Weryfikacja radiologiczna w oparciu o kryteria NINDS

Weryfikacja radiologiczna w oparciu o kryteria NINDS

PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(2):89-96
artykuł oryginalny oryginal article
Weryfikacja radiologiczna w oparciu
o kryteria NINDS-AIREN rozpoznania
otępienia naczyniopochodnego
NINDS-AIREN verification of diagnosed vascular dementia
Joanna Łapin1, Barbara Bobek-Billewicz2, Krzysztof Sołtys1,
Jacek Turczyński1, Leszek Bidzan1
Klinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych i Wieku Podeszłego, AM w Gdańsku
Zakład Radiologii, Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, oddział w Gliwicach
1
2
Słowa kluczowe: otępienie naczyniopochodne, diagnoza, kryteria NINDS-AIREN
Keywords: vascular dementia, diagnosis, NINDS-AIREN criteria
Streszczenie
Wstęp. Właściwe rozpoznawanie otępień naczyniopochodnych jest zadaniem trudnym. Panuje pogląd,
że otępienia uwarunkowane naczyniowo występują znacznie rzadziej, niż może to wynikać z częstości
rozpoznań opartych na obrazie klinicznym, bez weryfikacji radiologicznej. Celem badania była weryfikacja
radiologiczna w oparciu o kryteria NINDS-AIREN rozpoznania otępienia naczyniopochodnego.
Materiał i metody. Zbadano 34 osoby, u których w oparciu o kryteria DSM-IV postawiono rozpoznanie
otępienia naczyniopochodnego. Diagnozę weryfikowano następnie w oparciu o kryteria NINDS-AIREN.
Wyniki. Wśród 34 osób, u których rozpoznano otępienie naczyniopochodne w oparciu o kryteria DSM-IV po zastosowaniu kryteriów NINDS-AIREN diagnozę potwierdzono u 22 osób (64.7%). Zmiennymi
pozwalającymi różnicować obie grupy były niektóre elementy skali Hachińskiego: nagły początek, zmiany
osobowości oraz wynik ogólny skali. Różnice radiologiczne wiązały się przede wszystkim z topografią
zmian w małych naczyniach mózgowych, nasileniem leukoencefalopatii oraz rozmieszczeniem ognisk
w istocie białej i jądrach podstawy.
Wnioski. Pomimo starannej diagnozy w oparciu o obraz kliniczny i rutynowo wykonywane badania
neuroobrazowe część otępień jest nieprawidłowo, w stosunku do kryteriów NINDS-AIREN, rozpoznawana jako naczyniopochodne.
PGP 87
Adres do korespondencji:
Dr hab. Leszek Bidzan
Klinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych
i Wieku Podeszłego AM w Gdańsku
ul. Srebrniki 2, 80-282 Gdańsk
[email protected]
Copyright ©2007 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
90
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Summary
Background. Appropriate recognition of vascular dementia is rather difficult. It is mostly said that
vascular dementia is less common than is recognized based on clinical view, without radiological verification. The aim of the study was to verify diagnosis of vascular dementia using NINDS-AIREN criteria.
Material and methods. 34 patients with recognized vascular dementia according to DSM-IV criteria
were examined. The diagnosis was verified using NINDS-AIREN criteria.
Results. The NINDS-AIREN diagnosis was confirmed in 22 patients (64.7%). Hachinski items which
differentiated groups were: abrupt onset, personality change and global result. Radiological differences
were connected with topography of small vessel changes, leucoencephalopathy intensity, and location
in white matter and basal ganglia.
Conclusions. In spite of precise clinical diagnosis with routine neuroimaging some dementias are
inappropriately diagnosed as vascular, according to NINDS-AIREN criteria.
Wstęp
Właściwe rozpoznawanie otępień naczyniopochodnych jest zadaniem trudnym. Panuje pogląd, że
otępienia uwarunkowane naczyniowo występują znacznie rzadziej, niż może to wynikać z częstości
stawianych rozpoznań opartych na obrazie klinicznym, bez weryfikacji radiologicznej. Z drugiej zaś
strony uważa się, że otępienie naczyniopochodne jest za rzadko rozpoznawane, a co za tym idzie – nie
jest odpowiednio leczone [1, 2]. Przykładowo gorsze funkcjonowanie pacjenta po udarze wiązane jest
z niesprawnością wynikającą z zaburzeń ruchu czy zmian nastroju.
