniu (12 maja 2006 r.) podkreślili, że demokracja, rozwój i poszanowanie
wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności stanowią podstawowe zasady partnerstwa
strategicznego obu regionów. Strony potwierdziły swoje zaangażowanie w skuteczne propagowanie
i ochronę praw człowieka i z zadowoleniem przyjęły utworzenie Rady Praw Człowieka. Szefowie
państw i rządów położyli nacisk na swoją determinację w pracy na rzecz osiągnięcia pełnej
równości płci oraz na konieczność poświęcenia szczególnej uwagi problemom kobiet, dzieci, osób
niepełnosprawnych, ludności rdzennej i mniejszości. Ponownie wyrazili wolę walki z rasizmem,
wszelkimi formami dyskryminacji, ksenofobią i nietolerancją oraz stanowczy zamiar spójnego
i skutecznego wspierania i ochrony osób, organizacji lub instytucji pracujących na rzecz
propagowania i ochrony praw człowieka, w tym obrońców praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
216
PL
W ciągu ostatniego roku UE wielokrotnie wyrażała swoje zaniepokojenie sytuacją w zakresie praw
człowieka w Kolumbii i dawała wyraz solidarności ze społeczeństwem kolumbijskim. UE wezwała
wszystkie nielegalne ugrupowania zbrojne do szczerego zaangażowania w próby wynegocjowania
rozwiązania wewnętrznego konfliktu zbrojnego, podkreślając konieczność osiągnięcia
porozumienia w sprawach humanitarnych jeszcze przed zakończeniem konfliktu. Rada ponowiła
żądanie niezwłocznego i bezwarunkowego uwolnienia przez nielegalne ugrupowania zbrojne nadal
przetrzymywanych zakładników oraz zaniechania dalszych uprowadzeń. UE podkreśliła również
wagę zapewnienia bezpieczeństwa osobom, organizacjom i instytucjom, w tym obrońcom praw
człowieka, pracującym na rzecz propagowania i poszanowania praw człowieka oraz istotność
ochrony praw osób należących do społeczności mniejszościowych i ludności rdzennej.
W następstwie uchwalenia Ustawy o sprawiedliwości i pokoju, Rada zauważyła z zaniepokojeniem,
że ustawa nie uwzględnia w wystarczający sposób zasad prawdy, sprawiedliwości
i zadośćuczynienia zgodnie z normami uzgodnionymi na poziomie międzynarodowym. Rada
podziela wiele spośród obaw wyrażonych przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych
ds. Praw Człowieka, między innymi: zatarcie różnic pomiędzy przestępstwami „politycznymi”
a przestępstwami popełnianymi z innych pobudek; krótki okres na przeprowadzenie dochodzeń
w sprawie przyznania się oraz w sprawie tytułów własności dóbr, które mogły zostać nabyte
w wyniku nielegalnej działalności; ograniczenie możliwości dochodzenia odszkodowania przez
ofiary; ograniczenie maksymalnego wymiaru kary za najcięższe przestępstwa oraz poważne
problemy z zapewnieniem przez kolumbijski system prawny zasobów pozwalających na spełnienie
wymogów nowej ustawy. Mimo to Rada była zdania, że skuteczne i przejrzyste wprowadzenie
w życie ustawy wpłynęłoby pozytywnie na poszukiwanie pokojowego rozwiązania sytuacji
w Kolumbii. W podobnym duchu UE potwierdziła gotowość ścisłej współpracy z rządem,
instytucjami i społeczeństwem obywatelskim Kolumbii, jak również z UNHCHR i innymi
organami, nad monitorowaniem wprowadzania w życie procesu sądowniczego przewidzianego
w ustawie.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
217
PL
Rada potwierdziła także gotowość UE i jej państw członkowskich do pomocy kolumbijskiemu
rządowi i społeczeństwu obywatelskiemu w zapewnianiu wsparcia społecznościom dotkniętym
konfliktem wewnętrznym i grupom ofiar, jak również wsparcia dla lokalnych działań na rzecz
pojednania oraz na rzecz reintegracji społecznej i demobilizacji dzieci-żołnierzy, uzupełniając w ten
sposób istniejące programy opracowane przez UNICEF i inne podmioty.
Dnia 26 czerwca 2006 r. UE opublikowała deklarację popierającą przedłużenie mandatu Biura
Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka. Unia opowiada się za
utrzymaniem silnej roli tego biura i podkreśla znaczenie aktywnego wspierania przez rząd
kolumbijski lokalnego biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka
oraz korzystanie z pełnego zakresu oferowanych przez nie usług.
Sytuacja w Kolumbii będzie nadal oceniana. Szczególna uwaga zostanie poświęcona orzeczeniom
Trybunału Konstytucyjnego, przede wszystkim z myślą o wzmocnieniu praw ofiar.
W ostatnich konkluzjach z dnia 12 czerwca 2006 r. w sprawie 16. oceny wspólnego stanowiska
Rada wyraziła ubolewanie z powodu dalszego pogorszenia się sytuacji w zakresie praw człowieka
na Kubie od czasu ostatniej oceny przeprowadzonej w czerwcu 2005 roku. UE stwierdziła, że
według kubańskich organizacji praw człowieka liczba więźniów politycznych na Kubie wzrosła
w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy do ponad 330 udokumentowanych przypadków, przy czym
kilka osób przetrzymywanych było bez postawienia zarzutów lub wytoczenia procesu od 2005
roku. Ponadto setki młodych Kubańczyków zatrzymano i skazano na podstawie przepisu kodeksu
karnego stanowiącego o „skłonności do popełnienia przestępstwa”. UE ponownie wezwała rząd
Kuby do bezwarunkowego zwolnienia wszystkich więźniów politycznych, w tym grupy 75
więźniów, których zatrzymano i skazano w 2003 roku.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
218
PL
Szczególny niepokój wzbudziło kilkadziesiąt aktów agresywnych prześladowań i zastraszania,
w tym aktów napiętnowania, jakie miały miejsce od lipca 2005 roku. Rada wyraziła zaniepokojenie
wobec sprawozdań donoszących, że niektóre akty napiętnowania odbywają się w zmowie z policją
i siłami bezpieczeństwa. W każdym razie władze kubańskie nie wypełniają swoich obowiązków
polegających na zapewnieniu ochrony wszystkim obywatelom. Rada pilnie wezwała rząd Kuby do
bezzwłocznego podjęcia wszelkich koniecznych działań w celu zaprzestania trwających
prześladowań oraz do podjęcia wszelkich wysiłków zmierzających do zapobieżenia ponownym
prześladowaniom. UE zdecydowanie potępiła powyższe akty i inne ograniczenia podstawowych
praw obywatelskich i politycznych, które zagwarantowane są w Powszechnej Deklaracji Praw
Człowieka i innych zobowiązaniach międzynarodowych związanych z prawami człowieka, których
Kuba jest stroną jako członek ONZ i sygnatariusz odpowiednich deklaracji. Rada w szczególności
przypomniała władzom kubańskim o ich obowiązkach związanych z podstawowymi prawami
dostępu do informacji, wolności wyrażania opinii, zgromadzania się i stowarzyszania, prywatności
i rzetelnego procesu sądowego. UE przypomniała, że wszystkich członków wybranych do Rady
Praw Człowieka obowiązuje zachowanie najwyższych standardów w propagowaniu i ochronie praw
człowieka. UE nadal będzie ściśle monitorować politykę rządu kubańskiego pod względem praw
człowieka.
Przy okazji spotkań z członkami rządu kubańskiego UE kilkakrotnie przywoływała problem praw
człowieka na Kubie. Niestety próby te pozostają bezowocne, gdyż Kuba uważa démarche związane
z prawami człowieka za ingerowanie w jej sprawy wewnętrzne, co ogranicza działalność UE do
moralnego i, w miarę możliwości, logistycznego i materialnego wspierania aktywistów i obrońców
praw człowieka. UE z zadowoleniem przyjęłaby ponowne podjęcie dialogu politycznego
z władzami kubańskimi. Dialog ten powinien obejmować kwestię praw człowieka i toczyć się na
zasadach wzajemności i niedyskryminacji. W celu propagowania pozytywnego i korzystnego dla
obu stron dialogu, UE wezwała rząd kubański do wykazania zaangażowania w ten dialog poprzez
dokonanie konkretnych postępów w dziedzinie praw człowieka. Rada podkreśliła również, że każda
osoba składająca wizytę na wysokim szczeblu powinna w kontaktach z władzami kubańskimi dać
wyraz swojemu zaniepokojeniu, które budzą kwestie dotyczące praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
219
PL
UE odnotowuje z satysfakcją, że Wenezuela ratyfikowała wszystkie ważne konwencje
międzynarodowe i gwarantuje w swojej konstytucji podstawowe prawa człowieka. W praktyce
jednak prawa te nie zawsze są egzekwowane i przestrzegane. UE zauważa z niepokojem oznaki
autorytarnego sprawowania rządów, niepełnej niezawisłości i władzy sądownictwa oraz oznaki
korupcji w policji. Nasilająca się przemoc i zdarzające się porwania są kolejnymi kwestiami
budzącymi niepokój. UE śledzi z uwagą kilka procesów sądowych przeciwko członkom opozycji
i obrońcom praw człowieka.
