list otwarty - Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN

Wrocław 10.05.2010
Pracownicy INSTYTUTÓW
Polskiej Akademii Nauk
Szanowny Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
p/o Prezydenta RP
Szanowny Panie Marszałku i Panie Prezydencie,
Zmniejszanie dystansu cywilizacyjnego pomiędzy Polską a bogatymi krajami Europy i
świata wymaga rozwoju innowacyjnej gospodarki oraz społeczeństwa obywatelskiego, które
zbudować można jedynie na wiedzy. Z tego powodu ustawy dotyczące Nauki mają fundamentalne
znaczenie dla dalszego rozwoju cywilizacyjnego Polski. Wprowadzane właśnie przez Parlament
regulacje zadecydują nie tylko o indywidualnych losach naukowców, ale przede wszystkim o
możliwościach dalszego rozwoju gospodarczego naszego Kraju.
Nowy pakiet ustaw, a szczególnie ustawa dotycząca Polskiej Akademii Nauk, wzbudziły
duże nadzieje wśród naukowców zatrudnionych w instytutach Akademii. Zapowiadano zmiany
prowadzące do wspierania badań naukowych i zwiększania szans rozwoju i drogi awansu
naukowego, wreszcie w kraju, a nie tylko zagranicą. Obiecywano szereg pozytywnych zmian
mających wesprzeć środowiska naukowe. Wsparcie to miało zależeć wyłącznie od oceny
efektywności pracy badacza, bez rozróżniania czy wywodzi się on ze środowisk uczelnianych czy
z PAN.
Instytuty Naukowe należące do Polskiej Akademii Nauk od dłuższego już czasu borykają
się z sytuacją, wedle której, mimo że są „podstawowymi jednostkami naukowymi” (Art. 42 ustawy
o PAN) „państwowej instytucji naukowej” (Art. 1 pkt 1 ustawy o PAN), w rzeczywistości znalazły się
poza systemem efektywnego finansowania Nauki w Polsce. Jest faktem, że nawet jednostki
zajmujące czołowe miejsca w rankingach placówek naukowych finansuje się na szokująco niskim
poziomie. Jest to skutkiem wieloletnich zaniedbań: w wielu takich jednostkach przez ostatnie 10-12
lat poziom finansowania działalności statutowej nie zmienił się lub wzrósł nominalnie o kilkakilkanaście procent. W tym czasie w Polsce mieliśmy do czynienia z łącznym spadkiem realnej
wartości pieniądza o około 50%, a średnia płaca w kraju uległa podwojeniu. Znacznie więcej niż o
50% podrożały paliwa, prąd, materiały budowlane, czynsze za lokale itp., decydujące o kosztach
funkcjonowania placówek badawczych. W tej sytuacji co jakiś czas słychać zapowiedzi dalszego
ograniczenia dotacji na działalność instytutów PAN, jakby mało było drastycznej redukcji
osiągniętej w ostatniej dekadzie poprzez samo zaniechanie waloryzacji. Obecny stan nazywany
1
jest samodzielnością finansową, co brzmi jak ponury żart. W rzeczywistości instytutów nie stać
nawet na bieżące remonty, nie mówiąc o rozbudowie zaplecza sprzętowego czy o rozwoju. Kadrę
naukową Instytutów PAN od lat opłaca się na najniższym dopuszczalnym ustawowo poziomie.
I oto w nowej ustawie o PAN, dla jednostek naukowo badawczych w tak trudnej sytuacji,
przygotowano następujący zapis:
Art. 104: Zasady wynagradzania pracowników instytutów określa się w zakładowych układach
zbiorowych pracy albo w zakładowych regulaminach wynagradzania.
Zapis ten oznacza, że płace wysoko wykwalifikowanej kadry naukowej będzie ograniczała
na wszystkich stanowiskach jedynie ustawowa płaca minimalna. Dla pracowników uczelni na
analogicznych stanowiskach obowiązuje siatka płac zróżnicowana, zależna od stopnia
naukowego, z mechanizmem waloryzowania. Teoretyczna możliwość negocjowania dobrych
warunków wynagrodzeń pozostaje fikcją w zderzeniu z realnym poziomem finansowania
Instytutów PAN. Nie możemy więc przyjąć argumentacji, że Instytuty mają swobodę ustalania
wynagrodzeń na drodze umów pracowników z dyrekcją. Poza wąską grupą najlepiej
finansowanych jednostek, taka swoboda po prostu nie istnieje. Od lat jesteśmy opłacani na
najniższym dopuszczalnym poziomie, który teraz będzie mógł swobodnie się obniżać, aż do
poziomu minimalnej pensji ustawowej. Czy można pozwolić, aby w ten sposób traktowani byli
pracownicy naukowi w społeczeństwie, którego rozwój opiera się na wiedzy?
