Badanie ankietowe - Moja Mammografia

Raport z badania ankietowego
Andrzej Stencel
Monika Marcinkowska
Patrycja Mazurkiewicz
Sopot, wrzesień 2007
1
Opis badania:
1. Osoby badane:
Osobami badanymi były kobiety w wieku 40-70 lat z różnych rejonów Polski. Mieszkanki wsi
stanowiły 29,2% ankietowanych, 27,7% pochodziło z miejscowości do 50.000 mieszkańców, z
miast do 100.000 mieszkańców pochodziło 20,3%, natomiast z dużych miast powyżej 100.000
mieszkańców było 21,4% ankietowanych. W sumie ankietę wypełniło 1870 kobiet.
Wśród ankietowanych większość osób miała wykształcenie średnie (44.7%), wyższe
wykształceniem miało 21,5%, zasadnicze zawodowe 17,8%, a 15,4% kobiet miało wykształcenie
podstawowe.
Większość kobiet biorących udział w badaniu zakwalifikowało siebie jako rencistka/emerytka
45%, 40% deklarowało, że są osobami pracującymi, natomiast 15% niepracującymi.
2. Przebieg badania:
W pierwszej fazie badania do 6000 wybranych losowo kobiet została wysłana w ręcznie
adresowanej kopercie ankieta, stanowiąca załącznik nr1, wraz z ankietą wysłany został list
przewodni (załącznik nr2), instrukcja wypełniania jej (załącznik nr3), oraz koperta zwrotna z
adresem zwrotnym oraz naklejonym znaczkiem. Ręczne adresowanie koperty oraz naklejanie
znaczka na kopertę zwrotną miało pokazać badanym nasze zaangażowanie co miało wpłynąć na
większą chęć odwdzięczenia się poprzez odesłanie wypełnionego kwestionariusza. Adresy kobiet
otrzymano z odpowiednich urzędów w całej Polsce.
Adresatki były losowane z otrzymanych z urzędów list według podziału struktury ludności – GUS
rocznik 2001. Szczegóły prezentują poniższe tabele:
Udział procentowy
Ilość kobiet
WIEŚ
33%
1980
MIEJSCOWOŚCI
31%
1860
DUŻE MIASTA
36%
2160
Tab1. Podział ze względu na miejsce zamieszkania
2
ROCZNIK
1963-1967
1958-1967
1953-1967
1948-1967
1943-1967
1938-1967
WIEŚ
19,90%
20,94%
18,97%
14,82%
11,84%
13,51%
MIASTA I MIEJSCOWOŚCI
18,58%
21,40%
20,25%
15,48%
11,57%
12,60%
MIASTA DUŻE
17,25%
21,97%
21,53%
16,14%
11,30%
11,70%
Tab2. Procentowy udział kobiet w badaniu podział ze względu na zamieszkanie i rocznik urodzenia
Ankieta
została
skonstruowana
w
oparciu
o
wyniki
8
wcześniej
przeprowadzonych
zogniskowanych wywiadów grupowych. W skład ankiety wchodziły zarówno pytania otwarte jak i
wielokrotnego wyboru. W części pytań można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
Na odpowiedzi czekaliśmy 1,5 miesiąca, w okresie tym otrzymaliśmy 1645 wypełnionych
ankiet oraz 52 zwroty spowodowane nieaktualnymi danymi adresowanymi.
Dzięki zastosowaniu kodowania na kopertach (badanie było poufne) udało się zidentyfikować
kobiety, które nie odesłały kwestionariusza. Został do nich wystosowany list z prośbą o
wypełnienie ankiety (736 przypomnień). Przyniosło to rezultat w postaci 225 kolejnych zwrotów.
W sumie udało się uzyskać odpowiedzi 1870 kobiet co stanowi 30% grupy badanej.
