skrócony opis bibliograficzny – zasady

skrócony opis bibliograficzny – zasady

SKRÓCONY OPIS BIBLIOGRAFICZNY – ZASADY
(oprac. Dorota Korwin-Piotrowska)
Informacje ogólne:
 OPISU DOKONUJEMY ZAWSZE NA PODSTAWIE EGZEPLARZA lub
SKANU, w wypadku książek – KARTY TYTUŁOWEJ (NIE OKŁADKI).
Dopiero gdy tam nie ma potrzebnych informacji, szukamy ich w tzw. stopce
wydawniczej.
 BIBLIOGRAFIĘ NA OGÓŁ UKŁADA SIĘ ALFABETYCZNIE, stąd dla
ułatwienia odwraca się kolejność imion i nazwisk, CZEGO NIGDY NIE
NALEŻY ROBIĆ W TRADYCYJNYCH RZYPISACH NA DOLE STRONY.
• Jeśli stosujemy przypisy nawiasowe, umieszczane w środku tekstu, to w
bibliografii datę wydania zawsze piszemy po danych autora – w nawiasie:
np. Kowalski J. (1998), ............
• Jeśli bibliografia jest dłuższa niż kilka, tj. 3-5 pozycji, należy zastosować
układ alfabetyczny, wtedy dla ułatwienia odwracamy kolejność zapisu –
najpierw nazwisko, potem skrót imienia. Rzecz jasna, nie dotyczy
to nazwisk i imion tłumaczy, redaktorów itp. wewnątrz opisu
• Przy obszernych i urozmaiconych bibliografiach dobrze jest wprowadzić
podziały np. tematyczne (np. słowniki i opracowania, utwory literackie,
artykuły online itd.) lub wg zasady: bibliografia podmiotowa (dzieła
dotyczące danej osoby) i bibliografia przedmiotowa (dotyczące
zagadnienia, tematu pracy).
• Teksty w językach obcych opisujemy w danym języku, stosujemy
obowiązujące tam skróty.
• Jeśli praca ma być drukowana, zawsze pytamy wydawcę o obowiązujące
w danym wydawnictwie zasady dotyczące przypisów i bibliografii.
• Jeśli podanych jest kilka miast jako miejsc wydania – piszemy tylko
pierwsze.
1
Druki tradycyjne
Używane skróty:
wyd. = wydanie,
t. = tom, z.= zeszyt, nr = numer [bez kropki!],
red. = redakcja, zredagował, oprac. = opracowanie,
wydawn. = wydawnictwo,
tłum. = tłumaczenie, ew. przeł.,
wyd. zmien. = wydanie zmienione, rozszerz. = rozszerzone,
rozm. przepr. = rozmowę przeprowadził(a),
praca zbior. = praca zbiorowa,
tłum. zbior. = tłumaczenie zbiorowe.
Skrótu r. przy datach nie używa się.
Gdy nie ma autora, po tytule umieszcza się w nawiasie kwadratowym notkę:
[brak inf. o aut.] czy [brak autora] = brak informacji o autorze;
analogicznie w wypadku innych braków, np. w miejscu, w którym
powinna być data  [brak daty wydania].
Gdy skrócony opis bibliograficzny pojawia się w tradycyjnych przypisach na
dole strony, wtedy oprócz tych skrótów używa się również następujących:
s. = strona, ss. = strony (skrót ss. jest dziś już przestarzały),
dz. cyt. = dzieło cytowane [po łac.: op. cit. = opus citatum],
jw. = jak wyżej,
zob. = zobacz, odesłanie do ważnej dla tematu lektury
[po łac. vide = zobacz],
por. = odesłanie do innych prac
[po łac.: cf. = confer, czyli porównaj],
oraz określeń: tamże [po łac. ibid. = ibidem, tamże], tegoż, tejże [po
łac.: idem, eadem].
2
Rodzaje czcionek: kursywa tylko dla tytułów książek i artykułów, reszta
zwykłym pismem, zazwyczaj do wydruku: bibliografia – 12 Times New
Roman, można w bibliografii zmniejszyć odstęp między wierszami do 1.
