obraz, fotografia i tekst – refleksja, dyskusja i działanie

Instagram: Propozycje działań edukacyjnych z młodzieżą | 1
Na marginesie artykułu „Co można znaleźć na muzealnym Instagramie?” (Marlena
Jałoszyńska).
Instagram to dziś nie tylko baza lajfstajlowych zdjęć, ale również platforma komunikacji
między instytucjami kultury i ich potencjalnymi odbiorcami – uczestnikami życia kulturalnego.
Biorąc pod uwagę, jak wielu młodych ludzi korzysta właśnie z takich aplikacji, muzea coraz
częściej prezentują tu zdjęcia dzieł sztuki, a centra kultury pokazują przebieg prac nad
projektami czy publikacjami. Instagrama jako narzędzia komunikacji można używać także w
pracy edukacyjnej i animacyjnej.
Poniżej przedstawiam dwie propozycje działań z wykorzystaniem muzealnych profili na
Instagramie. Może staną się one inspiracją w pracy z młodzieżą:
OBRAZ, FOTOGRAFIA I TEKST – REFLEKSJA,
DYSKUSJA I DZIAŁANIE
Razem z młodzieżą obejrzyjcie zdjęcia udostępnione na profilu instagramowym Muzeum
Narodowego w Warszawie <https://www.instagram.com/nationalmuseuminwarsaw/>. Możesz
wcześniej dokonać selekcji zdjęć pod kątem tego, o czym chciałbyś rozmawiać: Czy ważna
jest dla ciebie konkretna epoka, z której pochodzą dzieła, a może nastrój lub ich
różnorodność? Nieprzypadkowo proponuję akurat ten profil muzealny – MNW prezentuje na
Instagramie fotografie udostępnianych przez siebie obrazów.
Przeprowadź z młodzieżą dyskusję i ćwiczenia na poniższe tematy (działanie jest
wprowadzeniem do rozważań na temat interpretacji świata widzianego):
Czym różnią się obrazy od fotografii?
Czym w takim razie są fotografie obrazów?
Jaki wpływ na obraz ma osoba, która go fotografuje?
Jaki sens nadaje obrazowi / fotografii opis / hasztag?
Jaki obraz namalowałabyś / namalowałbyś, gdybyś widziała / widział jedynie dopisane
do niego hasztagi? (Spróbujcie to zrobić! Przygotuj dużą liczbę hasztagów wypisanych
na osobnych kartkach, poproś uczestników spotkania, żeby każdy wylosował po trzy, a
następnie na ich podstawie namalował obraz. Przyjrzyjcie się stworzonym przez
koleżanki i kolegów obrazom. Przeczytajcie umieszczone pod nimi hasztagi. Jak obrazy
mają się do słów? Jak słowa wpływają na obrazy? Co by się stało, gdybyście podmienili
hasztagi pod obrazami? Czy wpłynęłoby to na sens prezentowanych prac?)
Teraz odwróćcie sytuację: skupcie swoją uwagę na kilku zdjęciach, nie czytając
Odwiedź portal SYNAPSY: http://synapsy.malopolska.pl
Instagram: Propozycje działań edukacyjnych z młodzieżą | 2
hasztagów ani komentarzy – jakie własne hasztagi dodalibyście do zdjęć? Porównajcie
propozycje. Podyskutujcie o podobieństwach i różnicach. Z czego wynikają? O czym
nam mówią?
Jaki wpływ na odbiór obrazu ma format kadru? Zdjęcia na Instagramie wpisane są w
kwadrat, wiele z nich nie prezentuje sfotografowanych obrazów w całości. Co może
znajdować się poza kadrem i jaki ma to wpływ na odbiór obrazu? (Spróbujcie
domalować swoje wyobrażenia do obrazów. W tym celu wcześniej przygotuj
wydrukowane i naklejone na arkusze papieru obrazy z Instagrama. Porównajcie je z
oryginałami zdjęć. Widzicie różnice? Podobieństwa? Z czego mogą wynikać?).
Na koniec porozmawiaj z młodzieżą o tym, czym jest interpretacja. Jakie znaczenie ma
dla odbioru dzieł sztuki? A czym jest w naszym codziennym życiu? Jaka jest różnica
między obserwacją a interpretacją i jak obie wpływają na nasze postrzeganie świata?
Ważne!
Pamiętajcie, żeby wprowadzić zasadę, według której nie oceniacie swoich pomysłów ani
zdolności plastycznych, ale różnorodność przedstawień i punktów widzenia! W ten sposób
wspierasz u młodzieży umiejętności doceniania różnic i empatię. Uczysz krytycznego
myślenia (nie krytycyzmu!), tworzenia i argumentowania w obronie swoich wniosków,
rozwijasz zmysł postrzegania.
OPROWADZANIE PO… INSTAGRAMIE
Zaproponuj młodzieży, żeby przejrzała kilka profili muzeów na Instagramie, a następnie…
przygotowała oprowadzanie kuratorskie po wybranych przez siebie prezentacjach
eksponatów, obrazów, sytuacji itd. Oprowadzanie będzie polegać na opowiadaniu historii
łączącej wszystkie prezentowane zdjęcia, zdobyte przez młodzież konkretne informacje na
temat dzieł czy sytuacji przedstawionych na fotografiach, oraz ich fantazję.
Jak to zrobić?
Podzielcie się na dwu- lub trzyosobowe grupy.
Po przejrzeniu rozmaitych kont muzealnych na Instagramie niech każda grupa wybierze
zdjęcia, które najbardziej przypadły jej do gustu (6–7 fotografii). Mogą one pochodzić z
różnych muzeów, różnych porządków estetycznych czy historycznych i zupełnie –
zdawałoby się – nie pasować do siebie. (Chyba, że zależy ci na zapoznaniu młodzieży z
konkretnymi dziełami sztuki z wybranej epoki lub należącymi do zbiorów konkretnego
muzeum, do którego zamierzacie wkrótce się wybrać – wtedy przygotuj wystarczająco
szeroki zestaw fotografii, z których będą mogli czerpać uczestnicy twoich zajęć).