3
WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO
Wykonywanie badań mammograficznych
Zdecydowana większość respondentek (81,5%) zadeklarowało się, że przynajmniej raz w życiu miały
wykonywane badanie mammograficzne. Natomiast 17,7% badanych kobiet przyznało, że w ciągu
całego swojego życia nie zdecydowało się na przeprowadzenie mammografii.
Miejsca wykonywania mammografii
38% ankietowanych kobiet wskazało na państwowy ośrodek zdrowia jako miejsce, w którym miały
wykonywaną mammografię. Drugim najczęściej zaznaczanym miejscem przeprowadzania badań
mammograficznych okazał się mammobus (objazdowy autobus z mammografem) – tak deklarowało
niecałe 24% respondentek. Kolejne miejsca cieszyły się już zdecydowanie mniejszą popularnością: w
szpitalu mammografię miało wykonywaną 12% ankietowanych kobiet, a w prywatnym ośrodku zdrowia
około 7%.
Kolejność miejsc wykonywania wspomnianych wyżej badań diagnostycznych, biorąc jako wyznacznik
frekwencję, jest zgodna z oczekiwaniami: lekarze, do których chodzą kobiety, pracują w państwowych
ośrodkach i głównie do takich kierują swoje pacjentki. Niewiele osób leczy się prywatnie (głównie z
powodów ekonomicznych) – ta sama przyczyna powoduje również, że prywatne badanie
mammograficzne nie jest często wybieraną opcją. Wicelider klasyfikacji, czyli mammobusy, swą
wysoką frekwencję zawdzięczają temu, że kursują one po niewielkich miejscowościach - ich
mieszkanki dzieli przeważnie duża odległość od stacjonarnego mammografu, do którego wyprawa
wiąże się z kosztami zarówno finansowymi jak i czasowymi, zatem chętnie korzystają z okazji jaką
stwarza im przyjazd jednostki mobilnej.
Ilość wykonanych badań mammograficznych
Analiza ilości wykonanych przez respondentki w ciągu całego życia badań mammograficznych oparta
musi być o kryterium wieku. Najmłodsze osoby badane (wiek 40-44 lat) w większości (64%) były na
badaniu mammograficznym raz w życiu.
Nieco ponad 23% respondentek badanie piersi
przeprowadzone miało dwa razy. Najmniej bo niecałe 13% takiego badania doświadczyło 4 lub więcej
razy.
4
W miarę wzrostu wieku badanych kobiet maleje liczba tych, które miały wykonywana mammografię
tylko raz (do 17 – 18%)– wyjątek stanowi najstarsza grupa respondentek (65 - 70 lat), której około
30% deklaruje tylko jednorazowe doświadczenie z tymże badaniem. Jest to wynik zastanawiający, ale
i
jednocześnie martwiący, ponieważ o ile u kobiet pięćdziesięcioletnich taka liczba wykonanych
mammografii jest normalna, o tyle u kobiet starszych o ok. 15 lat liczba ta powinna być kilkakrotnie
wyższa!
W poniższej tabeli przedstawiony jest rozkład ilości wykonanych w życiu badań w zależności od
wieku.
Ogółem
Liczba wykonanych mammografii
1
2-3
4-5
Ogółem
6 i więcej
40-44
Liczebność
%
76
63,9%
28
23,5%
12
10,1%
3
2,5%
119
100,0%
45-49
Liczebność
%
75
43,6%
61
35,5%
22
12,8%
14
8,1%
172
100,0%
50-54
Liczebność
%
103
30,6%
136
40,4%
62
18,4%
36
10,7%
337
100,0%
55-59
Liczebność
%
62
17,3%
152
42,3%
87
24,2%
58
16,2%
359
100,0%
60-64
Liczebność
%
47
18,1%
102
39,2%
58
22,3%
53
20,4%
260
100,0%
65-70
Liczebność
%
48
60
34
29
171
28,1%
35,1%
19,9%
17,0%
100,0%
Liczebność
%
411
539
275
193
1418
29,0%
38,0%
19,4%
13,6%
100,0%
Tab3.Liczba wykonanych mammografii a wiek
Ciekawy wydaje się fakt, że w każdym przedziale wiekowym najliczniejsze (proporcjonalnie to
liczebności) były grupy który miały wykonaną 1, bądź 2-3 mammografie. Sytuacja ta jest normalna u
kobiet młodszych, jednak u kobiet po 60 roku życia wydaje się być niepokojąca.