Ciąg pojedynczego wpisu należy zacząć od lewego marginesu, a gdy opis
jest długi i wymaga przejścia do następnej linijki, należy ją wtedy zacząć
od wcięcia akapitowego, by ułatwić ułożenie całej bibliografii w kolejności alfabetycznej oraz szybkie znajdowanie danej pozycji w indeksie.
[Przypisy są tworzone automatycznie, zwykle na dole strony, rozmiar:
10 Times New Roman;
standardowy tekst w głównej część pracy: 12 Times New Roman, odstęp
1,5, wyrównanie do lewej, na stronie 30 linijek x 60 znaków].
Znaki:
„”  tylko dla tytułów czasopism (wyjątkowo też dla zaznaczania tytułu czy
cytatu wewnątrz tytułu tekstu);
,  do oddzielania poszczególnych informacji;
.  do oddzielania tytułu i podtytułu, także jako znak kończący cały opis.
[ ] Nawias kwadratowy służy do sygnalizowania, że wcześniej podany tytuł to
np. [wstęp do:] lub [posłowie do:] .
Używany również do zaznaczania w odpowiednim miejscu: [brak autora]
czy [brak daty wydania].
Może także służyć do podawania tytułu obcego oryginału lub daty
pierwszego wydania książki – stosowane tylko w pracach naukowych.
Ogólnie nawiasy kwadratowe używane są do przedstawiania informacji
2. stopnia, dlatego można przed nimi pomijać przecinki.
( )
Nawias okrągły służy do umieszczenia w nim daty wydania, co dotyczy
tylko sytuacji, gdy w tekście stosujemy przypisy nawiasowe (tj. zawierające nazwisko i datę).
3
Wybrane formy zapisu:
[w zbiorze:] Uniwersalny zapis dotyczący wszelkich części prac zbiorowych
lub wyborów tekstów 1 autora. W tym ostatnim przypadku trzeba
dodać [w zbiorze:] tegoż, ……. – lub ponownie napisać nazwisko.
Zapis bardziej rozpowszechniony obecnie:
….., w zbiorze: Tytuł,
– gdy chodzi o część z pracy zbiorowej;
…, w: tegoż, Tytuł,
– gdy chodzi o wybór tekstów jednego autora, którego
nazwisko podane było na początku przy artykule.
Inne możliwości, już przestarzałe:
[w:]
Zapis stosowany dawniej, gdy autorem części i całości zbioru była ta
sama osoba, wtedy nie stosowano potem informacji: „tegoż, …”;
…... W:
Zapis stosowany dawniej, by podkreślić, że jest to część pracy zbiorowej,
opis pojedynczego artykułu jednego autora kończył się przedtem kropką,
a po wielkim „W” następował tytuł całego zbioru.
Uwaga:
W każdym kraju obowiązują inne normy i zwyczaje dotyczące opisu bibliograficznego. Na świecie jest ponad 20 różnych form zapisu. Należy pamiętać o
powiązaniach między sposobem umieszczania przypisu w tekście a zapisem
bibliografii na końcu pracy. Gdy publikacja przeznaczona jest do druku (w
wersji papierowej lub elektronicznej) należy spytać wydawcę o jego zasady,
gdyż wydawnictwa mają dodatkowo swoje standardy.
4
ZASADY OPISU:
I. Opis druków tradycyjnych
1. Książka napisana w całości przez 1 autora w j. polskim oraz wersja ang.
Tytuł zapisujemy kursywą, resztę zwykłym pismem, poszczególne informacje
oddzielamy przecinkami, ewentualny podtytuł oddzielamy od tytułu kropką.
Jeżeli jest to istotne, można także wstawić po tytule informację o wydaniu – np.
wyd. V, wyd. II popr., wyd. III zmien. Dawniej stosowano cyfry rzymskie do
oznaczania numeru wydań, obecnie raczej arabskie: np. wyd. 5. Na końcu
całego opisu podajemy ewentualnie numer lub liczbę tomów – np. t. 2 bądź t.13 (mimo że to liczebniki porządkowe, nie stosuje się tutaj kropek po cyfrach).