Zadaniem każdej grupy jest wymyślenie opowieści łączącej wszystkie wybrane zdjęcia
Odwiedź portal SYNAPSY: http://synapsy.malopolska.pl
Instagram: Propozycje działań edukacyjnych z młodzieżą | 3
ze sobą. Przygotowując opowieść, która będzie podstawą do „oprowadzania” po
naszych zdjęciach, kierujcie się zasadami obecnymi w storytellingu:
– Postarajcie się wejść w relacje z treściami przedstawionymi na zdjęciach, mówcie o tym,
dlaczego są dla was ważne, możecie opowiadaną historię wpleść w wydarzenia ze swojego
życia (mogą być zmyślone, wymarzone) itd. Dlaczego? Jeśli wy rzeczywiście będziecie
zainteresowani zdjęciami, o których opowiadacie, inni również poczują się zachęceni, by się
nimi zainteresować. Nauka ma na to dowody w postaci neuronów lustrzanych, które
umożliwiają nam wczuwanie się w czyjąś sytuację!
– Pamiętajcie o prawidłowej konstrukcji waszej narracji: wstępie, rozwinięciu i zakończeniu.
We wstępie powinniście zasygnalizować, jaki jest temat waszej autorskiej ścieżki
oprowadzania. Być może temat będzie zagadką do rozwikłania… Przykładowo: „Skąd
dziewczynka z obrazu Józefa Pankiewicza wzięła czerwoną sukienkę? Do rozwikłania tej
zagadki przybliżą nas kolejne zdjęcia ze śledztwa, które przeprowadziła…”. W rozwinięciu
bardzo ważne jest, by powiedzieć waszej widowni, dlaczego historia związana z tymi
zdjęciami może być dla nich ważna. Tu możecie wprowadzać tu bohaterów, z którymi
słuchacze będą mogli się utożsamić. W zakończeniu rozszyfrowujecie zagadkę, przekazujecie
najważniejsze przesłanie waszej opowieści, wyciągacie wnioski. Ważne, żeby wstęp,
rozwinięcie i zakończenie tworzyły spójną całość.
Jeżeli uznacie, że wasze zdjęcia i snuta wokół nich opowieść wymagają odpowiedniej
oprawy, przygotujcie wcześniej charakteryzację, kostiumy, rekwizyty. Być może historia
będzie wymagała również zaangażowania publiczności? Zastanówcie się nad tym.
Elementy interaktywne skutecznie wciągają widownię w snutą opowieść.
Pamiętajcie, że tworzone narracje nie mogą być zupełnie oderwane od rzeczywistych
informacji zawartych na zdjęciach – epoki, z której pochodzi jakiś eksponat, jego nazwy,
autora, znaczenia tego dzieła. Te elementy również powinny posłużyć wam jako
inspiracja – przykładowo: czy możliwe jest, że Dziewczynka w czerwonej sukience
Pankiewicza ma coś wspólnego z kultowym muralem Banksy’ego przedstawiającym
Dziewczynkę z czerwonym balonikiem?
Do dzieła!
A na koniec: dlaczego my to właściwie robimy?
Po pierwsze: chcąc uczyć młodzież o konkretnych dziełach sztuki prezentowanych w
zbiorach muzealnych, wykorzystujemy narzędzie, które jest im bliskie, zamiast na przykład
Odwiedź portal SYNAPSY: http://synapsy.malopolska.pl
Instagram: Propozycje działań edukacyjnych z młodzieżą | 4
przeglądać stare leksykony z obrazami (co też jest uzasadnione, trzeba jednak mieć
świadomość, dlaczego używamy leksykonów zamiast Instagrama) – w ten sposób otwieramy
się na świat młodych i próbujemy budować z nimi relację.
Po drugie: rozwijamy w młodych ludziach umiejętności prowadzenia logicznych wywodów i
krytycznego myślenia, budujemy ich kompetencje liderskie, umożliwiając samodzielne
stworzenie i pokierowanie sytuacją oprowadzania po Instagramie.
Po trzecie: dajemy młodzieży konkretną dawkę wiedzy na temat zdjęć, które wybrali –
okoliczności ich powstania, prezentowanych eksponatów, obrazów, przestrzeni, rozmaitych
kontekstów. Pozwalając młodym „przeczytać” zdjęcia po swojemu, dajemy im szansę
oswojenia się z historiami, które ich przecież nie dotyczą (jakie znaczenie ma dla nich na
przykład Dziewczynka w czerwonej sukience?), ale mają sens w obrębie wspólnych praktyk
kulturowych.
Po czwarte: kształtujemy kompetencje komunikacyjne młodych ludzi i przygotowujemy ich
do wystąpień publicznych.
Po piąte: kiedy następnym razem pojawicie się z młodzieżą na oprowadzaniu muzealnym,
nie tylko bardziej zainteresujecie się prezentowaną opowieścią, ale również będziecie mogli
podyskutować na temat jej jakości.
Wera Idzikowska – animatorka społeczna i kulturowa, pedagożka teatru, fotoamatorka.
Współpracuje z Małopolskim Instytutem Kultury w Krakowie oraz Instytutem Teatralnym im.
Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Interesuje się związkami edukacji z życiem, a także
dziecięcymi formami uczestnictwa i współdecydowania o życiu społecznym. Wspiera
lokalnych aktywistów w podejmowaniu długofalowych działań na rzecz dzieci.
Odwiedź portal SYNAPSY: http://synapsy.malopolska.pl