Test sprawdzający 1

test sprawdzający
Test sprawdzający 1
Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie.
Opis
A.
Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika
z nieświadomych instynktów i popędów.
B.
Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości.
C.
Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być
tylko widoczne zachowania człowieka.
Pojęcie
Pojęcia:
1. behawioryzm,
2. psychoanaliza,
3. socjologia,
4. aksjologia.
2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
System zasad oparty na założeniach normatywnych, którymi jednostka kieruje się w życiu społecznym, to
a) mentalność,
b) temperament,
c) zdolność,
d) inteligencja.
3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania się człowieka.
Opis koncepcji
A.
Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determinującym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia człowieka jest samorealizacja.
B.
Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomości. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek
formy zaspokojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają
zepchnięte do podświadomości.
C.
Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwarza, porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im
znaczenie.
Nazwa koncepcji
4. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

43
test sprawdzający
5. (1 pkt) Uzupełnij piramidę potrzeb Abrahama Maslowa.
1.
………………………………………………………….
wiedzy i rozumienia
2.
………………………………………………………….
przynależności i miłości
3.
………………………………………………………….
fizjologiczne
6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przykładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli.
Etapy kształtowania więzi społecznej:
1. styczność społeczna,
2. styczność przestrzenna,
3. wzajemne oddziaływanie,
4. działanie społeczne,
5. stosunki społeczne.
Przykładowy opis sytuacji
Etapy
A.
Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu podróży.
B.
Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia pociągu.
C.
Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym przedziale.
D.
Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzieńca,
zmuszając go do zmiany zachowania.
7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis.
Typ więzi społecznej
Opis
A.
Więzi naturalne
1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele.
B.
Więzi zrzeszeniowe
2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną.
C.
Więzi stanowione
3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym.
4) Studenci mieszkający w akademiku.
A. ............
44
B. ...............

C. ............
test sprawdzający
8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca.
Najprostszą formą zbiorowości społecznej jest ................... . Zbiorowość powstająca w wyniku styczności społecznej
lub wspólnych zainteresowań to ........................, który może przekształcić się w silniej zintegrowaną zbiorowość, czyli
........................ .
9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).
Socjalizacja to
Dokończenie zdania
A.
uczenie się norm i zasad obowiązujących w danej zbiorowości.
Prawda lub fałsz
B.
przekazywanie wzorców zachowań przez grupę społeczną.
C.
proces rozwoju społecznego człowieka wpływający na jego osobowość.
D.
proces rozwoju fizycznego i psychicznego człowieka.
10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną.
Opis
Norma społeczna
A.
Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy
uznawane, ale nie przestrzegane.
B.
Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązujące
przez państwo.
C.
Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały
uznawane w danej zbiorowości.
11. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu?
Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi.
szczęście rodzinne
84%
84%
zachowanie dobrego zdrowia
uczciwe życie
spokój
praca zawodowa
wiara religijna
szacunek innych ludzi
wykształcenie
grono przyjaciół
pomyślność ojczyzny
dobrobyt, bogactwo
wolność głoszenia własnych poglądów
życie pełne przygód i wrażeń
kontakt z kulturą
23%
23%
20%
20%
23%
18%
19%
17%
11%
13%
13%
10%
7%
10%
8%
7%
11%
5%
3%
4%
3%
2%
1%
1%
69%
74%
2005
2010
CBOS 2010

45
test sprawdzający
a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej wzrosło.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to:
a) interakcja, b) patologia, c) anomia, d) dewiacja.
13. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi
oznaczono instytucje.
Funkcja regulacyjna
Funkcja integracyjna
1. policja, 2. przedszkola, 3. prokuratura, 4. szkoły, 5. izby skarbowe, 6. samorząd.
14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki wpływające na skuteczność funkcjonowania instytucji społecznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polsce
w latach 2002–2008
I 2002
I 2004
I 2006
62%
56%
59%
Policja
Unia Europejska
49%
Władze lokalne
Pana(i)
miasta/gminy
43%
Sądy
40%
Rząd
42%
46%
62%
53%
56%
31%
39%
I 2008
75%
73%
68%
59%
47%
56%
21%
CBOS 2008.
a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała największe zaufanie społeczne.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
46

test sprawdzający
b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
16. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów.
Opis
Rodzaj instytucji społecznej
A.
Podstawowym celem jest zaspokajanie potrzeb zbiorowości, np. placówki
oświatowe.
B.
Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym.
C.
Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy.
17. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda arbitrażu stosowana podczas rozwiązywania
konfliktów społecznych.
a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać.
b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu.
c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu.
18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery.
Opis
Rodzaj grupy
A.
Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków wobec kandydatów stosuje się ściśle określone kryteria doboru.
1. formalne
B.
Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy.
2. ekskluzywne
C.
Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też posiadanym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich.
3. pierwotne
4. inkluzywne
A. ............
B. ...............
C. ............
19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi
gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być
kibice Legii czy Polonii. Dla katolików – sataniści. Dla wielu mieszkańców miast – młodzieńcy o wygolonych, pustych głowach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia – rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wrogość są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. […] Ale
zdarza się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że
sami do nich nie należymy. […] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który podrabia kartę do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środowisku arystokratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny.
P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157–158.
Podkreśl poprawną odpowiedź.
W tekście opisano grupy:
a) sformalizowane,
b) ograniczone,
c) odniesienia,
d) długotrwałe.

47
test sprawdzający
20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli
„prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socjalizacyjna rodziny.
B.
Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki.
C.
Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym
z pełnionej funkcji ekonomicznej.
D.
Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny.
Prawda lub fałsz
21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber.
a) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą.
b) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przedsiębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy).
c) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i społeczny.
d) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają
z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną.
23. (1 pkt) Porównaj system gospodarczy funkcjonujący w Polsce przed 1989 rokiem i po 1989 roku.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
24. (1 pkt) Wymień trzy grupy zagrożone wykluczeniem.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
25. (2 pkt) Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj polecenia.
Podkreśl poprawną odpowiedź.
Na fotografii przedstawiono społeczeństwo
a) pierwotne, b) feudalne, c) industrialne, d) postindustrialne.
Uzasadnij swój wybór.
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
48

..........................................................................................................................................
test sprawdzający
26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez
egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.
a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka przedstawionego na zdjęciu.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

49
test sprawdzający
Test sprawdzający 1
Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie.
Opis
A.
Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości.
B.
Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być tylko
widoczne zachowania się człowieka.
C.
Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika
z nieświadomych instynktów i popędów.
Pojęcie
Pojęcia: 1. behawioryzm, 2. psychoanaliza, 3. socjologia, 4. aksjologia.
2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Wizja własnej osoby jako jednostki odrębnej i niepowtarzalnej to
a) zdolność, b) tożsamość, c) mentalność, d) inteligencja.
3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania człowieka.
Opis koncepcji
A.
Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwarza,
porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im znaczenie.
B.
Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determinującym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia człowieka
jest samorealizacja.
C.
Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomości. Od
początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspokojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają zepchnięte do
podświadomości.
Nazwa koncepcji
4. (1 pkt) Wymień potrzeby podstawowe, na które zwrócił uwagę Abraham Maslow.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
5. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przykładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli.
Etapy kształtowania więzi społecznej:
1. styczność społeczna,
2. styczność przestrzenna,
3. wzajemne oddziaływanie,
4. działanie społeczne,
5. stosunki społeczne.
50

test sprawdzający
Przykładowy opis sytuacji
Etapy
A.
Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzieńca, zmuszając go do zmiany zachowania.
B.
Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia
pociągu.
C.
Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym przedziale.
D.
Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu
podróży.
7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis.
Typ więzi społecznej
Opis
A.
Więzi zrzeszeniowe
1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele.
B.
Więzi stanowione
2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną.
C.
Więzi naturalne
3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym.
4) Studenci mieszkający w akademiku.
A. ............
B. ...............
C. ............
8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca.
Zbiorowość ludzi zamieszkująca osiedle tworzy społeczność ...................., która powiązana jest ze sobą wspólnym interesem i problemami. Społecznością ........................ nazywamy ogół ludzi zamieszkujący np. województwo. Natomiast ludzi
zamieszkujących świat określamy mianem społeczności ........................ , są oni powiązani ze sobą wspólnymi interesami gospodarczymi.
9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).
Socjalizacja wtórna polega na
Dokończenie zdania
A.
samodzielnym kształtowaniu swojej osobowości.
B.
naśladowaniu różnych zachowań.
C.
przekazywaniu przez dorosłych norm i wartości.
D.
świadomym uczeniu się norm i zasad zachowania.
Prawda lub fałsz
10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną.
Opis
Norma społeczna
A.
Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały
uznawane w danej zbiorowości.
B.
Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązujące przez państwo.
C.
Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy
uznawane, ale nieprzestrzegane.
11. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi
oznaczono instytucje.
Funkcja integracyjna
Funkcja regulacyjna
1. przedszkola, 2. policja, 3. szkoły, 4. prokuratura, 5. samorząd, 6. izby skarbowe.

51
test sprawdzający
12. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu?
Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi.
szczęście rodzinne
84%
84%
zachowanie dobrego zdrowia
uczciwe życie
spokój
praca zawodowa
wiara religijna
szacunek innych ludzi
wykształcenie
grono przyjaciół
pomyślność ojczyzny
dobrobyt, bogactwo
wolność głoszenia własnych poglądów
życie pełne przygód i wrażeń
kontakt z kulturą
23%
23%
20%
20%
23%
18%
19%
17%
11%
13%
13%
10%
7%
10%
8%
7%
11%
5%
3%
4%
3%
2%
1%
1%
69%
74%
2005
2010
CBOS 2010
a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej zmalało.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
13. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to:
a) patologia, b) anomia, c) dewiacja, d) interakcja.
14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki ograniczające sprawne funkcjonowanie instytucji społecznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda mediacji stosowana podczas rozwiązywania
konfliktów społecznych.
a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać.
b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu.
c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu.
52

test sprawdzający
16. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polsce
w latach 2002–2008
I 2002
62%
Policja
Unia Europejska
I 2004
56%
I 2006
I 2008
75%
59%
a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała najmniejsze zaufanie społeczne.
.....................................................................................................................
b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
.....................................................................................................................
49%
46%
73%
62%
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
Władze lokalne
Pana(i)
miasta/gminy
43%
Sądy
40%
Rząd
42%
53%
56%
31%
39%
68%
59%
56%
47%
21%
CBOS 2008.
17. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów.
Opis
Rodzaj instytucji społecznej
A.
Podstawowym celem są działania o charakterze prospołecznym prowadzone np. przez fundację.
B.
Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy.
C.
Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym.
18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery.
Opis
Rodzaj grupy
A.
Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków, wobec kandydatów stosuje
się ściśle określone kryteria doboru.
1. pierwotne
B.
Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy.
2. inkluzywne
C.
Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też
posiadanym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich.
3. ekskluzywne
4. formalne
A. ............
B. ...............
C. ............

53
test sprawdzający
19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi
gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być
kibice Legii czy Polonii. Dla katolików – sataniści. Dla wielu mieszkańców miast – młodzieńcy o wygolonych, pustych głowach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia – rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wrogość
są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. […] Ale zdarza
się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do
nich nie należymy. […] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który podrabia kartę
do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środowisku arystokratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny.
P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157–158.
Podkreśl poprawną odpowiedź.
W tekście opisano grupy:
a) odniesienia, b) długotrwałe, c) sformalizowane, d) ograniczone.
20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli
„prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki.
B.
Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socjalizacyjna rodziny.
C.
Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny.
D.
Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym
z pełnionej funkcji ekonomicznej.
Prawda lub fałsz
21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber.
a) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają
z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną.
b) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i społeczny.
c) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przedsiębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy).
d) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą
środków produkcji.
23. (1 pkt) Porównaj model własności funkcjonujący w Polsce przed rokiem 1989 i po 1989 roku.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
24. (1 pkt) Wymień trzy skutki społecznego i psychicznego wykluczenia.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
54

test sprawdzający
25. (2 pkt) Przeanalizuj wykres kołowy i wykonaj polecenia.
Podkreśl poprawną odpowiedź.
Wykres charakteryzuje strukturę zatrudnienia w społeczeństwie:
a) pierwotnym,
rolnictwo
12,9%
b) feudalnym,
usługi
c) industrialnym,
56,3%
przemysł
d) postindustrialnym.
30,8%
GUS, 2010r.
Uzasadnij swój wybór.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez
egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.
a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko.
........................................................................................................................................................... .
b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka
przedstawionego na zdjęciu.
........................................................................................................................................................... .
c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpowiedź.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................... .

55
test sprawdzający
Test sprawdzający 2
Naród
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Naród to:
a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium,
b) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi,
c) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach,
d) Zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna.
2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu.
Opis
Nazwa
A.
Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przyczyniły się następujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość narodowa oraz terytorium.
B.
Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowania na określonym terytorium, na którym mają miejsce produkcja i dystrybucja dóbr.
C.
Koncepcja zakłada, ze z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określoną państwowość
lub dąży do jej utworzenia.
3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy.
Charakterystyka
Nazwa postawy
A.
Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny.
B.
Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie.
C.
Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają znaczenia.
D.
Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania własnego państwa.
4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Struktura narodowościowa
w okresie międzywojennym
Struktura narodowościowa
w Polsce po 1989 r.
narodowość
nieustalona 4,8%
Niemcy 2,3% pozostali 3,2%
Białorusini 3,1%
mniejszości
narodowe 1,7%
Rusini 3,8%
Polacy 93,5%
Żydzi 8,6%
Ukraińcy 10,1%
Polacy 68,9%
Spis powszechny z 1931 r.,
[w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s. 124–126.
56

Narodowy Spis Powszechny 2011r.
test sprawdzający
a) Sformułuj wniosek wynikający z porównania struktury narodowościowej Polski okresu międzywojennego ze strukturą narodowościową Polski po 1989 roku.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj trzy przyczyny tego procesu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia.
Kasz
ubi
U N
N
U
Borowiacy
U
U U
y
Ł
jniac
Ł Kra
Ł
U
U
UU
N
U
Kociewiacy
N
N
N
N
U U U U U UU
U
Warmiacy
N N
N
y
Mazurz
Kurpie
Kalis
zacy
L L
L
B B
B B
B B TB
B
B
B B
B B B
B B B
B B
B
B
ucy
Po l e s z
ie
an
cz y)
wi
Ło ężac
i
(Ks
Poznaniacy
U U
UU UU U
UU
U
N
U
N
T
Ukraińcy
Niemcy
Tatarzy
S
L
Ł
NN
N
N N NN
N NN
NN NNNN
N NN
N N
N
Ślązacy
N
Słowacy
Litwini
Łemkowie
Lasowiacy
N Krakowiacy
U
Lachy
Rzeszowiacy U
Górale
Śląscy
Pogórzanie
Sąde
ccy Ł Ł Ł
Żywieccy
Ł
S
S
U
U
Podhalańscy
B
Białorusini
0
100 km
a) Wymień mniejszości narodowe zamieszkujące Ziemie Odzyskane.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj nazwy mniejszości etnicznych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie.
Konstytucja RP
Art. 35.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność
zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

57
test sprawdzający
Art. 53.
1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne
do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań
religijnych lub wyznania.
Konstytucja RP, 1997 r.
Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli
„prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).
Zdania
A.
Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół.
B.
Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyznawać
prawosławie.
C.
Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem podporządkowania się kulturze polskiej.
D.
Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym językiem.
Prawda lub fałsz
8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.
Art. 2.1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym
(Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.).
a) Napisz, czy Słowacy zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Słowaków do tej mniejszości.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub ze względu na przekonania polityczne to:
a) repatriant, b) emigrant, c) uchodźca, d) konformista.
58

test sprawdzający
10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie
praw i wolności mniejszości narodowych.
a) CEFTA, b) EUROATOM, c) SEATO, d) OBWE.
11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech dokumentów chroniących prawa mniejszości narodowych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie.
W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach
i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzadkością wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak
w Europie, gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy
walczący z nielegałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Holandii i Finlandii. Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę.
[...] Ich integracja dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości,
pielęgnacja tradycji etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje?
W dużej mierze niejako „samo przez się”. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy stanowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei –
wolności i demokracji – są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...]
Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy – łatwość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawodowego w lokalnych college’ach – sprzyja także cudzoziemskim pracownikom.
T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175–178.
Porównaj sytuację imigrantów w Stanach Zjednoczonych i Europie, a następnie wyciągnij wniosek dotyczący przyczyn
tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania.
Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5]
2. Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzymają się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli
i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację.
Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r.
Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe:
a) mają prawo do asymilacji,
b) nie mogą podlegać asymilacji,
c) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji,
d) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych.
14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego restrykcyjną politykę wobec imigrantów i wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................