Aby rozpoznać otępienie naczyniopochodne, konieczna jest obecność otępienia, obecność udokumentowanego naczyniopochodnego uszkodzenia mózgu oraz związek czasowy między nimi [3]. Podobnie
jak w otępieniu typu Alzheimera, pewne rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego można postawić
dopiero po badaniu histopatologicznym. Za życia pacjenta rozpoznajemy „prawdopodobne otępienie
naczyniopochodne” – otępienie występujące u osoby z neurologicznymi objawami ogniskowymi i/lub
chorobą naczyń mózgowych, potwierdzone w neuroobrazowaniu.
Od wielu lat trwają próby sprecyzowania i ujednolicenia licznych obecnie kryteriów diagnostycznych [4,
5, 6, 7, 8, 9, 10, 11]. Skala Hachińskiego (tłumaczona również jako wskaźnik niedokrwienny Hachińskiego – Hachinski Ischaemic Score) wprowadzona w 1975 r. stanowi popularne narzędzie kliniczne,
tradycyjnie wykorzystywane w rozpoznawaniu otępienia naczyniopochodnego. Skala ta doczekała się
różnych modyfikacji, wielokrotnie również kwestionowano jej przydatność, zarzucając dużą możliwość
popełnienia błędu diagnostycznego. Jakkolwiek Moroney i wsp. [12] wskazują, że prawidłowo przeprowadzone badanie przy użyciu skali Hachińskiego skutecznie różnicuje otępienie naczyniopochodne
od alzheimerowskiego. Kryteria DSM IV (tabela 1) oraz ICD-10 uwzględniają przede wszystkim obraz
kliniczny zaburzeń poznawczych, bez szczegółowej analizy neuroobrazowania. Bardziej szczegółowym
narzędziem diagnostycznym są ustalone w 1993 roku kryteria NINDS-AIREN. Opierają się one poza
stwierdzeniem deficytów poznawczych na przeprowadzeniu badania neuroobrazowego i szczegółowej
ocenie radiologicznej (tabela 2), znajdują także zastosowanie w prowadzeniu badań klinicznych dotyczących nowych leków [13].
Cel badania i metodologia
Celem badania była weryfikacja radiologiczna w oparciu o kryteria NINDS-AIREN rozpoznania otępienia naczyniopochodnego. Ponadto analizowano zmienne kliniczne pozwalające różnicować grupę osób
z potwierdzonym radiologicznie otępieniem naczyniopochodnym od osób, u których rozpoznano otępienie
w oparciu o kryteria kliniczne.
91
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Badania objęły grupę 34 osób, pacjentów poradni zdrowia psychicznego, u których w oparciu o kryteria
DSM-IV postawiono rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego. Warunkiem włączenia do badania było:
– wiek 45 lat i powyżej,
– zgoda na udział w badaniu,
– wynik powyżej 4 punktów w skali Hachińskiego,
– rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego,
– wykluczenie chorób psychicznych takich jak: zaburzenia depresyjne, schizofrenia, uzależnienie od
alkoholu, leków lub innych środków odurzających, upośledzenie umysłowe,
– wykluczenie w chwili badania zaburzeń świadomości, chorób narządu ruchu, wzroku i słuchu, istotnie
utrudniających wykonywanie poleceń i procedur zawartych w stosowanych skalach klinicznych,
– brak poważnych chorób somatycznych, zwłaszcza w fazie dekompensacji.
Wszyscy pacjenci byli badani i oceniani przez lekarzy psychiatrów. Za podstawę rozpoznania przyjęto
stan kliniczny, w tym zwłaszcza badanie neurologiczne, wywiad, badania dodatkowe oraz rutynowe
badanie neuroobrazowe niezawierające szczegółowej oceny obrazu. Następnie u wszystkich badanych
wykonano badanie MRI, które zostało poddane szczegółowej analizie w celu odniesienia się do radiologicznych kryteriów NINDS-AIREN.