UE odnotowała znaczące kroki podjęte przez Meksyk na rzecz propagowania poszanowania praw
człowieka. Niemniej jednak sytuacja w zakresie praw człowieka w Meksyku nadal wiąże się
z poważnymi wyzwaniami. Obszerna reforma wymiaru sprawiedliwości i prawa, która
rozwiązałaby wiele problemów strukturalnych prowadzących do przypadków naruszania praw
człowieka, została zablokowana przez meksykański kongres. Wizyta osobistego przedstawiciela
SG/WP w Meksyku (2-3 września 2005 r.) okazała się bardzo użyteczna dla wzmocnienia
lokalnych wysiłków UE na rzecz promowania praw człowieka, także poprzez podkreślenie wagi,
jaką UE przywiązuje do tej kwestii. Od 2002 roku Meksyk i Komisja Europejska współpracują
w dziedzinie praw człowieka za pośrednictwem EIDHR.
UE jest zaniepokojona dużym natężeniem przemocy i stanem zagrożenia w Gwatemali, gdyż
sytuacja ta powoduje możliwość fiaska wysiłków na rzecz rozwoju i poszanowania praw człowieka
i hamuje te wysiłki. UE prowadzi z rządem Gwatemali stały dialog na temat kwestii dotyczących
praw człowieka. Wizyta wiceprezydenta Steina w Brukseli, gdzie spotkał się z SG/WP
i przemawiał na posiedzeniu regionalnej grupy roboczej dotyczyła głównie praw człowieka.
Osobisty przedstawiciel SG/WP podczas wizyty w Gwatemali wyraził zaniepokojenie UE sytuacją
w zakresie praw człowieka, szczególnie w odniesieniu do kwestii takich jak adopcje, kara śmierci
i ratyfikacja Międzynarodowego Trybunału Karnego. UE podjęła również démarche względem
rządu gwatemalskiego w sprawie MTK i wyraziła obawy w związku z sytuacją obrońców praw
człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
220
PL
UE z niepokojem odnotowała wzrost liczby przestępczych gangów młodzieżowych (Maras) w całej
Ameryce Środkowej i w związku z tym dokonała przeglądu sytuacji i polityki w zakresie
bezpieczeństwa w krajach najbardziej dotkniętych tą formą przemocy, szczególnie Gwatemali,
Hondurasie i Salwadorze. UE zaznaczyła potrzebę reformy bezpieczeństwa publicznego
i kompleksowego podejścia do tej kwestii i do kwestii współpracy regionalnej. UE włączy kwestię
Maras i związane z nią problemy dotyczące bezpieczeństwa do dialogu politycznego z San José.
UE udzieliła wsparcia operacji pokojowej Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych,
MINUSTAH, na Haiti mającej na celu utrzymanie pokoju, której mandat obejmuję ochronę praw
człowieka. Misja obserwacyjna UE odegrała pozytywną rolę podczas ostatnich wyborów na Haiti.
UE zobowiązała się pomóc rządowi haitańskiemu w procesie pojednania narodowego,
w szczególności w odbudowie stabilności politycznej, poprawie sytuacji w zakresie bezpieczeństwa
i praw człowieka oraz ponowieniu wysiłków na rzecz uzdrowienia gospodarki haitańskiej.
W ciągu minionego roku UE podjęła w regionie karaibskim kilka démarche w sprawie kary śmierci
i MTK.
6.4.
Azja
Pomimo ogromnych wyzwań i kwestii budzących niepokój, które są nadal charakterystyczne dla
sytuacji w zakresie praw człowieka w Afganistanie, od czasu porozumienia z Bonn z 2001 roku
widoczne są stałe postępy. Na podstawie wniosków misji obserwacyjnej UE uznała
przeprowadzone 18 września 2005 r. wybory do parlamentu i rad prowincjonalnych, jak również
uformowanie w listopadzie Parlamentu, za udane.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
221
PL
Skład nowego parlamentu odzwierciedla polityczną i etniczną różnorodność Afganistanu, a 27%
wszystkich miejsc należy do kobiet. Kobiety otrzymały 121 spośród 420 dostępnych miejsc
w radach prowincjonalnych, chociaż wydaje się, że są mniej licznie reprezentowane w rządzie
krajowym. W połowie listopada, w ramach kończącego się procesu z Bonn, UE i Afganistan
przyjęli wspólną deklarację polityczną wytyczającą nowe partnerstwo i potwierdzającą
zaangażowanie UE na rzecz Afganistanu w długoterminowej perspektywie. UE zaangażowała się
na rzecz porozumienia „Afghanistan Compact” oraz tymczasowej Narodowej strategii rozwoju
Afganistanu, które są ostatecznymi dokumentami konferencji londyńskiej ze stycznia 2006 roku.
Zakres porozumienia „Afghanistan Compact” obejmuje trzy główne filary: ład administracyjnoregulacyjny, państwo prawa i prawa człowieka.
UE jest wciąż zaniepokojona wprowadzeniem kary śmierci. Prawa kobiet w Afganistanie są nadal
poważnie ograniczane przez przeszkody w korzystaniu z edukacji, powszechną dyskryminację,
ograniczony dostęp do wymiaru sprawiedliwości i wszechobecną przemoc wobec kobiet
i dziewcząt. Biuro specjalnego przedstawiciela UE pozostaje ściśle zaangażowane w działania
podejmowane w dziedzinie praw człowieka. Należy się bacznie przyglądać planom rządu
dotyczącym utworzenia departamentu propagowania cnoty i zapobiegania występkowi.
Stale rosną obawy UE w związku ze standardami sprawowania rządów w Bangladeszu. Skalę
wyzwań, przed którymi stoi ten kraj, jaskrawo uwidoczniła detonacja około 500 bomb, która miała
miejsce 17 sierpnia 2005 r. W następstwie tego ataku UE zintensyfikowała monitorowanie sytuacji
w Bangladeszu i w styczniu 2006 roku postanowiła wysłać z wizytą do Dhaki trojkę dyrektorów
regionalnych. Przy tej okazji wystąpiono z ukierunkowanymi apelami do rządu, opozycji
i społeczeństwa obywatelskiego, wzywając m.in. do ustanowienia Krajowej Komisji Praw
Człowieka, które oczekiwane jest od kilku lat.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
222
PL
Stosunki UE z Indiami nadal rozwijały się, stosownie do roli tego kraju jako jednego z sześciu
strategicznych partnerów UE. Dnia 7 września 2005 r. podczas szczytu UE-Indie w New Delhi
przyjęto wspólny plan działania obejmujący szeroki zakres obszarów polityki, w tym demokrację
i prawa człowieka. Uzgodniono, że w ramach tego planu kontynuowany będzie dialog na temat
praw człowieka w kontekście wielostronnym i dwustronnym w dążeniu do lepszego wzajemnego
zrozumienia. Dnia 1 grudnia 2005 r. w New Delhi unijna trojka i jej indyjscy odpowiednicy odbyli
spotkanie na temat praw człowieka. Od tego czasu UE przyjęła z zadowoleniem wybór Indii na
członka-założyciela Rady Praw Człowieka ONZ, w ramach której współpracują.
UE przyjęła z zadowoleniem kroki podjęte w ramach złożonego dialogu między Indiami
a Pakistanem, który pomaga w stworzeniu atmosfery bardziej sprzyjającej rozwiązywaniu kwestii
dotyczących praw człowieka w Kaszmirze.
Pakistan wciąż stoi w obliczu specyficznych wyzwań w dziedzinie praw człowieka. Do
najistotniejszych przypadków łamania praw człowieka w okresie sprawozdawczym należy nadal
wysoka liczba wyroków śmierci, fakt coraz częstszego stosowania prawa zakazującego
bluźnierstwa w rozstrzyganiu sporów niezwiązanych z religią oraz fakt, że do 90% kobiet
w Pakistanie pada ofiarą przemocy domowej, która się nasila. Kwestie te były głównym tematem
dyskusji w czasie wizyty unijnej trojki dyrektorów politycznych w Islamabadzie 27 września
2005 r. – tymczasem liczba egzekucji znacznie spadła w 2005 (ponad 50) i 2006 roku (ponad 40).
Niedługo po tym Pakistan musiał uporać się z nowymi wyzwaniami w dziedzinie praw człowieka
po trzęsieniu ziemi, które nawiedziło Kaszmir 8 października 2005 r. i na które UE zareagowała
szybkim zapewnieniem znacznej pomocy. Pozytywną oznaką jest dyskusja tocząca nad
przedłożonym parlamentowi przez rząd projektem ustawy zmieniającej rozporządzenia Hudood.