59
test sprawdzający
15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe
miejsce tabeli.
Opis
Rodzaj konfliktu
A.
Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony środowiska.
B.
Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy.
C.
Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema wartościami sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi.
D.
Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami.
E.
Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przywileje
dla własnej grupy.
F.
Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób – przyczyną sporu bywa
różnica zdań i poglądów.
16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu.
Charakterystyka
Sposób rozwiązania konfliktu
A.
Dojście do porozumienia na drodze obustronnych ustępstw.
B.
Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych
celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty.
C.
Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu różnych metod nacisku.
Pojęcia do przyporządkowania: uleganie, walka, unikanie, kompromis
17. (2 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
0
500 km
LIBIA
EGIPT
ARABIA
SAUDYJSKA
Sudan przed 1955 r.
Port Sudan
chrześcijaństwo
islam
animizm
Chartum
pozostałe
ERYTREA
stolica
IA
SUDAN
DŻIBUTI
N
IG
ER
CZAD
ETIOPIA
U
N
REPUBLIKA
ŚRODKOWEJ AFRYKI
KA
M
ER
JEMEN
Dżuba
DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA
UGANDA
KENIA
Na podstawie: World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu.
60

SOMALIA
test sprawdzający
0
500 km
LIBIA
Sudan i Sudan Pd.
p0 2011 r.
EGIPT

chrześcijaństwo
islam
Port
Sudan
CZAD
animizm
SUDAN
pozostałe
Chartum

ERYTREA
IG
ER
IA
pola naftowe
N
ARABIA
SAUDYJSKA
JEMEN

stolice
ropociągi
DŻIBUTI
ropociągi planowane
miejsca wydobycia
 rafinerie
ETIOPIA
Dżuba
SOMALIA
RUN
E
KAM
REPUBLIKA
ŚRODKOWEJ AFRYKI
SUDAN
POŁUDNIOWY
DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA
UGANDA
KENIA
Na podstawie:
World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu
Na podstawie: World Bank,
CIA, [z:] www.columbia.edu.
a) Podaj przyczyny konfliktu w Sudanie.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie „intifada”.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

61
test sprawdzający
Test sprawdzający 2
Naród
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Naród to:
a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium,
b) zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna,
c) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi,
d) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach politycznych i poglądach ekonomicznych.
2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu.
Opis
A.
Koncepcja zakłada, że z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określoną państwowość lub dąży do jej utworzenia.
B.
Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowania na określonym terytorium, na którym ma miejsce produkcja i dystrybucja dóbr.
C.
Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przyczyniły się następujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość
narodowa oraz terytorium.
Nazwa
3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy.
Charakterystyka
A.
Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie.
B.
Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny.
C.
Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania własnego państwa.
D.
Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają
znaczenia.
Nazwa postawy
4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
62

test sprawdzający
5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Struktura narodowościowa
w okresie międzywojennym
Struktura narodowościowa
w Polsce po 1989 r.
Niemcy 2,3% pozostali 3,2%
Białorusini 3,1%
narodowość
nieustalona 4,8%
mniejszości
narodowe 1,7%
Rusini 3,8%
Polacy 93,5%
Żydzi 8,6%
Ukraińcy 10,1%
Polacy 68,9%
Spis powszechny z 1931 r.,
Spis powszechny z 1931r., [w:] H.Zieliński, [w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s. 124–126.
Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s.124–126.
Narodowy Spis Powszechny 2011r.
Narodowy Spis Powszechny 2011 r.
Wyjaśnij, dlaczego odsetek Polaków w strukturze narodowościowej Polski był mniejszy w okresie międzywojennym niż
po 1989 roku. Podaj dwa argumenty.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia.
Kasz
ubi
U N
N
U
Borowiacy
U
U U
y
Ł
jniac
Ł Kra
Ł
U
U
UU
N
U
Kociewiacy
N
N
N
L L
L
B B
B B
B B TB
B
B
B B
B B B
B B B
B B
B
B
ucy
Po l e s z
Kalis
zacy
U U
Kurpie
ie
an
cz y)
wi
Ło ężac
i
(Ks
Poznaniacy
UU UU U
U U U U U UU
U
Warmiacy
N N
N
N
y
Mazurz
UU
U
N
U
N
T
Ukraińcy
Niemcy
Tatarzy
S
L
Ł
NN
N
N N NN
N NN
NN NNNN
N NN
N N
N
Ślązacy
N
Słowacy
Litwini
Łemkowie
Lasowiacy
N Krakowiacy
U
Lachy
Rzeszowiacy U
Górale
Śląscy
Sąde Pogórzanie
ccy Ł Ł Ł
Żywieccy
Ł
S
S
U
U
Podhalańscy
B
Białorusini
0
100 km

63
test sprawdzający
a) Wymień mniejszości etniczne zamieszkujące Ziemie Odzyskane.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie.
Konstytucja RP [fragment]
Art. 35.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność
zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.
Art. 53.
1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne
do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań
religijnych lub wyznania.
Konstytucja RP, 1997 r.
Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli
„prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).
Zdania
A.
Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyznawać prawosławie.
B.
Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół.
C.
Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym
językiem.
D.
Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem podporządkowania się kulturze polskiej.
Prawda lub fałsz
8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.
Art. 2. 1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
64

test sprawdzający
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym
(Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.)
a) Napisz, czy Romowie zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Romów do tej mniejszości.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub ze względu na przekonania polityczne to:
a) emigrant,
b) konformista,
c) repatriant,
d) uchodźca.
10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie
praw i wolności mniejszości narodowych.
a) CEFTA,
b) OBWE,
c) EUROATOM,
d) SEATO.
11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech państw, których obywatele najczęściej imigrują do Polski.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie.
W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach
i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzadkością
wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak w Europie,
gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy walczący z nielegałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Holandii i Finlandii.
Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę. [...] Ich integracja
dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości, pielęgnacja tradycji
etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje?
W dużej mierze niejako „samo przez się”. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy stanowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei –
wolności i demokracji – są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...]
Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy – łatwość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawodowego w lokalnych college’ach – sprzyja także cudzoziemskim pracownikom.
T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175–178.

65
test sprawdzający
Wyjaśnij, czym różni się sytuacja imigranta w Stanach Zjednoczonych od sytuacji imigranta w Europie.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania.
Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5]
Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzymają
się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli
i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację.
Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r.
Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe:
a) nie mogą podlegać asymilacji,
b) mają prawo do asymilacji,
c) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych,
d) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji.
14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego liberalną politykę wobec imigrantów i wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe
miejsce tabeli.
Opis
A.
Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób – przyczyną sporu
bywa różnica zdań i poglądów.
B.
Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema
wartościami, sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi.
C.
Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony środowiska.
D.
Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przywileje dla własnej grupy.
E.
Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami.
F.
Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy.
Rodzaj konfliktu
16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu.
Charakterystyka
A.
Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych
celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty.
B.
Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu różnych metod nacisku.
C.
Wymaga od obu stron zaangażowania emocjonalnego, umiejętności słuchania, wyrozumiałości i kreatywnego myślenia.
Pojęcia do przyporządkowania: walka, współpraca, uleganie, unikanie
66

Sposób rozwiązania konfliktu
test sprawdzający
17. (3 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
0
AUSTRIA
WĘGRY
J U
G
O
ARABIA
Jugosławia
w 1989 r.
SAUDYJSKA
katolicy
protestanci
RUMUNIA
S
Ł
250 km
prawosławni
BELGRAD
A
wyznawcy islamu
W
I
A
BUŁGARIA
WŁOCHY
ALBANIA
SOMALIA
GRECJA
0
AUSTRIA
WĘGRY
ARABIA
Jugosławia
w 2011 r.
SAUDYJSKA
katolicy
Lublana
Zagrzeb
SŁOWENIA
1991 C H O RWAC J A
1991
Wojwodina
RUMUNIA
Nowy Sad
Republika
Serbska
1992
protestanci
prawosławni
BELGRAD
wyznawcy islamu
SERBIA
1992
FEDERACJA BOŚNI
I HERCEGOWINY
1998
250 km
Sarajewo
WŁOCHY
CZARNOGÓRA KOSOWO
2006
2008
Podgorica
BUŁGARIA
Prisztina
Skopie
MACEDONIA
1991
ALBANIA
GRECJA
SOMALIA
a) Podaj przyczyny konfliktu w byłej Jugosławii.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie „animizm”.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

67
test sprawdzający
Test sprawdzający 3
Kultura
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podaj definicję opisową kultury.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz rodzaj kultury.
Charakterystyka
A.
Wytwory człowieka niemające zastosowania praktycznego, np. muzyka, literatura czy
filozofia.
B.
Przedmioty będące wytworem człowieka oraz sposoby ich wytwarzania.
C.
Reguły i sposoby działania człowieka w społeczeństwie.
Rodzaj kultury
3. (2 pkt) Zapoznaj się z przykładami kultury symbolicznej i wykonaj polecenia.
a) b)
Zidentyfikuj typy kultury symbolicznej przedstawione na fotografiach.
a) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Kultura masowa to:
a) zbiór wartości i symboli, z którym jednostkę łączą silne więzy uczuciowe przekazywane następnym pokoleniom.
b) kultura adresowana do wielkiej grupy odbiorców za pośrednictwem technicznych środków przekazu.
c) suma kultur osobistych jednostek wchodzących w skład zbiorowości.
d) kultura wyróżniająca się własną tradycją wyrażaną strojem, rzemiosłem artystycznym, muzyką, obyczajami, obrzędami, wierzeniami oraz językiem.
5. (4 pkt) Określ, jaki był wpływ religii chrześcijańskiej na rozwój kultury polskiej. Odpowiedź uzasadnij, podając trzy przykłady z okresu przedrozbiorowego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
68

test sprawdzający
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
6. (2 pkt) Uzupełnij zdania.
Postawa charakteryzująca się uznaniem wyższości własnej kultur to (A) ............................. . Natomiast (B) ....................................
to umiejętność dostrzegania różnorodności kultur w kontekście ich własnych wartości i zasad.
7. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się kultura alternatywna od kontrkultury.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (3 pkt) Zidentyfikuj subkultury młodzieżowe, wpisując ich nazwy pod fotografiami.
A. .......................................................................................
B. ...........................................................................
C. ...................................................................................................
9. (2 pkt) Zapoznaj się z fragmentem tekstu i wykonaj polecenia.
Dokument utworzony przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy w 1964 roku, a w 1975 r. połączony z Kodeksem Norymberskim. Aktualnie obowiązująca wersja dokumentu została przyjęta w 2008 r. w Seulu. Zawiera międzynarodowe zasady określające sposób prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi. Zasady oparte na humanitarnym podejściu
do człowieka respektują dobro człowieka, poszanowanie jego praw i godności oraz oszczędzanie mu cierpień.
a) Podaj nazwę dokumentu, o którym mowa w tekście.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Zidentyfikuj sferę życia społecznego, do której odniesiono się w dokumencie.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

69
test sprawdzający
10. (2 pkt) Podaj dwa argumenty zwolenników aborcji. Określ swoje stanowisko w tej kwestii i uzasadnij je własnymi argumentami.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
11. (2 pkt) Wyjaśnij, czy polskie prawo dopuszcza eutanazję. W uzasadnieniu przedstaw argumenty prawne
i moralne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
12. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych technologii medycznych.
Opis
Nazwa
A.
Technika manipulowania genomem bezpośrednio w embrionie lub dorosłym organizmie
poprzez bezpośrednią modyfikację genów.
B.
Przeniesienie DNA komórki dawcy do pozbawionej jądra komórki jajowej matki-inkubatorki.
C.
Pozyskiwane z krwi pępowinowej lub szpiku kostnego, wykorzystywane do przedłużenia lub
polepszenia życia.
13. (1 pkt) Wyjaśnij, która forma edukacji jest skuteczniejsza: formalna czy nieformalna.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki determinujące rozwój gospodarki opartej na wiedzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (1 pkt) Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenie.
Czy obecnie był(a)by Pan(i) gotowy(a) podwyższyć poziom swojego wykształcenia
lub uzupełnić swoje kwalifikacje, gdyby miał(a) Pan(i) taką możliwość?
trudno powiedzieć 3%
raczej tak 21%
zdecydowanie nie 27%
raczej nie 22%
zdecydowanie tak 27%
CBOS 2009
Wyjaśnij, czy przedstawiony na wykresie wynik pozwala na wyciągnięcie wniosku, że społeczeństwo polskie nie jest
zainteresowane procesem kształcenia ustawicznego. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
70

test sprawdzający
Test sprawdzający 3
Kultura
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podaj definicję normatywną kultury.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz rodzaj kultury.
Charakterystyka
A.
Reguły i sposoby działania człowieka w społeczeństwie.
B.
Wytwory człowieka niemające zastosowania praktycznego np. muzyka, literatura czy
filozofia.
C.
Przedmioty będące wytworem człowieka oraz sposoby ich wytwarzania.
Rodzaj kultury
3. (2 pkt) Zapoznaj się z przykładami kultury symbolicznej i wykonaj polecenia.
a) b)
Zidentyfikuj typy kultury symbolicznej przedstawione na fotografiach.
a) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Kultura ludowa to:
a) kultura wyróżniająca się własną tradycją wyrażaną strojem, rzemiosłem artystycznym, muzyką, obyczajami, obrzędami, wierzeniami oraz językiem.
b) kultura adresowana do wielkiej grupy odbiorców za pośrednictwem technicznych środków przekazu.
c) suma kultur osobistych jednostek wchodzących w skład zbiorowości.
d) zbiór wartości i symboli, z którym jednostkę łączą silne więzy uczuciowe przekazywane następnym pokoleniom.
5. (4 pkt) Wyjaśnij, dlaczego okres porozbiorowy był trudnym czasem dla rozwoju polskiej kultury. Podaj trzy
przykłady patriotycznej działalności księży.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

71
test sprawdzający
6. (2 pkt) Uzupełnij zdania.
Postawa społeczna polegająca na uznaniu prawa mniejszości do zachowania kulturowych różnic oraz własnej tożsamości to (A) ..................................... . Natomiast (B) ........................ to ujednolicenie i nadanie kulturze jednakowego charakteru.
7. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się akceptacja od tolerancji kulturowej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (3 pkt) Zidentyfikuj subkultury młodzieżowe, wpisując ich nazwy pod fotografiami.
A. .........................................................................................
B. .........................................................................................
C. .........................................................................................
9. (2 pkt) Zapoznaj się z fragmentem tekstu i wykonaj polecenia.
Dokument utworzony przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy w 1964 roku, a w 1975 r. połączony z Kodeksem Norymberskim. Aktualnie obowiązująca wersja dokumentu została przyjęta w 2008 r. w Seulu. Zawiera międzynarodowe zasady określające sposób prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi. Zasady oparte na humanitarnym podejściu
do człowieka respektują dobro człowieka, poszanowanie jego praw i godności oraz oszczędzanie mu cierpień.
a) Zidentyfikuj dokument, którego powstanie opisano w tekście.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj nazwę nauki, do której nawiązano w dokumencie.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
72

test sprawdzający
10. (2 pkt) Podaj dwa argumenty przeciwników aborcji. Określ swoje stanowisko w tej kwestii i uzasadnij je własnymi argumentami.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
11. (2 pkt) Wyjaśnij, czy w Polsce dopuszcza się eutanazję. W uzasadnieniu przedstaw argumenty religijne i empiryczne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
12. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych technologii medycznych.
Opis
Nazwa
A.
Pozyskiwane z krwi pępowinowej lub szpiku kostnego, wykorzystywane do przedłużenia
lub polepszenia życia.
B.
Przeniesienie DNA komórki dawcy do pozbawionej jądra komórki jajowej matki-inkubatorki.
C.
Technika manipulowania genomem bezpośrednio w embrionie lub dorosłym organizmie
poprzez bezpośrednią modyfikację genów.
13. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się edukacja formalna od nieformalnej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki determinujące rozwój gospodarki opartej na wiedzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (1 pkt) Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenie.
Czy ogólnie rzecz biorąc, wykorzystuje/wykorzystywał(a) Pan(i) swoje wykształcenie,
swoje kwalifikacje w obecnej/ostatniej pracy zawodowej?
nie dotyczy, respondent nigdy
nie pracował 7%
trudno powiedzieć 4%
w pełni 32%
w ogóle 28%
częściowo 29%
CBOS 2009.
Wyjaśnij, czy przedstawiony na wykresie wynik pozwala na wyciągnięcie wniosku, że wykształcenie i posiadane kwalifikacje są kompatybilne z wykonywaną pracą zawodową. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