WZÓR:
Nazwisko autora i skrót imienia, Pełny tytuł. Podtytuł, Miejsce, Wydawnictwo,
rok wydania.
(W przypisach najpierw skrót imienia autora, potem nazwisko.)
Komentarz:
Kolejność: miejsce wydania + wydawnictwo może ulec odwróceniu.
Wydawnictwo bywa też pomijane, wtedy można nie dawać przecinka między
miastem a datą, np. Kraków 2015.
PRZYKŁADY:
Barańczak S., Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Wrocław, Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
Glenn Ch., Unspoken. A Rhetoric of Silence, Carbondale, Illinois, Southern
Illinois, University Press, 2004.
Uwagi dodatkowe:
Numeru stron NIE umieszczamy w bibliografii na końcu pracy, a jedynie
w przypisach pod tekstem, tzn. wtedy, gdy cytujemy lub odwołujemy się
5
do jakiegoś pojęcia, które zostało właśnie tam omówione. Wyjątkiem jest
sytuacja, gdy wydawca żąda, by podawać strony graniczne (tj. od – do) danej
książki czy artykułu.
Przypisy tradycyjne (pod tekstem) zawsze zaczynamy od skrótu imienia
autora. Jeśli stosujemy przypisy nawiasowe, strony podajemy tylko w
przypisie, po samym nazwisku autora – np. (Barańczak 1974, s. 15) lub krócej
(Barańczak 1974: 15). Kolejnych autorów w nawiasie oddzielamy średnikiem, a
daty wydania prac jednego autora przecinkiem, ewentualnie wszędzie dajemy
przecinki. Jeśli jest dwóch autorów o tym samym nazwisku, wtedy wyjątkowo
stosujemy skrót imienia przed nazwiskami. Gdy kilka prac danego autora
powstało w jednym roku, dodajemy do nich w przypisach nawiasowych i w
bibliografii kolejną literkę alfabetu – zaczynamy od ułożenia bibliografii, tam w
kolejności pod danym rokiem układamy zapisy alfabetycznie i
przyporządkowujemy im literki, następnie wprowadzamy je do przypisów, np.
(Barańczak 1974 a, 1974 b: 26).
2. Książka jednego autora w całości tłumaczona z innego języka.
WZÓR:
Nazwisko autora i skrót imienia, Pełny tytuł utworu, tłum. skrót imienia
i nazwisko tłumacza, miejsce wydania, wydawnictwo, rok wydania.
(W przypisach najpierw skrót imienia autora, potem nazwisko.)
Komentarz:
Jeśli tłumaczy jest więcej niż 3 – podajemy informację: tłum. zbior.
Jeśli tłumacz przekładał z języka innego, niż oryginału, wtedy podajemy język,
np. przy książkach chińskich przekładanych z angielskiego: przeł. z ang.
J. Kowalski.
6
PRZYKŁADY:
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, wstęp i oprac.
E. Czaplejewicz, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Derrida J., Pismo filozofii, tłum. zbior., wyb. i przedm. B. Banasiak, Kraków,
Inter Esse, 1992.
3. Jeżeli książkę napisało do 3 autorów, to wypisujemy wszystkie nazwiska
przed tytułem książki. Czasem ta zasada jest naruszana, gdy jest 4 autorów
o renomowanych nazwiskach lub przy monografiach pisanych wspólnie przez
kilka osób.
PRZYKŁADY:
Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury XX wieku. Podręcznik,
Kraków, Wydawnictwo Znak, 2006.
Głowiński M., Kostkiewiczowi T., Okopień–Sławińska A., Sławiński J.,
Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. III poszerz.
i popr., Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000.
4. Jeżeli autorów jest więcej niż 3, a podajemy informację o całej książce,
nie o jakiejś części, to zaczynamy od tytułu, po nim piszemy praca zbior., red.
– tu wpisujemy od razu skrót imienia i nazwisko redaktora: np. red. J. Kowalski
(nazwiska wszystkich autorów wtedy pomijamy). Jeśli każdy z autorów ma
swój odrębny udział w tekście, można informację „praca zbior.” pominąć,
zostawiając konieczne dane nt. redaktora – co już jest sugestią, że to zbiór prac.
