samodzielni pomimo niepe£nosprawnoœci cz. i

samodzielni pomimo niepe£nosprawnoœci cz. i

SAMODZIELNI POMIMO
NIEPE£NOSPRAWNOŒCI
CZ. I
Jak dbaã o siebie i swój wizerunek
Czy mo¿na zacz¹æ ¿yæ od nowa? Uwierzyæ, ¿e tragedia nie
jest koñcem, a pocz¹tkiem drogi? Dziêki idei Aktywnej
Rehabilitacji staje siê to realne!
W 1988 roku powsta³a Fundacja Aktywnej Rehabilitacji. Jej
celem jest pomoc osobom z trwa³ymi uszkodzeniami rdzenia
krêgowego poruszaj¹cym siê na wózkach inwalidzkich
w powrocie do aktywnego ¿ycia, nauki i pracy.
Tragedia dotyka najczêœciej ludzi m³odych, w pe³ni si³, stoj¹cych u progu ¿ycia. Nie³atwo
im siê pogodziæ z myœl¹ , ¿e spêdz¹ je na wózku inwalidzkim.
Podstaw¹ kompleksowego programu realizowanego przez Fundacjê s¹ obozy
szkoleniowe. Prowadz¹ je instruktorzy na wózkach, którzy stanowi¹ doskona³e wzorce
osobowe dla swoich podopiecznych. Pomagaj¹ im w odzyskaniu si³y i wiary we w³asne
mo¿liwoœci. Wa¿n¹ rolê w drodze do samodzielnoœci pe³ni¹ zajêcia rehabilitacyjno-sportowe z takich dyscyplin, jak: technika jazdy na wózku, trening kondycyjno-si³owy,
p³ywanie, tenis sto³owy, ³ucznictwo. Fundacja upowszechni³a tak¿e nowe dyscypliny
sportu w naszym kraju: tenis ziemny, szermierkê, rugby na wózkach oraz nurkowanie.
Kolejnymi elementami programu FAR s¹ szkolenia specjalistyczne – kursy
komputerowe daj¹ce osobom niepe³nosprawnym podstawy do przysz³ej nauki i pracy,
kursy prawa jazdy oraz szkolenia dla personelu medycznego i s³u¿b pomocniczych.
Ró¿norodne formy dzia³alnoœci Fundacji skutecznie wype³niaj¹ lukê miêdzy szpitalem
a domem umo¿liwiaj¹c szyb szy powrót do czynnego ¿ycia.
KONTAKT:
ul. Inspektowa 1, 02-711 Warszawa
tel./fax: 22 651 88 02, 22 651 88 03, 22 858 26 39, 22 642 22 91
e-mail: [email protected], www.far.org.pl
OPRACOWANIE:
Tomasz Bortnowski – Instruktor FAR
Adam Bartków – Instruktor FAR
Robert Jagodziñski – Instruktor FAR
Rysunek na ok³adce:
Ma³gorzata Doborzyñska – Instruktor FAR
Projekt jest finansowany przez Pañstwowy Fundusz Rehabilitacj Osób Niepe³nosprawnych
SPIS TREŒCI:
Wstêp................................................................................4
Higiena osobista................................................................5
Ubieranie i rozbieranie siê..................................................7
Zmiany pozycji w ³ó¿ku.....................................................17
Techniki przesiadania......................................................21
Zak³adanie zaopatrzenia urologicznego..........................22
Cewnikowanie.......................................................24
Kontrolowanie wypró¿nienia............................................24
3
Wstêp
Nauka umiejætnoúci zwiàzanych z wykonywaniem podstawowych czynnoúci ýycia
codziennego, takich jak ubieranie siæ, mycie i higiena osobista, korzystanie
z zaopatrzenia pomocniczego, przygotowywanie i spoýywanie posiùków, wymaga
ogromnego zaangaýowania, wytrwaùoúci i czasu, ale ich zdobycie decyduje tak
naprawdæ o naszej ýyciowej niezaleýnoúci. Dlatego warto rozpoczàã pracæ nad wùasnà
niezaleýnoúcià, jak najwczeúniej, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu i kontynuowaã jà
po powrocie do domu. W pierwszej kolejnoúci musimy jednak poznaã na nowo nasze
ciaùo i nauczyã siæ je kontrolowaã. Trudno nam bædzie stosowaã w praktyce róýne
sposoby radzenie sobie w konkretnych sytuacjach jeúli nie bædziemy potrafili chociaý
w podstawowym stopniu przemieúciã swojego ciaùa i przyjàã odpowiedniej pozycji.
Wszystkie niezbædne informacje, wskazówki oraz przykùady ãwiczeñ pozwalajàcych na
opanowanie umiejætnoúci przemieszczania ciaùa znajdujà siæ w odræbnym materiale,
tutaj chcemy jedynie przypomnieã, ýe przezwyciæýanie niepeùnosprawnoúci ma swojà
chronologiæ. Jeúli przyjmiemy, ýe na samym poczàtku funkcjonowania
z niepeùnosprawnoúcià najbardziej naturalnà pozycjà w jakiej przebywamy najczæúciej,
jest pozycja leýàca, to musimy zaczàã od nauki przechodzenia do leýenia na boku,
potem przejúcia do siadu i utrzymywania pozycji siedzàcej, która umoýliwia nam
podjæcie prób samodzielnego ubierania siæ. Pamiætajmy, ýe kaýda samodzielnie
wykonana czynnoúã, nawet prosty ruch siægania po przedmiot znajdujàcy siæ w zasiægu
naszej ræki, wzmacniajà nasze moýliwoúci i przybliýajà do wypeùniania bardziej
odpowiedzialnych zadañ i czerpania radoúci z codziennego ýycia.
Tytuùem wstæpu chcielibyúmy zaznaczyã, ýe niniejszy skrypt zostaù stworzony
w oparciu o wieloletnie doúwiadczenie zarówno autorów, jak równieý wielu innych osób
niepeùnosprawnych, które sà aktywne spoùecznie i zawodowo.