5
Częstość wykonywania badań mammograficznych
Nieco ponad jedna na cztery respondentki (27,1%) deklaruje, że mammografię wykonuje co 2 lata 17,2% robi to raz w roku. Pozostałe osoby badane uczęszczają na badanie piersi odpowiednio: raz na
3-4 lata – 12,2%, oraz co 5 lat lub rzadziej – 14,9%
Odczucia podczas badania mammograficznego
Około jedna czwarta badanych uznała mammografię za badanie niekomfortowe (bolesne). Dla 38,3%
respondentek badanie mammograficzne było neutralne.
71,4% uważa takie badania za potrzebne, jedynie 1 % kobiet jest przeciwnego zdania.
Powody uczestnictwa w badaniu mammograficznym
Za główny powód udziału w badaniach mammograficznych większość osób badanych (30%) uznało
działania profilaktyczne. Innymi często wybieranymi powodami były odpowiednio – otrzymane
zaproszenia (28%) oraz skierowanie od lekarza (25%). Minimalnie mniej, bo ok. 24% deklaruje, że
obawa przed nowotworem
zadecydował o
miała wpływ na wykonanie mammografii. Przyjazd mammobusu
udziale w badaniu w ok. 20% przypadków, natomiast przeprowadzone akcje
informacyjne sprawiły, iż do przebadania zgłosiło się 18% badanych kobiet. Jedynie 6% uznało, że
bezpośrednią przyczyną ich udziału w badaniu było zachęcenie przez koleżankę.
Problemy z dostępem do mammografii
Ponad 21% uczestniczek badania zadeklarowało, że miało problemy z wykonaniem badania
mammograficznego.
Najwięcej (16,8%) respondentek wskazało, jako główny problem z dostępem do mammografii, brak
skierowania od lekarza. Kolejnym powodem był wysoki koszt badania – tę odpowiedź wymieniło 13%
osób badanych. Zbyt młody wiek był przeszkodą w wykonaniu mammografii dla 9,4% kobiet. 8%
uczestniczek ankiety uznało dojazd
do miejsca badania
za czynnik utrudniający jego
przeprowadzenie.
13% ankietowanych mieszka w odległości od 11 do 30 km od stacjonarnego mammografu, a
w przypadku 27,1% odległość ta wynosi ponad 30 km.
Poniżej prezentujemy częstość wybierania pozostałych odpowiedzi:
6
•
brak potrzeby – 4,4%
•
profilaktyka jest zbędna – 0,6%
•
niewiedza jest łatwiejsza – 2,6%
•
promienie Roentgena są szkodliwe – 2%
•
badania są bolesne – 2,5%
Lekarz
Połowa ankietowanych kobiet twierdzi, że do lekarza ginekologa chodzi przynajmniej raz w roku –
kolejne 16% taka wizytę odbywa raz na dwa lata. Natomiast aż 31,7% odwiedza gabinet
ginekologiczny rzadziej niż raz na dwa lata.
Na pytanie czy lekarz ginekolog bądź rodzinny przypomina o potrzebie wykonywania profilaktycznych
badań mammograficznych, najwięcej, bo 40% respondentek stwierdziło, że w ogóle tego nie robi.19%
zadeklarowało, że ich lekarz przynajmniej raz na dwa lata przypomina o mammografii. Odpowiedz
„dopiero gdy wyrażę zainteresowanie” wskazało 15% ankietowanych, natomiast 14% jest regularnie,
co roku informowana o konieczności badań mammograficznych. Rzadziej niż raz na dwa lata
informowanych jest 3,4% kobiet. 5,5% osób, które wypełniły naszą ankietę wyznało, że w ogóle nie
chodzi do lekarza!