Ogólnie rzecz biorąc UE stale podkreśla w kontaktach z rządem znaczenie zasady państwa prawa
jako podstawowego warunku ochrony praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
223
PL
Szczególnie trudne warunki dla praw człowieka w Nepalu zapanowały po ogłoszeniu przez króla
Gyanendrę stanu wyjątkowego 1 lutego 2005 r. Jednak sytuacja uległa w dużym stopniu poprawie
24 kwietnia 2006 r. kiedy król ogłosił restytucję Izby Przedstawicieli. UE wyraźnie opowiedziała
się przeciwko bezpośrednim rządom króla, m.in. w trakcie wizyty unijnej trojki dyrektorów
regionalnych w Katmandu w październiku 2005 roku, i przyjęła z zadowoleniem proces
demokratyzacji. Przez cały okres UE również oferowała silne wsparcie misji Biura Wysokiego
Komisarza ds. Praw Człowieka w Nepalu, która wniosła cenny wkład w sporządzenie katalogu
naruszeń praw człowieka przez maoistycznych rebeliantów i państwowe siły bezpieczeństwa.
UE kontynuowała wspieranie procesu pokojowego w Sri Lance jako współprzewodniczący
konferencji w Tokio w 2003 roku. UE silnie poparła Norwegię w wezwaniu rządu Sri Lanki
i Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (LTTE) do przestrzegania zawieszenia broni z 2002
roku i podjęcia bezpośrednich rozmów. Niestety żadna ze stron nie skorzystała z okazji do
pojednania, jaką stworzyło przejście tsunami w 2004 roku, i wiosną 2006 roku sytuacja zaczęła
szybko się pogarszać. Wobec rosnącej fali przemocy przeciwko obywatelom, dnia 31 maja 2006 r.
UE postanowiła ostatecznie umieścić LTTE na liście organizacji terrorystycznych.
Od czasu ogłoszenia w czerwcu 2004 roku szeroko zakrojonych reform politycznych na
Malediwach UE zintensyfikowała dialog zarówno z rządem, jak i opozycją, z myślą o promowaniu
dialogu.
Podczas dwóch misji rozpoznawczych UE na Malediwach władze owocnie współpracowały
z personelem misji, umożliwiając m.in. dostęp do osób zatrzymanych. UE stale zachęcała rząd do
pełnego zaangażowania się w reformy demokratyczne poprzez jasne ustalenie etapów tych reform
i terminów ich wdrożenia oraz korzystanie w większym stopniu z zagranicznej wiedzy fachowej
i porad podczas procesu reform.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
224
PL
Stałe i systematyczne łamanie praw człowieka w Birmie/Związku Myanmar było przedmiotem
kilku deklaracji UE i oświadczeń prezydencji. Na przykład 29 maja 2006 r. prezydencja UE
potępiła decyzję rządu birmańskiego o przedłużeniu aresztu domowego przywódczyni Narodowej
Ligi na rzecz Demokracji, Daw Aung San Suu Kyi, i wezwała reżim wojskowy do uwolnienia jej
i wszystkich pozostałych więźniów politycznych oraz do włączenia wszystkich politycznych
i etnicznych sił kraju w rzeczywisty dialog z myślą o doprowadzeniu do prawdziwego pojednania
narodowego i ustanowienia demokracji.
UE porusza również regularnie kwestię sytuacji w zakresie praw człowieka w Birmie/Związku
Myanmar przy okazji spotkań z partnerami azjatyckimi, aby przekazać obawy UE i zachęcić ich do
zajmowania bardziej zdecydowanego stanowiska na rzecz zmian demokratycznych
w Birmie/Związku Myanmar. Wraz z podobnie myślącymi partnerami UE regularnie analizuje
sposoby zintensyfikowania wysiłków na rzecz pobudzania zmian w tym kraju. UE pozostaje
zaniepokojona wydarzeniami, które doprowadziły do zwiększenia liczby uchodźców, szczególnie
ze stanu Karen. Powtarzające się doniesienia o pracy przymusowej w Birmie/Związku Myanmar są
również źródłem poważnych obaw. W kwietniu 2006 roku UE przedłużyła o kolejne 12 miesięcy
swoje wspólne stanowisko w sprawie środków ograniczających przeciwko tym osobom
w Birmie/Związku Myanmar, które najbardziej korzystają ze złych rządów i które aktywnie
udaremniają proces pojednania narodowego, przestrzegania praw człowieka i demokrację.
Podczas 60. sesji Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przyjął
rezolucję w sprawie Birmy/Związku Myanmar przedstawioną przez UE (szczegóły - zob. rozdział
5.1.).
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
225
PL
W styczniu 2006 roku UE wyraziła obawy w związku z pogarszającą się, jej zdaniem, sytuacją
polityczną w Kambodży, której punktem kulminacyjnym było aresztowanie dyrektora
Kambodżańskiego Centrum Praw Człowieka pod koniec grudnia 2005 roku. Chociaż uwolnienie
tego obrońcy praw człowieka i pozostałych aresztowanych po wydarzeniach podczas ceremonii
z okazji Dnia Praw Człowieka 10 grudnia 2005 r. zmniejszyły te obawy, UE nadal śledzi uważnie
rozwój sytuacji w Kambodży. Ostatnie doniesienia o korupcji również wywołują poważne
zaniepokojenie UE. Grabież ziemi w Kambodży pozostaje problemem szczególnie dotykającym
ubogich.
Laos pozostaje państwem jednopartyjnym, w którym ograniczone są liczne prawa obywatelskie
i polityczne. Warunki pobytu w więzieniach stanowią poważny problem. UE pozostaje
zaniepokojona sytuacją laotańskich Hmongów, w tym losem 26 dzieci, których repatriacja
z Tajlandii do Laosu była powszechnie krytykowana. UE jest bardzo zaniepokojona doniesieniami
o zamordowaniu grupy laotańskich Hmongów – kobiet i dzieci – w prowincji Luang Prabang
w Laosie. UE wspiera laotańskie wysiłki na rzecz ratyfikacji i wprowadzenia w życie prawa
międzynarodowego oraz inne wysiłki na rzecz umocnienia państwa prawa w Laosie.
Poziom przemocy na dalekim południu Tajlandii pozostaje poważnym problemem. UE utrzymuje
bliskie kontakty z rządem tajskim w zakresie rozwoju tej sytuacji i wyraziła niepokój w związku
z ofiarami śmiertelnymi, których od stycznia 2004 roku odnotowano ponad 1 000 wśród ludności
cywilnej i członków sił bezpieczeństwa. Sprawozdanie Komisji Pojednania Narodowego, na czele
której stoi były premier Anand Panyarachun, zostało opublikowane, ale zawarte w nim zalecenia
nie zostały oficjalnie zatwierdzone ani poddane pod publiczną dyskusję. Wiele przypadków
zaginięcia nie zostało rozwiązanych, w tym sprawa prawnika zajmującego się prawami człowieka,
Somchaia Neelapachita. Obecny kryzys polityczny w Tajlandii przysłonił sytuację na południu tego
kraju.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
226
PL
W analizowanym okresie UE była stale zaangażowana w aktywne, trwałe i konstruktywne
propagowanie praw człowieka w Chinach . Konstruktywny dialog pozostaje preferowanym przez
Unię sposobem pracy na rzecz poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka w Chinach. Prawa
człowieka omawiane są przez UE i Chiny w ramach zarówno dialogu politycznego, jak
i konkretnego dialogu o prawach człowieka (zob. też rozdział 3.4.2). Ósmy szczyt UE-Chiny, który
odbył się 5 września 2005 r. w Pekinie, potwierdził zobowiązanie do dalszego wzmacniania
współpracy i wymiany w tej dziedzinie. 20. runda dialogu UE-Chiny na temat praw człowieka
odbyła się 24 października w Pekinie, a jego 21. runda - w dniach 25-26 maja 2006 r. w Wiedniu.
Podczas tych rund dialogu skoncentrowano się m.in. na ograniczaniu wolności wyrażania opinii
i wolności wyznania, karze śmierci, zatrzymaniu administracyjnym i systemie reedukacji przez
pracę. UE wyraziła zaniepokojenie w związku z problemem wolności wyznania i praw osób
należących do społeczności mniejszościowych w Tybecie i regionie Sinkiang i położyła nacisk na
wdrożenie zaleceń wydanych przez specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. tortur, Manfreda Nowaka,
po jego ostatniej wizycie w tym kraju. W ramach dialogu o prawach człowieka UE przekazała listę
spraw budzących niepokój. UE podejmowała również przy różnych okazjach démarche w sprawie
indywidualnych przypadków z zakresu praw człowieka. W ramach prowadzonego dialogu UE
i chińskie władze zorganizowały dwa seminaria poświęcone prawom człowieka, jedno w Londynie
w dniach 12 i 13 czerwca 2005 r., a drugie w Wiedniu 22 i 23 maja 2006 r.