Skrypt ten nie stanowi jednoznacznego wyznacznika dotyczàcego samoobsùugi po
urazie rdzenia krægowego, a peùni jedynie funkcjæ poradnika zawierajàcego najczæúciej
spotykane techniki wykonywania czynnoúci ýycia codziennego. Wiækszoúã opisów
dotyczy osób z duýym poraýeniem, zarówno koñczyn górnych, jak i dolnych,
aczkolwiek z pewnoúcià moýe przysùuýyã siæ równieý osobom bardziej sprawnym.
Niezwykle istotny jest fakt, ýe niemal kaýdy uraz rdzenia krægowego róýni siæ, niekiedy
nawet diametralnie, od innych, a co za tym idzie nie istniejà idealne dla wszystkich,
jednolite metody samoobsùugi. Pamiætaj, ýe najwaýniejsze jest wypracowanie
wùasnego sposobu na wykonanie danej czynnoúci, nie obawiaj siæ zatem
eksperymentowania sprawdzajàc róýne, niekiedy nawet z pozoru niekonwencjonalne
metody. Osiàgniæcie samodzielnoúci to niejednokrotnie dùugotrwaùy proces
wymagajàcy duýej wytrwaùoúci i nakùadu siù, dlatego nie zniechæcaj siæ
niepowodzeniami, a staraj siæ wyciàgnàã z nich wnioski po to, by wykorzystaã je jako
kolejne lekcje. Powodzenia!
4
Higiena osobista
Przed rozpoczæciem nauki samoobsùugi zwróã uwagæ na to, ýeby posiadane przez
Ciebie akcesoria byùy dostosowane do Twoich potrzeb. Brak chwytu czy inne
dysfunkcje dùoni mogà oznaczaã koniecznoúã zwrócenia uwagi na elementy takie jak:
§
odpowiednie mydùo, w razie potrzeby mydùo w pùynie z odpowiednim dozownikiem
§
pasta do zæbów z ùatwym w obsùudze zamkniæciem
§
szczoteczka do zæbów dostosowana do chwytu, ew. szczoteczka elektryczna
§
ùatwy do chwycenia kubek, najlepiej z uchem
§
szampon, ýel pod prysznic itp. w butelkach uùatwiajàcych otwieranie/zamykanie
§
gàbka o ksztaùcie uùatwiajàcym chwyt
Podstawà sprawà przy myciu jest wybór mydùa. Jako ýe istniejà zarówno zwolennicy
tradycyjnych mydeù w kostce, jak i mydeù w pùynie – dokonaj wyboru wedle wùasnych
potrzeb i upodobañ baczàc, ýeby byùo ono dla Ciebie wygodne w uýyciu, np. ùatwe do
odkræcenia i dozowania.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku gàbek oraz innych akcesoriów – spoúród
wielu dostæpnych na rynku moýesz wybraã najwygodniejsze i najprostsze w uýyciu.
Pamiætaj jednak, ýe nie warto stosowaã udogodnieñ, gdy nie jest to konieczne –
uzaleýniajàc siæ od zbædnych gadýetów moýesz nie poradziã sobie w warunkach
innych niý domowe.
Mycie zæbów
§
Rozpocznij oczywiúcie od otwarcia tubki z pastà, co dla uùatwienia moýe byã
wykonane przy uýyciu zæbów.
§
Naùoýenie pasty na szczoteczkæ moýna w wykonaã w dwojaki sposób:
– poùóý szczoteczkæ na umywalce, a nastæpnie úciskajàc obiema dùoñmi wyciúnij
pastæ
– umieúã koñcówkæ tubki z pastà w ustach i wyciúnij bezpoúrednio do nich
odpowiednià iloúã pasty
5
§
W przypadku problemów z chwyceniem szczoteczki moýliwe jest wplecenie jej
miædzy palce lub przypiæcie do dùoni paskiem.
Higiena dùoni i stóp obcinanie paznokci
§
Czasami ýyjemy w przeúwiadczeniu, ýe pewne czynnoúci, w zwiàzku z naszà
niepeùnosprawnoúcià leýà zupeùnie poza naszymi moýliwoúciami. Dotyczy to nawet
tak prostych czynnoúci zwiàzanych z higienà osobistà jak obcinanie paznokci, która
wymaga pewnych umiejætnoúci manualnych. Tutaj równieý z pomocà przychodzà
nam proste i pomysùowe pomoce pozwalajàce nam wykorzystaã potencjaù jaki
posiadamy po mimo niepeùnosprawnoúci.
§
Pierwszy z prezentowanych obcinaczy posiada szerokie ramiona zapewniajàce
wygodne podparcie urzàdzenia oraz uýywanie go przy uýyciu niewielkiej siùy
fizycznej.
§
Drugi obcinacz, z szerokà podstawkà i dùugim ramieniem, obsùugiwaã moýna nie
tylko samà dùonià, ale równieý przedramieniem.
Przykùadem uniwersalnego, prostego, ùatwego w uýyciu i niezwykle przydatnego
sprzætu jest opaska na dùoñ, w której umieúciã moýemy, w zaleýnoúci od aktualnej
potrzeby dowolny przedmiot, taki jak maszynkæ do golenia, szczoteczkæ do zæbów, czy
sztuãce. Opaska posiada moýliwoúã regulacji oraz dostosowania jej do indywidualnego
rozmiaru i ksztaùtu dùoni. Zapiæcie na rzep pozwala na samodzielne obsùugiwanie jej
nawet osobie o bardzo duýych ograniczeniach ruchowych w obræbie koñczyn górnych.
6
Ubieranie / rozbieranie siæ
Nieodùàcznym elementem samodzielnego, sprawnego ubierania siæ jest odpowiedni
dobór odzieýy. Oto kilka czynników, na które powinieneú zwróciã szczególnà uwagæ:
§
Zwykle wiækszoúã rzeczy sprzed wypadku jest nieodpowiednia i istnieje
koniecznoúã drastycznego zmodyfikowania posiadanej garderoby.
§
Zaopatrz siæ w wygodnà, luênà odzieý, którà ùatwiej bædzie Ci zaùoýyã. Im bardziej
przylegajàce i obcisùe sà Twoje ubrania, tym trudniej bædzie Ci siæ w nie ubraã.
