docOd dzikiego gołębia skalnego do ras współcześnie hodowa
download 
Reklamacja Transkrypt
Od dzikiego gołębia skalnego do ras współcześnie hodowa
Od dzikiego gołębia skalnego do ras współcześnie hodowanych Gołąb dziki Uznaje się dzisiaj, Ŝe przodkiem naszych gołębi domowych jest dziki gołąb skalny (Columba livia). Istnieją jeszcze inne ptaki, zaliczane do gołębiowatych (Columbidae). Występują one niemalŜe we wszystkich częściach świata, z wyjątkiem zdecydowanie zimnych obszarów. Dziki gołąb skalny występuje w basenie Morza Śródziemnego, a więc w południowej Europie, Azji Mniejszej, południowo-zachodniej części Azji oraz północnej Afryce. W Polsce występuje nie tylko w formie zdziczałego gołębia w miastach, ale takŜe w Górach Stołowych. Istnieje podejrzenie, Ŝe przodkiem niektórych odmian naszych gołębi jest takŜe gołąb górski (Columba rupestris), posiada on bowiem – jak u wielu ras domowego gołębia – biały pas w ogonie. Przypomina on takŜe budową gołębia skalnego. Badania prowadzone przez ornitologów nie rozwiązały ostatecznie dylematu, czy to Columba livia wyłącznie gołąb skalny z jego licznymi lokalnymi odmianami, czy teŜ takŜe gołąb górski jest przodkiem naszych dragonów, garłaczy, mewek itp. Udomowienie gołębia dzikiego Historia udomowienia i hodowli gołębia skalnego (Columba livia) liczy kilka tysięcy lat. Nie jesteśmy w stanie dokładnie określić kiedy i gdzie miała miejsce domestykacja gołębi. Prawdopodobna jest data pomiędzy 5000 a 4000 rokiem przed Chr. Ale nie jest teŜ wykluczona data wcześniejsza. Domestykacja przebiegała róŜnie przez wieki na terenach gdzie występowały gołębie skalne, a mianowicie głównie we wschodnich rejonach Morza Śródziemnego, w Azji Mniejszej oraz na południu wielkiego kontynentu azjatyckiego, w Persji oraz Indiach. To tłumaczy powstanie wielu ras gołębi domowych. Przed wiekami nie istniało jeszcze pojęcie rasy, dlatego naleColumba rupestris Ŝałoby mówić o wielu lokalnych odmianach udomowionego gołębia. Pojęcie rasy ukształtowało się stosunkowo niedawno. O gołębia dzikiego do… Do udomowienia gołębi skalnych doszło w czasie, kiedy ludzie przechodzili ze koczowniczo-myśliwskiego trybu Ŝycia na osiadło-rolniczy. Wówczas dzikie gołębie skalne, nie tylko zaczęły trzymać się w bliskości pól uprawnych, obsiewanych ziarnem coraz bardziej udoskonalanej dzikiej pszenicy i jęczmienia, ale zaczęły gnieździć się w rozsypujących się, starych domostwach ludzkich, zbudowanych z gliny zmieszanej ze słomą. Rychło teŜ ludzie spostrzegli, Ŝe moŜna wybudować dla gniazdujących gołębi imitujące skały pomieszczenia z licznymi półkami i zagłębieniami. I tak rozpoczął się proces domestykacji (udomowienia) gołębia skalnego, jego oswajanie oraz ingerencja w Ŝycie stada. Na terenie Mezopotamii, w dorzeczu Eufratu i Tygrysu, Sumerowie, którzy przybyli ze wschodu i osiedlili się nad bogatymi w wodę rzekami, budowali wysokie wieŜe w formie piramid schodowych (zikkuraty), na szczycie których znajdowały się świątynie. Ruiny ich znajdują się obecnie pod piaskami dorzecza Tygrysu i Eufratu. TakŜe budowane z nietrwałego materiału, cegieł z gliny i słomy, doskonale nadawały się do gniazdowania gołębi skalnych, zapewne juŜ wtedy częściowo udomowionych. W kulturze Sumerów i ludów Bliskiego Wschodu utrwaliło się więc przekonanie, Ŝe gołębie są ptakami świętymi. Tradycję tą przejęły niektóre ludy w okresie hellenistycznym, który rozpoRekonstrukcja wieŜy piętrowej w Ur-kašdim czął się po upadku imperium Aleksandra III Macedońskiego, zwanego Wielkim (356 – 323 przed n. Chr.). Udomowienie i oswojenie gołębia skalnego – jak juŜ zostało powiedziane – nie koniecznie musiało mieć miejsce jedynie w Mezopotamii, w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, ale takŜe na innych terenach Bliskiego Wschodu. Rysunki i prymitywne