Nieco ponad połowa kobiet (52,5%) wyznaje, że lekarz podczas wizyty wykonał im wstępne badanie
piersi rękoma- 46% nigdy nie miało takich doświadczeń.
Jednocześnie prawie 75% twierdzi, że samodzielnie bada sobie piersi. Pozostałe około 23% kobiet nie
wykonuje tego typu działań profilaktycznych.
Choroba osób bliskich
Ok. 30% osób badanych ma wśród osób bliskich (rodziny i znajomych) osobę chorującą na nowotwór:
1. znajoma – 11,4%
2. inna osoba rodziny – 11%
3. matka – 4,9%
4. przyjaciółka – 4,2%
5. siostra – 3,7%
6. babcia – 2,1%
Wiedza ankietowanych na temat badań mammograficznych
I. częstość wykonywania mammografii
„Raz w roku” zostało uznane za prawidłową częstość wykonywania badań mammograficznych przez
46,5% ankietowanych, kolejnych 38% uważa, że badanie należy wykonywać raz na dwa lata. Żadna z
7
pozostałych odpowiedzi nie została zakreślona przez więcej niż 5% respondentek – szczegółowy
rozkład procentowy pozostałych odpowiedzi przedstawiamy poniżej:
4,8% - 2 razy w roku
3,9% - tylko gdy pojawią się niepokojące objawy
2,6% - tylko wtedy gdy zaleci lekarza
2,5% - raz na 5 lat
0,3% - rzadziej niż raz na 5 lat
II. wiek w jakim kobieta powinna poddać się pierwszemu badaniu mammograficznemu
Osoby badane poproszone zostały również o wskazanie wieku, w którym - w ich opinii oczywiście kobieta powinna wykonać pierwsze badanie mammograficzne. Najwięcej kobiet ( 23%) uznało 30 rok
życia za najbardziej odpowiedni. Niewiele mniej – 21,5% - zaznaczyło 40 rok życia.
Pozostałe odpowiedzi kształtowały się następująco:
−
11,6% - 35 rok życia
−
9% - 25 rok życia
−
6,5% - 20 rok życia
III. źródła wiedzy na temat mammografii
Źródła, z których kobiety czerpią wiedzę na temat chorób piersi, to przede wszystkim programy
telewizyjne – 72%, broszury i ulotki – 67,3% oraz kolorowa prasa 45,5%.
Zatrważająco mała ilość kobiet wskazała służbę zdrowia - tylko 22,6% kobiet uznało, że wiedzę na ten
temat dostarcza lekarz, a jedynie
3% wymieniło pielęgniarki. Inne źródła ( np. Internet, książki
medyczne, znajomi) były wskazane przez 13,5% ankietowanych kobiet. 1,6% osób badanych
zadeklarowało, że w ogóle nie posiada wiedzy na ten temat.
8
Wyniki złożone
1. wiek kobiet uczęszczających na mammografię
Wyniki naszej ankiety wskazują, że wiek kobiet które nigdy nie miały wykonywanego badania
mammograficznego jest niższy niż wiek kobiet, które miały wykonywane to badanie przynajmniej
raz w życiu F(5,1768)=59,810 <0,01. Największe prawdopodobieństwo, wykonania badania piersi
jest u kobiet w przedziale wiekowym 55-59 lat, równie wysokie prawdopodobieństwo jest u
respondentek z przedziałów wiekowych 50-54 i 60-64 lat. Różnice między tymi grupami nie są
istotne statystycznie.
Fakt ten może być związany z kryteriami NFZ, dotyczącymi refundowania badań przesiewowych
w tych grupach wiekowych.
W
ostatniej
grupie
wiekowej
powyżej
65 roku życia, ponownie następuje obniżenie
prawdopodobieństwa w stosunku do trzech grup wymienionych powyżej, jednakże poziom ten jest
wyższy niż w pierwszej grupie wiekowej (40-44lat).