§
Zastanów siæ, jaki rodzaj ubrañ bædzie dla Ciebie ùatwiejszy do zaùoýenia – niektórzy
preferujà spodnie dresowe, podczas gdy inni wybierajà jeansy.
§
Nie zapominaj o profilaktyce przeciwodleýynowej – unikaj guzików na tylnych
kieszeniach, ozdobnych suwaków czy teý innych elementów, których ucisk moýe
skutkowaã odleýynami.
§
Dostosuj odzieý do wùasnych potrzeb, np.:
– doczepiajàc kóùko do kluczy przy zamkach bùyskawicznych
– doszywajàc pætelki przy skarpetach
§
Wybierz buty ùatwe do zawiàzania lub zdecyduj siæ na rzepy.
§
Buty z podeszwà na tzw. „traktorze” lepiej trzymajà siæ na podnóýku i nie úlizgajà siæ
podczas przesiadania.
§
Kurtka powinna byã w miaræ moýliwoúci cienka, tak by nie ograniczaùa ruchów.
Ponadto nie powinna byã dùuýsza aniýeli do pasa, tak by nie rozpychaùa boczków i
nie zwijaùa na plecach.
§
Dostosowanie ubioru do wùasnych potrzeb nie oznacza, ýe nie moýesz ubieraã siæ
modnie, wedle wùasnego stylu i upodobañ.
Ubieranie dolnej czæúci ciaùa
Zwykle ubieranie siæ jest wykonywane w jeden z dwóch najpopularniejszych sposobów,
aczkolwiek, podobnie do wiækszoúci przedstawionych tu czynnoúci, pojawia siæ
niezliczona wræcz iloúã modyfikacji. Wiækszoúã z poniýszych metod wymaga doúã
duýego rozciàgniæcia, dlatego w ýadnym wypadku nie wykonuj tego szybko i siùowo, a
powoli i ostroýnie.
Zakùadanie spodni odbywa siæ zwykle w pozycji siedzàcej (na wózku, na toalecie, na
ùóýku ze spuszczonymi nogami), lub w siadzie pùaskim (na ùóýku).
Pozycja siedzàca
§
Poùóý spodnie na ziemi tak, by móc umieúciã stopæ w odpowiedniej nogawce.
§
Nogæ moýesz podnieúã uýywajàc tzw. dêwigni – oprzyj przedramiæ o jednà nogæ,
wùóý dùoñ pod udo drugiej nogi i „podwaý” jà do góry (zdjæcie).
7
§
Gdy stopa bædzie juý lekko wsuniæta w nogawkæ chwyã za spodnie i powoli ciàgnij
je, starajàc siæ jednoczeúnie wsuwaã gùæbiej nogæ. Spodnie moýesz chwyciã
miædzy innymi úciskajàc je miædzy dwiema dùoñmi, zahaczajàc nadgarstkiem za
gumkæ lub pasek, albo zaczepiajàc palec o szlufkæ.
§
Aýeby utrzymaã lepszà stabilizacjæ moýesz przy pochylaniu siæ oprzeã gùowà o
kolana, zaprzeã ùokciem o drugà nogæ.
§
Po wsuniæciu jednej nogi w analogiczny sposób wùóý drugà uwaýajàc jednoczeúnie,
by ta pierwsza nie wysunæùa siæ z powrotem.
§
Gdy zaùoýysz juý spodnie na obie nogi, podciàgnij je delikatnie do góry tak, aby nie
utrudniaùy zaùoýenia ich na siedzenie.
§
W celu podciàgniæcia spodni wùóý w nie dùoñ, zahaczajàc nadgarstkiem za pasek,
gumkæ lub szlufkæ a nastæpnie odchyl siæ w przeciwnà stronæ i oprzyj na ùokciu tak,
by poúladek oderwaù siæ od powierzchni na której siedzisz, a nastæpnie naciàgnij
nañ spodnie. Tæ samà czynnoúã powtórz z przeciwnej strony.
§
Caùkowite podciàgniæcie spodni moýe wiàzaã siæ z koniecznoúcià wielokrotnego
odchylania siæ na obie strony.
§
Moýliwe jest równieý wùoýenie nogi do spodni w podobny sposób poprzez tzw.
zaùoýenie „nogi na nogæ”. Umoýliwia to jednoczesne zaùoýenie butów.
8
Ubieranie siæ w ùóýku – siad pùaski
§
Przewagà ubierania siæ w ùóýku jest prostsze naciàganie spodni na poúladki,
jednakýe najwiækszym mankamentem jest brak ùatwego dostæpu do ùóýek np. w
toaletach w supermarketach (ew. uùatwieniem moýe byã w tej sytuacji sklep
meblowy ;) ).
§
Wyprostuj nogawki tak, aby nie byùy w ýadnym miejscu skræcone.
§
Wsuñ stopæ w nogawkæ, np. wedùug jednego z poniýszych opisów:
– oprzyj ùokieã na ùóýku i przenieúã na niego ciæýar ciaùa, wsuñ dùoñ pod udo i
unieú je delikatnie. Jednoczeúnie drugà rækà zahacz o spodnie i nasuñ je na
stopæ. To samo powtórz z drugà nogà. Po umieszczeniu obu nóg w nogawkach
zaczep nadgarstkami obu ràk o spodnie i odchylajàc siæ wciàgnij je jak
najbardziej na nogi.
– Zaùóý „nogæ na nogæ”; w tym celu wùóý lewà rækæ pod lewe udo i unieú je,
nastæpne prawym nadgarstkiem zaczep o uniesionà ùydkæ i pociàgnij na prawà
nogæ. Zaùoýenie nogawki moýesz uùatwiã sobie zakùadajàc jà sobie najpierw na
rækæ od strony wylotu nogawki, nastæpnie chwytajàc za stopæ i zsuwajà spodnie
z ræki na nogæ. Przy okazji zaùoýenia nogi w ten sposób moýesz jednoczeúnie
zaùoýyã zarówno spodnie, skarpetki, jak i buty.
!
!
!
§
Po zaùoýeniu spodni na nogi naciàgnij je na poúladki w sposób opisany przy
„ubieraniu w pozycji siedzàcej”.
