szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017.
U
[1. litera oznaczająca samogłoskę u;
2. samogłoska ustna; 3. litera oznaczająca
w numeracji porządkowej: dwudziesty
drugi] – u (zárt magánhangzó és jele)
U [symbol pierwiastka chemicznego uran] –
(vegyt.) U (urán)
u + [G=B] [1. przyimek komunikujący, że coś
jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z
czymś pewną całość, np. Pomalowała
paznokcie
u
nóg.;
2.
przyimek
wprowadzający nazwę osoby, z której
usług ktoś korzysta, np. Zamówił buty u
szewca., której ktoś podlega jako
wykonawca danej pracy, np. Praktykowała
u
samego
mistrza.;
3. przyimek
komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się
w pomieszczeniu należącym do danej
osoby bądź w miejscu, w którym ona
przebywa, np. Będę u ciebie jutro
wieczorem.; 4. przyimek komunikujący o
małej odległości między przedmiotem lub
miejscem, w którym coś się dzieje, a
danym miejscem lub terenem, np. Wieś
leżała u podnóża góry.; 5. przyimek
wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby,
której przysługuje dana cecha, np. Miała
powodzenie u mężczyzn.] – I. (kogo, czego) nál, -nél; -on, -en, -ön; - nál, -nél, mellett,
körében; szemében, véleménye szerint, előtt;
-tól, -től
u ciebie – nálad
u czego? – minél?
u dentysty – fogorvosnál
u dołu – lenn, lent, alul, alján
u fotografa – a fényképésznél
u fryzjera – fodrásznál
u góry – fenn, felül, fent, a tetején
u kobiety włos długi, a rozum krótki – az asszony
embernek hosszú a haja, de rövid az elméje;
hosszú haj, rövid ész
u kogo? – kinél?
u kogo pan (pani) mieszka? – kinél lakik?
u kogo się spotkamy? – kinél találkozunk?
u kogo stołujecie się? – hol étkeztek? hol szoktatok
étkezni? hol kosztoltok v. esztek?
u kosmetyczki – kozmetikusnál
u lekarza – orvosnál
u ludzi – az emberek szemében v. véleménye
szerint
u miejscu – helyben (postai meghatározás)
u Mickiewicza – Mickiewicz műveiben,
Mickiewicznél
u mnie – nálam
u
7277
u mnie bryndza – nyomorúságban vagyok
u mnie nie ma żadnych zmian – nálam semmi
különösebb újság
u mnie się też nie przelewa – (átv.) én sem úszom
v. bővelkedem pénzben; engem sem vet fel a
pénz
u mnie wszystko w porządku – nálam minden
rendben (van)
u nas – nálunk, minálunk, mifelénk
u nas dużo wychodzi pieniędzy – nálunk sok pénz
megy el; sokat költünk
u nas na Węgrzech lata są gorące i suche –
nálunk Magyarországon forró és száraz a
nyár
u nas nic specjalnego, nic ważnego – nálunk nincs
semmi különös, semmi fontos
u nas nie ma takich silnych mrozów – nálunk
nincsenek ilyen erős fagyok
u nich – náluk
u niego – nála (hn.)
u niego grosza nie goni – egy fillérje sincs
u niej – nála (nn.)
u optyka – látszerésznél, optikusnál
u podłoża – alapul, vminek az alapjául
u Polaków – a lengyeleknél
u progu – a küszöbön
u progu kryzysu – (átv.) a válság küszöbén
u schyłku dnia – estefelé
u siebie w domu – odahaza, otthon; a maga
portáján
u spodu – alul, a fenekén, lenn
u stołu – az asztalnál
u stóp góry – hegylábnál, a hegy lábánál
u szczytu sławy – dicsősége tetőfokán
u szewca – a cipésznél
u Was – nálatok, Önöknél
u was jak to jest? – nálatok hogy van ez?
u Węgrów – a magyaroknál
u zegarmistrza – az órásnál
u znajomych – ismerősöknél
u! – jaj! ó! ejnye!
u! – (farkasüvöltést utánzó hang)
u[1. przedrostek
tworzący
czasowniki
pochodne,
uzupełniający
znaczenie
czasownika
podstawowego
o:
doprowadzenie danej czynności do
skutku, np. ugotować, usunięcie czegoś lub
oddalenie się od czegoś, np. uprowadzić,
ujechać, zmniejszenie ilości, rozmiarów
czegoś, np. uciąć, urwać, dokonanie
czynności mimo trudności, przeszkód
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
7278
(zwykle z przeczeniem), np. usiedzieć;
2. przedrostek
tworzący
czasowniki
odprzymiotnikowe i odrzeczownikowe, np.
ubóstwiać,
umuzykalnić,
uniewinnić;
3. przedrostek będący częścią składową
wyrazów pochodnych mających za
podstawę
słowotwórczą
połączenie
przyimka
u
z rzeczownikiem w
dopełniaczu, np. ubocze (od: u boku)] –
(lat.) prefixum; (nyelvt.) (przedrostek)
előtag, előrag; igekötő, kifejezi a cselekvés
teljességét, befejezettségét (pl. topić-utopić),
mozzanatos voltát (pl. lecić-ulecić), egy
részét (pl. lewać-ulewać), a képességet vmire
(pl. radzić-uradzić), a telítettséget (pl. bywić
się-ubawić się), a megfosztást (pl. jąć-ująć),
főnévhez kötve kifejezi a vmivel való ellátást
(pl. błoto-ubłocić), vmivé tételt (pl.
człowiek-uczłowieczyć)
uaktualizować – időszerűsíteni, időszerűvé,
aktuálissá tenni
uaktualnić (uaktualnię, uaktualni) — uaktualniać
[uczynić aktualnym] – időszerűsíteni,
időszerűvé tenni
uaktualnić się — uaktualniać się [stać się
aktualnym] – időszerűvé válni
uaktywnić (uaktywnię, uaktywni) — uaktywniać
[1. pobudzić do działania, do aktywności;
2. spowodować postępowanie jakiegoś
procesu] – aktivizálni, aktiválni ,
tevékenységbe hozni, cselekvésre késztetni
uaktywnić bilans [osiągnąć w bilansie przewagę
wpływów nad wydatkami] – bilancet
aktiválni
uaktywnić się — uaktywniać się [rozpocząć
działalność
lub
rozwinąć
ją]
–
aktivizálódni, aktiválódni
uaktywnienie – aktivizálás, aktiválás, felélesztés
uargumentować
[przedstawić
argumenty
udowadniające lub obalające jakąś tezę] –
érvekkel bebizonyítani
UART (ang. Universal Asynchronous Receiver and
Transmitter, także USART - Universal
Synchronus and Asynchronous Receiver and
Transmitter) [układ scalony używany do
asynchronicznego
przekazywania
i
odbierania informacji poprzez port
szeregowy.
Zawiera on
konwerter
równoległo-szeregowy (ang. parallel-toserial) służący do konwersji danych
przesyłanych z komputera i szeregoworównoległy (ang. serial-to-parallel) do
konwersji danych przychodzących do
komputera poprzez port szeregowy.
UART
zawiera
także
bufor
do
tymczasowego gromadzenia danych w
przypadku szybkiej transmisji.] – UART
(ang. Universal Asynchronous Receiver and
-
Wersja 01 01 2017.
Transmitter, USART - Universal Synchronus
and
Asynchronous
Receiver
and
Transmitter) A számítógép soros kapujának
vezérlő lapkája (2400 - 19200 bit/s).
(univerzális aszinkron adó/vevő)
uatrakcyjnić
—
uatrakcyjniać
[uczynić
atrakcyjnym –
vonzóvá, érdekessé,
attraktívvá tenni vmit
uatrakcyjnić komuś pobyt – érdekessé,
változatossá tenni vki ottartózkodását
ubabrać (ubabrze) [pot. uczynić brudnym] bemocskolni, összeturkálni
ubabrać się [pot. stać się brudnym] –
bemocskolódni
ubarwić — ubarwiać [1. uczynić barwnym;
2. nadać czemuś kolor za pomocą farb lub
barwników; 3. opowiadając lub opisując
coś, dodać wiele atrakcyjnych szczegółów;
4. uczynić coś bardziej interesującym] –
kifesteni, kiszínezni, befesteni, megfesteni
ubarwić się — ubarwiać się [stać się barwnym
lub nabrać jakiejś barwy] – kifesti magát;
kifestődni, kiszíneződni
ubarwienie [barwa skóry lub sierści zwierząt,
upierzenia ptaków; też: sierść, skóra,
upierzenie mające pewną barwę] –
befestés, színezés; (átv.) kiszínezés
ubarwiony, -a, -e [mający określony kolor
sierści, skóry, upierzenia] – kifestett,
kiszínezett; színes
ubarwienie ochronne [zob. barwa ochronna w
zn. 2] – védőszín; a terephez alkalmazkodó
szín, (wojsk) fedőszín, (élővilág) mimikri
ubaw [1. pot. spotkanie towarzyskie; 2. pot.
śmieszna sytuacja, dobra zabawa] –
mulatás, szórakozás, társas összejövetel
ubaw po pachy – (közb.) jó mulatság, dili,
szórakozás
ubawić [opowiadając lub robiąc coś, wywołać
radość, wesołość] – felvidítani, mulattatni,
szórakoztatni
ubawił
mnie
swoim
opowiadaniem
–
elszórakoztatott elbeszélésével
ubawić się [zostać ubawionym, rozweselonym] –
mulatni, felvidulni, szórakozni, örvendeni
ubawić się czym – mulatni v. elszórakozni vmin
ubezdźwięcznić — ubezdźwięczniać [wymówić
spółgłoskę
bez
zaznaczenia
jej
dźwięczności] – (nyelvt.) zöngétleníteni
ubezdźwięcznić się — ubezdźwięczniać się [o
spółgłoskach: zatracić dźwięczność] –
zöngétlenedni
ubezpieczać (zob. ubezpieczyć) – biztosítani,
bebiztosítani
ubezpieczać się na życie – életbiztosítást kötni
ubezpieczający, -a, -e – (személy) biztosító
7279
ubezpieczalnia [przychodnia lekarska, w której
leczą się osoby ubezpieczone i członkowie
ich rodzin] – biztosító társaság; biztosító;
biztosító pénztár v. társaság v. intézet
ubezpieczalnia społeczna – társadalombiztosító
ubezpieczalniany, -a, -e – biztosítási
ubezpieczany, -a, -e; ubezpieczony, -a, -e [osoba,
która się ubezpieczyła] – biztosított; ellátott
ubezpieczenia – biztosítások
o ubezpieczenia samochodowe
o ubezpieczenia zdrowotne
o ubezpieczenia komunikacyjne
o Ubezpieczenia pojazdów (OC, AC, NW)
ubezpieczenie [1. umowa zawarta z odpowiednią
instytucją
w
celu
otrzymania
odszkodowania za straty przewidziane w
umowie; 2. suma, którą się płaci
odpowiedniej instytucji zapewniającej
odszkodowanie; 3. przywiązanie się dwóch
wspinaczy wspólną liną dla zabezpieczenia
się
przed
wypadkiem
w
terenie
wysokogórskim;
4. ochrona
wojsk
własnych
przed
niespodziewanym
napadem
nieprzyjaciela
oraz
uniemożliwienie mu rozpoznania sił, ilości
wojsk; 5. żołnierze wchodzący w skład
oddziałów ubezpieczających kogoś lub
coś; 6. daw. urządzenie mające na celu
ochronę przed czymś lub zapobiegające
czemuś] – biztosítás (bizt.); lakásbiztosítás
ubezpieczenie auto-casco – autó casco biztosítása
ubezpieczenie
bagażowe
a.
bagażu
–
poggyászbiztosítás
ubezpieczenie chorobowe – betegbiztosítás
ubezpieczenie
dla
bezrobotnych
–
munkanélküliek biztosítása
ubezpieczenie dobrowolne – önkéntes biztosítás;
magánbiztosítás
ubezpieczenie emerytalne – nyugdíjbiztosítás
ubezpieczenie grupowe – csoportos biztosítás
ubezpieczenie indywidualne – magánbiztosítás
ubezpieczenie kotłów – a kazánok biztosítása v.
bebiztosítása
ubezpieczenie kredytu – hitelbiztosítás
ubezpieczenie ludności – lakossági biztosítás
ubezpieczenie ładunku – rakománybiztosítás
ubezpieczenie majątkowe – vagyonbiztosítás
ubezpieczenie mieszkań – Családi Otthon
Biztosítás (CSOB)
ubezpieczenie morskie – tengeri biztosítás
ubezpieczenie na przeżycie – életbiztosítás
ubezpieczenie na wypadek – balesetbiztosítás
ubezpieczenie na wypadek bezrobocia –
munkanélküliséggel szembeni biztosítás
-
Wersja 01 01 2017.
ubezpieczenie na wypadek choroby – betegség
elleni biztosítás; betegbiztosítás
ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa –
balesetbiztosítás
ubezpieczenie na wypadek klęski żywiołowej –
elemi csapás elleni biztosítás
ubezpieczenie na wypadek leczenia w szpitalu –
biztosítás kórházi költségekre
ubezpieczenie na wypadek starości – öregségi
biztosítás
ubezpieczenie na wypadek śmierci – életbiztosítás
ubezpieczenie na życie [zapewnienie wypłaty
odpowiedniej sumy osobie wskazanej w
razie śmierci osoby objętej tym
ubezpieczeniem] – életbiztosítás
ubezpieczenie
następstw
nieszczęśliwych
wypadków – balesetbiztosítás
ubezpieczenie nieruchomości – ingatlanbiztosítás
ubezpieczenie obligatoryjne – kötelező biztosítás
ubezpieczenie obowiązkowe – kötelező biztosítás
ubezpieczenie od gradobicia – jégbiztosítás;
jégkár elleni biztosítás
ubezpieczenie od kradzieży (i włamania) – lopás
és betörés elleni biztosítás
ubezpieczenie od następstw
nieszczęśliwych
wypadków – balesetbiztosítás
ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków –
balesetbiztosítás
ubezpieczenie
od
odpowiedzialności
–
felelősségbiztosítás
ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej –
polgári felelősségbiztosítás
ubezpieczenie od ognia – tűzbiztosítás, tűzkár
elleni biztosítás
ubezpieczenie od powodzi – árvíz elleni biztosítás
ubezpieczenie od szkód – kárbiztosítás
ubezpieczenie od szkód elementarnych –
biztosítás elemi kár ellen
ubezpieczenie od wypadków – balesetbiztosítás
ubezpieczenie ogniowe – tűzkár elleni biztosítás
ubezpieczenie ogólne – általános biztosítás
ubezpieczenie osobowe – személybiztosítás
ubezpieczenie państwowe – állami biztosítás
ubezpieczenie podróżne – utasbiztosítás
ubezpieczenie podwójne – kettős biztosítás
ubezpieczenie pojazdu – gépjármű-biztosítás
ubezpieczenie przymusowe – kötelező biztosítás
ubezpieczenie rodzinne – családbiztosítás
ubezpieczenie ruchomości – ingóságbiztosítás
ubezpieczenie rzeczowe – vagyonbiztosítás
ubezpieczenie samochodu – autóbiztosítás
ubezpieczenie samochodów od uszkodzenia –
gépjárműbiztosítás
7280
ubezpieczenie socjalne – társadalombiztosítás
ubezpieczenie społeczne [system świadczeń
pieniężnych i rzeczowych przysługujących
pracownikom i ich rodzinom w razie
choroby, niezdolności do pracy, starości,
śmierci,
macierzyństwa
itd.]
–
társadalombiztosítás (tb.)
ubezpieczenie transportowe – szállítási biztosítás
ubezpieczenie turystyczne – turista biztosítás;
utasbiztosítás
ubezpieczenie uzupełniające emeryturę –
nyugdíj-kiegészítő biztosítás
ubezpieczenie wzajemne – kölcsönösségi v.
kölcsönös biztosítás
ubezpieczenie wysokogórskie – (sp) biztosító kötél
(hegymászásnál)
ubezpieczenie zdrowotne – betegbiztosítás
ubezpieczenie ziemiopłodów od gradobicia –
termésbiztosítás jégkár ellen
ubezpieczeniowiec – biztosítóügynök, biztosítási
ügynök
ubezpieczeniowy, -a, -e – biztosítási (bizt.),
biztosító
ubezpieczony, -a, -e [osoba, która się
ubezpieczyła]; ubezpieczona – biztosított,
bebiztosított (ffi/nő)
ubezpieczyciel [wyspecjalizowana instytucja
dająca prawo do określonych świadczeń
finansowych w zamian za składkę
jednorazową lub wpłacaną regularnie w
określonym czasie] – biztosító
ubezpieczyć — ubezpieczać [1. zawrzeć umowę z
odpowiednią instytucją w celu otrzymania
odszkodowania za straty przewidziane w
umowie; 2. zapewnić bezpieczeństwo; 3.
przywiązać się wspólną liną z innym
wspinaczem w celu zabezpieczenia go
przed wypadkiem; 4. wyraz ten mało jest
spotykany w Piśmie Świętym, jednak
znaczenie
jego
jest
wielkie
dla
chrześcijanina, bo on zawsze wystawiony
jest na ataki wroga. Ubezpieczeniem dla
niego jest, jak we wszystkich trudach, nie
kto inny, jak Jezus Chrystus.] – biztosítani,
bebiztosítani, biztonságba helyezni
ubezpieczyć kogoś/coś na wypadek czegoś –
biztosítani vkit/vmit vminek esetére
ubezpieczyć mieszkanie od zalania wodą, od
pożaru i włamania – biztosítást köt v.
biztosítja a lakást vízkár, tűzkár és betörés
ellen
ubezpieczyć
się
—
ubezpieczać
się
[1. ubezpieczyć siebie lub swoje mienie;
2. przywiązać się wspólną liną z innym
wspinaczem w celu zabezpieczenia się
przed wypadkiem] – biztosítja magát;
-
Wersja 01 01 2017.
biztosítást köt magára; biztosítást kötni;
bebiztosítja magát, biztonságba helyezkedni ;
rábízza magát
ubezpieczyć się na co – rábízza magát vmire
ubezpieczyć się od czegoś – biztosítja magát vmi
ellen
ubezwładnić — ubezwładniać [przestarzale:
obezwładnić] – megbénítani, tehetetlenné
tenni
ubezwłasnowolnić
—
ubezwłasnowolniać
[pozbawić kogoś całkowicie lub częściowo
możliwości prawnych decydowania o
sobie] – gondnokság alá helyezni,
önjogúságától megfosztani
ubezwłasnowolnić
chorego
umysłowo
–
gondnokság alá helyezni az elmebeteget
ubezwłasnowolnienie – gondnokság alá helyezés
ubi bene, ibi patria [łac., gdzie (mi się) dobrze
(powodzi), tam (jest moja) ojczyzna;
parafr.
z
Cycerona
(Rozmowy
tuskulańskie, 5, 37); por. Arystofanes
(Plutos, 1151)] – (lat.) ubi bene, ibi patria; (a
hazátlan kozmopolitizmus jelszava) ott van a
hazánk, ahol jó dolgunk van
Ubi culpa est, ibi poena subesse debet [gdzie jest
wina, tam powinna być kara] – (lat.) Ubi
culpa est, ibi poena subesse debet; ahol bűn
van, ott büntetésnek is lennie kell (ahol bűn
van, ott törvény is van)
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio
[przy takim samym sensie ustawy, takie
same postanowienia (dyspozycje) ustawy.
Zasada analogii, w prawie.] – (lat.) Ubi
eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio;
(hasonlóság elve az jogban) [megesik, hogy
a törvényben hézagok vannak; nem találunk
benne szabályt a döntésre, miért azt ki kell
egészíteni a törvény szellemeben; ez az a n a
l o g i a , h a s o n s z e r ű s é g . A
törvényhozó bizonyos vezérelvből indul ki a
törvényalkotásnál,
melynek
a
létező
szabályok egyszerű folyományai; ha eme
elvből további levezetéseket csinál a
jogalkalmazó, melyeket a törvényhozó is
megtett volna, ha a döntésre váró eset előtte
áll, — akkor szólunk analog kiterjesztésről.
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis
dispositio. — Dr. Katona Mór - A mai
érvényű magyar magánjog vezérfonala;
Budapest, 2008. KÖZJEGYZŐI FÜZETEK –
STUDIA NOTARIALIA HUNGARICA tom
VII.]
Ubi ius incertum, ibi ius nullum [1. Gdzie prawo
niepewne tam nie ma prawa; 2. gdzie
prawo jest niepewne, tam nie panuje
żadne prawo.] – (lat.) Ubi ius incertum, ibi
ius nullum ("ahol a jog bizonytalan ott
nincsen jog")
7281
Ubi ius, ibi onus [gdzie prawo tam i obowiązek]
– (lat.) Ubi ius, ibi onus; ahol jog van, ott
kötelezettség is [Mert ahol jog van, ott
kötelezettség is van – és ahol kötelezettség is
van, ott jog is van.]
Ubi ius, ibi remedium [1. Gdzie prawo tam
lekarstwo; 2. gdzie prawo, tam i środek do
jego realizacji] – (lat.) Ubi ius, ibi
remedium; ahol a jog, ott a megvalósításának
eszköze is; ahol a jog, ott az orvosság
Ubi lex, ibi poena [1. tam gdzie prawo tam kara;
2. gdzie prawo tam i kara] – (lat.) Ubi lex,
ibi poena; ahol jog van, ott büntetés is
Ubi non est culpa, ibi non est delictum [1. gdzie
brak winy tam nie ma przestępstwa; 2.
gdzie nie ma winy, tam nie ma
przestępstwa ] – ahol nincs vétség, ott nincs
bűncselekmény
Ubi
periculum,
ibi
lex
[gdzie
jest
niebezpieczeństwo, tam jest i ustawa] –
(lat.) Ubi periculum, ibi lex; ahol veszély
van, ott törvény v. szabályzat is van
Ubi
periculum,
ibi
lucrum.
[Gdzie
niebezpieczeństwo tam zysk] – (lat.) Ubi
periculum, ibi lucrum; ahol veszély van, ott
haszon is van.
Ubi societas, ibi ius [1. gdzie społeczeństwo tam
prawo; 2. gdzie społeczeństwo, tam i
prawo. Każda społeczność wytwarza
określony porządek prawny] – (lat.) Ubi
societas, ibi ius; ahol társadalom van, ott jog
is; ahol van szervezet (társadalom), ott van
jog is.
ubicie – verés; kötés
ubicie interesu – üzletkötés
ubiczować – megostorozni, halálra vesszőzni
ubić (ubiję, ubije) — ubijać [1. uderzając raz za
razem, wyrównać lub wygładzić coś albo
zespolić luźne cząstki czegoś w stałą i
twardą masę; 2. mieszając lub uderzając
specjalnym narzędziem, zmienić płynne
produkty spożywcze w gęstą masę; 3. pot.
zabić] – verni; (ziemię itd.) leverni,
döngölni, kisimítani; (zabić) agyonlőni,
megölni, elejteni, leteríteni; felverni;
(załatwiać) kötni, megkötni; elintézni;
sulykolni
ubić białko – habot verni
ubić co na pianę – habosra verni fel vmit
ubić drogę – ledöngölni v. kisimítani v. leverni az
utat
ubić interes – üzletet kötni v. megkötni; megköti az
alkut v. üzletet
ubić a. ubijać pianę – habot verni; felverni a habot
ubić śmietanę na krem – habot ver a tejfölből
-
Wersja 01 01 2017.
ubić a. ubijać śmietanę na pianę a. piankę –
tejszínhabot verni v. felverni
ubić ziemię – ledöngölni a földet
ubić zwierynę – vadat ejteni v. ölni
ubić, ubijać śmietankę – habot verni
ubijać pianę z białek – felverni a habot
ubić się — ubijać się [zostać ubitym przez
wielokrotne uderzanie] – kikapni; elverik,
megdöngölik; (ubijać się) törekszik
ubiec (ubiegnę, ubiegnie), ubiegnąć (ubiegnę,
ubiegnie) — ubiegać [1. zrobić coś szybciej
lub wcześniej niż ktoś inny; 2. o czasie:
minąć; 3. przebyć jakąś drogę biegiem] –
(o czasie) múlni, elmúlni; (czas) eltelni,
letelni; elszaladni; (kogo) megelőzni (vkit),
lehagyni, maga mögé parancsol
ubiec kogo w czym – megelőzni vkit vmiben
ubiec szmat drogi – nagy utat tesz meg futással
ubiegać o co - törekedni (törekszik v. törekedik)
(vmire)
ubiegać się [1. dążyć do uzyskania lub
osiągnięcia czegoś; 2. dużo biegając,
zmęczyć się] – versengeni, versenyezni; (o
co) pályázni (vmire); törekedni (vmire),
küzdeni
ubiegać się o co – pályázni (vmire)
ubiegać się o czyje względy – vkinek a kedvében
járni; vkinek a kegyeit hajszolni
ubiegać się o nagrodę – pályázni egy díjra
ubiegać się o pierwszeństwo – küzd az
elsőbbségért
ubiegać się o posadę – állásra pályázni
ubiegać się o pracę – munkára vállalkozni, munkát
keresni
ubiegać się o stanowisko – pályázni az állásra;
megpályázni az állást
ubiegać się o względy – vkinek a kegyéért futkosni
ubiegający się – pályázó
ubieganie się – verengés, pályázás, törekvés
ubiegłego roku (ub. r.) – múlt év, múlt évben
ubiegły, -a, -e (ub.) [taki, który właśnie minął] –
múlt, elmúlt
ubiegły rok – múlt év, elmúlt év
ubielać, ubielić [1. pokryć, posypać czymś
białym; rzadziej: pomalować na biało;
2. pobrudzić czymś na biało; 3. uczynić
czyjeś włosy siwymi] – befehérítani,
megfehéríteni, kifehérteni
ubielić się [ubrudzić sobie ubranie czymś
białym] – kifehérítai magát, kifehéredni
ubierać (ubrać ) – (kłaść ubranie) öltöztetni,
felöltöztetni;
ruházni,
felruházni;
(przyozdabiać) feldíszíteni
ubierać się (ubieram, -asz, -ają) w + T. – öltözni,
felöltözni,
öltözködni,
felöltözködni,
7282
ruházkodni, felruházkodni; (w co) felvenni
vmit, öltözni vmibe
ubierać się bez gustu – izléstelenül öltözködni
ubierać się ciemno – sötét ruhát felvenni; sötétbe
öltözni
ubierać się elegancko – elegánsan öltözködni v.
öltözni
ubierać się jaskrawo – feltűnően, rikító színű
ruhákba töltözni
ubierać się konserwatywnie – konzervatív módon
v. szolídan öltözni v. öltözködni
ubierać się krótko – rövid ruhákba öltözni, rövid
ruhákat hordani
ubierać się modnie – divatosan öltözködni
ubierać się niemodnie – nem divatosan öltözni
ubierać się nienagannie – kifogástalanul öltözni v.
öltözködni
ubierać się po europejsku – európai módon
öltözködni
ubierać się po sportowemu – sportosan öltözködni
ubierać się szykownie – csínosan, ízlésesen öltözni
v. öltözködni
ubierać się u dobrego krawca – jó szabónál varrat
ubierać się według najnowszej mody – legújabb
divat szerint öltözni v. öltözködni; követi a
legújabb divatot
ubierać się z polską – lengyel módra öltözködni
ubierać się z szykiem – elegánsan, ízléssel
öltözködni
ubierać się ze smakiem – ízléssel v. ízlésesen
öltözködni
ubierać się zgodnie z najnowszą modą – a
legújabb divat szerint öltözni v. öltözködni
ubierałem się (ubierałem się) za ciepło – túl
melegen öltözködtem
-
Wersja 01 01 2017.
ubierałem się (ubierałem się) za lekko i marznę –
túl
könnyedén
ölrtözködtem,
majd
megfagyok
ubieralnia [pomieszczenie przeznaczone do
ubierania się i przechowywania ubrań] –
öltöző (helyiség)
ubieranie – felöltözés, felöltöztetés; feldíszítés
ubieranie się – öltözködés
ubijacz [1. przyrząd do ubijania piany, śmietany
itp.; 2. robotnik obsługujący ubijarkę lub
zatrudniony przy ubijaniu bruku] –
döngölő, sulykoló (munkás); döngölő
szerszám; habverő
ubijaczka – döngölő, sulykoló (munkásnő); cölöp,
cövek; habverő, tojásverő, turmixgép
ubijak [1. duży tłuczek do ubijania kapusty,
rozgniatania owoców itp.; 2. narzędzie
służące do ubijania nawierzchni, masy
odlewniczej itp.] – sulyok, döngölő,
lapvibrátor; nagyobb habverő
ubikacja (toaleta, szalet) [1. pomieszczenie, w
którym człowiek dokonuje świadomego
aktu defekacji lub mikcji (oddania
moczu). 2. pomieszczenie, w którym
można
załatwić
swoje
potrzeby
fizjologiczne], WC – WC, vécé; illemhely,
mosdó, mellékhelyiség; toalet; klozett;
szoba, helyiség
ubikacja z bieżącą wodą – vízöblítéses illemhely,
WC
Ubiorek (Iberis L.) [rodzaj roślin z rodziny
kapustowatych. Ok. 30 gatunków roślin
zielnych i półkrzewów. Występują głównie
w południowej Europie. Gatunkiem
typowym jest Iberis semperflorens L.] –
tatárvirág
Ubiorek wiecznie zielony (Iberis sempervirens) –
(növ.)
Örökzöld
tatárvirág
(Iberis
sempervirens)
ubiór [ubranie] – öltözet, öltözék; ruha, ruházat,
viselet; öltözködés
ubiór, ubranie [odzież projektowana w jakimś
celu składająca się z więcej niż jednego
wyrobu. Zwykle składa się ze spodni i
Kutki lub swetra, bluzki lub kamizelki.
Zawiera
również
odzież
domową,
pływacką.] – többrészes ruha [Több
összeillő ruhadarab együtteséből álló egység:
jellemzően nadrág és zakó (öltöny), szoknya
és kabát (kosztüm), női nadrág és kabát
(nadrágköosztüm), szoknya és mellény stb.
Ide sorolható a kétrészes fürdőruha
(melltartó és nadrág) is.]
ubiór aresztancki – rabruha
ubiór domowy – háziruha
ubiór kapłański – papi ruha
7283
Ubiór Kapłański [kapłan musiał być ubrany wg
wskazówek Boga. Prawie wszystko, co na
sobie miał, było symboliczne. Ubiór
Aarona tworzyły: (1) suknia podobna do
rzymskiej tuniki, zrobiona z bardzo
delikatnego, lnianego płótna, noszona
bezpośrednio na ciele, sięgająca do stóp
Była typem ludzkiej sprawiedliwości, (2)
druga suknia, czyli płaszcz, noszona na
pierwszej, była koloru niebieskiego
(wskazującego
na
niebiańskość)
z
przyczepionymi u dołu na przemian
dzwoneczkami i jabłkami granatu (symbol
świadectwa i płodności), (3) na tę
wkładano naramiennik, efod, coś w
rodzaju stanika. Były to dwa płaty tkaniny
połączone na ramionach, utkane ze
złotych, czerwonych i niebieskich nici
(bisior), a na spięciach ich (na ramionach)
umieszczone były onyksowe kamienie z
wyrytymi na nich imionami synów
Izraela, (4) naokoło efodu był pas z tejże
samej tkaniny (jedwab) co efod. Pas był
symbolem służby, utrzymania łączności i
całości. (5) Napierśnik (pektorał) podobny
do małego kwadratowego woreczka,
utkany był w ten sposób co pas i
naramiennik. Do niego należało Urim i
Tummim.
Pierścienie
napierśnika
(pektorału) i naramiennika (efodu)
złączone były sznurem niebieskim (symb.
łączności niebiańskiej). Na napierśniku
było
12
kosztownych
kamieni
umieszczonych w czterech rzędach (po
trzy w każdym), na których wyryte były
imiona dwunastu pokoleń
Izraela.
Napierśnik umieszczony był na sercu
Aarona (w ten sposób niosąc sąd Izraela
przed Panem) dlatego też zwany
''napierśnikiem
sądu''.
Typiczność
Chrystusa widać w tym, że i Chrystus
dźwiga ich z ich imionami w sercu Swoim,
przy czym drogie kamienie wskazują na
wielką cenność. Na specjalną uwagę
zasługiwało to, że efod i pektorał musiały
być związane, tak aby nie przesuwały się
ani odsuwały, bo połączenie powinno być
dokładne, całkowite. Z bisioru była także
czapka (6), w innych przekładach tiara.
Na niej była ozdob złota, utrzymywana
tuż nad czołem z wyrytymi na niej
słowami: '''Świętość Panu''.] – (Szaty
Kapłańskie) papi öltözék
A kohaniták (papok) a Szentélybeli szolgálat
során a következő öltözéket viselték:
 kötonet-et - teljes hosszúságú köntöst;
 michnászájim-ot - lenvászon térdnadrágot;
 micnefet-et vagy migbáát-ot - lenturbánt;
-
Wersja 01 01 2017.
 ávnét-et
- a derék fölött többszörösen
körültekert hosszú, széles övet (2Mózes 28:14.)
A Kohén Gádol (főpap) az előzőeken kívül még a
következőket viselte:
 éfod-ot - egy kék-, bíbor- és vörös színűre
festett gyapjúból és lenből valamint
aranyszálból szőtt, kötényszerű ruhadarabot;
 chosen-t - egy melldíszt tizenkét belefoglalt
drágakővel,
amelyekbe
Izrael
törzsének neve van belevésve;
tizenkét
 möil-t - egy kék gyapjúköpenyt, a szegélyén
végig
aranycsengettyűkből
gránátalmákból való díszítéssel;
és
díszes
 cic-et - egy a homlok fölött viselt aranylemezt,
rajta a következő felirattal: "Szent
Örökkévalónak!" (2Mózes 28:5-43.)
az
ubiór narciarski – síruha
Ubiór Niewiasty [każdy chrześcijanin powinien
także swoim odzieniem pokazywać, że nie
idzie ze światem. Powinien być odziany
przyzwoicie, ubranie jego powinno
wskazywać na dobry smak, schludność i
dbałość o siebie, ale nie powinien być
niewolnikiem mody. Więcej jeszcze
ulegają wpływom mody kobiety i dlatego
Pismo Święte ostrzega je w szczególny
sposób. Nawet o noszeniu włosów są
bardzo wyraźnie mówiące słowa.] –
asszonyok; nők viselete v. ruházata (a
Bibliában)
ubiór (odpowiedni) na wycieczkę – túraruha
ubiór w stylu drwala [fason modnej odzieży
damskiej, z prostym krojem, luźna, w
sportowym stylu marynarka sięgając do
talii. Stosowana w bluzach i marynarkach
z wąskimi ramionami i okrywającymi
tułów. Nazwa pochodzi od marynarek
Canadian lumberjack.] – lemberdzsek
stílus [A lemberdzsek szabásvonalához
hasonlő egyenes, bő, sportos, derékig érő
blúz vagy kosztümkabát.]
ubiór właściwy chłopu – parasztot jellemző ruha;
paraszti öltözet v. viselet
ubiór zakonniczy– szerzetesi ruha v. öltözet
ubliżająco – sértően, megalázóan
ubliżający, -a, -e [taki, który stanowi dla kogoś
obrazę] – sértő
ubliżające słowa – sértő szavak
ubliżanie, ubliżenie – sértés, mellőzés
ubliżyć — ubliżać [1. powiedzieć coś lub
zachować się w sposób obrażający kogoś;
2. stanowić obrazę, obelgę] – (komu)
megalázni, lealacsonyítani, kisebbíteni;
megsérteni, háttérbe szorítani (vkit)
ubliżyć czyjej dobrej sławie – vkinek a jóhírét
veszélyezteti v. csorbítja
7284
ubłagać — ubłagiwać [1. błaganiem uzyskać coś,
skłonić kogoś do czegoś; 2. błagając,
złagodzić czyjś gniew] – könyörögni vkinek,
kérlelni, könyörgéssel rávenni, rábírni,
engesztelni, megindítani, meghatni vkit
ubłagalnia * przebłagalnia [1. Ubłagalnia była
największą
świętością
Starego
Testamentu. 2. Głównym sprzętem
świątynnym była skrzynia przymierza,
będąca
namacalnym
wyobrażeniem
Bożego panowania. Umieszczone w niej
było prawo Boże - podstawa Bożego
panowania. Na skrzyni przymierza, nad
prawem, spoczywała złota pokrywa,
zwana "ubłagalnią" albo "tronem łaski".
Ponad ubłagalnią, między dwoma złotymi
wyobrażeniami cherubinów, znajdującymi
na dwóch końcach pokrywy, ukazywał się
"obłok chwały", szekina - widzialny,
nadprzyrodzony symbol Bożej obecności.