Przyjęty zapis cechuje oczywista, rażąca niesprawiedliwość, niszcząca konkurencyjność
podmiotów poprzez nierówne traktowanie kadry naukowej. Stoi on też w ewidentnej sprzeczności z
tym, co Rząd zadeklarował w ministerialnym uzasadnieniu do projektu ustawy:
„W zakresie zatrudniania pracowników naukowych PAN, obok szeregu rozwiązań sprzyjających
rozwojowi kadry na początkujących etapach kariery naukowej, wprowadzone zostały również
przepisy, które mają na celu ujednolicenie przepisów ustawy o PAN z przepisami ustawy z
dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym.” (Sejm RP druk 1587, 06.01.2009)
Znaczenie tej deklaracji było bardzo duże, ponieważ od lat utrzymuje się sytuacja, w której
ministerialne rozporządzenia dla PAN „nie nadążają” za regulacjami dla uczelni wyższych:
minimalne stawki wynagrodzeń zasadniczych dla naukowców o tych samych stopniach i
stanowiskach różnią się nawet o około 1000 zł na niekorzyść PAN. Profesorowi w Instytucie
Naukowym PAN już dziś można zaproponować wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2770 zł
brutto. Adiunktowi, czyli pracownikowi z tytułem doktora i sporym dorobkiem naukowym, 1890 zł
brutto. Od października 2010 r., czyli od przewidywanego terminu wejścia w życie ustawy,
uposażenia te będą mogły wynosić 1317 zł brutto miesięcznie (ustawowa płaca minimalna). Wśród
ofert Powiatowych Urzędów Pracy znajdujemy następujące: sprzątaczka, wykształcenie
podstawowe: 2000 zł brutto miesięcznie (PUP Wrocław StPr/10/1322), pomoc kuchenna,
wykształcenie podstawowe - 2800 zł brutto (PUP Gdynia StPr/10/0463), sprzedawca kasjer,
wykształcenie zawodowe - 2500 zł brutto miesięcznie (PUP1 Łódź StPr/10/1609), laborant
2
chemiczny, wykształcenie średnie - 2200 zł brutto miesięcznie (PUP Bielsko-Biała 60146410). Czy
naprawdę intencją Rządu jest, aby praca naukowa w Polsce wymagała od pracownika
poświęcania się wbrew logice i rzeczywistości?
Najwyższe zdziwienie budzi jednak fakt, że jednocześnie w ustawie o PAN przyjęto
regulację płac na drodze rozporządzeń dla wszystkich pozostałych pracowników PAN:
pracowników pomocniczych jednostek naukowych oraz innych jednostek organizacyjnych,
członków Akademii, prezesów, przewodniczących i wiceprzewodniczących rad kuratorów (Art. 12,
32, 105), oprócz nas - pracowników Instytutów Naukowych podlegających PAN. Nie
rozumiemy, dlaczego w taki sposób traktuje się pracowników państwowych jednostek naukowych,
którzy realizują 6 ustawowych zadań, kluczowych z punktu widzenia innowacyjności, rozwoju i
przyszłości polskiej gospodarki i nauki, z 12 realizowanych przez wszystkich pracowników i
członków PAN. Przyjęte rozwiązanie jawi się więc jako rażąca niesprawiedliwość, ale też jako
wyraźny błąd systemowy.
Instytuty Naukowe PAN są w istocie finansowane przez Ministerstwo: w ustawie
budżetowej nie przewiduje się dla nich określonych dotacji, znajdują się w zbiorczej grupie
jednostek prowadzących działalność naukowo-badawczą. Urealnienie finansowania Instytutów
PAN, które jest warunkiem zapewnienia ich pracownikom godziwych wynagrodzeń, leży w
obszarze kompetencji Rządu. Tym bardziej uderzająca jest sytuacja, w której Ministerstwo nie
chce ponosić odpowiedzialności za płace w tych jednostkach, choćby na poziomie sytuacji
płacowej pracowników uczelni wyższych. Całkowite przerzucenie odpowiedzialności za poziom
wynagrodzeń na dyrekcje Instytutów PAN otwiera drogę do dalszego dekapitalizowania
zarządzanych przez nich jednostek, odpływu i pogarszania się jakości kadry naukowej.