Jedną z głównych kwestii wzbudzających zaniepokojenie jest kwestia wolności wyrażania opinii
w Chinach wobec niepokojących tendencji do zwiększania restrykcji w mediach i Internecie,
aresztowań i zastraszania dziennikarzy i innych osób, jak również zamykania gazet. Używane są
nowe prawne, technologiczne i polityczne sposoby monitorowania i ograniczania przepływu
informacji i wyrażania opinii w różnych mediach, w tym ograniczenia w obszarach, w których
wcześniej obywatele korzystali ze swobód, na przykład na prywatnych blogach internetowych. Do
tematów, na których UE skoncentrowała się szczególnie, należą edukacja w zakresie praw
człowieka i kobiety obrończynie praw człowieka. UE oczekuje, że Chiny ratyfikują możliwie
szybko Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
227
PL
Wyroki administracyjne w postaci reedukacji przez pracę nadal stanowią poważne łamanie praw
człowieka. Po pewnych działaniach legislacyjnych, oczekuje się, że apelacje od wyroków śmierci
będą rozpatrywane w bardziej otwarty sposób, ale Chiny nadal nie ujawniają statystyk dotyczących
kary śmierci, wzbudzając wątpliwości co do rocznej liczby egzekucji. Mniejszości w regionie
Sinkiang zagrożone są represjami z powodu obaw władz centralnych związanych z dążeniami
niepodległościowymi aktywistów ujgurskich w Turkiestanie Wschodnim.
Uważa się powszechnie, że jeżeli chodzi o przestrzeganie praw człowieka Koreańska Republika
Ludowo-Demokratyczna (KRLD) ma jedne z najgorszych wyników na świecie. Jesienią UE
zainicjowała w ramach Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych
skierowaną do tego kraju rezolucję, w której UE wezwała KRLD do pełnego poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności, zapewnienia odpowiedniej jakości pomocy humanitarnej
i pełnej współpracy ze specjalnym sprawozdawcą ONZ (szczegóły - zob. rozdział 5.1). W rezolucji
Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych zaproponowano podjęcie przez ONZ
stosownych działań, jeżeli KRLD będzie nadal ignorować wezwania Komisji Praw Człowieka do
poprawy sytuacji.
Wiosną 2006 roku UE podjęła specjalne wysiłki w celu przekonania KRLD do odstąpienia od kary
śmierci i podkreśliła ponownie, że pożądana byłaby współpraca KRLD ze specjalnym
sprawozdawcą ONZ ds. praw człowieka, profesorem Vititem Muntarbhornem. UE niepokoją
trudności, które napotykają europejskie organizacje pozarządowe i agencje pomocy humanitarnej,
w związku ze środkami ograniczającymi podjętymi przez Phenian.
UE uznaje nową determinację rządu Indonezji w rozwiązywaniu problemów w zakresie praw
człowieka. UE pozostaje jednak zaniepokojona sytuacją w tej dziedzinie w niektórych regionach,
takich jak Papua i Środkowy Celebes. UE podjęła dalsze démarche w kwestii kary śmierci
w Indonezji i pozostaje zaniepokojona trudnościami z postawieniem przed sądem sprawców
poważnych przestępstw związanych z łamaniem praw człowieka. Podczas rozmów z rządem
indonezyjskim UE poruszyła też kwestię sytuacji mniejszości religijnych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
228
PL
UE udało się przyczynić do znacznej poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka w prowincji
Aceh poprzez Misję Obserwacyjną w Acehu (AMM), której jednym z głównych zadań jest
monitorowanie przestrzegania praw człowieka. Uwidoczniło to również wyznaczenie zastępcy
szefa misji odpowiedzialnego za reintegrację, amnestię i prawa człowieka (szczegóły - zob.
fragment poświęcony AMM w rozdziale 3.1).
UE bacznie śledziła wydarzenia w Timorze Wschodnim, gdzie wiosną 2006 roku znacznie
pogorszyła się sytuacja pod względem bezpieczeństwa wewnętrznego. Przemoc i zamieszki
zagroziły postępom osiągniętym przez najmłodsze państwo Azji od czasu uzyskania przez nie
niepodległości w 2002 roku. UE, także na szczeblu Rady Europejskiej podczas jej posiedzenia
w czerwcu 2006 roku, wyraziła wielkie zaniepokojenie wydarzeniami w tym kraju i przekazała
Portugalii wyrazy uznania za wysłanie do niego sił policyjnych w odpowiedzi na wezwanie rządu
wschodniotimorskiego o pomoc w utrzymaniu bezpieczeństwa na miejscu. UE podkreśliła, że
należy wymierzyć sprawiedliwość sprawcom poważnych przestępstw związanych z łamaniem praw
człowieka w Timorze Wschodnim w 1999 roku. UE położyła również nacisk na cel społeczności
międzynarodowej, jakim jest wspieranie kraju w przywracaniu porządku publicznego i dążeniu do
pojednania skłóconych stron. W maju 2006 roku UE wyraziła obawy w związku z wydarzeniami
w kraju i przyjęła z zadowoleniem pozytywne reakcje wielu rządów na prośby rządu Timoru
Wschodniego o pomoc w odbudowie i utrzymaniu tam bezpieczeństwa. Dnia 9 czerwca 2006 r.
Komisja podpisała krajowy dokument strategiczny i program indykatywny, który obok wspierania
rozwoju obszarów wiejskich wyznacza jako priorytet budowanie zdolności instytucjonalnych. UE
odnotowała rozpoczęcie prac przez urząd Rzecznika (Provedor) Praw Człowieka i Praw
Obywatelskich jako istotny krok naprzód w dążeniu do pełnego przejęcia funkcji państwa przez
Timor Wschodni.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
229
PL
Pomimo stałych postępów w dziedzinie praw człowieka na Filipinach odnotowanych w ciągu
ostatnich kilku lat, UE była zaniepokojona ogłoszeniem stanu wyjątkowego 24 lutego 2006 r.
W kontaktach z filipińskim Departamentem Spraw Zagranicznych UE nawoływała rząd do
przestrzegania praw człowieka i państwa prawa i wyraziła oczekiwanie szybkiego zniesienia stanu
wyjątkowego. Stan wyjątkowy został faktycznie zniesiony 3 marca 2006 r., tydzień po jego
ogłoszeniu. Jeżeli chodzi o pozytywne akcenty, UE z dużym zadowoleniem przyjęła podpisanie
przez prezydent Glorię Arroyo 24 czerwca 2006 r. ustawodawstwa znoszącego karę śmierci na
Filipinach. UE stale monitoruje sytuację w zakresie praw człowieka na Filipinach i wyraziła
zaniepokojenie niedostatecznym poziomem wdrożenia większości konwencji, paktów i traktatów
z zakresu praw człowieka, szczególnie w odniesieniu do egzekucji pozasądowych (działaczy
politycznych, dziennikarzy, obrońców praw człowieka, sędziów i prawników). Filipiny zostały
również wciągnięte w kwietniu 2006 roku na listę głównych krajów borykających się z problemem
dzieci w konfliktach zbrojnych.
6.5.
Bliski Wschód
W Iranie nadal mają miejsce poważne przypadki łamania praw człowieka. Od czasu ostatniego
sprawozdania rocznego osiągnięto niewielkie postępy lub nie odnotowano żadnych postępów
w dziedzinach stanowiących dla UE główne źródło zaniepokojenia, a pod wieloma względami
sytuacja uległa pogorszeniu. Stosowanie kary śmierci jest częste, także w przypadkach gdy
sprawcami przestępstw są dzieci. Wolność wyrażania opinii jest poważnie ograniczona. Częste są
doniesienia o torturach. Obrońcy praw człowieka nadal zgłaszają przypadki prześladowania
i zastraszania. Traktowanie mniejszości religijnych i etnicznych w Iranie oraz ich dyskryminacja
pod względem gospodarczym i społecznym wciąż wzbudzają wielki niepokój UE. UE pozostaje
zaniepokojona brakiem skutecznych działań na rzecz zreformowania praw, instytucji i praktyk
urzędowych, które pozwalają na łamanie praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
230
PL
W omawianym okresie przedstawiciele UE przy wielu okazjach zgłaszali władzom irańskim
zastrzeżenia do sytuacji w zakresie praw człowieka. Wśród omawianych spraw pojawiło się
skazywanie młodocianych przestępców na karę śmierci lub chłosty, prześladowanie przez władzę
osób przekazujących lub wyrażających opinie w sposób pokojowy oraz prześladowanie mniejszości
religijnych, szczególnie społeczności bahaistów i sufich. UE zgłosiła również obawy wobec
poważnych ograniczeń wolności wyrażania opinii i wolności prasy, w tym wobec zamykania gazet,
ścisłego kontrolowania autorów blogów internetowych i przetrzymywania więźniów politycznych.