Ubłagalnia
wyznaczone
miejsce
spotkania Boga z grzesznym człowiekiem była stałym świadectwem zgodności
Bożych cech charakteru, zapewnieniem, iż
Boża
sprawiedliwość
zawsze
jest
uzupełniona miłosierdziem.] – könyörgés;
engesztelés I. (betakarás, kiegyenlítés)
[Valamely
sértésért
vagy
okozott
jogtalanságért elégtételt adni, amelyet
nyomon követ a megbékélés (2Móz 30,16).
A Bibliában azt jelenti, hogy vér ontása által
az ember bűnét Isten előtt betakarni, és ezzel
eltörölni; az ÓSZ-ben hibátlan áldozati állat
vére, az ÚSZ-ben a Megváltó Jézus Krisztus
vére által, Aki a kereszten meghalt az egész
világ bűneiért és harmadnapon feltámadott.];
engesztelés II. [Isten és ember közti
kapcsolat megváltozása, amely Krisztus
megváltói művén nyugszik. Isten és a bűnös
ember közti ellenséges állapotot bűnbánattal
(személyes bűnösségünk elismerésével) és a
Jézus Krisztusban megjelent kegyelem
személyes elfogadásával lehet megszüntetni
(ApCsel 10,43; 2Kor 5,18-19; Ef 2,16). Az
ÓSZ-i korban állatokat áldoztak; most
azonban Krisztus kereszthalála minden
bűnért eleget tett (Róm 3,25; 1Jn 2,2; 4,10).
Istennek a bűn elleni haragja tulajdon Fiára,
Jézus Krisztusra sújtott le. Ezzel Krisztus
eleget tett Isten igazságosságának és
szentségének. Az a nézet, amely szerint
Jézus
kereszthalála
minden
embert
automatikusan megengesztelt Istennel, nem
biblikus (Jn 1,12).]
ubłocić (ubłocę, ubłoci [pobrudzić błotem] –
összesározni, besározni
ubłocić się [1. zostać ubłoconym; 2. pobrudzić
sobie błotem ubranie, obuwie] – besározza
v. összesározza magát
-
Wersja 01 01 2017.
ubocze [spokojne miejsce oddalone od osiedli
ludzkich, od szlaków komunikacyjnych
lub od miejsc, w których jest dużo ludzi] –
félreeső v. magányos hely; (droga boczna)
rossz út, mellékút, tévút
ubocznie – (mimochodem) mellesleg, mellékesen,
közbevetőleg, alkalmilag, közvetve
uboczność – mellékesség, vminek a mellékes v.
esetleges volta
uboczny, -a, -e [1. dotyczący czegoś pośrednio,
mniej istotny lub dodatkowy; 2. o
skutkach czegoś: niezaplanowane i zwykle
niekorzystne] – mellékes, mellékubocznie zajęcie – mellékfoglalkozás
uboczny dochód – mellékjövedelem, mellékkereset
uboczny przemysł – mellékipar
ubodzy [1. ogół biedaków; 2. do nich należał sam
Jezus Chrystus. Im głoszona jest
Ewangelia. Zawsze będą. Litość nad
ubogim jest pożyczaniem Panu.] –
szegények, nincstelenek
ubogacać [wzbogacać, robić coś bardziej
zasobnym,
różnorodniejszym]
–
meggazdagítani, gazdaggá tenni
ubogacić [1. uczynić bogatym, wzbogacić; 2.
uczynić
coś
wspanialszym]
–
meggazdagítani, gazdaggá tenni
ubogi, -a, -ie [1. zob. biedny; 2. zaopatrzony w
coś lub występujący w małej ilości] –
szegény, szegényes, nincstelen, nem gazdag,
szűkölködő; szerény, szegényes, szűkös;
ínséges; nyomorúságos; (w co) szegény
vmiben; szűkölködni vmiben
uboga kobieta; biedaczka – szegényke; szegény
nő
ubogi język – szegényes nyelv v. nyelvezet
ubogi mieszkanie – szegényes lakás
ubogi w doświadczenia – tapaztalatokban szegény
ubogi w drzewo – fában szegény
ubogi w kapitał – tőkeszegény
ubogi [człowiek ubogi] – szegény, szegény ember
ubogie mieszkanie – szegényes lakás
ubogo – szegényesen; nyomorúságosan
ubogość – szegénység, ínség; (héb.) córesz;
szegénység, nyomorúság, baj, szenvedés
ubogość myśli – gondolathiány
ubojnia [zob. rzeźnia w zn. 1] – vágóhíd
ubojowy, -a, -e – vágási, vágóubolewać [odczuwać i wyrażać żal, współczucie
lub niezadowolenie] – (nad kim) szánni,
sajnálni (vkit); szánakozni (vkin); (nad
czym) fájlalni, sajnálni, szívből sajnálni
(vmit); sajnálkozni, sopánkodni (vmin)
7285
ubolewać nad kim/czym – sajnálni vkit/vmit;
sajnálkozni vmi miatt, sajnálkozni vkin/vmin;
sopánkodni (vki/vmi miatt)
ubolewać nad stratą – lesújt ez a veszteség v.
csapás
ubolewam nad tym że… - sajnálom, hogy…
ubolewająco – sajnálkozóan, szánalommal,
szánalomraméltóan
ubolewający, -a, -e – sajnálkozó, szánalomraméltó
ubolewanie [współczucie lub żal wyrażane
komuś z powodu nieprzyjemnego lub
nieszczęśliwego wydarzenia] – sajnálkozás,
fájlalás; megbánás; szánakozás
ubożeć [1. zob. biednieć; 2. stawać się mniej
obfitym, licznym, różnorodnym] –
szegényedni, elszegényedni, koldúsbotra
jutni
ubożenie – elszegényedés
ubożuchno – szegényecskén
ubożuchny, -a, -e – nagyon szegény,
kuldússzegény, szegényke
ubożyć [1. doprowadzać kogoś lub coś do
ubóstwa; 2. czynić coś mniej obfitym,
licznym, różnorodnym] – elszegényíteni,
szegénnyé tenni, vagyonilag tönkretenni;
vagyonából, jövedelméből kifosztani
ubożyć się [daw. stawać się mniej obfitym,
różnorodnym,
urodzajnym
itp.]
–
elszegényedni, vagyonilag tönkremenni
ubój [zabijanie zdrowych zwierząt hodowlanych
dla mięsa] – vágás, vágatás (állatoké)
ubój (gospodarczy a. przemysłowy) – állatvágás,
sertésvágás
ubój pokątny – feketevágás
ubój rytualny [rytuał zabijania zwierząt
wynikający z wymogów religii] – rituális
vágás (állatáldozat)
ubóstwiany, -a, -e [uwielbiana, ukochana osoba]
– imádott; rajongásig szeretett
ubóstwić
—
ubóstwiać [nadać
ludziom,
zwierzętom, zjawiskom przyrody cechy
boskie lub uważać za bóstwo] – isteníteni,
bálványozni; (átv.) imádni
ubóstwienie (zob. deifikacja) – bálványozás,
istenítés; (átv.) imádás, imádat
ubóstwo [1. brak środków do życia; 2. brak
różnorodności i obfitości czegoś lub w
czymś] – szűkölködés, szegénység, ínség,
nyomorúság; (dawno) a szegények (mint
társadalmi csoport); elszegényedés
ubóstwo (łac. paupertas) [jeden z trzech ślubów
zakonnych. Zob. ślub ubóstwa; też: ślub
czystości, posłuszeństwo (obediencja)] –
szegénység (lat. paupertas) [A három szerzetesi
fogadalom
egyike.
Lásd
szegénységi,
-
Wersja 01 01 2017.
tisztasági,
engedelmességi
(obediencja)
fogadalom.]
ubóstwo ducha – lelki szegénység; együgyűség
ubóstwo myśli – gondolatszegénység
ubóstwo nie hańbi – (közm.) a szegénység nem
szégyen
ubóść (ubodę, ubodzie) [1. uderzyć czymś ostrym,
spiczastym; 2. bardzo mocno obrazić lub
urazić kogoś] – szurkálni, öklelni, döfni,
megdöfködni, megmarni, elevenére tapintani
ubrać (ubiorę, ubierzesz) — ubierać [1. włożyć na
kogoś ubranie, obuwie, nakrycie głowy
itp.; 2. kupić lub uszyć komuś ubranie;
3. ozdobić, przystroić; 4. przedstawić coś
w sposób łatwy do wyrażenia lub bardziej
atrakcyjny; 5. iron. postawić kogoś w
trudnej sytuacji] – feldíszíteni, ékesíteni;
öltöztetni, felöltöztetni; ruházni, felruházni
ubrać choinkę – feldíszíteni a karácsonyfát
ubrać co w jaką formę – vmilyen formát v. köntöst
ad vminek
ubrać co w słowa – szavakba önt vmit
ubrać kogo w co – vkit vmibe öltöztetni
ubrać kogo w zbroję – páncélba v. vasba,
fegyverbe öltöztetni vkit; felvértezni vkit
ubrać pokój zielenią – szobát díszíteni v. borítani
zölddel v. lombbal
ubrać salę zielenią – zölddel feldíszíteni v.
ékesíteni a termet
ubrać się (ubiorę się, ubierze się) — ubierać się
[1. włożyć na siebie ubranie, obuwie,
nakrycie głowy; 2. kupić sobie ubranie lub
kazać sobie je uszyć; też: nosić ubranie w
jakiś sposób] – öltözni, felöltözni,
öltözködni,
felöltözködni,
felöltözni;
ruházkodni; (átv.) bajba keveredni
ubrać się na galowo – estélyi ruhát felvenni
ubrać się odświętnie – kiöltözködni, kicsípi magát;
ünnepi ruhát ölteni v. felvenni
ubrać się przepisowo – előírásosan öltözködni
ubrać się a. ubierać się w co – felöltözni (vmit);
magára vesz (vmit)
ubrać się w sweter – pulóvert felvenni
ubrać się wyszukanie – választékosan öltözködni
ubrał się podjadł i puścił się w drogę –
felöltözködött, evett vmit v. egy kevesetés
útnak indult
ubrana jak bóstwo – „istenien” öltözött (nő)
ubrana krzycząco – feltűnően v. rikítóan
öltözködő v. öltözött nő
-
Wersja 01 01 2017.
megkülönböztetünk szabadidős, utcai, üzleti
és városi öltönyt, valamint reprezentációs
öltönyöket (pl. frakköltönyt, zsakettöltönyt,
szmokingöltönyt). Az aktuális évszaknak
megfelelően van nyári és téli öltöny is.]
ubranie choinki – a karácsonyfa feldíszítése
ubranie cywilne – polgári ruha, civilruha (nem
egyenruha)
ubranie do konnej jazdy – lovaglóruha
ubranie do zabawy – játszóruha
ubranie dobrze leży – a ruha jól áll v. jól fekszik
ubranie drelichowe – zsávolyöltöny
7286
ubranie [1. wszystko to, co służy do okrycia
ludzkiego ciała; też: jedna z tych rzeczy;
2. zob. garnitur w zn. 1.; 3. przybranie,
ozdoba] – ruha, ruházat, öltözet, öltözék,
felsőruházat; (garnitur) öltöny, felöltő; dísz,
feldíszítés, felékesítés
ubranie, garnitur [dwu- lub trzyczęściowe
ubranie które składa się z marynarki,
spodni i (jeśli jest trzyczęściowe) z
kamizelki.
Zwykle
noszone
przez
mężczyzn. Ze względu na zapinanie,
wyróżniamy
jednorzędowy
oraz
dwurzędowy. Głównie dzielimy garnitury
na klasyczne i sportowe. Wieczorowa,
marynarka oraz wyjściowe garnitury są
formalne. Wyróżniamy w zależności od
przeznaczenia garnitury letnie, zimowe,
miejskie, sportowe, itp.] – öltöny
[Jellemzően fériak által viselt két- vagy
háromrészes öltözet, amely zakóból,
nadrágból és (ha háromrészes öltönyről van
szó) mellényből áll. A zakó gombolásától
függően (lásd egysoros zakó ill. kétsoros
zakó) beszélünk egy- ill. kétsoros öltönyről.
Különbséget teszünk a sportos és a
klasszikus öltönyszabás között, továbbá attól
függően, hogy milyen alkalomból viselik,
ubranie egipskie [Pierwotnie strój antycznych
Egipcjan składał się z fartucha, który był
noszony przez mężczyzn i kobiety. Inną
częścią garderoby, którą noszono była
koszula bez rękawów, która później
noszona była razem z kamizelką. Koszula
i fartuch kobiet był dłuższy od tego
noszonego przez mężczyzn, koszula sięgała
sięga kostek a fartuch do kolan. W
późniejszych czasach do garderoby
dołączył lekki płaszcz i plisowana
sukienka dla kobiet zrobiona z lekkiej
tkaniny.] – egyiptomi viselet [Az ókori
egyiptomiak - férfiak és nők egyaránt eredetileg kötényben jártak. Egy másik
ruhadarabjuk az ujjatlan ingruha volt, amit
később mellénnyel együtt viseltek. A nők
köténye és ingruhája hosszabb volt, mint a
férfiaké, az ing a bokáig ért, a kötény térdig.
Később ruhatáruk kiegészült egy könnyű
kabáttal és a nőknek redőzött ruhával, ami
finom, áttetsző szövetből készült.]
ubranie egipskie
7287
ubranie głowy – fejdísz
ubranie kamgarnowe – kamgarn öltöny
ubranie letnie – (férfi) nyári ruha; nyári viselet
ubranie mi się zniszczyło – az öltönyöm
tönkrement
ubranie na podszewce – bélelt ruha
ubranie na wyrost – túlságosan nagy, bő ruha
(hogy belenőhessen, aki hordja)
ubranie na zamówienie – megrendelésre készült
öltöny
ubranie narciarskie – síruha
ubranie niszczy się – a ruha kopik v. rongálódik
ubranie ochronne – védőöltözet, védőruha
ubranie od święta, ubranie na święto – ünneplő
ruha
ubranie odświętne – ünneplő, kimenő, alkalmi
ruházat; kimenő ruha
ubranie pęka na kim w szwach – vkin szétreped a
ruha a varrások mentén
ubranie prosto z igły – [ruha egyenesen a tűből]
vadonatúj öltöny
ubranie przeszło naftaliną – a naftalin ájárta a
ruhát
ubranie przylega do niego a. do niej – feszül rajta
a ruha
ubranie robocze – munkaruha, munkaruházat
ubranie się drze – a ruha szakad v. kopik
ubranie się – öltözés, felöltözés, öltözködés,
felöltözködés, felöltözés; (ruha) felvétel
ubranie sportowe – sportöltöny, sportruha
ubranie tanieje – a ruházat olcsóbbodik, a ruházati
cikkek ára esik; a ruha olcsóbb lesz
ubranie treningowe – melegítő, tréningruha
ubranie uszyte na obstalunek – rendelésre készült
ruha v. öltöny
ubranie w strzępach – rongyos, cafatos ruha
ubranie wieczorowe – estélyi ruha
ubranie
wierzchnie,
kombinezon
[część
garderoby, najczęściej z bawełny, w której
tułów, rękawy i spodnie połączone są w
jedną całość. Przód posiada długie
rozcięcie sięgające od dekoltu do poniżej
linii talii. Wykorzystywane jako odzież
robocza, lub (jeśli wykorzystuje się lepsze
materiały i cięcia) odzież sportowa lub
relaksacyjna.] – overall (1) [Többnyire
pamutból készült ruhadarab, amely a
felsőtestet borító, ujjakkal is ellátott rész és a
nadrág egybeépítéséből keletkezik. Az elején
a nyakkivágástól lefelé derékig érő,
gombolással vagy húzózárral záródó hasíték
van, ami a bebújást teszi lehetővé.
Munkaruhaként, vagy - igényesebb anyagból
és kivitellel - sport- vagy szabadidő-ruhaként
használják.]
-
Wersja 01 01 2017.
ubranie wierzchnie, kombinezon
ubranie wierzchnie, pajacyk, kombinezon
[prosta część garderoby dla niemowląt i
dzieci (czasem dorosłych) z dzianiny, w
której spodnie połączone są z częścią
okrywającą tułów. Zapięcie zawsze sięga
poniżej talii. Zimowy kombinezon posiada
długie rękawy, które mogą kończyć się
bezpalcowymi rękawiczkami, i długie
spodnie z nakładkami na stopy. Czasem
ma kaptur. Letni kombinezon zwykle
posiada krótkie rękawy i nogawki.] –
kezeslábas [Egyszerű kötött ruhadarab
kisebb-nagyobb gyerekek, esetleg felnőttek
számára; a felső rész és a nadrág egy darabot
képez. A gombolás mindig legalább derékig
ér. Télre hosszú ujjal készül, amely csecsemők
részére
végződhet
babakesztyűben, a hosszú nadrág pedig
hozzádolgozott puha lábbeliben (lásd:
rugdalózó). Csuklya is tartozhat hozzá.
Nyárra rövid ujjal, rövid nadrággal
készülhet.]
7288
ubranie wierzchnie
ubranie więzienne – rabruha
ubranie wisi jak na kołku – úgy áll v. lóg rajta (a
ruha), mint tehénen a gatya
ubranie wyjściowe – ünneplő, kimenő, alkalmi
ruházat
ubranie z długimi rękawami – hosszú ujjú ruha
ubranie z którego się wyrosło – kinőtt ruha
ubranie zafarbuje inne w praniu – az egyik ruha
megfogja a másikata mosásban
ubranie zapinane na zamek błyskawiczny –
cipzáras ruha
ubranie zimowe – téli öltöny
ubranie zleciało z wieszaka – az öltöny leesett a
fogasról
ubranie zmoczyło się na deszczu – az öltöny
megázott az esőben
ubranie żakietowe – férfiöltöny mellénnyel
ubraniowy, -a, -e – ruha-, ruházatiubranko [odzież dziecięca] – ruhácska,
gyermekruha
ubrany, -a, -e – felöltözött, öltözött, felruházott;
(átv.) felszerelt
ubrany był nie tak jak ostatnio – nem úgy volt
öltözve, mint legutóbb
ubrany po kapucyńsku – kapucinus módon
öltözködni
ubrany po domowemu – háziasan öltözött
ubrany po turecku – törökösen v. török módra
öltözött
ubrany w co – felöltözött, öltözött vmiben,
felruházott vmivel; (átv.) felszerelt vmivel
ubrany z chłopska – paraszt módra öltözött
ubrany z niemiecka – német módra öltözött
ubrany z waszecia – úrimódra öltözött
ubrdać (zob. ubzdurać) – fejébe vesz
ubrdać sobie co – fejébe vesz vmit
ubrdać się [zob. ubzdurać się] – fejébe vesz
ubzdurać [pot. wymyślić sobie coś i uznać to za
prawdziwe] – kigondolni vmit
ubzdurać się (pot. uroić się komuś) – vkinek a
fejébe vesz
-
Wersja 01 01 2017.
ubrudzić (ubrudzę, ubrudzi) [uczynić brudnym] –
beszennyezni, bemocskolni, bepiszkítani,
bepiszkolni
ubrudzić coś – összekoszolni, összepiszkolni vmit
ubrudzić się [1. ubrudzić siebie samego; 2. zostać
ubrudzonym] – beszennyezi, bemocskolja,
bepiszkítja
magát;
beszennyeződni,
bemocskolódni, bepiszkolódni
ubrus [element garderoby kobiecej w Rosji w
XVI i XVII wieku. Chusta płócienna
zdobiona haftem z białego jedwabiu
noszona na głowie i umocowana do
włosów przy pomocy złotych szpilek,
układana w fałdy. Noszona na dworze
rosyjskim przez kobiety zamężne.] – (daw)
orosz női fejkendő
ubyć (ubędę, ubędzie) — ubywać [1. o liczbie,
objętości,
ilości
czegoś:
stopniowo
zmniejszyć się; 2. o ludziach: przestać być
obecnym lub istnieć] – fogyni, csökkenni,
lecsökkenni,
megfogyatkozni;
(woda)
apadni, elapadni
ubyć a. ubywać z naszych szeregów - átv. kidől
sorainkból
ubyło mi na wadze – vesztettem a súlyomból,
lefogytam
ubyło mi pięć kilo – öt kilót fogytam
ubyło mu sił – ereje ellankadt v. fogytán van
ubyło wody w Wiśle – leapadt a víz a Visztulában
ubytek [1. zmniejszenie ilości albo liczby czegoś;
2. to, co ubyło; 3. miejsce, w którym
czegoś ubyło; 4. otwór powstały w zębie
wskutek
próchnicy];
ubywanie
–
(umniejszanie się) fogyás, csökkenés,
apadás, elapadás; (szkoda) hiány, veszteség,
kár
ubytek dopuszczalny – megengedett hiány
ubytek na wadze – súlyveszteség
ubytek naturalny – természetes veszteség
ubytek słuchu [Miara zmian właściwości organu
słuchu zachodzących zarówno z wiekiem
jak i wskutek przebytych chorób lub
urazów] – hallásveszteség [(nagyothallás,
időszakos hallásveszteség) a hallásképesség
7289
csökkenése,
amely
jellemezhető
a
hallásküszöb és/vagy a hallásküszöbgörbe
eltolódásával. A hallásképesség az életkorral
is változik, de romlása gyakran zajártalom,
azaz rendszeres és tartós zajban való
tartózkodás következménye]
ubytek słuchu (wyznaczony za pomocą
audiometru) – audiometriás hallásveszteség
ubytek słuchu spowodowany hałasem –
zajkárosodás okozta halláskárosodás
ubytek towarowy – áruhiány
ubytek w zapasach – készletcsökkenés
ubywa mu (jej) sił – fogy az ereje, fogytán az ereje
ubywanie – fogyás, csökkenés, apadás
ucałować [pocałować, zwykle w sposób
konwencjonalny] – megcsókolni
ucałować się [ucałować wzajemnie jeden
drugiego] – megcsókolják egymást
ucałowanie [pocałunek] – csók, megcsókolás
ucałowanie ołtarza – oltárcsók, az oltár
megcsókolása
[a hódolat és a szeretet
kifejezése az Úr Krisztus iránt, akinek
szimbóluma az oltár. A szentmise elején és
végén a miséző pap és a diákonus csókolja
meg az oltárt.]
ucałowanie ręki (przy przywitaniu) – kézcsók
ucałowanie rączek – kézcsók
ucałowanie relikwii – a relikvia v. kegytárgy
megcsókolása
ucapić [1. pot. chwycić mocno kogoś lub coś;
2. pot. złapać kogoś i aresztować] – (népi)
elkapni, elfogni, megfogni
ucapić się [pot. chwycić się mocno] – elkapni,
megfogni, megragadni
ucha (zupa rybna) [zupa rybna sporządzona z
różnych gatunków ryb słodkowodnych] –
halleves (különböző édesvízi halakból)
ucharakteryzować [zmienić wygląd zewnętrzny
człowieka za pomocą charakteryzacji] –
jellemezni, megszemélyesíteni
ucharakteryzować
[się
zrobić
sobie
charakteryzację] – jellemzi magát
uchatka [ssak morski o małych uszach, podobny
do foki] – (áll.) fülesfóka
Uchatka kalifornijska (Zalophus californianus)
(zob. lew morski) [ssak morski z rodziny
uchatkowatych często nazywany lwem
morskim.
Występowanie:
w
kilku
obszarach
wschodniego
Pacyfiku.
Zamieszkuje wybrzeża Kalifornii i
Galapagos] - A kaliforniai oroszlánfóka
[(Zalophus
californianus)
egy,
a
fülesfókafélék (Otariidae) családjába tartozó
csendes-óceáni fókafaj, amely kiválóan
alkalmazkodott az emberek közelségéhez.
Csapatai gyakran láthatóak kikötők, mólók
-
Wersja 01 01 2017.
közelében. Mivel rendkívül intelligens, a
vízibemutatók kedvelt szereplője.]
uchatka niedźwiedziowata; niedźwiedź morski,
(zob. zool kotik zwyczajny) (Callorhinus
ursinus)
[ssak
mor.
z
rodziny
uchatkowatych; dł. ciała samic ok. 140 cm
i masa 40–50 kg, samców ok. 210 cm i
180–270 kg; żywi się gł. rybami; futro
najcenniejsze
spośród
płetwonogich;
północne wody O. Spokojnego.] – Északi
medvefóka (Callorhinus ursinus)
uchatka patagońska (zob. otaria) [(Otaria
byronia), ssak z rodziny uchatkowatych;
dł. samca do 2,5 m; w olbrzymich stadach
zamieszkuje pd. wybrzeża Ameryki
Południowej.] – dél-amerikai oroszlánfóka
(Otaria byronia)
uchatkowate, uszatki, uchatki (Otariidae)
[rodzina dużych ssaków z rzędu
drapieżnych. Prowadzą wodno-lądowy
tryb życia. Polują w wodzie, a
odpoczywają i rozmnażają się na lądzie.] –
fülesfókafélék [(Otariidae) a ragadozók
rendjének egy családja.Mintegy 7 nem és 14
ma élő faj tartozik a családba.]
Rodzaje i gatunki – Rendszerezés (A család az alábbi
nemeket és fajokat foglalja magában)
 Arctocephalus – 8 faj
o Arctocephalus
australis
–
uchatka
południowoamerykańska, kot morski: Délamerikai medvefóka
o Arctocephalus forsteri - uchatka australijska:
Új-zélandi medvefóka
o Arctocephalus galapagoensis - uchatka
galapagoska: Galápagosi medvefóka
o Arctocephalus gazella - uchatka antarktyczna:
Anktartiszi medvefóka
o Arctocephalus philippii - kotik chilijski: Juan


7290




fernandez medvefóka
o Arctocephalus pusillus - uchatka karłowata:
Dél-afrikai medvefóka
o Arctocephalus townsendi - kotik meksykański:
Guadalupe-medvefóka
o Arctocephalus tropicalis - kotik polarny:
Szubantarktikus medvefóka
Callorhinus – 1 faj
o Callorhinus ursinus - kotik zwyczajny,
niedźwiedź morski, uchatka niedźwiedziowata:
Északi medvefóka
Eumetopias – 1 faj
o Eumetopias jubatus - uchatka grzywiasta, lew
morski Stellera: Steller-féle oroszlánfóka
Neophoca
o Neophoca cinerea - australijski lew morski:
Ausztráliai oroszlánfóka
Otaria
o Otaria flavescens - otaria, uchatka patagońska:
Dél-amerikai oroszlánfóka
Phocarctos
o Phocarctos hookeri - nowozelandzki lew
morski: Új-zélandi oroszlánfóka
Zalophus
o Zalophus californianus - uchatka kalifornijska,
lew morski: Kaliforniai oroszlánfóka
o Zalophus japonicus - uchatka japońska: Japán
oroszlánfóka
o Zalophus wollebaeki
uchaty, -a, -e – fülesuchlać się [posp. upić się] – (közb.) leissza magát;
lerészegedni, berúgni; megrészegülni
ucho [1. jedna z dwóch części ciała, jakie
znajdują się po obu stronach głowy u ludzi
i zwierząt, będąca częścią narządu słuchu;
2. narząd słuchu i równowagi; też: zmysł
słuchu; 3. uchwyt w kształcie łuku lub
pętli, umocowany do naczynia lub torby;
4. opuszczane
klapki
przy
czapce,
chroniące uszy przed chłodem; 5. otwór w
igle służący do nawlekania nitki] – fül,
(uszy) fülek; (u naczynia itd.) fül, vminek a
füle, fogó, fogantyú
-
Wersja 01 01 2017.
ucho [według Księgi Izajasza Pan zawsze kieruje
naszy uszy na to, co jest od Niego. Każdy
człowiek ma zmysł do słyszenia tego, co
jest od Boga, ale nie każdy reaguje na to,
co od Boga pochodzi. Są ludzie, którzy i
głosu własnego sumienia słyszeć nie chcą.
Pan przypomina, że zbory powinny
słuchać głosu Jego; z czego łatwo
wyciągnąć wniosek, że niedociągnęcia w
tych zborach były wynikami niesłuchania i
niećwiczenia uszu w słuchaniu tego, co
ostrzegało i nauczało, co nawoływało do
czuwania, co kazało odróżniać głos Boga
od głosu nawołującego do złego, do świata,
do szatana.] – fül [1. Iz 11.3 „..s az Úr
félelmében telik öröme. Nem aszerint ítél
majd, amit a szem lát, s nem aszerint
ítélkezik, amit a fül hall,” – 2. A felszentelés
jeleként a papoknak vérrel kenték meg a jobb
fülcimpájukat (2Móz 29,20; 3Móz 8,24);
ugyanezt tették a poklosokkal, ha azok
meggyógyultak, hogy így legyenek ismét
kultikusan tiszták. Ha egy rabszolga fülét
átfúrták, ez önként vállalt egész életre szóló
szolgaságot jelentett (2Móz 21,6; 5Móz
15,17).]
ucho dzbana – korsó füle
ucho igielne a. igły [1. bardzo wąskie przejście;
trudności w przejściu z jednego etapu
życia do następnego (Mk 10,25): Łatwiej
jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne,
niż bogatemu wejść do królestwa Bożego. 2.
pan wskazuje na całkowitą niemożliwość u
ludzi. Próby udowodnienia, że ucho igielne
oznacza w tym wypadku małą wąską
furtkę,
nie
mają
wystarczających
podstaw. Dlatego lepiej będzie rozumieć
porównanie to tak jak słowa podają.] – a
tű foka [A városfalakban levő, a nagy kapuk
bezárása után használt keskeny nyílás. Jézus
ezt a kifejezést használja a Mt 19,24-ben; azt
akarja kifejezni vele, hogy nagyon nehéz
megtérnie annak az embernek, akinek a szíve
földi gazdagságon csüng (Mt 19,16-22).]
ucho kosy [zob. piętka w zn. 4.: tylna część kosy
wchodząca między pierścień a kosisko] – a
kasza fogója
ucho liny [koniec liny zgięty i wpleciony w nią,
zwykle wzmocniony i usztywniony] –
kötélvég; csomó
ucho muzykalne – zenei hallás, jó fül
ucho środkowe [jama bębenkowa, w której
znajdują się kosteczki słuchowe i trąbka
słuchowa Eustachiusza] – középfül,
középső fül
ucho u dzbanka – a korsó füle
ucho
ucho
7291
wewnętrzne [część ucha mieszcząca
receptory zmysłu słuchu i równowagi] –
(bonc.) belső fül
ucho
zewnętrzne
[małżowina
uszna
przechodząca w przewód słuchowy] –
külső fül
uchodzić (uchodzę, uchodzi) (zob. ujść) – (uciekać)
menekülni, elmenekülni, odábbállni; szökni,
megszökni; megmenekülni; (czego) elkerülni
vmit; kitérni; (o czasie) elszállni, elszaladni;
eliszkolni;
(na
kogo/co)
tartjának
(vkinek/vminek);
kifolyni,
kijönni,
kicsurogni; torkollni; (czas) múlni, telni;
számít vminek ; illik
uchodzić cało – ép bőrrel megúszni (ép bőrrel
megússza)
uchodzić czyjej uwagi – elkerülni vkinek a
figyelmét
uchodzić do morza – tengerbe ömlik v. torkollik
uchodzić kary – elkerülni a büntetést
uchodzić na sucho – szárazon megúszni
uchodzić uwagi – elkerülni a figyelmet
uchodzić za autorytet – tekintélynek számítani;
tekintélyként tiztelik; nagy becsületnek v.
megbecsülésnek örvendeni
uchodzić za uczonego – tudós hírében áll; tanult v.
tudós embernek tartják
uchodzić się [zmęczyć się chodzeniem] –
kifárasztja magát, lejárja a lábát, agyonjárja
magát
uchodźca [(w rozumieniu potocznym) osoba,
która musiała opuścić teren na którym
mieszkała ze względu na zagrożenie życia,
zdrowia, bądź wolności. Zagrożenie to jest
najczęściej
związane
z
walkami
zbrojnymi,
klęskami
żywiołowymi,
prześladowaniami religijnymi bądź z
powodu
rasy
lub
przekonań
politycznych.], uchodźczyni – (zbieg)
menekült (ffi/nő); (emigrant, emigrantka)
kivándorló, emigráns (ffi/nő)
uchodźca cywilny – polgári menekült
uchodźca wojskowy – katonai menekült
uchodźca polityczny – politikai menekült
uchodźczy, -a, -e – menekült-, emigrált-, emigráns
uchodźstwo [1. stały lub czasowy pobyt poza
granicami
własnego
państwa,
spowodowany
przyczynami
ekonomicznymi,
politycznymi
lub
religijnymi;
2. ogół
uchodźców
zamieszkujących w jakimś kraju] –
bujdosás;
száműzöttség;
kivándorlás,
emigráció; a menekültek
uchokształtny, -a, -e – fülformájú
uchować [1. ustrzec lub obronić przed czymś
złym lub niebezpiecznym; 2. daw. uzyskać
-
Wersja 01 01 2017.
dzięki pielęgnacji wartościowe, nadające
się do wykorzystania zwierzę] –
tenyészteni;
megóvni,
megvédeni,
megőrizni, megtartani
uchować się [1. nie ulec zniszczeniu; 2. daw. ujść
z
życiem,
przeżyć]
–
tenyészni;
megmaradni, fennmaradni, túlélni vmit
uchowaj Boże! – Isten őrizz!; Isten ments!
uchronić [ustrzec lub zabezpieczyć kogoś, coś
przed czymś złym lub niebezpiecznym] –
megvédeni, megóvni, megmenteni
uchronić kogo/co od kogo/czego v. przed kim/czym
– megvédeni vkit/vmit, vkitől/vmitől
uchronić się [uchronić siebie przed czymś złym
lub niebezpiecznym] – megvédi, megmenti,
megóvja magát; védekezni (vmi ellen),
elkerülni (vmit)
uchronić się od kogo/czego v. przed kim/czym –
megvédi magát vkitől/vmitől
uchwalenie – jóváhagyás, elfogadás, megszavazás;
határozathozatal
uchwalić — uchwalać [postanowić coś w wyniku
narady kompetentnego zgromadzenia] –
(postanowić,
postanowiać)
határozni,
dönteni; (przyjąć, zatwierdzić, zatwierdziać)
elfogadni,
megszavazni,
jóváhagyni;
elrendelni
uchwalać wniosek – elfogadni a javaslatot
uchwalić co większością głosów – szótöbbséggel
megszavazni v. elfogadni vmit
uchwalić a. uchwalać konstrukcję – elfogadni,
megszavazni az alkotmányt
uchwalić przez aklamację – egyhangú szavazással
elfogadni
uchwalić rezolucję – határozatot elfogadni
uchwalić ustawę – törvényt elfogadni; törvényt
hozni v. alkotni
uchwalony, -a, -e – elhatározott, megszavazott
uchwała [oficjalna decyzja organu państwowego,
samorządu, organizacji społecznej lub
zawodowej] – határozat, döntés; rendelet
uchwała komitetowa – bizottsági v. választmányi
határozat
uchwała partii – párthatározat
uchwała Rady Ministrów – minisztertanácsi
határozat
uchwała rządowa – kormányhatározat
uchwała
sejmowa
–
szejmi
határozat,
országgyűlési törvényrendelet
uchwała spotkała się z aplauzem – a határozatot a
jelenlévők megtapsolták uchylić czapki –
megsüvegelni
uchwała w sprawie wydalenia (z partii) – (a
pártból való) kizárásról szóló határozat
uchwała zapadła – megszületett a határozat
7292
uchwycenie – megfogás, megragadás, elkapás
uchwycić (uchwycę, uchwyci) [1. ująć coś szybko;
2. postrzec coś słuchem lub wzrokiem;
3. pojąć, zrozumieć coś; 4. trafnie lub
wiernie coś przedstawić w utworze
literackim, obrazie, fotografii itp.] –
megragadni, megfogni, megkapni, elkapni;
felfogni, megérteni
uchwycić co czym – megfogni vmit vmivel
uchwycić co za co – megfogni vkit/vmit vminél
uchwycić inicjatywę w swoje ręce – magához
ragadja a kezdeményezést
uchwycić kogo – megfogni vkit
uchwycić moment – elkapni v. megörökíteni egy
pillanatot
uchwycić myśl – megérteni, felfogni a gondolatot
uchwycić podobieństwo – jól visszaadni vmit
(képen, irodalmi műben stb.)
uchwycić się [1. ująć coś szybko rękami dla
przytrzymania
się,
utrzymania
równowagi
itp.,
2. w
sytuacji
ekstremalnej: nastawić się wewnętrznie
na coś, związać swoje nadzieje z kimś lub
czymś] – (kogo/czego) kapaszkodni,
belekapaszkodni
vkibe/vmibe;
megkapaszkodni; egymásba kapaszkodni
uchwycić się czego – kapaszkodni v.
megkapaszkodni vmiben
uchwycić się za co – kapaszkodni v.
megkapaszkodni vmiben
uchwyt [1. to, czego się chwyta, aby utrzymać
równowagę; 2. uchwycenie czegoś ręką
lub rękoma; 3. część jakiegoś przedmiotu
lub narzędzia służąca do chwytania go
ręką; 4. przedmiot lub urządzenie służące
do przytrzymywania, umocowywania
czegoś] – (rękojeść) fogó, nyél, fül,
fogantyú; kapaszkodó; markolat; (ekén)
szarv; az eke szarva
uchwyt do przesuwania siedzenia – ülésállító kar
uchwyt do ustawiania oparcia – üléstámlaszabályozó csavar v. kar
uchwyt magnetyczny – tartómágnes
uchwyt
na
ręczniki
–
törülközőtartó,
törölközőtartó
uchwyt świdra – fúrópajzs
uchwytnie
–
érthetően,
megfoghatóan,
kézzelfoghatóan
uchwytność – megfoghatóság
uchwytny, -a, -e [1. taki, który można łatwo
zrozumieć lub określić; 2. dający się
uchwycić zmysłami; 3. pot. taki, którego
można gdzieś o jakiejś porze zastać] –
kézzefogható, elérhető
-
Wersja 01 01 2017.
uchyb
częstotliwości
środkowej
–
középfrekvenciától való eltérés, eltérés a
vivőfrekvenciától
uchybić — uchybiać [1. naruszyć przepis, nakaz,
normę lub zwyczaj; 2. postąpić w taki
sposób, że ktoś czuje się obrażony lub
poniżony] – elvéteni, elmulasztani; (komu)
tiszteletlenül viselkedni vkivel szemben
uchybić komu/czemu czym – megsérteni vkit/vmit
vmivel
uchybić komu/czemu w czym – megsérteni
vkit/vmit vmiben
uchybić komu w grzeczności – udvariatlan vkivel
szemben
uchybić komu w uczciwości – tiszteletlen vkivel
szemben
uchybienie
[1. skutek
zaniedbania,
niedopatrzenie w czymś; 2. wykroczenie
przeciw jakimś normom, przepisom,
zwyczajom itp.; 3. zachowanie obrażające
kogoś] – hiba, vétek (vmi ellen)
uchylanie, uchylenie – (kapelusza) megemelés;
(ustawy itd.) visszavonás, hatálytalanítás;
(pol.) elhajlás, kitérés
uchylić (uchylę, uchyli) — uchylać [1. otworzyć
coś częściowo; 2. trochę odsunąć, aby coś
odsłonić; 3. uniknąć ciosu, pochylając lub
unosząc jakąś część ciała; 4. o uchwałach,
wyrokach,
postanowieniach
itp:
unieważnić] – eltéríteni, eltávolítani;
(głowę) lehajtani; elhúzni, félrevonni;
megemelni; (prawo itd.) visszavonni; kissé
kinyitni v. kihajtani; kissé megemelni v.
felemelni,
megbillenteni;
meghajtani,
lehajtani
uchylać a uchalić firankę a firanki – elhúzni v.
félrehúzni a függönyt v. függönyöket
uchylać kapelusza – megemeli a kalapját
uchylić czoła – fejet hajtani, megalázkodni
uchylić drzwi – félig kinyitni az ajtót
uchylić gałąż v. gałezie – félrehajtja az ágat v.