PRZYKŁADY:
Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, red. i wstęp G. Godlewski,
oprac. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, Warszawa 2003.
Cognitive Stylistics. Language and Cognition in Text Analysis, ed. by
E. Semino, J. Culpeper, Amsterdam 2002.
7
5. Jeśli opisujemy jeden z rozdziałów (artykułów itp.) w pracy zbiorowej,
wymieniamy autora i tytuł części, a potem opisujemy całość.
WZÓR:
Nazwisko autora i skrót imienia, Tytuł części, w zbiorze: Tytuł całości, red. skrót
imienia i nazwisko redaktora książki, Miejsce wydania, Wydawnictwo, data.
(W przypisach najpierw skrót imienia autora, potem nazwisko.)
Komentarz:
Można posłużyć się zapisem [w zbiorze:], wtedy wolno dookoła opuścić
interpunkcję, bo to informacja 2. stopnia.
PRZYKŁADY:
Chojak J., Grafia a iluzja mowy potocznej, w zbiorze: Pisanie Białoszewskiego.
Szkice, red. M. Głowiński i Z. Łapiński, Warszawa, Wydawnictwo
IBL, 1993.
Gutowska K., O mówieniu, milczeniu, przemilczeniach i odpowiedzialności
artysty uwag kilka [w zbiorze:] Panorama świadomości europejskiej,
praca zbior., Warszawa, Ośrodek Nauk Społecznych PW, 1997.
Możliwy też zapis:
Iser W., Apelatywna struktura tekstów, tłum. M. Kłańska. W: Współczesna
teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. IV, oprac.
H. Markiewicz, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1992.
Wersja angielska:
Klinkowitz J., Experimental Realism. In: Postmodern Fiction. A BioBibliographical Guide, ed. by L. McCaffery, New York, Greenwood
Press Inc., 1986.
Uwaga dotycząca tłumaczeń: Jeżeli jest to tekst przełożony przez tłumacza
całości książki, informację o tłumaczu dajemy po tytule całości, jeśli natomiast
każda część była przekładana przez inną osobę, dane tłumacza podajemy po
tytule części, którą tłumaczył.
8
6. Opis jednego tekstu z wyboru prac 1 autora, np. ze zbioru artykułów,
opowiadań czy wierszy.
WZÓR:
Nazwisko i skrót imienia autora, Tytuł części, w: tegoż, Tytuł całości, Miejsce,
Wydawnictwo, rok.
(W przypisach najpierw skrót imienia autora.)
Komentarz:
Można posłużyć się zapisem [w zbiorze:]........., ale wtedy po nawiasie
wpisujemy skrót imienia oraz nazwisko autora lub zamiast nich słowo „tegoż”
lub „tejże”.
PRZYKŁADY:
Kowalski P., Cisza/hałas, w: tegoż: Kultura magiczna. Omen, przesąd,
znaczenie, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Markiewicz H., O antropologii literackiej – z umiarem, w: tegoż, Jeszcze
dopowiedzenia. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, Kraków,
Wydawnictwo Literackie, 2008.
7. Opis posłowia, wstępu, wszelkich dodatków do tekstu głównego.
WZÓR:
Autor, Tytuł [informacja o tym, jaki to dodatek:] opis głównego dzieła.
(W przypisach najpierw skrót imienia, potem nazwisko, w bibliografii najpierw
nazwisko, potem skrót imienia – odwrócenie dotyczy tylko początku zapisu ze
względu na układ alfabetyczny całości bibliografii.)
PRZYKŁAD:
Deleuze G., Bartleby albo formuła, tłum. G. Jankowicz [posłowie do:]
9
H. Merville, Kopista Bartleby. Historia z Wall Street, tłum.
A. Szostkiewicz, Warszawa, Wydawnictwo Sic!, 2009.
Uwaga: Gdy przedmowa ma tytuł Wstęp, wtedy stosuje się samo [do:], wg
wzoru: Autor, Wstęp [do:] Tytuł głównego dzieła itd.
