pobierz streszczenie / summary
Transkrypt
pobierz streszczenie / summary
„ŚRODOWISKO I ROZWÓJ” NR 17 (1/2008) Streszczenia Część pierwsza PRACE TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE Anna Kuczuk, Dorota Anders Gospodarka odpadami w rolnictwie zrównoważonym środowiskowo Rolnictwo w sposób znaczący powiązane jest ze środowiskiem naturalnym i tym samym spoczywa na nim szczególna odpowiedzialność za jego ochronę. Gospodarstwom ekologicznym i zrównoważonym przypada obowiązek podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska w różnych obszarach, także w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami. Zanieczyszczenia pochodzące z rolnictwa są bardzo różnej jakości i powstają w dużych ilościach. Rolnictwo wytwarza wiele niebezpiecznych odpadów np. ciała zwierząt, odpady weterynaryjne, opakowania po środkach ochrony roślin. Nie bez znaczenia jest problem odchodów zwierzęcych (obornika czy gnojowicy). Stosowanie nawożenia mineralnego związane jest ze stosowaniem określonych dawek NPK z uwzględnieniem dyrektywy azotanowej. Izabella Franiel, Anna Błocka, Anna Cieplok Wybrane parametry gospodarki odpadami na tle kraju w latach 2000 i 2004 Zaprezentowane zostały metody statystyczne do klasyfikacji województw, uwzględniając 19 zmiennych składników opisujących stan środowiska. Badania oparto na danych GUS z lat 2000 i 2004. Przeprowadzona analiza klastrowa pozwoliła na zgrupowanie poszczególnych województw w zależności od stanu gospodarki odpadami. Natomiast zastosowanie analizy jednoczynnikowej ANOVA/MANOVA dało podstawy do określenia, które z badanych czynników w przyszłości będą miały zasadniczy wpływ na klasyfikację. Korelacją rangową Spearmana określono wpływ badanych parametrów na stan gospodarki. Andrzej Czaplicki Wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji CO2 – uwarunkowania dla krajowego przemysłu koksowniczego Polska od 13 grudnia 2002 roku jest stroną Protokołu z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatycznych, tym samym zobowiązała się do zredukowania wielkości emisji dwutlenku węgla o 6% w odniesieniu do roku 1988. Kraje, które weszły w skład Unii Europejskiej 1 maja 2004, muszą dostosować się do założeń zawartych w Protokole do 2012 roku. Polskie koksownie emitują 167-399 kgCO2/Mg koksu, natomiast europejskie nawet do 600 kg CO2/Mg koksu. Wymagane zmniejszenie wielkości emisji można uzyskać w wyniku obniżenia produkcji, to osłabi pozycję polskich koksowni na międzynarodowym rynku, ponieważ techniczne rozwiązania już zostały wyczerpane. Rozwój tego sektora i jego modernizacja jest możliwa przy wzroście produkcji do 11 030 000 Mg koksu/rok. Wielkość emisji wyniesie wtedy 3 310 000 Mg CO2/rok. Wilhelm Jan Tic Oczyszczanie ścieków wodnych z przemywania produktów kondensacji aldolowej 2-metylopropanalu W pracy przedstawiono wyniki badań neutralizacji ścieków powstałych z przemywania kondensatu 2-metylopropanalu. Neutralizację ścieków przeprowadzono w trzech wariantach: 1) do ścieków wprowadzono kwas siarkowy i uzyskano rozdział cieczy na frakcję organiczną i wodną; 2) do ścieków wprowadzono kwas siarkowy i następnie utleniono zanieczyszczenia organiczne w fazie wodnej nadtlenkiem wodoru; 3) bezpośrednie utlenianie roztworu nadtlenkiem wodoru. Najlepsze wyniki uzyskano przy dodaniu kwasu siarkowego (VI). W mieszaninie wodnej zawarty był siarczan amonu oraz związki organiczne. Chemiczne zapotrzebowanie na tlen wynosiło 400 000 mg O2/dm3. Przemywanie nadtlenkiem wodoru pozwoliło na obniżenie ChZT do 2000 mg O2/dm3. Wydzielona faza organiczna może zostać spalona w kotłowni. Natomiast organiczne odpady zawarte w fazie wodnej zostają utlenione nadtlenkiem wodoru do dwutlenku węgla i wody. Jan J. Hycnar, Tomasz Józefiak Brykietowanie odpadów drobnoziarnistych Rozwój techniczny związany jest ze wzrostem odpadów komunalnych i powstających różnych gałęzi produkcji. Jednym ze sposobów zmniejszenia ich uciążliwości dla środowiska ich brykietowanie. Do produkcji brykietów wymagane jest przygotowanie nadawy o określonym uziarnieniu. Homogenizacja materiału z lepiszczem w istotny