Folder VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie
Transkrypt
Folder VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie
GMINNA BIBLIOTEKA PUBLICZNA IM. EWY KOŁACZKOWSKIEJ W STRZYŻEWICACH VI GMINNY KONKURS WIEDZY O REGIONIE Strzyżewice 2015 VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie SPIS TREŚCI GMINA STRZYŻEWICE ............................................................................................................. 3 POŁOŻENIE .................................................................................................................................. 3 POCHODZENIE NAZWY............................................................................................................ 6 HERB WSI ...................................................................................................................................... 7 WYKAZ MIEJSCOWOŚCI BORKOWIZNA ................................................................................................................... 9 BYSTRZYCA NOWA ....................................................................................................... 13 BYSTRZYCA STARA ....................................................................................................... 16 DĘBINA .............................................................................................................................. 21 DĘBSZCZYZNA ................................................................................................................ 22 GALERIA ZASŁUŻONYCH ..................................................................................................... 24 por. Jan JAKUBOWSKI ................................................................................................... 24 Stanisław MILANOWSKI ................................................................................................. 25 por. Marian MIŻOŁĘBSKI .............................................................................................. 26 dr Grzegorz NIEDŹWIEDZKI ......................................................................................... 27 Władysław RÓŻYCKI ....................................................................................................... 28 2|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie GMINA STRZYŻEWICE Położenie Z geograficznego punktu widzenia gmina Strzyżewice położona jest w górnym biegu rzeki Bystrzycy, na Wyżynie Lubelskiej. Wchodzi w skład następujących mezoregionów: Płaskowyż Świdnicki, Równina Bełżycka, Wyniosłość Giełczewska Wzniesienia Urzędowskie. Zgodnie z podziałem administracyjnym kraju, gmina Strzyżewice zlokalizowana jest w powiecie i województwie lubelskim. Została utworzona z dniem 1 stycznia 1973 roku w wyniku reformy administracyjnej. Kształt terytorium gminy jest wydłużony i biegnie wzdłuż doliny rzeki Bystrzycy od Borkowizny i Kiełczewic Górnych po Żabią Wolę, Polanówkę i dochodzi prawie do lasu Dąbrowa w okolicach Lublin. Północna część przylega zaś do aglomeracji miasta Lublina. Jest to gmina typowo rolnicza o łącznej powierzchni 10 884 ha (tj. 109 km²). Sąsiaduje z gminami: Wilkołaz, Niedrzwica Duża, Lublin, Głusk, Jabłonna, Bychawa, Zakrzówek. 3|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Rys. 1. Położenie geopolityczne gminy Strzyżewice. Strzyżewice to wieś oddalona 22 km na południe od Lublina, tuż za Zalewem Zemborzyckim. Do najdalszej miejscowości gminy z centrum stolicy województwa jest ok. 30 km. Jednocześnie Strzyżewice są siedzibą gminy obejmującej 22 miejscowości: Borkowizna, Bystrzyca Nowa, Bystrzyca Stara, Dębina, Dębszczyzna, Franciszków, Iżyce, Kajetanówka, Kiełczewice Dolne, Kiełczewice Górne, 4|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Kiełczewice Maryjskie, Kiełczewice Pierwsze, Kolonia Kiełczewice Dolne, Osmolice Drugie, Osmolice Pierwsze, Pawłów, Pawłówek, Piotrowice, Polanówka, Strzyżewice, Żabia Wola oraz miejscowość Pszczela Wola. Mają one charakter wiejski i zabudowę w dużej części rozproszoną. Według danych dnia 30 czerwca 2015 roku, terenie gminy mieszkało 8041 osób (w tym 3920 mężczyzn i 4121 kobiet). Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 73,8 osób na 1 km². 5|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Pochodzenie nazwy Bardzo interesująca jest kwestia pochodzenia nazwy wsi Strzyżewice. Inne dane przynosi miejscowa tradycja, inne zaś informacje dostarczają badania naukowe. Legenda ludowa mówi, iż wieś w połowie XIV wieku nosiła nazwę Długi Bród, od szerokiej przeprawy przez dolinę rzeki Bystrzycy, leżącej na staropolskim szlaku handlowym wiodącym z Rusi do Kazimierza n. Wisłą. Ponieważ trasa ta była niebezpieczna i wymagała strzeżenia przeprawy, pierwotną nazwę tej osady zmieniono z Długiego Brodu na Strzezonicze. Jednak nazwa ta na skutek różnej łacińskiej pisowni przekształciła się na Strzyżowice, a następnie na Strzyżewice. Taką hipotezę potwierdza fakt, iż ze wzgórza zamkowego widoczny był ów trakt handlowy, aż po tzw. Zdrapską Górę, a przysiółek powstały w okolicy wzgórza zamkowego do dnia dzisiejszego nazywany jest Widniówką. Analizując pierwotne brzmienie nazwy wsi Strzezonicze zauważamy, iż jest ona pojęciowo zbliżona do słowa „strzeżenie”. Inna legenda podaje, że nazwa wsi wzięła swój rodowód od „strzyżenia owiec”, co związane było z szeroko rozwiniętą hodowlą tych zwierząt na owych terenach. Badania naukowe zaliczają Strzyżewice do nazw pochodnych od nazw osobowych (patronimicznych) jednocześnie podkreślając, że pochodzenie to jest niejasne i dwuznaczne. Jednakże badając genealogię i dzieje rodu Awdańców, dr Władysław Semkowicz twierdzi, że jest mało prawdopodobne, aby wieś wzięła swoją nazwę od imienia przedstawiciela rodu, gdyż ród nie używał imion Strzesz, Strzeszek czy Strzeżysław. Nie jest to jednak pewne, gdyż pierwsi dziedzice |Strzyżewic mogli przyjąć te imiona od sąsiadów - Sulimów, wśród których były one często spotykane w XIII i XIV wieku. 6|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Herb wsi Herbem Strzyżewic jest rodowy herb Awdańców-Abdank zachowany na licznych pieczęciach z XIV i XV wieku. Znany jest także pod innymi nazwami, przemiennie używanymi w starych dokumentach i herbarzach, takimi, jak: Abdaniec, Abdanek, Abdank, Awdancz, Awdaniec, Białkotka, Biłkotka, Czelejów, Habdaniec, Habdank, Haudaniec, Hawdaniec, Hebdank, Łąkotka, Łękawa, Łękawica, Skuba, Szczedrzyk. Przedstawiany jest w postaci dwóch odwróconych krokwi, złączonych w kształcie litery „W”. Nazwą herbu, czyli tzw. zawołaniem jest „Łękawica”. Według legendy herbowej nazwa Abdank pochodzi od podziękowania, jakie skierował cesarz niemiecki do polskiego posła Skarbimira (Skarbka) w czasach Bolesława Krzywoustego. Niemiecki władca, chcąc zaimponować polskiemu posłowi bogactwem, pokazał mu wielkie skrzynie pełne złota. Skarbek zdjął wówczas z palca pierścień i ze słowami „Idź złoto do złota. My Polacy bardziej się w żelazie kochamy i żelazem bronić będziemy” wrzucił go do cesarskiego skarbca. Zaskoczonemu cesarzowi nie pozostało nic innego jak powiedzieć „Habdank - dziękuję”. Słowa te stały się nowym zawołaniem rodu, przez co zmieniono pierwotną nazwę herbu ze Skarbek na Abdank. Heraldycy przypuszczają, że do końca XIII wieku Łękawica przedstawiana była jako litera M. Z kolei Władysław Semkowicz twierdzi, iż ukształtowanie się herbu w jego obecnej formie nastąpiło na przełomie XIII i XIV wieku na skutek trudności z przymocowaniem Łękawicy w pierwotnej formie „M” na hełmie rycerskim. O wiele łatwiej można było tam umieścić odwrotny kształt, czyli formę „W”. Powstały klejnot przeniesiony został następnie na tarczę. 7|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Rys. 2. Herb Strzyżewic. Herb Abdank to najstarsze znane godło rodowe w Polsce, a jednocześnie jedno z najstarszych w heraldyce europejskiej. 