8. Opis artykułu z czasopisma (lub gazety):
WZÓR:
Nazwisko i skrót imienia autora, Tytuł artykułu, „Tytuł Czasopisma”, data,
numer.
(W przypisach najpierw skrót imienia autora, potem nazwisko.)
Komentarz:
Tytułu czasopisma, daty i numeru można nie oddzielać przecinkami.
W polskiej bibliografii przy czasopismach nie wpisuje się miejsca wydania ani
wydawnictwa. Zawsze podajemy tylko rok wydania i numer w danym roku
(często numeracja jest podwójna – w danym roku i od założenia pisma,
wybieramy niższą, roczną). W wypadku gazet, w których są tylko daty dzienne,
wpisujemy dzień, miesiąc i rok. Jeśli wydawca nazywa poszczególne numery
czasopisma „zeszytami” – wpisujemy skrót z. (np. z. 5). Gdy stosujemy
przypisy nawiasowe, to rok wpisujemy w bibliografii w nawiasie po autorze. W
razie wątpliwości, czy mamy do czynienia z książką czy czasopismem,
sprawdzamy informację o numerze ISSN (czasopismo) bądź ISBN. Niektóre
wydawnictwa ciągłe (zeszyty naukowe, cyklicznie wydawane broszury) mają
podwójne oznaczenia, wtedy wybieramy sami tryb opisu.
Przy tekstach tłumaczonych z obcego języka dane tłumacza wprowadzamy po
tytule przełożonego przezeń artykułu.
PRZYKŁADY:
Domańska I., Antropologia literatury – projekt interdyscyplinarny czy
10
transdyscyplinarny, „Przegląd Kulturoznawczy” 2011 nr 1.
Gadacz T., Milczenie, „Tygodnik Powszechny” 1983 nr 10.
9. Inne systemy opisu.
Istnieje zapis, w którym po autorze daje się dwukropek przed tytułem,
potem dwukropek po miejscu wydania, a przed wydawnictwem.
Funkcjonują również rozmaite warianty typograficzne oraz zależne od
przyjętego typu przypisów – np. bibliografia alfabetyczna i numerowana, gdy
przypisy w tekście ograniczają się tylko do podania przy cytacie numeru pozycji
w bibliografii.
W każdym języku obowiązują nieco inne normy (w Polsce: Polska Norma
Bibliograficzna, ukazująca pełny opis bibliograficzny – zalecany do
katalogowania przez instytucje druków zwartych i ciągłych).
11
II. Opis druków elektronicznych
Uwagi ogólne:
– daty podajemy zawsze cyframi arabskimi;
– w nawiasach kwadratowych umieszcza się zawsze rodzaj nośnika lub typ
publikacji;
– wszelkie adresy internetowe można wyodrębniać tzw. cudzysłowem
francuskim «...», nie jest to jednak konieczne i coraz rzadziej spotykane;
– informacje o autorach, redaktorach i tłumaczach podajemy wg zasad
ogólnych (jak wyżej);
– w wypadku publikacji internetowych należy zawsze podać datę dostępu, a
jeśli jest to uzasadnione – przed nią datę aktualizacji. Wyjątek stanowią pliki
zapisane w systemie DOI – patrz dalej pkt 4.
1. Publikacje online:
Po podaniu autora i tytułu dajemy – jeśli jest znana – datę powstania publikacji,
a następnie nawias kwadratowy z informacją [dok. elektr.] lub [online], potem
podajemy adres strony, a po nim koniecznie datę dzienną korzystania z tego
dokumentu. Jeśli na stronie internetowej jest podana data aktualizacji strony,
wpisujemy ją przed datą dostępu. Tę ostatnią datę można podać albo po prostu
po przecinku, albo w nawiasie kwadratowym z adnotacją: [dostęp: ……..] czy
[data dostępu: …..].
Często można zaobserwować rezygnację z kursywy w tytule. Pojawiają
się też już zapisy bez informacji [druk elektr.] – z adresem internetowym po
tytule i przecinku. Automatyczne podkreślenie adresu internetowego można
usunąć – chyba że tekst bibliografii ma być czytany online, wtedy link ułatwia
błyskawiczne otwarcie strony.