ágakat
uchylić kapelusza – kissé megemeli a kalapját
uchylić okno – kissé kinyitja, kihajtja az ablakot
uchylić przed kim kapelusza – vki előtt
megemelni a kalapot
uchylić prawo rezolucję – eltörölni v. hatályon
kívül helyezni a jogot, határozatot
uchylić przyłbicy – (átv.) leveszi az álarcot,
megmutatja foga fehérjét
uchylić pytanie [wycofać pytanie, uznane przez
przewodniczącego rozprawy sądowej za
niewłaściwe] – kérdést visszavonni
uchylić rąbka tajemnicy – (átv.) fellebbenti a
fátylat a titokról
7293
uchylić wniosek [nie przyjąć do wiadomości lub
nie uwzględnić] – visszavonni az ajánlatot
uchylić
a.
uchylać
wyrok
–
ítéletet
megsemmisíteni
uchylić zasłonę – félrehúzza a leplet
uchylić się — uchylać się [1. zostać otwartym lub
otworzyć
się
częściowo;
2. uniknąć
uderzenia, pochylając się; 3. rozmyślnie nie
wypełnić czegoś] – elhajolni, félrehajolni;
eltérni, letérni; lerázza magáról, kibújik alóla
uchylać się od czego – kibújni vmi alól, nem
vállalni vmit
uchylać się od obowiązku – kibújuk a
kötelességteljesítés alól
uchylać się od obowiązku płacenia podatku –
adózási kötelezettség alól kivonja magát;
kibújik az adófizetés alól
uchylać się od odpowiedzialności – kibújni a
felelősség alól
uchylać się od służby wojskowej – kivonja magát
a katonai szolgálat alól
uchylny, -a, -e [dający się uchylać] – mozdítható,
billenthető, lehajtható
uchylne siedzenia – lehajtható ülések
uchyłek (łac. diverticulum, l.mn. diverticula; od
devertere – odwrócić się) [medyczne lub
biologiczne
określenie
workowatego
(rzadziej
rurkowatego)
uwypuklenia
ściany narządu, wyrostek lub woreczek
odchodzący od głównej osi organu. W
entomologii diverticulum oznacza ślepy
uchyłek
narządu.
W
anatomii
bezkręgowców używa się też określenia
dywertykuły.
U
człowieka
uchyłek,
najczęściej o charakterze patologicznym,
występuje głównie w obrębie przewodu
pokarmowego (uchyłek Zenkera, uchyłki
jelita cienkiego i jelita grubego), jednakże
może powstawać w każdym narządzie,
który posiada światło (np. pęcherzu
moczowym).]
–
(lat.)
diverticulum;
kiöblösödés
 Uchyłek Meckela, uchyłek jelita krętego
(łac. diverticulum Meckeli s. ilei) (ang.
Meckel's diverticulum,
w polskiej
literaturze chirurgicznej nazywany też
uchyłkiem Meckla) [pozostałość rzewodu
pępkowo-jelitowego (żółtkowego), o
długości zwykle 5–6 cm, znajdująca się
w końcowym odcinku jelita krętego
(około 60–100 cm od ujścia jelita
krętego do jelita ślepego w miejscu
zastawki krętniczo-kątniczej).] – (lat.)
diverticulum Meckeli [Kiboltosulás az
ileum (csípőbél) alsó részén a ductus
omphaloentericus
maradványaként
(anatómia)]
-
Wersja 01 01 2017.
uciąć (utnę, utnie) — ucinać [1. oddzielić coś od
czegoś za pomocą ostrego przedmiotu lub
skrócić
przez
cięcie;
2. przerwać
gwałtownie wypowiedź lub rozmowę; 3. o
owadach: ugryźć; 4. daw. wykonać coś z
wprawą lub ochotą] – levágni, lemetszeni,
amputálni, leszelni; lebonyolítani; megcsípni
uciąć czardasza – eltáncolni, elropni, eljárni egy
csárdást
uciąć głowę – lefejezni, lenyakazni
uciąć piosenkę – dalra v. nótára fakadni v. gyúlni
uciąć sobie drzemkę – elszunnyadni; alszik v.
szundít egy keveset
uciąć sobie fircik (rozmans) – (szerelmi) kalandba
v. viszonyba bocsájtkozni v. kezdeni;
viszonyt kezdeni
uciąć sobie rozmowe – beszélgetésbe elegyedni
uciąg [1. zdolność do ciągnięcia, poruszania
czegoś; 2. siła, z jaką ciągnik może ciągnąć
doczepione obiekty] – (műsz.) húzóerő
uciągnąć (uciągnie) [być w stanie coś pociągnąć]
– húzni, elhúzni, elbírni; kihúzni, felhúzni
uciągnąć pięć wiader wody – öt vödör vizet
felhúzni a kútból
uciążliwie – nehezen, nehézkesen, bajosan,
súlyosan, terhesen, fáradságosan
uciążliwość – kényelmetlenség, kellemetlenség,
(átv.) teher; terhesség
uciążliwość podatków – adóteher
uciążliwy, -a, -e [1. wymagający fizycznego
wysiłku, trudny do zniesienia lub
przykry; 2. męczący i dokuczliwy] –
súlyos, terhes, fáradságos, kellemetlen,
kínos, nyűgös; körülményes; küzdelmes
ucichanie, ucichnięcie – hallgatás, elhallgatás,
elcsendesedés
ucichnąć — ucichać [1. o dźwiękach: stać się
cichszym lub umilknąć; 2. przestać
rozmawiać lub głośno się zachowywać;
3. przestać
być
ważnym
lub
interesującym; 4. o uczuciach, zjawiskach
itp.: stracić intensywność] – elcsendesedni,
elcsendesülni, lecsillapodni, elcsitulni, elülni
uciec (ucieknę v. uciekę, ucieknie v. ucieknie) —
uciekać (ucieka) [1. oddalić się szybko z
jakiegoś
miejsca,
aby
uniknąć
niebezpieczeństwa,
kłopotów
lub
nieprzyjemności; 2. uwolnić się od kogoś
lub wydostać się skądś; 3. zająć się czymś
intensywnie, aby zapomnieć o swoich
problemach; 4. postarać się nie mieć nic
wspólnego z kimś, z czymś; 5. szybko
zniknąć
sprzed
oczu,
stać
się
niewidocznym; 6. o czasie lub zjawiskach
trwających w czasie: minąć bardzo
szybko; 7. o płynach, gazach itp.;
7294
wydostać się z czegoś, 8. pot. o środkach
komunikacji publicznej: odjechać, zanim
ktoś zdąży wsiąść; 9. pot. szybko skądś
wyjść] – elfutni, megfutni, megfutamodni;
elmenekülni, szökni, megszökni, elszökni,
elszaladni; eliszkolni; elmúlni; közm. kereket
oldani; (átv.) befutni
uciec dokąd myślą – gondolatban elszökni vhová
uciec na łeb, uciec na zbity łeb – fejveszetten
menekülni
uciec od czego – menekülni vmitől
uciec od rodziców – megszökni hazulról
uciec przed czym – menekülni vmi elől
uciec przed odpowiedzialnością – kibújni a
felelősség alól
uciec sromotnie – szégyenletesen megfutamodni
uciec z miejsca przestępstwa – megszökni a
bűncselekmény helyszínéről
uciec w świat – világgá menni, elbújdosni
uciec z niewoli – megszökni a fogságból
uciec z więzenia – megszökni a börtönből
uciekł mi pociąg – elment a vonatom
uciekła mi z głowy – kiment az eszemből
uciec się — uciekać się [1. posłużyć się czymś dla
osiągnięcia celu; 2. zwrócić się do kogoś w
celu uzyskania pomocy, opieki] – (do kogo)
menekülni vkihez; (do czego) folyamodni
vmihez; vetemedni (vmire)
uciec się czyj płaszcz – (átv.) vkinek a szoknyája
alá menekülni v. oltalmába helyezkedni
uciec się czyjej pomocy – vkinek a segítségéért
folyamodni
uciec się do czego – folyamodni, menekülni
vmihez; vetemedni vmire
uciecha [1. uczucie zadowolenia lub wesołości
wywołane pomyślnymi albo zabawnymi
zdarzeniami; 2. to, co sprawia komuś
przyjemność lub radość] – öröm,
vidámság, jóérzés; élvezet; (pociecha)
vigasz, vigasztalás
ucieczka [1. uciekanie skądś lub przed czymś;
2. zachowania, działania itp., których
celem jest zapomnienie o czymś
nieprzyjemnym,
niebezpiecznym,
trudnym; 3. to, w czym ktoś szuka pomocy
lub pociechy w trudnej sytuacji; 4. w
biegach, wyścigach sportowych: nagłe
przyspieszenie, pozwalające na uzyskanie
znacznej przewagi nad przeciwnikiem] –
szökés, menekülés, menedék; megszökés;
(sp.) hajrázás
ucieczka
dewizowa
–
tőkekiáramlás,
tőkemenekülés
ucieczka od rzeczywistości – (átv.) menekülés a
valóság elől
-
Wersja 01 01 2017.
ucieczka z seraju – szöktetés a szerájból
ucieczka z miejsca wypadku – cserbenhagyásos
gázolás
Ucieczki Miasta * Miasta ucieczki –
menedékvárosok [Mózes és Józsué hat várost
jelölt ki menedékül a gyilkosok számára. A
gyilkos biztonságban maradhatott ott a
vérbosszuló bosszúja elől, egészen addig,
míg ügye rendes bírói eljárás alá nem került.
Ha kiderült, hogy az illető nem szándékosan
követte el tettét, úgy a menedékvárosban
kellett maradnia a főpap haláláig (4Móz
35,9-32; 5Móz 19,1-13; Józs 20).]
uciekać (uciec) – (znikać) elszaladni, menekülni,
elmenekülni, odábbállni, megfutamodni;
szökni, elszökni, kiszökni; megszökni;
menni, elmenni; (o czasie) szaladni
uciekać, aż się kurzy – elszaladt, hogy csak úgy
füstölt
uciekać, gdzie pieprz rośnie – menekül, amerre a
szeme lát
uciekać (od czego) – kihúzza magát (vmiből)
uciekać a. uciec policjantom – elmenekülni a
rendőrök elől
uciekać (uciec) z kraju – elmenekülni az országból
uciekać się do czyjej łaski – vki kegyéhez
folyamodni v. jóindulatát keresni
uciekać się do kłamstwa – hazugsághoz
folyamodni
uciekać się do podstępu – cselhez, fondorlathoz
folyamodni
uciekaj! – eredj!
uciekanie – menekülés
uciekinier [ten, kto ucieka lub uciekł z jakiegoś
miejsca, zwykle z takiego, w którym
przebywał przymusowa], uciekinierka –
menekült,
(dezerter)
szökevény,
katonaszökevény (ffi/nő)
ucieleśnić (ucieleśnię, ucieleśni) — ucieleśniać
[1. nadać czemuś realny kształt, uchwytną
zmysłami postać, formę; 2. ucieleśniać:
być symbolem lub wyrazem czegoś] –
megtestesíteni, megszemélyesíteni
ucieleśnić się — ucieleśniać się [urzeczywistnić
się] – megtestesülni; testet ölteni
ucieleśnienie [to, co jest realnym kształtem
czegoś abstrakcyjnego] – megtestesítés;
megtestesülés
ucieleśniony, -a, -e – megtestesült; testet öltött
ucieleśniony Bóg – testet öltött v. megtestesült
Isten
ucieleśniony ideał – megtestesült v. testet öltött
eszmény
uciemiężanie, uciemiężenie [ograniczenie czyjejś
wolności
lub praw] – elnyomás,
szorongatás
7295
uciemiężony lud – elnyomott, leigázott,
sanyargatott nép
uciemiężyć — uciemiężać [ograniczyć czyjeś
prawa, czyjąś wolność, nałożyć na kogoś
zbyt ciężkie obowiązki] – szorongatni,
elnyomni
ucierać [zob. utrzeć] – szétdörzsölni; porrátörni
ucierać żółtka z cukrem – kiveri a tésztát
ucierpieć
[1. ponieść
szkodę
materialną;
2. ponieść szkodę fizyczną na ciele i
zdrowiu; 3. doznać uszczerbku, ujmy] –
elszenvedni, eltűrni, elviselni, kiállni
ucieszać, ucieszyć [sprawić komuś radość,
przyjemność, wywołać zadowolenie] –
megörvendeztetni, örömet szerezni v. okozni,
mulattatni, felderíteni, felvidítani
uciesznie – mulattatóan, szórakoztatóan
ucieszność – vminek mulatságos volta, bohóság
ucieszny, -a, -e [wywołujący śmiech, wesołość] –
vidám, mulatságos, mulattató, mókás,
szívderítő, bohó
ucieszyć się [odczuć radość lub zadowolenie z
jakiegoś powodu] – (z czego) megörülni
vminek
ucięcie – levágás, lemetszés, amputálás
ucięty, -a, -e – levágott, lemetszett, szaggatott,
bejelentkezés
ucinać (zob. uciąć) – levágni, lemetszeni, leszelni
ucinać [mówić czysto po polsku] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
tisztán beszél lengyelül
ucinek – szelet, rész, töredék, forgács, darabka
(rész)
ucinka [występ pokładu ponad pułapem
chodnika
górniczego]
–
bányajárat
mennyezete feletti réteglap
ucinkowy, -a, -e – szaggatott, töredékes
uciosać (ucieszę, uciesze) – kifaragni
uciosać uśmiech – mosolyt kicsiholni
ucisk [1. działanie na coś z pewną siłą; 2. fakt, że
coś uciska; 3. uczucie ciśnienia, gniecenia,
ciążenia; 4. ograniczanie czyjejś wolności,
zwykle grup społecznych lub narodów,
przez
nakładanie
nadmiernych
obowiązków lub nadmierną kontrolę; 5.
wyraz ten spotykamy po raz pierwszy w
Drugiej Księdze Mojżeszowej, gdzie jest
mowa o ciemiężeniu Izraelitów w Egipcie.
Wielki ucisk przyjdzie po pochwyceniu
(paruzji) i trwać ma 7 lat. To będzie ucisk
jakiego jeszcze nigdy nie było przedtem.
To będzie czas ostatnich dni szatana,
antychrysta i fałszywego proroka i tym
samym koniec niezbożnych rządów
człowieka które rozpoczęły się razem z
upadkiem człowieka.] – nyomás, szorongás;
-
Wersja 01 01 2017.
prés; (społeczny, polityczny) elnyomás,
elnyomatás; (bibl.) egyiptomi rabság
ucisk kolonialny – gyarmati elnyomás
ucisk mniejszości narodowych – nemzeti
kisbbségek elnyomása
ucisk podatkowy – adóprés
ucisk serca – szívszorongás
ucisk uda – a comb elszorítása
ucisk zelżał – a szorítás engedett
uciskanie – nyomás, elnyomás
uciskanie w sercu – szívfájdalom; nyomás a
szívben
uciskany, -a, -e – elnyomott
ucisnąć — uciskać [1. wywrzeć na coś ucisk;
2. uciskać: o obuwiu, pasku, częściach
ubrania:
uwierać,
sprawiając ból;
3. uciskać: ograniczać czyjąś wolność
przez
nakładanie
nadmiernych
obowiązków lub nadmierną kontrolę] –
elnyomni, szorongatni; (obuwie) szorítani,
nyomni; megszorítani, megszorongatni,
megnyomni
uciskać pod pachami – hónaljban szorítani
uciskać kogoś – elnyomni vkit
ucisnąć komu popręgów – megzabolázni v. féken
tartani vkit; szorosan fogni a gyeplőt, rövidre
fogni vkit
uciszanie, uciszenie – elcsendesedés, megnyugvás
uciszyć — uciszać [1. sprawić, że ktoś milknie, że
coś cichnie; 2. sprawić, że jakieś uczucie
przestaje być intensywne; 3. pot. zmusić
kogoś
do
nieujawniania
kompromitujących
informacji
przez
pozbawienie
go
życia,
szantaż,
zastraszenie
itp.]
–
lecsendesíteni,
elcsendesíteni, csillapítani, elhallgattatni,
megnyugtatni
uciszyć hałas – zajt megszüntetni
uciszyć kogo/co czym – lecsillapítani vkit/vmit
vmivel
uciszyć
morze
–
tengert
lecsillapítani,
lecsendesíteni
uciszyć się — uciszać się [1. przestać być
słyszanym lub zamilknąć; 2. stracić
intensywność lub ustać] – lecsendesedni,
megnyugodni, elcsendesülni, elcsendesedni,
csendben v. nyugton maradni; csillapodni
uciśnienie – nyomás, szorongás, szorongatás,
szenvedés
uciśniony, -a, -e taki, którego prawa, wolność
zostały ograniczone przez władzę] –
elnyomott, leigázott, sanyargatott
uciśniony [osoba uciskana, gnębiona]; uciśniona
– elnyomott, leigázott, sanyargatott (ffi/nő)
uciułać [pot. długo oszczędzając, z trudem
zebrać jakieś fundusze] – összekuporgatni
uciułać potrzebną sumę – összekuporgatja a
szükséges összeget
7296
UCS Universal Character Set [Norma ISO/IEC
10646 opisuje uniwersalny zestaw znaków
(UCS – Universal Character Set) służący
do opisu znaków (liter, cyfr, symboli,
ideogramów itd.) z wielu języków, pism i
tradycji na świecie. Zestaw zawiera około
100 000 abstrakcyjnych znaków, z których
każdy posiada unikalną nazwę i kod
znaku. Teoretycznie standard pozwala na
zapisanie ponad 2 miliardów znaków (w
31 bitach, zobacz UCS-4), jednak w
powszechnym użyciu jest jedynie pierwsze
65 536 znaków (UCS-2) ze zbioru
Podstawowej Płaszczyzny Wielojęzycznej
(BMP - Basic Multilingual Plane). UCS
jest ciągle rozwijany, aktualnie trwają
prace nad poprawką numer 3 i 4 do
standardu
ISO/IEC
10646:2003
Amendment 1 and Amendment 2.] – UCS
Universal
Character
Set
(általános
karaktercsomag) [Az ISO/IEC 10646 által
meghatározott
nemzetközi
szabvány
határozza meg az Universal Character Set
(UCS) – az univerzális karakterkészlet –
szabványt a karakterkódolásra. A szabvány
közel százezer absztrakt karaktert tartalmaz,
mindegyikhez egy egyedi név és egy egész
szám van rendelve, amit kódnak vagy kód
mutatónak neveznek. A karakterek (betűk,
számok,
szimbólumok,
ideogrammák,
logogrammák stb.) a világ több nyelvéből,
írás rendszeréből származnak, és egyedi
kódjuk van az UCS-ben. Kizárólag az UCS
az, amelyet folyamatosan bővítenek a benne
még nem szereplő írásrendszer jeleivel.]
UCS-2 [jest zdefiniowanym w ISO 10646 16bitowym kodowaniem znaków Unicode.
Wszystkie znaki zapisywane są za pomocą
2 bajtów. Kodowanie to pozwala na
zapisanie tylko 65536 początkowych
znaków Unikodu. Rozszerzeniem tego
kodowania jest UTF-16.] – UCS-2
(Universal Caracter Set 2 byte) [Elavult
kódrendszer Unicode karakterkészlethez, az
UTF-16 elődje.]
ucywilizować
[1. wprowadzić
osiągnięcia
cywilizacyjne; 2. sprawić, aby ktoś nabrał
dobrych manier] – művelni, kiművelni,
civilizálni
ucywilizować się [stać się cywilizowanym] –
művelődni, kiművelődni, civilizálódni
ucywilizowany, -a, -e – művelt, civilizált
uczący, -a, -e – tanító, oktató
-
Wersja 01 01 2017.
uczący się – tanuló
uczcić (uczczę, uczci) [1. oddać komuś należną
cześć, hołd, okazać szacunek, uznanie;
2. uświetnić coś w jakiś sposób, uroczyście
obejść] – tiszteletben tartani, tisztelni,
megtisztelni; ünnepelni, megünnepelni;
(ugościć) megvendégelni, megtisztelni
uczcić (czyją) pamięć – megemlékezni vmiről
uczcić pamięć przez powstanie – vkinek az
emlékét felállással tiszteli meg
uczcić zasługi zmarłego minutą ciszy – a halott
érdemeit egy perces néma csenddel tisztelni
uczciwie – becsületesen, becsülettel, derekasan
uczciwość – becsületesség, tisztesség, becsület
uczciwość kupiecka – kereskedői tisztesség
uczciwy, -a, -e [1. rzetelny w postępowaniu,
szanujący cudzą własność, niezdolny do
oszustwa; też: świadczący o takich
cechach; 2. zgodny z przyjętymi zasadami
lub prawem; 3. zgodny z rzeczywistością
lub prawdą; 4. pot. taki jak należy] –
becsületes, tisztességes, derék
uczciwy interes [uczciwy, to znaczy – legalny i
opodatkowany] – becsületes üzlet
uczciwe postępowanie – becsületes eljárás v.
magatartás
uczciwe śniadanie – bő v. kiadós reggeli
uczciwy kawał drogi – jelentős távolság v. hosszú
út
uczciwy znalazca – becsületes megtaláló
uczciwy znalazca jest proszony o zwrot paczki –
kérjük a becsületes megtalálót, hogy a
csomagot adja vissza
uczczenie – ünneplés, megünneplés, megtisztelés,
(pamięci) megemlékezés, tiszteletbentartás,
megtiszteltetés
uczczenie pamięci – megemlékezés
uczczony, -a, -e – megtisztelt
uczelnia [1. zob. szkoła wyższa; 2. budynek, w
którym mieści się szkoła wyższa] –
tanintézet,
iskola;
felsőfokú oktatási
intézmény
uczelniany, -a, -e – tanintézeti, iskolai, oktatásügyi,
tanítással kapcsolatos
uczeni w Piśmie * Pisarz – tanítványok
uczenie1 – tanítás, oktatás
uczenie2 – tanultan, okosan
uczenie się – okulás, tanulás [valamely megelőző
idegrendszeri folyamat nyomot hagy az
idegrendszerben, és ezzel megváltoztathatja
az egyed viselkedését]
Uczenie się formalne (formal learning) [uczenie
się poprzez udział w procesie kształcenia
prowadzonym
przez
instytucję
7297
edukacyjną lub szkoleniową] - (formal
learning) formális tanulás
uczenie się języka – nyelvtanulás
Uczenie się nieformalne (informal learning)
[uczenie
się
poza
instytucjami
edukacyjnymi i szkoleniowymi, bez
określania
celów
edukacyjnych,
wykorzystujące - także w sposób
niezamierzony - doświadczenie zdobywane
w miejscu pracy i życiu codziennym] (informal learning) informális tanulás
Uczenie się pozaformalne (non-formal learning)
[uczenie
się
poza
instytucjami
edukacyjnymi i szkoleniowymi, poprzez
realizację
założonych
celów
edukacyjnych]
–
NFL
Non-Formal
Learning (nem-formális tanulás)
uczennica – iskoláslány, diáklány, leánytanuló;
(wychowanka) tanítvány (jestem uczennicą)
uczennica pierwszej klasy – első osztályos tanuló
(lány)
uczeń [1. ten, kto się uczy w szkole; 2. ten, kto
uczy się zawodu w zakładzie pracy;
3. zwolennik i kontynuator czyjejś nauki,
twórczości, jakiejś szkoły artystycznej; 4.
to człowiek pobierający naukę. Uczniami
nazywano także zwolenników nauki
pewnego człowieka. Uczniów mieli Platon,
Arystoteles. W Nowym Testamencie Jan
Chrzciciel i Jezus Chrystus. Nauczyciela
ich nazywano ''mistrzem''. Niekiedy i
apostołowie nazywani byli uczniami.] –
iskolás, tanuló (tan.), diák; tanonc;
(wychowaniec) tanítvány (jestem uczeniem);
(bibl.) tanítvány [Valamely tanítómester
hallgatója, aki magáévá teszi mesterének
meggyőződését és életvitelét (Mt 9,14;
22,16; Jn 9,28; olykor így nevezik Jézus
tizenkét apostolát (Mt 10,1; 11,1), de sokkal
gyakrabban minden krisztushívőt (ApCsel
6,1-2.7; 9,36).]
uczeń (klas 1-4) – kisiskolás
uczeń cełujący – kiváló tanuló
uczeń czyta znośnie – a tanuló tűrhetően olvas
-
Wersja 01 01 2017.
uczeń drugoroczny – másodéves tanuló
uczeń duka nad gramatyką – a tanuló nyögve
tanulja a nyelvtant
uczeń ma dwie niedostateczne oceny – a diáknak
két elégtelen osztályzata van
uczeń ma poprawkę z polskiego – a tanuló
pótvizsgát tesz a lengyel nyelvből
uczeń ma tremę – a tanulónak lámpaláza van;
szurkol
uczeń piątkowy – ötös v. jeles diák v. tanuló
uczeń pierwszej klasy – első osztályos tanuló
uczeń podlegający opłacie za
naukę –
tandíjköteles diák
uczeń powtarzający – bukott, évismétlő tanuló
uczeń szewski – cipészsegéd
uczeń szkoły podstawowej – általános iskolás
uczeń szkoły średniej – középiskolás
u uczeń/uczennica szkoły średniej – középiskolás
(fiú/lány)
czeń szkoły zawodowej – szakmunkástanuló
uczeń trójkowy – hármas v. közepes tanuló
uczeń uczący się rzemiosła – ipari tanuló
uczeń zepsuł się – a tanuló leromlott
uczeń zwolniony od czesnego – tandíjmentes
tanuló
uczep [1. uczepienie się czegoś; 2. coś, co służy do
uczepienia się, zaczepienia; 3. roślina
roczna z rodziny złożonych] – kampó,
kapcsoló
Uczep, złoty deszcz (łac. Bidens ferulifolia)
[Roślina
jednoroczna
o
pędach
zwisających, bardzo silnie rozkrzewiona.
Osiąga nawet około 100 cm długości.
Kwiaty żółte, drobne, bardzo liczne.
Kwitnie obficie przez całe lato. Wymaga
żyznego,
próchnicznego
podłoża.
Podlewanie obfite - w upalne dni nawet
dwa razy dziennie. Nawożenie: regularne,
2-3 razy w tygodniu nawozami do roślin
kwitnących.
Stanowisko:
słoneczne.
Zastosowanie: kompozycje, rabaty. Należy
ją sadzić raczej w dużych donicach niż w
skrzynkach,
ponieważ jest
bardzo
ekspansywną rośliną.] – Husánglevelű
farkasfog
[hivatalos
latin-magyar
névgyűjtemény
szerint
(Priszter
Szaniszló,1998)] v. Balkon aranya (Bidens
ferulifolia) [Csüngő habitusú növény,
élénksárga virágait egész nyáron át bőven
hozza, napos helyet kedvel. Aranysárga,
nagyvirágú, apró levelű, nagyon korai.]
Husánglevelű farkasfog
7298
Uczep owlosiony (Bidens pilosa) – Farkasfog
(Bidens pilosa)
uczepić — uczepiać [umocować coś jednym
końcem do czegoś] – ráakasztani,
hozzáerősíteni, odaerősíteni, ráerősíteni
uczepić się — uczepiać się [1. złapać się czegoś
lub przywrzeć do czegoś; 2. pot. narzucić
komuś swoje towarzystwo; 3. pot. obrać
kogoś, coś za przedmiot nieuzasadnonej,
złośliwej krytyki; 4. pot. związać się z
czymś myślowo lub uczuciowo] –
felkapaszkodni,
(kogo/czego)
belekapaszkodni,
belecsimpaszkodni,
belefogódzkodni
vkibe/vmibe;
(czego)
megkapaszkodni; (átv.) kitartani vki/vmi
mellett; ragaszkodni, konokul ragaszkodni
vkihez/vmihez; erőszakosan ragaszkodni,
nyakába varrja magát vkinek; bírálni, üldözni
uczepić się czego – konokul kitartani vmi mellett
uczepić się kogo – erőszakosan ragaszkodni vkihez
uczepić się kogo/czego – csipkelődve bírálni
vkit/vmit
uczernić [1. ufarbować, pomalować coś na
czarno; 2. pobrudzić coś czymś czarnym]
– befeketíteni, feketére festeni
uczernić włosy – feketére festi a haját
uczernić się [1. ufarbować, pomalować sobie coś
na czarno; 2. zabrudzić się czymś
czarnym] – megfeketedni
uczerpać, uczerpnąć – lefölözni, lemerni,
lekanalazni
uczesać (uczeszę, uczesze) [1. uporządkować
włosy, sierść za pomocą grzebienia,
szczotki; 2. zrobić komuś fryzurę] –
fésülni, megfésülni; frizurát készíteni
uczesać włosy – hajat készíteni, megfésülni a haját
uczesać włosy do tyłu – hátra fésüli a haját
uczesać się [1. uporządkować sobie włosy za
pomocą grzebienia, szczotki; 2. poddać się
zabiegowi ułożenia fryzury] – fésülködni,
megfésülködni
uczesanie (fryzura) – fésülés, megfésülés,
hajberakás; (fryzura) frizura, hajviselet
uczesanie fantazyjne – eredeti hajviselet
uczesanie na chłopczycę – bubifrizura
-
Wersja 01 01 2017.
uczesanie na Kleopatrę – Kleopátra-frizura
uczesanie na pazia – apródfrizura
uczesanie ślimaki – csigafrizura
uczesanie w baranki – csigafrizura
uczestnictwo – részvétel, részesség, részesedés
uczestnictwo mszy – misehallgatás
uczestniczący, -a, -e – résztvevő, részes
uczestniczenie – részesség, részesedés, részvétel
uczestniczka [kobieta biorąca w czymś udział] –
női résztvevő
uczestniczyć [1. brać w czymś czynny udział,
współdziałać w jakiejś akcji; 2. mieć
udział w wydatkach i zyskach jakiegoś
przedsięwzięcia] – (w czym) részt venni
(vmiben v. vmin)
uczestniczyć w czym – résztvenni vmiben
uczestniczyć w konferencji – konferencián részt
venni
uczestniczyć w stypie – halotti tort ülni
uczestniczyć w wycieczce w góry – kirándul a
hegyekbe
uczestniczyć w życiu politycznym – részt vesz a
politikai életben
uczestnik [osoba biorąca udział w jakiejś akcji]
– résztvevő (ffi); vminek részese; részes;
részvevő
uczestnik konkursu – pályázat v. verseny
résztvevője; pályázó
uczestnik kursu przeszkoleniowego – átképzős;
átképző tanfolyam résztvevője
uczestnik ruchu – a közlekedés résztvevője
uczestnik wypadku – balesetben részes
uczestnik zbrodni – cinkos, bűntárs
uczestnictwo – részvétel
uczęstować – megkínálni, megvendégelni [chcę
was chlebem uczęstować: meg akarlak
kínálni benneteket kenyérrel]
uczęstować się – belakmározni
uczęszczać [1. często lub stale gdzieś bywać,
dokądś chodzić lub brać w czymś udział; 2.
często gdzieś bywać, uczestniczyć, brać w
czymś udział] – járni, eljárni, eljárogatni; (na
co) látogatni vmit; részt venni vmin v. vmiben
uczęszczać do szkoły – iskolába járni
uczęszczać na lekcje – részt venni az órákon
uczęszczać
na
studia
podyplomowe
–
továbbképzésben vesz részt
uczęszczać na wykłady – látogatni az előadásokat;
előadásokra járni, előadásokat hallgatni
uczęszczanie – (gyakori) látogatás, ellátogatás
uczęszczanie do teatru – színházlátogatás
uczęszczanie na zebrania – gyűlésekre járás,
gyűléslátogatás
7299
uczęszczany, -a, -e [1. często i tłumnie
odwiedzany; 2. taki, na którym panuje
duży ruch] – sűrűn látogatott, forgalmas
uczkur [1. pas szlachty polskiej wykonany z
jedwabiu służący do podtrzymywania
spodni. Najczęściej ozdabiany srebrem lub
złotem; 2. pas szlachty polskiej wykonany
z jedwabiu; 3. wąski jedwabny pasek
siatkowy; 4. dawny pasek jedwabny
używany do spodni; 5. pasek jedwabny,
siatkowy, na który spodnie w pasie
nawlekano i zawiązywano, żeby nie
opadły, tak samo jak to bywało u
chłopskich portek, z tą tylko różnicą, że
chłopi
zawiązywali
swoje
spodnie
sznurkiem na boku, a szlachta na przodzie
wprost nad rozporkiem, na który spadały
końce uczkura ozdobione kutasami, u
możnych przetykanymi srebrem lub
złotem. Po zarzuceniu uczkurów, zaczęto
nosić spodnie sposobem niemieckim z
fartuszkami zapinanymi na guziki.
