kazus - Katedra Prawa Cywilnego UJ

dr Bartłomiej Swaczyna
Ćwiczenia z prawa cywilnego
Wtorek, 30 października 2012 r.
Kolokwium - kazus
imię i nazwisko ………………………………………………………………….
Czas na rozwiązanie kazusu: 45 min.
Katarzyna urodziła się 8 września 1994 r. Już jako małe dziecko uwielbiała konie.
Marzyła o tym, żeby jeździć konno, ale jej rodzice długo uważali, że to zbyt niebezpieczne.
W końcu zgodzili się posłać ją na kurs jazdy konnej. W dalszym ciągu jednak byli niechętni
pasji córki i zgadzali się na opłacenie jazdy zaledwie raz w miesiącu. Katarzyna była jednak
bardzo zdeterminowana. Porozumiała się z prowadzącym ośrodek jazdy konnej „Bucefał”
Tomaszem, który zgodził się „wydzierżawić” jej konia. Umowa zawarta w dniu 10 kwietnia
2012 r. na piśmie polegała na tym, że Katarzyna mogła jeździć konno dwa razy w tygodniu,
płacąc co miesiąc 200 zł. Pieniądze na „czynsz” otrzymywała od babci, która wspierała ją
w tajemnicy przed rodzicami. W dniu 8 września 2012 r. Katarzyna otrzymała rano maila, w
którym Tomasz informował ją, że wobec wzrostu kosztów utrzymania konia jest zmuszony
podnieść miesięczną opłatę na 220 zł. W odpowiedzi Katarzyna od razu wysłała mu SMS-a o
treści: „OK”. Tymczasem mama Katarzyny dowiedziała się o spisku miedzy babcią i
wnuczką i natychmiast – wieczorem 8 września 2012 r. – zadzwoniła do Tomasza z awanturą
oświadczając, że nie zgadza się, aby jej córka jeździła konno. Kiedy Katarzyna 10 września
przyszła na jazdę konną Tomasz oświadczył jej, że umowa „dzierżawy” konia ich już nie
wiąże.
Czy i ewentualnie jakiej treści umowa wiąże Tomasza i Katarzynę?
Przykładowe rozwiązanie
Katarzyna w dniu 10 kwietnia 2012 r. miała 17 lat i była małoletnia (a contrario z art. 10 § 1
k.c.). Przysługiwała jej zatem ograniczona zdolność do czynności prawnych (art. 15 k.c.). Do
ważności dokonywanych przez Katarzynę czynności prawnych zobowiązujących lub
rozporządzanych potrzebna była zgoda przedstawiciela ustawowego (art. 17 k.c.).
W dniu 10 kwietnia 2012 r. Katarzyna zawarła z Tomaszem umowę, na mocy której
zobowiązywała się do zapłaty co miesiąc 200 zł na jego rzecz. Przeznaczyła na ten cel
pieniądze, które otrzymywała od babci. Sumy te nie były przedmiotami majątkowymi
oddanymi Katarzynie przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku, ponieważ
babcia nie była jej przedstawicielem ustawowym, a poza tym były to pieniądze przeznaczone
na najem konia, a nie do swobodnego użytku. Katarzyna nie miała zatem pełnej zdolności do
czynności prawnych w zakresie czynności dotyczących pieniędzy otrzymanych od babci (a
contrario z art. 22 k.c.). Do ważności umowy zawartej z Tomaszem niezbędna była zatem
zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Wobec braku owej zgody umowa była dotknięta
bezskutecznością zawieszoną (art. 18 § 1 k.c.).
W dniu 8 września 2012 r. Tomasz złożył Katarzynie za pośrednictwem poczty elektronicznej
ofertę zmiany umowy. Do związania tą ofertą nie było konieczne potwierdzenie jej
otrzymania przez Katarzynę (art. 661 § 4 k.c.). Katarzyna przyjęła ofertę wysyłając SMS-a od
razu po otrzymaniu maila. Przyjęcie nastąpiło zatem przed upływem czasu, w którym
składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź, a więc w okresie
związania ofertą (art. 66 § 2 in fine k.c.).