73
test sprawdzający
Test sprawdzający 4
Obywatel w państwie
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz sposób nabycia obywatelstwa polskiego.
Charakterystyka
A.
Nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi przez Prezydenta RP.
B.
Nabycie obywatelstwa, które posiadają rodzice (bądź jedno z nich).
C.
Nadanie obywatelstwa z racji urodzenia na terytorium państwa.
Sposób nabycia obywatelstwa
2. (3 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące podwójnego obywatelstwa w Rzeczypospolitej Polskiej są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Obywatel polski może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa, jeżeli
otrzymał jego obywatelstwo.
B.
Osoby z podwójnym obywatelstwem nie mogą służyć jako zawodowi żołnierze i funkcjonariusze służb mundurowych.
C.
Obywatel polski posiadający paszport innego kraju nie może się nim posługiwać przed
władzami polskimi.
Prawda lub fałsz
3. (1 pkt) Podkreśl zdanie, które wyjaśnia znaczenie określenia „apatryda”.
a) Wojenny uchodźca, przesiedleniec powracający do kraju po długim pobycie na obczyźnie.
b) Osoba, której żadne państwo nie uznaje za swojego obywatela, czyli osoba nieposiadająca żadnego obywatelstwa.
c) Osoba posiadająca podwójne obywatelstwo oraz legitymująca się dwoma paszportami.
d) Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie na skutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem i przyjęła obywatelstwo
innego państwa.
4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Za prekursora idei społeczeństwa obywatelskiego uznaje się:
a) Sokratesa,
b) Platona,
c) Demokryta,
d) Arystotelesa.
5. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda lub fałsz.
Zdania
74
A.
Myśliciele epoki oświecenia podkreślali niezależność społeczeństwa obywatelskiego od
instytucji państwa.
B.
Zdaniem Arystotelesa funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego było związane
z powstaniem państwa.
C.
Według Johna Locka państwo powinno prowadzić politykę interwencjonizmu ekonomicznego.
D.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel uważał, że społeczeństwo obywatelskie tworzą ludzie
egoistycznie nastawieni do życia i realizujący tylko własne potrzeby.

Prawda lub fałsz
test sprawdzający
6. (1 pkt) Porównaj obydwa wykresy i wykonaj polecenie.
Czy Pana(i) zdaniem, ludzie tacy
jak Pan(i) mają wpływ
na sprawy kraju?
Czy Pana(i) zdaniem, ludzie tacy
jak Pan(i) mają wpływ
na sprawy swojej gminy, miasta?
40% raczej nie
39% raczej nie
32% raczej tak
28% raczej tak
13% zdecydowanie nie
21% zdecydowanie nie
12% zdecydowanie tak
8% zdecydowanie tak
3% trudno powiedzieć
4% trudno powiedzieć
0
10
20
30
40
50
60 [%]
0
10
20
30
40
50
60 [%]
CBOS 2010
Sformułuj wniosek dotyczący świadomości społeczeństwa w zakresie wpływu na sprawy kraju, miasta i gminy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
7. (3 pkt) Podaj trzy przykłady form organizacyjnych społeczeństwa obywatelskiego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (3 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz pełną nazwę organizacji.
Opis
A.
Celem organizacji, która powstała w 1977 roku, była obrona praw człowieka w PRL
oraz zmuszenie władz państwowych do przestrzegania ratyfikowanego przez Radę
Państwa Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
B.
Radykalna partia polityczna, którą założył w 1979 roku Leszek Moczulski. Była pierwszą
organizacją o charakterze antykomunistycznym w Europie Środkowo-Wschodniej.
C.
Organizacja opozycjonistów, która wystosowała 23 września 1976 roku Apel do społeczeństwa i władz PRL. W apelu tym domagano się przyjęcia do pracy wszystkich zwolnionych pracowników, amnestionowania skazanych i więzionych za udział w strajkach,
ujawnienia rozmiarów zastosowanych represji oraz ukarania osób winnych łamania
prawa.
Nazwa organizacji
9. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Prof. Leszek Balcerowicz ostentacyjnie odmówił stawienia się przed sejmową komisją śledczą ds. banków, dopóki
Trybunał Konstytucyjny nie zbada, czy jest ona legalna. [...]
Z formalnego punktu widzenia Balcerowicz jest zobligowany stawić się na wezwanie komisji parlamentarnej. [...]
I choć faktycznie można kwestionować legalność powołania tej akurat komisji śledczej, to póki wątpliwości tych nie

75
test sprawdzający
rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny, trzeba się jej podporządkować i stawić na wezwanie – ocenia prof. Piotr Winczorek, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. Nic dziwnego, że komisja straszy niedoszłego świadka karami.
Prof. Winczorek dodaje zaraz, że jasne są równocześnie motywy komisji: – Chodzi jej o upokorzenie Balcerowicza
i zbicie politycznych punktów na społecznej niechęci do jego osoby. Przecież wystarczyłoby poczekać z przesłuchaniami
parę dni do werdyktu Trybunału.
Obrońcy prezesa NBP przedstawiają jego decyzję jako formę obywatelskiego nieposłuszeństwa. Winczorek potwierdza: – Balcerowicz zdecydował się na ostentacyjną demonstrację w imię obrony ważnej społecznie wartości (niezależność NBP) i z pełną świadomością konsekwencji.
Postawa prezesa NBP może liczyć na poparcie ekonomistów, także osób niechętnie nastawionych do obecnej władzy.
Ale wielu przeciętnych obywateli może odebrać jego akcję jako chwyt mający służyć uchyleniu się od odpowiedzialności
(w sondażu dla „Rzeczpospolitej” 54% uznało, że prof. Balcerowicz nie miał prawa odmówić zeznań).
K. Burnetko, Gest Balcerowicza, „Polityka”, 23.09.2006, s. 23–24.
Spośród podanych poniżej zdań wybierz trzy, które zawierają opinie. Wpisz w wyznaczone miejsce litery, którymi oznaczono te zdania.
a) Leszek Balcerowicz odmówił stawienia się przed sejmową komisją śledczą.
b) Komisji sejmowej chodziło o upokorzenie Balcerowicza.
c) Prezesa NBP nie obejmuje ochrona immunitetu.
d) Zdaniem Winczorka Balcerowicz zdecydował się na ostentacyjną demonstrację w imię obrony ważnej społecznie wartości.
e) Wielu przeciętnych obywateli może odebrać akcje Balcerowicza jako chwyt służący uchyleniu się od odpowiedzialności.
f) W sondażu dla „Rzeczpospolitej” 54% uznało, że prof. Balcerowicz nie miał prawa odmówić zeznań.
................................................. ................................................. .................................................
10. (1 pkt) Podkreśl cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa.
a) Jawność działania,
b) zastosowanie przemocy,
c) działanie zgodne z prawem,
d) gotowość poniesienia konsekwencji,
e) działalność w interesie publicznym.
11. (1 pkt) Społeczeństwo obywatelskie funkcjonuje nieprawidłowo, gdy:
a) władza pochodzi od narodu,
b) władza działa na podstawie prawa,
c) prawa i wolności obywatelskie nie są chronione przez system prawny,
d) działają instytucje gwarantujące przestrzeganie prawa.
12. (4 pkt) Zapoznaj się z fragmentami ustaw i wykonaj polecenie.
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z dnia 26 czerwca 1991 r.)
Art. 2.
Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawa przynależności i wstępowania
do związków zawodowych.
Osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynależności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
Art. 30.
W zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje
interesy swych członków.
76

test sprawdzający
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z dnia 26 czerwca 1991 r.)
Art. 1.
Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się
w związkach zawodowych.
Art. 17.
Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu według zasad określonych w art. 7-14. Strajk może być zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli bezprawne
działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.
Art. 19.
Niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.
Niedopuszczalne jest organizowanie strajku w Urzędzie Ochrony Państwa, w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Służby Więziennej, Straży Granicznej oraz jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej.
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące związków zawodowych w Rzeczypospolitej Polskiej są prawdziwe, a które fałszywe.
W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
Prawda lub fałsz
A.
Pracownik, który utracił pracę, jest zobowiązany do rezygnacji z członkostwa w związkach zawodowych.
B.
Wypowiedzenie umowy o pracę działaczowi związkowemu prowadzącemu spór z pracodawcą może skutkować rozpoczęciem strajku.
C.
Świadczenia socjalne nie mogą stanowić przedmiotu sporu zbiorowego pracowników
z pracodawcą.
D.
Każda grupa zawodowa może rozpocząć strajk, jeżeli wyczerpie inne metody rozwiązania sporu.
13. (1 pkt) Przeanalizuj poniższy wykres i wykonaj polecenie.
Ocena skuteczności związków zawodowych w obronie interesów pracowników
zdecydowanie nieskuteczne 13%
zdecydowanie skuteczne 2%
raczej
nieskuteczne 39%
trudno
powiedzieć 22%
raczej skuteczne 24%
CBOS 2010
Wyjaśnij, czy analiza wykresu pozwala na wciągnięcie wniosku, że związki zawodowe skutecznie bronią interesów pracowników. W uzasadnieniu wykorzystaj informacje z wykresu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
14. (1 pkt) Podaj, kto najczęściej deklaruje przynależność do związków zawodowych.
a) Pracownicy zatrudnieni w sektorze prywatnym,
b) rolnicy posiadający duże gospodarstwa rolne,

77
test sprawdzający
c) pracownicy zakładów o własności państwowej,
d) pracownicy zakładów o własności mieszanej.
15. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Art. 33
1. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej.
2. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.
Art. 34
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach.
Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do
podziału między jego członków.
Art. 35
Stowarzyszenie może otrzymywać dotację według zasad określonych w odrębnych przepisach.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r., Prawo o stowarzyszeniach
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące stowarzyszeń w Rzeczypospolitej Polskiej są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli
obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
78
A.
Głównym celem stowarzyszenia jest działalność ukierunkowana na poprawę sytuacji
materialnej swoich członków.
B.
Stowarzyszenie prowadzi działalność gospodarczą, obejmującą różne sfery życia publicznego, w celach zarobkowych.
C.
Działalność stowarzyszenia jest oparta na społecznej pracy członków, zaś do realizacji
zadań statutowych można zatrudniać pracowników.
D.
Otrzymane przez stowarzyszenia darowizny i spadki można przeznaczyć na działalność
gospodarczą.

Prawda lub fałsz
test sprawdzający
Test sprawdzający 4
Obywatel w państwie
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz sposób nabycia obywatelstwa.
Charakterystyka
A.
Nadanie obywatelstwa z racji urodzenia na terytorium państwa.
B.
Nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi przez Prezydenta RP.
C.
Nabycie obywatelstwa, które posiadają rodzice (bądź jedno z nich).
Sposób nabycia obywatelstwa
2. (3 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące podwójnego obywatelstwa w Rzeczpospolitej Polskiej, są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Obywatel polski posiadający paszport innego kraju nie może się nim posługiwać
przed władzami polskimi.
B.
Osoby z podwójnym obywatelstwem nie mogą służyć jako zawodowi żołnierze
i funkcjonariusze służb mundurowych.
C.
Obywatel polski może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa,
jeżeli otrzymał jego obywatelstwo.
Prawda lub fałsz
3. (1 pkt) Podkreśl zdanie, które wyjaśnia znaczenie określenia „apatryda”.
a) Wojenny uchodźca, przesiedleniec powracający do kraju po długim pobycie na obczyźnie.
b) Osoba posiadająca podwójne obywatelstwo oraz legitymująca się dwoma paszportami.
c) Osoba, której żadne państwo nie uznaje za swojego obywatela, czyli osoba nieposiadająca żadnego obywatelstwa.
d) Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie na skutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem i przyjęła obywatelstwo innego państwa.
4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Za prekursora idei społeczeństwa obywatelskiego uznaje się:
a) Platona,
b) Arystotelesa,
c) Demokryta,
d) Sokratesa.
5. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli
„prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zadanie fałszywe).
Zdania
A.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel uważał, że społeczeństwo obywatelskie tworzą ludzie egoistycznie nastawieni do życia i realizujący tylko własne potrzeby.
B.
Zdaniem Arystotelesa funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego było związane
z powstaniem państwa.
C.
Według Johna Locka państwo powinno prowadzić politykę interwencjonizmu ekonomicznego.
D.
Myśliciele epoki oświecenia podkreślali niezależność społeczeństwa obywatelskiego od
instytucji państwa.
Prawda lub fałsz

79
test sprawdzający
6. (1 pkt) Porównaj obydwa wykresy i wykonaj polecenie.
Czy Pana(i) zdaniem, ludzie tacy
jak Pan(i) mają wpływ
na sprawy kraju?
Czy Pana(i) zdaniem, ludzie tacy
jak Pan(i) mają wpływ
na sprawy swojej gminy, miasta?
40% raczej nie
39% raczej nie
32% raczej tak
28% raczej tak
13% zdecydowanie nie
21% zdecydowanie nie
12% zdecydowanie tak
8% zdecydowanie tak
3% trudno powiedzieć
4% trudno powiedzieć
0
10
20
30
40
50
60 [%]
0
10
20
30
40
50
60 [%]
CBOS 2010
Sformułuj wniosek dotyczący świadomości społeczeństwa w zakresie wpływu na sprawy kraju, miasta i gminy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
7. (3 pkt) Podaj trzy przykłady samoorganizowania się społeczeństwa obywatelskiego w Europie.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
8. (3 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz pełną nazwę organizacji.
Opis
A.
Organizacja opozycjonistów, która wystosowała 23 września 1976 roku Apel do społeczeństwa i władz PRL. W apelu tym domagano się przyjęcia do pracy wszystkich zwolnionych
pracowników, amnestionowania skazanych i więzionych za udział w strajkach, ujawnienia
rozmiarów zastosowanych represji oraz ukarania osób winnych łamania prawa.
B.
Radykalna partia polityczna, którą założył w 1979 roku Leszek Moczulski. Była pierwszą
organizacją o charakterze antykomunistycznym w Europie Środkowo-Wschodniej.
C.
Celem organizacji, która powstała w 1977 roku była obrona praw człowieka w PRL oraz
zmuszenie władz państwowych do przestrzegania ratyfikowanego przez Radę Państwa
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Nazwa organizacji
9. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Prof. Leszek Balcerowicz ostentacyjnie odmówił stawienia się przed sejmową komisją śledczą ds. banków, dopóki
Trybunał Konstytucyjny nie zbada, czy jest ona legalna. [...]
Z formalnego punktu widzenia Balcerowicz jest zobligowany stawić się na wezwanie komisji parlamentarnej. [...]
I choć faktycznie można kwestionować legalność powołania tej akurat komisji śledczej, to póki wątpliwości tych nie
rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny, trzeba się jej podporządkować i stawić na wezwanie – ocenia prof. Piotr Winczorek, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. Nic dziwnego, że komisja straszy niedoszłego świadka karami.
Prof. Winczorek dodaje zaraz, że jasne są równocześnie motywy komisji: – Chodzi jej o upokorzenie Balcerowicza
i zbicie politycznych punktów na społecznej niechęci do jego osoby. Przecież wystarczyłoby poczekać z przesłuchaniami
parę dni do werdyktu Trybunału.
80

test sprawdzający
Obrońcy prezesa NBP przedstawiają jego decyzję jako formę obywatelskiego nieposłuszeństwa. Winczorek potwierdza: – Balcerowicz zdecydował się na ostentacyjną demonstrację w imię obrony ważnej społecznie wartości (niezależność NBP) i z pełną świadomością konsekwencji.
Postawa prezesa NBP może liczyć na poparcie ekonomistów, także osób niechętnie nastawionych do obecnej władzy.
Ale wielu przeciętnych obywateli może odebrać jego akcję jako chwyt mający służyć uchyleniu się od odpowiedzialności
(w sondażu dla „Rzeczpospolitej” 54% uznało, że prof. Balcerowicz nie miał prawa odmówić zeznań).
K. Burnetko, Gest Balcerowicza, „Polityka”, 23.09.2006, s. 23–24.
Spośród podanych poniżej zdań wybierz trzy, które zawierają opinie. Wpisz w wyznaczone miejsce litery, którymi oznaczono te zdania.
a) Leszek Balcerowicz odmówił stawienia się przed sejmową komisją śledczą.
b) W sondażu dla „Rzeczpospolitej” 54% uznało, że prof. Balcerowicz nie miał prawa odmówić zeznań.
c) Komisji sejmowej chodziło o upokorzenie Balcerowicza.
d) Prezesa NBP nie obejmuje ochrona immunitetu.
e) Zdaniem Winczorka Balcerowicz zdecydował się na ostentacyjną demonstrację w imię obrony ważnej społecznie wartości.
f) Wielu przeciętnych obywateli może odebrać akcje Balcerowicza jako chwyt służący uchyleniu się od odpowiedzialności.
................................................. ................................................. .................................................
10. (1 pkt) Do cech obywatelskiego nieposłuszeństwa należą:
a) tajność działania,
b) działalność w interesie publicznym,
c) gotowość poniesienia konsekwencji,
d) niestosowanie przemocy,
e) działanie zgodne z prawem.
11. (1 pkt) Społeczeństwo obywatelskie funkcjonuje nieprawidłowo, gdy:
a) władza pochodzi od narodu,
b) władza działa na podstawie prawa,
c) działają instytucje gwarantujące przestrzeganie prawa,
d) prawa i wolności obywatelskie nie są chronione przez system prawny.
12. (4 pkt) Zapoznaj się z fragmentami ustaw i wykonaj polecenie.
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z dnia 26 czerwca 1991 r.)
Art. 2.
Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawa przynależności i wstępowania
do związków zawodowych.
Osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynależności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
Art. 30.
W zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje
interesy swych członków.
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z dnia 26 czerwca 1991 r.)
Art. 1.
Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się
w związkach zawodowych.