Wówczas i lud, naśladujący zwykle klasy
wyższe, porzuciwszy sznurki, zaczął swoje
portki zapinać na guziki. Żeby fałdy
spodni po ściągnięciu uczkurem nie
odymały sukni, dawano w pasie lisztwę
dość szeroką, na zewnątrz bławatną od
wewnątrz płócienną, w której przechodził
uczkur.] – (daw) keskeny selyemszalag
uczłowieczenie – emberré válás v. tevés
uczłowieczyć — uczłowieczać [1. przypisać
czemuś cechy właściwe człowiekowi;
2. uczynić kogoś bardziej ludzkim] –
emberré tenni; emberiesíteni
uczłowieczyć się — uczłowieczać się [1. nabrać
cech ludzkich; 2. stać się bardziej
ludzkim, dobrym] – emberré válni;
megemberesedni
uczniacki, -a, -ie – tanuló-, diákuczniak [pot. uczeń szkolny, zwłaszcza z
młodszych klas] – nebuló, tanuló, diák;
iskolás gyermek
uczniowe pozwalniali się z lekcji – a tanulók
felmentést kaptak az órák alól
uczniowie
dają
nauczycielowi
rozmaite
przezwiska – a tanulók különféle
gúnyneveket adnak a tanítóknak
uczniowski, -a, -ie – tanuló-, diákos, diákuczoność [1. rozległa wiedza w jakiejś dziedzinie;
2. naukowy charakter czegoś] – tanultság,
képzettség; tudományos felkészültség
uczony, -a, -e [1. gruntownie wykształcony w
swojej
dziedzinie;
2. poparty
lub
nacechowany wiedzą] – tanult, művelt;
tudós, nagytudású; iskolázott
uczona głowo! – (közm.) öregem! apafej!
-
Wersja 01 01 2017.
uczony [osoba zajmująca się naukowo jakąś
dziedziną wiedzy i będąca w niej
autorytetem], uczona – tudós; tanult,
művelt (ffi/nő)
uczta [1. wystawne przyjęcie z udziałem wielu
gości; 2. bardzo przyjemne przeżycie lub
wydarzenie, zwykle kulturalne] – lakoma,
tor, eszem-iszom, bankett; vendégség
Uczta Miłości, Agape [uczty miłości miały służyć
pogłębieniu społeczności; ale już wśród
pierwotnych chrześcijan rzecz ta zaczęła
zbaczać z prawdziwej drogi. Wyraźny
bezład widoczny był u Koryntian.] –
AGAPÉ = szeretet, szeretetvendégség [A
szeretetvendégséget követte rendszerint az
Úrvacsora (1Kor 11,20-34).]
uczta lukulusowa – pazar v. lukulluszi lakoma
uczta po świniobiciu – disznótor
uczta składkowa – piknik
uczta weselna – lakodalmi tor v. lakoma
ucztować – lakomázni; lakomán v. banketten részt
venni, lakmározni
ucztowanie – lakmározás, dőzsölés, bankettezés
uczucia altruistyczna – emberbaráti érzés
uczucie
[1. synteza
wszystkich
stanów
emocjonalnych,
stanowiąca
główną
motywację
ludzkiego
postępowania,
zwykle
przeciwstawiana
logice
i
rozsądkowi;
2. stan
psychiczny
odzwierciedlający stosunek do zdarzeń, do
innych ludzi, otaczającego świata i siebie
samego; 3. miłość, sympatia, przyjaźń,
namiętność
do
kogoś;
4. doznanie
fizyczne] – (odczuwanie) érzés, (np. miłości,
sympatii) érzelem; érzet, érzület [A
köznyelvben olyanfélét jelent, hogy mily
érzelmeket érzünk valaki iránt, vagy mily
érzelmek adnak jelleget lelki életünknek.]
uczucie czego – vminek az érzése
uczucie do kogo, uczucie dla kogo – érzés vkihez
v. vki iránt
uczucie ludzkie – emberi érzés
uczucie matczyne – anyai érzés
uczucie rozbicia – levertség-érzet
uczucie steniczne [uczucie wyzwalające energię
życiową i pobudzające do działania] –
gyorsulási érzés
uczuciowiec [człowiek kierujący się w swoim
postępowaniu emocjami] – az indulatok,
érzelmek embere
uczuciowo – érzékien, érzéssel, érzelemmel
uczuciowość [zespół cech, które wskazują na
wrażliwość danej osoby; kierowanie się
emocjami;
uleganie
uczuciom]
–
érzelmesség, gyöngédség
7300
uczuciowy, -a, -e [1. dotyczący uczucia; 2. łatwo
się wzruszający lub ulegający nastrojom;
3. silnie działający na emocje lub
wyrażający uczucia] – érzelmi; (pełen
uczuć) érzelmes, érző; érzéki, gyöngéd
érzésű
uczuć — uczuwać [1. daw. doznać jakiegoś
wrażenia zmysłowego; 2. daw. doznać
emocji, wzruszenia] – érezni, megérezni
uczuć ból – fájdalmat érezni, fáj vmije
uczuć co – érez vmit
uczuć się – érzi magát vminek
uczulenie [nadmierna wrażliwość organizmu na
działanie
pewnych
czynników
lub
substancji] – érzékennyé tétel; allergia,
túlérzékenység
uczuleniowy, -a, -e – érzékeny
uczuleniowiec – érzékeny ffi
uczulić — uczulać [1. o pewnych związkach
chemicznych, substancjach, produktach
spożywczych:
wywołać
uczulenie;
2. uczynić wrażliwym na coś] – érzékennyé
tenni
uczulić się — uczulać się [1. zostać uczulonym na
coś; 2. stać się wrażliwym na coś] –
érzékennyé válni
uczulić się na błędy językowe – érzékeny a nyelvi
hibákra
uczycie – (ruha) megvarrás
uczyć [uczę, uczysz, uczy, uczymy, uczycie, uczą]
(czego) [1. przekazywać komuś określone
wiadomości,
wiedzę,
umiejętności;
2. przekazywać komuś wiedzę; 3. być
nauczycielem; 4. wdrażać kogoś w coś,
ćwiczyć w czymś; 5. ułatwiać poznanie
czegoś, pomagać w rozwoju] – (czego)
tanítani, oktatni (vmit); (kogo/czego) tanítani,
oktatni (vkit vmire); (przyuczać) szoktatni,
idomítani
uczyć dyscypliny – fegyelmezni
uczę języka polskiego, a państwo uczą się
polskiego – lengyel nyelvet tanítok, és önök
lengyelt tanulnak
uczy polskiego – lengyelt tanítani
uczyć chemii – kémiát tanítani
uczyć grać na fortepianie – zongorázni tanít
uczyć języka francuskiego – francia nyelvet
tanítani
uczyć kogo czego – tanítani vkit vmire
uczyć kogo dobrych obyczajów – jó modorra
tanítani
uczyć kogo na co – tanítani vkit vmire
uczyć kogo na doktora – orvosi pályára
előkészíteni (vkit)
-
Wersja 01 01 2017.
uczyć kogo o czym – tanítani vkit vmire;
felvilágosítást adni vkinek vmiről (oktató
módon)
uczyć kogo rozumu – megleckéztetni vkit; észre
téríteni vkit
uczyć kogoś/czegoś w szkole – iskolában tanítani
vkit/vmit
uczyć węgierskiego – magyart tanítani
uczyć zwierzęta – állatot idomítani
uczyć się (uczę się, uczysz się) [1. przyswajać
sobie pewien zasób wiedzy, zdobywać
jakąś umiejętność; 2. wdrażać się do
czegoś, biorąc przykład z kogoś lub
czegoś, wyciągając wnioski z doświadczeń;
3. samemu nabywać wiedzę] – (czego)
tanulni vmit; tanulmányokat folytatni;
gyakorolni; okulni
uczy się bez oderwania warsztatu pracy – tanul, a
termelőmunka félbehagyása nélkül
uczy się na polibudze – a műszakira jár
uczyć się co robić – tanulni vmit csinálni
uczyć się czegoś – tanulni, elsajátítani vmit v.
vmiről
uczyć się czegoś na pamięć – kívülről v. könyv
nélkül megtanulni vmit
uczyć się do egzaminu – vizsgára tanulni v.
készülni
uczyć się fizyki – fizikát tanulni
uczyć się introligatorstwa – könyvkötészetet
tanulni
uczyć się języka polskiego – lengyelül tanulni
uczyć się języka węgierskiego – magyarul tanulni,
magyar nyelvet tanulni
uczyć się konnej jazdy – lovagolni tanulni
uczyć się lekcji – leckét tanulni
uczyć się na czyich błędach – más hibáiból tanulni
uczyć się na kursie – tanfolyamon tanulni
uczyć się na pamięć – betéve, kívülről tanulni,
memorizálni
uczyć się na same trójki – hármas tanuló
uczyć się pisać – íni tanul
uczyć się w szkole – iskolában tanulni
uczyć się w szkole wyższej – főiskolán tanulni;
főiskolára járni
uczyć się na uniwersytecie – egyetemen tanulni
uczyć się węgierskiego – magyart tanulni v. (jako
obecnego języka) magyarul tanulni
uczyć się zawodu – szakmát tanulni
uczę się języka polskiego – lengyel nyelvet
tanulok
uczę się języka polskiego już trzy lata – már
három éve tanulok lengyelül
uczę się języka polskiego na kursie letnim w
Uniwersytecie Jagiellońskim – lengyel
7301
nyelvet tanulok a nyári kurzuson, a Jagelló
Egyetemen
uczę się po węgiersku – magyarul tanulni
uczę się polskiego – a lengyelt tanulom
uczę się polskiego, bo lubię polaków – azért
tanulok lengyelül, mert szeretem a
lengyeleket
uczę się polskiego od dwóch (trzech) miesięcy –
két (három) hónapja tanulok lengyelül
uczę się twojego języka ojczystego – tanulom a te
anyanyelvedet
uczę się języka węgierskiego – tanulom a magyar
nyelvet
uczył (uczyła) się z pomocą ojca – az atyja v. apja
segítségével tanult
uczyłem (uczyłam) się prywatnie – magánúton
tanultam
uczyłem się polskiego pół roku (rok czasu, dwa
lata) – fél évet (egy évet, két évet) tanultam
a lengyelt
uczynek [to, co się czyni lub uczyniło] – tett,
cselekedet, teljesítmény
uczynić [1. wykonać coś lub spowodować;
2. postąpić, zachować się w jakiś sposób;
3. spowodować stanie się kimś, czymś lub
jakimś] – tenni, megtenni, elkövetni, okozni,
megcsinálni, elkészíteni, teljesíteni (vmit);
művelni; megtenni vmivé; tenni, kitenni
uczynić co komu – megtenni, megszerezni vkinek
vmit; megbabonázni, megigézni vkit
uczynić co z konieczności – szükségből v.
szükségképpen v. muszájból tenni meg vmit
uczynić coś z czyjego nakazu – vki parancsára v.
rendeletére csinálni vmit
uczynić kogo ministrem – miniszterré v.
miniszternek tenni meg vkit
uczynić (kogo) szczęśliwym; uczynić kogoś
szczęśliwym – boldoggá tenni vkit;
boldogítani vkit
uczynić komu krzywdę – igazságtalanul bánni
vkivel
uczynić (komu) radość – örömet szerezni vkinek
uczynić komu sprawiedliwość – igazságot
szolgáltatni vkinek
uczynić komu zwierzenie – bizalmat vallani vkinek
uczynić łaskę – szívességet tenni
uczynić nieśmiertelnym – halhatatlanná tesz
uczynić ślub – fogadalmat v. esküt tenni;
megesküdni
uczynić zadość swej ambicji – becsvágyának
eleget tesz, nagyravágyását kielégíti
uczynić zmowę – megállapodást kötni
uczynić znak krzyża – keresztet vetni
uczynię wszystko co jest w mojej mocy –
megteszek minden tőlem telhetőt
-
Wersja 01 01 2017.
uczynić się [1. uczynić samego siebie kimś, czymś
lub jakimś; 2. stać się, zrobić się, powstać]
– elkészülni, meglenni
uczynić się ładną – megszépülni, széppé lenni v.
válni
uczyniony, -a, -e – tett, megtett, elkövetett,
okozott, megcsinált, elkészített, teljesített;
megtett vmivé
uczynki [są uczynki dobre i złe; są owocarni i
wskazują na to, co jest w sercu. Mogą być
martwe. Złe uczynki są z ciała. W Liście
do Rzymian czytamy, że nie ma
usprawiedliwienia z uczynków, ale z
wiary. Chodzi tu o ślepe uczynki nie
płynące z serca, ale dla zadośćuczynienia
Zakonowi, podobnie jak to czynili
faryzeusze. W Nowym Testamencie chodzi
o to, by dobre uczynki płynęły ze
szczerości serca, miłości i wiary. List
Jakuba tylko potwierdza, co powiedziane
jest w Liście do Rzymian. Paweł był
przeciwnikiem ślepych uczynków Zakonu,
ale chciał uczynków Pańskich; płynących
z miłości; co jest wiarą. List Jakuba
udowadnia, że może być wiara bez
uczynków, którą posiada szatan i demoni.
Ale wiara tych ogranicza się do tego, że
oni wiedzą, że Bóg jest, że Jezus Chrystus
jest prawdziwym Posłańcem Boga i
Mesjasza, ale oni Boga nie miłują, są Jego
wrogami.
Wiara
prawdziwego
chrześcijanina płynie z wiedzy i miłości.
Uczynki ich chwalić mają Boga Ojca.
Mają
zachęcać
(wierzących)
do
wysławiania
Boga.
Mamy
się
przypatrywać temu w czym tkwią czyste
podstawy
głoszenia
Ewangelii.
Chrześcijanie muszą także wiedzieć o tym,
że uczynki ich będą osądzane.] – (jó és
rossz) cselekedetek
uczynki miłosierne – irgalmas cselekedetek
Uczynki miłosierne co do ciała
1. Głodnych nakarmić.
2. Spragnionych napoić.
3. Nagich przyodziać.
4. Podróżnych w dom przyjąć.
5. Więźniów pocieszać.
6. Chorych nawiedzać.
7. Umarłych grzebać.
Uczynki miłosierne co do duszy
1. Grzesznych upominać
2. Nieumiejętnych nauczać
3. Wątpiącym dobrze radzić
4. Strapionych pocieszać
5. Krzywdy cierpliwie znosić
6. Urazy chętnie darować
7. Modlić się za żywych i umarłych
Az irgalmasság cselekedetei
Az irgalmasság testi cselekedetei:
1. Az éhezőknek ételt adni,
2. a szomjazóknak italt adni,
3. a szegényeket ruházni,
4. az utasoknak szállást adni,
5. a betegeket és
6. a börtönben levőket látogatni,
7. a halottakat eltemetni.
Az irgalmasság lelki cselekedetei:
1. a bűnösöket meginteni,
2. a tudatlanokat tanítani,
3. a kételkedőknek jó tanácsot adni,
4. a szomorúakat vigasztalni,
5. a bántalmakat békével tűrni,
6. az ellenünk vétkezőknek megbocsátani,
7. az élőkért és holtakért imádkozni.
7302
uczynkowy, -a, -e [przymiotnik od: uczynek] –
tény-, tényleges, valóságos, elkövetett
uczynnie – szolgálatkészen, előzékenyen, szívesen,
készséggel, készségesen
uczynność – szolgálatkészség, készségesség,
előzékenység, szívesség
uczynność dla kogo – szívesség vki iránt
uczynny, -a, -e [chętny do bezinteresownej
pomocy] – szolgálatkész, készséges,
előzékeny, szíves
uczyskać możność – lehetőséget nyerni; lehetővé
válni
uczysz się języka polskiego? – lengyel nyelvet
tanulsz?
udać (udaje) — udawać [1. postąpić, zachować
się nieszczerze, inaczej, niż się myśli lub
czuje; 2. postarać się wyglądać i
zachowywać jak ktoś inny, żeby być za
niego uważanym; 3. udawać: wyglądać
jak coś innego] – (kogo) utánozni, alakítani,
ábrázolni, tettetni, színlelni, megjátszani;
(átv.) adni, mutatni; szimulálni
udać a. udawać głuchego – süketnek tetteti magát
udać kogo/co – utánoz vkit/vmit
udać orgazm – orgazmust tettetni
udać, że... – úgy tesz, mintha...; azt mutatja, hogy
udaje, że co robi – úgy tesz, mintha csinálna vmit;
színlel
udaje, że śpi – úgy tesz, mintha aludnék; alvást
színlel
udać się1 — udawać się [1. odbyć się lub
zakończyć zgodnie z oczekiwaniami lub
być takim, jak oczekiwano; 2. pójść lub
pojechać do kogoś lub dokądś; 3. pot. o
roślinach, owocach: dobrze wyrosnąć,
wydać duży plon; 4. pot. zwykle o
dzieciach:
wyrosnąć
na
człowieka
zyskującego akceptację otoczenia] –
(dokądś) menni, elmenni, elindulni, elutazni
(vhová, vkihez); fordulni (vkihez)
udać się bezpośrednio do kogo – közvetlenül
fordulni vkihez
udać się (do kogo) – (valakihez) folyamodni
udać się do doktora – orvoshoz fordulni v. menni
-
Wersja 01 01 2017.
udać się komu – sikerül vkinek vmi; jól jár
udać się na bal – elmegy a bálba
udać się na objazd – körutazásra indulni
udać się na spoczynek – lefeküdni, nyugalomra
térni
udać się a. udawać się na wycieczkę – kirándulni
udać się w niewiadomym kierunku – ismeretlen
irányban eltávozni; ismeretlen irányban
eltávozott
udać się2 (komu) (csak: uda się, udało się) –
sikerülni; megy (vkinek vmi)
udaje greka – úgy tesz, mint aki semmiről sem tud
semmit
udaje ważnego – fontoskodni; adja a fontosat
udał się tam dokąd go wezwano – oda ment,
ahová hívták
udał się w podróż – útnak indult; elindulni
udał się w podróż w towarzystwie przyjaciela –
elutazott barátja társaságában
udało się – jól sikerült
udało mi się – sikerült nekem, szerencsém volt
udało mu się – sikerült neki, szerencséje volt
udało się uspokoić chorego – sikerült a beteget
megnyugtatni
udający dobrodusznego – kedélyességet v.
jószívűséget tettető
udały, -a, -e [dawniej: taki, który się udał;
udany] – eredményes, sikerült, sikeres
udana impreza – sikerült v. jólsikerült rendevény
udana kariera – sikeres pálya
udanie – tettetés, színlelés
udanie się – elutazás; kérés, folyamodás; siker
udanie się ciągnikiem do sklepu – traktorral v.
vontatóval menni a boltba
udanie się do Niemiec – elutazás Németországba
udany, -a, -e [taki, który się udał] – sikeres,
sikerült; talpraesett; (pozorny) tettetett,
színlelt, hamis, áludany portret – jólsikerült arckép
udany spokój – színlelt nyugalom
udar
[1. daw.
porażenie;
2. uderzenie
mechaniczne
wytwarzane
lub
przekazywane przez jakieś urządzenie] –
impulzus, csomag; ütés, csapás; orv.
szívszélhűdés, gutaütés; szél; szélütés (ang.
stroke, ejtsd "sztrók")
udar akustyczny – csattanás, akusztikai sokk
udar cieplny [stan chorobowy spowodowany
przegrzaniem organizmu] – hőguta
udar mechaniczny – mechanikai lökés
udar mózgu, udar mózgowy (zob. apopleksja) –
agyszélhűdés, gutaütés
udar serca – szívszélhűdés
7303
udar słoneczny; udar słońca (zob. porażenie
słoneczne) – napszúrás, hőguta
udar wzbudzający – lökésgerjesztés
udarcie – eltépés, elszakítás
udaremnianie, udaremnienie – meghiúsítás
udaremnić (udaremnię, udaremni) — udaremniać
[sprawić, że coś nie zostaje zrealizowane]
– meghiúsítani, megakadályozni
udaremnić a. udaremniać atak – elhárítani v.
visszaverni a támadást
udaremnić komu co czym – megakadályozni vkit
vmiben
udaremnić się – átv. kútba esik; meghiúsul
udaremniony, -a, -e – meghiúsult, meghiúsított
udarować – megajándékozni, ajándékot adni
udarować kogo/co kim/czym – megajándékozni
vki/vmit vkivel/vmivel
udarzyć – megajándékozni, ajándékkal meglepni
udarzyć się – sikerülni, jól sikerülni
udatnie – sikeresen, ügyesen, szerencsésen
udatność – siker, sikeresség; vminek a sikerült,
ügyes, szerencsés volta
udatny, -a, -e [daw. udany] – sikerült, ügyes,
tetszetős, szerencsés
udawacz, udawaczka – szimuláns, tettető (ffi/nő)
udawać (udaję, udaje) [zob. udać] – (naśladować)
utánozni; színlelni, tettetni, tetteti magát
udawać
arystokratę
–
előkelősködni
(előkelősködik)
udawać błazna – bolondnak tetteti magát; a
bolondot játsza
udawać bohatera – hősködni; legénykedni
udawać chorego – szimulálni; adni a beteget,
betegnek tetti magát; úgy tesz, mintha beteg
volna
udawać dziecko – gyerekeskedni
udawać (czyj) głos – utánozni vkinek a hangját
udawać ekscentryka – különcködni
udawać filozofa – az okosat adni; a bölcset játszani
udawać głuchego – süketnek tetteti magát; a
süketet adja, nem akarja meghallani; úgy
csinál, mintha nem hallaná
udawać Greka [1. udawać, że nie ma się pojęcia,
wiedzy na jakiś temat; zachowywa się jak
ktoś niezorientowany, nierozumiejący
określonej
kwestii,
mimo
że
w
rzeczywistości jest inaczej; 2. syn. kleić
durnia, grać głupa, rżnąć głupa, udawać
głupiego, udawać durnia] – tetteti magát;
butának tetteti magát; értetlenkedik
udawać głupiego – butának tetteti magát
udawać kalekę – nyomoréknak tetteni magát
udawać kogoś/coś – tettni vmit
udawać mądrego – okosnak tetteti magát
-
Wersja 01 01 2017.
udawać niewiniątko – az ártatlan adni
udawać niewinność– szemérmeskedni
udawać naiwnego – tetteti, adja a járatlant v.
tudatlant v. jóhiszeműt v. naivat
udawać pana – uraskodni (uraskodik)
udawać ważnego – fontoskodni
udawać ważnego a. wielkiego pana –
nagyképűsködni (nagyképűsködik)
udawać wielkiego pana – nagy urat játszik; adja a
nagy urat
udawać wstydliwość – szemérmeskedni
udawać się – (powieść się) sikerülni; (iść, jechać)
menni, elindulni; (do kogo) fordulni,
folyamodni (vkihez)
udawać się w podróż – elutazni
udawać się w szczegóły – részletekbe bocsátkozni
udawanie – tettetés, színlelés
udawany, -a, -e – tettetett, hamis, színlelt, áludawany orgazm – tettetett orgazmus
udekorować [1. ozdobić, przystroić; 2. wręczyć
komuś odznaczenie, order itp.] –
feldíszíteni,
felékesíteni,
kitüntetni,
dekorálni
udelektować – elragadni, gyönyörködtetni
udelektować się – gyönyörködni
udelektować
się
swoim
nazwiskiem
–
gyönyörködni a vezetéknévben
udelikacać, udelikacić (udelikacę, udelikaci) –
finomítani, kifinomítani, megfinomítani
udelikatnić, udelikatniać – elfinomítani
udelikatnić ten śliczny kadr – elfinomítani ezt a
remek filmkockát
udelikatnić się – elfinomulni
udepnąć [rzadziej: ucisnąć kogoś nogą, udeptać]
– rátaposni vkinek a lábára; letaposni,
rátaposni, megtaposni
udeptać (udepcze) — udeptywać [ugnieść,
wyrównać coś nogami] – keményre
döngölni, letaposni, rátaposni, megtaposni
udeptać co – letaposni vmit
udeptać kogo w co – rálépni v. rátaposni vkinek
vmire v. vmijére
udeptać kogo w nogę – vkinek a lábára lépni
udeptywać – döngölni, tiporni, egyengetni,
összetaposni
udeptywanie – döngölés, összetiprás, összetaposás
uderz w stół, a nożyce się odezwą – (közm.)
lányomnak mondom, menyem is értsen
belőle
uderz w stół, to się nożyce odezwą – (közm.) (üss
az asztalra, megcsörren az olló) a nyerget
ütik, hogy a ló érezze; fiának szólott, menye
is érthet belőle; igen örvend a rigó, felel neki
a szajkó
7304
uderzać (zob. uderzyć) – ütni, ütlegelni; megütni;
verdesni; csapni, megcsapni, beleütni,
belecsapni, belevágni; ráhúzni, ráütni;
megdöbbenteni, meghökkenteni; (villám)
lecsapni
uderzać co – ütni, ütlegelni; megütni; verdesni
(vmit)
uderzać do głowy – fejébe száll
uderzać skrzydłami – csapkod a szárnyaival
uderzać w struny – pengetni vmit
uderzać się – (w co o co) megüti, beleütni (vmijét
vmibe); verődni (verődik)
uderzać się do głowę – megüti a fejét
uderzające podobieństwo – megdöbbentő
hasonlatosság
uderzająco – meglepően, feltűnően
uderzająco podobny – szakasztott mása, nagyon
hasonló
uderzający, -a, -e [zwracający uwagę] – meglepő,
feltűnő,
megdöbbentő,
meghökkentő,
szembeszökő, feltűnően hasonló
uderzanie fal – hullámverés
uderzenie [1. raz zadany ręką lub trzymanym
przedmiotem; 2. gwałtowne zetknięcie się
dwóch rzeczy, z których przynajmniej
jedna jest w ruchu; też: odgłos
towarzyszący takiemu zetknięciu; 3. nagłe
i gwałtowne nasilenie się mrozu, wiatru
itp.; 4. w boksie, szermierce, walce wręcz:
trafienie
przeciwnika,
5. w
grach
sportowych, np. w piłce, tenisie, bilardzie:
kopnięcie, odbicie piłki, kuli, trafienie
piłką, bilą; 6. silna dawka leku; 7. sposób
dotykania, naciskania klawiszy przez
artystę grającego na instrumencie
klawiszowym, głównie na fortepianie;
8. gwałtowny, szybki ruch wojsk w
kierunku nieprzyjaciela] – ütés, csapás,
verés, dobbanás; ütleg; támadás; lökés;
(druk) betűhely, leütés
uderzenie (klawisza) – billentés, járás (billentyűs
hangszer)
uderzenie czym – ütés vmivel
uderzenie fal – hullámverés
uderzenie kogo/czego – vkinek/vminek a megütése
uderzenie
koniuszkowe
serca
–
(orv.)
szívcsúcslökés
uderzenie krwi – vértódulás; vértolulás, Hiperémia
uderzenie pięścią – ökölcsapás
uderzenie pięścią na odlew – visszakézből adott
ütés
uderzenie piorunu – villámcsapás
uderzenie ramieniem – karcsapás
uderzenie rózgą – vesszőcsapás
-
Wersja 01 01 2017.
uderzenie
serca,
pulsu,
tętna
[odgłos
towarzyszący
rytmicznym
skurczom
naczyń krwionośnych serca, wyczuwalny
w tętnicach] – szívdobbanás, szívverés;
pulzus és ütőér verése
uderzenie skrzydłami – szárnycsapás; repdesés
uderzenie taktowe – ütemezés, taktusverés
uderzenie w twarz – arculcsapás, pofonvágás
uderzenie wiatru – szélroham
uderzenie z powietrza – légi csapás
uderzenie zegara – óraütés
uderzeniowy, -a, -e – ütési, csapási; ütőuderzeniowo – ütve, csapva
uderzyć — uderzać [1. zadać cios; 2. przytknąć
coś do czegoś szybko i z pewną siłą;
3. gwałtownie spaść na coś lub zetknąć się
z jakąś przeszkodą; 4. spowodować czyjąś
stratę, jakąś szkodę; 5. ostro wystąpić
przeciwko komuś, czemuś; 6. zwrócić
czyjąś uwagę lub wywrzeć silne wrażenie;
7. pot. zwrócić się do kogoś w celu
doprowadzenia czegoś do skutku, do
końca; 8. o armii, wojsku, oddziale
zbrojnym: rozpocząć atak] – ütni, ütögetni;
verni; vágni; ráütni, ráhúzni; beütni,
megütni, odaütni; leütni; csapni, pengetni
kopogni; (uderzać) verődni; megcsapni,
rácsapni; beleütni, belecsapni, csapkodni,
belevágni; megdöbbenteni, meghökkenteni,
meglepni;
lökni,
lökdösni;
sújtani;
megdöbbenteni, meglepni, megindítani;
rajtaütni, megtámadni, rárontani; lőni,
elsütni;
belekezdeni,
hozzáfogni;
megalázkodni; fordulni, folyamodni
uderzyć czołem – megalázkodni vki előtt
uderzyć do kogo – folyamodni, fordulni vkihez
uderzyć głową o mur – beüti a fejét a falba; falba
üti v. veri a fejét
uderzyć gwałtownie – (szív) megdobban
uderzyć (kogo) w głowę – fejbe vágni
uderzyć kogo w twarz – arcul ütni vkit, pofon ütni
v. pofon vágni (vkit)
uderzyć kogo/co – megütni vkit/vmit; ráütni
vkire/vmire
uderzyć kogoś w kark – nyakon ütni vkit
uderzyć kogoś w plecy – hátba vágni vkit
uderzyć (komu) w twarz – megpofozni vkit, pofont
adni, lekenni vkinek; arcul ütni
uderzyć kopię – lándzsával szúrni v. döfni
uderzyć kułakiem – ököllel ütni v. megütni
uderzyć na odlew – hirtelen megütni; lesújtani,
visszakézből rávágni
uderzyć na trwogę – riadóztatni, riadót fújni,
félreverni a harangot; felriasztani
uderzyć nogą o kamień – kőbe üti a lábát
7305
uderzyć płazem – megkardlapozni; enyhén
büntetni
uderzyć a. uderzać razem – összeütni
uderzyć rogami – öklelni
uderzyć a. uderzać w coś młotem – kalapáccsal
ráütni vmire
uderzyć w bek – sírni kezd, elsírja magát, rázendít
(a sírásra)
uderzyć w bębny – dobot verni v. pengetni
uderzyć w bok – oldalba bök
uderzyć w coś (np. w drzewo) – nekiütközni
vminek (pl. fának)
uderzyć w czułą strunę – (átv.) a gyengéjére
tapintani
uderzyć w czyją najsłabszą v. czułą strunę –
érzékeny pontjára v. elevenjére tapintani
vkinek
uderzyć w dzwon na trwoge – meghúzni a
vészharangot; félreverni a harangot
uderzyć w dzwony – harangozni
uderzyć w kark – nyakonvágni v. nyakonütni vkit
uderzyć w konkury – udvarlásba kezdeni
uderzyć w lament – jajgatásban, siránkozásban,
jajveszékelésben törni ki; panaszkodásba
fogni
uderzyć w oczy – átv. szembe szökött
uderzyć w płacz – sírvafakadni, sírásban törni ki,
sírni kezd; sírásra zendíteni; rákezdeni a
sírásra
uderzyć w pokorę – engedelmességre szorítani;
(átv.)
megtörni;
meghunyászkodni,
alázatossá válni
uderzyć w struny – pengetni
uderzyć w twarz – arculütni; megpofozni; pofon
ütni
uderzyć wyobraźnię – megihleti
uderzyć z całej mocy – teljes erővel odasújtani
uderzyć z dział – ágyut elsütni
uderzyć z flanki – oldalba támadni
uderzyć a. uderzyć z powrotem – visszavágni
uderzył go w twarz, aż klasnęło – pofonvágta,
hogy csak úgy csattant
uderzył mu alkohol do głowy – fejébe száll az ital
-
Wersja 01 01 2017.
uderzyła mnie jego pracowitość – szorgalma,
munkaszeretete meghat v. ámulatba ejt
engem
uderzyła mu do głowy woda sodowa – (biz.)
fejébe szállt a dicsőség
uderzyło mnie – feltűnt nekem, meglepett
uderzyło to mnie – ez megdöbbentett
uderzyć się — uderzać się [1. zadać sobie cios
ręką lub jakimś przedmiotem; 2. zetknąć
się raptownie jakąś częścią ciała z czymś;
3. uderzyć siebie wzajemnie] – ütközni;
megüti magát; verik v. megverik egymást;
meglepődni, megütközni vmin
uderzyć się o kamień – kőbe ütközni
uderzyć się a. uderzać się (o co) – megüti magát;
nekivágódik v. odaütődni vkinek/vminek
uderzyć się w czoło – átgondolni, meggondolni;
megfontolni
uderzyć się w piersi – veri a mellét; (átv.)
meakulpázni
UDF (ang. Universal Disk Format) (uniwersalny
format plików systemu – system plików) [1.
stworzony jako implementacja standardu
ISO 13346, który jest rozszerzeniem
starszego
ISO
9660,
służący
do
zapisywania danych na nagrywalnych
nośnikach danych; 2. system plików
stworzony jako implementacja standardu
ISO 13346, który jest rozszerzeniem
starszego
ISO
9660,
służący
do
zapisywania danych na nagrywalnych
nośnikach danych] – UDF (Universal Disc
Format = univerzális lemezformátum) [1. A
Joliethez hasonlóan ez is az ISO-9660-as
formátum kiterjesztése. Eredetileg írható és
újraírható lemezekhez fejlesztette ki az
OSTA (Optical Storage Technology
Association). Az UDf formátumú lemezekre
bármilyen programmal írhatunk. Az adatok
kisebb csomagokban (packet) kerülnek a
meghajtóra, amely azokat rendre beilleszti a
meglévo file-szerkezetbe. CD-R esetén a
lemez egyszer írható, míg CD-RW-n a törölt
file-ok helyét az újabb CD-író programok
automatikusan felszabadítják. 2. Univerzális
lemezformátum rövidítése. Fájlrendszer
specifikáció, melyet az egyszer és többször
írható adathordozókon is lehet használni
(CD, DVD).]
UDF (ang. User-Defined Function) [funkcja
zdefiniowana przez użytkownika, w
odróżnieniu od funkcji wbudowanych w
program komputerowy czy środowisko
programistyczne.
Termin
obecnie
najczęściej używany w zastosowaniach
bazodanowych.] – UDF (ang. User-Defined
Function) [UDF a User-Defined Functionnek a rövidítése, magyarul felhasználó által
definiált függvény. Ez a szolgáltatás a Cold
Fusion 5-ös verziójában jelent meg elõször,
és természetesen a CF MX is támogatja. Az
un. CFScript típusú kódokat a a <cfscript> és
a
</cfscript>
elemek
közé
kell
elhelyeznünk.]
udko – kis comb, combocska
udko gęsi – libacomb
7306
Udko gęsi pod sosem z foie gras, podane z
karmelizowanym jabłkiem i zapiekanymi ziemniakami
udko kaczki, udko z kaczki – kacsacomb
udko kurczaka – csirkecomb
udko kurczaka z rożna – sült csirkecomb
udko żabie – békacomb
udławić – megfojtani, megfullasztani
udławić się [udusić się z powodu utkwienia
czegoś w gardle] – fuldokolni (fuldoklik),
megfulladni
udławienie – megfulladás
UDMA (Ultra-DMA) jest to skrót od Ultra-Direct
Memory
Access
(zwane
również
ATA/ATAPI, PATA) [standardu interfejsu
transferu danych między pamięcią RAM,
a dyskami twardymi, w którym
wykorzystywane
jest
równoległe
przesyłanie danych. Ze względu na
ograniczenia technologiczne, nie jest on
już dalej rozwijany - kolejną generacją
jest SATA.] – UDMA (Ultra-DMA), UltraDirect Memory Access [Ultra DMA.
Sebessége 33 ill. 66 MB/s; átviteli sebesség:
-
Wersja 01 01 2017.