Badania MRI mózgowia wykonano za pomocą aparatu 1.5T Eclipse Picker za pomocą standardowej
cewki do badania głowy. W czasie badania obrazowano całe mózgowie, wykonując przekroje w trzech
płaszczyznach: strzałkowej, poprzecznej i czołowej prostopadłej do długiej osi hipokampa. Podstawowe
parametry sekwencji przedstawiono niżej:
• SE T1 w płaszczyźnie strzałkowej (TR/TE 400/14 msec, grubość warstwy/odstęp między warstwami:
501 mm, matryca 192/256
• FE 3D T1 w płaszczyźnie czołowej prostopadłej do długiej osi hipokampa (TR/TE 20/4 msec, grubość warstwy/odstęp między warstwami: 1.5/0 mm, matryca 256x256)
• TSE T2 FLAIR w płaszczyźnie poprzecznej (TR/TE/TI 9000/109,6/2200 msec, grubość warstwy/
odstęp między warstwami 5/0 mm, matryca 256x256)
• TSE PD/T2 w płaszczyźnie poprzecznej (TR/TE 2900/11/88 msec, grubość warstwy/odstęp między
warstwami 5/1 mm, matryca 192x256)
Wyniki badań poddano analizie statystycznej przy użyciu programu komputerowego STATISTICA 6.0.
Przyjęto poziom istotności statystycznej p≤0.05.
Wyniki
Zbadano 34 pacjentów – 20 mężczyzn i 14 kobiet w wieku od 49 do 86 lat (średnio 70.55 lat).
Po wykonaniu badania radiologicznego kryteria NINDS-AIREN otępienia naczyniopochodnego spełniały
22 osoby (64.7%). Grupę tę porównano z grupą osób, u której nie potwierdzono rozpoznania otępienia
naczyniopochodnego. Obie grupy nie różniły się w sposób statystycznie znamienny pod względem czasu
trwania otępienia oraz jego nasilenia mierzonego skalami MMSE oraz ADAS. Wyniki przedstawiono w
tabeli 3. Zmiennymi klinicznymi pozwalającymi różnicować grupę osób z potwierdzonym radiologiczne
otępieniem naczyniopochodnym od pozostałych osób były niektóre elementy skali Hachińskiego, takie
jak: nagły początek, zmiany osobowości oraz wynik ogólny skali. W tabeli 4 przedstawiono wyniki
uzyskane przez badanych w skali Hachińskiego. Osoby spełniające kryteria NINDS-AIREN uzyskały
wyższy sumaryczny wynik skali, jak również istotnie znamienna była różnica dotycząca nagłego początku choroby, jak i zmian osobowości.
Przeanalizowano także różnice radiologiczne pomiędzy badanymi grupami – wiązały się one przede
wszystkim z topografią zmian w małych naczyniach mózgowych, nasileniem leukoencefalopatii, występowaniem ognisk lakunarnych oraz z rozmieszczeniem ognisk w istocie białej i jądrach podstawy. Grupy
nie różniły się w sposób statystycznie znamienny lokalizacją zmian związaną z chorobą dużych naczyń
czy zawałami strategicznymi. Porównanie zmian związanych z chorobą małych naczyń przedstawia
tabela 5. Kolejna tabela (tabela 6) przedstawia różnice w nasileniu leukoencefalopatii.
92
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Dyskusja
Właściwe rozpoznawanie otępień naczyniopochodnych stanowi obecnie duże wyzwanie dla klinicystów,
przede wszystkim z uwagi na niejednorodne kryteria diagnostyczne.
Skala Hachińskiego to proste narzędzie diagnostyczne, w którym każdemu z objawów przypisuje się
1 lub 2 punkty. Zaletą skali poza prostotą jest możliwość szybkiego wykonania. Trudnością w jej przeprowadzeniu bywa często brak wywiadu obiektywnego od opiekuna. Wysoka czułość i specyficzność
tego narzędzia została potwierdzona w badaniach klinicznych. We wspomnianym wcześniej badaniu
Moroneya i wsp. [12] dokonano metaanalizy danych uzyskanych od 312 pacjentów z rozpoznanym za
życia otępieniem, weryfikowanych patomorfologicznie. Pod uwagę wzięto dane kliniczne, wynik w skali
Hachińskiego oraz badanie patomorfologiczne. Wśród cech różnicujących otępienie typu Alzheimera
od naczyniopochodnego wyróżniono skokowe narastanie objawów choroby, falujący przebieg, udar
w wywiadzie oraz ogniskowe objawy neurologiczne. Objawami różnicującymi otępienie naczyniopochodne
od otępienia o etiologii mieszanej były skokowe narastanie objawów choroby oraz zaburzenia emocji.