81
test sprawdzający
Art. 17.
Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu według zasad określonych w art. 7-14. Strajk może być zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli bezprawne
działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.
Art. 19.
Niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.
Niedopuszczalne jest organizowanie strajku w Urzędzie Ochrony Państwa, w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Służby Więziennej, Straży Granicznej oraz jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej.
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące związków zawodowych w Rzeczypospolitej Polskiej są prawdziwe, a które fałszywe.
W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
Prawda lub fałsz
A.
Pracownik, który utracił pracę jest zobowiązany do rezygnacji z członkostwa w związkach
zawodowych.
B.
Każda grupa zawodowa może rozpocząć strajk, jeżeli wyczerpie inne metody rozwiązania
sporu.
C.
Świadczenia socjalne nie mogą stanowić przedmiotu sporu zbiorowego pracowników
z pracodawcą.
D.
Wypowiedzenie umowy o pracę działaczowi związkowemu prowadzącemu spór z pracodawcą może skutkować rozpoczęciem strajku.
13. (1 pkt) Przeanalizuj poniższy wykres i wykonaj polecenie.
Ocena skuteczności związków zawodowych w obronie interesów pracowników
zdecydowanie nieskuteczne 13%
zdecydowanie skuteczne 2%
raczej
nieskuteczne 39%
trudno
powiedzieć 22%
raczej skuteczne 24%
CBOS 2010
Wyjaśnij, czy zdaniem respondentów związki zawodowe skutecznie bronią interesów pracowników. W uzasadnieniu
wykorzystaj informacje z wykresu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
14. (1 pkt) Podaj, kto najczęściej deklaruje przynależność do związków zawodowych.
a) Pracownicy zakładów o własności państwowej,
b) Rolnicy posiadający duże gospodarstwa rolne,
c) Pracownicy zatrudnieni w sektorze prywatnym,
d) Pracownicy zakładów o własności mieszanej.
82

test sprawdzający
15. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Art. 33
Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej.
Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.
Art. 34
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach.
Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do
podziału między jego członków.
Art. 35
Stowarzyszenie może otrzymywać dotację według zasad określonych w odrębnych przepisach.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r., Prawo o stowarzyszeniach
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące stowarzyszeń w Rzeczpospolitej Polskiej są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli
obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Działalność stowarzyszenia jest oparta na społecznej pracy członków, zaś do realizacji
zadań statutowych można zatrudniać pracowników.
B.
Otrzymane przez stowarzyszenia darowizny i spadki można przeznaczyć na działalność
gospodarczą.
C.
Głównym celem stowarzyszenia jest działalność ukierunkowana na poprawę sytuacji
materialnej swoich członków.
D.
Stowarzyszenie prowadzi działalność gospodarczą, obejmującą różne sfery życia publicznego, w celach zarobkowych.
Prawda lub fałsz

83
test sprawdzający
Test sprawdzający 5
Media we współczesnym świecie
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podaj pełną nazwę najstarszego w Polsce instytutu badań opinii społecznej.
................................................................................................................................................................................................................................................................ .
2. (3 pkt) Podaj trzy przykłady manipulacji opinią publiczną.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące marketingu społecznego są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli
obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Jednym z elementów marketingu społecznego jest przekazanie informacji dotyczących
zbiórki na cel charytatywny za pośrednictwem telewizji.
B.
Energia poświęcona na promowanie akcji charytatywnej jest równoznaczna z jej dystrybucją.
C.
Udział obywateli w wyborach parlamentarnych stanowi produkt działania marketingowego.
D.
Nadrzędnym zadaniem marketingu społecznego jest wpływanie na zachowania społeczne w celu osiągnięcia korzyści finansowych.
Prawda lub fałsz
4. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy funkcji mass mediów.
Opis
A.
Kształtowanie opinii publicznej poprzez przekazywanie oficjalnej ideologii obowiązującej
w państwie.
B.
Udział w procesie jednoczenia małych społeczności, narodów oraz społeczności zróżnicowanych np. etnicznie.
C.
Wpływ mass mediów na poglądy różnych ludzi oraz kształtowanie ich punktu widzenia.
Nazwa funkcji
5. (2 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
Taki ekspert jak dyrektor BBC powiedział, że wiadomości telewizyjne są pewną formą widowiska. Potwierdzają to wyniki badań nad motywami oglądania wiadomości telewizyjnych – okazało się, że większość telewidzów chce się zabawić
i rozerwać, a chęć uzyskania informacji jest jedynie drugorzędnym motywem oglądania wiadomości. [...] gdy osoby
odpowiedzialne za ułożenie programu dziennika telewizyjnego decydują, które wydarzenie uwzględnić [...], to decyzję
swą, przynajmniej w części, podejmują na podstawie widowiskowej wartości materiału. Odcinek filmu przedstawiający wielką metropolię zalaną falami powodzi ma znacznie większą wartość widowiskową niż odcinek poświęcony tamie,
którą zbudowano, aby zapobiec takim powodziom: po prostu widok spokojnie płynącej rzeki nie jest nazbyt podniecający. A przecież zapobieżenie powodziom może być ważniejszą wiadomością. [...] Tak więc głównym tematem dziennika
telewizyjnego są zwykle gwałtowne zachowania jednostek – studentów, bojówkarzy, policjantów – ponieważ „akcja”
sprawia, że oglądanie tych wydarzeń jest bardziej ekscytujące niż oglądanie ludzi zachowujących się spokojnie i w sposób zdyscyplinowany. Taki układ wiadomości nie daje zrównoważonego obrazu tego, co wydarzyło się w kraju – nie
dlatego, że kierujący środkami masowego przekazu są ludźmi złymi, którzy starają się nami manipulować, lecz po pro-
84

test sprawdzający
stu dlatego, że starają się nas rozerwać. Dążąc do tego celu, mogą nieświadomie wytwarzać w nas przekonanie, że
większość ludzi stosuje przemoc i że zachowanie ludzi jest obecnie inne niż było 25 lat temu. Wskutek tego moglibyśmy
popaść w przygnębienie czy nawet depresję, martwiąc się o ducha naszych czasów lub stan narodu.
E. Aronson, Człowiek jako istota społeczna, Warszawa 1999, s. 79.
a) Rozważ, czy w kontekście informacji zawartych w powyższym fragmencie możemy stwierdzić, że słynne powiedzenie rzymskiego satyryka Juwenalisa – Chleba i igrzysk − jest nadal aktualne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij, czy taki sposób przekazu informacji możemy uznać za rzetelny. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
228
Rosja
138
Indie
158
227
Brazylia
Chiny
240
Polska
2009 – średnia
207 minut
185
Irlandia
165
Szwecja
184
Holandia
Hiszpania
Australia
Kanada
183
217
238
USA
0
Włochy
50
212
100
Niemcy
150
205
200
Francja
250
226
280
300
Wielka Brytania 225
[minuty dziennie na osobę]
6. (4 pkt) Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Dzienna oglądalność telewizji na osobę w latach 2008–2009
www.wirtualne media.pl
a) Wymień trzy państwa, w których oglądalność telewizji była wyższa od podanej średniej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wymień państwa, w których oglądalność telewizji w latach 2008–2009 była najniższa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
d) Wyjaśnij, czy przyczyny najniższej oglądalności telewizji były takie same w tych państwach.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

85
test sprawdzający
7. (4 pkt) Udowodnij prawdziwość twierdzenia, że media są czwartą władzą. Podaj cztery przykłady.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (1 pkt) Pluralizm w mediach to prawo do:
a) koncentracji środków masowego przekazu,
b) nadawania reklam,
c) nieograniczonej liczby mediów,
d) komercjalizacji mediów.
9. (2 pkt) Wymień dwa negatywne zjawiska, które towarzyszą rozwojowi mediów w państwach demokratycznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
10. (1 pkt) Wyjaśnij, na czym polega funkcjonowanie modelu dualnego w środkach masowego przekazu w państwach demokratycznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
11. (1 pkt) Napisz, przez kogo została podpisana Karta Etyczna Mediów.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (4 pkt) Wymień cztery spośród siedmiu zasad zapisanych w Karcie Etycznej Mediów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Podkreśl dwa zdania, w których zawarte są opinie.
a) Funkcjonujące w Polsce media prezentują nierzetelne informacje i zniechęcają młodzież do czytania artykułów prasowych, które dodatkowo są dla nich nudne.
b) W Internecie można znaleźć różne informacje.
c) „Gazeta Prawna” to największy dziennik gospodarczy, w którym znajdują się najświeższe informacje i wiadomości.
d) Komunikatory, czaty i kamery internetowe pełnią funkcję komunikacyjną.
14. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Kamery telewizji w USA często towarzyszą ludzkim tragediom i chwilom infamii. Warowały przy łóżku pogrążonej od
lat w nieuleczalnej śpiączce Terii Schiavo. Pokazywały pastora Jima Swaggarta, jak płacząc, opowiadał przed kongregacją o swoich wizytach u prostytutki. Całymi dniami czatowały na Michaela Jacksona w czasie jego procesu o pedofilię.
Są obecne (jeśli pozwoli na to sędzia) w sądach na najsłynniejszych rozprawach o morderstwa, jak na przykład proces futbolisty O.J. Simpsona w 1995 r. Wtedy ratingi są największe. Globalna wioska wychodzi naprzeciw odwiecznym
pragnieniom oglądania cierpień zbrodniarzy, upadku możnych i skruchy grzeszników. Srebrny ekran zastępuje główny
86

test sprawdzający
plac miasta, gdzie gawiedź przypatrywała się kiedyś publicznym torturom i egzekucjom. Telewizja, najpotężniejsze
medium popkultury, odpowiada na zapotrzebowanie mas. [...]
W poważnej prasie odezwali się komentatorzy zatroskani wulgarnością tabloidowej telewizji i zawartością MTV, z jej
mizoginicznym, pornograficznym i gloryfikującym przemoc rapem. Na apele o bojkot reklamowy programów demoralizujących w ten sposób dzieci odpowiedziała tylko jedna wielka korporacja. Inne zmobilizowały swoich prawników,
którzy podnieśli alarm, że próbuje się wprowadzić cenzurę. W kraju wolności słowa – argumentowano – telewizji wolno
serwować dania, jakich życzy sobie publika.
T. Zalewski, Inne Stany. Czym się różnią od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 212 i 214.
Wyjaśnij, czy media, relacjonując wydarzenia opisane w tekście, naruszyły zasady etyczne. Uzasadnij odpowiedź, podając trzy argumenty.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (3 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące mediów są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego
zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Media tzw. wolnego kroku to telewizja i radio, ponieważ są wolniejsze w przekazywaniu
informacji, lecz silniej oddziaływają na odbiorcę.
B.
Internet zaliczamy do mediów interaktywnych, ponieważ umożliwia dwukierunkową
wymianę informacji.
C.
Do mediów gorących zaliczamy prasę, ponieważ narzuca odbiorcy sposób interpretacji.
Prawda lub fałsz

87
test sprawdzający
Test sprawdzający 5
Media we współczesnym świecie
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podaj pełną nazwę fundacji, która w Polsce prowadzi badania opinii społecznej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Wyjaśnij, czy można manipulować opinią publiczną. Uzasadnij odpowiedź, podając trzy przykłady.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące marketingu społecznego są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli
obok każdego zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
Prawda lub fałsz
A.
Energia poświęcona na promowanie akcji charytatywnej jest równoznaczna z jej dystrybucją.
B.
Jednym z elementów marketingu społecznego jest przekazanie informacji dotyczących
zbiórki na cel charytatywny za pośrednictwem telewizji.
C.
Nadrzędnym zadaniem marketingu społecznego jest wpływanie na zachowania społeczne
w celu osiągnięcia korzyści finansowych.
D.
Udział obywateli w wyborach parlamentarnych stanowi produkt działania marketingowego.
4. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy funkcji mass mediów.
Opis
Nazwa funkcji
A.
Wpływ mass mediów na poglądy różnych ludzi oraz kształtowanie ich punktu widzenia.
B.
Udział w procesie jednoczenia małych społeczności, narodów oraz społeczności zróżnicowanych np. etnicznie.
C.
Kształtowanie opinii publicznej poprzez przekazywanie oficjalnej ideologii obowiązującej
w państwie.
5. (4 pkt) Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

228
Rosja
138
Indie
158
227
Brazylia
Chiny
240
Polska
2009 – średnia
207 minut
185
Irlandia
165
Szwecja
Holandia
184
226
Hiszpania
Australia
Kanada
USA
183
217
238
Włochy
50
212
100
Niemcy
150
205
200
Francja
250
0
88
280
300
Wielka Brytania 225
[minuty dziennie na osobę]
Dzienna oglądalność telewizji na osobę w latach 2008–2009
www.wirtualne media.pl
test sprawdzający
a) Wymień trzy państwa, w których oglądalność telewizji była najwyższa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wymień państwa, w których oglądalność telewizji w latach 2008−2009 była najniższa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
d) Wyjaśnij, czy przyczyny najniższej oglądalności telewizji były takie same w tych państwach.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
6. (2 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
Taki ekspert jak dyrektor BBC powiedział, że wiadomości telewizyjne są pewną formą widowiska. Potwierdzają to
wyniki badań nad motywami oglądania wiadomości telewizyjnych – okazało się, że większość telewidzów chce się
zabawić i rozerwać, a chęć uzyskania informacji jest jedynie drugorzędnym motywem oglądania wiadomości. [...]
gdy osoby odpowiedzialne za ułożenie programu dziennika telewizyjnego decydują, które wydarzenie uwzględnić
[...], to decyzję swą, przynajmniej w części, podejmują na podstawie widowiskowej wartości materiału. Odcinek filmu przedstawiający wielką metropolię zalaną falami powodzi ma znacznie większą wartość widowiskową niż odcinek poświęcony tamie, którą zbudowano, aby zapobiec takim powodziom: po prostu widok spokojnie płynącej rzeki
nie jest nazbyt podniecający. A przecież zapobieżenie powodziom może być ważniejszą wiadomością. [...] Tak więc
głównym tematem dziennika telewizyjnego są zwykle gwałtowne zachowania jednostek – studentów, bojówkarzy,
policjantów – ponieważ „akcja” sprawia, że oglądanie tych wydarzeń jest bardziej ekscytujące niż oglądanie ludzi
zachowujących się spokojnie i w sposób zdyscyplinowany. Taki układ wiadomości nie daje zrównoważonego obrazu
tego, co wydarzyło się w kraju – nie dlatego, że kierujący środkami masowego przekazu są ludźmi złymi, którzy starają się nami manipulować, lecz po prostu dlatego, że starają się nas rozerwać. Dążąc do tego celu, mogą nieświadomie
wytwarzać w nas przekonanie, że większość ludzi stosuje przemoc i że zachowanie ludzi jest obecnie inne niż było
25 lat temu. Wskutek tego moglibyśmy popaść w przygnębienie czy nawet depresję, martwiąc się o ducha naszych
czasów lub stan narodu.
E. Aronson, Człowiek jako istota społeczna, Warszawa 1999, s. 79.
a) Rozważ, czy w kontekście informacji zawartych w powyższym fragmencie możemy stwierdzić, że słynne powiedzenie rzymskiego satyryka Juwenalisa – Chleba i igrzysk – jest nadal aktualne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij, czy taki sposób przekazu informacji możemy uznać za rzetelny. Uzasadnij odpowiedź.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