8|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Borkowizna Pierwotnie był to folwark wydzielony w 1874 roku z dóbr ziemskich Kiełczewice. Po reformie uwłaszczeniowej w 1864 roku w Królestwie Polskim, na terenie powiatu lubelskiego tworzono kolonie niemieckie. Jedna z nich powstała w tej miejscowości latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku. Osiedlili się w niej osadnicy niemieccy przybyli ze starych niemieckich kolonii w Galicji, pozostając na tym terenie do II wojny światowej. Pod koniec lata 1940 roku okupacyjne władze niemieckie zabrały kolonistów ze wsi, a w ich miejsce przesiedliły Polaków z województwa poznańskiego. Z dawnej zabudowy poniemieckiej zachowały się budynki mieszkalne i gospodarcze oraz kaplica ewangelicka. Po II wojnie światowej w budynku dawnej kaplicy utworzono dwie sale lekcyjne. Do 1964 r. mieściła się w nim szkoła podstawowa i mieszkanie kierownika placówki. Od 1966 r. jedno z pomieszczeń zajmowała biblioteka publiczna. Od czerwca 1992 roku budynek służył również jako siedziba Wiejskiego Domu Kultury. W nocy z 1 na 2 grudnia 2001 roku kaplica ewangelicka spłonęła. Obecnie po wspomnianym budynku zostały tylko ruiny. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Na obrzeżach dawnej kolonii niemieckiej odnaleźć można resztki cmentarza ewangelickiego. 9|Strona VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach We wsi znajduje się młyn wodny, od 1946 r. turbinowy, budowany w 1901 r. dla Wilhelma Deutschlendera., miejscowego osadnika niemieckiego. Po pożarze w 1905 r., został odbudowany w latach 1905-1906. W 1927 roku młyn nabył Andrzej Kołodziejczyk, późniejszy długoletni młynarz. W 1946 roku młyn wyposażony został w turbinę wodną. Obecnie właścicielami obiektu są pp. Borzęccy. Jest to budynek drewniany, dwukondygnacyjny, gruntownie odremontowany w latach 90. XX wieku, przez ostatnich 10 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie właścicieli młyna. Jest to najlepiej zachowany tego typu obiekt na terenie Gminy. Przez okolicznych mieszkańców nazywany jest „młynem Kołodzieja”1 lub „Pod Niedźwiedziem”2. Aktualnie nie posiada już mechanizmu koła młyńskiego. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach We wsi znajduje się również kompleks rekreacyjno – sportowy wybudowany w 2011 roku. Składa się z placu zabaw dla dzieci, boiska do piłki nożnej oraz boiska do siatkówki. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Pochodzenie nazwy: Nazwa wsi wywodzi się od słowa „borek” - mały las. Przysiółki: Niemiecka Wieś – przysiółek, część wsi Borkowizna, nazwa związana z narodowością ludności zamieszkującej dany obszar. 1 2 Od nazwiska właściciela Andrzeja Kołodziejczyka, który nabył budynek w 1927 r. Od rzeźby niedźwiedzia umieszczonej od frontu młyna. 11 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Podbystrzyca - przysiółek, nazwa związana z położeniem tych terenów w okolicy przepływającej w pobliżu rzeki Bystrzycy. Saganówka - przysiółek, nazwa pochodzi od nazwiska Sagan, jednego z najczęściej występujących na tym obszarze. Zapotok – przysiółek, część wsi za p. Prusiem. Nazwa prawdopodobnie związana jest z przepływającym niegdyś przez ten obszar małym potokiem. Wieś sąsiaduje z miejscowościami: Kol Kiełczewice Dolne, Kiełczewice Dolne, Kiełczewice Górne, Kiełczewice Maryjskie. 12 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Bystrzyca Nowa Jest to część dóbr Strzyżewice odłączona w 1840 r. wraz z istniejącym tu zamkiem strzyżewickim na podstawie ugody Kajetana Koźmiana i jego syna Andrzeja Edwarda Koźmiana z właścicielami Strzyżewic Marianną i Franciszkiem Klamborowskim. Do 1840 roku tereny te nie posiadały odrębnej nazwy i miały taką samą starą historię jak sąsiednie Strzyżewice. We wsi znajdują się ruiny fundamentów i piwnic zamku w Strzyżewicach. Był to zamek warowny w kształcie litery „Z”, zlokalizowany na lewym brzegu rzeki Bystrzycy. Jak czytamy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego: Zamek tutejszy, niegdyś do wsi Strzyżowic należący, wystawili w pierwszych latach XVI wieku Żarczyńscy. Budowla niewielka, na