W naszym badaniu objawami różnicującymi był nagły początek, zmiany osobowości oraz sumaryczny wynik skali. Moroney i wsp., wskazując na wysoką czułość i specyficzność (odpowiednio 89.0%
i 89.3%), sugerują, że poprawnie wykonana skala Hachińskiego jest cennym narzędziem diagnostycznym różnicującym otępienie typu Alzheimera od naczyniopochodnego, natomiast pozostawia trudność
diagnostyczną w przypadku otępień mieszanych. Wśród 191 przyżyciowo rozpoznanych otępień typu
Alzheimera w badaniu patomorfologicznym potwierdzono 145 (75.9%), wśród 80 otępień naczyniopochodnych potwierdzono 67 (83.8%).
Kryteria DSM IV stanowią podstawę klinicznego rozpoznawania otępienia naczyniopochodnego, są
chętnie stosowane przez lekarzy psychiatrów. Poza obecnością deficytów poznawczych konieczne jest
stwierdzenie zaburzenia czynności zawodowych i funkcjonowania społecznego w stosunku do stanu
sprzed choroby, jak również występowania objawów neurologicznych lub zmian w badaniu neuroobrazowym.
Klasyfikacja ICD-10 podaje różne rodzaje otępienia naczyniopochodnego, natomiast nie uściśla zasad
neuroobrazowania oraz zaburzeń funkcji poznawczych.
Kryteria NINDS-AIREN stanowią obecnie popularne narzędzie diagnostyczne, szczególnie wśród lekarzy
neurologów. Warunkiem koniecznym rozpoznania otępienia naczyniopochodnego jest poza stwierdzeniem deficytów poznawczych obecność ściśle określonych zmian w badaniu neuroobrazowym. Ustalenie
rozpoznania wymaga zatem współudziału doświadczonego neuroradiologa. W naszym badaniu kryteria
NINDS-AIREN służyły weryfikacji wstępnie postawionego przez klinicystę rozpoznania otępienia naczyniopochodnego. Wśród klinicznie rozpoznanych otępień naczyniopochodnych weryfikacja radiologiczna
potwierdziła rozpoznanie u 64.7% badanych. Jest to zachęcający wynik w stosunku do badania, które
przeprowadzili Tang i wsp. [14] u pacjentów po udarze. W grupie 297 pacjentów po udarze badanych
przez lekarzy psychiatrów kryteria DSM IV dla otępienia naczyniopochodnego spełniało 56 (18.8%)
badanych. Wśród tych pacjentów jedynie 39.3% spełniało kryteria NINDS-AIREN. Przyczyną wykluczenia było: brak związku czasowego pomiędzy udarem a wystąpieniem otępienia u 20 pacjentów, brak
ogniskowych objawów neurologicznych i/lub radiologicznego potwierdzenia udaru u 6 pacjentów bądź
wszystkich wymienionych (7 pacjentów). Pacjentów podobnie jak w naszym badaniu podzielono na dwie
grupy – spełniających i niespełniających kryteriów NINDS-AIREN dla otępienia naczyniopochodnego.
Nie stwierdzono statystycznie znamiennych różnic demograficznych pomiędzy grupami ani danymi
dotyczącymi cech zawału, naczyniowych czynników ryzyka ani zmian w neuroobrazowaniu. Jedyne znaczące różnice dotyczyły leukoaraiozy oraz obustronnych uszkodzeń istoty białej, częściej występujących
w grupie z rozpoznanym VaD. Autorzy pracy sugerują, że rozpoznawanie otępienia naczyniopochodnego
zgodnie z kryteriami NINDS-AIREN może wykluczać część pacjentów z otępieniem naczyniopochodnym.
Jest to rzeczywiście istotne pytanie, na które zapewne nie uzyskamy szybko odpowiedzi, biorąc pod
uwagę ilość kryteriów diagnostycznych, ale również niejednorodność samej grupy badanych. Ballard
i wsp. [15] zwracają uwagę, że kryteria NINDS-AIREN mogą nie różnicować pacjentów po udarze bez
otępienia i pacjentów, u których rozpoznano otępienia. W badaniu przeprowadzonym w grupie 125
93
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
pacjentów po udarze (27 z otępieniem, 98 bez otępienia) nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic
w poszczególnych kryteriach obrazowania wg NINDS-AIREN. Ponadto nie stwierdzono znamiennych
różnic w ilości zawałów korowych i podkorowych pomiędzy grupami. U pacjentów z otępieniem stwierdzono znacząco większy ubytek hipokampa.