9
Uùatwieniem w tej sytuacji moýe byã siedzenie w ùóýku z jednoczesnym oparciem siæ o
úcianæ. Pomaga to w utrzymaniu stabilizacji, a co za tym idzie np. w unoszeniu nóg.
Zapinanie guzików
W celu zapiæcia guzika:
§
Umieúã kciuk (lub inny palec) w dziurce na guzik od strony przeciwnej do wkùadania
guzika.
§
Rozszerz dziurkæ jak najbardziej.
§
Drugà dùonià wsuñ guzik w otwór wysuwajàc jednoczeúnie wsuniæty w nià wczeúniej
palec.
Moýesz równieý zastosowaã urzàdzenie wùasnej roboty przedstawione na poniýszych
zdjæciach.
10
Rozbieranie dolnej czæúci ciaùa
W ùóýku
§
Oczywiúcie pierwszym elementem jest rozpiæcie paska, rozporka, itp. oraz zdjæcie
butów.
§
Zaczep, np. kciukiem, o spodnie z jednej strony, nastæpnie odchyl siæ w przeciwnà
stronæ tak, by poúladek oderwaù siæ od ùóýka i spróbuj zsunàã spodnie. Czynnoúã
powtarzaj naprzemiennie z obu stron aý do caùkowitego zsuniæcia spodni z
poúladków.
§
Moýesz pomóc sobie wkùadajàc rækæ do spodni i pchajàc spodnie w kroku w celu
wysuniæcia ich na úrodku.
§
Wsuñ rækæ pod udo jednoczeúnie opierajàc siæ na ùokciu, a nastæpnie unieú jà
moýliwie jak najwyýej.
§
Drugà rækà zsuñ spodnie z uniesionej nogi a nastæpnie powtórz tæ czynnoúã z
drugiej strony.
11
W pozycji siedzàcej
§
Pochyl siæ, najlepiej kùadàc tuùów na kolana, a nastæpnie wysuñ siæ delikatnie z
wózka.
12
§
Aby úciàgnàã spodnie z lewego poúladka odchyl siæ w prawà stronæ, najlepiej
przytrzymujàc siæ prawà rækà np. o ramæ wózka lub ciàg. Moýesz teý oprzeã rækæ o
prawà nogæ i wsunàã dùoñ pod lewe udo – w ten sposób odchylajàc siæ uniesiesz
nogæ i uùatwisz sobie przy tym zdjæcie spodni.
§
Lewà rækà (np. kciuk, nadgarstek, itp.) zaczep o brzeg spodni i zsuñ spodnie
moýliwie jak najniýej.
§
Po zsuniæciu spodni z poúladków i górnej czæúci nóg, unieú jednà nogæ zapierajàc
siæ rækà o drugà, a nastæpnie pochyl siæ i zdejmij spodnie ze stopy. Powtórz
czynnoúã z drugà nogà.
Zakùadanie i úciàganie skarpet i butów
Niezaleýnie od pozycji, w której zakùadamy skarpety, moýna wyszczególniã dwie
czynnoúci:
§
Naùoýenie skarpety na palce – w tym celu rozciàgnij skarpetæ umieszczajàc w niej
np. kciuki lub caùe dùonie.
§
Naciàgniæcie skarpety – zahacz skarpetæ zagiætym palcem lub wùóý palec do
skarpety i przyciúnij z zewnàtrz drugà rækà, a nastæpnie wciàgnij skarpetæ. Dla
uùatwienia moýesz przyszyã do skarpet pætelki uùatwiajàce zaùoýenie.
§
W celu úciàgniæcia skarpety wùóý do niej palec i przy jego uýyciu zsuñ skarpetæ ze
stopy. Dodatkowo drugà rækà moýesz dla uùatwienia unieúã stopæ.
13
Zakùadanie i úciàganie butów
§
Buty najùatwiej jest wùoýyã zakùadajàc „nogæ na nogæ”. Przed wkùadaniem butów
zwróã uwagæ, czy w úrodku nie znalazùy siæ przypadkowo przedmioty mogàce
spowodowaã powstanie odleýyn.
§
Rozwiàý sznurówki i poluênij je, a nastæpnie wsuñ stopæ dosuwajàc palce jak
najdalej w gùàb buta. Uwaýaj jednoczeúnie, ýeby palce nie „podwinæùy siæ”.
§
Drugà rækà dociúnij podeszwæ buta tak, aby piæta wsunæùa siæ do úrodka.
§
Sznurowadùa moýesz zawiàzaã owijajàc je wokóù palców, w razie problemów
istnieje równieý moýliwoúã wùoýenia ich po bokach do buta.
§
Aby úciàgnàã but zaùóý „nogæ na nogæ”, rozwiàý sznurowadùa i poluênij je, a
nastæpnie pchaj palcem but z tyùu tak, aby úciàgnàã go z piæty.
§
Siedzàc na wózku moýesz úciàgnàã stopæ z podnóýka i úciàgnàã but zahaczajàc
nim wùaúnie o podnóýek.
14
Ubieranie górnej czæúci ciaùa
Pierwsza metoda (ræce – gùowa):
§
Wùóý obie ræce w rækawy podciàgajàc je do wysokoúci ùokci.
§
Zaczep dùoñmi o tyù koszulki, a nastæpnie jednoczeúnie pochyl gùowæ i unieú ræce
nakùadajàc na nià koszulkæ. Podczas tej czynnoúci moýesz teý zahaczyã palcami o
koùnierz, aýeby ùatwiej byùo Ci umieúciã w otworze gùowæ.
§
Popraw koszulkæ z przodu i z tyùu zahaczajàc jà palcami lub úciskajàc pomiædzy
dùoñmi. Moýesz siæ przy tym pochyliã, ýeby oparcie wózka nie przeszkadzaùo w
ubieraniu.
Druga metoda (ræka – gùowa – ræka):
§
Wùóý jednà rækæ do rækawa podciàgajàc jà moýliwie jak najwyýej.
§
Zaczep palcami o koùnierz i pochylajàc gùowæ zaùóý na nià koszulkæ.
§
Wsuñ drugà rækæ pod koszulkà, a nastæpnie umieúã jà w rækawie.
§
Popraw koszulkæ podobnie jak przy pierwszej metodzie.