Prawdopodobieństwo wykonania mammografii*
1
0,8
0,6
0,948
0,872
0,925
0,868
0,4
0,636
0,536
0,2
0
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
przedziały wiekowe
*prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane)
9
2.
Częstotliwość udziału w badaniach mammograficznych a wiek
Wraz z wiekiem rośnie częstotliwość uczestnictwa w badaniach mammograficznych: najczęściej
chodzą kobiety w wieku 60 – 64. Niepokojąca jest słaba frekwencja najstarszej grupy badanej.
F(5,1258)=3,857 <0,01
3.
Wykonywanie mammografii a wizyty u ginekologa
Z badania wynika, że kobiety, które minimum raz miały wykonane badanie mammograficzne, częściej
chodzą do ginekologa t(432)=3,725; p<0,01. Można to tłumaczyć na różne sposoby - po pierwsze
osoby, które ogólnie dbają o swoje zdrowie systematycznie przeprowadzają różnorakie badania
profilaktyczne - nie potrzebują do tego dodatkowej zachęty. Innym czynnikiem jest wpływ lekarza
ginekologa, który zachęca do wykonania profilaktycznych badań mammograficznych.
4.
Wykonywanie mammografii a choroba osoby z otoczenia
Różnica w ilości kobiet, które uczęszczają na badania mammograficzne mających kogoś chorującego
na nowotwór w najbliższym otoczeniu jest statystycznie istotnie wyższa (FF(3,1749)=7,372 <0,01)w
stosunku do kobiet, które takowej osoby nie mają.
Prawdopodobieństwo wykonania mammografii*
1
0,8
0,6
1
0,865
0,4
0,79
0,786
0,2
0
nie
tak
nie wiem
ja choruje
Choroba nowotworowa u osób bliskich*
*prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane)
10
Bliski „kontakt” z chorobą być może powoduje zwiększenie wiedzy na jej temat oraz większą obawę
przed zachorowaniem.
Osoby genetycznie obciążone są także objęte osobnym programem
profilaktyki, więc mają więcej okazji do przeprowadzenia mammografii, znajdują się także pod stałą
opieką lekarza.
5. Wykonywanie mammografii a samobadanie piersi
Z badania ankietowego wynika, że kobiety po mammografii rzadziej samodzielnie badają sobie piersi,
niż kobiety, które nigdy nie były na tego typu badaniu. Różnica pomiędzy tymi dwoma grupami jest
statystycznie istotna t(494)=2,178; p<0,05. Wnioskować zatem można, iż niektóre kobiety uznają
samobadanie piersi za wystarczającą profilaktykę nowotworową.
Czy sama bada Pani sobie piersi?
tak
Czy była
wykonywana?
nie
tak
Ogółem
Liczebność
% z Czy była
wykonywana?
Liczebność
% z Czy była
wykonywana?
Liczebność
% z Czy była
wykonywana?
nie
Ogółem
2
256
63
0
319
80,3%
19,7%
,0%
100,0%
1088
354
1
1443
75,4%
24,5%
,1%
100,0%
1344
417
1
1762
76,3%
23,7%
,1%
100,0%
Tab4. Tabele krzyżowe – uczestnictwo w mammografii i samobadanie piersi
6. Uczestnictwo w badaniu mammograficznym a „przypomnienia” lekarza
Liczba kobiet, które wykonały badanie mammografem pod wpływem przypomnień lekarza jest
zdecydowanie większa (istotna statystycznie
F(5,1703)=23,32 <0,01) od liczby kobiet, które
przebadały się pod wpływem innych czynników.