Przyjmując ofertę zmiany umowy, która była dotknięta bezskutecznością zawieszoną,
Katarzyna tym samym potwierdziła tę umowę. Potwierdzenie to nastąpiło 8 września 2012 r.
Z początkiem tego dnia Katarzyna ukończyła osiemnaście lat (art. 112 zd. 2 k.c.) i uzyskała
pełnoletność (art. 10 § 1 k.c.) i w konsekwencji pełną zdolność do czynności prawnych (art.
11 k.c.). Przez potwierdzenie umowa „dzierżawy” konia o pierwotnej treści stała się ważna ze
skutkiem od jej zawarcia (art. 18 § 2 k.c. i stosowany per analogiam art. 63 § 1 zd. 2 k.c.).
Sprzeciw matki Katarzyny dotyczący zawarcia tej umowy był prawnie irrelewantny,
ponieważ w dniu 8 września matka nie była już przedstawicielem ustawowym Katarzyny
wobec uzyskania przez nią pełnoletniości (a contrario z art. 98 § 1 zd. 1 w zw. z art. 92
k.r.o.). Poza tym sprzeciw ów nastąpił już po uzyskaniu przez umowę skuteczności w
następstwie jej potwierdzenia przez Katarzynę.
Pozostaje do rozważenia skuteczność umowy zmieniającej umowę „dzierżawy” konia przez
podwyższenie czynszu. Pierwotna umowa została zawarta w formie pisemnej. Biorąc pod
uwagę treść tej umowy, nie obejmującą pobierania pożytków przedmiotu umowy, należy
przyjąć, że wbrew nazwie nadanej przez strony, była to umowa najmu (art. 659 k.c.). Przepisy
o najmie nie zastrzegają dla tej umowy jakiejkolwiek formy. Nadanie umowie najmu konia
formy pisemnej można interpretować jako albo okoliczność czysto faktyczną albo wyraz
zawartej przez strony w sposób dorozumiany umowy zastrzegającej formę pisemną dla
umowy najmu. W pierwszym przypadku zmiana dokonana bez zachowania formy pisemnej
byłaby niewątpliwie skuteczna i strony byłyby związane stosunkiem najmu obejmującym
podwyższony czynsz. Przyjęcie drugiej alternatywy pociąga za sobą konieczność
zastosowania art. 77 § 1 k.c., według którego zmiana umowy wymaga zachowania takiej
formy, jaką strony przewidziały w celu jej zawarcia. Gdyby zatem fakt zawarcia umowy
najmu konia w formie pisemnej został potraktowany jako dorozumiane zawarcie pactum de
forma w odniesieniu do najmu, to chodziłoby o formę pisemną pod rygorem utrudnień
dowodowych, jako że strony nie określiły rygoru niezachowania tej formy (art. 76 zd. 2 k.c.).
Forma ta nie została zachowana. Umowa mimo to jest jednak skuteczna. Niezachowanie
formy dla celów dowodowych pociąga za sobą jedynie ograniczenia dowodowe polegające na
niedopuszczalności dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej
czynności (art. 74 § 1 k.c.). Ograniczenia te jednak nie występują, jeżeli dowodu żąda
konsument sporze z przedsiębiorcą (art. 74 § 2 in medio k.c.). Katarzyna występuje tutaj
niewątpliwie w roli konsumenta (art. 221 k.c.), zaś Tomasz prowadzi działalność gospodarczą
i dlatego należy go uznać za przedsiębiorcę (art. 431 k.c.). Z tych względów w rozważanym
wypadku ograniczenia dowodowe nie występują. Zresztą tutaj zawarcia umowy zmieniającej
treść umowy najmu i tak można by dowodzić bez odwoływania się do zeznań świadków bądź
przesłuchania stron na podstawie wymiany oświadczeń w formie elektronicznej.
Strony są związane umową najmu konia o czynszu wynoszącym 220 zł miesięcznie.