100MB/sec (Max.); Direct Memory Access =
közvetlen memória hozzáférés]
udo [część nogi między biodrem a kolanem] –
comb
udo baranie – ürücomb
udobruchać [sprawić, że ktoś przestaje się
gniewać] – megszelídíteni, lecsendesíteni,
kibékíteni, kiengesztelni
udobruchać kogo czym – kiengesztelni vkit vmivel
udobruchać się [przestać się gniewać lub złościć]
– megszelidülni, kibékülni, megbékülni,
megengesztelődni
udogodnić (udogodnię, udogodni) — udogadniać
[uczynić dogodnym] – kényelmessé tenni,
elrendezni; megkönnyíteni, hozzáalkalmazni
udogodnienie [to, co wprowadzono, zrobiono dla
ułatwienia czegoś] – könnyítés, előny
udoić (udoję, udoi) [dojąc krowę, kozę itp.
uzyskać pewną ilość mleka] – fejni, lefejni,
kifejni
udokumentować [poprzeć coś dokumentami lub
stwierdzić coś na podstawie dokumentów]
– dokumentálni, okmányokkal bizonyítani,
bizonyítani, tanúságot tenni; igazolni
udokumentować dochód – jövedelmet bizonyítani
v. bebizonyítani
udokumentować koszty – költségeket igazolni
udokumentowanie – dokumentálás, bizonyítás,
tanúságtétel
udoskonalanie, udoskonalenie [to, co służy
poprawie funkcjonowania czegoś] –
tökéletesítés, továbbfejlesztés, javítás
udoskonalić
—
udoskonalać
[uczynić
doskonalszym, lepiej działającym] –
tökéletesíteni, jobbá tenni; fejleszteni,
kifejleszteni,
továbbfejleszteni;
továbbképezni, megjavítani
udoskonalić metody obróbki – a kidolgozás
módszerét tökéletesíteni
udoskonalić się — udoskonalać się [1. zostać
ulepszonym; 2. stać się sprawniejszym,
bardziej umiejętnym] – tökéletesedni
udoskonalony, -a, -e – tökéletes, tökéletesített
udostępniać złoże [wykonywać roboty górnicze
w skałach otaczających złoże w celu
umożliwienia jego eksploatacji] – réteget
feltárni
udostępnianie, udostępnienie – népszerűsítés,
hozzáférhetővé tevés
udostępnić (udostępnię, udostępni) — udostępniać
[ułatwić kontakt z czymś lub umożliwić
korzystanie z czegoś] – hozzáférhetővé
tenni; elérhetővé tenni; feltárni; alkalmat
adni, megadni a lehetőséget
udostępnienie nauki – a tudomány népszerűsítése
7307
udostępniony, -a, -e – hozzáférhetővé tett;
elérhetővé tett; feltárt
udowodnić
(udowodnię,
udowodni)
—
udowadniać
[wykazać
prawdziwość
czegoś, przytaczając dowody] – levezetni,
bebizonyítani, rábizonyítani, bebizonyítani,
igazolni
udowodnić co – bebizonyítani vmit
udowodnić a. udowadniać coś komuś –
bebizonyítani vmit vkinek
udowodnić faktami – tényekkel bizonyítani
udowodnić a. udowadniać tezę – bizonyítani v.
bebizonyítani a tételt
udowodnić twierdzenie naukowe – megvédi
tudományos megállapítását
udowodnienie – bizonyítás, igazolás, bizonyíték,
levezetés, érvelés; tanúbizonyság; tanújel
udowy, -a, -e – comb-, combos
udój [1. dojenie krów, kóz, owiec itp.; 2. ilość
mleka uzyskana w wyniku dojenia] –
fejés; tejhozam
UDP (ang. User Datagram Protocol – protokół
pakietów
użytkownika
a.
protokół
datagramów użytkownika) [1. jeden z
podstawowych protokołów internetowych.
Umieszcza się go w warstwie czwartej
(transportu) modelu OSI. 2. Protokół
TCP/IP pozwalający na przesyłanie
pakietów danych (datagramów) z jednej
aplikacji Internetu do innej. UDP jest
protokołem
„bezpołączeniowym”,
co
oznacza, że nie wymaga, aby nadawca i
odbiorca ustanowili połączenie przed
rozpoczęciem transmisji danych. Protokół
ten jest uważany za zawodny, gdyż nie
gwarantuje, że datagramy pojawią się u
odbiorcy w tej samej kolejności, w jakiej
zostały nadane, a nawet, że pojawią się w
ogóle. 3. Jest protokołem warstwy
transportu używanym w połączeniu z
protokołem IP. ] – User Datagram Protocol
(UDP) (felhasználói datagram protokoll) [1.
az internet egyik alapprotokollja. Feladata
datagram alapú szolgáltatás biztosítása, azaz
rövid, gyors üzenetek küldése. Jellemzően
akkor használják, amikor a gyorsaság
fontosabb a megbízhatóságnál, mert az UDP
nem garantálja a csomag megérkezését. Ilyen
szolgáltatások például a DNS, a valós idejű
multimédia átvitelek, vagy a hálózati játékok
2. néhány internetes alkalmazásnál a TCP
helyett
használt,
annál
egyszerűbb
adatátviteli protokoll; az UDP esetében nem
történik meg az adatcsomagok hibátlan
átvitelének ellenőrzése, hanem ha nem
érkezik időben válasz a távoli géptől, akkor a
küldő gép egyszerűen újra küldi az üzenetet;
3. "butított" TCP protokoll rádióadás, telefon
-
Wersja 01 01 2017.
stb. céljára, ahol nincs ellenőrizve a
csomagok hiánytalan megérkezése a
címzetthez.]
UDP (ang. Usenet Death Penalty – usenetowa kara
śmierci) [najwyższa kara za nadużycia w
Usenecie wobec dostawcy Internetu lub
użytkownika. Oznacza ona blokadę
dostępu do Usenetu ukaranego za spam
lub
inne
naruszenia
standardów
usenetowych.] – Usenet Death Penalty
(UDP) [a news rendszerekben kimért
"halálbüntetés" egyes felhasználókra vagy
szerverekre, domain-ekre, akik vagy
ahonnan rendszeresen megsértik a netikettet;
a tőlük érkező minden üzenet automatikusan
törlődik a rendszerből]
udramatyzować [1. nadać cechy dramatu i
przystosować do wystawienia na scenie;
2. nadać cechy dramatyczności, tragizmu]
– színre alkalmazni, dramatizálni
udrapać, udrapnąć ― udrapywać [uszkodzić
skórę, przesuwając po niej paznokciami
lub czymś ostrym] – karcolni, megkarcolni;
karmolni, megkarmolni
udrapać kogo w co – megkarcolja, megkarmolja
vkinek vmijét
udrapać się [udrapać samego siebie] –
megkarmolja magát
udrapować
[1. ułożyć
coś
w
ozdobne,
dekoracyjne fałdy; 2. ułożyć na kimś
tkaninę w ozdobne, dekoracyjne fałdy] –
redőzni, ráncolni, ráncokba szedni
udrapować się [1. ubrać się w coś drapowanego;
2. ułożyć się w ozdobne, dekoracyjne
fałdy;
3. usiąść
w
wystudiowanej,
sztucznej pozie; 4. udać kogoś albo coś] –
ráncolódni, redőződni
udrapowanie – redőzet, díszítés, drapéria
udrapowanie, układalność [tworzony przez
rozluźnianie materiału włókienniczego.
Stosowane w ozdabianiu damskiej
odzieży, zwłaszcza sukienek, spódnic i
bluzek.] – ráncolás, húzás [A ruhadarab egy
pontján a szükségesnél bővebbre szabott
kelme összehúzása, és az így létrejövő
ráncok rögzítése. Elsősorban női ruhák,
szoknyák, blúzok díszítésére használják.]
udręczenie [zob. udręka] – sanyargatás,
nyomorgatás, gond, vesződés, kín; gyötrelem
udręczyć — udręczać [sprawić komuś cierpienie
fizyczne lub psychiczne] – gyötörni,
kínozni, nyomorgatni, sanyargatni
udręczyć się — udręczać się [1. sprawić samemu
sobie cierpienie fizyczne lub psychiczne;
2. udręczyć siebie nawzajem] – gyötrődni,
kínlódni; gyötrik, kínozzák, nyomorgatják
egymást
7308
udręka [1. to, co kogoś dręczy i powoduje
cierpienie; 2. psychiczne cierpienie będące
rezultatem czegoś, co dręczy] – kín,
gyötrelem, sanyargatás; kínlódás
udrożnić — udrożniać [uczynić drożnym] –
átjárhatóvá, áteresztővé tevés (pl. csatornát,
csövet, vezetéket)
udrzeć (udrę, udrze) — udzierać [szarpiąc,
ciągnąc, urwać kawałek czegoś] –
leszakítani
uduchowić — uduchawiać [sprawić, że ktoś
przeżywa wzniosłe uczucia i skupia się na
sprawach duchowych] – átszellemíteni
uduchowić się — uduchawiać się [skupić się na
sprawach duchowych; też: wyrażać
wzniosłe uczucia i skupienie na sprawach
duchowych] – átszellemülni
uduchowienie [stan człowieka skupionego na
sprawach duchowych] – átszellemítés
uduchowienie się – átszellemülés
uduchowiony, -a, -e [przepojony wzniosłymi
uczuciami i skupiony na sprawach
duchowych; też: będący wyrazem takich
uczuć] – átszellemült
udusić (uduszę, udusi) [1. pozbawić kogoś życia,
uniemożliwiając
mu
oddychanie;
2. ugotować coś na małym ogniu pod
przykryciem, w niewielkiej ilości wody lub
tłuszczu] – (radusić) megfojtani, elfojtani;
(o mięsie) párolni, megpárolni; dinsztelni
udusić kogoś – megfojtani vkit
udusić mięso – húst párolni
udusić się [1. umrzeć z braku powietrza; 2. o
mięsie, jarzynach itp.: zostać uduszonym]
– (zadusić się) megfulladni, elfúlni; (np.
mięso) párolódni, megfőni, megpárolódni
uduszenie [kara śmierci za większe przestępstwa
wykonywana za pomocą liny lub garoty.
Karę wykonuje się w sposób następujący:
skazany siada na krześle, przypina go się
pasami śr. grubości ok. 50 mm.
Wykonawca wyroku przykłada garotę do
szyi i dusi się skazanego (w przypadku
liny owija się w okół szyi i ciągnie za nią
automat powoli lub szybko).] – megfojtás;
megpárolás
uduszenie gwałtowne (łac. suffocatio) [rodzaj
śmierci gwałtownej, która nastąpiła na
skutek niedostatecznego zaopatrzenia
tkanek w tlen wywołanego przez
uniemożliwienie wymiany gazowej w
płucach.] – (lat.) suffocatio [A heveny
légzési elégtelenség egyik oka lehet a vízben
való fuldoklás. Vízbefúlásnak, vagy vízbe
fulladásnak nevezzük azt a halálos
kimenetelű történést, amit a víznek a
légutakba jutása által okozott fulladás
-
Wersja 01 01 2017.
(suffocatio) okoz. Az áldozat először zihál,
levegőért kapkod (a szakzsargon ezt
„gaspolás”-nak nevezi), majd reflexes úton
laryngospasmus áll be, ami súlyos
oxigénhiányt (asphyxia) idéz elő, Az
asphyxia légúti relaxációt okoz, ezért a
légutakat a víz elárasztja („nedves fulladás”),
így a levegőben lévő oxigén nem jut el a
tüdőbe, gátolttá válik a szövetekbe jutó vér
oxigénnel való telődése. A nagyfokú, vagy
teljes és hosszantartó oxigénhiány (hypoxia)
és a szervezet sav-bázis egyensúlyának
eltolódása savi irányba (acidosis) és az ennek
következtében
fellépő
szívműködési
zavarok, agykárosodás okozzák a halált.];
vízbefojtás
udział [1. uczestniczenie w czymś wraz z innymi;
2. wkład
wspólnika
do
kapitału
przedsiębiorstwa,
spółki
itp.;
też:
dokument potwierdzajacy ten wkład; 3.
ogół uprawnień i obowiązków wspólnika
wobec spółki, która wyznacza status
prawny wspólnika. Jest podstawą bycia
wspólnikiem w spółce.] – (uczestnictwo)
részvétel, részvét; (część z podziału)
részesedés, rész, osztályrész; ráeső rész
udział do podziału – nyereségrészesedés
udział kapitałowy – tőkerészesedés
udział obrotu rynków elektronicznych (emarketplace) w całkowitym obrocie
towarowym,
zakupy
i
sprzedaż
wykonywane online w poszczególnych
sektorach gospodarczych (B2B), po udział
w całkowitej wartości produktów, tych
zamawianych
z
wykorzystaniem
technologii online itd. – E-piactér (emarketplace) [Az e-piactér egy olyan
elektronikus bevásárlóközpont, ahol sok
szállító legkülönfélébb áruja megtalálható.
Az ideális piactér az, mely a rajta keresztül
kereskedő összes eladótól és vevőtől
független.]
udział spółdzielczy – (szövetkezeti) üzletrész v.
részvény
udział w przedsiębiorstwie – üzletrész
udział w zysku a. zyskach – nyereségrészesedés,
haszonrészesedés
udział zysku – nyereségrész
udziałowiec
[osoba
mająca
udział
w
przedsięwzięciu finansowym] – részvényes
udziałowy, -a, -e – részvény-, részleges
udziały wspólników – törzsbetétek
udziec [udo dużego zwierzęcia przeznaczone do
jedzenia] – (állati) comb; fartő; felsál
(comb); borjúremek, frikandó; a comb egyik
része; sertéscomb
udziec barani – báránycomb
7309
udziec sarni – őzcomb
udzielać (czego) (zob. udzielić) – adni, nyújtani
(vmit); részesíteni (vmiben)
udzielać głosu – szót adni, megadni a szót
udzielać informację – információt nyújtani
udzielać instrukcji – utasításokat adni
udzielać (komu czego) – juttat (vkinek vmit)
udzielać (komu) amnestii – közkegyelemben
részesíteni
udzielać (komu) głosu – megadni (vkinek) a szót
udzielać (komu) informacji – tájékoztatni,
felvilágosítani (vkit); felvilágosítást adni
vkinek; informálni (vkit)
udzielać komu pomocy – segítségben részesíteni,
támogatni vkit
udzielać (komu) prawa – feljogosítani vkit
udzielać (komu) ślubu - megesketni (jegyespárt)
udzielać komunii – áldoztatni
udzielić a. udzielać (komu) informacji –
tájékoztatni (vkit)
udzielać komuś nagany – vkit megrovásban
részesíteni
udzielić a. udzielać (komu) rady – tanácsot adni
(vkinek)
udzielać korepetycji – korrepetálni
udzielać kredytu – hitelt nyújtani, hitelt folyósítani
udzielać lekcji – órákat adni
udzielać nagany – megróni
udzielać pomocy – segítséget nyújtani
udzielać poparcia – felkarolni; támogatásban
részesíteni vkit
udzielać pożyczki – kölcsönt nyújtani
udzielać rady – tanácsot adni
udzielać wiadomoci – híreket közölni
udzielać wskazówek – irányelveket szabni;
utasításokat v. instrukciókat adni
udzielać wywiadu – nyilatkozatot adni, nyilatkozni
udzielać się (udzielić się) – terjedni, átterjedni; (o
chorobie) ragadni; társadalmi életet élni,
társaságba járni
udzielanie danych – adatszolgáltatás
udzielanie kredytów – kölcsönök folyósítása
udzielanie lekcji – óraadás
udzielanie lekcyj wprawnych – magánóra adás
udzielanie pierwszeństwa – elsőbbségadás
udzielanie pomocy – segélynyújtás
udzielanie pomocy i transport rannego a.
poszkodowanego – a sérült mentése és
szállítása
udzielanie porady – tanácsadás
udzielanie pomocy
lekarskiej
–
orvosi
segítségnyújtás
udzielanie wiadomości – híradás
-
Wersja 01 01 2017.
udzielenie – megadás, kibocsátás
udzielenie pracownikowi czasu wolnego (art.
1512 kp) oraz udzielenie dnia wolnego za
pracę w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego
tygodnia pracy (art. 1513 kp) [to dwie
zupełnie różne formy rekompensat. Wielu
pracodawców jednak je myli i próbuje
godziny nadliczbowe rekompensować
dniem
wolnym
lub
odwrotnie.
Wątpliwości też często powstają na tle
terminu,
w
jakim
poszczególne
rekompensaty powinny nastąpić. Sprawdź
czym różni się czas wolny od dnia
wolnego!] – a dolgozók szabadnapjának v.
pihenőnapjának kiadása
udzielenie pełnomocnistwa
–
teljhatalmat
biztosítani v. adni (vkinek)
udzielenie poufnej opinii – bizalmas vélemény
adása
udzielenie rady – tanácsadás
udzielić (udzielę, udzieli) — udzielać [1. dać lub
użyczyć czegoś; 2. umożliwić uzyskanie
czegoś; 3. wyrazić zgodę na coś] – adni,
megadni, engedélyezni, juttatni; folyósítani
(vmit)
udzielić a. udzielać (kogo czego) – részesíteni (vkit
vmiben)
udzielać a. udzielić (komu) informacji –
felvilágosítani (vkit)
udzielać a. udzielić pomocy – segítséget nyújtani
udzielać a. udzielić poparcia – támogatást
nyújtani
udzielać a. udzielić ułaskawienia –kegyelmezni
udzielić amnestii – közkegyelmet gyakorolni
udzielić a. udzielać błogosławieństwa – áldást
osztani
udzielić a. udzielać (komu) nagany – megrovásban
részesít (vkit)
udzielić a. udzielać gwarancji – biztosítékot adni
v. nyújtani
udzielić a. udzielać komuś pierwszej pomocy –
elsősegélyben részesíteni vkit
udzielić a. udzielać komuś sakramentu –
szentségben részesíteni vkit; szentséget
kiszolgáltatni
udzielić a. udzielać ostrzeżenia – figyelmeztetést
alkalmazni
udzielić a. udzielać pomocy komuś – segélyt
nyújtani vkinek
udzielić a. udzielać porady w sprawach
podatkowych – tanácsot adni adóügyekben
udzielić a. udzielać poręczenia – kezességet
vállalni; kezeskedni
udzielić a. udzielać rabatu – engedményt v.
árengedményt adni
7310
udzielić głosu komuś – szót adni vkinek ; megadja
a szót
udzielić informacji – információt átadni, közölni;
informálni
udzielić komu azylu – menedékjogot nyújtani
vkinek
udzielić komu odmownej odpowiedzi – elutasítani,
visszautasítani; választ adni vkinek
udzielić komu porady – tanáccsal látni el; tanácsot
adni vkinek
udzielić komuś głosu – megadni a szót vkinek
udzielić komuś pełnomocnictwa – meghatalmazni,
felhatalmazni vkit; teljhatalommal ruházni
fel vkit
udzielić komuś rady – tanácsot adni vkinek,
tanácsolni vkinek vmit
udzielić komuś wywiadu – interjút adni vkinek
udzielić kredytu – hitelt nyújtani v. folyósítani;
hitelezni
udzielić łaski – megkegyelmezni
udzielić nagany – megfeddni, megszidni, megróni;
megdorgálni
udzielić napomnienia – meginteni, megdorgálni
udzielić ostrzeżenia – nyilatkozni
udzielić ostrzeżenia komuś – figyelmeztetni vkit
udzielić patentu – szabadalmat megadni
udzielić pełnomocnictwa (komu do czego) –
felhatalmazni (vkit vmire)
udzielić pierwszeństwa – elsőbbséget megadni
udzielić pomocy – segíteni, segítséget nyújtani
udzielić poparcia – támogatást nyújtani
udzielić
posłuchania
–
meghallgatni,
kihallgatásban részesíteni
udzielić przebaczenia – megbocsátani
udzielić rady – tanácsot adni; tanácsolni
udzielić śłubu – (átv.) összeadni (megesketni)
udzielić a. udzielać (komu) ślubu – összeadni;
esketni (vkit)
udzielić wiadomości – hírül adni
udzielić wsparcia – támogatást nyújtani; segítséget
adni v. nyújtani; támogatásban részesíteni
udzielić wszelakiej pomocy – minden lehetőséget
megad
udzielić wyjaśnień – magyarázatot adni (vmire),
megmagyarázni (vmit)
udzielić wywiadu – nyilatkozatot adni
udzielić się — udzielać się [1. udzielać się:
działać na rzecz jakiejś grupy ludzi,
jakiegoś środowiska, jakiejś sprawy itp.;
2. o stanach psychicznych, uczuciach itp.:
zacząć być odczuwanym przez kolejne
osoby] – (o chorobie) eljárogatni,
mutatkozni, megjelenni; terjedni, átterjedni,
ragadni; érintkezni
-
Wersja 01 01 2017.
udzielnie – függetlenül, önállóan
udzielny, -a, -e [daw. niepodlegający nikomu ani
niczemu] – független, önálló
udzielny książę – uralkodóherceg, uralkodói
fejedelem
udzielić się ludziom – emberek között forogni
udziesięciokrotnić
—
udziesięciokrotniać
[uczynić coś dziesięciokrotnie większym;
też:
powiększyć
lub
wzmóc
coś
wielokrotnie] – megtízszerezni
udziesięciokrotnić się — udziesięciokrotniać się
[zostać
udziesięciokrotnionym;
też:
powiększyć
się
lub
wzmóc
się
wielokrotnie] – megtízszereződni
udziesięciokrotniony, -a, -e – megtízszerezett,
tízszeres
udziobać [1. o ptakach: dziobiąc, oddzielić jakąś
cząstkę od całości; 2. o ptakach: uderzyć,
uszczypnąć dziobem]; udziobnąć – lecsípni
(madár); megcsípni, belecsípni
udziwniające dekoracje – meglepő díszletek
udziwnić — udziwniać [uczynić coś dziwnym i
niezwykłym] – különössé, egyénivé,
meglepővé tenni vmit
udźwięcznić — udźwięczniać [o wymowie
głosek: uczynić dźwięcznym] – (nyelvt.)
zöngésíteni, zöngéssé tenni
udźwięcznienie – (nyelvt.) zöngésítés
udźwiękowić — udźwiękowiać, udźwiękawiać
[nadać filmowi podkład dźwiękowy] –
(film) utószinkronizálni
udźwiękowienie
–
(film)
utószinkron;
utószinkronizálás
udźwig
[1. maksymalny ciężar ładunku
podnoszonego przez jakieś urządzenie
dźwigowe; 2. największe dopuszczalne
obciążenie pojazdu] – (műsz.) teherbírás
udźwig
wagi
[największe
dopuszczalne
obciążenie wagi] – a mérleg teherbírása
udźwignąć [1. dźwignąwszy, unieść, utrzymać
coś ciężkiego; 2. poradzić sobie z czymś
trudnym, przykrym lub bolesnym] –
felemelni, elbírni
uelastycznić — uelastyczniać [1. uczynić giętkim,
sprężystym; 2. dostosować coś do nowej
sytuacji] – rugalmassá, hajlékonnyá,
elasztikussá tenni
uf, uff [wykrzyknik używany dla wyrażenia
różnych
stanów
fizycznych
i
psychicznych] – (indián) uff!
ufać [1. mieć przekonanie, że ktoś nie oszuka i
nie zrobi niczego złego; 2. być
przekonanym, że czyjeś słowa, informacje
itp. są prawdziwe; 3. być przekonanym, że
ktoś posiada jakieś umiejętności, zdolności
itp. i potrafi je odpowiednio wykorzystać;
7311
4. mieć nadzieję lub być pewnym, że coś
się stanie] – (komu) bízni, hinni (vkiben); (w
co) reménykedni, bízni (vmiben)
ufać komu/czemu – bízni, hinni vkiben/vmiben;
hisz vkinek/vminek
ufać komuś – bízni vkiben
ufałdować – ráncokba szedni, hajtogatni, berakni
(ruhát)
ufałdować się – összehajtogatódni, ráncolódni
ufanie – bizalom, hit
ufarbować [nadać czemuś jakiś kolor] –
befesteni, megfesteni
ufarbować materiał na granatowo – sötétkékre
festeni az anyagot (szövetet)
ufarbować się [1. ufarbować sobie włosy;
2. zostać ufarbowanym] – befesti a haját,
hajat festeni; befestődni
ufarbowanie – festés, befestés; megfestés
ufarbowanie włosów – hajfestés
ufetować [1. podjąć kogoś uroczyście i
wystawnie; 2. potraktować kogoś w
specjalny
sposób]
–
(dawno)
megvendégelni, jóllakatni, jól tartani (pl.
vendéget)
ufetować kogoś dobrą muzyką – (átv.) jó zenével
megörvendeztetni vkit
ufetować się (uraczyć się) – jóllakni, belakni,
kedvenc ételből belakmározni
ufnie – bizalmasan
ufność – zob. zaufanie – bizalom, bizakodás, hit;
reménykedés, reményteljesség
ufność do kogo/czego – hit, bizalom vki/vmi iránt
ufność w kim/czym – vkibe/vmibe vetett hit v.
bizalom
ufność w kogo/co – vkibe/vmibe vetett hit, bizalom
ufny, -a, -e [1. taki, który ufa komuś; też:
wyrażający zaufanie; 2. taki, który wierzy
w pozytywne skutki czegoś lub ma do
czegoś zaufanie] – bízó, hívő, bizakodó;
bizalmas
ufny w co – vmiben bízó, hívő
UFO, ufo [niezidentyfikowany obiekt latający,
uważany za pojazd z innej planety] – ufó,
ismeretlen repülő tárgy
uformować [1. nadać czemuś odpowiedni
kształt; 2. ustawić w pewnym porządku;
3. wpłynąć na kogoś lub na coś i zmienić
kogoś lub coś] – alakítani, idomítani,
kialakítani,
megformálni,
kiformálni,
nevelni; (csapatot) felállítani
uformować rząd – kormányt megalakítani
uformować się [1. przybrać ostateczny kształt;
2. ustawić się w pewnym porządku;
3. nabrać jakichś cech pod wpływem
czegoś] – alakulni, kialakulni, megalakulni;
-
Wersja 01 01 2017.
formálódni, megformálódni; nevelődni,
kinevelődni
uformowanie się – kialakulás
uformowanie się literackiego języka polskiego –
az irodalmi lengyel nyelv kialakulása
uformowanie się wielkiej własności feudalnej
klasztoru cystersów – a cisztercita kolostor
feudális nagybirtokának létrejötte
ufortyfikować [otoczyć coś wałem, murem,
umocnić
fortyfikacjami]
–
(wojsk)
fortifikálni,
megerősíteni,
erődíteni,
elsáncolni
ufortyfikować zamek – várat megerősíteni
ufortyfikować się [otoczyć się wałem, murem,
umocnić swoje stanowisko fortyfikacjami]
– elsáncolódni, falakkal megerősödni, fallal
való védettség menő
ufortyfikowanie – fortifikálás, megerősítés,
megerődítés, erődépítés, hadi fontosságú
hely megerősítése
ufryzować [uczesać włosy w wyszukany sposób]
– megfésülni, ondolálni, bodorítani
ufryzować się [uczesać sobie włosy w wyszukany
sposób] – megfésüli, ondolálja, bodorítja a
haját
UFS (ang. Unix File System) znany także jako
FFS (ang. Fast File System) [to system
plików używany przede wszystkim na
systemach Unix i uniksopodobnych.
Pierwsza wersja systemu UFS pojawiła się
w roku 1986 wraz z systemem 4.2BSD; od
tamtego czasu UFS jest cały czas
rozwijany.] – UFS (ang. Unix File System)
[a BSD régebbi változata, a nevéből adódóan
Unix és Unix-szerű rendszerek file
rendszere. Előszeretettel használják Solaris
és BSD alatt.]
ufundować [zbudować, założyć, ustanowić coś do
użytku publicznego na swój koszt] –
alapítani, megalapítani, alapítványt tenni
ugadać — ugadywać [1. pot. zjednać sobie kogoś
lub skłonić kogoś do czegoś namową;
2. pot. ustalić coś z kimś] – (közb.)
rábeszélni, rádumálni, megdumálni vkiket
vmire
ugadać się — ugadywać się pot. [dojść z kimś do
porozumienia] – megértik egymást
ugadać się — ugadywać się [pot. zmęczyć się lub
nasycić gadaniem] – (közb.) jól kibeszélik,
kidumálják magukat; elfáradni, kifáradni,
kimerülni a beszélgetéstől
ugadzać (ugodzić) – eltalálni, beletalálni
ugadzać się (ndk.) (ugodzić się) – megegyezni,
egyezkedni
uganiać się1 [1. biegać po jakimś terenie z
miejsca na miejsce; 2. starać się kogoś lub
7312
coś dogonić, złapać; 3. pot. dążyć do
zdobycia lub osiągnięcia czegoś] – futni,
hajszolni
uganiać się przed kim – futni vki elől
uganiać się za kim/czym – futni vki/vmi után;
hajhászni; szaladgálni vki/vmi után
uganiać się2 [pot. zmęczyć się chodzeniem,
zwykle w poszukiwaniu czegoś] –
hajszolni; (za kim/czym) szaladgálni, futkosni
(vki/vmi után)
uganiać się za przyjemnościami życia – hajszolni
az élet örömeit
uganiać się za sławą – hajhászni a dicsőséget
uganianie się za zabawą – a szórakozás hajhászása
uganiać się za wrogiem – űzni v. hajszolni az
ellenséget
ugarnirować [przybrać czymś potrawy lub
półmiski z potrawami] – köríteni (ételt),
garnírozni
ugasić (ugaszę, ugasi) — ugaszać [spowodować,
że coś przestaje się palić] – oltani, eloltani,
kioltani
ugasić ogień a. pożar – tüzet oltani
ugasić pragnienie – szomját oltja
ugasnąć – (dawno) elalszik, kialszik (a tűz); (átv.)
elhamvadni, elmúlni
ugaszczać [zob. ugościć] – megvendégelni,
vendégül látni
ugaszenie – eloltás; oltás
ugaszenie pożaru – tűz v. tűzvész eloltása
ugiąć — uginać [1. gnąc, pochylić ku czemuś;
2. doprowadzić kogoś do załamania się] –
lehajtani,
meghajtani,
lehajlítani,
meghajlítani
ugiąć karku – meghunyászkodni vki előtt
ugiąć przed kim czoła – hajbókolni vki előtt;
köszöngetni vkinek
ugiąć przed kim kolana – térdet hajtani vki előtt;
(átv.) meghajolni, meghajlani vki előtt;
aláveti magát vkinek
ugiąć się — uginać się [1. obniżyć się pod
naciskiem czegoś lub pochylić się; 2. ulec
pod naciskiem kogoś lub czegoś, poddać
się przeciwnościom; 3. o falach świetlnych,
dźwiękowych, elektromagnetycznych itp.:
odchylić się z drogi prostoliniowej] –
meghajolni,
meghajlani,
lehajolni;
roskadozni; (átv.) meggörnyedni; megtörni,
aláveti magát, megalázkodni
ugier (ochra) [pigment o barwie od żółtej do
złocistobrunatnej, stanowiący odmianę
ochry; też: farba tego koloru] – okker
ugrowy, -a, -e – okkerugięcie – elhajlás, meghajlás, meghajlítás
-
Wersja 01 01 2017.
ugięcie fali akustycznej wskutek wiatru –
széleltérítés
ugięcie światła w polu ultradźwiękowym –
fényelhajlás ultrahangon
"ugięcie geoidy" a. "undulacja geoidy" –
geoidunduláció [ang. Undulation of the
geoid] a geoidnak valamely geodéziai
dátumtól való eltérése méter egységekben
kifejezve
uginać się – elhajolni; hajlongani
uginać się pod ciężarem – meghajolni vminek a
terhe alatt
uginający się – roskatag
uginanie – felhajtás, elhajlítás
ugładzić — ugładzać [1. uczynić coś gładkim;
2. udoskonalić pod jakimś względem] –
elsimítani, kisimítani, elegyengetni
ugłaskać (ugłaszczę) — ugłaskiwać 1. sprawić, że
ktoś przestał być zły, wzburzony,
rozżalony
itp.;
2. pogłaskać
kogoś
pieszczotliwie wiele razy] – nyugtatni,
megsimogatni, megszelídíteni
ugłaskać kogo czym – megnyugtatni vkit vmivel
ugłaskanie – megszelídítés, megnyugtatás
ugłaskany, -a, -e – megnyugtatott, szelídített,
megszelídített, idomított
ugniatać ciasto – tésztát gyúrni
ugniatać
kogo/co
–
fájdalmat
okozni
vkinek/vminek, bántani vkit/vmit
ugniatanie – gyúrás, meggyúrás, megdagasztás
ugniatanie [to technika masażu klasycznego
polegająca
na
wykonaniu
rękoma
masażysty] – kézi gyúrás, masszázs
ugniatanie winogron – szőlő préselése
ugniatarka, gniotownik, plastykator [maszyna
służąca do rozdrabniania i ugniatania
tworzyw sztucznych, wykorzystywana w
celu dokładnego zmieszania, niekiedy
również
uplastycznienia,
składników
tworzywa] – dagasztógép
ugnieść (ugniotę, ugniecie) — ugniatać
[1. działając z pewną siłą, ubić lub
spłaszczyć coś; 2. ugniatać: o czymś
ciężkim, zbyt małym: sprawiać ból; 3. pot.
gniotąc, nadać czemuś pewien kształt] –
megdagasztani, meggyúrni; (átv.) nyomni,
szorítani, bántani; gyűrni
ugnieść co – meggyúrni vmit
ugnoić (ugnoję, ugnoi) [1. pot. ubrudzić coś
gnojem lub czymś brzydko pachnącym,
mażącym się; 2. użyźnić ziemię gnojem] –
megtrágyázni, ganajozni; bepiszkítani vmit
ugnoić się [pot. pobrudzić samego siebie gnojem
lub czymś brzydko pachnącym, mażącym
się] – összeganajozza magát
7313
ugnojenie – trágyázás, ganajozás
ugoda [porozumienie kończące spór, osiągane
wskutek wzajemnych lub jednostronnych
ustępstw] – megegyezés, megállapodás,
egyezség, kiegyezés, szerződés
ugoda co do czego – megegyezés vmire nézve v.
vmiről
ugoda kompromisowa – kompromisszumos
megállapodás, kiegyezés
ugoda między kim a kim – megegyezés vki és vki
között
ugoda z kim – vkivel (köött) megegyezés
ugodowiec [człowiek skłonny do ustępstw] –
megalkuvó, szekértoló, opportunista, a
kiegyezés híve
ugodowo – megalkuvóan
ugodowość – megalkuvás, opportunizmus
ugodowy, -a, -e [1. skłonny do ugody; 2. oparty
na
ustępstwach,
kompromisie]
–
megalkuvó,
megegyezéses,
kompromisszumon alapuló
ugodzić (ugodzę, ugodzi) [1. trafić czymś w kogoś
i zranić lub zabić; 2. sprawić komuś dużą
przykrość lub wyrządzić szkodę; 3. daw.
nająć kogoś do pracy] – eltalálni,
beletalálni; megfelelni; felfogadni, felbérelni;
lealkudni
ugodzić co – lealkudni vmit
ugodzić kogo do czego – felfogadni vkit vmire v.
vmihez
ugodzić kogo/co czym – eltalálni vkit/vmit vmivel
ugodzić kogo/co (z czego) w co – eltalálni vmin v.
beletalálni vmijébe
ugodzić kogo/co po czym – eltalálni vmin v.
vmijébe
ugodzić kogoś – leszúrni vkit
ugodzić komu w czym – vkinek vmiben eltalálni az
ízlését; megfelelni vkinek vmiben
ugodzić się (dk.) [1. uderzyć i zranić siebie
samego; 2. sprawić sobie wzajemnie
przykrość lub wyrządzić szkodę; 3. dojść
do
porozumienia]
–
megegyezni,
egyezkedni
ugodzić się z kim – egyezségre jutni vkivel
ugor (zob. ugór) [(u Zygmunta Glogera)
Gospodarstwa
staropolskie
były
zazwyczaj płodozmianem trzypolowym.
Było zatem jedno pole ozime, drugie jare,
a trzeci ugor. Nazwa ta ostatnia poszła od
słowa polskiego ugarzać. Słońce ugarza,
co znaczy tyle, co ogrzewa, parzy; stąd
ugor zowie się na Rusi parem. Była to
więc rola pozostawiona po przejściu
oziminy i jarzyny na rok trzeci bez
zasiewu dla ugorzenia w słońcu. „Jeżeli
ziemia ma dobrą zostać – mówi
-
Wersja 01 01 2017.