jedno piętro wzniesiona, obszernie lochami podmurowana. Miała dziedziniec murem obwiedziony a nad bramą dosyć wysoką wieżę. Posiadali ten zamek później Gorajscy, a po nich Skarbkowie, Kiełczewscy, Kajetan Koźmian. Za dziedzictwa Kiełczewskich, gdy się dwaj bracia na podział majątku zgodzić nie chcieli i każdy z nich pragnął zamek posiadać, podzielono się tą budowlą i odtąd każda jej połowa oddzielnego doświadczała losu. Wschodnia dająca widok na dolinę Bystrzycy, wcześnie opuszczona, z czasem poszła w ruinę(…) Zachodnia, na równinie położona, ciągle prawie mając mieszkańców, utrzymywana była w porządku, ale przerabiana stopniowo, straciła swą pierwotną postać3. Wzniesienie zamku obronnego związane było z najazdem Tatarów w 1501r. W październiku 1704 r. na zamku przebywał król szwedzki Karol XII. W 1814 r. zamek zwiedzał książe Jerzy Adam Czartoryski wraz z gen. Ludwikiem Kropińskim. Zamek spłonął w 1943 r. Częściowo rozebrany został w 1945 r. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków województwa lubelskiego. 3 SŁOWNIK geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. 1. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, s. 509-510. 13 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Ruiny zamku Strzyżewickiego: stan z 1852 r. wg akwareli K. Stronczyńskiego. Podczas I wojny światowej przez tereny obecnej gminy Strzyżewice dwukrotnie przetoczył się front wojenny dwóch walczących ze sobą armii zaborczych: rosyjskiej i austrowęgiersko-niemieckiej. Z okresu tych walk pozostał cmentarz wojenny, położony w południowo- zachodniej części wsi Bystrzyca Nowa, na lekko wznoszącym się terenie w odległości ok. 100 m na zachód od drogi wojewódzkiej nr 834 ( po lewej stronie szosy Strzyżewice- Niedrzwica Duża). Założony został przez władze austriackie po walkach na okolicznych polach stoczonych pod koniec lipca 1915 r. przez wojska rosyjskie i atakującą armię austriacką. Pierwotnie na cmentarzu usytuowano 27 mogił zbiorowych. W 1991 r. przy udziale Austriackiego Czarnego Krzyża przeprowadzono gruntowny remont ustawiając m.in. 1 duży krzyż metalowy, 14 mniejszych krzyży drewnianych na wybranych mogiłach oraz tablicę informacyjną z napisem "Cmentarz żołnierzy austriackich z 1915 r. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków. 14 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Ciekawym zabytkiem jest również nieczynny młyn wodny zlokalizowany w malowniczym zakątku rzeki Bystrzycy. We wsi funkcjonowała trzyklasowa filia Szkoły Podstawowej w Bystrzycy Starej, obecnie mieszkanie prywatne. Pochodzenie nazwy: Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od nazwy rzeki przepływającej przez tereny gminy – Bystrzycy. Pozostałe nazwy terenowe: Bystrzyca Nowa Kolonia I - część wsi położona wzdłuż pierwszej odchodzącej drogi po lewej stronie szosy Strzyżewice-Niedrzwica. Bystrzyca Nowa Kolonia II - część wsi położona wzdłuż drugiej odchodzącej drogi po lewej stronie szosy Strzyżewice-Niedrzwica. Miejscowość jest dość rozległa i sąsiaduje z kilkoma wioskami: Bystrzycą Starą, Kajetanówką, Franciszkowem, Strzyżewicami, Pawłówkiem. 15 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Bystrzyca Stara Jest to jedna z najstarszych wsi w gminie Strzyżewice. Pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 19 lutego 1399 r. Z historycznych przekazów jednak wiadomo, iż wieś ta została nadana przez Henryka Sandomierskiego lub Kazimierza Sprawiedliwego rycerskiemu rodowi Awdańców już w połowie XII wieku. Pierwotnie należała do parafii Wilkołaz. Pierwszym znanym dziedzicem był Skarbko ze Strzyżewic herbu Abdank. W okresie międzywojennym staraniem właściciela majątku Piotrowice – Witolda Łosia i okolicznych mieszkańców wybudowano tu szkołę. Długoletnim kierownikiem placówki był Władysław Różycki, z inicjatywy którego w 1953 roku zakończono budowę nowego gmachu szkoły w Bystrzycy Starej. Obecnie w budynku pierwszej szkoły mieści się filia Gminnej Biblioteki Publicznej i biblioteka szkolna, a także sala lekcyjna. W najbliższym czasie cały budynek zostanie wyremontowany. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Osobą szczególnie zasłużoną dla placówki w Bystrzycy Starej był Stanisław Milanowski, kierujący nią w latach 1972 – 1990. Zmienił on styl pracy i unowocześnił program zajęć pozalekcyjnych. Dzięki staraniom p. Milanowskiego szkołę rozbudowano o salę gimnastyczną. Osoba dyrektora Stanisław Milanowskiego weszła do panteonu „Zasłużonych dla Gminy Strzyżewice”. Obok gmachu Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej wybudowano Gimnazjum. Uchwałą Rady Gminy Strzyżewice z 21 lutego 2003 r. powołano z dniem 1 września 2003 r. 16 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Zespół Szkół Publicznych w Bystrzycy Starej, przez połączenie Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej i Publicznego Gimnazjum w Bystrzycy Starej. Obecnie dyrektorem Zespołu Szkół Publicznych w Bystrzycy Starej jest p. Małgorzata Wzorek – Saran. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach W opisywanej miejscowości znajduje się kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Królowej Polski. Konsekrowany w 1984 r. przez ordynariusza lubelskiego ks. bp. prof. Bolesława Pylaka. 17 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Przy kościele od 1991 r. istnieje muzeum regionalne, w którym znajduje się ponad 300 wartościowych eksponatów o unikatowym charakterze z końca XIX w. i początku XX w. Niektóre z nich mają niepowtarzalną wartość jak np.: drewniana korkownica do butelek czy sprawny warsztat tkacki. 18 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Na cmentarzu parafialnym w Bystrzycy Starej znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona porucznikowi pilotowi Janowi Jakubowskiemu, który walczył o wolną Polskę w kraju, Francji i Anglii, a za te marzenia zapłacił najżywszą cenę. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Ponadto na terenie wsi funkcjonuje jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, powstała w 1965 r. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Pochodzenie nazwy: Nazwa wsi (podobnie jak w przypadku Bystrzycy Nowej) pochodzi prawdopodobnie od nazwy rzeki Bystrzycy. W XVII wieku wieś nazywana była Bystrzyczką. 19 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Wieś sąsiaduje z miejscowościami: Bystrzyca Nowa, Kajetanówka, Pawłówek, Piotrowice. 20 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Dębina Pierwsza wzmianka pochodzi z 1879 r., przy okazji wyłączenia tej wsi z majątku Strzyżewice. Dawna nazwa wsi to Dębniak (1870 r.). Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Cechą charakterystyczną miejscowości jest rosnący las dębowy na obrzeżach wsi. Pochodzenie nazwy: Wieś Dębina nazwę wzięła od rosnącej tu dębiny. Wyraz dębniak oznacza właśnie lasek dębowy. Pozostałe nazwy terenowe: Kolonia Dębina - część wsi znajdująca się od strony Strzyżewic wzdłuż drogi odchodzącej w lewą stronę w kierunku Kiełczewice Dolne. Poczyśle– niektórzy mieszkańcy używają nazwy Pociśle (od nazwiska Cieśla), część wsi obok lasku dębowego, po lewej stronie w kierunku Kiełczewic. Wieś sąsiaduje z następującymi miejscowościami: Strzyżewicami, Kiełczewicami Dolnymi, Kiełczewicami Maryjskimi, Dębszczyzną. 21 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Dębszczyzna Wieś zlokalizowana jest w południowo-wschodniej części gminy. W drugiej połowie XIX wieku Dębszczyzna posiadała 380 mórg gruntów uprawnych i ogrodów, 190 mórg lasu, 17 mórg nieużytków oraz młyn wodny, tartak, pokłady wapna i marglu. Przez wiele lat we wsi funkcjonowała czteroklasowa szkoła podstawowa – filia szkoły podstawowej w Rechcie. Od 1 września 1936 r. stanowisko kierownika pełnił Marian Miżołębski. W 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej. Do kwietnia 1940 r. przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku, skąd został wywieziony do lasu katyńskiego i tam zamordowany. We wsi znajduje się strażnica OSP i działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Fot. ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach Pochodzenie nazwy: Swoją nazwę wieś zawdzięcza rosnącym tu w dużej ilości dębom. Stara nazwa to Dobczyzna, będąca częścią dóbr Kiełczewice Dolne. Przysiółki: Kolonia Dębszczyzna - przysiółek Pozostałe nazwy terenowe: Księżyzna– część Dębszczyzny granicząca z Kiełczewicami Maryjskimi. 22 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Wieś graniczy z: Pawłowem, Kiełczewicami Górnymi, Kiełczewicami Maryjskimi, Kiełczewicami Dolnymi, Strzyżewicami. 23 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Galeria Zasłużonych por. Jan JAKUBOWSKI Pilot Dywizjonu 308. Urodził się 6 września 1913r. w Bystrzycy, gdzie uczęszczał do w szkoły podstawowej. Naukę kontynuował w Państwowym Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie. Jako młody człowiek, za zgodą właściciela Strzyżewic, w jego zabudowaniach dworskich, razem ze swoim kolegą – Józefem Pidkiem, wybudowali szybowiec. Jedyna próba lotu nie powiodła się i szybowiec uległ zniszczeniu. Po zdaniu matury w 1936 r., odbył kurs w Szkole Podchorążych Piechoty w Zamościu. Następnie wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Radomiu. Po jej ukończeniu odbył ćwiczenia w 6 Pułku Lotniczym we Lwowie i został instruktorem w dęblińskiej „Szkole Orląt”. W latach 1938 – 1939 studiował prawo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Wraz z wybuchem II wojny światowej , we wrześniu 1939 r., awansowany do stopnia podporucznika rezerwy z przydziałem do 6 Pułku Lotniczego, pełnił funkcję oficera łącznikowego. Poprzez Rumunię i Francję, gdzie wykonując jeden z wielu lotów bojowych, odniósł swoje pierwsze zwycięstwo powietrzne. Następnie został ewakuowany do Anglii. Po przeszkoleniu służbę pełnił w angielskim 32 Dywizjonie Myśliwskim, skąd przeszedł do polskiego 308 Dywizjonu Myśliwskiego. Ranny w wypadku lotniczym, po wyzdrowieniu przeniesiony do 318 Dywizjonu Myśliwsko – Rozpoznawczego PSP w Detling w Wielkiej Brytanii. Zginął 19 kwietnia 1943 roku w czasie wykonywania lotu treningowego samolotem Hawker „Hurricane” nr V 6544. Spoczywa na cmentarzu lotników polskich w Northwood, grób nr H378. Odznaczony był dwukrotnie Krzyżem Walecznych. W dniu 11 maja 2014 roku w Bystrzycy Starej odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej, poświęconej porucznikowi pilotowi Janowi Jakubowskiemu. 24 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Stanisław MILANOWSKI Pedagog, dyrektor Szkoły Podstawowej w Bystrzycy Starej w latach 1972-1990. Urodził się 12 września 1943 r. w Ogólnokształcące Zakrzewie. w Ukończył Wysokiem, Liceum Studium Nauczycielskie w Cieszynie, po czym rozpoczął studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. W 1971 roku uzyskał tytuł magistra historii. Pierwszą pracę zawodową podjął w Szkole Podstawowej Nr 2 w Kamiennej Górze (dawne woj. wrocławskie). W latach 1966-1969 pełnił funkcję kierownika tejże placówki. 01 września 1969 roku podjął pracę w Szkole Podstawowej w Bystrzycy Starej. W latach 1973-1984 był dyrektorem szkół gminy Strzyżewice, a od 1987 roku inspektorem oświaty i wychowania. Szczególną uwagę zwracał na dobór odpowiedniej kadry oraz na poziom bazy materialnej szkół. W latach 1985-1990 doprowadził do rozbudowy szkoły w Bystrzycy Starej (hala sportowa, gabinety lekarskie, kotłownia, sale dydaktyczne). Rozpoczął również rozbudowę szkoły w Rechcie i w Kiełczewicach. Ukończył studia podyplomowe. W 1984 roku zdobył II stopień specjalizacji zawodowej. Za swoje zaangażowanie w pracę zawodową oraz za stwarzanie odpowiednich warunków pracy zarówno dla uczniów jak i dla nauczycieli był wielokrotnie wyróżniany i nagradzany m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi (1978 r.), Złotym Krzyżem Zasługi (1984 r.), Medalem za Zasługi dla Sportu Szkolnego (1988 r.), Odznaką "Za Zasługi dla Lubelszczyzny" (1984 r.), Brązowym Medalem "Za Zasługi dla Pożarnictwa" (1984 r.). Wielokrotnie otrzymywał nagrody przyznawane przez Ministra Oświaty i Wychowania oraz Kuratora Oświaty. Cieszył się szacunkiem i uznaniem zarówno wśród uczniów jak i nauczycieli. Po długiej i ciężkiej chorobie zmarł 18 września 1993 roku. Pochowany został na cmentarzu w Bystrzycy Starej. 