W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem nie odbyła się żadne sesja w ramach dialogu UEIran na temat praw człowieka (więcej informacji w rozdziale 3.4.2). W grudniu 2005 roku na forum
Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych wszystkie państwa członkowskie UE były
współinicjatorami rezolucji na temat praw człowieka w Iranie. W rezolucji wyrażono poważne
zaniepokojenie powtarzającymi się przypadkami łamania praw człowieka i wezwano Iran do
przestrzegania dobrowolnie przyjętych zobowiązań międzynarodowych.
Promowanie demokracji, praw człowieka i państwa prawa stanowi główny obszar zainteresowania
w stosunkach między UE a Irakiem. UE udzieliła znacznego wsparcia procesom konstytucyjnym
i wyborczym w 2005 roku; poza znacznymi środkami finansowymi, UE zapewniła również irackiej
niezależnej komisji wyborczej pomoc grupy ekspertów w przygotowaniach do grudniowych
wyborów. W ramach zintegrowanej misji w Iraku dotyczącej państwa prawnego (EUJUST LEX) od
lipca 2005 roku UE zapewnia szkolenia w zakresie zarządzania dochodzeniami karnymi i ich
prowadzenia przeznaczone dla około 700 wyższych urzędników irackich służb policyjnych,
sądowniczych i więziennych. Na prośbę Iraku misja została przedłużona o kolejne 18 miesięcy, do
końca roku 2007.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
231
PL
We wrześniu 2005 roku UE i Irak podpisały wspólną deklarację w sprawie dialogu politycznego.
UE wykorzystuje ten dialog do propagowania celów UE w zakresie praw człowieka i do poruszania
budzących niepokój kwestii dotyczących praw człowieka w Iraku. UE wyraziła rozczarowanie
w związku z przywróceniem kary śmierci w Iraku we wrześniu 2005 roku i od tej pory wielokrotnie
apelowała o jej zniesienie. Do innych budzących niepokój kwestii poruszonych przez UE należą
przepisy regulujące rejestrowanie i działalność organizacji pozarządowych oraz zarzuty łamania
praw człowieka przez irackie siły bezpieczeństwa.
W czerwcu 2006 roku Rada Europejska przyjęła z zadowoleniem program, w ramach którego nowy
rząd iracki zobowiązał się do podtrzymywania państwa prawa, promowania jedności narodowej
i pojednania, oraz potwierdziła chęć niesienia przez UE pomocy Irakowi w tych dziedzinach.
W ciągu ostatniego roku w Arabii Saudyjskiej zaszły pewne pozytywne zmiany, ale tempo reform
pozostaje powolne. Sytuacja w dziedzinie praw człowieka poprawiła się m.in. dzięki wyborom do
organizacji zawodowych, utworzeniu Rządowej Komisji Praw Człowieka oraz kontynuacji procesu
dialogu narodowego. Stale zwiększa się też wiedza społeczeństwa saudyjskiego o prawach
człowieka. W grudniu UE przyjęła z zadowoleniem wybór dwóch kobiet do zarządu Izby
Handlowej w Dżuddzie w pierwszych wyborach do organu publicznego w Arabii Saudyjskiej,
w których mogły kandydować kobiety. Pozostają jednak poważne obawy o sytuację w zakresie
praw człowieka w Arabii Saudyjskiej, które UE stale wyraża w kontaktach z władzami saudyjskimi.
Podjęte zostały démarche, szczególnie w odniesieniu do stosowania kary śmierci.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
232
PL
6.6.
Analiza działań związanych z poszczególnymi państwami
Horyzontalny przegląd sytuacji, choć skrótowy i niewyczerpujący, wskazuje na fakt, że zakres
działań UE związanych z prawami człowieka prowadzonych w różnych częściach świata stał
się całkiem znaczący. Komitety regionalne regularnie omawiają kwestie związane z prawami
człowieka charakterystyczne dla poszczególnych państw i regionów. Przykładowo, osobisty
przedstawiciel SG/WP ds. praw człowieka złożył wizyty w komitetach regionalnych, przyczyniając
się w ten sposób do uwypuklenia realizacji zadań priorytetowych i wytycznych dotyczących
polityki w zakresie praw człowieka w kontekście regionalnym.
Kolejnym przykładem jest cywilna misja zarządzania kryzysowego Aceh/Indonezja, w której
monitorowanie przestrzegania praw człowieka stanowiło po raz pierwszy istotny element takiej
misji. Wciąż istnieje wiele możliwości włączania problematyki praw człowieka do głównego nurtu
realizacji polityki UE.
Fakt ten uwydatnia po raz kolejny znaczenie podejmowania stałych wysiłków na rzecz
propagowania włączania problematyki praw człowieka do głównego nurtu polityki, jak również
spójnych i konsekwentnych polityk oraz działań UE i jej państw członkowskich w dziedzinie praw
człowieka. Niepowodzenie działań i brak konsekwencji w ich prowadzeniu podważyłyby
wiarygodność polityki UE.
Ponadto przegląd polityki UE wobec poszczególnych krajów uwidacznia bardzo ścisły związek
między pracą na rzecz praw człowieka a promowaniem demokracji. Te kwestie są silnie
powiązane pod względem merytorycznym, dlatego działania na rzecz ich propagowania nie
powinny być prowadzone oddzielnie. W tym kontekście należy także podkreślić znaczenie bliskich
interakcji ze społeczeństwem obywatelskim i obrońcami praw człowieka.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
233
PL
7.
PODSUMOWANIE
Ósme roczne sprawozdanie na temat praw człowieka wykazuje w jak dużym stopniu prawa
człowieka, demokracja i dobre rządy stanowią obecnie podstawę zarówno zewnętrznej, jak
i wewnętrznej polityki UE. Zwiększenie liczby państw członkowskich jeszcze silniej uwidoczniło
potrzebę podejmowania działań w odpowiedzi na przypadki naruszeń praw człowieka wewnątrz
samej UE. UE powinna pokazać, że w pełni przestrzega praw człowieka w obrębie swoich granic
i że skutecznie reaguje na ewentualne przypadki łamania tych praw na jej terytorium. Dopiero
wtedy UE będzie cieszyć się większym autorytetem na forach międzynarodowych.
5779/07
dh/JP/dm
DG E IV
234
PL
ANNEX I
OVERVIEW OF PROJECTS SELECTED FOR SUPPORT UNDER THE EIDHR
BETWEEN 1 JULY 2005 AND 30 JUNE 2006
I/ Projects selected through Global Calls for Proposals96
Support for the abolition of the death penalty
Organisation
Project Title
The Independent Jamaica
Advocacy for the Abolition of the Death
Council for Human Rights
Penalty
International Helsinki
A Coordinated Civil Society Campaign to
Federation for Human Rights
Abolish the Death Penalty in Central
Country
Max. EC
contribution
Jamaica
320.000 €
Kazakhstan
423.694 €
WB Gaza
298.339 €
Rwanda
300.000 €
Worldwide
314.921 €
Asian States
Nederlandse organisatie voor
Awareness raising and lobbying against
internationale ontwikkelings-
the Death Penalty in the occupied
samenwerking
Palestinian Territory
Collectif des Ligues et
Campagne de plaidoyer pour l'abolition
Associations de Défense des
de la peine de mort au Rwanda
Droits de l'Homme au Rwanda
Inter Press Service International
Strengthening Awareness on the
– IPS
Abolition of the Death Penalty – A Global
Media and Communications Project to
Promote Human Rights, Democracy and
Conflict Prevention
96
Final selection for the current 4 EIDHR calls will be concluded by September. It is envisaged
that approximately 135 projects will be selected.
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
235
DG E IV
PL
Prevention of torture
Max. EC
Organisation
Project Title
Country
contributio
n
Avocats sans Frontières
L'émergence du droit à un procès
Burundi
920.000 €
China
583.845 €
India
1.349.735 €
Israel
357.268 €
Kenya
304.936 €
Turkey
268.090 €
Turkey
205.300 €
Worldwide
497.813 €
Worldwide
870.770 €
équitable pour les victimes de torture au
Burundi
Great Britain China Centre
Cutting Torture in the People's Republic
of China: From Impunity to
Accountability
Friedrich Naumann Stiftung
Eliminating Torture in India: from Public
Awareness to State Accountability
Italian Consortium of Solidarity
Coalition Against Torture - Preventing
Torture in Israel and the Occupied
Territories
Associazione Italiana Donne
Innovative tools for the abandonment of
Per Lo Sviluppo
the practice of female genital mutilation /
cutting (FGM/C)
Toplum ve Hukuk Arastirmalari TOHAV Prevention of Torture Project
Vakfi / Foundation for Social
and Legal Studies
Helsinki Citizens' Assembly –
Strategic Mapping of Torture in Turkey,
Turkey
STRA-MAP
The Omega Research
Tracking the Supply of Torture
Foundation
Instruments - Developing Controls and
Strengthening Civil Society Monitoring
The International Rehabilitation
Mobilising available knowledge in torture
Council for Torture Victims
rehabilitation centres for more
professional and efficient initiatives
building on the further implementation of
the Istanbul Protocol
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
236
DG E IV
PL
Rehabilitation of victims of torture
Organisation
Medica Tirana
Project Title
New approach to gender-specific trauma
Country
Albania
Max. EC
contribution
241.211 €
work with female torture survivors
Centro de Investigación y
Proyecto integral de rehabilitación
tratamiento del stress
a afectados por la tortura y otras
Chile
1.035.000 €
violaciones a los derechos humanos en el
Cono Sur de América Latina.