Bronikowski w tłómaczeniu Ekonomiki
Ksenofonta – powinna oczyszczoną być z
zielska i jak najbardziej osuszoną na
słońcu” (str. 62).] – ugar [olyan szántóföld,
melyet valamely termény betakarítása után
egy egész éven keresztül vetetlenül hagynak,
ezen idő alatt azonban megművelésben
részesítenek. Ez a körülmény teszi a
különbséget az ugar és a parlag között, mely
utóbbi oly szántóföldet jelent, mely szintén
egy v. több évig vetetlenül marad, de ezen
idő alatt megmunkálásban nem részesül.]
ugorować [o ziemi: leżeć odłogiem] – ugarolni;
parlagon heverni
ugorowy, -a, -e – ugarugoszczony, -a, -e – megvedégelt, vendégül látott
ugościć (ugoszczę, ugości) — ugaszczać [przyjąć
kogoś u siebie, oferując poczęstunek,
nocleg itp.] – megvendégelni, vendégül
látni, megkínálni
ugościć kogoś – megvendégelni, vendégül látni vkit
ugościć się — ugaszczać się [1. poczęstować się
jedzeniem; 2. ugościć siebie wzajemnie] –
vendégeskedni; vendégül látják egymást
ugotować (dk.) [1. gotując, przyrządzić produkt
do spożycia; 2. przyrządzić gorący
posiłek] – elkészíteni; főzni, megfőzni
ugotować jajko na twardo – tojást keményre főzni
ugotować makaron – tésztát kifőzni
ugotować zupę – levest megfőzni, megfőzni a
levest
ugotować się [1. zostać ugotowanym; 2. pot.
spocić się, mając na sobie zbyt ciepłe
ubranie lub przebywając w miejscu o
wysokiej temperaturze] – elkészülni,
megfőni
ugotowany, -a, -e [1. pot. o człowieku: pijany;
2. pot. taki, który znalazł się w bardzo złej
sytuacji i nie może już jej zmienić] – (átv.)
piás; (átv.) megfőtt, csávába került
ugotować kleik – pépet v. ragasztópépet főzni
ugór [pole nieuprawiane przez dłuższy czas] –
ugar, parlag
ugrabić [1. wyrównać grabiami powierzchnię
ziemi; 2. zgarnąć coś grabiami] –
felgereblyézni
ugrofiński, -a, -ie – finnugor
ugruntować — ugruntowywać [uczynić coś
mocnym, trwałym, niepodatnym na
zmiany i wpływy] – alapozni, megalapozni,
megszilárdítani, megerősíteni; alapítani
ugruntować czyje przekonania – megerősíteni
vkinek a meggyőződését; megerősíteni vkit
meggyőződésében
ugruntować kogo w czym – alaposan megtnítani
vkit vmire
7314
ugruntować się — ugruntowywać się [stać się
mocnym, trwałym, niepodatnym na
zmiany
i
wpływy]
–
megerősíti,
megalapozza magát; megszerzi a szükséges
alapokat
ugruntować
się
w
przekonaniach
–
meggyőződésében megerősödik
ugruntować się w wierze – hitében megerősödik
ugruntowanie [po uwierzeniu chrześcijanin
powinien być ugruntowany w wierze.
Wiara, miłość i poznawanie dróg Pańskich
muszą rosnąć w człowieku, muszą się
wgłębiać w jego duszę i muszą pomagać
mu w osiąganiu dojrzałości w życiu
duchowym. Ugruntowany chrześcijanin
nie będzie ulegał każdemu wiatrowi.] –
alapozás, megalapozás
ugrupować — ugrupowywać [utworzyć grupę
lub grupy] – csopotosítani, csoportokba
osztani, osztályozni, besorolni; összeállítani
ugrupować się — ugrupowywać się [o wielu
osobach, zwierzętach: zgromadzić się w
jakimś miejscu] – sorakozni, csoportosulni
ugrupowanie [1. grupa ludzi lub organizacji o
podobnych poglądach i wspólnych celach;
2. sposób rozmieszczenia wojsk w celu
wykonania wspólnego zadania; też:
wojsko rozmieszczone w jakiś sposób] –
csoport,
csoportosulás,
csoportosítás,
osztályozás, beosztás; csoport, frakció
ugrupowanie bojowe – hadrend
ugrupowanie sejmowe – parlamenti csoport v.
frakció
ugryjski, -a, -e [przymiotnik od: Ugra (rzeka w
Rosji)] – ugor
ugryzienie – marás, megharapás, megmarás
ugryzienie komora – szúnyogcsípés
ugryźć [1. wbić w coś zęby i oddzielić kawałek
tego od całości; 2. skaleczyć, zranić
zębami lub wbić żądło] – harapni,
megharapni, megmarni; (np. osa) megcsípni;
szúrni
ugryźć chleb – beleharapni a kenyérbe
ugryźć kawałek jabłka – beleharapni az almába
ugryźć kogoś – megharapni vkit
ugryzł mię w łydkę – beleharapott a lábikrámba
ugryźć kogo słowem – csípős megjegyzést tenni
vkire; rosszmájú vkivel szemben
ugryźć się [ugryźć siebie samego] – megharapja
magát
ugryźć się (w porę) w językiem – hirtelen
elhallgatni; még idejében elharapja v. lenyeli
a szót
ugrzać [przestarzałe: rozgrzać, uczynić ciepłym,
zagrzać] – felmelegíteni, felhevíteni
ugrzać się – felmelegedni, felhevülni
-
Wersja 01 01 2017.
ugrząźć (ugrzęznę, ugrzęźnie) [zob. ugrzęznąć] –
beleakadni,
megrekedni,
elmerülni,
megfenekleni, belegabalyodni
ugrząźć w czym – elakadni, megakadni v.
elmerülni v. megfenekleni vmiben v. vmibe
ugrzecznić [uczynić coś mniej agresywnym,
szokującym] – túlzottan előzékenykedni
ugrzecznienie [przesadna grzeczność] – túlzott
előzékenység,
szolgálatkészség,
simulékonyság
ugrzeczniony, -a, -e [1. przesadnie grzeczny; 2. o
czymś, co jest tak zgodne z jakimiś
regułami, że wydaje się nieciekawe,
nijakie] – szolgálatkész, szíves
ugrzęznąć (ugrzęznę, ugrzęźnie) [1. zagłębić się w
czymś gęstym, lepkim, sypkim i nie móc
się wydostać; 2. nie móc znaleźć dobrego
rozwiązania, nie móc czegoś dokończyć;
3. pozostać gdzieś dłużej, niż się
zamierzało] – beleakadni, megrekedni,
elmerülni, megfenekleni, belegabalyodni
ugrzęznąć w bagnie – megfenekleni a mocsárba v.
süppedékbe
ugrzęznąć w błędach – (átv.) elmerülni a sok
hibában
ugrzęznąć w błocie – megrekedni a sárban
ugrzęznąć w korku – dugóba kerülni
ugrupować — ugrupowywać [utworzyć grupę
lub grupy] – csoportosítani, csoportot v.
csoportokat alkotni
ugrupować się — ugrupowywać się [o wielu
osobach, zwierzętach: zgromadzić się w
jakimś miejscu] – csoportosulni
ugrupowania centrowe – centrumcsoport;
centrumcsoportosulás
ugrupowanie [1. grupa ludzi lub organizacji o
podobnych poglądach i wspólnych celach;
2. sposób rozmieszczenia wojsk w celu
wykonania wspólnego zadania; też:
wojsko rozmieszczone w jakiś sposób] –
csoport, csoportosulás
ugrzecznienie [przesadna grzeczność] – túlzott
előzékenység,
simulékonyság
ugrzecznić [uczynić coś mniej agresywnym,
szokującym] – túlzottan előzékenykedni
ugrzeczniony, -a, -e [1. przesadnie grzeczny; 2. o
czymś, co jest tak zgodne z jakimiś
regułami, że wydaje się nieciekawe,
nijakie] – túlzott előzékeny, szolgálatkész,
simulékony
ugwieździć (ugwieźdżę, ugwieździ) – csillagokkal
kiverni v. feldíszíteni
ugwieźdżony, -a, -e – csillagos, csillagokkal kivert
v. díszített
7315
ugwieźdżony rejon Drogi Mlecznej – a Tejút
csillagokkal díszített régiója
uhaftować – feltűzni, kitűzni, feltűzdelni,
kitűzdelni, kihímezni
uhaftować szalik – hímzett sál
UHCI (ang. Universal Host Controller Interface)
[interfejs dostępu do urządzeń USB
wprowadzony przez firmę Intel dla
standardu USB 1.0. Pomimo słowa
"uniwersalny" w nazwie, jest on
zastrzeżonym
rozwiązaniem
Intela,
niekompatybilnym z OHCI. Generalnie
kontrolery Intela i VIA używają
standardu UHCI, pozostali producenci −
OHCI.] – UHCI (ang. Universal Host
Controller Interface) [Az USB 1.0
kifejlesztésekor az Intel kidolgozta a saját
host vezérlő specifikációját (amelyet
universal host controller interface-nek
nevezett el) és fenntartotta az ezzel
kapcsolatos jogokat.]
uhonorować [1. okazać komuś szacunek,
uznanie; 2. uznać coś za słuszne,
obowiązujące]
–
megtisztelni,
megünnepelni; megjutalmazni
UIN (Universal Internet Number) [Identyfikator
przypisywany użytkownikom programu
ICQ] – UIN (Universal Internet Number) 'UIN' (egyetemes azonosító szám) [1. az
ICQ-nál a felhasználók azonosítására
szolgáló egyedi kódszám; az ICQ-szerveren
való regisztráláskor kérhető; 2. amikor az
ICQ
csevegőszolgáltatás
felhasználói
beiratkoznak egy ICQ szerverre, kapnak egy
'UIN' azonosító kószámot]
uintensywnić — uintensywniać [uczynić bardziej
intensywnym] – erősebbé, hatékonyabbá,
intenzívebbé tenni
uintensywnić się — uintensywniać się [stać się
bardziej intensywnym] – erősebbé,
hatékonyabbá, intenzívebbé lenni
uiszczać (zob. uiścić) – teljesíteni, kifizetni; leróni
uiszczać dług – rendezi az adósságát, kifizeti a
tartozását
uiszczać należność – kiegyenlíteni a tartozást
uiszczać obietnicę – teljesíti ígéretét
uiszczać przedpłatę – előfizetni
uiszczenie – teljesítés, megfizetés, lerovás
uiszczenie podatku – adófizetés
uiszczenie pożyczki – kölcsöntörlesztés
uiścić (uiszczę, uiści) — uiszczać [uregulować
należność za coś] – teljesíteni, végrehajtani,
megvalósítani; kifizetni, leróni; fizetést
teljesíteni
uiścić a. uiszczać cło – vámot leróni
uiścić dług – lerója a tartozását; rendezi adósságát
-
Wersja 01 01 2017.
uiścić komu co – leróni, megadni vkinek vmit,
kifizetni vkit
uiścić należny podatek – esedékes adót leróni
uiścić obietnicę – teljesíti ígéreteit
uiścić się — uiszczać się [wywiązać się z jakiegoś
zobowiązania finansowego] – teljesíteni
uiścić się komu z czego – teljesíteni vkinek vmit;
számot adni vkinek vmiről; eleget tenni
vkinek vmiben
uiścić się z danego słowa – állja a szavát
uiścić się z długu – kifizeti az adósságot
uiścić się z długu z obietnicy – teljesíti ígéreteit
ujadać1 [1. o psie: szczekać głośno i zajadle;
2. pot. kłócić się, wymyślać komuś; 3. pot.
złośliwie, napastliwie krytykować] –
ugatni, megugatni, csaholni, vonítani; (átv.)
acsarkodni; megszidni, lehordani
ujadać na kogo/co – ugatni vkire/vmire; megugatni
vkit/vmit; fogát feni vkire
ujadać2 [zob. ujeść] – elenni, beleenni vmibe
ujadanie
[głos
wydawany
przez
psa
szczekającego głośno i zajadle] – ugatás,
csaholás, vonítás; kutyaugatás
ujarzmianie, ujarzmienie – leigázás
ujarzmić [wziąć w jarzmo, niewolę; ciemiężyć;
podporzadkować sobie, opanować] –
leigázni, járom alá hajtani, járomba fogni;
igába hajt; meghódítani
ujarzmić kogo/co – leigázni, szabadságától
megfosztani vkit/vmit
ujarzmić — ujarzmiać [1. pokonać kogoś i
zdobyć nad nim władzę; 2. zdobyć pełną
kontrolę nad czymś niebezpiecznym; 3.
sprawić, że zwierzę stało się posłuszne] –
leigázni, igába hajtani, meghódítani
ujarzmić naród – népet leigázni
ujarzmiony, -a, -e – leigázott
ujawić się, ujawiać się – dawn. ujawnić się —
ujawniać się – nyilvánosságra kerül
ujawnianie – fölfedezés, nyilatkozat
ujawnić (ujawnię, ujawni) — ujawniać [1. uczynić
jawnym, podać do wiadomości coś, co
było trzymane w tajemnicy; 2. odkryć coś,
stwierdzić istnienie czegoś; 3. okazać,
przejawić jakieś cechy lub uczucia] –
feltárni, felfedni, nyilvánosságra hozni,
felszínre hoz; kinyilatkoztatni, elárulni,
kihírdetni
ujawnić co – felfedni, kinyilatkoztatni, feltárni,
elárulni vmit; fényt deríteni vmire
ujawnić dowód – bizonyítékot feltárni
ujawnić się — ujawniać się [1. stać się
wiadomym,
znanym;
2. stać
się
widocznym; 3. odkryć prawdę o sobie;
4. zgłosić do właściwego urzędu swoją
7316
dotychczasową
przynależność
do
nielegalnej organizacji] – (ukazywać się)
megjelenni,
előkerülni;
kiderülni,
nyilvánosságra jutni; megnyilatkozni; felfedi
magát; kiütközik; nyilvánosságra kerül
ujawnić się tajemnicę – felfedi v. elárulja a titkot
ujawnienie – nyilatkozás, megnyilatkozás,
felszínre hozatal, felderítés; kinyilatkoztatás
ujawnienie tajemnicy wojskowej – katonai
titoksértés
ujawnienie się, ujawnianie się – napvilágra
kerülés
ujazd [(u Zygmunta Glogera) Ujazdami i
uchodami
zwano
pewne
obszerne
przestrzenie podmiejskie zwykle nad
rzekami położone, przeznaczone dla
użyteczności publicznej, gdzie więc
każdemu wolno było popasać, noclegować
a nawet łowić ryby i zakładać pasieki pod
warunkiem oddawania w naturze pewnej
cząstki korzyści. Stałe użytkowanie zwano
„prawem uchodu, wchodu, wjazdu”. W
Królestwie Pols. istnieje 11 miejscowości,
noszących od kilku wieków nazwy: Ujazd,
Ujazdek, Ujazdów, Ujazdówek.] – (daw)
telep
ująć (ujmę, ujmie) — ujmować (ujmuje) [1. wziąć
coś ręką lub narzędziem; 2. schwytać,
zaaresztować
kogoś;
3. sformułować,
przedstawić coś w pewien sposób;
4. usposobić kogoś do siebie przychylnie;
5. odjąć trochę czegoś; 6. pozbawić kogoś
czegoś] – (wziąć) megfogni, megragadni;
(schwytać, złodzieja) elfogni; elragadni,
elkapni; (zjednać) megnyerni; felfogni,
megérteni,
megfogalmazni;
(átv.)
meghódítani; elvonni, megvonni
ująć co w pewną formę – kifejezni vmit bizonyos
módon v. formában
ująć co w ręce – kézbevenni vmit
ująć coś w protokole – jegyzőkönyvbe foglalni v.
felvenni vmit
ująć coś w imadło – satuba szorítani vmit
ująć a. ujmować coś w regułę – szabályt alkotni
vmire
ująć a. ujmować coś w wiersz – versbe szedni vmit
ująć kogo/co za co – megfogni vkit/vmit vmin v.
vminél (fogva)
ująć kogo czym – megnyer vkit vmivel
ująć kogo wpół – derékon ragadni vkit
ująć komu jedzenia – megvonja vkitől v. vki elől az
ételt
ująć liczbowo – számokban fogalmazni meg vmit;
számszerűen ragadni meg vmit
ująć nieprzyjaciela – elfogni az ellenséget
ująć pod co – vmi alá rendelni v. csoportosítani
-
Wersja 01 01 2017.
ująć pod ramię – karon fogni
ująć sobie kogo – megnyer magának vmit
ująć sobie lat – letagadja korát
ująć splendoru czemu – csökkenteni vminek a
fényét
ująć treść konspektowo – vázlatosan összefoglalni
a tartalmat
ująć w co – belekapcsolni v. belefoglalni vmibe
ująć w karby – kordába, határok közé szorítani;
ráncba szedni, kordában tartani
ująć w kleszcze – (átv.) szorítóba fogni,
harapófogóba venni
ująć w kluby – (átv.) ráncba szedni, kézbe venni
vkit
ująć w nawias (w cudzysłów) – zárójelbe
(idézőjelbe) tenni
ująć w swe ręce ster państwa – kezébe veszi v.
magához ragadja az ország kormányzását v.
az államügyek intézését
ująć a. ujmować w umowie – szerződésben
lefektetni v. rögzíteni
ująć władzę – átveszi v. magához ragadja a
hatalmat
ująć za rękę – megfogja a kezét; kézen fog v. fogja
ujęła wszystkich miłym obejściem – mindenkit
meghódított kedves modorával
ująć się — ujmować się [1. stanąć w czyjejś
obronie; 2. chwycić się pod boki] – nyúlni
vmihez; megfogni, megkapni vmit; magáévá
tesz, pártját fogja, védelmére kel; méltóságát
v. becsületét megőrzi
ująć się honorem – méltóságát v. becsületét
megőrzi
ująć się pod boki – csípőre teszi a kezét
ująć się za czyją krzywdę – magáévá teszi v.
felkarolja vkinek az ügyét
ująć się za czym – megvédeni vmit
ująć się za głowę – fejéhez kap
ujechać (ujadę, ujedzie) [jadąc, przebyć część
drogi] – beutazni, átutazni, odébbállni,
elmenni, utat megtenni
ujechać się [pot. długo jechać, zmęczyć się
jechaniem] – soká utazni; elfáradni az
utazástól
ujednać — ujednywać – megszerezni, felbérelni
ujednać kogo/co – megszerezni vkit/vmit
ujednolicenie – egyöntetűsítés, egységesítés
ujednolicić (ujednolicę, ujednolici) — ujednolicać
[1. nadać jakimś rzeczom, działaniom
jednolitą formę; 2. uczynić jednakowym,
ujednolicić,
znormalizować]
–
egységesíteni, egyöntetűvé tenni
ujednolicić się — ujednolicać się [stać się
jednolitym] – egységesedni
7317
ujednolicony branżowy system kwalifikacji
działalności gospodarczej – (gazdasági)
tevékenységek egységes ágazati osztályozási
rendszere (TÁEOR)
ujednostajnić (ujednostajnię, ujednostajni) —
ujednostajniać [uczynić jednostajnym,
jednakowym] – egyenlősíteni, egyformává
tenni, uniformizálni
ujednostajnić opinię – összeegyezteti véleményét
v. a véleményeket
ujednostajnić się — ujednostajniać się [stać się
jednostajnym, jednakowym] – egyformává
válni, uniformizálódni
ujednostajnienie – egyenlősítés, uniformizálás,
egyöntetűség; egységesítés
ujednostajniony, -a, -e – egyöntetű
ujednostajniony
wzór
biało-czerwonych
proporczyków – a fehér-piros zászlók
egyöntetű modellje v. mintapéldánya
ujemnie – negatívan, hátrányosan, rosszul, károsan,
előnytelenül
ujemność [stopień miary mniejszy od zera;
niedodatność]
–
negatívum,
hiány,
hiányosság
ujemny, -a, -e [1. uznawany za niekorzystny lub
zły; 2. wyrażający brak akceptacji,
krytykę czegoś; 3. mający wartość
mniejszą od zera; 4. świadczący o
nieobecności jakiegoś wskaźnika] – (mat.)
negatív (neg.); (ker.) passzív; (átv.) rossz,
hátrányos, kedvezőtlen
ujemna cecha charakteru
–
jellembeli
fogyatékosság, jellemhiba
ujemna strona – hátrányos oldal, rossz oldal
ujemne sprzężenie zwrotne – ellencsatolás,
visszacsatolás
ujemne
sprzężenie
zwrotne
–
negatív
visszacsatolás
ujemne wrażenie – rossz v. kedvezőtlen benyomás
ujemny bilans – passzív mérleg
ujeść (ujem, uje, ujedzą) — ujadać [pot. napocząć
jakąś potrawę] – elenni, beleenni vmibe;
leharapni
ujeść czego – leharapni vmit vmiből
ujeżdżać konia – betörni a lovat
ujeździć
(ujeżdżę,
ujeździ)
—
ujeżdżać
[1. przyzwyczaić konia do chodzenia pod
siodłem lub w zaprzęgu; 2. ubić
powierzchnię drogi przez częste jeżdżenie;
3. pot. podporządkować sobie kogoś] –
belovagolni, járhatóvá tenni, bejárni
ujeździć kogo – szolgálatába állít vkit; (átv.)
meghajlítani, térdre kényszeríteni vkit
ujeżdżać konia – lovat betörni v. belovagolni
-
Wersja 01 01 2017.
ujeżdżacz [człowiek ujeżdżający konie] –
lóidomító
ujeżdżalnia [teren lub zamknięte pomieszczenie
przeznaczone do ujeżdżania koni oraz do
nauki
jazdy
konnej]
–
lovarda,
lovaglóiskola
ujeżdżanie – lóidomító gyakorlat, belovaglás
ujęcie
[1. sposób
przedstawienia
lub
opracowania tematu w dziele; 2. sposób
przedstawienia osób, rzeczy itp. na
fotografii lub obrazie; 3. odcinek taśmy
filmowej z obrazem filmowanym od startu
kamery do momentu jej zatrzymania; też:
scena utrwalona na takim odcinku taśmy
filmowej; 4. obramowanie czegoś] –
elfogás,
megfogás,
megragadás;
(zrozumienie) felfogás, értelmezés; (átv.)
képzet, fogalom, elképzelés; (fotografia)
felvétel
ujęcie filmowe – beállítás
ujęcie podstawowe – alapértelmezés
ujęcie sprawy – a kérdés megfogása v. értelmezése
ujęcie wody [urządzenie lub zespół urządzeń do
pobierania wody z rzeki, ze zbiornika lub
spod
ziemi] –
vízmű; vízgyűjtés,
vízelvezetés
ujęcie wodne – (műsz.) vízgyűjtés, vízelvezetés
ujęcie zbrodniarzy – a gonosztevők v. bűnösök
elfogása
ujęty, -a, -e – elfogott, megfogott; meghatódott
ujęte w ramy – keretek közé foglalt v. szorult
ujma [to, co kogoś obraża lub poniża] – kár,
hátrány, sérelem, rovás; szennyfolt; szeplő
ujma na honorze – szégyenfolt
ujmować się (za kim) – (átv.) szót emel (vkinek az
érdekében)
ujmować co w prawidła – szabályokba foglalni
vmit
ujmować życie płytko albo głęboko – felszínen
vagy mélyebben fogja fel az életet
ujmująco – megnyerően, rokonszenvesen
ujmujący, -a, -e [budzący sympatię] – megnyerő,
rokonszenves, vonzó; megragadó
ujmująca fizjonomia – megnyerő, kellemes arc
ujrzany, -a, -e – meglátott, megpillantott, észrevett
ujrzeć (ujrzę, ujrzy) [patrząc, spostrzec kogoś,
coś] – meglátni, megpillantani, észrevenni
ujrzeć światło dzienne [zob. narodzić się,
porodzić się, przyjść na świat, urodzić się]
– megpillantja a napvilágot, (átv.) napvilágot
látni; (átv.) megszületni, világra jönni
ujrzeć się [1. zobaczyć swoje odbicie w czymś;
2. wyobrazić sobie siebie samego w jakiejś
sytuacji, w jakimś miejscu; 3. zobaczyć
7318
siebie wzajemnie] – meglátszani; meglátják
egymást
ujrzał światło dzienne – megszületett, meglátta a
napvilágot, megjelent (könyvről)
ujście [1. wylot czegoś; 2. miejsce, gdzie rzeka
wpływa do morza, jeziora lub do większej
rzeki] – menekvés, elmenekülés, megszökés;
elszállás; (folyó) torkolat, befolyás
ujście kanału – csatorna kifolyója v. torkolata
ujście macicy – méhszáj
ujście rzeki – folyótorkolat
ujść (ujdę, ujdzie) — uchodzić [1. idąc, przebyć
jakiś odcinek drogi; 2. uciec komuś lub
skądś;
3. uniknąć
negatywnych
konsekwencji; 4. uchodzić: być uważanym
za kogoś, za coś; 5. o cieczach, gazach:
wydostać się na zewnątrz; 6. o rzece,
strumieniu: wpłynąć do morza, jeziora lub
do innej rzeki] – (przejść) elmenni; (uciec)
elmenekülni vmi elől; (uniknąć, czego)
elkerülni, kikerülni, megúszni (vmit); kibújni
vmi alól
ujdzie! – megjárja, kibírható
ujść bez szwanku – megúszni vmit
ujść cało – ép bőrrel megúszni v. átvészelni;
sértetlenül megúszni
ujść kary – elkerülni v. megúszni a büntetést
ujść niebezpieczeństwa – megúszni a veszélyt,
megmenekülni a veszélytől
ujść pogoni – egérutat nyerni, megmenekülni,
kicsúszni az üldözők hálójából
ujść, uniknąć śmierci – elkerülni a halált
ujść uwagi – elkerülni a figyelmet
ujść z pogromu – megmenekülni az öldöklésből
ujść z życiem – megmenekülni, ép bőrrel megúszni
vmit; életben maradni
ujść zdrowo – egészségesen átvészelni v. megúszni
vmit
ukamienować [1. zabić kogoś, obrzuciwszy go
kamieniami; 2. dokonać ukamieniowania;
wykonać
wyrok
śmierci
poprzez
zarzucanie kamieniami] – megkövezni,
agyonkövezni
Należy
pamiętać,
że
w
czasowniku
ukamienować mamy twardą głoskę n, a nie, jak
często zdarza się słyszeć, ń. Ci, którzy mówią
ukamieniować, usprawiedliwiając swój błąd,
wskazują na wyraz podstawowy kamień z
wygłosowym miękkim ń. Jednak trzeba wiedzieć,
że choć oba słowa łączy pokrewieństwo, różnice
wynikają z historycznego rozwoju języka
polskiego:
ukamienować
to
czasownik
zbudowany na niegdyś twardym (w dopełniaczu)
temacie rzeczownika – kamen-e, postać
współczesnego Mlpoj rzeczownika kamień ma
natomiast miękkie ń w wygłosie, ponieważ
pierwotny skrócony temat mianownikowy (kam-
-
Wersja 01 01 2017.
y) wyrównał swoją formę do tematu przypadków
zależnych (kamen-), a mianownikowa końcówka
-y zamieniła się w zmiękczający temat jer.
ukamienowanie
[wraz
z
rozszarpaniem
najstarsza forma kary śmierci. Polega na
obrzucaniu skazanego kamieniami przez
grupę ludzi uczestniczących w egzekucji.]
– megkövezés [A törvény által előírt
leggyakoribb kivégzési mód a régi Izráelben:
istenkáromlásért
(3Móz
24,16),
bálványimádásért (5Móz 13,6-10), a szombat
megtöréséért (4Móz 15,32-36), emberáldozat
bemutatásáért
(3Móz
20,2),
okkult
cselekményekért (3Móz 20,27); a kivégzés
mindig a lakott helységen kívül történt
(3Móz 24,14; 4Móz 15,35-36; 1Kir 21,1013; ApCsel 7,58).]
ukarać (ukarze) [wymierzyć komuś karę] –
büntetni,
megbüntetni;
fenyíteni,
megfenyíteni; sújtani
ukarać embargiem – embargóval sújtani
ukarać grzywną – pénzbüntetéssel sújtani
ukarać kogoś – megbüntetni vkit
ukarać kogoś dyscyplinarnie – fegyelmi úton
büntetni vkit
ukarać kłodą – kalodába zárással büntetni
ukarać naganą – megróni, megrovásban
részesíteni, feddéssel büntetni
ukarać
samowolę
–
megbüntetni
az
önkényeskedést
ukarać słowami – korholni, megszidni, összeszidni
ukarać się [ukarać siebie samego] – bűnhődni,
megbűnhődni
ukaranie – büntetés, megbüntetés
ukartować — ukartowywać [w tajemnicy
obmyślić, zaplanować coś złego przeciw
komuś] – kitervelni, megtervezni vmit
(összeesküvésszerűen)
ukartować podstęp – cselt v. ármányt szőni
7319
ukatrupić — ukatrupiać [1. pot. zabić; 2. pot.
zniszczyć lub zepsuć coś] – (közb.) megölni;
megsemmisíteni, elpusztítani vmit
ukaz [1. w dawnej Rosji: zarządzenie wydane
przez cara; 2. ros. ukáz 'edykt; dekret;
werdykt; reskrypt' od ukazát 'pokazać;
wskazać'. w Rosji carskiej - dekret cara,
edykt, rozkaz] – (or.) ukáz; cári v. az
államtanács által kibocsátott rendelet; (átv.)
önkényeskedő parancs, önkényes v. szigorú
parancs, utasítás
ukazać
(ukażę,
ukaże)
—
ukazywać
[1. przedstawić,
zaprezentować
coś;
2. uczynić widocznym] – megmutatni
ukazać co na przykładzie – példán megmutatni v.
illusztrálni vmit
ukazać co w jakim świetle – vmilyen színben
tüntetni fel vmit
ukazać a. ukazywać drukiem – nyomtatásban
megjelenik vmi
ukazać a. ukazywać (kogo) w złym świetle: rossz
fényben tüntet fel (vkit):
ukazać komu co – megmutatni vkinek vmit
ukazać się — ukazywać się [1. stać się
widocznym,
pojawić
się;
2. zostać
opublikowanym] – felbukkanni, megjelenni,
kijönni, fellépni, mutatkozni, feltűnni;
kirajzolódni
ukazać się drukiem – nyomtatásban megjelenni
ukazać się (drukiem) w wydawnictwie –
megjelenik vmi a kiadónál
ukazać się na scenie – megjelenik a színen
ukazać się w druku – nyomtatásban megjelenni
ukazać się w obiegu – forgalomba kerül
ukazać się w sprzedaży – forgalomba v. árusításra
kerülni
ukazać się z druku – nyomtatásban megjelenik
ukazywać się codziennie – mindennap megjelenik
ukazanie – megjelenés
ukazanie się – megjelenés, jelentkezés
ukąsić (ukąszę, ukąsi), ukąsać [wbić żądło lub
zęby w skórę] – megharapni, megmarni;
(np. osa) csípni, megcsípni (rovar);
leharapni; (átv.) bántani vkit
ukąsić kogo – megbántani vkit
ukąsić się – megharapja magát, magába harap
ukąsić się w język – beleharap a nyelvébe
ukąszenie [miejsce na ciele, gdzie coś kogoś
ukąsiło] – harapás, marás, csípés
ukąszenie jadowite – mérges csípés
ukąszenie komara – szúnyogcsípés
ukąszenie owada – rovarcsípés
ukąszenie żmii – kígyómarás
-
Wersja 01 01 2017.
UKF [zakres fal radiowych (pasmo radiowe) o
częstotliwości od 30 do 300 MHz, co
odpowiada długości fali od 10 do 1 metra.
Ten zakres fal przeciętnemu człowiekowi
kojarzy się najbardziej (przez co
potocznie bywa błędnie utożsamiany na
wyłączność) z radiofonią UKF] – VHF,
Very High Frequency; ultrarövid hullám
frekvenciatartománya
ukierunkować — ukierunkowywać [nadać
czemuś kierunek, wskazać cel, sposób
działania] – célozni, irányozni
ukierunkować się — ukierunkowywać się
[przyjąć coś za swój cel, skupić swoje
wysiłki na czymś] – irányulni
ukierunkowanie [określony kierunek działania]
– irányulás, célzat
ukisić (ukiszę, ukisi) [1. poddać kiszeniu, np.
ogórki; zakisić, ukwasić, zakwasić; 2.
ukisić się - poddać sie ukiszeniu, stać sie
ukiszonym; zakisić się, ukwasić się,
zakwasić się; 3. poddać fermentacji
produkty żywnościowe lub rośliny
pastewne] – fermentálni, megerjeszteni,
megerjeszteni, megkeltetni, savanyítani
ukisić się [nabrać kwaśnego smaku w wyniku
fermentacji]
–
fermentálódni,
megsavanyodni, megerjedni, megkelni
ukisnąć
(ukisnę,
ukiśnie)
–
megerjedni,
megsavanyodni
ukiszony, -a, -e – erjesztett, savanyított,
megsavanyított, fermentált
Ukleja (Alburnus alburnus) [gatunek ryby z
rodziny karpiowatych] – szélhajtó küsz
[gyakori keszegféle. Más elnevezések: sneci,
lamni, mecse, ökle, bökle, fűzfahal,
huszárkeszeg], fehér keszeg
Ukleja (niem. Uckeley) [rzeka w Polsce, wraz z
rzeką
Sępólną
tworzy
największy
południowy dopływ rzeki Regi] – Ukleja
(lengyel folyó)
uklepać — uklepywać [uderzając lekko, nadać
czemuś jakiś kształt, wyrównać coś lub
ubić] – kikapálni, elegyengetni, ledöngölni
uklepać się — uklepywać się [pot. o sytuacji:
ułożyć się jakoś w miarę upływu czasu,
stać się mniej dolegliwym lub wrócić do
normy] – egyenletessé válni
uklęknąć [zgiąć nogi w kolanach i oprzeć kolana
na ziemi] – letérdelni, térdepelni, térdre
ereszkedni v. esni, letérdepelni
uklęknięcie – letérdelés, térdre ereszkedés
układ [1. uporządkowany według określonych
zasad
lub
właściwości
szereg
przedmiotów, zdarzeń itp.; też: sposób
uporządkowania
lub
rozmieszczenia
czegoś; 2. całość składająca się z
7320
powiązanych
wzajemnie
elementów;
3. umowa, zwłaszcza między państwami;
4. powiązania, relacje między ludźmi,
państwami itp.; 5. zespół narządów
współpracujących
ze
sobą
w
wykonywaniu określonych funkcji w
organizmie;
6. zespół
części
lub
mechanizmów
w
maszynie
albo
urządzeniu wykonujący określoną pracę]
– (system) rendszer, beosztás, felosztás
elrendezés, összeállítás; felépítés, felosztás,
beosztás; (umowa, ugoda) egyezmény,
megegyezés,
szerződés,
megállapodás;
megoldás; -kötés; (elav.) modor
Układ to inaczej:
 system: struktura stanowiąca ogół wzajemnie
powiązanych elementów; prosty system o ściśle
określonych właściwościach i niezbyt złożonej
strukturze (podsystem)
o zbiór elementów wraz z ich relacjami
o zbiór obiektów materialnych, które mogą
na siebie wpływać
 układ fizyczny, układ chemiczny –
wyodrębniony zespół ciał lub pewna
ilość materii podlegająca przemianom i
badaniu
 układ nerwowy, układ krwionośny itp.
o układ odniesienia
 porządek rozmieszczenia poszczeg. elementów
względem siebie; ułożenie
 relacja wzajemna, zależność różnych
elementów (wielkości, przedmiotów, zjawisk)
o układ społeczny, układ stosunków
społecznych, ład społeczny
 umowa, porozumienie
Układy w różnych dziedzinach
 w astronomii:
o Układ Słoneczny, układ planetarny,
 w biologii:
o układ pokarmowy, układ hormonalny,
układ nerwowy,
o układ odpornościowy,
o układ ekologiczny (ekosystem),
o układ krążenia, układ pozapiramidowy,
o układ oddechowy,
o układ wydalniczy, układ moczowy,
o układ rozrodczy, układ siateczkowośródbłonkowy.
o układ bodźcotwórczo-przewodzący;
 w chemii:
o układ chemiczny, układ żelazo-węgiel,
o układ okresowy pierwiastków, układ
żelazo-cementyt;
 w fizyce:
o układ fizyczny, układ ciał, układ złożony,
o układ odniesienia, układ refrakcyjny,
o układ termodynamiczny, układ optyczny,
o układ współrzędnych i wykres,
o układ jednostek, układ SI, układ
jednostek miar MKSA;
-
Wersja 01 01 2017.
 w elektronice:
o układ scalony, układ elektroniczny,
o układ cyfrowy, układ analogowy,
o układ sekwencyjny, układ hybrydowy,
o układ trójfazowy, układ koincydencyjny;
 w informatyce:
o układ QWERTY, układ sekwencyjny,
o układ wejścia-wyjścia, układ klawiatury;
 w matematyce:
o układ równań,
o układ współrzędnych,
o układ liczbowy – układ dwójkowy, układ
dziesiętny, układ szesnastkowy (układ
heksadecymalny);
 w technice:
o układ automatyki, układ sterowania,
układ adaptacyjny,
o układ jezdny, układ napędowy (układ
napędowy roweru),
o układ zapłonowy silnika spalinowego,
układ rozruchowy gaźnika,
o układ przejściowy, układ kompensacyjny
gaźnika,
o układ regulacji stałowartościowej, układ
nadążny,
o układ regulacji ekstremalnej, układ
regulacji adaptacyjnej,
o układ łańcuchowy, układ grawitacyjny,
o układ wtryskowy, układ zapłonowy,
o układ wylotowy, układ smarowania,
o układ dolotowy, układ doładowania,
o układ inercjalny, układ nieinercjalny,
o układ środka masy, układ hamulcowy,
o układ hydrauliczny, układ korbowy,
o układ elektropneumatyczny;
 w silnikach:
o układ zasilania, układ rozrządu,
o układ rozrządu silnika spalinowego,
o układ smarowania silnika spalinowego,
o układ chłodzenia silnika, układ biegu
jałowego,
o układ przejściowy, układ CRT, układ PF,
o układ mono, układ nośny, układ jezdny,
o układ przeniesienia napędu, układ
kierowniczy;
 w polityce, gospodarce i społeczeństwie (układ,
pakt):
o ład prawny, system prawny, ład społeczny,
o Układ wojskowy, układ polityczny, układ
geopolityczny, Układ Warszawski, Pakt
Północnoatlantycki,
o układ powiązań (politycznych,
gospodarczych),
o Układ Ribbentrop-Mołotow,
o układ Warszawski, układ z Dayton, układ
z Schengen,
o pakt z diabłem,
o Układ (slogan polityczny),
o układ gry, układ dłużniczy;
układ absorbcyjny – hullámcsapda
7321
układ adaptacyjny [układ sterowania, w którym
sposób działania części sterującej zmienia
się samoczynnie w zależności od
warunków pracy] – adaptációs rendszer
układ antytetyczny [sposób zdobienia, w którym
powtarzające się elementy leżą naprzeciw
siebie po obu stronach osi symetrii] –
antitetikus v. ellentétes rendszer
układ asymetryczny – aszimmetrikus felépítés v.
kompozíció
układ bazylikowy – (templom) bazilikás elrendezés
układ bilansu – mérlegrendszer
układ binarny [to pozycyjny system liczbowy, w
którym podstawą jest liczba 2. Do zapisu
liczb potrzebne są więc tylko dwie cyfry: 0
i 1.] – kettes, bináris számrendszer [kettes
vagy bináris számrendszer két számjegy, a
0 és az 1 segítségével ábrázolja a számokat.