figurki gołębi spotykamy bowiem takŜe w odkopanych ruinach miast w Syrii i Egipcie. TakŜe warto pamiętać, Ŝe gołębie skalne występują na południowych krańcach kontynentu azjatyckiego. Nie jest więc wykluczone, Ŝe do udomowienia gołębia doszło takŜe na WyŜynie Irańskiej oraz na terenie subkontynentu indyjskiego. Udomowione gołębie równieŜ bardzo wcześnie znalazły się w kraju środka, a więc w Chinach. Występujące dzisiaj liczne odmiany i rasy gołębi domowych przemawiają za tym, Ŝe do udomowienia gołębi mogło dojść w wielu miejscach i w róŜnym czasie. Nie moŜna wykluczyć moŜliwości udomowienia gołębi przed neolityczną erą, a więc w czasie, w którym ludzie nieustannie przenosili się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu poŜywienia. Plemiona zajmujące się myślistwem mogły takŜe hodować gołębie w klatkach, jako pewnego rodzaju rezerwuar poŜywienia na tzw. przysłowiowe cięŜkie godziny. Krótka historia hodowli gołębi domowych Nie moŜemy odtworzyć historii udomowienia gołębia skalnego. Być moŜe najpierw zabierano odpowiednio odchowane młode gołębie ich rodzicom do siedzib ludzkich, tak jak to czynią mieszkańcy lasów tropikalnych z pisklętami papug, a następnie rozpoczęła się ich systematycznie prowadzona hodowla i selekcja. Być moŜe, Ŝe udomo- O gołębia dzikiego do… wienie gołębia dzikiego miało miejsce w świątyniach, gdzie gołębie skalne chętnie się gnieździły. Prawdopodobnie nie tylko w jednym miejscu doszło do domestykacji gołębi skalnych. Drogi do jego udomowienia były róŜne, na co wskazuje wielkie bogactwo odmian (ras) gołębi domowych. Proces udomowienia gołębia przebiegał zapewne podobnie jak domestykacja innych zwierząt, przede wszystkim psów. Ciągłe przebywanie w bliskości człowieka powodowało zmiany w eksterierze udomawianych zwierząt. Świadoma selekcja, celowe krzyŜowanie, wykorzystywanie samorzutnych mutacji, chociaŜ nie znano w dawnych czasach pojęcia genów i mutacji, doprowadziło do powstania wielu odmian udomowionych gołębi, a w konsekwencji wielu ras, znacznie róŜniących się od gołębia skalnego. Szybko zauwaŜono przywiązanie gołębi do swoich miejsc lęgowych. Wykorzystano tę cechę i zaczęto hodować gołębie nie tylko dla celów kulinarnych, ale aby szybko przenosiły wiadomości z miejsca na miejsce. Znana jest rycina z czasów staroŜytnego Egiptu, z czasów panowania Ramzesa II (XIX dynastia), na której widać człowieka wypuszczającego gołębie, zapewne z umieszczonymi na papirusie wiadomościami. Warto zauwaŜyć, Ŝe trzy gołębie przedstawione na malowidle mają kolorowe całe skrzydła, zaś jeden tylko lotki. Być moŜe, Ŝe hodowlę gołębi nad Nilem, w kraju faraonów rozpowszechnili Hyksosi, którzy opanowali ten kraj około XV wieku przed n. Chr. Byli oni w części semitami i w pewnej części hurytami z Mezopotamii i Syrii. Mogli przywieźć z sobą z nad Tygrysu i Eufratu gołębie, które im słuŜyły do przekazywania wiadomości. Po ich wypędzeniu z Egiptu, faraonowie dalej posługiwali się gołębią pocztą. Z około XXI wieku przed Chr. z znane jest pewne naczynie z Krety, niewiadomego przeznaczenia z trzema gołębiami. Jest ono dowodem na to, Ŝe gołębie hodowano na wyspach Morza Śródziemnego w bardzo wczesnym okresie ich zaludniania i Ŝe motywy w sztuce z gołębiami występowały na bardzo duŜym terenie w wielu kulturach, zarówno w wierzeniach religijnych, jak i sztuce słuŜącej codziennemu uŜytkowi. O gołębia dzikiego do… Naczynie z Krety z XXI wieku przed n. Chr. Gołąb zajmował waŜne miejsce w religiach i kulturze staroŜytnego świata w basenie Morza Śródziemnego i na kontynencie azjatyckim (Indie, Chiny). Był symbolem miłości, wierności oraz płodności, np. w kulcie kananejskiej bogini Asztarte, a nawet jeszcze później np. w kulcie Diany Efeskiej w czasach greckich. Relief z XIV wieku przed n. Ch., przedstawiający