sposób wpływa na ilość zastosowanych spoiw, jak również na jakość brykietów. Brykietowanie pozwala na obniżenie objętości odpadów i zmniejszenie ich oddziaływania na środowisko. Proces ten znajduje szerokie zastosowanie, jest efektywny technologicznie i uzasadniony ekonomicznie. W przemyśle proces brykietowania stosowany jest do produkcji koncentratów metali żelaznych i nieżelaznych, paliw ze szlamów, i flotacji węgla, biomasy, wysoko energetycznych odpadów komunalnych, agregacji pyłów dymnicowych i innych materiałów obojętnych dla środowiska oraz odpadów niebezpiecznych. Na jakość brykietów wpływa wiele czynników: rodzaj i jakość spoiwa, metoda podawania materiału, efektywność mieszania nadawy i lepiszcza oraz stosowanego ciśnienia. Część druga PRACE EMPIRYCZNE Andrzej Wyciślik Pobieranie próbek środowiskowych do badań składu chemicznego – praktyczne wskazówki i źródła błędów Próbki środowiskowe, a zwłaszcza odpady przemysłowe obejmują różnorodne materiały, których struktura oraz skład chemiczny i fazowy mogą zmieniać się w bardzo szerokich granicach. Mogą występować jako substancje względnie czyste lub jako skomplikowane mieszaniny o zróżnicowanym składzie, jako materiały naturalne lub antropogenicznie przekształcone albo też jako zupełnie nowe substancje dotąd w naturze nieznane. Uzyskanie prawidłowych wyników badań składu chemicznego próbek środowiskowych uzależnione jest głównie od stosowanego sposobu pobierania próbek. W przypadku odpadów przemysłowych określenie zawartości poszczególnych pierwiastków decyduje o możliwościach ich wykorzystania jako surowców wtórnych lub odzyskiwania z nich składników, potrzebnych w różnych dziedzinach produkcji. Ma także zastosowanie w doborze sposobu ich unieszkodliwiania oraz gromadzenia na składowiskach w dłuższym okresie czasu. To z kolei związane jest z wykonywaniem ocen wpływu odpadów na środowisko, w tym również wysokości opłat za ich składowanie, a także wskazanie warunków ich bezpiecznego składowania. Zasadniczym elementem (parametrem) badań odpadów jest również wymywalność poszczególnych zanieczyszczeń z matrycy materiału odpadowego. Parametr wymywalności stanowi w wielu przypadkach główne kryterium oceny szkodliwości odpadów na środowisko przyrodnicze. W pracy wskazano na kilka najważniejszych czynników, które odgrywają istotną rolę w procesie pobierania próbek środowiskowych w celu określania ich składu chemicznego. Mirosława Marzena Nowak Gospodarka odpadami na przykładzie firmy „Agropharm” S.A. w Tuszynie Agropharm S.A. jest firmą farmaceutyczną. Produkuje preparaty naturalnych surowców zielarskich pozyskiwanych z upraw ekologicznych. Ponadto prowadzi działalność usługową w zakresie badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych. W zakładzie są stosowane procedury Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), system HACCP oraz ISO 9001:2000. Dokonany jest podział na odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne z podaniem ilości oraz ich charakterystyki chemicznej. Przedstawione jest postępowanie z odpadami na terenie zakładu do czasu ich odbioru przez firmy zajmujące się utylizacją. Dorota Burchart-Korol Ograniczanie odpadów w hutnictwie żelaza i stali Dokument Referencyjny (BREF – BAT Reference Dokument) Najlepszych Dostępnych Technik BAT dotyczący produkcji żelaza i stali określa aspekty środowiskowe w hutach żelaza o pełnym cyklu produkcyjnym. Dokumenty Referencyjne ograniczają się jedynie do ogólnych wskazówek, w których zaleca się stosowanie przede wszystkim recyklingu odpadów w różnych procesach technologicznych. W hutach zintegrowanych odpady powstają w trzech podstawowych etapach produkcji żelaza i stali: 1) podczas przeładunku surowców do procesu spiekania oraz podczas spiekania rud żelaza – z oczyszczania spalin spiekalni rud żelaza, odpylania łamacza spieku, chłodni spieku oraz punktów rozładunkowych i węzłów przesypowych; 2) podczas wytapiania surówki wielkopiecowej – z oczyszczania wielkopiecowego gazu gardzielowego; 3) podczas wytapiania stali – z oczyszczania gazów odlotowych konwertorów tlenowych. Huty w UE wytwarzają