Mivel
digitális
áramkörökben
a
számrendszerek
közül a
kettest
a
legegyszerűbb megvalósítani, a modern
számítógépekben és gyakorlatilag bármely
olyan elektronikus eszközben, amely
valamilyen számításokat végez, szinte
kivétel nélkül ezt használják.]
układ bodżców – ösztönzők rendszere
układ celny – vámegyezmény
układ cen – árrendszer
układ centralny – centrális elrendezés
układ chłonny, limfatyczny [układ naczyniowy
kręgowców
stanowiący
uzupełnienie
układu krwionośnego w odżywianiu
tkanek,
dostarczaniu
im
tlenu,
odprowadzaniu produktów przemian
tkankowych i roznoszeniu hormonów] –
nyirokrendszer
układ chronologiczny – időrendi sorrend
układ ciała – testtartás
Układ Clipper [to ujawnione w roku 1993
urządzenie kryptograficzne, projektowane
i rozwijane na potrzeby rządu Stanów
Zjednoczonych.
Jego
celem
jest
umożliwienie
służbom
rządowym
bezproblemowego odczytywania wszelkich
informacji, również tych szyfrowanych,
przetwarzanych
przez
urządzenia
telekomunikacyjne. Układ Clipper został
bardzo szybko złamany. Wiadomo było, że
zaimplementowano w nim między innymi
symetryczny algorytm szyfrowania z
kluczem o długości 80 bitów, podobny do
DES. Algorytm ten został stworzony przez
National
Security
Agency,
jednak
złamanie jego idei matematycznej zajęło
zaledwie kilka dni. Był także podatny na
prosty atak siłowy. Niepowodzenie
pierwszej wersji nie zakończyło całego
-
Wersja 01 01 2017.
projektu.
Powstały
Clipper2
oraz
Clipper3. Idea nieskrępowanego dostępu
władz do wszelkiej transmisji została
później rozszerzona także o komputery.
Wiązało się to z ich rosnącą mocą
obliczeniową w stosunku do ceny oraz
pojawieniem się silnych algorytmów i
PGP. Obecnie możliwości jakie miały dać
projekty Clipper zawierają się w pomyśle
Trusted Computing.] – (ang.) Clipper chip
[az amerikai kormányzat által kötelező
jelleggel
bevezetni kívánt
hardveres
titkosítás hálózati számítógépekhez és egyéb
kommunikációs eszközökhöz; a PGP-hez
hasonló, nyilvános kulcsú rejtjelezést
használ, de a visszafejtéshez szükséges titkos
kulcs egy példányát egy kormányhivatalban
kell letétbe helyezni]
układ cybernetyczny – kibernetikai rendszer
układ czynny ruchu – mozgásrendszer
układ demodulacyjny – demodulátorkapcsolás,
demodulátorkör
układ
dokrewny,
wewnątrzwydzielniczy
[narządy
i
tkanki
organizmu
wytwarzające hormony bezpośrednio do
krwi, oddziałujące wybiórczo na określone
komórki
i
tkanki
organizmu]
–
belsőelválasztású rendszer
układ dopasowujący kabel koaksjalny do dipola
symetrycznego (technika mikrofalowa) –
szimmetrizáló transzformátor, balun
układ dwoisty (dualny) – duális áramkör
układ dwójkowy; dwójkowy system liczbowy
(inaczej binarny) [Używał go już John
Napier w XVI wieku, przy czym 0 i 1
zapisywał jako a i b.] – kettes számrendszer
układ dwustronny – kétoldalú egyezmény
układ dyspersyjny, rozproszony [układ fizycznie
niejednorodny, składający się z fazy
rozpraszającej i znajdującej się w niej w
postaci
drobnych
cząstek
fazy
rozproszonej] – diszperz rendszer [olyan
heterogén rendszer, amelyben az egyik fázis
(diszperz fázis) részecskéi egyenletesen
oszlanak el a másik fázisban (diszperziós
közegben)]
układ dzieła – (ir.) a mű felépítése
układ dziesiętny – tízes számrendszer
Dziesiętny system liczbowy, zwany też
systemem arabskim to pozycyjny system
liczbowy, w którym podstawą pozycji są
kolejne potęgi liczby 10. Do zapisu liczb
potrzebne jest więc 10 cyfr:
Zero,1,2,3,4,5,6,7,8,9.
Jak w każdym pozycyjnym systemie
liczbowym, liczby zapisuje się tu jako ciąg
cyfr, z których każda jest mnożnikiem
kolejnej potęgi liczby stanowiącej podstawę
7322
systemu.
Np zapis "5045.7" wynika z:
5×10 3+0×102+4×101+5×100+7×10 1
=5*1000+0*100+4*10+5*1+7*0.1=5000+0+40
+5+0.7=5045.7
Pozycyjny, dziesiętny system liczbowy jest
obecnie na świecie podstawowym systemem
stosowanym niemal we wszystkich krajach.
Oryginalnie
pochodzi on z Indii, z których przedostał się
do Europy za pośrednictwem Arabów. Od
XVI wieku stosowano go obok systemu
rzymskiego, w nauce, księgowości oraz
tworzącej się właśnie bankowości, gdyż
system ten znacznie upraszcza operacje
arytmetyczne. W oficjalnych dokumentach
jednak nadal zamieniano liczby w zapisie
arabskim na system rzymski. W końcu, dzięki
praktycznym zaletom system rzymski został
prawie zupełnie wyparty na korzyść
arabaskiego.
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu
matematyki
A tízes számrendszer vagy decimális
számrendszer a számok ábrázolásának
legelterjedtebb módja. Helyiértékes
számrendszer, számjegyei a 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7,
8, 9, helyiértékei a tíz hatványai. A nem egész
számok tizedes tört formájában ábrázolhatóak
benne. A tíz kezdettől fogva kiemelt
jelentőséget játszott a legtöbb
számrendszerben, alighanem azért, mert az
embernek tíz ujja van. (Számos nyelvben a
számjegy és az ujj vagy ujjperc ma is ugyanaz
a szó; ilyen például az angol digit). Jelenlegi
tudásunk szerint első előfutára Elámban, a mai
Irán területén jelent meg az i. e. 4. évezredben.
Kezdetleges tízes számrendszert használtak az
i. e. 2. évezredtől Egyiptomban és az indusvölgyi civilizációban, és az i. e. 1. évezredtől
Kínában. Az 1. évezred közepén jelent meg
Indiában az első modern, nullát és negatív
számokat is tartalmazó számrendszer, amit mi
a közvetítői után arab számokként ismerünk.
A tizedestörtek az első évezred végén, az
araboknál fordulnak elő legkorábban.
układ ekonomiczny – gazdasági rendszer
układ elektryczny bez strat – veszteségmentes
áramkör
układ elektryczny szumiący – zajos áramkör
układ fizyczny [zespół obiektów, kt7re mogą
sobie przekazywać energię i oddziałują na
siebie] – fizikai rendszer
układ gospodarczy – gazdasági rendszer
układ graficzny [rozmieszczenie tekstu, ilustracji
i ozdób w książce, gazecie, na plakacie
itp.] – grafikai rendszer v. felosztás
układ handlowy – kereskedelmi egyezmény
układ heterogeniczny, układ niejednorodny,
układ wielofazowy [układ, w którym
występują różne fazy i który może być
utworzony przez jedną lub kilka
-
Wersja 01 01 2017.
substancji chemicznych] – heterogén
rendszer
układ homogeniczny, jednorodny, jednofazowy
[układ, w którym występuje tylko jedna
faza, utworzony przez jedną lub kilka
substancji chemicznych w tym samym
stanie skupienia] – egyfázisú, homogon
rendszer
układ
immunologiczny
(zob.
układ
odpornościowy) – immunrendszer [a
szervezet védekező mechanizmusa, egy adott
antigén hatására kialakuló, az esetleges
fertőzés elleni védekezésben részt vevő
sejtek, szövetek és szervek együttese. Ennek
a szervrendszernek a működése az
immunitásban nyilvánul meg. Ennek a
szónak jelentése: védettség, mentesség. Az
immunrendszer
fő
feladata,
hogy
megkülönböztesse a saját és nem saját,
vagyis idegen anyagokat. Valamint, ha
idegen anyaggal találkozik, akkor azt
eltávolítsa, megsemmisítse. Immunitásunk
lehet velünk született vagy szerzett
immunitás.]
układ informacyjny – információs rendszer
układ jednostek miar [1. usystematyzowany
zbiór
jednoznacznie
określonych
jednostek miar wielkości fizycznych; 2. to
uporządkowany,
utworzony
według
określonych zasad, zbiór jednostek miar,
za pomocą których można mierzyć
wielkości fizyczne, wchodzące w skład
układu wielkości fizycznych, na którym
jest on oparty] – mértékegység rendszer
układ jednowierszowy – egyversszakos felépítés
układ jezdny [część podwozia pojazdu złożona z
kół, zawieszenia i ramy podwozia] –
futómű
układ katoptryczny [układ opt. składający się
jedynie ze zwierciadeł] – fényvisszaverő
rendszer
układ kierowniczy – (műszaki) vezérmű;
kormányszerkezet
układ komórkowaty – sejtrendszer
układ kompozycyjny – kompozíciós megoldás
układ komunikacyjny – közlekedési rendszer
układ kostny [zob. kościec] – csontrendszer,
csontszerkezet
układ kostny człowieka; szkielet, inaczej kościec
lub układ kostny (łac. systema sceleti,
skeleton-szkielet) - ember csontrendszere;
csontváz (latinul sceletum) [tapadási helyet
biztosít és megtartja a gerincesek izmait]
-
Wersja 01 01 2017.
7323
W skład szkieletu wchodzą:
 kości głowy
o kości mózgoczaszki
 kość czołowa
 łuska kości czołowej
 część oczodołowa
 część nosowa
 zatoki czołowe
 kość ciemieniowa prawa i lewa
 kość potyliczna
 łuska kości potylicznej
 część podstawna
 dwie części boczne
 kość skroniowa prawa i lewa
 część skalista (piramida)
 część łuskowa (łuska
skroniowa)
 część bębenkowa
 część sutkowa
 kość klinowa
 kość sitowa
 blaszka pionowa
 blaszka sitowa
o kości twarzoczaszki
 kość nosowa
 przegroda nosowa
 lemiesz
 blaszka pionowa kości
sitowej
 kość łzowa
 kość sitowa
 kość jarzmowa
 podniebienie kostne
 szczęka (kość szczękowa)
 wyrostek zębodołowy
 żuchwa
 trzon żuchwy
 gałąź żuchwy
 wyrostek dziobiasty
 wyrostek kłykciowy
7324
o kosteczki słuchowe
 młoteczek
 kowadełko
 strzemiączko
o stawy:
 staw skroniowo-żuchwowy
o zobacz też:
 szew
 oczodół
 ciemiączko
 ciemiączko przednie
 ząb
 jama nosowa
 kości tułowia
o kręgosłup: Liczba kręgów jest różna
w zależności od przynależności
systematycznej kręgowca. Człowiek
ma 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów
piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5
kręgów krzyżowych i 3 do 5 kręgów
ogonowych, a więc od 32 do 34
kręgów.





kręgi szyjne [A]
kręgi piersiowe [C]
kręgi lędźwiowe [D]
kręgi krzyżowe [E]
kręgi guziczne (ogonowe); kość
guziczna; [F]
o klatka piersiowa
 żebra
 żebra wolne
 żebra rzekome
 żebra prawdziwe [K]
-
Wersja 01 01 2017.
 łuk żebrowy
 mostek
 rękojeść mostka
 trzon mostka
 wyrostek mieczykowaty
o zobacz też:
 krzywizna szyjna
 krzywizna piersiowa
 krzywizna lędźwiowa
 krzywizna krzyżowo-guziczna
 chrząstka żebrowa
 kości kończyny górnej
o obręcz kończyny górnej
 łopatki (łac. scapula) [L]
 obojczyk (łac. clavicula) [B]
o ramię [M]
o przedramię
 kość promieniowa
 kość łokciowa
o ręka
 nadgarstek
 kość łódeczkowata
 kość księżycowata
 kość trójgraniasta
 kość grochowata
 kość czworoboczna większa
 kość czworoboczna mniejsza
 kość główkowata
 kość haczykowata
 kości śródręcza
 palce (paliczki)
 kciuk
 palec wskaziciel
 palec środkowy
 palec obrączkowy
 palec mały
o stawy
 staw mostkowo-obojczykowy
(łac. articulatio
sternoclavicularis) – jedyny staw
obręczy kończyny górnej,
którym łączy się ona z pozostałą
częścią szkieletu.
 staw ramienny
 staw łokciowy
 staw promieniowo-nadgarstkowy
o zobacz też:
 wyniosłość nadgarstka
promieniowa
 wyniosłość nadgarstka łokciowa
 kanał nadgarstka
 kości kończyny dolnej
o obręcz kończyny dolnej
 kość miedniczna (miednica) [J]
 miednica większa
 miednica mniejsza
 kość biodrowa
 kość kulszowa [H]
 kość łonowa
 spojenie łonowe [G]
7325
o kość udowa [I]
o rzepka
o goleń
 kość piszczelowa
 kość strzałkowa
o stopa (kości stopy)
 kości stępu
 kość skokowa
 kość piętowa
 kość łódkowata
 kości klinowate
 kość sześcienna
 kości śródstopia
 kości palców
 paluch
o stawy:
 staw krzyżowo-biodrowy
 staw biodrowy
 staw kolanowy
 staw skokowo-goleniowy
o zobacz też:
 sklepienie stopy
 podeszwa
 płaskostopie
Az emberi csontok listája (Az emberi csontvázat
206, 208 csont alkotja. Ez fejlődéstől függ.)
A koponya csontjai
Az agykoponya csontjai
 Homlokcsont (os frontale)
 Falcsont (os parietale) (2)
 Halántékcsont (os temporale) (2)
 Nyakszirtcsont (os occipitale)
 Ékcsont (os sphenoidale)
 Rostacsont (os ethmoidale)
Az arckoponya csontjai
 Állkapocscsont (mandibula)
 Felső állcsont (maxilla) (2)
 Szájpadcsont (os palatinum)
 Járomcsont (os zygomaticus) (2)
 Orrcsont (os nasale) (2)
 Könnycsont (os lacrimale) (2)
 Ekecsont (vomer)
 Orrkagyló (concha nasalis) (2)
Hallócsontok
 Kalapács (malleus) (2)
 Üllő (incus) (2)
 Kengyel (stapes) (2)
A torok csontjai
 Nyelvcsont (os hyoideum)
A gerincoszlop csontjai
 Nyaki csigolyák (vertebrae cervicales) (7)
 Háti csigolyák (vertebrae thoracales) (12)
 Lágyéki csigolyák (vertebrae lumbales) (5)
-
Wersja 01 01 2017.
 Keresztcsont (os sacrum) (5 csigolya
összenőve)
 Farokcsont (os coccygis) (4 vagy 5 csigolya
összenőve)
A mellkas csontjai
 Szegycsont (sternum)
 Bordák (costae) (2 × 12)
A felső végtag csontjai
A vállöv csontjai
 Kulcscsont (clavicula) (2)
 Lapocka (scapula) (2)
A kar csontja
 Felkarcsont (humerus) (2)
Alkarcsontok (ossa antebrachii)
 Orsócsont (radius) (2)
 Singcsont (ulna) (2)
A kéz csontjai (ossa manus)
KÉZTŐCSONTOK (OSSA CARPI)
 Borsócsont (os pisiforme) (2)
 Fejescsont (os capitatum) (2)
 Horgascsont (os hamatum, hamulus ossis
harmati) (2)
 Holdascsont (os lunatum) (2)
 Háromszögletű csont (os triquetrum) (2)
 Kis trapézcsont (os trapezoideum) (2)
 Sajkacsont (os scaphoideum) (2)
 Trapézcsont (os trapezium) (2)
KÉZKÖZÉPCSONTOK (OSSA
METACARPALIA)
 I. kézközépcsont (2)
 II. kézközépcsont (2)
 III. kézközépcsont (2)
 IV. kézközépcsont (2)
 V. kézközépcsont (2)
 Lencsecsontok (szezámcsontok, ossa
sesamoidea) (2 x 4 – kettő az I.
kézközépcsont fejénél, valamint egy-egy a II.
és az V. kézközépcsont fejénél)
A KÉZ UJJPERCCSONTJAI (OSSA
DIGITORUM MANUS)
 Alappercek (phalanx proximalis) (2 × 5)
 Középpercek (phalanx media) (2 × 4 – mivel
a hüvelykujjnak csak alap- és körömperce
van)
 Körömpercek (phalanx distalis) (2 × 5)
Az alsó végtag csontjai
A medenceöv csontjai
 A keresztcsontot és a farokcsontot korábban
említettük
 Medencecsont (os coxae) (2)
o Csípőcsont (os ilium)
o Ülőcsont (os ischii)
o Szeméremcsont (os pubis)
A comb csontjai
 Combcsont (femur) (2)
 Térdkalács (patella) (2)
7326
Lábszárcsontok (ossa cruris)
 Sípcsont (tibia) (2)
 Szárkapocscsont (fibula) (2)
A láb csontjai (ossa pedis)
LÁBTŐCSONTOK (OSSA TARSI)
 Ugrócsont (talus) (2)
 Sarokcsont (calcaneus) (2)
 Sajkacsont (os naviculare) (2)
 Belső ékcsont (os cuneiforme mediale) (2)
 Középső ékcsont (os cuneiforme medium) (2)
 Külső ékcsont (os cuneiforme laterale) (2)
 Köbcsont (os cuboideum) (2)
LÁBKÖZÉPCSONTOK (OSSA
METATARSALIA)
 I. lábközépcsont (2)
 II. lábközépcsont (2)
 III. lábközépcsont (2)
 IV. lábközépcsont (2)
 V. lábközépcsont (2)
 Lencsecsontok (ossa sesamoidea) (2 x 2 – az
I. lábközépcsont fejénél)
A LÁB UJJPERCCSONTJAI (OSSA
DIGITORUM PEDIS)
 Alappercek (phalanx proximalis) (2 × 5)
 Középpercek (phalanx media) (2 × 4 – mivel
az öregujjnak csak alap- és körömperce van)
 Körömpercek (phalanx distalis) (2 × 5)
układ kostny i mięśniowy – csont- és
izomrendszer
układ krążenia, naczyniowy [1. układ składający
się z dwóch układów: krwionośnego i
chłonnego; 2. polski serial telewizyjny w
reżyserii Andrzeja Titkowa ukazujący
nieprawidłowości w środowisku lekarzy w
latach 70. Polski Ludowej. ] – véredényrendszer; keringési rendszer
układ krwionośny – vérkeringés
układ krwionośny bezkręgowców – gerinctelenek
vérkeringése
układ krwionośny człowieka (łac. sistema
sanguiferum hominis) – układ zamknięty,
w którym krew (łac. sanguis) krąży w
systemie naczyń krwionośnych, a serce
(łac. cor) jest pompą wymuszającą
nieustanny obieg krwi. Układ ten wraz z
układem limfatycznym (łac. sistema
lyphaticum) tworzą układ krążenia (łac.
sistema
circulatorium).
–
keringési
szervrendszer v. szív és érrendszer
(apparátus cardiovascularis) [a szív és az
erek összefoglaló neve. A vérkeringés
(circulatio sanguinis) központja a szív (cor
vagy cardium). A keringési rendszer
embrionálisan endodermából fejlődik ki. A
szív
bonyolult
módon
egy
sor
differenciálódáson megy keresztül, ennek
alapja a cardiogen-lemez. Az embrionális
-
Wersja 01 01 2017.
fejlődés során ebből fejlődik a szív. Az
emberi szív négyüregű, valamint a nagy és
kis vérkör vére nem keveredik. Evolúcióját
tekintve a halaknak kétüregű szívük van. A
kétéltűek (amphibia) háromüregű szívvel
rendelkeznek. A hüllőknél (reptalia) csak a
legalacsonyabb rendűeknél van háromüregű
szív,
a
kígyóknak,
gyíkoknak
és
krokodiloknak már négyüregű szívük van, de
még nem teljesen záródott el egymástól a kis
és nagy vérkör, így az artériás és vénás vér
keveredik bennük. A krokodiloknál már
kezdetleges ventricularis septum is jelen van.
A keringésbe a vér- és a nyirokkeringés
tartozik.]
układ krwionośny kręgowców [ten jest układem
zamkniętym, a serce kręgowców jest
wielojamowe.
Układy
krwionośne
poszczególnych grup kręgowców znacznie
różnią się od siebie.] – gerincesek
vérkeringési rendszere [A gerincesek
esetében a csontos halaktól kezdődően 3 féle
keringési rendszer különült el: vérkeringés,
nyirokkeringés, agy-gerincvelői keringés.]
układ krwiotwórczy – vérképzőrendszer
układ liczbowy – számrendszer
układ limfatyczny lub inaczej układ chłonny (łac.
systema lymphaticum) [otwarty układ
naczyń i przewodów, którymi płynie jeden
z płynów ustrojowych – limfa, która
bierze swój początek ze śródmiąższowego
przesączu znajdującego się w tkankach.] –
nyirokrendszer; nyirokkeringés [egyrészt
kiegészíti a vénás keringést a szövetközötti
7327
folyadék
elvezetésében,
másrészt
a
nyirokerek útjába iktatott szűrők – a
nyirokcsomók – és az egész nyirokrendszer
részeként fontos alkotórészei a szervezet
védekezőrendszerének.]
układ linearny – lineáris rendszer
układ logarytmów – logaritmusrendszer
układ masa-podatność – tömeg-rugó-rendszer
układ miar – mértékrendszer
układ miasta – városkép
układ międzynarodowy – nemzetközi szerződés
układ mięśniowy (łac. systema musculorum)
[istnieją dwa rodzaje mięśni, które
przeciętnie stanowią 40% masy całego
ciała. Typowy mięsień szkieletowy
zbudowany jest z brzuśca oraz ścięgien.
Brzusiec
jest
skupieniem
włókien
mięśniowych. Ma czerwone zabarwienie
ze względu na obecność barwnika mioglobiny. Większość mięśni ma jeden
brzusiec,
np.
mięsień
pośladkowy,
niektóre mają ich jednak więcej, np.
mięsień
dwugłowy
ramienia.]
–
izomrendszer
[Az
emberben
350,
harántcsíkolt izomszövetből felépülő izom
található, ezek építik fel a vázizomrendszert.
A testsúly felét a vázizmok teszik ki. Az
izmok elsődleges és másodlagos nyalábokból
épülnek fel, ezeken belül az izomrostok
egymással párhuzamosan helyezkednek el.
Az izomfonalakat az egymás mellett
elhelyezkedő aktin és miozin fehérjeszálak
alkotják. Az emberi mozgásban (a
gerincesekre általánosan jellemző módon) az
izomrendszer aktív, a csontvázrendszer
passzív szerepet tölt be.]
-
Wersja 01 01 2017.
układ
moczowo-płciowy
(łac.
Systema
urogenitale) [wyższych kręgowców (w tym
człowieka) składa się z dwóch części
układu moczowego, układu płciowego] –
húgy- és nemirendszer; húgy-ivarszervek;
kiválasztás és nemi szervek
układ naczyniowy – véredény-rendszer
układ naturalny pierwiastków – az elemek
természetes rendszere
układ nerwowy [zespół narządów organizmu
ludzkiego lub zwierzęcego odbierających
bodźce ze świata zewnętrznego i
wewnętrznego,
przewodzących
podrażnienia nerwowe oraz kierujących
odruchami organizmu] – idegrendszer
układ nerwowy człowieka (łac. systema nervosum)
[układ zbudowany z tkanki nerwowej,
integrujący
działalność
organizmu,
rejestrujący
bodźce,
przetwarzający
zawartą w nich informację oraz sterujący
czynnościami organizmu: ruchem mięśni
oraz wydzielaniem hormonów] – emberi
idegrendszer
 Układ nerwowy somatyczny (łac. soma —
ciało) [nastawiony na łączność ze światem
zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne
informacje za pośrednictwem narządów
zmysłów
oraz
zarządza
aparatem
ruchowym, umożliwiając poruszanie się w
przestrzeni i reagowanie w sposób celowy
na bodźce zewnętrzne.] – szomatikus
idegrendszer [a perifériás idegrendszer
része, ami az akaratlagos mozgások
vázizmok általi kivitelezéséért (kivéve
reflexívek), és a külső ingerek érzékszervi
észleléséért felelős (tapintás, látás, hallás)]
 Układ nerwowy autonomiczny lub
wegetatywny (łac. autos — samo- i nomos
— prawo, a więc "samorządzący się") [jego rolą jest sprawowanie kontroli nad
przemianą materii oraz prawidłowym
działaniem narządów wewnętrznych.] –
autonóm (vegetatív) idegrendszer [az
idegrendszer
akarattól
független
szabályozását beidegző része, a vegetatív
szervek (életfenntartó belső szervek pl. szív,
tüdő, mirigyek stb.) működését (többnyire)
akaratuntól függetlenül irányító része]
układ
nerwowy
kręgowców
gromadzi
informacje, przetwarza je i wywołuje
odpowiednie reakcje – gerinces állatok
idegrendszere
układ nerwowy limbiczny [zespół różnych
struktur mózgowych kierujących stanami
emocjonalnymi
oraz
podstawowymi
popędami biologicznymi] – limbikus
idegrendszer
układ
7328
nerwowy
przywspółczulny,
parasympatyczny [część autonomicznego
układu nerwowego, która unerwia
narządy wewnętrzne i reguluje ich
czynności, m.in. hamuje akcję serca i
pobudza
wydzielanie
gruczołów
trawiennych] – (bonc) paraszimpatikus
idegrendszer
układ nerwowy współczulny, sympatyczny [część
autonomicznego układu nerwowego, która
unerwia narządy wewnętrzne i reguluje
ich czynności, m.in. przyśpiesza akcję
serca i hamuje wydzielanie gruczołów
trawiennych] – együttérző, szimpatikus ideg
układ nerwowy zwierząt [Układ nerwowy
zbudowany jest z tkanki nerwowej.] –
állatok idegrendszere
układ numeryczny – számrendszer
układ o jednym stopniu swobody – egy
szabadsági fokú rendszer
układ o nieskończonej liczbie stopni swobodny –
megosztott (végtelen sok szabadsági fokú)
rendszer
układ o skończonej liczbie stopni swobody,
układ o stałych skupionych – véges
układ o stałych rozłożonych – megosztott
(végtelen sok szabadsági fokú) rendszer
układ o stałych rozłożonych, układ o
nieśkończonej liczbie stopni swobody –
kontinuum, sokaság
układ o wielu stopniach swobody – több
układ o wzajemnej pomocy – kölcsönös
segítségnyújtási
egyezmény
[Polskobrytyjski układ o wzajemnej pomocy:
Lengyel-angol kölcsönös segítségnyújtási
egyezmény, 1939]
-
Wersja 01 01 2017.
układ oddechowy [płuca oraz zespół narządów
tworzących drogi oddechowe, którymi
powietrze dochodzi do płuc i zostaje z nich
wydalone] – légzőrendszer [a szervezetnek
az a része, amely a gázcseréhez szükséges
légcserét (ventilatiót) végrehajtja]
układ odpornościowy, układ immunologiczny
[zbiór
mechanizmów
organizmu,
mających na celu jego ochronę przed
chorobami, poprzez identyfikację i
likwidowanie patogenów i komórek
nowotworowych.
Mechanizmy
te
wykrywają
różnorakie
odmiany
czynników chorobotwórczych, od wirusów
po robaki pasożytnicze, dlatego muszą
rozróżniać zdrowe komórki i tkanki
organizmu, w celu jego prawidłowego
funkcjonowania. Wykrywanie patogenów
jest skomplikowane, ponieważ dzięki
ewolucji przystosowują się, zmieniając
metody działania.] – immunrendszer,
védekező rendszer
układ
odsprzęgający
–
csatolásmentesítő
kapcsolás
układ okresowy pierwiastków [zestawienie
wszystkich pierwiastków chemicznych w
postaci
rozbudowanej
tabeli,
uporządkowanych według ich rosnącej
liczby atomowej, grupujące pierwiastki
według ich cyklicznie powtarzających się
podobieństw właściwości, zgodnie z
prawem
okresowości
Dmitrija
Mendelejewa.
Użyteczność
układu
okresowego wynika z faktu, że w prostej
formie przedstawia on zależność własności
chemicznych pierwiastków i pośrednio
także ich prostych związków chemicznych
od liczby występujących w nich protonów
i elektronów. Współczesna, oficjalna
wersja układu okresowego, publikowana
cyklicznie przez Międzynarodową Unię
Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC)
definiuje też podział pierwiastków na
grupy, okresy i bloki. Oficjalna wersja
układu okresowego opublikowana przez
IUPAC 22 lipca 2007 r. zawiera
pierwiastki od liczby atomowej 1 do 111,
choć znanych jest 118 pierwiastków.
Pierwiastek 112 został oficjalnie uznany
przez IUPAC 10 czerwca 2009 r., uzyskał
nazwę copernicium dnia 19 lutego 2010.
Pierwiastki od 113 nie są oficjalnie uznane
przez IUPAC.] – periódusos rendszer
[kémiai elemek periódusos rendszere a
kémiai elemek egy táblázatos megjelenítése,
melyet elsőként 1869-ben az orosz kémikus
Dmitrij Mengyelejev alkalmazott. A kémia
oktatásában ma általánosan elterjedt a
periódusos rendszer használata, a kémiai
sajátosságok különböző formáinak az
osztályozásához,
rendszerezéséhez
és
összehasonlításához hasznos segédeszköz. A
periódusos rendszer 2006. október 16-án 117
elemet tartalmaz (a 118-as elemet
előállították, de a 117-eset még nem).]
7329
układ opóźniający – késleltetőáramkör
układ opóźnionego sprzężenia zwrotnego –
késleltetett visszacsatoló áramkör
układ optyczny [zbiór elementów optycznych
(soczewek, zwierciadeł itp.) tworzących
obrazy przedmiotów, stosowany w
przyrządach optycznych] – optikai
rendszer
układ planetarny – bolygórendszer
układ płatniczy – fizetési megállapodás
układ pobudzenia – ingervezető rendszer
układ podłuźny – hosszanti elrendezés
układ pokarmowy, trawienny (łac.systema
digestorium) [1. narządy, które pobierają
pokarm, trawią, wchłaniają go i wydalają
części niezużyte; 2. system połączonych
funkcjonalnie
narządów
służących
zapewnieniu dostarczania organizmowi
odpowiedniej ilości wody i składników
odżywczych.]
–
emésztőrendszer
[táplálkozási és emésztő szervrendszer a
tápláléknak a környezetből való felvételére
és az állati szervezet számára hasznos
-
Wersja 01 01 2017.
anyagainak
szervrendszer.]
emésztésére
szolgáló
U ssaków układ pokarmowy można podzielić
na następujące części:
 jama ustna/jama gębowa – szájüreg
 gardziel – torok, gége
 gardło – torok, garat
 przełyk – nyelőcső
 żołądek lub żołądki – gyomor
 jelito cienkie – vékonybél
o dwunastnica – (lat.) duodenum;
vastagbél, nyombél, patkóbél
o jelito czcze – éhbél (jejunum)
o jelito kręte – csípőbél (ileum)
 jelito grube – vastagbél (intestinum crassum)
o jelito ślepe – vakbél
o okrężnica – vastagbél
o odbytnica - végbél (rectum)
o odbyt – végbélnyílás (anus)
układ pokojowy – békeszerződés, békeegyezmény
układ polityczny – politikai rendszer
układ połówkujący – csatornaváltóáramkör,
hangváltó
układ poziomy – felszínes rétegződés
układ
pracy,
zbiorowy
–
kollektív
munkaszerződés
układ produkcyjny – termelési rendszer
układ przeciwsobny z odwracaniem fazy –
fázisfordító ellenütemű kapcsolás
układ przeciwzakłóceniowy – zavarvédelem
układ przewodzący serca (łac. systema conducens
cordis) [reguluje on rytmikę pracy serca
oraz prawidłową kolejność skurczów
poszczególnych części serca. Jest on
zbudowany
z
zmodyfikowanych
miocytów] – (lat. systema conducens
cordis); a szív ingervezető rendszere [ang.
conduction system of the heart CCS
[Complexus stimulans cordis; Systema
conducens cordis]]
7330
układ pseudobazylikowy – (templom) álbazilikás
elrendezés
układ regulacji – szabályozó rendszer
układ równań [koniunkcja pewnej liczby (być
może nieskończonej) równań] – (mt)
egyenletrendszer
[Egyenletrendszerről
beszélünk a matematikában akkor, ha van
legalább 2 olyan egyenlet, melyeknek különkülön vett megoldáshalmazuknak metszete
megoldásul szolgálhat az egyenletrendszerre
nézve.
Az
egyenletrendszereket
úgy
definiáljuk, hogy az egyes egyenleteket
egymás alá írjuk, majd egyik oldalról egy
egybefoglaló kapcsos zárójellel látjuk el a
rendszert
(ettől
a konvenciótól
itt
eltekintünk).]
układ równań liniowych [to układ równań, w
którym występuje dowolna liczba równań
liniowych i jednocześnie nie występują w
nim żadne równania wyższego rzędu] lineáris egyenletrendszer [olyan többváltozós
egyenletrendszer, ahol minden ismeretlen
változó elsőfokon (azaz első hatványon)
szerepel]
układ różniczkująy – differenciáló áramkör
układ rozproszony [zob. układ dyspersyjny] –
diszperz rendszer
układ (samokopiujący) Cb, Cfb, Cf [popularny
układ samokopiujący, w którym każda
warstwa ma powłokę samokopiującą.
Poszczególne warstwy mają oznaczenie
CB, CFB lub CF.] – önátírós papír rendszer
[Az önátíró nyomtatványok a következő
lapokból állnak: CB – átadó, CFB – átadó,
átvevő, CF – átvevő.]
- CB - skrót angielskich słów oznaczających
wyrób z powłoką samokopiującą na
spodzie. Stanowi on pierwszą warstwę w
układzie samokopiującym CB, CFB, CF.
- CF - skrót angielskich słów oznaczających
wyrób z powłoką samokopiującą na
wierzchu. Stanowi on spodnią warstwę w
układzie samokopiującym CB, CFB, CF.
- CFB
skrót
angielskich
słów
oznaczających wyrób z powłokami
samokopiującymi na wierzchu i spodzie.
Stanowi on wewnętrzne warstwy w
układzie samokopiującym CB, CFB, CF w
przypadku wykonywania co najmniej
dwóch kopii.
układ scalony (ang. integrated circuit, chip,
potocznie kość) [1. zminiaturyzowany
układ elektroniczny zawierający w swym
wnętrzu od kilku do setek milionów
podstawowych
elementów
elektronicznych, takich jak tranzystory,
diody, rezystory, kondensatory. 2. termin
najczęściej odnoszący się do zestawu
-
Wersja 01 01 2017.
scalaków obsługujących układ CPU
(procesor). Mogą to być takie procesory
jak Pentium (Intel) czy Athlon (AMD).] –
integrált áramkör (röviden IC, az angol
Integrated Circuit rövidítéséből) [félvezető
lapkán (esetleg lapkákon) kialakított nagyon
kis méretű áramkör. Tipikus alkatrésze az
integrált tranzisztor. Ebbe a kategóriába
sorolhatóak a multichip modulok is, melyek
egyetlen tokban több chipet is tartalmazó
áramkörök. 2. miniatürizált, bonyolult
áramkör, amelynek összes elemét egyetlen
apró "chip"-re, azaz szilícium kristályra
maratták.