Contribución a la lucha contra la
impunidad y por la prevención de la
tortura.
Human Rights Foundation of
Project concerning the treatment and
Turkey
rehabilitation centres for torture survivors
IFF-Refugio München
Partnership for Health Care,
Turkey
736.840 €
Worldwide
1.500.000 €
Worldwide
596.880 €
Worldwide
693.222 €
Rehabilitation and Support for Survivors
of Torture, Gross Human Rights
Violations and War and their Families in
Germany
Consiglio Italiano per i
VI.TO. Hospitality and Care of Victims of
Rifugiati
Torture
SPIRASI - The centre for care
The Centre for the Care of Survivors of
of survivors of torture (ccst)
Torture (CCST) at SPIRASI: Core costs
for rehabilitation services and institutional
strengthening
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
237
DG E IV
PL
Behandlungszentrum Folteropfer
Multimodal Rehabilitation of Torture
Klinikum
Victims and their Families in
Worldwide
1.132.320 €
Worldwide
697.509 €
Worldwide
571.134 €
Germany and Ukraine
ICAR Foundation
Providing rehabilitation and seeking
justice for victims of torture
The Kosovo Rehabilitation Centre
Rehabilitation of Torture Victims and
for Torture Victims
Torture Prevention
Psycho-Social Centre for
Beyond PTSD – Life after Torture
Worldwide
544.500 €
Fortalecimiento del servicio de
Colombia
412.665 €
Georgia
487.500 €
WB Gaza
966.701 €
Venezuela
218.000 €
Refugees Düsseldorf e.V.Psychosoziales Zentrum für
Flüchtlinge Düsseldorf
Terre des Hommes Italia Onlus
Rehabilitación psicosocial de niños,
niñas, jóvenes y sus familias victimas
de tortura en Colombia ofrecido por
el Centro de Atención Psicosocial en
Bogotá y las regiones
The international psycho -
The programme of rehabilitation of
Rehabilitation centre for victims
torture victims in Georgia
of torture, violence and
pronounced
Treatment and Rehabilitation
Strengthening of Rehabilitation
Center for Victims of Torture
Services to Victims of Torture in the
North and South of the West Bank
Red de Apoyo por la Justicia y La
Atención Integral a Víctimas de
Paz
Tortura en Venezuela
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
238
DG E IV
PL
Combating impunity through international justice
Organisation
Avocats sans Frontières
Project Title
Renforcer les capacités des acteurs locaux
Country
Max. EC
contribution
DR Congo
941.280 €
Chile
478.317 €
Worldwide
900.000 €
Worldwide
1.000.000 €
Worldwide
768.620 €
Worldwide
611.783 €
oeuvrant dans l'assistance juridique des
prévenus et des victimes de crimes
internationaux
OXFAM
Generando condiciones políticas, jurídicas y
ciudadanas para crear/modificar los
mecanismos de exigibilidad existente la
ratificación del Estatuto de Roma en Chile
Parliamentarians for
Parliamentary Campaign for the Universality
Global Action
of the Rome Statute (PGA ICC Campaign)
World Federalist
NGO Coalition for the International Criminal
Movement Institute for
Court ("CICC" or "Coalition"), a project of
Global Policy on behalf of
the World Federalist Movement-Institute for
the NGO Coalition
Global Policy ("WFM-IGP").
Gustav-Stresemann
Information & ratification campaign on the
Institute e.V. GSI
ICC in Russia, Turkey and Central Asian
Academy for European
Countries
Politics and Economics
Comitato non c'e pace
Combating impunity: a global campaign for
senza giustizia
the universality and effectiveness of an
associazione
international criminal justice system.
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
239
DG E IV
PL
Support for democracy, good governance and the rule of law
Organisation
Max. EC
Project Title
Country
Comitato Internazionale Per Lo
Appui à l'éducation, à la citoyenneté et à la
Algeria
752.700 €
Sviluppo Dei Popolu CISP
restauration d'espace de dialogue
Algeria
742.720 €
Algeria
385.732 €
Angola
634.662 €
Bangladesh
948.299 €
Bangladesh
566.700 €
BiH
600.000 €
Burundi
952.043 €
contribution
démocratique dans les régions de Kabylie,
Boumerdes et Alger
Avocats Sans Frontières
Appui à un meilleur accès à la justice des
populations les plus vulnérables en Algérie.
IMED Istituto per il mediterraneo
Actions pour l'Intégrité Physique, les Droits
humains et l'Autonomie des Femmes
Search for common ground
Enhancing the Capacity of Media and Civil
Society to Contribute to Sustainable Peace
in Angola
Terre des Hommes Italia Onlus
Developing a rights-based approach for
anti-trafficking actions in South Asia
Concern Universal
Prevention of Cross-Border Trafficking of
Women and Children
Handicap International
Self Help and Advocacy for Rights and
Equal opportunities for people with
disabilities in South east Europe (ShareSee)
RCN Justice et Démocratie
Programme d'appui à la justice au Burundi :
Pour une égale protection devant la loi:
Volet projet d'Appui à la société civile
(ASC)
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
240
DG E IV
PL
Forum pour le renforcement
Projet de renforcement du cadre de
de la société civile
concertation de la société civile
Burundi
165.836 €
Burundi
376.571 €
China
679.099 €
China
315.847 €
Colombia
355.974 €
Colombia
200.007 €
Colombia
1.499.904 €
Burundaise
Comunita Impegno Servizio
Renforcement des capacités des
Volontariato CISV
institutions et de la société civile dans
la Province de Karusi
BBC World Service Trust
Tuning into Human Rights: Improving
the Coverage of Human Rights and
Democratisation Issues on Chinese
Television
The Rights Practice
Strengthening democratic processes in
China: public participation in decisionmaking
The Centre on Housing Rights
Human Rights Defence and the
and Evictions
Consolidation of Civil Society in
Colombia: Promoting and Protecting
the Human Rights of Internally
Displaced Persons in Colombia
Corporación Susma Mujer
Observatorio de Los Derechos
Humanos de Las Mujeres en Colombia
Comitato Internazionale Per
Programa de Fortalecimiento de los
Lo Sviluppo Dei Popoli
Sistemas de Gobierno Local, la
Democracia y el Estado de Derecho
Istituto Sindacale di
Enhancing the role of the Unions in
Cooperazione allo Sviluppo
defence of the workers' rights as an
Marche
integral part of human rights as
Eritrea
406.326 €
defined by the ILO Fundamental
Conventions
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
241
DG E IV
PL
HABEN
The Human Rights Approach to Civil
Eritrea
214.784 €
Fiji
200.000 €
Georgia
300.000 €
Society Capacity Development in
Eritrea (HRA/CSCD-Eritrea)
Live & Learn
Imagining Tomorrow; Towards a
Environmental
Peace Building Education for Children
Education
Georgian Young Lawyers'
Strengthening Rule of Law in Georgia
Association
Women in law and
Bonne gouvernance et participation
Development in Africa /
des femmes dans sept pays d'Afrique
Femmes, Droit et
de l'Ouest
Ghana
1.019.608 €
Développement en Afrique
– Bureau sous rég
OXFAM GB
Community Networks for Democracy
Guatemala
465.000 €
Guatemala
420.000 €
Guatemala
907.000 €
and Human Rights in Guatemala
DanChurchAid
Promoting Civil Society Control of
Government Security Services in
Guatemala through Increased
Accountability, Transparency, and
Responsibility
Cooperazione Internazionale
Fortalecimiento de la capacidad de
incidencia de la sociedad civil
guatemalteca en los procesos de
representación democratica y de
protección de los derechos civiles
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
242
DG E IV
PL
HIVOS - Humanistic Institute
Proyecto Kiem - Tejiendo Redes Contra
for Cooperation with
la Impunidad
Guatemala
809.829 €
Haiti
976.000 €
Haiti
282.151 €
India
299.520 €
India
299.251 €
Indonesia
638.772 €
Israel
513.684 €
Israel
295.799 €
Israel &
230.287 €
Developing Countries
Associazione Volontari per Il
« Respekte moun, bati kay » «
Servizio Internazionale
Respectez tout le monde et contribuez à
la reconstruction de l'Homme ». Projet
intégré pour la résolution des conflits
familiaux et socio-politiques
Initiative de la Société Civile
Participation de la société civile à
l'amélioration de la gouvernance du pays
National Peace Campaign
Conflict Resolution and Peace-building
in Nepal: A Project Proposal for
Capacity Building.