Jednostka naukowa może być konkurencyjna i skuteczna w konkursowym systemie
rozdziału środków na działalność naukową, zarówno na poziomie krajowym, jak i
europejskim, posiadając trwałą bazę i dobre zaplecze, w tym zaplecze kadrowe. Nie
zgadzamy się z próbami przedstawiania dotacji statutowych dla Instytutów badawczych jako
środków „łatwych”, które powodują wyłącznie rozleniwienie kadry i złe gospodarowanie. Już od
bardzo dawna poziom finansowania Instytutów PAN nie pozwala na rozleniwienie. Dla nas
finansowanie
działalności
statutowej
to
środki
stanowiące
absolutnie
niezbędną
bazę,
umożliwiającą efektywne poruszanie się we w pełni przez nas akceptowanym środowisku funduszy
konkursowych.
Z
powodzeniem
zdobywamy
te
środki, zarówno
w
zwykłych
grantach
ministerialnych, jak i w projektach ogłaszanych w ramach funduszy europejskich. Chcemy z całą
mocą podkreślić, że poważne konkursy, na czele z tymi rozdzielającymi środki Unii
Europejskiej, wymagają stabilnej sytuacji placówki. Poza ową finansową stabilnością oraz
bardzo dobrą bazą lokalową i sprzętową, wymagają też mocnego zespołu badawczego, mogącego
udokumentować profesjonalną biegłość i doświadczenie w dziedzinie planowanych badań. Co
więcej, w projektach w ramach funduszy europejskich jednym z kryteriów oceny jest to, czy po
3
ustaniu finansowania z projektu jednostka naukowa będzie w stanie samodzielnie podtrzymywać
aktywność oraz wskaźniki wygenerowane przez projekt, w tym wskaźniki zatrudnienia i to przez
okres kilku lat. Tego nie będziemy w stanie spełnić, jeśli nasze zespoły ulegną rozpadowi. Jest też
oczywiste, że część koniecznych wydatków Instytutów, na czele z nagłymi naprawami
specjalistycznego sprzętu i częścią kosztów utrzymania budynku, a nawet niektóre obciążenia
fiskalne, jak VAT, różnice kursowe etc., należą do kosztów niekwalifikowalnych w realizowanych
grantach. Ciągłość pracy badawczej zabezpiecza wtedy tylko dotacja statutowa. Zabezpiecza
również ciągłość prac w przypadku opóźnień w przekazywaniu zatwierdzonych środków
konkursowych. Do realizacji takich właśnie zobowiązań i do jak największej konkurencyjności oraz
skuteczności w systemie konkursowym niezbędna jest baza utrzymywana z dotacji statutowych.
Od początku prac nad ustawą o PAN postulujemy powiązanie siatki wynagrodzeń
pracowników naukowych z kwotą bazową oraz urealnienie finansowania Instytutów PAN.
Wielokrotnie zabieraliśmy głos podczas konsultacji społecznych, apelując do Ministerstwa, Sejmu i
Senatu o zwrócenie uwagi na problemy pracowników Instytutów badawczych PAN. W Polskiej
Akademii Nauk pracuje około 10% kadry naukowej naszego kraju, wywierając znaczący wpływ na
rozwój Nauki w Polsce. Zajmujemy wysokie miejsca w rankingach jednostek naukowych: ocena
parametryczna lokuje 89% wszystkich Instytutów PAN w I kategorii (uczelnie: 38%). Nie wierzymy,
że Rzeczpospolitej nie stać na zapewnienie tak małej grupie osób, mających jednocześnie istotny
wpływ na rozwój cywilizacyjny kraju, godziwych warunków wynagradzania. Trudno też sądzić, aby
przyjęte w ustawie o PAN rozwiązania generowały realne oszczędności dla Państwa. Działania te
przywodzą na myśl raczej próby likwidacji Instytutów PAN, i to za pomocą „brania głodem”.