mniejszą ilość odpadów w porównaniu hutami polskimi. W artykule przedstawiono sposoby ograniczenia ilości odpadów w procesie wytopu żelaza. Włodzimierz Kotowski Termiczne przetwarzanie osadów ściekowych z odpadami komunalnymi do energii elektrycznej i ciepła użytkowego Zgodnie z dyrektywą 99/31/EC po roku 2008 w krajach Unii Europejskiej nie będzie można deponować osadów ściekowych na składowiskach odpadów komunalnych. Także zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 07.09.2005 (Dz. U. Nr 186, poz. 1553) na składowiskach odpadów komunalnych będzie można lokować tylko osady o wartości opałowej poniżej 6,5 MJ/kg lub gdy zawierają mniej niż 5% węgla organicznego. W pracy opisane zostały fizyczne i chemiczne sposoby przetwarzanie osadów ściekowych. Dotyczą one współspalania w piecach rusztowych, obrotowych i ze złożem fluidalnym. W ostatnich latach następuje coraz większe zainteresowanie procesem fluidalnego spalania. Rozwój tej technologii spalania wskazuje na możliwości pozyskiwania z tych odpadów energii w elektrociepłowniach. Zastosowanie różnych technik przetwarzania łącznie z pirolizą i ze zgazowaniem pozwala na poprawienie procesu odzyskiwania energii i ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza atmosferycznego. Modernizacja procesów przetwarzania prowadzi do poprawy parametrów ekonomicznych, co zostało przedstawione w pracy. Jan Mosio-Mosiewski, Marcin Muszyński Wytwarzanie biopaliw z różnych surowców tłuszczowych Wzrost zużycia energii zmusza do poszukiwania nowych źródeł, zwłaszcza odnawialnych (OZE). Jednym z takich źródeł są tłuszcze roślinne (olej rzepakowy, lniankowy) czy tłuszcze odpadowe (np. ze smażalni). W pracy przedstawiono różne technologie estryfikacji tłuszczów. Podstawowym odczynnikiem w tym procesie jest metanol oraz wodorotlenek potasu. Produktami tego procesu są estry, gliceryna, sól „mokra” i kwaśne tłuszcze. Obecnie w Trzebini pracuje instalacja o wydajności 150 tyś. Mg/rok. Planowana produkcja estrów w Polsce wynosi 800 tyś. Mg/rok. Alicja Klimek, Iwona Kłosok-Bazan, Janusz Pospolita Badanie efektywności usuwania związków azotowych w oparciu o proces częściowej nitryfikacji Związki azotu wprowadzane do środowiska mogą przyczyniać się do jego degradacji. Dotyczy to zarówno formy amonowej jak i azotanowej. W czasie procesu oczyszczania ścieków jak i niektórych procesów produkcyjnych powstają wody odpadowe o wysokiej zawartości azotu amonowego. Strumień tych ścieków często nie przekracza 1% całkowitego przepływu przez oczyszczalnie, jednak pod względem obciążenia ładunkiem zanieczyszczeń często jego udział dochodzi nawet do 25% całkowitego obciążenia oczyszczalni. Przeprowadzono badania laboratoryjne z zastosowaniem metody SHARON do częściowego utlenienia wysokich stężeń związków azotu amonowego. Wyniki badań wskazują na wysoką wydajność procesu. Włodzimierz Kotowski, Katarzyna Matuszek Fabryka celulozy oraz papieru sprzężona z syntezą metanolu i wytwórczością energii elektrycznej W procesie produkcji celulozy wydzielona zostaje lignina, która w drewnie stanowi około 30% masy. Wydzielana razem z innymi odpadami bywa przetwarzana w fabrycznej kotłowni do pary technologicznej. Szwedzkie przedsiębiorstwo CHEMREC AB uruchomiło pilotową instalację syntezy metanolu na bazie tlenowego zgazowania suchej pozostałości „czarnego ługu”. Gazowe produkty procesu spalane są w turbinie gazowej sprzężonej z generatorem prądu elektrycznego. Nowością technologiczną i techniczną jest zastosowanie tlenu i pary wodnej do zgazowania odpadów, które odbywa się w generatorach cyrkulującym złożem fluidalnym. Do tlenku węgla dodawana jest para wodna. W trakcie procesu endotermicznego rozkładane są furany i dioksyny. Końcowym produktem procesu jest metanol. Część trzecia EDUKACJA EKOLOGICZNA Elżbieta Buchcic Edukacja możliwością kształtowania świadomości ekologicznej Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego została podjęta jako wiodąca zasada rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej. Ukierunkowanie oświaty na edukację ekorozwoju jest jednym z priorytetów. Działania proekologiczne