Rozbieranie górnej czæúci ciaùa
Pierwsza metoda:
§
Wsuñ jednà dùoñ pod koszulkæ i zaczep jà pod przeciwlegùà pachà naciàgajàc jak
najmocniej. Nastæpnie zegnij drugà rækæ w ùokciu i wyjmij jà z rækawa.
§
Uýywajàc obu ràk zdejmij koszulkæ z gùowy i z drugiego rækawa.
Druga metoda:
§
Podciàgnij koszulkæ moýliwie jak najwyýej.
§
Nasuñ koszulkæ na twarz.
§
Pochyl siæ i zaczepiajàc palcami lub úciskajàc miædzy dùoñmi, chwyã koszulkæ za
gùowà za koùnierz.
15
§
Mocno ciàgnij koszulkæ úciàgajàc jà z pleców i gùowy.
§
Zdejmij koszulkæ z ràk.
§
Powyýsza metoda jest znacznie prostsza przy úciàganiu bluz z kapturem, który
znacznie uùatwia chwyt.
Ubieranie siæ na wózku
Z pewnoúcià duýo ùatwiej jest ubieraã siæ na ùóýku, poniewaý mamy do dyspozycji duýo
miejsca, moýemy bez trudnoúci zmieniaã pozycjæ, wygodnie siæ przy tym podpierajàc,
skorzystaã moýemy równieý z oparcia siæ o úcianæ, jeúli tylko pomyúlimy o
odpowiednim ustawieniu ùóýka. Zdecydowanie trudniejszà technikà ubierania siæ, jest
ubieranie siæ na wózku. Na to czy bædziemy w stanie opanowaã tà technikæ i z niej
korzystaã wpùyw ma nasz potencjaù fizyczny, dopasowanie i konstrukcja wózka oraz
miejsce w jakim siæ znajdujemy, najistotniejsze sà jednak nasze umiejætnoúci i chæã
nauczenia siæ technik przydatnych w róýnych sytuacjach.
Technikæ ubierania siæ na wózku wykorzystaã moýemy w sytuacji gdy ubieranie siæ na
ùóýku z róýnych powodów jest niemoýliwe, w toalecie, na basenie, podczas wizyty u
lekarza i w wielu innych miejscach. Trudnoúã w ubieraniu siæ na wózku sprawia
ubieranie dolnej czæúci ciaùa, sprawia ubieranie dolnej czæúci ciaùa, czyli zaùoýenie
bielizny, spodni, w mniejszym stopniu skarpetek i butów, natomiast ubieranie górnej
czæúci ciaùa moýe byã nawet ùatwiejsze z uwagi na dobrà stabilizacjæ tuùowia jakà
zapewnia nam oparcie wózka i boczki.
Ubierajàc dolnà czæúã ciaùa, zarówno przy ubieraniu bielizny, jak i przy ubieraniu spodni
stosujemy podobnà technikæ, zaùoýenie spodni wydaje siæ jednak bardziej
wymagajàce. Dla zapewnienia sobie lepszej, bardziej stabilnej pozycji moýemy trochæ
wysunàã siæ z wózka, dziæki czemu z wiækszym komfortem bædziemy wykonywali
wszelkie ruchy, szczególnie polegajàce na balansowaniu ciaùem. Pozycja taka
spowoduje przesuniæcie úrodka ciæýkoúci, co sprawi, ýe unikniemy niebezpieczeñstwa
wywrócenie wózka do tyùu poprzez gwaùtowne dociàýenie oparcia. Wysuwamy trochæ
stopy, tak by w poùowie dùugoúci wystawaùy poza podnóýek, zapewniajàc nam nadal
dobre podparcie. Takie uùoýenie stóp uùatwi wùoýenie ich do spodni. Nastæpnie
wykonujemy kolejne czynnoúci:
§
pochylajàc siæ do przodu wkùadamy wysuniæte z podnóýka czæúci stopy do spodni, a
nastæpnie wysuwajàc stopy caùkowicie z podnóýków, umieszczamy je nogawkach
spodni.
§
teraz dowolnà z prezentowanych juý technik podciàgamy spodnie wyýej,
przeciàgajàc je przez kolana, do miejsca, w którym uda ùàczà siæ z tapicerkà wózka.
§
duýym uùatwieniem moýe byã wykorzystanie napiæã spastycznych, powodujàcych
wyprostowanie siæ nóg, dziæki czemu duýo ùatwiej bædziemy mogli przesunàã
16
spodnie przez kolana, do krawædzi siedziska. Spastycznoúã moýemy
„sprowokowaã” odchylajàc tuùów do tyùu i jednoczeúnie zrzucajàc stopy z podnóýka.
Oczywiúcie pamiætaã powinniúmy kontrolowaniu caùej sytuacji popartej
znajomoúcià wùasnego ciaùa i jego reakcji.
§
najtrudniejszy element tej techniki to przesuniæcie spodni przez tà czæúã ciaùa, która
ma kontakt z siedziskiem. Moýemy zrobiã to na dwa sposoby:
– balansujàc tuùowiem, przez pochylanie siæ na przemian raz na jeden, raz na
drugi bok, przy czym wychylenie tuùowia powinno byã na tyle gùæbokie by
spowodowaã oderwanie siæ poúladka od siedziska, co umoýliwi podciàgniæcie
wyýej spodni po jednej ze stron. Kilkukrotne wychylenie tuùowia na kaýdà ze
stron powinno wystarczyã do caùkowitego podciàgniæcia spodni. W trakcie
balansowania jednà rækà podciàgamy spodnie, natomiast drugà
zabezpieczamy siæ przed wypadniæciem z wózka. Ræka zabezpieczajàca
opieraã siæ moýe o boczek, ciàg, koùo wózka lub np. o ùóýko, przy równolegùym
ustawieniu wózka w stosunku do ùóýka. Podpieramy siæ caùym przedramieniem
tak by zapewniã sobie optymalny komfort i bezpieczeñstwo.
–
na poczàtku podciàgamy spodnie do góry wykonujàc naprzemienny balans
tuùowia, a nastæpnie chwytamy za szlufkæ lub góræ spodni, opierajàc
jednoczeúnie przedramiæ ræki o oparcie wózka i jednym energicznym ruchem
podciàgamy spodnie do koñca. Konstrukcja niektórych wózków daje moýliwoúã
podparcia przedramienia o boczek.