Pragniemy podkreślić i zwrócić uwagę, że nasz protest nie jest wymierzony przeciwko
Koleżankom i Kolegom pracującym na uczelniach wyższych ani przeciwko wybranym
pracownikom PAN, których lepiej potraktowano w przedmiotowej ustawie. Chcielibyśmy, aby
wszyscy naukowcy w Polsce byli godziwie wynagradzani za swoją pracę. Właśnie dlatego
domagamy się sprawiedliwego traktowania dla siebie oraz postulujemy zrównanie naszych
praw z prawami, którymi przewidziano objęcie innych grup badaczy.
Jesteśmy głęboko przekonani, że można jeszcze naprawić błąd usankcjonowany ustawą i
poprzez niniejszy list prosimy o interwencję i pomoc. Zwracamy się z prośbą o spotkanie, na
którym nasi przedstawiciele mieliby możliwość bezpośredniego przedstawienia problemu, jeszcze
przed decyzją w sprawie przyjęcia przez Pana jako p/o Prezydenta RP ustawy o PAN w kształcie
przyjętym przez sejm 30 kwietnia br.
Z wyrazami głębokiego szacunku,
W imieniu Dyrekcji i Pracowników Instytutów PAN:
4
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN, we Wrocławiu, Dyrektor Prof. dr hab.
med. Jacek Szepietowski
Instytut Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab.
Władysław Cabaj
Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN w Lublinie, Dyrektor Prof. dr hab.
Józef Horabik
Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN w Krakowie, Dyrektor Prof. dr hab. inż.
Paweł Zięba
Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab.
Marek J. Sarna
Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, Dyrektor Prof. dr hab. Wojciech Święcicki
Instytut Chemii Organicznej PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Marek
Chmielewski
Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu, Dyrektor Prof. dr hab. Wojciech T.
Markiewicz
Instytut Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu, Dyrektor Prof. dr hab. Andrzej Jezierski
Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN w Warszawie, Prof. dr hab.
Alicja Breymeyer
Instytut Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku, Dyrektor Prof. dr hab. inż. Andrzej
Sawicki
Zakład Biologii Arktyki PAN w Warszawie, Dyrektor Dr hab. Andrzej Tatur
Instytut Sztuki PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba
Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Leszek Zasztowt
Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Karol
Myśliwiec
Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie, Dyrektor Prof. dr hab. Marta Mizianty
Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie, Dyrektor Prof. dr hab.
Małgorzata Witko
Instytut Slawistyki PAN w Warszawie, Dyrektor Dr hab. Grażyna Szwat-Gyłybow
Instytut Psychologii PAN w Warszawie, Dyrektor Dr hab. Urszula Jakubowska
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Z-ca Dyrektora ds. Naukowych Prof. dr hab.
Zbigniew Głowaciński
Instytut Nauk Prawnych PAN w Warszawie, Z-ca Dyrektora Prof. dr hab. Irena Rzeplińska
Komisja Zakładowa Solidarność przy Zakładzie Antropologii PAN we Wrocławiu,
Przewodnicząca Dr Halina Kołodziej
Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie, Z-ca Dyrektora ds. Naukowych Doc. dr
hab. Barbara Popielawska
Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Andrzej
Rosner
Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi, Dyrektor Prof. dr
hab. Stanisław Słomkowski
Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie, Dyrektor Prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki
Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu, Dyrektor Prof. dr hab. Jerzy Nowak
Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Wieslaw
Bogdanowicz
Centrum Badań Ekologicznych PAN w Dziekanowie Leśnym, Dyrektor Prof. dr hab.
Janusz Uchmański
Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie, Dyrektor Prof. dr hab. Andrzej Buko
Instytut Fizjologii Roślin PAN w Krakowie, Dyrektor Prof. dr hab. Franciszek Dubert
5
32.
33.
34.
35.
Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Poznaniu, Dyrektor Prof. dr hab.
Andrzej Kędziora
Międzynarodowy Instytut PAN w Łodzi - Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii,
Dyrektor Prof. dr hab. Maciej Zalewski
Instytut Dendrologii PAN w Kórniku, Przewodniczący Rady Pracowników Dr hab. Maciej
Filipiak
Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie, Przewodnicząca KZ NSZZ Solidarność
Ariadna Masłowska-Nowak.
Do wiadomości
1. Prezes i Wiceprezesi PAN
2. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
3. Pracownicy PAN i opinia publiczna
6