Worldview Nepal
Towards Conflict Transformation
Through A More Independent Media
And Increased Citizen Participation
Internews Europe
Community Radio: Assisting Indonesia's
new media expansion
Adallah: the legal centre for
Promoting Access to the Israeli Legal
arab minority rights in Israel
System for Arab Citizens of Israel
Bimkom – Planners for
Public Outreach and Advocacy
Planning Rights
Campaign to strengthen the rights of
minorities in the field of spatial planning
The Public Committee against
Capacity building project to combat the
Torture in Israel
legitimisation of torture in Israel
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
WB Gaza
243
DG E IV
PL
Comitato di Coordinamento
Civil society and public administrations:
delle Organizzazioni per il
working together to protect human rights
Servizio Volontario
in Maputo Province, Mozambique
Istituto Sindacale per la
Supporting and networking Civil
Cooperazione allo Sviluppo
Society Organisations and Public
Mozambique
638.144 €
Mozambique
672.554 €
Mozambique
713.133 €
Institutions for an improved capacity to
face Human Rights issues in
Mozambique
Instituto Marquês de Valle
Civic Education and Promotion of
Flôr
Human Rights
BBS World Service Trust
Budget monitoring through the Nigerian
Nigeria
1.243.746 €
The Nigeria Law Project Phase 2
Nigeria
1.001.456 €
Centre for Democracy &
Strengthening Budget Transparency
Nigeria
1.200.000 €
Development
through Public Participation: Monitoring
Nigeria
150.000 €
WB Gaza
320.000 €
WB Gaza
217.298 €
WB Gaza
293.225 €
media
The Law Society of England
and Wales
NEEDS and SEEDS in Nigeria:
Development Initiatives
Project on Gender Budget Transparency
Network
and accountability
Konrad-Adenauer-Stiftung
Strengthening civil society through
enhancing the accountability and good
governance in the NGO sector
The Democracy and Workers'
Promoting good governance among
Rights Center in Palestine
Palestinian civil society organisations
Palestinian Centre for Human
Prisoner Rights and Democratic
Rights
Development
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
244
DG E IV
PL
The Law Society of England
The Pakistan Bar to provide free legal
and Wales
representation for children in detention
Gruppo Volontariato Civile
Conflictos Interculturales: Una respuesta
Pakistan
574.818 €
Peru
1.151.746 €
Russia
1.285.500 €
Rwanda
960.000 €
Rwanda
599.607 €
Rwanda
1.372.662 €
democrática y participativa regional
desde Bolivia, Ecuador y Perú.
London School of Economics
Russian human rights networks for
and Political Science
conscripts and the military: Joint action
for the rule of law.
RCN Justice et Démocratie
Appui aux institutions judiciaires et à la
société civile, pour une meilleure
application des principes fondamentaux
de droit rwandais.
Collectif des Ligues et
Projet d'appui de la société civile au
Associations de Défense des
processus Gacaca au Rwanda (P.A.P.G),
Droits de l'Homme au Rwanda
Phase II.
CARE UK
Rights Awareness and Action project
Christian Aid /GB
Leh Wi Push Pis – strengthening
Sierra
democratisation and human rights in
Leone
867.093 €
Sierra Leone
Association Enfants du Monde-
Centre pour la promotion des droits de
droits de l'Homme
l'enfant
Avocats Sans Frontières
Renforcement du rôle de l'avocat au
Sudan
480.000 €
Thailand
443.833 €
Cambodge pour une justice plus
équitable
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
245
DG E IV
PL
Cambodian Defenders
Cambodian Defender's Project (CDP)
Thailand
926.706 €
Project
Legal Aid and Rule of Law Advocacy
Thailand
640.000 €
Civil Rights for South East Anatolia
Turkey
295.958 €
Counterpart Creative
Improving access to justice for rural
Ukraine
445.562 €
Center
population
Movimento Laici
La participación democrática de los
Uruguay
1.199.770
America Latina
jóvenes: una promesa de futuro para los
Action
CARE Deutschland
Promotion of Human Rights and Legal
Assistance in the Context of Sexual
Behaviour
Institute for international
assistance and solidarity
€
países miembros de MERCOSUR y
Chile
HIVOS - Humanistic
Capacity building of human right
Institute For Cooperation
defenders in Zimbabwe to optimise their
with Developing
basic human rights work in the
Countries
prevailing legal and socio-political
Zimbabwe
852.330 €
Zimbabwe
154.519 €
Arab world
735.107 €
Arab world
1.000.000
environment.
Media Monitoring
50% Core funding for Media
Project Zimbabwe
Monitoring Project of Zimbabwe
(MMPZ
Institut Arabe des Droits
Renforcement des capacités de la société
de l'Homme
civile en vue d'une participation
effective aux transformations
démocratiques et à l'élaboration et la
mise en œuvre de stratégies nationales
pour la promotion des droits de l'homme
dans le Monde arabe
Euro-Mediterranean
Developing Synergies between regional
Human Rights Network
and local human rights work, the human
€
rights instruments of the Barcelona
Process as well as the wider Arab World
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
246
DG E IV
PL
Support for promoting the rights of indigenous peoples
Organisation
OXFAM UK
Project Title
Positive Action by Brazilian Indigenous
Country
Max. EC
contribution
Brazil
577.862 €
Cameroon
455.000 €
Chile
172.977 €
Colombia
413.361 €
Colombia
484.414 €
Peoples through International Human
Rights Instruments
Forest Peoples Project
Securing the Rights of Indigenous Forest
Peoples in Central Africa through
Capacity Building and Legal and Human
Rights Support at the Local, National and
International Levels.
Corporación ONG de Desarrollo
Formación de líderes mapuche para
Lonko Kilapang
conocer y ejercer sus derechos y participar
en la generación o adecuación de
instrumentos jurídicos nacionales e
internacionales
Paz y Tercer Mundo
Fortalecimiento de capacidades e
incidencia de los Pueblos Indígenas de
Colombia para la promoción y puesta en
práctica de sus derechos y mecanismos de
protección
Hilfswerk Austria
Fortalecimento Organizativo y Politico de
la Comunidad Embera con Enfasis en la
Promocion y protección de sus derechos
colectivos
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
247
DG E IV
PL
Mugarik Gabe
Observatorio indígena de politicas
Colombia
340.038 €
Guatemala
477.287 €
India
207.066 €
India
299.996 €
Kenya
260.660 €
Mexico
150.000 €
Russia
298.048 €
Thailand
239.930 €
Worldwide
719.464 €
publicas de desarrollo y derechos étnicos
DanChurchAid
Promoting Indigenous People's Rights in
Guatemala through Information and
Advocacy
Asian Indigenous and Tribal
Realisation of Indigenous Peoples Rights
Peoples Network
at National Level in Asia
Rural Community Development
Advocacy for the Rights of Indigenous
Society
People (ARIP)
Mainyoito Pastoralist Integrated
Maasai Indigenous Peoples' Rights
Development Organisation
Initiative
Centro Educativo Ixtliyollotl
Jóvenes indígenas de Puebla en pro de la
A.C.
construcción de una cultura para el
ejercicio de la vida democrática y de los
derechos humanos
Russian association of
«Center of legal resources of the
indigenous peoples of the North,
indigenous peoples of the North, Siberia
Siberia and the Far East
and Far East of Russian Federation»
Asia Indigenous Peoples Pact
Advancing Indigenous Peoples Rights in
Foundation
the Asia Region
International Work Group for
Indigenous rights advocacy and capacity
Indigenous Affairs
enhancement project. A multilevel international program to promote the
rights of indigenous peoples
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
248
DG E IV
PL
Support for promoting the rights of minorities and for combating discrimination and
xenophobia
Organisation
Project Title
Country
Max. EC
contribution
Stichting CARE Nederland
Bosnian Roma Human Rights Project
BiH
262.797 €
Institut für Internazionale
The Folk High Schools in Samtskhe-
Georgia
400.000 €
Zusammenarbeit des DEU
Javakheti – a Chance of Integration of
Georgia
400.000 €
India
400.000 €
Israel
300.000 €
Israel
298.660 €
Kazakhstan
333.275 €
Turkey
360.957 €
Minorities
BBC World Service Trust
Making Waves: A Community Radio
Project for Georgia
Action Aid
Strengthening the capacity of ethnic
minorities to advocate for their rights
and entitlements
Asamblea de Cooperacion por la
Combating Racism by implementing the
Paz
programme "I spy with my little eye" in
Israel
Mossawa Center, the Advocacy
Combating Racism and Conflict
Centre for the Arab Citizens of
Transformation in Israel
Israel
International Step by Step
Minority Exclusion: Education for
Association
Social Justice in Central Asia
European Roma Rights Center
Promoting the rights of minorities.