Zmiany pozycji w ùóýku
?
Aby przewróciã siæ z pozycji leýenia na plecach na bok moýesz zastosowaã tzw.
„koùyskæ”.
§
Wyciàgnij obie ræce po jednej stronie tuùowia, a nastæpnie gwaùtownym ruchem
przeùóý je na drugà stronæ odrywajàc jednoczeúnie od podùoýa bark i ùopatki.
W razie potrzeby moýesz kilkukrotnie przekùadaã ræce na kaýdà ze stron w celu
mocniejszego „rozkoùysania” tuùowia.
17
§
Po przekræceniu na bok barków, zarówno tuùów, biodra jak i nogi powinny równieý
uùoýyã siæ na boku.
§
Uýywajàc tej techniki moýesz teý przejúã do pozycji siedzàcej. Aby to uczyniã, przy
przekræcaniu barków umieúã pod sobà rækæ zgiætà w ùokciu tak, aby nastæpnie
unieúã tuùów wspierajàc siæ na ùokciu.
§
Rækæ zamiast pod tuùowiem moýesz umieúciã pod gùowà, a nastæpnie unieúã tuùów
wspierajàc siæ na ræce ugiætej w ùokciu z tej wùaúnie pozycji.
§
Drugà rækà zahacz o poúladki lub uda.
§
Jednoczeúnie jednà rækà ciàgnij za udo lub poúladek, starajàc siæ przejúã do pozycji
siedzàcej, a drugà, zgiætà w ùokciu, przesuwaj po ùuku po materacu.
18
§
Z pozycji leýenia na plecach do pozycji siedzàcej moýesz równieý przejúã wkùadajàc
ræce pod poúladki, do spodni lub do kieszeni, a nastæpnie ciàgnàã i starajàc unieúã
do siadu.
Przesuwanie siæ po materacu
§
W pozycji siedzàcej umieúã ræce na wysokoúci bioder lub odrobinæ bardziej z tyùu.
§
Jedna ræka powinna znajdowaã siæ blisko ciaùa, a druga winna byã odsuniæta na tyle,
aýeby pozostawiã miejsce na przesuniæcie w tæ stronæ ciaùa.
§
Pochyl siæ przenoszàc ciæýar ciaùa do przodu, a co za tym idzie odciàýajàc tyù,
nastæpnie wspierajàc siæ na wyprostowanych rækach przenieú ciaùo uýywajàc
przede wszystkim miæúni obræczy barkowej.
Zdejmowanie nóg z ùóýka
§
Bædàc w pozycji siedzàcej jednà rækà wesprzyj siæ na ùóýku - moýesz ugiàã rækæ i
wesprzeã siæ na ùokciu.
§
Drugà rækæ wsuñ pod udo i jednoczeúnie lekko odchylajàc siæ i pomagajàc masà
tuùowia zdejmij nogæ z ùóýka.
§
Wsuñ rækæ pod drugie udo i powtórz czynnoúã z drugà nogà.
19
Wkùadanie nóg na ùóýko
§
Moýesz wykonaã tæ czynnoúã wkùadajàc rækæ najpierw pod pierwszà, a nastæpnie
pod drugà nogæ i kolejno umieszczajàc kaýdà z nich na ùóýku.
§
Jednoczeúnie pomagaj sobie drugà rækà np.:
–
–
–
wspierajàc siæ na wyprostowanej ræce,
wspierajàc siæ na ræce ugiætej w ùokciu,
odchylajàc tuùów.
§
Innà metodà jest mocne chwycenie obu nóg pod udami, a nastæpnie zdecydowane
poùoýenie siæ na plecach bez puszczania nóg. Pozostajàc w tej pozycji i nie
puszczajàc nóg naleýy obróciã siæ uýywajàc ùokci i barków tak, aby po puszczeniu
nóg znalazùy siæ one na ùóýku.
20
Zdejmowanie/wkùadanie nóg na podnóýek
§
Zahamuj wózek.
§
Umieúã rækæ pod udem i unieú nogæ. Umieszczajàc rækæ pod udem od strony
wewnætrznej oprzyj przedramiæ o drugà nogæ tworzàc „dêwigniæ”. Jeúli wkùadasz
rækæ od zewnàtrz, zrób to samo opierajàc przedramiæ o ramæ.
§
Drugà rækæ umieúã pod ùydkà i pchnij jà, kiedy noga bædzie uniesiona, zsuwajàc jà z
podnóýka. Powtórz czynnoúã z drugà nogà.
§
Chcàc umieúciã nogi z powrotem na podnóýku unieú nogæ w ten sam sposób, a
nastæpnie wsuñ na podnóýek ciàgnàc od przodu za goleñ.
Techniki przesiadania
Uwagi ogólne.
§
Poczàtkowo dobrze jest ãwiczyã przesiadanie siæ z powierzchni wyýszych na
niýsze, jako ýe wymaga to zdecydowanie mniej siùy.
§
Podczas przesiadania siæ z i na wózek moýesz dla uùatwienia wyjàã boczek i
zabezpieczyã koùo np. ræcznikiem, ýeby nie uszkodziã skóry poúladków.
§
Uwaýaj na wszelkie wystajàce elementy wózka, np. hamulce. Pamiætaj teý, ýeby
sprawdziã, czy na powierzchni, na którà siæ przesiadasz, nie znajdujà siæ ýadne
przedmioty.
•
Na poczàtku zawsze ãwicz z asekuracjà.
Z ùóýka na wózek
§
Pierwszà czynnoúcià, jakà powinieneú wykonaã, jest opuszczenie nóg z ùóýka na
ziemiæ.
§
Ustaw wózek pod kàtem ok 45 stopni do ùóýka, najlepiej tak, ýeby zarówno duýe, jak
i maùe koùa przylegaùy do niego, zahamuj wózek.
§
Pamiætaj, ýeby widelce przednich kóù byùy ustawione do przodu. Dziæki temu
uzyskasz wiækszy rozstaw osi w wózku, a co za tym idzie zmniejszysz ryzyko
przechylenia siæ wózka do przodu.
