Zdrowie jako konstrukt społeczny - Uniwersytet Medyczny im. Karola
Transkrypt
Zdrowie jako konstrukt społeczny - Uniwersytet Medyczny im. Karola
11/13/2013 Płeć a zdrowie Kultura, role płciowe i zdrowie dr Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu [email protected] Kultura a role płciowe: sex vs gender. Stąd wprowadza się rozróżnienie między płcią biologiczną (sex) a płcią kulturową (gender). Większość naszych zachować jako kobiety i mężczyzn nie jest uwarunkowanych biologicznie lecz jest efektem socjalizacji. To kultura warunkuje co rozumiemy przez „zdrowie” i „chorobę” a także przez „męskość” i „kobiecość”. Płeć biologiczna umiejscowienie jednostki biologicznej. Nauki społeczne tłumaczą genezę ról społecznych związanych z płcią teorią socjalizacji. Nauka ról społecznych odbywa się poprzez rodzinę, szkołę, media i religię. w systemie reprodukcji Płeć kulturowa wyuczone w procesie socjalizacji zachowania określające jak powinniśmy się zachowywać jako mężczyźni i kobiety. 1 11/13/2013 Kultura a role płciowe Normy kulturowe dla KOBIET obejmują: - pomaganie w domu, - czytanie poezji, - opiekę nad starzejącymi się rodzicami, Każda kultura definiuje role płciowe: -opiekę nad młodszym rodzeństwem, -oglądanie filmów o miłości, -śledzenie trendów w modzie, Role (akceptowane i wymagane społecznie wzory zachowań) przypisane do danej kategorii społecznej -opiekę nad chorymi, -naukę dobrych manier, - płakanie, gdy jest smutno lub odczuwa ból, - zabawę lalkami i w dom, -współpracę i szukanie pomocy w rozwiązywaniu problemów, - dbanie o zdrowie i wygląd. Od CHŁOPCÓW oczekuje się, że będą: Mężczyźni mają wyższą umieralność i niższą oczekiwaną długość życia. Mężczyźni rzadziej niż kobiety chorują, ale za to poważniej. - naprawiać maszyny - czytać powieści detektywistyczne i kryminały, - nie będą dbać o wygląd, - oddawać cios, gdy zostaną sprowokowani, - prowadzić samochód, - oglądać filmu sensacyjne, scinece fiction i przygodowe, - używać wulgarnych słów i przeklinać, - nie będą okazywać uczuć i słabości, - nie będą płakać. - się bawić pistoletami i samochodami, - niezależni i samodzielni w każdej sytuacji. Mężczyźni mają większy współczynnik chorób przewlekłych, w tym: nowotworów, chorób serca, choroby wieńcowe, nadciśnienia, cukrzycy, rozedmy płuc i niepełnosprawności. Mężczyźni częściej popełniają samobójstwa. Mężczyźni są bardziej podatni na uzależnienia. Mężczyźni rzadziej szukają pomocy medycznej nawet w sytuacji choroby. Częściej ignorują symptomy choroby. Mężczyźni nie posiadają podstawowej wiedzy o zdrowiu, chorobach, prewencji i czynnikach ryzyka. Mężczyźni częściej definiują się jako zdrowi także w sytuacji choroby. Mężczyźni traktują zdrowie jako wartość instrumentalną i są gotowi poświęcić je dla innych celów. Dla kobiet zdrowie jest wartością autoteliczną. 2 11/13/2013 Umieralność Najczęstszym miernikiem zdrowia w odniesieniu do płci są: wyższa umieralność mężczyzn i większa średnia długość życia kobiet. Mężczyźni żyją krócej (68.1) niż kobiety (77.6). Płeć a zdrowie Kobiety żyją dłużej a umieralność mężczyzn jest większa we wszystkich grupach wiekowych, w tym u noworodków. Powyżej 75 roku życia jest dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn. Mężczyźni mają większą umieralność a kobiety żyją dłużej. kraj Japonia Francja Szwajcaria Szwecja Hiszpania Kanada Australia Włochy Norwegia Holandia Grecja Finlandia Niemcy Belgia Izrael USA Portugalia Dania Polska kobiety 82.9 82.6 81.9 81.6 81.5 81.2 80.9 80.8 80.7 80.4 80.3 80.3 79.8 79.8 79.3 78.9 78.6 77.9 77.6 mężczyźni 76.4 74.2 75.1 76.2 74.2 75.2 75.0 74.4 74.9 74.6 75.1 72.8 73.3 73.0 75.3 72.5 71.2 72.8 68.1 Płeć a umieralność Mężczyźni wykonują bardziej niebezpieczne zawody. W środowisku pracy są bardziej narażeni na takie