Promoting Roma rights in Turkey
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
249
DG E IV
PL
Minority Rights Group
Combating discrimination and promoting
Turkey
471.960 €
Worldwide
389.260 €
Worldwide
300.000 €
Worldwide
226.945 €
minority rights in Turkey
CCF Kinderhilfswerk
Integration and Empowerment of Minority
Children and Youth in Albania and Serbia
CARE Deutschland
Youth Activists – combating racism,
xenophobia and discrimination and
promoting the rights of minorities among
young people of different ethnic background
in the towns of Leskovac, Vranje and
Vranjska Banja.
Humanitarian Law Fund
Promoting minority rights in the future
through reparation for human rights abuses in
the past
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
250
DG E IV
PL
Regional Human Rights Masters Programmes
Organisation
Max. EC
Project Title
Country
Foundation for International
Mediterranean Master's Programme in
Worldwide
1.488.705 €
Studies
Human Rights and Democratisation
University of Sarajevo CIPS –
European Regional Master's Degree in
BiH
1.123.253 €
DHR
Democracy and Human Rights in
South Africa
1.500.000 €
contribution
South-East Europe (EU-SEE-MA)
Centre for Human Rights
Master of Laws (LLM) Programme in
Human Rights and Democratisation in
Africa
Universidad Andina Simón
Maestria Latinoamericana en Derechos
Bolivar
Humanos y Democracia
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
Colombia
387.586 €
251
DG E IV
PL
Election Training
Organisation
Project Title
Electoral Reform International
Training activities linked to election
Services ERIS
observation and EU Election Observation
Country
Worldwide
Max. EC
contribution
1.799.910 €
Missions (NEEDS II)
Support for a network for conflict prevention
Organisation
International Crisis Group
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
Project Title
Conflict Prevention Partnership
Country
Worldwide
Max. EC
contribution
1.125.000 €
252
DG E IV
PL
II/ Projects selected through Country Calls for Proposals
Country specific calls for EIDHR micro-projects were concluded for the following countries:
Albania, Algeria, Angola, Bolivia, Bosnia & Herzegovina, Brazil, Burundi, Cambodia, Colombia,
DR Congo, Egypt, Ethiopia, Georgia, Haiti, Indonesia, Israel, Côte d'Ivoire, Jordan, Kazakhstan,
Kyrgyzstan, Lebanon, Mexico, Morocco, Mozambique, Nepal, Nigeria, Pakistan, Peru, Russia,
Rwanda, Sudan, Syria, Tajikistan, Turkey, Ukraine, Venezuela, Vietnam, West Bank and Gaza,
Zimbabwe.
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
253
DG E IV
PL
III/ Projects selected without a call for proposals97
Organisation
Project Title
United Nations Children Fund -
Child Welfare Reform in Azerbaijan:
UNICEF
capacity building and awareness raising
United Nations Children Fund -
Bangladesh - Birth Registration
Country
Max. EC
contribution
Azerbaijan
300.000 €
Bangladesh
999.000 €
UNICEF
Media Consulta International
Awareness-raising TV/Radio programmes
Holding
for Belarus
United Nations Development
Promotion of a wider application of
Programme
international human rights standards in
Belarus
1.919.865 €
Belarus
600.000 €
Belarus
2.226.006 €
Belarus
142.798 €
Colombia
550.000 €
the administration of justice in Belarus
Nordisk Ministerrad
Belarusian Higher Education for
Democracy and Human Rights
Office for Democratic
Democratisation and Human Rights
Institutions and Human Rights
Initiatives in Belarus
United Nations High
Planes de Desarrollo Municipal y
Commissioner for Human
Derechos Humanos
Rights
United Nations Development
Support to Good Governance in Iran
Iran
1.000.000 €
Programme
97
Excluding the Election Observation Missions.
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
254
DG E IV
PL
United Nations Development
EIDDHR - Support to the Constitutional
Iraq
5.000.000 €
Programme
Process in Iraq
International Organisation for
Iraq –Election Support Project (ESP)
Iraq
2.298.150 €
United Nations Development
Promotion of Human Rights Culture in
Iraq
2.600.000 €
Programme
Iraq through support to Human Rights
Migration
civil society organisations
United Nations Children Fund -
Development of a Child Rights
UNICEF
Ombudsman
United Nations Development
La Defensoría del Pueblo y el seguimiento
Programme
a las recomendaciones de la Comisión de
Kazakhstan
350.000 €
Peru
832.412 €
Sierra Leone
695.244 €
Thailand
995.100 €
Zimbabwe
600.000 €
Worldwide
997.088 €
la Verdad y la Reconciliación
Sierra Leone Special Court
Victims Justice and Legacy Project
United Nations Development
Support to the Khmer Rouge Tribunal
Programme
(KRT) - Cambodian budget share of KRT
operations
United Nations Development
Support for the Strengthening of the Rule
Programme
of Law through Enhanced Capacity of
Stakeholders in Zimbabwe
United Nations Children's Fund
Mainstreaming Child rights and
promoting non violence
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
255
DG E IV
PL
International Criminal Tribunal
Outreach programme for the
for the Former Yugoslavia
International Criminal Tribunal for the
Worldwide
500.000 €
Worldwide
1.804.000 €
former Yugoslavia (ICTY)
United Nations High
Enhancing OHCHR capacity in
Commissioner for Human
preventing and responding to human
Rights
rights violations
Council of Europe
Promoting the democratic process
Worldwide
780.000 €
United Nations High
Strengthening National Human Rights
Worldwide
790.648 €
Commissioner for Human
Institutions (OHCHR)
Worldwide
950.000 €
Worldwide
800.000 €
Worldwide
275.000 €
Rights
DOCIP Indigenous Peoples'
Renforcement des capacités des peuples
Centre for documentation,
autochtones aux Nations Unies par
research and information
l'appui logistique, informatif,
documentaire et le transfert de
connaissances
International Labour
Promotion of indigenous and tribal
Organisation
peoples' rights through implementation
of the principles of ILO Convention No.
169.
Council of Europe
5779/07
ZAŁĄCZNIK I
Equal rights and treatment for Roma
256
DG E IV
PL
ZAŁĄCZNIK II
Dodatkowe źródła informacji w Internecie
Wiele dodatkowych informacji o Unii Europejskiej jest dostępnych w Internecie. Można je znaleźć
za pośrednictwem serwera Europa pod adresem: http://www.europa.eu
W znalezieniu odpowiedzi na pytania o Unii Europejskiej mogą Państwu pomóc służby Europe
Direct.
Można się z nimi skontaktować pod darmowym numerem telefonicznym: 00 800 6 7 8 9 10 11
Więcej informacji o polityce UE w dziedzinie praw człowieka jest dostępnych pod poniższymi
adresami:
http://www.consilium.europa.eu/human-rights
http://www.ec.europa.eu/comm/external_relations/human_rights/intro
http://www.europarl.europa.eu/comparl/human_rights/default_en.htm
Jak wspomniano w niniejszym sprawozdaniu, istnieje wiele organizacji międzynarodowych
działających na rzecz praw człowieka. Szczegóły na temat ich działalności w tej dziedzinie można
znaleźć na ich stronach internetowych:
Organizacja Narodów Zjednoczonych: www.un.org
Międzynarodowa Organizacja Pracy
Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka: www.unhchr.ch
Międzynarodowy Trybunał Karny: www.icc-cpi.int
Rada Europy: www.coe.org
Europejski Trybunał Praw Człowieka: www.echr.coe.int/echr
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie: www.osce.org
Unia Afrykańska: www.africa-union.org
Organizacja Państw Amerykańskich: www.oas.org
5779/07
ZAŁĄCZNIK II
dh/JP/dm
DG E IV
257
PL
Działa wiele międzynarodowych organizacji pozarządowych, które na swoich stronach
internetowych oferują szeroki zakres informacji o kwestiach związanych z prawami człowieka na
całym świecie, m.in.:
Amnesty International: www.amnesty.org
Human Rights Watch: www.hrw.org
Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (FIDH); www.fidh.org
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża: www.icrc.org
_________________________________
5779/07
ZAŁĄCZNIK II
dh/JP/dm
DG E IV
258
PL
(TEKST PRZEZNACZONY NA CZWARTĄ STRONĘ OKŁADKI)
Niniejsze ósme roczne sprawozdanie UE na temat praw człowieka przedstawia działania i polityki
prowadzone przez UE między 1 lipca 2005 r. a 30 czerwca 2006 r., służące wspieraniu
powszechnego poszanowania dla praw człowieka i podstawowych wolności. Choć nie traktuje ono
tej problematyki w sposób wyczerpujący, uwydatnia jednak budzące niepokój kwestie związane
z prawami człowieka oraz ukazuje dokonania UE w dążeniu do rozwiązania tych problemów
zarówno w Unii, jak i poza jej granicami.
__________________
5779/07
ZAŁĄCZNIK II
dh/JP/dm
DG E IV
259
PL