89
test sprawdzający
7. (4 pkt) Wymień cztery funkcje mediów jako czwartej władzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (1 pkt) Pluralizm w mediach to prawo do:
a) koncentracji środków masowego przekazu,
b) nadawania reklam,
c) komercjalizacji mediów,
d) nieograniczonej liczby mediów.
9. (2 pkt) Wymień dwa negatywne zjawiska, które towarzyszą rozwojowi mediów w państwach demokratycznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
10. (1 pkt) Wyjaśnij, na czym polega funkcjonowanie modelu rynkowego w środkach masowego przekazu
w państwach demokratycznych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
11. (2 pkt) Podaj, kto i kiedy w polskich mediach opracował Kartę Etyczną Mediów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (4 pkt) Wyjaśnij, do czego zobowiązali się prezesi największych polskich mediów, podpisując Kartę. Omów
cztery przykłady podjętych zobowiązań.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Podkreśl dwa zdania, w których zawarte są fakty.
a) Komunikatory, czaty i kamery internetowe pełnią funkcję komunikacyjną.
b) W Internecie można znaleźć różne informacje.
c) Funkcjonujące w Polsce media prezentują nierzetelne informacje i zniechęcają młodzież do czytania artykułów prasowych, które dodatkowo są dla nich nudne.
d) „Gazeta Prawna” to największy dziennik gospodarczy, w którym znajdują się najświeższe informacje i wiadomości.
90

test sprawdzający
14. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Kamery telewizji w USA często towarzyszą ludzkim tragediom i chwilom infamii. Warowały przy łóżku pogrążonej od
lat w nieuleczalnej śpiączce Terii Schiavo. Pokazywały pastora Jima Swaggarta, jak płacząc, opowiadał przed kongregacją o swoich wizytach u prostytutki. Całymi dniami czatowały na Michaela Jacksona w czasie jego procesu o pedofilię.
Są obecne (jeśli pozwoli na to sędzia) w sądach na najsłynniejszych rozprawach o morderstwa, jak na przykład proces futbolisty O.J. Simpsona w 1995 r. Wtedy ratingi są największe. Globalna wioska wychodzi naprzeciw odwiecznym
pragnieniom oglądania cierpień zbrodniarzy, upadku możnych i skruchy grzeszników. Srebrny ekran zastępuje główny
plac miasta, gdzie gawiedź przypatrywała się kiedyś publicznym torturom i egzekucjom. Telewizja, najpotężniejsze
medium popkultury, odpowiada na zapotrzebowanie mas. [...]
W poważnej prasie odezwali się komentatorzy zatroskani wulgarnością tabloidowej telewizji i zawartością MTV, z jej
mizogininicznym, pornograficznym i gloryfikującym przemoc rapem. Na apele o bojkot reklamowy programów demoralizujących w ten sposób dzieci odpowiedziała tylko jedna wielka korporacja. Inne zmobilizowały swoich prawników,
którzy podnieśli alarm, że próbuje się wprowadzić cenzurę. W kraju wolności słowa – argumentowano – telewizji wolno
serwować dania, jakich życzy sobie publika.
T. Zalewski, Inne Stany. Czym się różnią od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 212 i 214.
Wyjaśnij, czy media, relacjonując wydarzenia opisane w tekście, naruszyły zasady etyczne. Uzasadnij odpowiedź podając trzy argumenty.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (3 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotyczące mediów są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego
zdania wpisz odpowiednio „prawda” lub „fałsz”.
Zdania
A.
Internet zaliczamy do mediów interaktywnych, ponieważ umożliwia dwukierunkową
wymianę informacji.
B.
Media tzw. wolnego kroku to telewizja i radio, ponieważ są wolniejsze w przekazywaniu
informacji lecz silniej oddziaływają na odbiorcę.
C.
Do mediów gorących zaliczamy prasę, ponieważ narzuca odbiorcy sposób interpretacji.
Prawda lub fałsz

91
test sprawdzający
Test sprawdzający 6
Demokracja
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
W demokracji ateńskiej obywatel stanowił prawo bezpośrednio, nie przez swoich przedstawicieli. Podstawą demokracji ateńskiej były rządy większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu. Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym
podejmowane były przez Zgromadzenie Ludowe. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji, nie zaś wybór osób (demokracja pośrednia).
Wiązała się z tym także isegoria – równe dla wszystkich prawo zabierania głosu na zebraniach oraz pełna swoboda
wypowiadania się publicznie o każdej sprawie i o każdej osobie, bez ograniczeń.
Wszyscy uprawnieni obywatele mogli brać udział w debacie i w głosowaniach. Głos każdego obywatela ważył tyle
samo. Za udział w Zgromadzeniu obywatel pobierał niewielkie wynagrodzenie pieniężne.
Na podstawie: Wielka Historia Świata, pod red. A. Krawczuka, t. 3, Warszawa 2005, s. 81.
Wymień trzy zasady demokracji ateńskiej, które wpłynęły na kształt współczesnej demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Podaj trzy przykłady wpływu ustroju republiki rzymskiej na współczesną demokrację.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (3 pkt) Przeanalizuj poniższy fragment dokumentu i wykonaj polecenia.
Art. I. Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. Podstawą różnic społecznych może być tylko wzgląd
na pożytek ogółu.
Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka.
Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi.
Art. III. Źródło wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie. Żadne ciało, żadna jednostka nie może sprawować władzy, która by wyraźnie od narodu nie pochodziła.
Art. IV. Wolność polega na tym, że wolno każdemu czynić wszystko, co tylko nie jest ze szkodą drugiego, korzystanie
zatem z przyrodzonych praw każdego człowieka nie napotyka innych granic, jak te, które zapewniają korzystanie z tych
samych praw innych członków społeczeństwa. Granice te mogą być zakreślone tylko drogą ustawy.
Art. VI. Prawo musi być jednakie dla wszystkich zarówno gdy chroni, jak też gdy karze. Wszyscy obywatele są równi
w jego obliczu, wszyscy w równej mierze mają dostęp do wszystkich dostojeństw, stanowisk i urzędów publicznych,
wedle swego uzdolnienia i bez żadnych innych preferencji, prócz ich osobistych zasług i zdolności.
Art. IX. Ponieważ każdy aż do orzeczenia jego winy uważanym być musi za niewinnego, przeto, o ile zachodzi konieczność uwięzienia go, wszelkie środki, nie będące nieodzownymi do zabezpieczenia jego osoby, muszą być surowo
ustawą wzbronione.
Art. XI. Wolna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka; każdemu obywatelowi zatem wolno przemawiać, pisać i drukować swobodnie z zastrzeżeniem, że za nadużycie tej wolności odpowiadać będzie
w wypadkach, przewidzianych przez ustawę.
92

test sprawdzający
Art. XII. Zabezpieczenie praw człowieka i obywatela stwarza potrzebę władzy publicznej (aparatu przymusu), władza
ta zatem jest ustanowioną ku pożytkowi ogółu, nie zaś dla korzyści osobistej tych, którym została powierzona.
Art. XVII. Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy wypadki, gdy potrzeba ogółu, zgodnie z ustawą stwierdzona, niewątpliwie tego wymaga, a i to tylko pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania.
a) Podaj nazwę dokumentu, którego fragmenty zamieszczono powyżej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij, w jakich okolicznościach doszło do jego powstania.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wymień prawa i wolności zagwarantowane w tym dokumencie.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (3 pkt) Wymień trzy zasady dotyczące organizacji państwa, które wyrosły z idei oświeceniowych i wpłynęły
na kształt obecnej demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
5. (2 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.
a) Podaj nazwę ruchu społecznego, którego reprezentantów widzimy na fotografii.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

93
test sprawdzający
b) Przedstaw główne cele działania tego ruchu społecznego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
6. (1 pkt) Podstawy ustrojowe I Rzeczypospolitej zostały określone w:
a) przywileju nieszawskim,
b) artykułach henrykowskich,
c) Konstytucji 3 maja.
d) statucie organicznym.
7. (1 pkt) Uporządkuj chronologicznie konstytucje polskie zgodnie z czasem ich powstania. We właściwe rubryki w tabeli wpisz numery od 1 do 4.
Konstytucje
A.
Konstytucja kwietniowa
B.
Konstytucja lipcowa
C.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
D.
Konstytucja marcowa
Kolejność
8. (1 pkt) Podkreśl pierwszą ustawę zasadniczą wydaną w Polsce.
a) Konstytucja Nihil novi,
b) Konstytucja 3 maja,
c) Konstytucja Królestwa Polskiego,
d) Konstytucja Księstwa Warszawskiego.
9. (1 pkt) Wymień trzy podstawowe wartości demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
10. (4 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz fundamentalną zasadę demokracji.
Opis
94
A.
Zasada ta zakłada funkcjonowanie państwa, opierając się naustawie zasadniczej.
B.
Według tej zasady organy państwowe działają w ramach prawa i zgodnie z prawem.
C.
Zgodnie z tą zasadą najwyższą władzę sprawuje naród, który jako jedyny jest
uprawniony do podejmowania decyzji.
D.
Zasada poszanowania odrębności poglądów politycznych, społecznych, ekonomicznych i ideowych różnych grup społecznych.

Fundamentalna zasada
demokracji
test sprawdzający
11. (3 pkt) Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.
Referendum ogólnokrajowe w 2003 r. w sprawie wstąpienia Polski do Unii Europejskiej
Zagranica i statki: 88,7%
0
60
65
70
75
80
84 %
Na podstawie: http://referendum2003.pkw.gov.pl
a) Mieszkańcy których obszarów Polski byli zagorzałymi zwolennikami przystąpienia do UE?
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Określ rejony Polski, w których stosunek do wejścia Polski do UE był sceptyczny.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Określ formę demokracji zastosowaną podczas referendum dotyczącego wejścia Polski do UE.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (2 pkt) Wyjaśnij, na czym polega plebiscyt i do jakiej formy demokracji go zaliczamy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Bierne prawo wyborcze na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej posiada obywatel polski, który ukończył:
a) 35 lat,
b) 18 lat,
c) 21 lat,
d) 30 lat.

95
test sprawdzający
14. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się czynne od biernego prawa wyborczego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (2 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
Art. 4.
Referendum przeprowadza się, zastrzeżeniem art. 5 ust.1, z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu
terytorialnego lub na wniosek co najmniej:
10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,
5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
Art. 5.
1. W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców, o którym mowa w art. 4.
1a. Wniosek mieszkańców gminy, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć odwołania rady gminy i wójta (burmistrza,
prezydenta miasta) albo odwołania jednego z tych organów.
1b. Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może być przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy.
2. Wniosek mieszkańców, o którym mowa w ust. 1 i 1a, może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru
organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed
zakończeniem jego kadencji.
Art. 55.
1. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, z zastrzeżeniem
ust. 2.
2. Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.
Ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000 r. (Dz.U. z 2000 r., nr 88, poz. 985, z późn. zm.).
a) Wyjaśnij, kto może wystąpić z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, czy udział w referendum 1 tyś. mieszkańców wystarczy do uznania referendum za ważne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
96

test sprawdzający
Test sprawdzający 6
Demokracja
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Podaj trzy przykłady wpływu ustroju republiki rzymskiej na współczesną demokrację.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
W demokracji ateńskiej obywatel stanowił prawo bezpośrednio, nie przez swoich przedstawicieli. Podstawą demokracji
ateńskiej były rządy większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu. Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowane były przez Zgromadzenie Ludowe. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji,
nie zaś wybór osób (demokracja pośrednia).
Wiązała się z tym także isegoria – równe dla wszystkich prawo zabierania głosu na zebraniach oraz pełna swoboda
wypowiadania się publicznie o każdej sprawie i o każdej osobie, bez ograniczeń.
Wszyscy uprawnieni obywatele mogli brać udział w debacie i w głosowaniach. Głos każdego obywatela ważył tyle
samo. Za udział w Zgromadzeniu obywatel pobierał niewielkie wynagrodzenie pieniężne.
Na podstawie: Wielka Historia Świata, pod red. A. Krawczuka, t. 3, Warszawa 2005 , s. 81.
Wymień trzy zasady demokracji ateńskiej, które wpłynęły na kształt współczesnej demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (3 pkt) Wymień trzy zasady dotyczące organizacji państwa, które wyrosły z idei oświeceniowych i wpłynęły
na kształt obecnej demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (3 pkt) Przeanalizuj poniższy fragment dokumentu i wykonaj polecenia.
Art. I. Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. Podstawą różnic społecznych może być tylko wzgląd
na pożytek ogółu.
Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi.
Art. III. Źródło wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie. Żadne ciało, żadna jednostka nie może sprawować władzy,
która by wyraźnie od narodu nie pochodziła.
Art. IV. Wolność polega na tym, że wolno każdemu czynić wszystko, co tylko nie jest ze szkodą drugiego, korzystanie
zatem z przyrodzonych praw każdego człowieka nie napotyka innych granic, jak te, które zapewniają korzystanie z tych
samych praw innych członków społeczeństwa. Granice te mogą być zakreślone tylko drogą ustawy.
Art. VI. Prawo musi być jednakie dla wszystkich zarówno gdy chroni, jak też gdy karze. Wszyscy obywatele są równi
w jego obliczu, wszyscy w równej mierze mają dostęp do wszystkich dostojeństw, stanowisk i urzędów publicznych,
wedle swego uzdolnienia i bez żadnych innych preferencji, prócz ich osobistych zasług i zdolności.