Chui i wsp. [16] dokonali próby oceny zgodności poszczególnych kryteriów diagnostycznych – skali
Hachińskiego, skali DSM IV, NINDS-AIREN oraz ADDTC, analizując dane od 25 pacjentów w różnych
stadiach zaburzeń funkcji poznawczych. Każdego z pacjentów poddano serii pytań diagnostycznych
uwzględniających poszczególne kryteria. Zauważono, że częstość rozpoznanego otępienia naczyniopochodnego była najwyższa przy zastosowaniu kryteriów DSM IV i skali Hachińskiego, najniższa zaś przy
zastosowaniu kryteriów NINDS-AIREN. Pokrywa się to z naszymi obserwacjami i wynikami badania
– wśród 34 zbadanych przez nas pacjentów, którzy spełniali kryteria DSM IV i HIS (skala Hachińskiego)
dla otępienia naczyniopochodnego, tylko 22 (64.7%) spełniało kryteria NINDS-AIREN. Trudno polemizować ze stwierdzeniem autorów, że w zależności od wybranego kryterium diagnostycznego rozpowszechnienie otępienia naczyniopochodnego będzie różniło się w sposób znaczący. Badacze, stosując
starsze kryteria diagnostyczne, takie jak skala Hachińskiego, osiągnęli większą spójność wyników.
Podsumowanie
Podsumowując, należy stwierdzić, że rozpoznawanie otępienia naczyniopochodnego stanowi dużą
trudność dla lekarzy klinicystów. W naszym badaniu zmiennymi klinicznymi pozwalającymi różnicować
grupę osób z potwierdzonym radiologicznie otępieniem naczyniopochodnym były niektóre elementy skali
Hachińskiego, takie jak nagły początek, zmiany osobowości oraz ogólny wynik skali. Różnice radiologiczne wiązały się przede wszystkim z topografią zmian w małych naczyniach mózgowych, nasileniem
leukoencefalopatii, występowaniem ognisk lakunarnych oraz rozmieszczeniem ognisk w istocie białej
i jądrach podstawy. Pomimo starannej diagnozy w oparciu o obraz kliniczny i rutynowo wykonywane
badania neuroobrazowe część otępień jest nieprawidłowo, w stosunku do kryteriów NINDS-AIREN,
rozpoznawana jako naczyniopochodne.
Tabela 1. Kryteria rozpoznania otępienia naczyniopochodnego wg DSM IV
Tab. 1. DSM IV diagnostic criteria for vascular dementia
Kryteria rozpoznania
A. pojawienie się licznych zaburzeń funkcji poznawczych manifestujących się poprzez:
1. upośledzenie funkcji pamięci
2. obecność jednego (lub więcej) objawów:
a. afazji
b. apraksji
c. agnozji
d. zaburzenia takich funkcji, jak: planowanie, organizowanie, przestrzeganie sekwencji,
abstrahowanie
B. deficyty poznawcze określone w punkcie A zaburzają w istotny sposób czynności zawodowe
i funkcjonowanie społeczne w stosunku do stanu sprzed choroby
C. występowanie objawów neurologicznych – wygórowanych głębokich odruchów ścięgnowych,
odruch Babińskiego, porażenie rzekomoopuszkowe, zaburzenia chodu, osłabienie siły mięśniowej
w kończynach albo obecność w badaniach dodatkowych cech wskazujących na chorobę naczyniową
mózgu (np. obecność licznych ognisk zawałowych w korze lub strukturach podkorowych) powodujących następstwa w stanie psychicznym (w odniesieniu do zaburzeń poznawczych)
D. deficyty poznawcze nie stoją w związku przyczynowym z zaburzeniami świadomości
94
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Tabela 2. Kryteria rozpoznania otępienia naczyniopochodnego wg NINDS-AIREN