§
Ustaw siæ w pozycji bokiem do wózka, a nastæpnie zrotuj (obróã) stopy w stronæ
ùóýka, aýeby uniknàã skræcenia siæ stóp podczas przesiadania.
§
Jednà rækæ umieúã moýliwie daleko na wózku – na ramie lub na siedzisku.
§
Druga ræka powinna znajdowaã siæ na ùóýku, jak najbliýej tuùowia, najlepiej na
wysokoúci bioder.
§
Pochyl siæ w celu przeniesienia jak najwiækszej czæúci ciæýaru ciaùa na nogi. Dziæki
temu ciæýar, jaki bædziesz musiaù przenieúã, zostanie znacznie zmniejszony.
§
Wysuñ siæ delikatnie do przodu - moýesz wykonaã to zarówno przed, jak i po
21
pochyleniu siæ.
§
Wyprostuj ræce w ùokciach i postaraj siæ je „zablokowaã”. Jednym mocnym ruchem
odepchnij siæ od ùóýka unoszàc poúladki i jednoczeúnie przenieú ciaùo na wózek.
Bardzo istotne sà tu miæúnie obræczy barkowej, wykonujàce duýà czæúã pracy przy
przesiadaniu.
§
Podczas przesiadania nie obawiaj siæ mocno pochyliã – tworzysz w ten sposób
przeciwwagæ i uùatwiasz sobie przerzucenie poúladków (tzw, „dêwignia”).
§
Gùowæ moýesz oprzeã o kolana lub odchyliã w stronæ przeciwnà do kierunku
przesiadania.
§
Jeúli dùoñ jest uùoýona na siedzisku uwaýaj, ýeby nie usiàúã na niej i odsuñ przed
poùoýeniem poúladków.
§
Upewnij siæ, ýe siedzisz stabilnie, wyprostuj siæ powoli, ýeby uniknàã zawrotów
gùowy, a nastæpnie umieúã stopy na podnóýku.
Z wózka na ùóýko
§
Ustaw wózek, podobnie jak miaùo to miejsce przy poprzedniej metodzie, pod kàtem
ok. 45 stopni do ùóýka, ýeby zarówno duýe, jak i maùe koùa przylegaùy do niego, a
widelec byù skierowany do przodu.
§
Zdejmij stopy z podnóýka.
§
Wysuñ siæ z wózka do przodu tak, ýeby kàt, jaki tworzà ùydki i uda byù zbliýony do
kàta prostego. Aby to zrobiã moýesz pochyliã siæ i odepchnàã od ciàgów.
§
Niektórzy preferujà lekkie wysuniæcie siæ przed úciàgniæciem nóg z podnóýka.
§
Zrotuj stopy ukùadajàc palce w kierunku przeciwnym do kierunku przesiadania.
§
Jednà rækæ poùóý na ramie wózka lub wsuñ miædzy boczek a biodro i oprzyj o
siedzisko.
§
Drugà rækæ oprzyj na ùóýku na tyle daleko, ýeby zostawiã sobie odpowiednio duýo
miejsca na przesadzenie siæ.
§
Pochyl siæ mocno, przenoszàc ciæýar ciaùa na nogi i tworzàc przeciwwagæ, a
nastæpnie odepchnij siæ od wózka jednoczeúnie unoszàc poúladki i przenoszàc siæ
na ùóýko.
Zakùadanie zaopatrzenia urologicznego
§
Rozpocznij od doboru zaopatrzenia odpowiedniego do Twoich potrzeb. Wiækszoúã
tzw. „awarii” jest spowodowana nieprawidùowym rozmiarem lub zùym sposobem
zakùadania zaopatrzenia. Do zaopatrzenia jest doùàczona miarka pozwalajàca na
ustalenie rozmiaru cewnika zewnætrznego.
§
Na stronach internetowych wiækszoúci producentów istnieje moýliwoúã zamówienia
22
darmowych próbek, z których niewàtpliwie warto skorzystaã.
§
Dbaj o higienæ! Zmieniaj cewnik zewnætrzny co najmniej raz dziennie i dokùadnie myj
przy tym sfery intymne.
§
Nie stosuj nawilýajàcych i natùuszczajàcych mydeù, ýeli, balsamów, itp. Sprawiajà
one, ýe klej stosowany w zaopatrzeniu urologicznym traci swoje wùaúciwoúci i nie
trzyma siæ prawidùowo skóry.
§
Pozbàdê siæ zbædnego owùosienia – umoýliwi do lepsze utrzymanie higieny, a wùosy
nie spowodujà odklejania siæ cewnika.
§
Regularnie pùucz worek do zbiórki moczu, zawsze rób to zimnà wodà – wbrew
pozorom goràca woda sprzyja rozwojowi bakterii i potæguje nieprzyjemny zapach.
§
Zmieniaj worek do zbiórki moczu moýliwie jak najczæúciej – co kilka dni.
§
Czæsto sprawdzaj uùoýenie cewnika i wæýyka do worka – kaýde zagiæcie moýe
prowadziã do „awarii”.
§
Jeúli masz wàtpliwoúci co do tego, czy cewnik trzyma siæ prawidùowo i nie zaczyna
spadaã, nie ryzykuj – zmieñ go moýliwie jak najszybciej.
§
Zawsze miej przy sobie zapasowe zaopatrzenie, dziæki czemu zmniejszysz ryzyko
„awarii” z dala od domowych pieleszy.
§
Dbaj o intymnoúã i dyskrecjæ.
§
Zuýyte zaopatrzenie zawiñ przed wyrzuceniem w papier toaletowy.
§
Nie opowiadaj innym o swoich problemach urologicznych i stosowanych metodach.
§
Cewnik zewnætrzny zakùadaj w tzw. „póù-wzwodzie”, czyli na delikatnie napræýonego
czùonka.
§
Przed zaùoýeniem cewnika dokùadnie umyj i wysusz sfery intymne.
§
W razie trudnoúci opakowanie cewnika moýesz otworzyã uýywajàc zæbów.