97
test sprawdzający
Art. IX. Ponieważ każdy aż do orzeczenia jego winy uważanym być musi za niewinnego, przeto, o ile zachodzi konieczność uwięzienia go, wszelkie środki, nie będące nieodzownymi do zabezpieczenia jego osoby, muszą być surowo ustawą wzbronione.
Art. XI. Wolna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka; każdemu obywatelowi zatem wolno przemawiać, pisać i drukować swobodnie z zastrzeżeniem, że za nadużycie tej wolności odpowiadać będzie
w wypadkach, przewidzianych przez ustawę.
Art. XII. Zabezpieczenie praw człowieka i obywatela stwarza potrzebę władzy publicznej (aparatu przymusu), władza ta
zatem jest ustanowioną ku pożytkowi ogółu, nie zaś dla korzyści osobistej tych, którym została powierzona.
Art. XVII. Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy
wypadki, gdy potrzeba ogółu, zgodnie z ustawą stwierdzona, niewątpliwie tego wymaga, a i to tylko pod warunkiem
sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania.
a) Podaj nazwę dokumentu, którego fragmenty zamieszczono powyżej.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij, w jakich okolicznościach doszło do jego powstania.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wymień prawa i wolności zagwarantowane w tym dokumencie.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
5. (1 pkt) Podstawy ustrojowe I Rzeczypospolitej zostały określone w:
a) przywileju nieszawskim,
b) statucie organicznym,
c) Konstytucji 3 maja,
d) artykułach henrykowskich.
6. (1 pkt) Uporządkuj chronologicznie konstytucje polskie zgodnie z czasem ich powstania. We właściwe rubryki w tabeli wpisz numery od 1 do 4.
Ustawy zasadnicze
A.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
B.
Konstytucja marcowa
C.
Konstytucja lipcowa
D.
Konstytucja kwietniowa
7. (1 pkt) Podkreśl pierwszą ustawę zasadniczą wydaną w Polsce.
a) Konstytucja Nihil novi,
b) Konstytucja 3 maja,
c) Konstytucja Królestwa Polskiego,
d) Konstytucja Księstwa Warszawskiego.
98

Kolejność
test sprawdzający
8. (2 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.
a) Podaj nazwę ruchu społecznego, którego reprezentantów widzimy na fotografii.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Przedstaw główne cele działania tego ruchu społecznego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
9. (4 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz fundamentalną zasadę demokracji.
Opis
A.
Zgodnie z tą zasadą najwyższą władzę sprawuje naród, który jako jedyny jest uprawniony do podejmowania decyzji.
B.
Zasada poszanowania odrębności poglądów politycznych, społecznych, ekonomicznych i ideowych różnych grup społecznych.
C.
Zasada ta zakłada funkcjonowanie państwa, opierając się naustawie zasadniczej.
D.
Według tej zasady organy państwowe działają w ramach prawa i zgodnie z prawem.
Fundamentalna zasada
demokracji
10. (1 pkt) Wymień trzy podstawowe wartości demokracji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

99
test sprawdzający
11. (2 pkt) Wyjaśnij, na czym polega plebiscyt i do jakiej formy demokracji go zaliczamy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
12. (3 pkt) Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.
Referendum ogólnokrajowe w 2003 r. w sprawie wstąpienia Polski do Unii Europejskiej
Zagranica i statki: 88,7%
0
60
65
70
75
80
84 %
Na podstawie: http://referendum2003.pkw.gov.pl
a) Mieszkańcy których obszarów Polski byli zagorzałymi zwolennikami przystąpienia do UE?
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Określ rejony Polski, w których stosunek do wejścia Polski do UE był sceptyczny.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Określ formę demokracji zastosowaną podczas referendum dotyczącego wejścia Polski do UE.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Bierne prawo wyborcze w wyborach do organów kolegialnych samorządu terytorialnego posiada
obywatel polski, który ukończył:
a) 35 lat,
b) 18 lat,
c) 21 lat,
d) 30 lat.
100

test sprawdzający
14. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się czynne od biernego prawa wyborczego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (2 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
Art. 4.
Referendum przeprowadza się, zastrzeżeniem art. 5 ust.1, z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu
terytorialnego lub na wniosek co najmniej:
10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,
5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
Art. 5.
1. W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców, o którym mowa w art. 4.
1a. Wniosek mieszkańców gminy, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć odwołania rady gminy i wójta (burmistrza,
prezydenta miasta) albo odwołania jednego z tych organów.
1b. Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może być przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy.
2. Wniosek mieszkańców, o którym mowa w ust. 1 i 1a, może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru
organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed
zakończeniem jego kadencji.
Art. 55.
1. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, z zastrzeżeniem
ust. 2.
2. Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.
Ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000 r. (Dz.U. z 2000 r., nr 88, poz. 985, z późn. zm.).
a) Wyjaśnij, czy udział w referendum 1 tyś. mieszkańców wystarczy do uznania referendum za ważne.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, kto może wystąpić z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

101
test sprawdzający
Test sprawdzający 7
Myśl polityczna
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenia.
Który z polityków, Pana(i) zdaniem, wywarł największy wpływ na Polską rzeczywistość
ostatniego dwudziestolecia i można by go nazwać politykiem dwudziestolecia?
[%] 60
50
Lech Wałęsa
40
Trudno powiedzieć
Leszek Balcerowicz
Bronisław Geremek
30
Wojciech
Jaruzelski
20
10
Nie ma takiej osoby, nikt
53% Aleksander Kwaśniewski
Tadeusz Mazowiecki
21%
Inna osoba
5%
3%
2%
2%
2%
9%
3%
0
CBOS 2009
a) Napisz, czy politycy, o których popularność pytano w sondażu głosili te same poglądy polityczne. Spośród nazwisk
umieszczonych na wykresie wybierz i podaj nazwiska trzech polityków należących w latach osiemdziesiątych do opozycji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, do jakich zmian w państwie polskim dążyli politycy opozycji lat osiemdziesiątych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wyjaśnij, do jakiego obozu politycznego w latach osiemdziesiątych należeli pozostali politycy przedstawieni na wykresie. Podaj nazwiska tych polityków.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
102

test sprawdzający
2. (4 pkt) Przeanalizuj obydwa źródła i wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Na fotografii przedstawiono uczestników posiedzenia Rady Bezpieczeństwa Narodowego z 24 listopada 2010 roku, na
którym zajmowano się sprawą stosunków polsko-rosyjskich.
Źródło 2.
Rada Bezpieczeństwa Narodowego jest konstytucyjnym organem doradczym prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W posiedzeniach Rady uczestniczą członkowie
Rady, a także, na zaproszenie prezydenta, inne osoby niebędące członkami Rady – byli prezydenci i prezesi Rady Ministrów oraz inne osoby, których udział jest wskazany z uwagi na przedmiot rozpatrywanych spraw. Rada ma prawo
do rozpatrywania i opiniowania założeń bezpieczeństwa, polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i projektów jego strategii, doktryny obronnej, kierunków rozwoju sił zbrojnych, problemów pozamilitarnych dotyczących przygotowania systemu bezpieczeństwa narodowego.
Skład Rady za prezydentury Bronisława Komorowskiego (także okres wykonywania przez niego jako marszałka sejmu
obowiązków prezydenta):
Bogdan Borusewicz, marszałek senatu, od 20 maja 2010
Donald Tusk, prezes Rady Ministrów i przewodniczący PO, od 20 maja 2010
Waldemar Pawlak, wiceprezes Rady Ministrów i prezes PSL, od 20 maja 2010
Radosław Sikorski, minister spraw zagranicznych, od 20 maja 2010
Stanisław Koziej, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, od 20 maja 2010
Tomasz Siemoniak, minister obrony narodowej, od 2 września 2011
Ewa Kopacz, marszałek sejmu, od 27 grudnia 2011
Jacek Cichocki, minister spraw wewnętrznych, od 27 grudnia 2011
Leszek Miller, przewodniczący SLD, od 27 grudnia 2011
Janusz Palikot, przewodniczący Ruchu Palikota, od 27 grudnia 2011
Paweł Kowal, prezes PJN, od 7 września 2011 do 27 grudnia 2011
Joanna Kluzik-Rostkowska, przewodnicząca PJN, od 28 kwietnia 2011 do 15 czerwca 2011
Grzegorz Schetyna, marszałek sejmu, od 29 września 2010 do 27 grudnia 2011
Jerzy Miller, minister spraw wewnętrznych i administracji, od 20 maja 2010 do 27 grudnia 2011
Grzegorz Napieralski, przewodniczący SLD, od 20 maja 2010 do 27 grudnia 2011
Bogdan Klich, minister obrony narodowej, od 20 maja 2010 do 2 września 2011
Jarosław Kaczyński, prezes PiS, od 28 grudnia 2005 do 9 listopada 2010
Na podstawie: http://www.bbn.gov.pl oraz Zarządzenia Prezydenta RPzdnia 24 maja 2010 r. w sprawie trybu działania
Rady Bezpieczeństwa Narodowego
a) Zidentyfikuj znajdujące się na fotografii postaci polityków. Podaj ich imiona i nazwiska oraz najważniejsze funkcje,
jakie pełnili w życiu politycznym państwa polskiego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

103
test sprawdzający
b) Wyjaśnij, dlaczego przedstawieni na fotografii politycy uczestniczyli w posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego.
................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Podkreśl nazwisko polityka, autora słów: To jest pewna demonstracja polityczna. Można powiedzieć, że niebawem
w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego będzie zapraszany gen. Kiszczak, a w sprawach wolności prasy Jerzy Urban.
− Grzegorz Napieralski
− Donald Tusk
− Lech Wałęsa
− Jarosław Kaczyński
d) Określ tematykę tego posiedzenia RBN i wyjaśnij przyczyny kontrowersji, które pojawiły się wokół polityków przedstawionych na fotografii.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Program polityczny:
a) tworzy spójny system poglądów i twierdzeń danej dziedziny wiedzy,
b) jest zbiorem poglądów na życie społeczne,
c) przenosi doktrynę i ideologię na grunt praktyki politycznej.
4. (1 pkt) Spośród podanych wyjaśnień wybierz i podkreśl to, które dotyczy doktryny.
a) Zespół celów i zamierzeń partii i ruchów społecznych.
b) Zbiór twierdzeń, założeń i dogmatów politycznych.
c) Zbiór wartości, przekonań i idei o charakterze ogólnym.
5. (3 pkt) Do podanego w tabeli opisu dopisz nazwę koncepcji politycznej.
Opis
A.
Najważniejszym zagadnieniem jest państwo, jego ustrój, instytucje i rola w życiu społecznym. Zakłada, że celem polityki jest dobro wszystkich obywateli, zaś jego osiągnięcie wymaga odpowiedzialnego zarządzanie państwem.
B.
Szczególną wagę przywiązuje do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Natomiast państwo powinno funkcjonować na zasadach praworządności i stworzyć odpowiednie mechanizmy, które pozwolą na realizację najważniejszego celu.
C.
Polityka opiera się na rywalizacji wypływającej ze sprzeczności interesów. Walka ta
jednak jest toczona pokojowo, za pomocą środków nacisku społecznego.
Koncepcja polityczna
6. (1 pkt) Podkreśl poprawną odpowiedź.
Autorem stwierdzenia: Mądry kompromis jest wart więcej niż tysiąc zwycięstw był:
a) Thomas Hobbes,
b) Anatol Rapoport,
c) Gichin Funakoshi,
d) Carl von Clausewitz.
7. (3 pkt) Do podanych wyjaśnień dopisz funkcję myśli politycznej.
Łączy ludzi opowiadających się za podobnymi wartościami, rodzi więzi emocjonalne i organizacyjne.
a) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
104

test sprawdzający
Określa racje nadające sens zaangażowaniu politycznemu danego ugrupowania, daje moralne prawo do uczestnictwa
w walce o władzę.
b) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
Tworzy i upowszechnia określony obraz świata, odwołuje się do nauki, co pozwala uzasadnić stanowisko w jakiejś sprawie.
c) ........................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz rodzaj doktryny politycznej.
Opis
Rodzaj doktryna politycznej
A.
Domagają się zniesienia wszelkich przejawów dyskryminacji, zlikwidowania
segregacji rasowej oraz niwelowania różnic majątkowych.
B.
Opowiadają się za utrzymaniem struktury społecznej, w której występują warstwy i grupy o różnym poziomie majątkowym.
C.
Opowiadają się za utrzymaniem równowagi pomiędzy interesami różnych
warstw i grup społecznych.
9. (2 pkt) Uzupełnij zdanie.
Doktryny ...................................................................................................... głoszą obalenie istniejącego porządku społeczno-politycznego. Ich przykładami są marksizm i leninizm. W przeciwieństwie do nich doktryny ..................... postulują konieczność przeprowadzenia stopniowych reform.
10. (4 pkt) Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Jakie skojarzenia – pozytywne czy też negatywne – wzbudza w Panu(i)
określenie „konserwatysta”?
pozytywne 15%
obojętne 41%
negatywne 20%
trudno powiedzieć 24%
CBOS 2007.
Źródło 2.
Konserwatyści opowiadają się za zachowaniem istniejącego ładu społecznego. Według niech religia musi zajmować
należyte miejsce w życiu społecznym, ponieważ stanowi zbiór zasad dobrego i moralnego postępowania oraz jest źródłem systemu wartości. Tradycja i historia traktowane są w tej ideologii jako wskazówki na temat bezpiecznego i rozważnego postępowania. Rodzina stanowi wzór dla społeczeństwa hierarchicznego. Konserwatyści uważają, że w społeczeństwo ma strukturę organiczną jego poszczególne elementy są zróżnicowane. Wynika z niej hierarchiczny układ
społeczeństwa, w którym ludzie się nawzajem uzupełniają w zależności od zajmowanej pozycji i wykonywanych zadań.
Z miejscem na drabinie społecznej wiążą się określone prawa i obowiązki, które należy respektować, aby społeczeństwo
mogło harmonijnie funkcjonować. Jednym z podstawowych praw jest prawo do własności, którego gwarantem jest
silne państwo. Konserwatyści opowiadają się za demokracją przedstawicielką opartą na rządach prawa. Są przeciwnikami centralizmu, ponieważ nadmiernie rozbudowana administracja rozbija więzi społeczne.
Opracowano na podstawie podręcznika.

105
test sprawdzający
a) Określ, jaki procent respondentów nie miał wobec określenia „konserwatyzm” ani skojarzeń pozytywnych, ani negatywnych.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj trzy prawdopodobne przyczyny dominującej wśród respondentów obojętności wobec konserwatyzmu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wymień poglądy konserwatystów, które mogą wywoływać pozytywne skojarzenia. Uzasadnij odpowiedź, podając
pięć przykładów z teksu źródłowego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
d) Wyjaśnij, czy zdobywanie dóbr materialnych i konsumpcyjny tryb życia człowieka wpływają na stosunek do tradycyjnych wartości.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
11. (1 pkt) Twórcą liberalizmu gospodarczego był:
a) John Lock,
b) Adam Smith,
c) Karl Popper,
d) Hans Kelsen.
12. (2 pkt) Zidentyfikuj nazwę opisanego poglądu społeczno-politycznego.
a) Pogląd mówiący o tym, że niektóre jednostki są bardziej wartościowe od innych ze względu np. na swoje urodzenie
czy umiejętności lub posiadaną wiedzę i z tego powodu powinny zajmować uprzywilejowaną pozycję w społeczeństwie, to .................................................................................................................... .
b) Pogląd domagający się równości społecznej, w którym wszystkim ludziom należy się od społeczeństwa państwa tyle
samo, to .................................................................................................................... .
13. (1 pkt) Do podanych ideologii przyporządkuj właściwego przedstawiciela.
Przedstawiciele: a) Robert Owen, b) Eduard Bernstein, c) Roman Dmowski, d) Włodzimierz I Lenin, e) Fryderyk Engels
Ideologie:
1. komunizm,
2. socjalizm utopijny,
3. nacjonalizm,
4. rewizjonizm.
1 ...............
106

2 .....................
3 ............
4 .....................
test sprawdzający
14. (1 pkt) Spośród podanych cech podkreśl te, które są charakterystyczne dla państwa totalitarnego.
a) Państwo policyjne,
b) system wielopartyjny,
c) kult wodza,
d) gospodarka rynkowa,
e) militaryzm,
f) uniformizm,
g) propaganda.
15. (3 pkt) Na podstawie obydwu źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Frekwencja wyborcza w Polsce w latach 1989–2007
[%] 100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Wyb
or
y par
lame
ntarn
1989e
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
1990e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rne
Wyb
1991
ory p
arlam
enta
rne
1993
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
1995e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rne
1997
Wyb
ory p
rezyd
enck
ie
Wyb
2000
ory p
arlam
enta
rn
Wyb
2001e
ory p
arlam
enta
rn
2005e
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
2005e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rn
2007e
0
Na podstawie www.pkw.pl.
Źródło 2.
W niedzielę wyborczą w obwodowych komisjach stawiło się zaledwie dwóch z pięciu wyborców. Większość uprawnionych nie zdecydowała się na oddanie głosu. Zdecydowanie częściej do urny udawał się mieszkaniec miasta (43%) niż
wsi (36%). Różne są przyczyny tak niskiej frekwencji. Najistotniejszą z nich jest stan polskiej gospodarki. Bezrobocie,
egzystencja poniżej poziomu minimum socjalnego, a czasem wręcz nędza − nie są dobrymi warunkami do zaangażowania się w życie polityczne państwa. Kolejną przyczyną niskiej frekwencji jest zapewne charakter życia politycznego
w naszym kraju. Oskarżenia o korupcję na każdym szczeblu władzy, wybryki posłów (aresztowany poseł, blokowanie
mównicy, zataczanie się na sejmowym korytarzu), działalność komisji śledczych. Z pewnością jednak bardziej emocjonujący niż frekwencja jest wynik wyborów. Sympatia głosujących tym razem skumulowała się na prawej stronie
sceny politycznej. Prawo i Sprawiedliwość jest zdecydowanym zwycięzcą (26,99%, ponad 3 mln głosów, 155 mandatów)
tegorocznych wyborów do sejmu. Platforma Obywatelska, która zgodnie z prawie wszystkimi sondażami ostatnich miesięcy, zwycięstwo „miała w kieszeni”, ostatecznie przegrała z PiS-em o 336455 głosów. Partia Donalda Tuska i Jana Rokity
zdobyła zaufanie 24,14% (2,8 mln) głosujących.
Na podstawie http://histmag.org/