Tab. 2. NINDS-AIREN criteria for vascular dementia
Otępienie – definicja:
Otępienie jest obniżeniem funkcji intelektualnych w odniesieniu do ich poprzedniego znanego lub
prawdopodobnego poziomu, które powoduje problemy w życiu codziennym chorego i dotyczy pamięci
i co najmniej dwóch innych czynności poznawczych
Prawdopodobne otępienie naczyniopochodne:
Obecność wszystkich następujących:
* otępienie
* choroba naczyń mózgowych, manifestująca się obecnością ogniskowych objawów neurologicznych,
potwierdzona w neuroobrazowaniu:
– mnogie zawały związane z chorobą dużych naczyń
– zawały strategiczne
– liczne zawały lakunarne w jądrach podstawy i w istocie białej
– nasilone uszkodzenia okołokomorowe istoty białej
– kombinacje tych zmian
* zależność między obiema chorobami manifestująca się przez:
– początek otępienia w ciągu trzech miesięcy od rozpoczęcia udaru
– nagłe pogorszenie w zakresie funkcji poznawczych lub
– zmienność natężenia objawów na tle stopniowego pogarszania się zaburzeń funkcji poznawczych
inne częste objawy mogące towarzyszyć prawdopodobnemu otępieniu naczyniopochodnemu:
• zaburzenia chodu
• niespecyficzne zaburzenia równowagi i częste niesprowokowane upadki
• wczesne zaburzenia zwieraczy
• zespół rzekomoopuszkowy
• zmiany w emocjach, zachowaniu i osobowości (depresja, abulia, nietrzymanie emocji, labilność
emocjonalna)
Wątpliwe rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego:
* wczesny początek i narastający przebieg deficytów poznawczych, zaburzeń wyższych czynności
nerwowych przy braku odpowiadających za te deficyty ogniskowych uszkodzeń mózgu
* nieobecność ogniskowych objawów neurologicznych innych niż zaburzenia poznawcze
* brak zmian naczyniopochodnych w neuroobrazowaniu
Tabela 3. Porównanie średnich wartości dla grupy z potwierdzonym radiologicznie rozpoznaniem otępienia (grupa 1)
z grupą z rozpoznaniem „klinicznym” (grupa 2)
Tab. 3. Comparison of mean values between group with radiologically confirmed diagnosis of vascular dementia
(group 1) and group with “clinical” diagnosis (group 2)
Średnia
Grupa 1
Średnia
Grupa 2
t
p
68.0
59.9
0.67
n.s.
MMSE
19.59
19.16
0.25
n.s.
ADAS
29.54
31.11
-0.32
n.s.
Czas trwania
(miesiące)
95
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Tabela 4. Wyniki uzyskane w skali Hachińskiego dla grupy z potwierdzonym radiologicznie rozpoznaniem otępienia
(grupa 1) oraz grupy z rozpoznaniem „klinicznym” (grupa 2)
Tab. 4. Results in Hachinski Scale for group with radiologically confirmed diagnosis of vascular dementia (group 1)
and “clinical” diagnosis (group 2)
Średnia
Grupa 1
Średnia
Grupa 2
t
p
1.63*
0.66*
3.13597*
0.003*
Falujący przebieg
1.54
1.00
1.64093
n.s.
Udar w wywiadzie
0.81
0.50
0.91156
n.s.
Ogniskowe objawy podmiotowe
1.90
1.66
1.18
n.s.
Ogniskowe objawy
przedmiotowe
1.81
2.00
-1.06
n.s.
Skokowe pogarszanie się
0.95
1.00
-0.73
n.s.
Zaburzenia świadomości
0.22
0.00
1.82
n.s.
0.54*
0.00*
3.68*
0.0008*
Depresja
0.09
0.16
-0.63
n.s.
Skargi somatyczne
0.27
0.16
0.68
n.s.
Objawy afektywne
0.50
0.16
1.96
n.s.
Nadciśnienie w wywiadzie
0.81
0.83
-0.10
n.s.
Objawy miażdżycy
0.27
0.25
0.13
n.s.