25 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie por. Marian MIŻOŁĘBSKI Pedagog. Urodził się 2 lipca 1911 roku w Lublinie. Ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie im. Juliusza Słowackiego w Lublinie. Z dniem 1 września 1936 r. został mianowany kierownikiem czteroklasowej szkoły powszechnej w Dębszczyźnie. Grał na skrzypcach i mandolinie, zajmował się grafiką, pszczelarstwem, a zimą amatorsko uprawiał narciarstwo biegowe. Poza pracą zawodową działał na rzecz społeczności. W szkole mieszkańców inscenizacje miejscowej urządzał i dla spotkania, organizował mecze siatkówki, dla rezerwistów założył koło Młodych Strzelców. Bardzo cenił sobie przyjaźń i wsparcie w pracy księdza proboszcza, który był prefektem w miejscowej szkole. Odbył kilka przeszkoleń wojskowych i z dniem 1 stycznia 1936 r. uzyskał nominację na stopień podporucznika rezerwy. Przydział mobilizacyjny otrzymał do 7. Pułku Piechoty Legionów w Chełmie. W lipcu 1939 r. został powołany na kolejne ćwiczenia wojskowe do 44. Pułku Strzelców Legii Amerykańskiej w Równem. W sierpniu 1939 r. ze względu na sytuację polityczną, mimo zakończenia ćwiczeń, nie otrzymał zwolnienia do cywila. Podczas niemieckiej ekshumacji w 1943 r. w Katyniu został zidentyfikowany dzięki znalezionej w kieszeni munduru legitymacji służbowej, listom i krucyfiksowi otrzymanemu od księdza proboszcza. W 2007 r. został pośmiertnie awansowany przez Prezydenta RP do stopnia porucznika. 26 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie dr Grzegorz NIEDŹWIEDZKI Urodził się 1 września 1980 r w Bychawie. Absolwent Szkoły Podstawowej w Bystrzycy Starej. Ukończył Technikum Geologiczne im. Stanisława Staszica w Kielcach. Studiował geologię, a następnie biologię na Uniwersytecie Warszawskim. W 2007 obronił pracę magisterską. Dokonał światowego odkrycia w dziedzinie paleontologii. Dowiódł, że zwierzęta wyszły na ląd dużo wcześniej, niż dotychczas sądzono, a mianowicie ok. 400 mln lat temu. Młody naukowiec pochodzi z tutejszych Piotrowic. Już jako uczeń fascynował się biologią. Zainteresowania te rozwijał między innymi poprzez kolekcjonowanie różnych skamieniałości oraz organizowanie wystaw, na których prezentował swoje zbiory. W 2013 r. uzyskał tytuł doktora. Był wielokrotnym stypendystą Prezesa Rady Ministrów i Ministra Edukacji Narodowej. W 2000 otrzymał nagrodę specjalną Królewskiego Towarzystwa Geograficznego z Londynu, w 2008 nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, zaś w 2009 nagrodę prezesa Polskiej Akademii Nauk za działalność naukowo-dydaktyczną. Na jego cześć gatunkowi triasowego owada nadano nazwę Chauliodites niedzwiedzkii. 27 | S t r o n a VI Gminny Konkurs Wiedzy o Regionie Władysław RÓŻYCKI Pedagog, budowniczy Szkoły Podstawowej w Bystrzycy Starej. Urodził się 29 marca 1893 roku we Lwowie. Ukończył seminarium nauczycielskie w Samborze. W czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej /1914-1918/. W roku 1918 wstąpił jako ochotnik do armii polskiej. W roku 1921 został zwolniony z wojska. W roku 1922 mianowany nauczycielem w szkole w Bystrzycy Starej gm. Piotrowice. w szkole W latach Strzyżewickiej, 1925-29 pracował organizowanej przez Kołaczkowskich. Do szkoły w Bystrzycy powrócił w 1929 zostając jej kierownikiem, pełnił tę funkcję aż do roku 1972. Dzięki jego inicjatywie i staraniom wybudowano nowy budynek szkolny (1953 r.) oraz dom dla młodych nauczycieli. Za osiągnięcia w pracy nauczycielskiej otrzymywał liczne nagrody i wyróżnienia, były to m.in.: Medal 10- lecia Polski Ludowej (1954 r.); Złoty Krzyż Zasługi (1956 r.); Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego (1960 r.). Zmarł 12 września 1973 r. w Lublinie. 28 | S t r o n a