107
test sprawdzający
a) Wskaż wybory opisane w źródle 2. Podaj datę i rodzaj wyborów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
b) Podaj dwa argumenty wynikające z tekstu pozwalające na identyfikację wyborów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Określ, które wybory – parlamentarne czy prezydenckie – miały większą frekwencję.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
16. (4 pkt) Do każdego z podanych poniżej typów partii dopisz po jednym przykładzie partii politycznej działającej na terenie państw europejskich.
Typy partii:
a) partia konserwatywna − .................................................................................................................................................................................................... ,
b) partia chrześcijańsko-demokratyczna − .................................................................................................................................................................... ,
c) partia liberalna − .................................................................................................................................................................................................................... ,
d) partia ludowa − ...................................................................................................................................................................................................................... .
17. (1 pkt) Napisz, jaki system partyjny występuje w państwach niedemokratycznych.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
18. (1 pkt) Wyjaśnij, na czym polega ordynacja proporcjonalna.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
108

test sprawdzający
Test sprawdzający 7
Myśl polityczna
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.
Program polityczny:
a) tworzy spójny system poglądów i twierdzeń danej dziedziny wiedzy,
b) jest zbiorem poglądów na życie społeczne,
c) przenosi doktrynę i ideologię na grunt praktyki politycznej.
2. (3 pkt) Zapoznaj
z wykresem
i wykonaj
Który zsię
polityków,
Pana(i)
zdaniem, polecenia.
wywarł największy wpływ na Polską rzeczywistość
ostatniego dwudziestolecia i można by go nazwać politykiem dwudziestolecia?
[%] 60
50
Lech Wałęsa
40
Bronisław Geremek
Wojciech
Jaruzelski
20
0
Trudno powiedzieć
Leszek Balcerowicz
30
10
Nie ma takiej osoby, nikt
53% Aleksander Kwaśniewski
Tadeusz Mazowiecki
21%
Inna osoba
5%
3%
2%
2%
2%
9%
3%
CBOS 2009
a) Napisz, czy politycy, o których popularność pytano w sondażu, głosili te same poglądy polityczne. Spośród nazwisk
umieszczonych na wykresie wybierz i podaj nazwiska trzech polityków należących w latach osiemdziesiątych do opozycji.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Wyjaśnij, do jakich zmian w państwie polskim dążyli politycy opozycji lat osiemdziesiątych.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Wyjaśnij, do jakiego obozu politycznego w latach osiemdziesiątych należeli pozostali politycy przedstawieni na wykresie. Podaj nazwiska tych polityków.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................

109
test sprawdzający
3. (4 pkt) Przeanalizuj obydwa źródła i wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Na fotografii przedstawiono uczestników posiedzenia Rady Bezpieczeństwa Narodowego z 24 listopada 2010 roku, na
którym zajmowano się sprawą stosunków polsko-rosyjskich.
Źródło 2.
Rada Bezpieczeństwa Narodowego jest konstytucyjnym organem doradczym prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W posiedzeniach Rady uczestniczą członkowie
Rady, a także, na zaproszenie prezydenta, inne osoby niebędące członkami Rady – byli prezydenci i prezesi Rady Ministrów oraz inne osoby, których udział jest wskazany z uwagi na przedmiot rozpatrywanych spraw. Rada ma prawo
do rozpatrywania i opiniowania założeń bezpieczeństwa, polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i projektów jego strategii, doktryny obronnej, kierunków rozwoju sił zbrojnych, problemów pozamilitarnych dotyczących przygotowania systemu bezpieczeństwa narodowego.
Skład Rady za prezydentury Bronisława Komorowskiego (także okres wykonywania przez niego jako marszałka sejmu
obowiązków prezydenta):
Bogdan Borusewicz, marszałek senatu, od 20 maja 2010
Donald Tusk, prezes Rady Ministrów i przewodniczący PO, od 20 maja 2010
Waldemar Pawlak, wiceprezes Rady Ministrów i prezes PSL, od 20 maja 2010
Radosław Sikorski, minister spraw zagranicznych, od 20 maja 2010
Stanisław Koziej, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, od 20 maja 2010
Tomasz Siemoniak, minister obrony narodowej, od 2 września 2011
Ewa Kopacz, marszałek sejmu, od 27 grudnia 2011
Jacek Cichocki, minister spraw wewnętrznych, od 27 grudnia 2011
Leszek Miller, przewodniczący SLD, od 27 grudnia 2011
Janusz Palikot, przewodniczący Ruchu Palikota, od 27 grudnia 2011
Paweł Kowal, prezes PJN, od 7 września 2011 do 27 grudnia 2011
Joanna Kluzik-Rostkowska, przewodnicząca PJN, od 28 kwietnia 2011 do 15 czerwca 2011
Grzegorz Schetyna, marszałek sejmu, od 29 września 2010 do 27 grudnia 2011
Jerzy Miller, minister spraw wewnętrznych i administracji, od 20 maja 2010 do 27 grudnia 2011
Grzegorz Napieralski, przewodniczący SLD, od 20 maja 2010 do 27 grudnia 2011
Bogdan Klich, minister obrony narodowej, od 20 maja 2010 do 2 września 2011
Jarosław Kaczyński, prezes PiS, od 28 grudnia 2005 do 9 listopada 2010
Na podstawie: http://www.bbn.gov.pl oraz Zarządzenia Prezydenta RPzdnia 24 maja 2010 r. w sprawie trybu działania
Rady Bezpieczeństwa Narodowego
a) Zidentyfikuj znajdujące się na fotografii postaci polityków. Podaj ich imiona i nazwiska oraz najważniejsze funkcje,
jakie pełnili w życiu politycznym państwa polskiego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
110

test sprawdzający
b) Wyjaśnij, dlaczego przedstawieni na fotografii politycy uczestniczyli w posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Podkreśl nazwisko polityka, autora słów: To jest pewna demonstracja polityczna. Można powiedzieć, że niebawem
w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego będzie zapraszany gen. Kiszczak, a w sprawach wolności prasy Jerzy Urban.
− Grzegorz Napieralski
− Donald Tusk
− Lech Wałęsa
− Jarosław Kaczyński
d) Określ tematykę tego posiedzenia RBN i wyjaśnij przyczyny kontrowersji, które pojawiły się wokół polityków przedstawionych na fotografii.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (1 pkt) Spośród podanych wyjaśnień wybierz i podkreśl to, które dotyczy ideologii.
a) Zespół celów i zamierzeń partii i ruchów społecznych.
b) Zbiór twierdzeń, założeń i dogmatów politycznych.
c) Zbiór wartości, przekonań i idei o charakterze ogólnym.
5. (3 pkt) Do podanego w tabeli opisu dopisz nazwę koncepcji politycznej.
Opis
A.
Polityka opiera się na rywalizacji wypływającej ze sprzeczności interesów. Walka ta
jednak jest toczona pokojowo, za pomocą środków nacisku społecznego.
B.
Szczególną wagę przywiązuje do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Natomiast państwo powinno funkcjonować na zasadach praworządności i stworzyć odpowiednie mechanizmy, które pozwolą na realizację najważniejszego celu.
C.
Najważniejszym zagadnieniem jest państwo, jego ustrój, instytucje i rola w życiu
społecznym. Zakłada, że celem polityki jest dobro wszystkich obywateli, zaś jego
osiągnięcie wymaga odpowiedzialnego zarządzanie państwem.
Koncepcja polityczna
6. (1 pkt) Podkreśl poprawną odpowiedź.
Autorem stwierdzenia: Zwyciężajcie nienawiść miłością, nieprawdę – prawdą, przemoc – cierpieniem był:
a) Thomas Hobbes,
b) Mahatma Gandhi,
c) Gichin Funakoshi,
d) Carl von Clausewitz.
7. (3 pkt) Do podanych wyjaśnień dopisz funkcję myśli politycznej.
Określa racje nadające sens zaangażowaniu politycznemu danego ugrupowania, daje moralne prawo do uczestnictwa
w walce o władzę.
a) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
Tworzy i upowszechnia określony obraz świata, odwołuje się do nauki, co pozwala uzasadnić stanowisko w jakiejś sprawie.
b) .......................................................................................................................................................................................................................................................... .
Łączy ludzi opowiadających się za podobnymi wartościami rodzi więzi emocjonalne i organizacyjne.
c) ........................................................................................................................................................................................................................................................... .

111
test sprawdzający
8. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz rodzaj doktryny politycznej.
Opis
Rodzaj doktryna politycznej
A.
Opowiadają się za utrzymaniem równowagi pomiędzy interesami różnych
warstw i grup społecznych.
B.
Opowiadają się za utrzymaniem struktury społecznej, w której występują warstwy i grupy o różnym poziomie majątkowym.
C.
Domagają się zniesienia wszelkich przejawów dyskryminacji, zlikwidowania
segregacji rasowej oraz niwelowania różnic majątkowych.
9. (2 pkt). Uzupełnij zdanie.
Doktryny ................................................................. postulują konieczność przeprowadzenia stopniowych reform. W przeciwieństwie do nich doktryny .................................... głoszą obalenie istniejącego porządku społeczno-politycznego. Ich przykładami są marksizm i leninizm.
10. (4 pkt) Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Konserwatyści opowiadają się za zachowaniem istniejącego ładu społecznego. Według niech religia musi zajmować
należyte miejsce w życiu społecznym, ponieważ stanowi zbiór zasad dobrego i moralnego postępowania oraz jest źródłem systemu wartości. Tradycja i historia traktowane są w tej ideologii jako wskazówki na temat bezpiecznego i rozważnego postępowania. Rodzina stanowi wzór dla społeczeństwa hierarchicznego. Konserwatyści uważają, że w społeczeństwo ma strukturę organiczną jego poszczególne elementy są zróżnicowane. Wynika z niej hierarchiczny układ
społeczeństwa, w którym ludzie się nawzajem uzupełniają w zależności od zajmowanej pozycji i wykonywanych zadań.
Z miejscem na drabinie społecznej wiążą się określone prawa i obowiązki, które należy respektować, aby społeczeństwo
mogło harmonijnie funkcjonować. Jednym z podstawowych praw jest prawo do własności, którego gwarantem jest
silne państwo. Konserwatyści opowiadają się za demokracją przedstawicielką opartą na rządach prawa. Są przeciwnikami centralizmu, ponieważ nadmiernie rozbudowana administracja rozbija więzi społeczne.
Opracowano na podstawie podręcznika.
Źródło 2.
Jakie skojarzenia – pozytywne czy też negatywne – wzbudza w Panu(i)
określenie „konserwatysta”?
pozytywne 15%
obojętne 41%
negatywne 20%
trudno powiedzieć 24%
CBOS 2007.
a) Wymień poglądy konserwatystów, które mogą wywoływać pozytywne skojarzenia. Uzasadnij odpowiedź, podając
pięć przykładów z teksu źródłowego.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
112

test sprawdzający
b) Wyjaśnij, czy zdobywanie dóbr materialnych i konsumpcyjny tryb życia człowieka wpływają na stosunek do tradycyjnych wartości.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
c) Określ, jaki procent respondentów nie miał wobec określenia „konserwatyzm” ani skojarzeń pozytywnych, ani negatywnych.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
d) Podaj trzy prawdopodobne przyczyny dominującej wśród respondentów obojętności wobec konserwatyzmu.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
11. (1 pkt) Twórcą liberalizmu gospodarczego był:
a) John Lock,
b) Hans Kelsen,
c) Adam Smith,
d) Karl Popper.
12. (2 pkt) Zidentyfikuj nazwę opisanego poglądu społeczno-politycznego.
a) Pogląd domagający się równości społecznej, w którym wszystkim ludziom należy się od społeczeństwa państwa tyle
samo, to .............................................. .
b) Pogląd zgodnie, z którym niektóre jednostki są bardziej wartościowe od innych ze względu np. na swoje urodzenie czy
umiejętności lub posiadaną wiedzę i z tego powodu powinny zajmować uprzywilejowaną pozycję w społeczeństwie,
to ............................................... .
13. (1 pkt) Do podanych ideologii przyporządkuj właściwego przedstawiciela.
Przedstawiciele: a) Robert Owen, b) Eduard Bernstein, c) Roman Dmowski, d) Włodzimierz I Lenin, e) Fryderyk Engels
Ideologie:
1. nacjonalizm, 2. rewizjonizm, 3. komunizm, 4. socjalizm utopijny.
1 ...............................................................
2 ................................................................
3 ................................................................
4 ...............................................................
14. (1 pkt) Spośród podanych cech wybierz podkreśl te, które są charakterystyczne dla państwa totalitarnego.
a) Państwo prawa,
b) system monopartyjny,
c) władza demokratyczna,
d) scentralizowana gospodarka,
e) pacyfizm,
f) pluralizm,
g) propaganda.

113
test sprawdzający
15. (3 pkt) Na podstawie obydwu źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1.
Frekwencja wyborcza w Polsce w latach 1989–2007
[%] 100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Wyb
or
y par
lame
ntarn
1989e
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
1990e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rne
Wyb
1991
ory p
arlam
enta
rne
1993
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
1995e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rne
1997
Wyb
ory p
rezyd
enck
ie
Wyb
2000
ory p
arlam
enta
rn
Wyb
2001e
ory p
arlam
enta
rn
2005e
Wyb
ory p
rezyd
enck
i
2005e
Wyb
ory p
rezyd
enck
II turie
Wyb
a
ory p
arlam
enta
rn
2007e
0
Na podstawie www.pkw.pl.
Źródło 2.
W niedzielę wyborczą w obwodowych komisjach stawiło się zaledwie dwóch z pięciu wyborców. Większość uprawnionych nie zdecydowała się na oddanie głosu. Zdecydowanie częściej do urny udawał się mieszkaniec miasta (43%) niż
wsi (36%). Różne są przyczyny tak niskiej frekwencji. Najistotniejszą z nich jest stan polskiej gospodarki. Bezrobocie,
egzystencja poniżej poziomu minimum socjalnego, a czasem wręcz nędza − nie są dobrymi warunkami do zaangażowania się w życie polityczne państwa. Kolejną przyczyną niskiej frekwencji jest zapewne charakter życia politycznego
w naszym kraju. Oskarżenia o korupcję na każdym szczeblu władzy, wybryki posłów (aresztowany poseł, blokowanie
mównicy, zataczanie się na sejmowym korytarzu), działalność komisji śledczych. Z pewnością jednak bardziej emocjonujący niż frekwencja jest wynik wyborów. Sympatia głosujących tym razem skumulowała się na prawej stronie
sceny politycznej. Prawo i Sprawiedliwość jest zdecydowanym zwycięzcą (26,99%, ponad 3 mln głosów, 155 mandatów)
tegorocznych wyborów do sejmu. Platforma Obywatelska, która zgodnie z prawie wszystkimi sondażami ostatnich miesięcy, zwycięstwo „miała w kieszeni”, ostatecznie przegrała z PiS-em o 336455 głosów. Partia Donalda Tuska i Jana Rokity
zdobyła zaufanie 24,14% (2,8 mln) głosujących.
Na podstawie http://histmag.org/
a) Wskaż wybory opisane w źródle 2. Podaj datę i rodzaj wyborów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
b) Podaj dwa argumenty wynikające z tekstu, pozwalające na identyfikację wyborów.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
114

test sprawdzający
c) Określ, które wybory – parlamentarne czy prezydenckie – miały większą frekwencję.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
16. (4 pkt) Do każdego z podanych poniżej typów partii dopisz po jednym przykładzie partii politycznej działającej na terenie państw europejskich.
Typy partii:
a) partia ludowa − ....................................................................................................................................................................................................................... ,
b) partia liberalna − .................................................................................................................................................................................................................... ,
c) partia chrześcijańsko-demokratyczna − ..................................................................................................................................................................... ,
d) partia konserwatywna − .................................................................................................................................................................................................... .
17. (1 pkt) Napisz, jaki system partyjny występuje w państwach demokratycznych.
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
18. (1 pkt) Wyjaśnij, na czym polega ordynacja większościowa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