Wśród respondentek, które zadeklarowały, że w ogóle nie chodzą do lekarza lub że odwiedzany przez
nie lekarz nie przypomina im o konieczności profilaktycznych badań mammograficznych jest istotnie
więcej kobiet, które nigdy nie miały wykonanego takiego badania. Średnio o 30% więcej kobiet
wykonuje mammografię jeśli ich lekarz przypomina o takiej możliwości ( niezależnie od częstotliwości
tych przypomnień).
11
Prawdopodobieństwo wykonania mammografii*
1
0,8
0,6
0,912
0,955
0,902
0,825
0,4
0,744
0,636
0,2
0
co roku
przynajmniej rzadzej niz
raz na dwa raz na dwa
lata
lata
w ogóle nie
przypomina
nie chodzę
do lekarza
dopiero gdy
wyrażę
zainteresow
anie
Częstotliwość przypomnień lekarza o mammografii
*prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane)
7. Wiedza a uczestnictwo w badaniach mammograficznych
Kobiety uświadamiane przez lekarzy o konieczności wykonywania badań profilaktycznych
zdecydowanie częściej decydują się na nie.
Wśród ankietowanych, które deklarują brak wiedzy na temat mammografii, jest więcej kobiet, które
nigdy w takim badaniu nie brały udziału.
8. Wykształcenie a uczestnictwo w badaniach mammograficznych
Im wyższe wykształcenie kobiet tym proporcjonalnie więcej uczestniczy ich w mammografii. Różnica
istotna statystycznie t(1777 )=3,63; p<0,01 występuje między ankietowanymi z wyższym, a kobietami
z podstawowym lub zawodowym wykształceniem.
12
9. Status zawodowy a badania mammograficzne
Nie ma żadnych różnic w wykonywaniu badań mammograficznych pomiędzy kobietami o różnym
statusie zawodowym.
10. Miejsce zamieszkania a mammografia
Kobiety mieszkające na wsiach i w miasteczkach do 50 tys. mieszkańców rzadziej uczestniczą w
badaniach mammograficznych niż kobiety zamieszkałe w miastach powyżej 50 tys.
T(1763)=6,167; p<0,01
Prawdopodobieństwo wykonania mammografii*
1
0,8
0,6
0,9096
0,4
0,7495
0,8407
0,8072
0,2
0
wieś
miasto do 20 tys
miasto od 50 do 100 miasto powyżej 100
tys
tys
miejsce zamieszkania
*prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane)
13
Miejsce zamieszkania
80
miasto do
50 tys
204
miasto od 50
do 100 tys
142
miasto
powyżej
100 tys
222
20,7%
51,4%
42,9%
69,2%
245
104
83
10
63,5%
26,2%
25,1%
3,1%
wieś
państwowy ośrodek zdrowia
Liczebność
% z zamieszkanie
objazdowy autobus z
mammografem
Liczebność
% z zamieszkanie
szpital
Liczebność
% z zamieszkanie
prywatny ośrodek zdrowia
53
94
33
13,4%
28,4%
10,3%
17
35
12
56
4,4%
8,8%
3,6%
17,4%
386
397
331
321
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Liczebność
% z zamieszkanie
Ogółem
44
11,4%
Liczebność
% z zamieszkanie
Tab5. Tabele krzyżowe: miejsce wykonania mammografii a miejsce zamieszkania
Wśród kobiet zamieszkałych na wsiach najwięcej, bo 63% wykonuje mammografię w mammobusach,
na drugim miejscu jest państwowy ośrodek zdrowia – 20%, w szpitalu 11,4%, a najmniej w prywatnych
ośrodkach zdrowia – 4,4%. Mieszkanki miast do 50 tys. najczęściej mammografię wykonują w
państwowym ośrodku zdrowia – 51%, następnie w mammobusie – 26%, szpitalu – 13,4 i prywatnych
ośrodkach – 8,8%. Ankietowane z miast od 50 do 100 tys. mieszkańców korzystają głównie z badań w
państwowych ośrodkach -42%, prawie w równym stopniu uczestniczą w badaniach w szpitalu (28%)
oraz w mammobusie (25%). Jak w poprzednich grupach najmniejsza grupa kobiet korzysta z usług
prywatnych ośrodków – 3,6%.