12
Niektóre publikacje elektroniczne są zarejestrowane w specjalnym
rejestrze materiałów cyfrowych, co wiąże się z osobnym zapisem – zob. punkt
4. nt. DOI.
WZORY:
Zetowski J., Tatry [dok. elektr.] http://www.gory.pl, 03.09.2001.
lub
Zetowski J., Tatry [online] http://www.gory.pl [dostęp: 3 września 2001].
lub
Zetowski J., Tatry [online] http://www.gory.pl, aktualizacja: 30.08.2001, dostęp:
3 września 2001.
Komentarz:
Daty mają być zapisywane za pomocą cyfr arabskich w naturalnej kolejności
(dzień, miesiąc, data), ale przyjęte jest też zapisywanie miesiąca słowem.
Funkcjonuje również zapis z dwukropkiem:
Zetowski J.: Tatry...
PRZYKŁADY:
Nowakowski R., Koniec świata według Emeryka [online]
http://www.emeryk.wici.info/, dostęp: 10.03.2013.
Urbanowski M., Powstanie warszawskie w literaturze polskiej (rekonesans)
[online] http://www.omp.org.pl/stareomp/indexeb3d.html?module
=subjects&func=printpage&pageid=510&scope=all, dostęp: 3.12.2013.
2. Artykuły w czasopismach i portalach internetowych:
Często występuje zapis bez kursywy w tytule artykułu. Nazwy czasopism
internetowych są traktowane jak tytuły portali, a zatem zapisywane bez
cudzysłowu.
13
WZÓR:
Autor, Tytuł. W: Nazwa czasopisma bez cudzysłowu, potem bezpośrednio w
nawiasie kwadratowym [online], dalej data publikacji artykułu, adres strony i
data dostępu.
Igrekowski J., Prawo polskie. W: Gazeta Wyborcza, 9.05.2005 [online]
http://www.gazeta.pl [dostęp: 7 października 2005].
lub
Igrekowski J., Prawo polskie, Gazeta Wyborcza, 9.05.2005 [online]
http://www.gazeta.pl, dostęp: 7 października 2005.
PRZYKŁAD:
Jarzębski J., Widnokrąg, W: Opoka, 1997 [online]
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/IL/widnokrag.html,
dostęp: 25.02.2013.
3. Dokumenty dostępne na CD-ROM lub innych nośnikach:
WZÓR:
Autor, Nazwa [w nawiasie kwadratowym typ nośnika] wersja wraz z
oznaczeniami, miejsce wydania, wydawca, rok.
Komentarz: Po takim zapisie może być jeszcze umieszczona po przecinku
(czasem bywa po kropce) data aktualizacji, np. aktualizacja: 25.11.1998, co
oznacza nowe wydanie. Zamiast tego może być podana wersja: np. wersja 2.0.
Po kropce można też umieścić materiały towarzyszące.
PRZYKŁAD:
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
14
[CD-ROM] Łódź, Promedia, 1998.
4. Publikacje rejestrowane w systemie DOI (Digital Object Identifier).
Istnieje możliwość zarejestrowania całego czasopisma lub pojedynczego
tekstu/utworu (również programu komputerowego) w indeksie internetowym
posługującym się identyfikatorami zapisanymi w znakach ASCII. Takie
oznaczenie, zapisywane jako np. doi:10.1000/182, niesie po kropce informację o
wydawcy, a po ukośniku – o konkretnym dziele. Można się więc spotkać z
opisem bibliograficznym, w którym zamiast adresu strony internetowej
umieszczony jest nr DOI (znalezienie aktualnej lokalizacji tekstu umożliwia
wyszukiwarka DOI).
WZÓR: Autor, Tytuł, data [druk elektr.] doi 10.1000/87.
Komentarz: Skrót DOI bywa zapisywany małymi literami, a informacja
w nawiasie o tym, że to druk elektroniczny, pomijana.
PRZYKŁAD: Korwin-Piotrowska D., Milczenie i nie-milczenie
współczesności, „Ethos” 2016 nr 1, DOI 10.12887/29-2016-1-113-09.
15