11.40*
7.21*
4.56*
0.00006*
Nagły początek
Względne zachowanie
struktury osobowości
SUMA
Tabela 5. Porównanie zmian związanych z chorobą małych naczyń dla grupy z radiologicznie potwierdzonym rozpoznaniem otępienia (grupa 1) oraz grupy z rozpoznaniem „klinicznym” (grupa 2)
Tab. 5. Comparison of small vessel disease changes for group with radiologically confirmed diagnosis of vascular
dementia (group 1) and „clinical” diagnosis (group 2)
Średnia
Grupa 1
Średnia
Grupa 2
t
p
Liczne zawały lakunarne
w jądrach podstawy i w istocie
białej
0.50*
0.00*
3.50*
0.001*
Nasilone uszkodzenia
okołokomorowe istoty białej
0.68*
0.00*
5.12*
0.00001*
Obustronne uszkodzenie
wzgórza
0.31*
0.00*
2.39*
0.02*
Łącznie
0.81*
0.00*
7.42*
0.00*
96
Joanna Łapin i wsp.: Weryfikacja radiologiczna otępień naczyniopochodnych
Tabela 6. Porównanie nasilenia leukoencefalopatii dla grupy z radiologicznie potwierdzonym rozpoznaniem otępienia
(grupa 1) oraz grupy z rozpoznaniem „klinicznym” (grupa 2)
Tab. 6. Comparison of leukoencephalopathy for group with radiologically confirmed diagnosis of vascular dementia
(group 1) and „clinical” diagnosis (group 2)
Średnia
Grupa 1
Średnia
Grupa 2
t
p
Uszkodzenie dużych naczyń
półkuli dominującej
0.09
0.00
1.10
n.s.
Obustronne duże zawały
półkulowe
0.09
0.00
1.10
n.s.
0.59*
0.00*
4.20*
0.0001*
Leukoencefalopatia obejmująca ponad ¼ istoty białej
Piśmiennictwo
[1] Gorelick PB. Can we save the brain from the raveges of middlre cardiovascular risk factors?
Neurology 1999; 52: 1114-1115.
[2] Gorelick PB, Sacco RL. Prevention of a first stroke. A review of guidelines and a multidisciplinary
consensus statement from the National Stroke Associatoion. JAMA 1999; 281: 1112-1120.
[3] Szczudlik A, Motyl R. Otępienie naczyniopochodne. W: Otępienie. Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego Kraków 2004; 245-262.
[4] Hachinski VS, Iliff LD, Zilkha E i wsp. Cerebral blood flow in dementia. Arch Neurol 1975; 32:
632-637.
[5] Erkinjutti T, Halta M, Palo J, Sulkava R, Paetau A. Accuracy of the clinical diagnosis of vascular
dementia: a prospective clinical and post-mortem neuropathological study. J Neurol Neurosurg
Psychiatry 1988; 51: 1037-1044.
[6] Loeb C, Gandolfo C. Diagnostic evaluation of degenerative and vascular dementia. Stroke 1983;
14: 399-401.
[7] Rosen WG, Terry RD, Fuld PA I wsp. Pathological Verification of ischemic score in differentiation of dementias. Ann Neurol 1980; 7: 486-488.
[8] Chui HC, Victoroff JI, Margolin D, Jagust W, Shankle R, Katzman R. Criteria for the diagnoisis
of ischemic vascular dementia proposed by the State of California Alzheimer’s Disease Diagnostic
and Treatment Centers. Neurology 1992; 42: 473-480.
[9] Roman GC, Tatemichi TK, Erkinjutti T i wsp. Vascular dementia: diagnostic criteria for research
studies. Report of the NINDS-AIREN International Workshop. Neurology 1993; 43: 250-260.
[10] American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual and mental disorders. 4thed. Washington, DC American Psychiatric Association 1994: 143-146.
[11] World Heath Organization ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: diagnostic
criteria for research. Geneva WHO, 1993: 36-40.
[12] Moroney JT. i wsp. Meta-analysis of the Hachiński Ischaemic Score in pathologically verified
dementias. Neurology 1997; 49: 1096-1105.
[13] Roman G. Managing Vascular Dementia. Science Press, London 2003.
[14] Tang WK, Chan SS, Chiu HF, Ungvari GS, Wong KS, Kwok TC i wsp. Impact of applying
NINDS-AIREN criteria of probable vascular dementia to clinical and radiological characteristics of
a stroke cohort with dementia. Cerebrovasc Dis. 2004; 18(2): 98-103.
[15] Ballard CG, Burton EJ, Barber R, Stephens S, Kenny RA, Kalaria RN, O’Brien JT. NINDSAIREN neuroimaging criteria do not distinguish stroke patients with and without dementia. Neurology 2004 Sep 28; 63(6): 983-8.
[16] Chui CH, Mack W, Jackson E, Mungas D, Reed BR, Tinklenberg J i wsp. Clinical criteria for
the diagnosis of vascular dementia. Arch Neurol 2000, 57, 191-196.
Zrecenzowano/Reviewed: 11.06.07
Przyjęto do druku/Accepted: 30.06.07