Respondentki z miast powyżej 100 tys. mieszkańców przede
wszystkim korzystają mammografii w państwowych ośrodkach zdrowia – 69%. W tej grupie
popularnością cieszą się także prywatne ośrodku zdrowia, w których mammografię wykonuje 17,4%.
W szpitalach takie badanie wykonuje 10,3% ankietowanych, natomiast w mammobusach 3,1%.
Przyczyny niewykonania badania mammograficznego, bądź nieregularności jego wykonania
Istnieje związek między miejscem zamieszkania osób badanych a deklarowanymi przeszkodami
utrudniającymi wykonanie mammografii.
Na brak skierowania od lekarza najczęściej skarżą się kobiety z miast o 50-100 tys. mieszkańców,
czym różnią się od mieszkanek wsi F(3,710)=4,838 ; p<0,01
14
0,6
brak skierowania*
0,5
0,4
0,3
0,5338
0,5
0,4111
0,2
0,3609
0,1
0
wies
miasto do 20 tys
miasto od 50 do 100 miasto powyzej 100
tys
tys
miejsce zamieszkania
* prawdopodobieństwo braku skierowania jako przeszkody w wykonaniu badania mammograficznego
Natomiast dojazd na badanie mammograficzne jest problemem głównie kobiet zamieszkałych na
wsiach i w miejscowościach do 50tys. mieszkańców, co różni je od mieszkanek większych miast, które
bardzo rzadko napotykają taki problem. F(3,709)= 32,059 ;p<0,01
15
0,4
problem z dojazdem*
0,3
0,2
0,333
0,294
0,1
0,054
0
wies
miasto do 20 tys
miasto od 50 do 100 miasto powyzej 100
tys
tys
miejsce zamieszkania
Kolejny wymieniany problem to zbyt duży koszt badania mammograficznego, dotyczy on głównie
kobiet z miasto o wielkości 50-100tys. mieszkańców. Co różni je zarówno od mieszkanek wsi jak i
największych miast powyżej 100 tys. mieszkańców, których średnio jedna czwarta ( spośród tych,
które zadeklarowały napotkanie problemu) uznała za problem koszty badania
mammograficznego.F(3,709)=3,591, p<0,05
Kobiety z największych miast częściej deklarowały „brak potrzeby” wykonania badania
mammograficznego, czym różniły się od mieszkanek miejscowości poniżej 50tys. mieszkańców i wsi.
F(3,713)=4,284 ;p<0,01
16
0,2
brak potrzeby*
0,15
0,1
0,1885
0,1216
0,05
0,0902
0,0663
0
wies
miasto do 20 tys
miasto od 50 do
100 tys
miasto powyzej
100 tys
miejsce zamieszkania
Unikanie badań mammograficznych, z powodu twierdzenia że „niewiedza jest łatwiejsza” dotyczy
głównie mieszkanek wsi, które pod tym względem różnią się od wszystkich pozostałych kobiet.