społeczeństwa są zróżnicowane i w wielu przypadkach niewystarczające. Większość ludzi składa deklaracje przedsięwzięć, ale ich nie podejmuje. Dlatego ważne jest działanie edukacyjne poprzez doświadczenie. Wskazane jest także pełniejsze przygotowanie nauczycieli w zakresie funkcjonowania przyrody oraz zrównoważonego rozwoju. Kształtowanie postaw dzieci i młodzieży powinno odbywać się we współpracy z rodziną samorządami i placówkami kulturalno oświatowymi. Niezbędna jest pomoc edukacji w kształtowaniu odpowiednich postaw i realizacji polityki Unii Europejskiej. W artykule przedstawiono propozycję pomocy w informowaniu o środowisku różnych stowarzyszeń. Wskazanie nowej strategii i stymulowanie stowarzyszeń do działania i współpracy prowadzi do poprawy edukacji i daje szanse osiągnięcia w tej dziedzinie sukcesu. Jan Nadziakiewicz, Katarzyna Janusz Oddziaływanie energetyki i powstających odpadów na środowisko naturalne W pracy przedstawione zostały źródła energii konwencjonalnej jak i odnawialnej. Ze spalaniem paliw związana jest emisja pyłów i gazów (SO2, NOx , CO2), które oddziaływają negatywnie na powietrze, wodę, gleby i rośliny. Głównie emitowane związki przyczyniają się do zakwaszania środowiska bądź powodują jego alkalizację. Zakwaszenie środowiska jest przyczyną uwolnienia z kompleksu sorpcyjnego gleby metali ciężkich. Kwaśne opady powodują również uszkodzenia roślin, zwłaszcza szpilkowych. Zaprezentowano także sposoby zmniejszenia ujemnego wpływu produktów spalania na środowisko poprzez zagospodarowanie żużli, popiołów, jak również produktów oczyszczania spalin. W przypadku elektrowni jądrowych negatywny wpływ na środowisko spowodowany jest przez odpady radioaktywne. Wysoko aktywne odpady są wykorzystywane do odzyskania wartościowych pierwiastków oraz zmniejszenia ilości odpadów. Renata Przywarska Termiczne przekształcanie odpadów w aspekcie ochrony środowiska W pracy przedstawiono instalacje termicznego przekształcanie odpadów oraz ich prawne uwarunkowania eksploatacji. Zaprezentowano najnowsze technologie kontroli emisji z katalizatorem DeNOx i z katalizatorem dioksan, z możliwością użycia obydwu katalizatorów do połączonego reaktora. Dla porównania walorów ekologicznych technologii konwencjonalnego spalania odpadów z technologiami alternatywnymi wybrano technologie Schwell-Brenn-Verfahren i Thermoselect jako najbardziej zaawansowane technologie alternatywne. Oprócz emisji do powietrza każdy rodzaj procesu rozważanych technologii termicznego przekształcania odpadów wiąże się z emisją stałych produktów poprocesowych. Należą do nich: żużel, który ma zwykle największy udział, następnie popioły pochodzące z ciągów konwekcyjnych węzła utylizacji ciepła, pyły z urządzeń odpylających oraz pozostałości poreakcyjne z instalacji oczyszczania spalin. Anna Strumińska-Doktór Kształtowanie świadomości ekologicznej podstawą zarządzania gospodarką odpadami Cechą charakterystyczną dla współczesnych czasów jest ożywienie związane ze stosunkiem człowieka do otaczającego świata. Kryzys ekologiczny, rozprzestrzeniający się na kuli ziemskiej, jednoczy i mobilizuje społeczność międzynarodową do poszukiwania rozwiązań, które doprowadziłyby do niwelowania skutków degradacji środowiska. Wzrastająca ilość deponowanych na powierzchni Ziemi odpadów i wciąż nierozwiązane systemowo kłopoty z ich segregacją stały się olbrzymim zagrożeniem dla środowiska, które wiąże się z brakiem pomysłu na wykorzystanie odpadów posegregowanych oraz kompleksowego programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Ponieważ rozwój cywilizacji można mierzyć masą wytworzonych odpadów i – niestety – brakiem rozwiązań je likwidujących, należy sięgnąć do sposobów, które doraźnie może niewiele zmniejszają problem, ale które pomogą rozwiązać go przyszłościowo. Wobec degradacji środowiska związanego z rozwojem gospodarczym, zapewniającym komfort i konsumpcyjny styl życia, chcąc zlikwidować niemoc związaną ze zmniejszeniem ilości odpadów należy dążyć do zmian u tych, którzy je wytwarzają, doprowadzić do weryfikacji potrzeb ludzi i tego, co nazywają oni komfortem.