niebezpieczne substancje jak: azbest czy opary chemiczne, toksyny i pył. Wśród mężczyzn jest znacznie więcej wypadków w pracy. Są one bardziej poważne i kończą się wyższym stopniem kalectwa. Mężczyźni spowodowali czterokrotnie więcej wypadków samochodowych (78.7%) od kobiet (16.6%). Mężczyźni jeżdżą bardziej niebezpiecznie: szybciej, pod wpływem używek, częściej nie zapinają pasów i nie przestrzegają zasad bezpieczeństwa ruchu. Source: C. M. Renzetti, D. J. Curran, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, przeł. Gromkowska-Melosik A., PWN, Warszawa 2005, pg. 510. 3 11/13/2013 Stres i jego rozwiązywanie Mężczyźni są bardziej narażeni na duży poziom stresu. Mężczyźni są mniej zdolni do radzenia sobie ze stresem. Ich techniki rozładowywania stresu są bardziej niebezpieczne dla zdrowia: alkohol, narkotyki, papierosy, samobójstwa. Kobiety zażywają leki i szukają wsparcia psychologicznego. Zachowanie antyzdrowotne: Używki. Papierosy: Mężczyźni palą częściej i więcej niż kobiety. „Męski” styl palenia jest bardziej niebezpieczny: - mężczyźni częściej palą dużo (powyżej 1 paczki dziennie), - mężczyźni palą mocniejsze papierosy, - częściej palą do filtra, - głębiej się zaciągają dymem. Alkohol: Mężczyźni piją 3 razy więcej alkoholu. W grupie wiekowej 18-29 nawet 4 raz więcej. Piją także mocniejszy alkohol i częściej się upijają. Mężczyźni częściej popełniają samobójstwo. Na każde 5 samobójstw dokonanych przez mężczyzn przypada tylko 1 popełnione przez kobietę. Dla kobiet samobójstwo wydaje się być raczej formą szukania pomocy w rozwiązaniu ich problemów, zaś mężczyźni są bardziej zdeterminowani by się zabić. Mężczyźni używają innych metod: broni palnej, wieszają się, rzucają się pod pociąg lub samochód. Kobiety zażywają leki by się otruć. Zdrowie psychiczne Narkotyki: Mężczyźni zażywają więcej narkotyków. Te, które zażywają są mocniejsze (tzw. trwarde narkotyki). Są bardziej podatni na uzależnienia ale kobietom trudniej wyjść z uzależnienia. Dieta: Mężczyźni mają gorsze nawyki żywieniowe a ich diety są gorszej jakości. Mężczyźni i medycyna Dla mężczyzn zdrowie oznacza brak choroby. W efekcie rzadziej dbają o promocję zdrowia i profilaktykę. Ich wiedza o zdrowiu nie idzie w parze z chęcią do zmiany nawyków zdrowotnych. Mężczyźni rzadziej chorują na takie zaburzenia psychiczne, jak: - nerwice, - zaburzenia lękowe, - depresja. Dominują wśród nich: - psychozy - zaburzenia osobowości Wśród kobiet przeważają: - nerwice, - depresja, - niska samoocena, - psychopatie. Mężczyźni są bardziej krytyczni wobec medycyny. Przyjmują mniej leków i nie posiadają odpowiedniej wiedzy o tych, które zażywają. Mężczyźni rzadziej potrafią wskazać podstawowe organy w swoim ciele: serce (22%), płuca (42%), nerki (52%), żołądek (58%), jelita (62%), tarczyca (66%), wątroba (70%). W efekcie ignorują złe symptomy, co może prowadzić do poważniejszych chorób a nawet śmierci. 4 11/13/2013 Mężczyźni częściej definiują się jako zdrowi także w sytuacji choroby. Mężczyźni są mniej skłonni szukać pomocy medycznej nawet w sytuacji poważnej choroby. Ignorują jej symptomy. Wniosek: Podkreślając zdrowie jako wartość mężczyźni traktują ją raczej jako wartość instrumentalną i są gotowi poświęcić je dla innych celów. Dla kobiet zdrowie jest wartością autoteliczną. O ile mężczyźni chorują rzadziej, ale poważniej (dominują choroby przewlekłe), o tyle kobiet jest usłane pasmem lekkich dolegliwości, które mogą utrudniać im funkcjonowanie społeczne, ale nie zagrażających życiu (dominują choroby ostre). Mężczyźni mają wyższy wskaźnik większości chorób przewlekłych (wśród kobiet przeważają choroby ostre): - nowotwór, - rozedma płuc, - choroby serca, - nadciśnienie, - cukrzyca, - choroby wieńcowe, - mężczyźni są też bardziej narażeni na niepełnosprawność. 5