F(3,709)=6,614; p<0,01
17
0,12
badanie jest bolesne*
0,1
0,08
0,06
0,1088
0,0847
0,04
0,02
0,0444
0,034
0
wies
miasto do 20 tys
miasto od 50 do
100 tys
miasto powyzej
100 tys
miejsce zamieszkania
Przeświadczenie o bolesności badania, jako jeden z argumentów przemawiającym za niewykonanie
badania mammograficznego wskazują głównie mieszkanki miast o 50-100tys. mieszkańcach, czym
różnią się od kobiet zamieszkałych na wsiach. F(3,706)=3,824; p<0,05
18
% z zamieszkanie
odleglość do ośrodka z mammografem
do 10km
zamieszkanie
wies
miasto do 20
tys
miasto od 50
do 100 tys
miasto powyzej
100 tys
Ogółem
21,4%
11- 30 km
31,0%
31-50 km
27,1%
51 km i wiecej
20,5%
51,7%
6,3%
20,9%
20,9%
86,9%
6,0%
5,1%
2,0%
95,5%
4,0%
,3%
,3%
59,4%
13,1%
15,0%
12,4%
Tab6.Tabela krzyżowa zamieszkanie a odległość do ośrodka z mammografem
Zbyt duża odległość od miejsca, w którym można wykonać mammografię jest problemem dla
mieszkanek wsi, co odróżnia je zdecydowanie od kobiet zamieszkałych w większych
miejscowościach. Kobiety z miast do 50 tys. mieszkańców istotnie rzadziej uznawały to za problem,
ale zdarzało się to i tak częściej niż mieszkankom większych miast. F(3,1727)=232,693; p<0,01
Problemy a wykształcenie
Wśród kobiet, deklarujących, że „niewiedza jest łatwiejsza” przeważają osoby z wykształceniem
podstawowym, czym zdecydowanie różnią się w stosunku do grup kobiet z innym poziomem
wykształcenia. Pomiędzy pozostałymi 3 grupami nie ma różnic istotnych statystycznie
od kobiet z odmiennym wykształceniem.
19
PODSUMOWANIE
Wyniki naszych badań wskazują, że powodem niskiej frekwencji w badaniach mammograficznych nie
jest brak uczestnictwa w takim badaniu (81,5% respondentek deklaruje, że uczestniczyło w
mammografii), lecz nieregularne jej wykonywanie. Tylko 44% badanych twierdz, że co 2 lata bada
piersi mammografem. Z tego wynika, że prawie 37
% kobiet nie bada się regularnie, co oznacza że nie przestrzegają profilaktyki zalecanej dla badanej
grupy wiekowej. Przyczyny zaistniałej sytuacji są różnorodne. Jedną z najistotniejszych jest
niewystarczający kontakt ze służbą zdrowia. Z jednej strony kobiety niechętnie uczęszczają na
wizytę do lekarza ginekologa ( 31,7% rzadziej niż raz na 2 lata). Jednakże gdy to takowej wizyty
dojdzie w dużej ilości przypadków (55% ) nie są w ogóle informowane, lub dzieje się to dopiero po
wyrażeniu zainteresowania, o konieczności przeprowadzenia badania profilaktycznego w określonym
wieku.
Nieświadomość problemu jest czynnikiem wpływającym na niską frekwencję w gabinetach
wykonujących mammografię. Niewiedza uczestniczek badania przejawia się tym, że kobiety nie
potrafią odpowiedzieć poprawnie na pytanie o to kiedy powinno się wykonać po raz pierwszy badanie
mammograficzne oraz jak często należy je wykonywać. Zatrważającym faktem jest to, że głównym
źródłem informacji na temat profilaktyki nowotworowej jest telewizja oraz kolorowa prasa.
Innymi istotnymi czynnikami wpływającymi na frekwencję jest wykształcenie oraz miejsce
zamieszkania. Jak można było przewidywać, kobiety z wyższym wykształceniem oraz te mieszkające
w miastach częściej uczestniczą w badaniach, co wynika z posiadanej większej wiedzy oraz
dostępności punktów wykonujących takowe badania . Ciekawa alternatywą dla mieszkanek wsi i
małych miejscowości okazały się mammobusy (63% jako miejsce wykonania badania wskazało
mammobus).
Naszym zdaniem aby zwiększyć frekwencję w badaniach mammograficznych należałoby uczulić
służbę zdrowia na konieczność uświadamiania i kierowania pacjentek na badania profilaktyczne.
Większość kobiet tafia na badania mammograficzne za późno, co podtrzymuje przekonania, że
mammografia jest nieskuteczna. Zwiększenie świadomość kobiet spowodowałoby wzrost
zainteresowania badaniami profilaktycznymi, a to z kolei wcześniejszym wykrywaniem zmian
nowotworowych.
20