§
Umieúã cewnik w jednej dùoni chwytajàc za koñcówkæ lub umieszczajàc jà miædzy
palcami, moýesz uùoýyã rækæ na udzie.
§
Drugà rækà przytrzymaj czùonka i umieúã na nim cewnik.
§
Zsuñ cewnik uýywajàc dùoni (nadgarstka, palców, itp.). Rób to równomiernie z
kaýdej strony.
§
Po zaùoýeniu przez kilka do kilkunastu sekund delikatnie úciúnij czùonka, moýesz
zrobiã to uýywajàc obu dùoni. Dziæki temu klej rozgrzeje siæ i lepiej przylgnie do
skóry.
§
Podùàcz koñcówkæ wæýyka przytrzymujàc go jednà rækà lub przyciskajàc do uda, a
drugà nasuwajàc cewnik.
§
Przy zmianie cewnika, zuýyty úciàgaj powoli rolujàc delikatnie. Po zdjæciu moýesz
umieúciã go w opakowaniu po úwieýo otwartym cewniku.
23
Cewnikowanie
§
Po raz kolejny przypominamy o higienie, która przy cewnikowaniu odgrywa
szczególnà rolæ, jako ýe wraz z ciaùem obcym, jakim jest cewnik, istnieje ryzyko
wprowadzenia do úrodka bakterii.
§
Przed rozpoczæciem cewnikowania dokùadnie umyj i wysusz sfery intymne.
§
Upewnij siæ, ýe przygotowaùeú wszystkie potrzebne akcesoria.
§
Otwórz opakowanie, moýesz uýyã do tego zæbów baczàc jednak, ýeby nie dotknàã
samego cewnika.
§
Do cewnikowania uýyj jaùowych rækawiczek lub opakowania po cewniku. Aby to
zrobiã nie wyjmuj cewnika caùkowicie z opakowania i trzymaj go przez nie.
§
Trzymaj cewnik zawijajàc go wokóù palców lub úciskajàc miædzy dùoñmi.
§
Naùóý na koñcówkæ cewnika ýel znieczulajàcy, ponownie z pomocà mogà iúã zæby:
– chwyã tubkæ ustami i wyciúnij na trzymany w rækach cewnik. Moýesz teý poùoýyã
tubkæ na udzie i docisnàã drugà dùonià.
§
Przytrzymujàc czùonka jedna rækà, drugà powoli i delikatnie wsuñ cewnik do cewki
moczowej.
§
Do cewnikowania moýesz uýyã kaczki lub podùàczyã worek do zbiórki moczu.
Drugie rozwiàzanie umoýliwia lepsze zachowanie higieny, jako ýe z reguùy worek
jest wymieniany duýo czæúciej niý kaczka. Zajmuje on teý duýo mniej miejsca i
ùatwiej zabraã go poza dom.
•
Po zakoñczeniu cewnikowania wyrzuã zuýyty sprzæt zawijajàc go uprzednio np. w
papier toaletowy.
Kontrolowanie wypróýniania
§
Przypomnij sobie, jak pracowaùy Twoje jelita przed wypadkiem (jak czæsto chodziùeú
do toalety, w jakich porach itp.), a nastæpnie spróbuj to wykorzystaã.
§
Niezbædnym elementem kontrolowania wypróýniania jest ponowne poznanie
swojego ciaùa.
§
Obserwuj uwaýnie, jak reaguje Twoje ciaùo na róýne bodêce, m.in. podczas
defekacji.
§
U osób z urazem powyýej wysokoúci Th5 moýe pojawiã siæ autonomiczna
dysrefleksja, nazywana teý hyperrefleksjà. Powoduje róýne objawy, których
przyczynæ najproúciej moýna okreúliã jako reakcjæ organizmu na bodêce. Objawy te
to np.:
– pulsujàcy ból gùowy (powodowany przez zwyýkæ ciúnienia krwi),
– pæcherze,
– nieýyt nosa,
24
–
–
–
–
–
–
–
–
niepokój,
nadciúnienie (ciúnienie krwi wiæksze niý 200/100),
zaczerwienienie twarzy,
czerwone krosty na skórze powyýej poziomu uszkodzenia rdzenia,
pocenie siæ powyýej poziomu uszkodzenia rdzenia krægowego,
nudnoúci,
spowolnienie tætna (60 na minutæ),
zimna, wilgotna i zimna skóra poniýej poziomu uszkodzenia rdzenia krægowego.
§
Jednà z przyczyn autonomicznej dysrefleksji mogà byã wypeùnione jelita i potrzeba
ich opróýnienia, dlatego musisz nauczyã siæ rozpoznawaã sygnaùy, jakie daje Ci
Twój organizm.
§
Innym symptomem moýe byã wzmoýone napiæcie spastyczne.
§
Bàdê systematyczny, staraj siæ wypróýniaã o staùej porze i z ze staùà czæstotliwoúcià.
§
Zadbaj o odpowiednie warunki, takie jak:
– odpowiednie miejsce - psychika moýe spowodowaã, ýe trudno jest wypróýniã
siæ w miejscu innym niý toaleta,
– pozycja – ùatwiej wypróýniã siæ w pozycji siedzàcej, m.in. z uwagi na korzystny
wpùyw grawitacji,
– komfort psychiczny – czynniki takie jak stres mogà skutkowaã zarówno
zaparciem, jak i biegunkà.
§
Dbaj o dietæ, odýywiaj siæ zdrowo, unikaj potraw ciæýkostrawnych, tùustych itp. Jedz
warzywa, owoce, ryby, produkty zawierajàce bùonnik, witaminy, mikroelementy i
sole mineralne. Caùy czas obserwuj, w jaki sposób Twoja dieta wpùywa na dziaùanie
ukùadu wydalniczego.
§
Pij duýo wody
§
Wypróbuj techniki draýnienia, takie jak masowanie, napinanie tùoczni brzusznej czy
wyciskanie.
§
Moýesz stosowaã úrodki wspomagajàce, takie jak syropy, czopki, herbatki, tabletki
czy wlewki. Pamiætaj jednak, ýe organizm bardzo szybko siæ od nich uzaleýni, a co
za tym idzie bædziesz miaù ogromne trudnoúci z wypróýnieniem siæ w naturalny
sposób.
25