boginię płodności z dwoma gołębiami W chrześcijaństwie gołąb jest symbolem Ducha Świętego. Źródłem tej tradycji są słowa z Ewangelii św. Mateusza: „Gdy Jezus został ochrzczony, wnet wystąpił z wody, i oto otworzyły się niebiosa, i ujrzał Ducha BoŜego, który zstąpił w postaci gołębicy i spoczął na nim” (Mt 3,16). Znane są teŜ zapiski, w których mowa jest o gołębiach, np. z okresu asyryjskobabilońskiego. O gołębiach piszą takŜe autorzy niektórych ksiąg Starego Testamentu. StaroŜytni Grecy, plemiona trackie, pochodzące z terenów Mezopotamii, Fenicjanie, a później Rzymianie, zajmowali się hodowlą gołębi. Szczególne zasługi w rozpowszechnieniu hodowli gołębi mieli Ŝeglarze feniccy, którzy na swoich okrętach docierali aŜ do Hiszpanii. Gołębie towarzyszyły staroŜytnym Grekom od dzieciństwa. Podobnie było w Imperium Rzymskim. Zainteresowanie dzieci łagodnymi zwierzętami zachowało się do czasów obecnych. O gołębia dzikiego do… Znaczące są informacje przekazane przez Pliniusza Starszego. Gaius Plinius Secundus zwany Starszym urodził się w 23 r. po n. Chr. w Comum Novum, (dzisiaj Como we Włoszech). Napisał on wiele dzieł, w tym: Naturalis historia (Historia naturalna). Historia naturalna Pliniusza Starszego – to rodzaj encyklopedii w 37 księgach. Dzieło jest kopalnią wiedzy i wyobraŜeń czasów rzymskich na temat kosmologii, biologii, fizjologii itd. Z tego dzieła takŜe dowiadujemy się, co staroŜytni wiedzieli na temat hodowli gołębi. Rzymianie, głównie rzymskie legiony rozpowszechniły gołębie w zachodniej części Europy oraz Północnej Afryce. Jedne słuŜyły im do szybkiego przenoszenia wiadomości, inne były uzupełnieniem kuchni dla wodzów i znaczących Rzymian. Po inwazji wyznawców Mahometa na Półwysep Iberyjski (Hiszpania) w VII wieku po n. Chr., Moryskowie (Maurowie) przywieźli z sobą liczne odmiany udomowionych gołębi. Lekarz i przyrodnik arabski Ibn Wafid (1008 – 1075) opisuje między innymi liczne odmiany gołębi hodowanych w Andaluzji przez napływową ludność z północnej Afryki. W wiekach średnich, i następujących po nich, przywoŜono z Orientu róŜne odmiany gołębi do całej Europy, gdzie chętnie je hodowano i zgodnie z licznymi upodobaniami przekształcano. Początkowo głównie przywozili je holenderscy marynarze. Bardzo szybko stały się one popularne i chętnie hodowane zarówno przez holenderskich arystokratów, jak i rolników. Prędko stały się teŜ one elementem krajobrazu. Malarze holenderscy umieszczali je na swoich obrazach, np. Jan Mała Greczynka z dwoma gołębiami Steen (1626 – 1679) oraz Melchior d'Hondecoeter (1636 – 1695). Pewne wyobraŜenie o popularności hodowli gołębi na Wschodzie juŜ w nowszych czasach, daje dzieło o wymiarze unikatowym. W XVI wieku na subkontynencie indyjskim, kiedy na tzw. pawim tronie zasiadał Akbar (1556 – 1605), prawdopodobnie potomek Tamerlana, Ŝył poeta, uczony i zaufany Akbara, premier Abulfazal, piszący po persku, a więc języku dyplomatów i uczonych na muzułmańskim Wschodzie. Abulfazal w kronice zawierającej relacje z czasów panowania Akbara, Wielkiego Mogoła, umieścił takŜe opis zwierząt hodowanych na dworze swojego mocodawcy, w tym takŜe wielu odmian gołębi, które w Persji oraz Indiach znane były od wieków. Rozpowszechniła się hodowla gołębi w całej zachodniej Europie głównie w okresie renesansu, kiedy Europa zainteresowana była kulturą grecką i arabską. PodróŜe Hiszpanów, Holendrów i Anglików do Azji zaowocowały przywiezieniem wielu „ras” gołębi, które dotąd nie były znane w Europie. O gołębia dzikiego do… Ale droga morska nie była jedyną drogą, którą przywoŜono do Europy gołębie. Do wschodniej i środkowej Europy, udomowione gołębie dotarły drogą lądową z Persji, Turcji oraz południowej Rosji. Europejczycy zaś zawieźli udomowione gołębie na kontynent amerykański i do Australii. Manfred Uglorz