115
test sprawdzający
Test sprawdzający 8
Państwo. Mechanizmy demokracji
Grupa I
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenie
Państwo to nie przypadkowa zbieranina ludzi, ale wspólnota zdolna do samowystarczalności życia. [...] Do swego
istnienia państwo potrzebuje zatem koniecznie współdziałania wszystkich składników, czyli musi posiadać rzeszę rolników, którzy zaopatrzą je w żywność, i rzemieślników, i siłę zbrojną, zasobnych obywateli, kapłanów i ludzi orzekających,
co sprawiedliwe i pożyteczne. Po rozgraniczeniu tych zadań pozostaje jeszcze rozważyć, czy wszyscy obywatele powinni
brać udział w ich pełnieniu (bo możliwą jest rzeczą, że ci sami ludzie byliby i rolnikami, i rzemieślnikami, i członkami
rady, i sędziami), czy do pełnienia każdego zadania inni ludzie winni być pociągani, czy też jedne winny być przez wszystkich spełniane, a inne tylko przez pewnych ludzi.
Arystoteles, Polityka, Warszawa 2001, s. 171.
Wskaż różnice i podobieństwa w sposobie definiowania państwa przez Arystotelesa i Georga Jellinka twórcy definicji klasycznej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
2. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz koncepcje dotyczącej genezy państwa.
Opis
A.
Państwo powstało w wyniku przeobrażeń społeczeństw rodowo-plemiennych, takich jak specjalizacja i podział pracy, czy powstanie własności prywatnej oraz wyodrębnienie się posiadaczy środków produkcji i tych, którzy byli ich pozbawieni.
B.
Państwo i społeczeństwo są wynikiem porozumienia jednostek,
które poprzednio funkcjonowały w formie naturalnej.
C.
Państwo powstało w wyniku podboju ludów słabszych przez silniejsze i w konsekwencji doszło do podziału na rządzących i rządzonych.
Koncepcja
Przedstawiciel
3. (1 pkt) Wymień cechy państwa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenie.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z polską ustawą zasadniczą traktatu lizbońskiego ogranicza
suwerenność Polski?
Dr Ryszard Piotrowski: – Odnosząc się do tej części traktatu, którą zakwestionowali senatorowie, TK stwierdził, że
w procesie integracji europejskiej należy respektować zasadę poszanowania suwerenności państwa. Tego traktat
116

test sprawdzający
w żadnym stopniu nie wyklucza. Orzekł, że możliwe jest przekazanie niektórych kompetencji na rzecz UE, ale każdy taki
przypadek wymaga zgody udzielanej na takich samych zasadach, jakie zastosowano przy zawarciu samego traktatu
lizbońskiego, jak i traktatu akcesyjnego. TK w żadnym razie nie opowiedział się po stronie ograniczenia suwerenności
państwa, podobnie jak inne sądy konstytucyjne w Europie, które oceniały traktat. Taka interpretacja jego wyroku byłaby
w zasadniczej sprzeczności z samym wyrokiem.
– Jak zatem rozumieć opinię TK, że „pojęcie suwerenności jako władzy najwyższej i nieograniczonej podlega zmianom wynikającym z przeobrażeń na świecie”?
– TK wypowiedział tezę odzwierciedlającą rzeczywisty stan współczesnego świata. Musimy rozumieć, że wyjąwszy
skrajne przypadki krajów, które nie uczestniczą w globalnej polityce, każdy podmiot prawa międzynarodowego
w jakimś stopniu oddaje część swojej suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowych, których jest członkiem. Pamiętajmy, że staliśmy się częścią Unii na podstawie traktatu akcesyjnego ratyfikowanego w ogólnopolskim referendum. Mamy sytuację ustrojową, która w żadnym stopniu nie uzasadnia poglądu o utracie suwerenności, ponieważ to naród zdecydował o przystąpieniu do UE. Wydaje się, że nasze członkostwo w jej strukturach
dobrze służy sprawie suwerenności Polski, która rozwija się dzięki unijnym pieniądzom i której pozycja na arenie
międzynarodowej znacznie wzrosła. Teza, że bycie w Unii nie służy suwerenności, jest w świetle faktów trudna
do obronienia.
Źródło: http://www.se.pl
Rozważ, czy wejście Polski do UE oraz przyjęcie traktatu lizbońskiego narusza zasadę suwerenności.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
5. (2 pkt) Uzupełnij zdania.
Dążenie narodu do stworzenia państwa określa się mianem ...................................................................................... roli narodu. Natomiast początki państwowości polskiej wiąże się ze zjednoczeniem różnych plemion i wówczas mowa o .................................
.............................................................................. roli państwa.
6. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz funkcje państwa.
Opis
A.
Podejmowanie przez właściwe organy państwa działań mających na celu zapewnienie
ładu oraz wymuszenie przestrzegania przepisów prawa.
B.
tworzenie przez państwo systemu prawnego obowiązującego na danym terytorium,
czyli wyznaczanie norm społecznego zachowania.
C.
Zapewnienie obywatelom minimum egzystencji w efektywnym zwalczaniu bezrobocia
i w polepszaniu warunków pracy.
Funkcja państwa
7. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie legitymizacji władzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się republika parlamentarna od prezydenckiej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

117
test sprawdzający
9. (4 pkt) Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij poniższą tabelę.
200 0
500 km
C
A
B
Nazwa państwa
Forma rządów
D
System rządów
Ustrój terytorialny
A.
B.
C.
D.
10. (4 pkt) Uzupełnij tabelę dotyczącą porównania systemów politycznych.
Reżim demokratyczny
A.
podział i równoważenie się władzy
B.
pluralizm polityczny
118
gwarantowane i respektowane
prawa człowieka

Reżim autorytarny
dominuje władza wykonawcza
brak pluralizmu politycznego
gospodarka centralnie
kontrolowana
C.
D.
Reżim totalitarny
gospodarka wolnorynkowa
prawa człowieka ograniczone,
represje wobec przeciwników
politycznych
test sprawdzający
11. (4 pkt) Wpisz do tabeli brakujące informacje dotyczące ustroju politycznego i terytorialnego państwa oraz
organów sprawujących władzę wykonawczą i ustawodawczą.
Nazwa państwa
A.
USA
B.
Francja
C.
Niemcy
D.
Włochy
Ustrój polityczny
Ustrój terytorialny
Władza wykonawcza
Władza
ustawodawcza
12. (3 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz rodzaj państwa.
Opis
Państwo
A.
Państwo, w którym zasady religii przekłada się na struktury państwowe i wówczas
dochodzi do fuzji struktur państwa ze strukturami danej religii.
B.
Państwo, w którym system norm prawnych oparty jest na normach religijnych.
C.
Państwo zwalczające praktyki religijne. Walka może przyjmować charakter propagandowy czy też terroru wobec wyznawców religii.
13. (1 pkt) Wyjaśnij, od kogo jest zależny rząd w systemie parlamentarnym, a od kogo w systemie prezydenckim.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
14. (2 pkt) Zapoznaj się z mapą i wpisz w legendzie, które państwa mają parlamenty unikameralne, a które bikameralne.
……………………………………………….
……………………………………………….
200
0
500 km
Legenda: A.
........................... B.
...........................

119
test sprawdzający
15. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wyjaśnij, jaką rolę pełni izba wyższa w procesie legislacyjnym.
Art. 121.
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę
uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli
Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
16. (4 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz nawę funkcji parlamentu.
Opis
A.
Polega na sprawowaniu kontroli nad rządem i innymi organami władzy wykonawczej m.in. przez udzielenie rządowi wotum zaufania lub wotum nieufności, udzielenie absolutorium czy zapytania i interpelacje poselskie.
B.
Polega na uczestnictwie w formowaniu organów państwowych (głowa państwa,
rząd, rzecznicy praw i in.).
C.
Polega na poszukiwaniu i wypracowywaniu rozwiązań kompromisowych w wypadku zaistnienia konfliktu.
D.
Polega na określeniu ustroju państwa, głównie przez uchwalenie konstytucji.
Nazwa funkcji
17. (3 pkt) Wymień trzy przykłady patologii władzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................................................................................................................
120

test sprawdzający
Test sprawdzający 8
Państwo. Mechanizmy demokracji
Grupa II
Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................
1. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz koncepcji dotyczącej genezy państwa.
Opis
A.
Państwo i społeczeństwo jest wynikiem porozumienia jednostek,
które poprzednio funkcjonowały w formie naturalnej.
B.
Państwo powstało w wyniku przeobrażeń społeczeństw rodowo-plemiennych, takich jak specjalizacja i podział pracy, czy powstanie własności prywatnej oraz wyodrębnienie się posiadaczy środków produkcji i tych, którzy byli ich pozbawieni.
C.
Państwo powstało w wyniku podboju ludów słabszych przez silniejsze i w konsekwencji doszło do podziału na rządzących i rządzonych.
Koncepcja
Przedstawiciel
2. (2 pkt) Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenie
Państwo to nie przypadkowa zbieranina ludzi, ale wspólnota zdolna do samowystarczalności życia. [...] Do swego istnienia państwo potrzebuje zatem koniecznie współdziałania wszystkich składników, czyli musi posiadać rzeszę rolników,
którzy zaopatrzą je w żywność, i rzemieślników, i siłę zbrojną, zasobnych obywateli, kapłanów i ludzi orzekających, co
sprawiedliwe i pożyteczne. Po rozgraniczeniu tych zadań pozostaje jeszcze rozważyć, czy wszyscy obywatele powinni
brać udział w ich pełnieniu (bo możliwą jest rzeczą, że ci sami ludzie byliby i rolnikami, i rzemieślnikami, i członkami
rady, i sędziami), czy do pełnienia każdego zadania inni ludzie winni być pociągani, czy też jedne winny być przez wszystkich spełniane, a inne tylko przez pewnych ludzi.
Arystoteles, Polityka, Warszawa 2001, s. 171.
Wskaż różnice i podobieństwa w sposobie definiowania państwa przez Arystotelesa i Georga Jellinka twórcy definicji klasycznej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
3. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenie.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z polską ustawą zasadniczą traktatu lizbońskiego ogranicza
suwerenność Polski?
Dr Ryszard Piotrowski: – Odnosząc się do tej części traktatu, którą zakwestionowali senatorowie, TK stwierdził, że w procesie integracji europejskiej należy respektować zasadę poszanowania suwerenności państwa. Tego traktat w żadnym
stopniu nie wyklucza. Orzekł, że możliwe jest przekazanie niektórych kompetencji na rzecz UE, ale każdy taki przypadek
wymaga zgody udzielanej na takich samych zasadach, jakie zastosowano przy zawarciu samego traktatu lizbońskiego,
jak i traktatu akcesyjnego. TK w żadnym razie nie opowiedział się po stronie ograniczenia suwerenności państwa, podobnie jak inne sądy konstytucyjne w Europie, które oceniały traktat. Taka interpretacja jego wyroku byłaby w zasadniczej sprzeczności z samym wyrokiem.
– Jak zatem rozumieć opinię TK, że „pojęcie suwerenności jako władzy najwyższej i nieograniczonej podlega zmianom
wynikającym z przeobrażeń na świecie”?
– TK wypowiedział tezę odzwierciedlającą rzeczywisty stan współczesnego świata. Musimy rozumieć, że wyjąwszy
skrajne przypadki krajów, które nie uczestniczą w globalnej polityce, każdy podmiot prawa międzynarodowego w jakimś

121
test sprawdzający
stopniu oddaje część swojej suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowych, których jest członkiem. Pamiętajmy, że staliśmy się częścią Unii na podstawie traktatu akcesyjnego ratyfikowanego w ogólnopolskim referendum.
Mamy sytuację ustrojową, która w żadnym stopniu nie uzasadnia poglądu o utracie suwerenności, ponieważ to naród zdecydował o przystąpieniu do UE. Wydaje się, że nasze członkostwo w jej strukturach dobrze służy sprawie suwerenności Polski, która rozwija się dzięki unijnym pieniądzom i której pozycja na arenie międzynarodowej znacznie
wzrosła. Teza, że bycie w Unii nie służy suwerenności, jest w świetle faktów trudna do obronienia.
Źródło: http://www.se.pl
Rozważ, czy wejście Polski do UE oraz przyjęcie traktatu lizbońskiego narusza zasadę suwerenności.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
4. (1 pkt) Wymień cechy państwa.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
5. (2 pkt) Uzupełnij zdania.
Początki państwowości polskiej wiąże się ze zjednoczeniem różnych plemion i wówczas mowa o .......................................... roli
państwa. Natomiast dążenie narodu do stworzenia państwa określa się mianem .............................. roli narodu.
6. (3 pkt) Do zamieszczonego w tabeli opisu dopisz funkcje państwa.
Opis
A.
Zapewnienie obywatelom minimum egzystencji w efektywnym zwalczaniu bezrobocia
i w polepszaniu warunków pracy.
B.
Tworzenie przez państwo systemu prawnego obowiązującego na danym terytorium,
czyli wyznaczanie norm społecznego zachowania.
C.
Podejmowanie przez właściwe organy państwa działań mających na celu zapewnienie
ładu oraz wymuszenie przestrzegania przepisów prawa.
Funkcja państwa
7. (1 pkt) Wymień rodzaje legitymizacji władzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
8. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się monarchia parlamentarna od konstytucyjnej.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
122

test sprawdzający
9. (4 pkt) Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij poniższą tabelę.
200 0
500 km
D
C
A
B
Nazwa państwa
Forma rządów
System rządów
Ustrój terytorialny
A.
B.
C.
D.
10. (4 pkt) Uzupełnij tabelę dotyczącą porównania systemów politycznych.
Reżim demokratyczny
A.
B.
pluralizm polityczny
C.
gospodarka wolnorynkowa
D.
Reżim totalitarny
Reżim autorytarny
monopol jednej partii
dominuje władza wykonawcza
ograniczony pluralizm
gospodarka centralnie
kontrolowana
prawa człowieka nieprzestrzegane,
powszechne represje i terror
prawa człowieka ograniczone,
represje wobec przeciwników
politycznych

123
test sprawdzający
11. (4 pkt) Wpisz do tabeli brakujące informacje dotyczące ustroju politycznego i terytorialnego państwa oraz
organów sprawujących władzę wykonawczą i ustawodawczą.
Nazwa państwa
A.
Rosja
B.
Wielka Brytania
C.
USA
D.
Francja
Ustrój polityczny
Ustrój terytorialny
Władza
wykonawcza
Władza
ustawodawcza
12. (3 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz rodzaj państwa.
Opis
Państwo
A.
Państwo zwalczające praktyki religijne. Walka może przyjmować charakter propagandowy czy
też terroru wobec wyznawców religii.
B.
Państwo, w którym system norm prawnych oparty jest na normach religijnych.
C.
Państwo, w którym zasady religii przekłada się na struktury państwowe i wówczas dochodzi do
fuzji struktur państwa ze strukturami danej religii.
13. (2 pkt) Zapoznaj się z mapą i wpisz w legendzie, które państwa mają parlamenty unikameralne, a które bikameralne.
……………………………………………….
……………………………………………….
200
0
500 km
Legenda: A.
124

........................... B.
...........................
test sprawdzający
14. (1 pkt) Wyjaśnij, od kogo jest zależny rząd w systemie parlamentarnym, a od kogo w systemie prezydenckim.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
15. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wyjaśnij, jaką rolę pełni izba wyższa w procesie legislacyjnym.
Art. 121.
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę
uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli
Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .
16. (4 pkt) Do podanych w tabeli opisów dopisz nawę funkcji parlamentu.
Opis
A.
Polega na poszukiwaniu i wypracowywaniu rozwiązań kompromisowych
w wypadku zaistnienia konfliktu.
B.
Polega na określeniu ustroju państwa, głównie przez uchwalenie konstytucji.
C.
Polega na sprawowaniu kontroli nad rządem i innymi organami władzy
wykonawczej m.in. przez udzielenie rządowi wotum zaufania lub wotum
nieufności, udzielenie absolutorium czy zapytania i interpelacje poselskie.
D.
Polega na uczestnictwie w formowaniu organów państwowych (głowa
państwa, rząd, rzecznicy praw i in.).
Nazwa funkcji
17. (3 pkt) Wymień trzy przykłady patologii władzy.
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................... .

125