Ezek
a
csupán
néhány
négyzetmilliméteres
"chip"-ek
akár
százezernyi építőelemet (tranzisztort, diódát,
kondenzátort,
ellenállást)
is
tartalmazhatnak.]
układ
scalony
[miniaturowy
układ
elektroniczny, którego elementy składowe
są wytworzone wewnątrz lub na
powierzchni wspólnego podłoża i są
połączone w sposób nierozłączny] –
ingerált rendszer; chip
uklad scalony analogowy – analóg integrált
rendszer
uklad scalony cyfrowy – szám intergált rendszer
układ SI (franc. Système International d'Unités) –
Międzynarodowy Układ Jednostek Miar
zatwierdzony
w
1960
(później
modyfikowany)
przez
Generalną
Konferencję Miar [Jest stworzony w
oparciu o metryczny system miar.
Jednostki w układzie SI dzielą się na
podstawowe i pochodne. W Polsce układ
SI obowiązuje od 1966, obecnie został
oficjalnie przyjęty przez wszystkie kraje
świata
z
wyjątkiem
Stanów
Zjednoczonych, Liberii i Birmy.] Mértékegységek Nemzetközi Rendszere,
röviden SI (Système International d’Unités)
[modern,
nemzetközileg
elfogadott
mértékegységrendszer,
amely
néhány
kiválasztott mértékegységen, illetve a 10
hatványain alapul. A jelenleg használt SI
mértékegységrendszert a 11. Általános Súlyés Mértékügyi Konferencia (General
Conference on Weights and Measures)
fogadta el 1960-ban. A különböző
mértékegységrendszerek
eltérő
alapegységeket választottak. Az SI rendszer,
vagy más néven a Mértékegységek
nemzetközi rendszere mértékegységei az SIalapegységekből származnak. Minden SI
származtatott egység ezen alapegységekből
levezethető.]
układ siedzenia – ülésrend
7331
układ sił – (pol.) erőviszonyok, erők megoszlása;
(fiz.) erőrendszer
układ sterowania [w robotyce jest to sposób
przedstawiania układów dynamicznych w
postaci blokowej. Z układami sterowania
związane
są
takie
pojęcia
jak
sterowalność, obserwowalność, punkt
równowagi, nawiasy Liego, macierz
Kalmana, itd. Jest to taki układ, który
składa się z obiektu sterowania i
oddziałującego na niego urządzenia.] –
(sterownik) vezérlőegység
uklad sympatyczny – szimpetikus idegrendszer
uklad szesnastkowy – tizenhatos számrendszer
Szesnastkowy system liczbowy to pozycyjny
system liczbowy, w którym podstawą pozycji
są kolejne potęgi liczby 16. Często system
szesnastkowy jest określany nazwą Hex od
angielskiego słowa hexadecimal. Do zapisu
liczb potrzebne jest szesnaście cyfr. Poza
cyframi dziesiętnymi od 0 do 9 używa się
pierwszych sześciu liter alfabetu łacińskiego:
A,
B,
C,
D,
E,
F.
Jak w każdym pozycyjnym systemie
liczbowym, liczby zapisuje się tu jako ciągi
cyfr, z których każda jest mnożnikiem
kolejnej potęgi liczby stanowiącej podstawę
systemu, np. liczba zapisana w dziesiętnym
systemie liczbowym jako 1000, w hex
przybiera
postać
3E8,
gdyż:
3x16 2 + 14x161 + 8x16 0 = 768 + 224 + 8 = 1000.
Hex jest powszechnie używany w informatyce,
ponieważ wartość pojedynczego bajt można
opisać
używając
tylko
dwóch
cyfr
szestnastkowych. W ten sposób można kolejne
bajty łatwo przedstawić w postaci ciągu liczb
hex. Jednocześnie zapis 4 bitów można łatwo
przełożyć na jedną cyfrę hex. Przykładowy
ciąg liczb w czterech systemach liczbowych
przedstawiono w Tabeli 1.
W
matematyce
liczby
w
systemach
niedziesiętnych oznacza się czasami indeksem
dolnym zapisanym w systemie dziesiętnym, a
oznaczającym podstawę pozycji danego
systemu. W celu podkreślenia, że liczba jest
dziesiętna, można również napisać obok niej
indeks, np. 10 16 = 1610. Konwencja ta nie jest
używana w informatyce. W różnych językach
programowania zapis hexa wygląda inaczej:




C, C++, Java - stosuje się prefiks 0x (zero
oraz x) np. 0x102f, a w ciągach
tekstowych \x, np. "\x2f"
Pascal - stosuje się prefiks $, np. $102f
niektóre wersje Asemblera - za liczbą
litera h, np 102fh
HTML - kolory RGB (Red - Czerwony,
Green - Zielony, Blue - Niebieski)
zapisuje się jako 3 liczby hex od 0 do
FF(255) poprzedzone znakiem #, np.
różowy - #FF8080, szary - #808080,
czarny - #000000. Zapis ten dotyczy
koloru 24-bitowego przypisywanego
-
Wersja 01 01 2017.
różnym elementom graficznym
dokumentu
HTML.
tizenhatos (hexadecimális) számrendszer a 16os számon alapuló számrendszer, az
informatika kulcsfontosságú számrendszere
(zsargonban: hexa). A tizenhatos számrendszer
a 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 számjegyeken kívül az
A, B, C, D, E, F betűket (vagy ezeknek kisbetűs
megfelelőjét; mindkettő használat
megengedett) használja.
A 0–9 számjegyek használata értelemszerű
(azaz: a tízes számrendszernek megfelelő), az A
számjegy 10-et, a B számjegy 11-et, a C
számjegy 12-t, a D számjegy 13-at, az E
számjegy 14-et és az F számjegy 15–öt jelöl (ez
összesen 16 számjegy, hiszen a nulla az első).
Az eltérő számrendszer használatára általában
a szám után írt alsó indexes H betű utal,
például: C9H. A tizenhatos számrendszerben
leírt szám számjegyei tulajdonképpen a
tizenhatos szám 0-val kezdődő és
számjegyenként eggyel növekvő exponensei a
szám legkisebb helyiértékű számjegyeitől
haladva a legnagyobb helyiértékűekig (azaz
jobbról balra). Például 3F8H a tízes
számrendszerben 1016 (= 3×16 2 + 15×161 +
8×160).
A hexadecimális kifejezés a görög nyelv έξι
(hexi) szavából (jelentése: „hat“) és latin nyelv
decem (jelentése: tíz) szavaiból származik.
uklad słoneczny – (csill.) naprendszer
układ tabelaryczny – táblázatos rendszer
układ tektoniczny – hegyszerkezeti alakulat
układ trawienny – emésztőrendszer
układ trikowy – műkapcsolás
układ uwydatniający (wytwarzający emfazę) –
kiemelő
układ w sprawie ceł – vámegyezmény
układ walutowy – valutarendszer
Układ Warszawski (UW) (oficjalna nazwa: Układ
o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy
Wzajemnej ros. Договор о дружбе,
сотрудничестве и взаимной помощи)
[Warszawski Układ, europejski sojusz
wojskowo-polityczny ZSRR i państw od
niego uzależnionych. Podpisany 14 maja
1955 w Warszawie przez Albanię
(wystąpiła
w
1968),
Bułgarię,
Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię,
Węgry i ZSRR. Wszedł w życie 6 czerwca
1955.] – Varsói Szerződés (VSz) [a középés kelet-európai szocialista országok
védelmi
katonai-politikai
szervezete.
Varsóban, Lengyelországban alapították
meg 1955. május 14-én a Szovjetunió
javaslatára, amely a szervezeten belül
csaknem az összes hatalmat birtokolta. 1991.
február 25-én a szervezet budapesti ülésén
7332
aláírták a szerződés katonai szervezetének
1991. április 1-jei megszűnéséről szóló
dokumentumot.]
układ ważący – súlyozóáramkör
układ wejścia-wyjścia (ang. input-output circuit,
I/O circuit), we-wy [są to takie urządzenia,
które pośredniczą w wymianie informacji
pomiędzy systemem mikroprocesorowym,
a urządzeniami zewnętrznymi (urządzenia
peryferyjne)] – (ang. input-output circuit,
I/O circuit) I/O egység; (input output, be
ki)egység [ ez tartja a kapcsolatot a
számítógépes rendszer többi részével, azaz a
perifériákkal]; bemenet/kimeneti egység,
B/K
układ współrzędnych [zestawienie linii osi
współrzędnych,
względem
których
określamy
położenie
punktów
na
płaszczyźnie lub w przestrzeni] – (mt.)
koordinátarendszer [Koordináták (egymástól
független méretek) segítségével megadható
egy tetszőleges pont helyzete a térben, vagy
a síkban. A koordináta-rendszer egy sík,
vagy egy tér, melyben egy kezdőpontot és
tengelyeket jelölünk ki, melyektől a
koordináták mérhetők.]
układ wydalniczy – kiválasztási rendszer
 Układ wydalniczy bezkręgowców [układ
narządów
zwierząt
bezkręgowych
służący do wydalania zbędnych i
szkodliwych produktów przemiany
materii (takich jak m.in. mocznik, kwas
moczowy, amoniak), nadmiaru wody –
oraz do utrzymywania równowagi
jonowej.] – gerinctelenek kiválasztási
rendszere
 Układ wydalniczy kręgowców [jeden z
układów zwierząt, którego celem jest
usuwanie zbędnych i szkodliwych
produktów przemiany materii] –
gerincesek kiválasztási rendszer
układ z kim o co – megyegyezés vkivel vmiről;
vmilyen tárgyban v. vmire vonatkozólag
Układ z Schengen [porozumienie, które znosi
kontrolę osób przekraczających granice
między państwami członkowskimi układu,
a w zamian za to wzmacnia współpracę w
zakresie
bezpieczeństwa
i
polityki
azylowej. Dotyczy również współpracy
przygranicznej. Porozumienie to zostało
zawarte w miejscowości Schengen w
Luksemburgu 14 czerwca 1985.] –
Schengeni Egyezmény [az Európai Unió
(EU) első és harmadik pillérének része,
amely elsősorban a belső határőrizet
megszüntetését és a külső határok közös
ellenőrzését jelenti. Az egyezménynek nem
minden unióbeli ország a tagja, és vannak
-
Wersja 01 01 2017.
nem EU-beli tagjai is. Az egyezményt nem
minden aláíró tagország alkalmazza.]
układ z superreakcją – pozitívvisszacsatolt
hálózat
układ zapłonowy – gyújtómű
układ zbiorowy [porozumienie dotyczące
warunków pracy, zawierane między
pracowniczymi związkami zawodowymi i
pracodawcami] – kollektív szerződés (KSZ)
układ zbiorowy pracy – kollektív szerződés
układać (zob. ułożyć) – elhelyezni, lefektetni,
rakni, rakosgatni, rakodni; (porządkować)
elrendezni,
összerakni,
összeállítani;
megszerkeszteni, megírni
układać bajki – mesét szőni
układać co w kostkę - gondosan öszehajtogatni,
élére hajtogatva rakni vmit
układać coś na coś – fektetni, helyezni vmit vmire
układać coś na czymś – fektetni, helyezni vmit
vmire
układać fałdy sukni – ráncba rakni v. berakni a
szoknyát
układać harmonogram – ütemezni (beosztani)
układać kartki alfabetycznie – betűrendbe rakni,
ábécé szerint rendezni a kártyákat
układać a. ułożyć komuś horoskop – horoszkópot
felállítani v. készíteni vkinek
układać listę – jegyzéket összeállítani
układać w stos – halomba rakni; felhalmozni
układać w warstwy, przykrywać [zwarta, lekka,
bawełniana
lub
lniana
tkanina
wytworzona z czystych przędz; w splocie
płóciennym. Stosowana do produkcji
pościeli oraz damskich bluzek.] –
lepedővászon [Könnyű, sűrű beállítású
pamut- vagy lenszövet. Finom fonalakból
vászonkötésben
készül.
Ágynemű
készítésére szolgál.]
układać warstwami – rétegezni
układać wiersz – verset költeni
układać wiersze – költeményt, verseket költeni v.
írni
układać włosy – frizurát készíteni, hajat fésülni
układać się – elrendeződni, kialakulni; (o co)
megegyezni, megállapodni (vmiben)
układając warstwami – rétegzetten, rétegezve
układająca się strona – prawo szerződő fél
[WYSOKA UKŁADAJĄCA SIĘ STRONA
(Należy podać nazwę Państwa/Państw,
przeciwko któremu/którym skierowana jest
skarga)]
układalność
[podsumowanie
własności
materiałów włókienniczych, które zawiera
miękkość, elastyczność i wydajność. Jej
obszar jest zgodny z rodzajem materiału i
7333
celem użytkowania. Odnośnie materiałów
odzieżowych, u. jest często określona
przez obecne trendy.] – esés [Kelmék egy
nagyon összetett tulajdonsága, amely
magában foglalja a hajlékonyságot, a
lágyságot, a redőző képességet, és ami főleg
a kelme nyersanyagától, szerkezetétől,
területi sűrűségétől, kikészítési módjától
függ. Az esés nagyban befolyásolja a kelme
alkalmazhatóságát és a belőle készült
ruhadarab szépségét.]
układanie – rendezés, berendezés, rendezkedés;
rakodás, pakolás
układanie planów – tervkészítés
układanie (np. parkietu) – burkolás
układanie się – egyezkedés, tárgyalás
układanie się z kim – tárgyalás v. tárgyalások
vkivel
układanka [zabawka składająca się z elementów,
które należy zestawić w całość] –
összerakós játék, kirakójáték; kirakás
(betűjáték v. kockajáték); puzzle
układanka logiczna – logikai összerakós v. kirakós
játék
układanka magnetyczna – mágneses összerakós
játék
układany, -a, -e (zob. ułożony) – elhelyezett,
elrendezett; rakott
układnie – ügyesen, udvariasan
układność – jómodor, simulékonyság, csiszoltság,
mesterkéltség
układny, -a, -e [zachowujący się w sposób
bardzo uprzejmy, czasem z chęci
przypodobania się komuś; też: będący
wyrazem takiego zachowania] – udvarias,
simuló, csiszolt modorú, illedelmes; tettetett,
mesterkélt
układy – tárgyalás, tárgyalások
układy rozchwiały się – a szerződéseket
felbontották
układy się rwą – a szereződések semmivé
foszlanak
ukłon [pochylenie głowy lub całej postaci, u
mężczyzn połączone ze zdjęciem nakrycia
głowy, będące formą powitania lub
pożegnania] – hajlás, meghajlás, üdvözlés,
köszöntés; üdvözlet, köszönés; bók
ukłon faraona (seks analny) [Ukłon faraona
podobny jest do poprzedniej pozycji, tym
razem jednak partnerka klęczy nie
podpierając
się.
Jest
całkowicie
pochylona, kładzie głowę na podłodze.
Partner klęczy z tyłu. Szczególnie ciekawa
pozycja
ze
względu
na
łatwość
wprowadzenia penisa, pupa jest bardzo
wyeksponowana i mocno rozluźniona.
-
Wersja 01 01 2017.
Pozycja dogodna gdy partnerka nie ma
wprawy i odruchowo zaciska zwieracz - w
tej pozycji nie będzie mogła tego robić.
Rozluźnienie jest tak duże, że rytmiczne
poruszanie mięśniami podbrzusza (na
przemian parcie i zaciskanie odbytu) może
spowodować samoczynne otwarcie się
pupy (kobieta może sięgnąć rękami i
dodatkowo
odciągnąć
na
bok
pośladki).Również pozycja dobra dla
zaawansowanych
kochanków,
gdyż
umożliwia bardzo głęboką penetrację.
Jedyna pozycja w której dobrze obdarzeni
mężczyźni będą mogli się w całości
zagłębić. Dodatkowo pośladki są mocno
rozchylone tak, że praktycznie cały penis
może wejść do środka. Dobrze jest aby
partnerka nie klęczała prosto, a wypięła
pupę w kierunku partnera, tak by jej uda
były bliżej piersi - zwiększa to
rozluźnienie. Pozycja dobra dla kobiet
lubiących głęboką penetrację. Zewnętrzne
strefy erogenne nie są niestety pobudzane
ale stanowi to plus dla tych pań które nie
lubią uczucia rozciągania zwieracza.
Ograniczone są też możliwości ruchu
kobiety. Partnerka może swobodnie
poruszać pupą tylko na boki. Pobudzanie
piersi jest utrudnione chyba, że partnerka
wyciągnie ręce prosto przed siebie - w
takiej pozycji piersi są dostępne, stają się
też bardziej wrażliwe na pieszczoty.] –
Fáraó köszöntése v. üdvözlése (szexpozíció)
ukłon w czyją stronę – tiszteletnyilvánítás vki felé
ukłonić się [wykonać ukłon] – meghajolni,
köszönni vkinek, köszönteni v. üdvözölni vkit
ukłonić się (komu) – köszönni vkinek; köszönteni
vkit; ráköszönni vkire
ukłonił się, poczym wyszedł – köszönt, majd pedig
távozott
ukłucie [1. silny, krótkotrwały ból; 2. ślad w
miejscu, w którym coś kogoś ukłuło] –
szúrás, csípés, döfés
ukłucie komora – szúnyogcsípés
ukłuć [1. zranić, kłując czymś ostrym; też o
owadach: użądlić, uciąć; 2. sprawić komuś
przykrość; 3. o świetle: porazić oczy] –
megszúrni, megcsípni, megdöfni; szurkálni
ukłuć kogo czym – megszúrni vkit vmivel
ukłuć kogo/co w co – megszúrni vkit/vmit vhol
ukłuć kogo/co w samo serce – szíven találni
ukłuć kogo do żywego – elevenére találni v.
tapintani vkinek; (átv.) szívén talál vkit
ukłuć się [skaleczyć się czymś ostrym] –
megsebzi, megsérti, megvágja magát,
megszúrja magát
7334
uknuć [w tajemnicy, podstępnie zaplanować coś
przeciw komuś] – koholni; (átv.) kifőzni,
kitervezni, kitervelni, kovácsolni (tervet)
uknuć spisek – összeesküvést tervezni v.
megtervezni v. szőni v. kieszelni
ukochać [1. bardzo kogoś lub coś pokochać;
2. mocno
kogoś
objąć,
przytulić,
pocałować] – megszeretni, megkedvelni
ukochać się – megszeretik egymást
ukochanie1 – szeretet
ukochanie czego – vminek a szeretete,
megszeretése
ukochanie przeszłości – a múlt szeretete v.
megkedvelése
ukochanie2
[osoba
lub
rzecz
będące
przedmiotem czyjejś miłości] – kedves;
(tréf.) gyönyörűség, gyönyörűségem
ukochany, -a, -e [darzony miłością] – szeretett,
kedves, kedvenc
ukochany, ukochana [osoba bardzo bliska
komuś] – szeretett, drága, kedves, szerető
(ffi/nő); nagyon közeli személy
ukoić (ukoję, ukoi) [uspokoić, pocieszyć kogoś] –
enyhíteni, csillapítani, lecsillapítani, csitítani,
megnyugtatni
ukoić ból – fájdalmat enyhíteni, csillapítani
ukoić pragnienie – szomjat oltani
ukoić w gniewie – haragja alábbhagy v. csillapodik
ukoić w płaczu – sírásban csillapodni
ukoić żal – bánatot, fájdalmat, szomorúságot
enyhíteni
ukojenie [uczucie ulgi i spokoju po ustąpieniu
bólu, cierpienia, żalu itp.] – csenedülés,
elcsendesülés, csillapítás, enyhülés
ukojny, -a, -e [wpływający łagodząco na kogoś
lub na coś] – csillapító (hatású)
ukolorować – befesteni, kiszínezni
ukołysać (ukołysze) [1. uśpić lub uspokoić
dziecko kołysaniem; 2. uśpić kogoś
jednostajnym dźwiękiem lub rytmem] –
ringatni, elringatni
ukołysać do snu – álomba ringatni
ukonstytuować [uformować, utworzyć coś,
zwłaszcza kolegialny organ władzy] –
konstituálni;
alakítani,
szervezni,
megszervezni, megalakítani
ukonstytuować się [zostać ukonstytuowanym] –
megalakulni, kialakulni, megszervezésre
kerül, megszervezkedik, megszerveződik
ukonstytuowanie – szervezés, alakulás
ukonstytuowanie się – megalakulás
ukontentować
[1.
dawniej:
zadowolić,
usatysfakcjonować
kogoś;
2.
ukontentować się - dawniej: odczuć
zadowolenie] – kielégíteni, örömet szerezni
-
Wersja 01 01 2017.
ukontentować czym – megnyugtatni, kielégíteni
vmivel
ukontentować się [daw. odczuć zadowolenie,
satysfakcję] – megelékszik, megelégedni,
kielégülni
ukontentowanie
[daw.
uczucie
wielkiego
zadowolenia, satysfakcji; satysfakcja,
ukontentowanie,
zadowolenie,
zaspokojenie] – megelégedés, kielégítés,
kielégülés
ukontentowany, -a, -e [daw. zadowolony z
czegoś, usatysfakcjonowany czymś] –
kielégült, megelégedett
ukontretnić, ukontretniać – konktérizálni,
valóságossá tenni, megvalósítani, realizálni
ukontretnienie – konkretizálás
ukończenie – befejezés, bevégzés, vég, elintézés
ukończony, -a, -e – befejezett; elkészült; elintézett
ukończyć [1. doprowadzić do końca; 2. przerobić
materiał wchodzący w zakres jakiegoś
przedmiotu, kursu itp.] – befejezni,
bevégezni, elvégezni, elintézni; lerzárni
ukończyć celująco – kitűnően végezni
ukończyć szkołę – elvégzi az iskolát
ukończyć uniwersytet – egyetemet végezni
ukończył bieg jako czwarty – a futamon
negyedikként végzett
ukończyć się – bevégződni, befejeződni,
elintéződni
ukończyć się na czas – időre véget érni
ukopać, ukopywać [pot. kopiąc, wydobyć z ziemi
pewną ilość czegoś] – kikapálni, felkapálni
(egy keveset v. annyit, amennyi kell)
ukopać kartofli – krumplit megkapálni
ukoronować [1. dokonać aktu koronacji;
2. stworzyć coś, co jest najwyższym,
ostatecznym osiągnięciem w karierze
zawodowej lub w życiu; też: stać się
najważniejszym
osiągnięciem]
–
megkoronázni; (co) feltenni a koronát
(vmire), betetőzni (vmit)
ukoronować się [stać się monarchą, zostać
ukoronowanym] – megkoronáztatja magát
ukoronowanie [to, co stanowi najważniejszy,
najbardziej efektowny rezultat czyjejś
działalności] – megkoronázás; (átv.)
betetőzés
ukorzenić się — ukorzeniać się [o roślinach:
wypuścić korzenie] – meggyökerezni;
gyökeret ereszteni
ukorzyć [zmusić kogoś do pokory i uległości] –
megalázni, lealázni
ukorzyć się [okazać pokorę i uległość wobec
kogoś lub czegoś; też: uznać swoją
niższość] – megalázkodni, megalázza magát
7335
ukorzyć się przed kim – megalázkodni vki előtt
ukos1 [płaszczyzna ukośna w stosunku do
czegoś] – ferdeség, rézsútosság, átlós-; ferde
vonal, átló
ukos tkaniny – ferdén vágott anyag
ukos2 – kaszálás
ukosem, na ukos, z ukosa [pod kątem ostrym w
stosunku do czegoś] – ferdén, átlósan,
rézsútosan, keresztbe, keresztben
ukośnica [zob. begonia] – (növ.) begónia
ukośnie – rézsút, ferdén, rézsútosan, keresztben,
átlósan
ukośność – ferdeség, rézsútosság, ferde irány
ukośny, -a, -e [nachylony w stosunku do czegoś
pod kątem ostrym] – rézsútos, ferde
ukośne cięcie odzieży [Odzież, której główne
elementy są tak wycięte, że centralne linie
są ukośnie ułożone względem nitek
osnowy i wątku. Dzięki temu odzież lepiej
sę układa i lepiej „pracuje“.] – átlós szabás
[Ruhadarab alkatrészeinek olyan kiszabása,
hogy az alkatrész hossztengelye a szövet
lánc- ill. vetülékfonalaihoz képest átlósan
helyezkedjék el. Ily módon a szövet jobban
alakítható.]
ukradkiem, ukradkowo [tak, żeby nie zwrócić
niczyjej uwagi] – suttyomban, titokban,
titkon, lopva, észrevétlenül; orozva
ukradziony, -a, -e – lopott, ellopott
Ukraina (ukr. Україна, Ukrajina) [państwo
położone w Europie Wschodniej. Graniczy
od północy z Białorusią, od zachodu z
Polską, Słowacją i Węgrami, od południa
z Rumunią i Mołdawią oraz Morzem
Czarnym, od wschodu zaś z Rosją.] –
Ukrajna (ukránul Україна) [kelet-európai
állam, 603 700 km2-es területe alapján a
nagyobb
államok
közé
sorolható,
Oroszország
után
Európa
második
legnagyobb állama.]
Ukrainiec [obywatel Ukrainy] – ukrán (ffi)
Ukrainka – ukrán nő
ukraiński, -a, -ie [dotyczący Ukrainy lub
Ukraińców] – ukrán, ukrajnai
ukraiński [język ukraiński] – ukrán, ukrán nyelv
ukraińskość – ukrán jelleg
ukrajać (ukraje) (ukroić) – vágni, elvágni, levágni,
leszabni, leszelni, elmetszeni, lemetszeni
ukraść (ukradnie) [1. wziąć coś komuś bez jego
wiedzy
i
przywłaszczyć
sobie;
2. wykorzystać coś bez zgody autora i
przedstawić jako własne] – (komu co)
ellopni, elcsenni (vkitől vmit); elorozni
ukraść komuś coś – ellopni vkitől vmit
ukręcać, ukręcić (ukręcę, ukręci) [1. kręcąc
czymś, urwać lub ułamać to; 2. połączyć
-
Wersja 01 01 2017.
różne składniki w jednolitą masę przez
ich mieszanie i ucieranie; 3. utworzyć
jakąś całość z elementów przez ich
splatanie lub zwijanie] – csavarni,
elcsavarni,
megcsavarni,
kicsavarni;
összecsavarni,
összesodorni;
eltekerni,
megtekerni; elfordítani; csavarással v.
forgatással kitörni
ukręcić bicz z piasku – (közm.) (homokból ostort
kanyarítani) homokszemeket olvani; fából
vaskarika [z piasku bicza nie ukręci:
homokból nem kanyarít ostort]
ukręcić czemu kark – végezni vmivel, lezárni vmit
ukręcić czemu łeb – eltörölni, megsemmisíteni
vmit
ukręcić kłucz – beletörni a kulcsot (a zárba)
ukręcić komuś łeb – kitekeri vkinek a nyakát
ukręcić łeb komu (czemu) – törni v. kitörni v.
kitekerni v. kicsavarni vkinek (vminek) a
nyakát
ukręcić powróz – megfonni a kötelet
ukręcić się [odpaść, zostać ukręconym] –
csavarodni, elcsavarodni, megcsavarodni,
kicsavarodni;
összecsavarodni,
összesodródni; eltekeredni, megtekeredni;
elfordulni; csavarással v. forgatással kitörni
ukrochmalić – (keményítővel) kikeményíteni
ukroić (ukroję, ukroi), ukrajać — ukrawać
[krojąc, oddzielić kawałek czegoś od
większej całości] – elvágni, levágni,
lemetszeni, szelni, leszelni, kiszabni
ukroić kawałek chleba – egy darab v. szelet
kenyeret szelni
ukrojenie – vágás, kiszabás
ukrop [wrząca lub bardzo gorąca ciecz] –
forrásban lévő v. forró víz v. folyadék
ukrócanie, ukrócenie – rövidítés, megrövidítés,
lerövidítés, megfékezés
ukrócić (ukrócę, ukróci) — ukracać, ukrócać
[przerwać lub znacznie ograniczyć czyjeś
złe
zachowanie
lub
działania]
–
megrövidíteni, megkurtítani; lerövidíteni,
(np. swawolę) megnyirbálni, csökkenteni;
(átv.) megfékezni, szigorúan v. kurtán fogni
ukrócić co – csökkenteni, megrövidítani vmit
ukrócić czyją swawolę – megfékezni, megnyirbálni
vki önkényeskedését
ukrócić kogo – szigorúan fogni v. tartani; rosszul
bánni vkivel; megfékezni vkit
ukruszenie – morzsolódás, lemorzsolódás,
letöredezés
ukruszyć [odłamać kawałek czegoś przez
uderzenie lub stuknięcie] – tördelni,
morzsolni,
lemorzsolni,
szétmorzsolni,
morzsázni
7336
ukruszyć się [zostać ukruszonym] – tördelődni,
morzsolódni, szétmorzsolódni
ukrwawić [dawniej, przenośnie: zbroczyć,
zaplamić krwią, zakrwawić] – bevérezni,
összevérezni
ukrwawić się – bevérződik, öszevérződik,
összevérezi magát
ukrwienie [dopływ krwi do narządu lub części
ciala] – (orv.) vérrel való telítődés, megtelés
ukrwienie serca – a szív vérrel telítődése
ukrycie1 – (cyznność) elrejtés, elrejtőzés
ukrycie skradzionego przedmiotu – a lopott
holmi elrejtése
ukrycie2 [miejsce, w którym ktoś się ukrył lub
coś jest ukryte] – (kryjówka) rejtekhely,
bóvóhely
ukryć (ukryje) — ukrywać (ukrywam, ukrywa)
[1. umieścić kogoś lub coś w miejscu
niewidocznym,
bezpiecznym;
2. nie
ujawnić swoich myśli, uczuć, zamiarów] –
rejteni, elrejteni, rejtegetni; elbújtatni,
eldugni; titkolni, eltitkolni, palástolni;
eltüntetni; takargatni; leplezni
ukryć coś – elrejteni vmit
ukryć a. ukrywać fakty – elkenni a tényeket
(elkeni a tényeket)
ukryć kogo/co przed kim/czym w czym – elrejteni,
megóvni
vkit/vmit
vki/vmi
elől
v.
vkitől/vmitől vhol
ukryć kogo u siebie – rejteget vkit magánál
ukryć prawdę – elrejti v. álcázza az igazságot
ukryć się — ukrywać się [znaleźć gdzieś
bezpieczne
schronienie]
–
rejtőzni,
elrejtőzni, elbújni, bújkálni
ukryć się przed czyim wzrokiem v. okiem –
kerülni v. elkerülni vkinek a szemét v.
pillantását v. tekintetét
ukryty, -a, -e [taki, o którym nikt nie wie lub
którego ktoś nie chce ujawnić] –
(schowany) elrejtett, eldugott, elbújtatott;
(skryty) rejtett; titkolt
ukryta myśl – hátsó gondolat
ukryta reklama – burkolt, rejtett reklám
ukryte bezrobocie [sytuacja, w której osoby
niemogące znaleźć zatrudnienia w swoim
zawodzie podejmują pracę zastępczą,
zwykle
gorzej
płatną]
–
rejtett
munkanélküliség
ukryte do wiadomości (ang. Blind Carbon Copy,
BCC) [umożliwia wysłanie wiadomości
poczty elektronicznej do wielu odbiorców
naraz w taki sposób, że odbiorcy nie widzą
wzajemnie swoich adresów] – bcc, blind
carbon copy (Blind Carbon Copy);
láthatatlan e-mail másolat [1. a levelező
klienseknek az a funkciója, amellyel egy
-
Wersja 01 01 2017.
levélből másolat küldhető egy másik
személynek is anélkül, hogy a két címzett
egymásról
tudomást
szerezne,
mert
mindegyik csak a saját címét látja a
fejlécben; 2. e-mail levélmásolat küldése a
címzetten kívül, egy vagy több címre,
anélkül, hogy ez utóbbi tudna az eredeti
címzettről.]
ukryte bezrobocie [sytuacja, w której osoby
niemogące znaleźć zatrudnienia w swoim
zawodzie podejmują pracę zastępczą,
zwykle
gorzej
płatną]
–
rejtett
munkanélküliség
ukryte miejsce – titkos hely
ukryte rezerwy – rejtett tartalékok
ukryte zapinanie [zapinanie, gdzie przednie
krawędzie są zapinane na guziki.
Stosowane zwykle w rozporkach, jest
ukryte (np. w męskich spodniach).] –
rejtett záródás [Olyan takarással készült
záródás, amely az alsó eleje átmenettel
együtt zárja a hasítékot. Leggyakrabban
férfinadrágokon alkalmazzák.]
ukrywać (kogo) – falazni (vkinek)
ukrywać przestępcę – bűnözőt rejtegetni
ukrywać swoje zdolności – véka alá rejti
tehetségét
ukrywanie – elrejtés, bújtatás, elbújtatás
ukrywanie czego – vminek az elrejtése
ukrywanie towaru – árurejtegetés
ukrywanie się – rejtőzés, rejtőzködés
ukrzesać (ukrzesze) – (szikrát) csiholni, kicsiholni
ukrzywdzenie – megkárosítás, megcsorbítás,
megbántás
ukrzywdzić
(ukrzywdzę,
ukrzywdzi)
–
megkárosítani, megcsorbítani, megbántani
ukrzyżować [zadać komuś śmierć przez
przybicie do krzyża] – keresztre feszíteni
ukrzyżowanie [rodzaj kary śmierci stosowanej w
starożytności
m.in.
przez
Persów,
Rzymian i Kartagińczyków, jako forma
hańbiącej egzekucji na niewolnikach,
buntownikach i innych osobach nie
będących pełnoprawnymi obywatelami.
Kara ta była stosowana nierzadko na
masową skalę, jak w roku 71 p.n.e., gdy
ukrzyżowano około 6000 uczestników
7337
powstania
Spartakusa.
―
Jednak
najbardziej
znane
jest
ukrzyżowanie Jezusa
Chrystusa.
Bezpośrednią przyczyną zgonu skazańca
(następującego w czasie od kilku do
kilkunastu godzin) było najczęściej
zatrzymanie pracy układu oddechowego
(następowało uduszenie, gdyż wiszące bez
podparcia
ciało
swoim
ciężarem
utrudniało oddychanie) lub układu
krążenia.] – zob. Męka Jezusa Chrystusa –
(lat.) cruciatio; keresztre feszítés [az ókor óta
ismert, hosszan tartó kínokkal járó kivégzési
mód. Az áldozat hosszú haláltusája napokig
is eltarthatott. Gyakran együtt járt az áldozat
végtagjainak
eltörésével,
amely
tulajdonképpen egyfajta „kegyelemnek"
számított: az eltört végtagú áldozat nem
tudta tartani magát a keresztfán, így a halál
sokkal hamarabb állt be.]
ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa (kolejność
wypadków) – Jézus keresztre feszítése [Az
Újszövetség elbeszélése szerint Jézus
Krisztust i. sz. 33-ban (vagy más számítás
szerint i. sz. 30-ban) Jeruzsálem kapui előtt
keresztre feszítették.]
1. Piłat wydaje Jezusa na ukrzyżowanie.
2. Szydzenie i naśmiewanie się z Jezusa.
3. Odprowadzenie Jezusa na ukrzyżowanie.
4. Szymon Cyrenejczyk zmuszony do niesienia
Krzyża Jezusa.
5. Przybycie na Golgotę (miejsce czaszki, trupich
głów).
6. Podanie Mu odurzającego napoju, którego nie
chciał pić.
7. Ukrzyżowany między dwoma złoczyńcami.
8. Pierwsze słowa Jezusa na krzyżu: ''Ojcze,
odpuść im, bo nie wiedzą, co czynią''.
9. Rozdzielenie odzienia Jezusa.
10. Dalsze szydzenie z Jezusa; jeden ze
złoczyńców nawraca się do Niego.
11. Drugie odezwanie się Jezusa na krzyżu słowa
Jego do złoczyńcy: ''Zaprawdę powiadam ci, dziś
będziesz ze mną w raju''.
12. Trzecie odezwanie się Jezusa: ''Niewiasto, oto
syn twój'' i ''Oto matka twoja''.
13. Wielka ciemność.
14. Czwarte odezwanie się Jezusa na krzyżu: ''Eli,
Eli, lamma, sabachtani?''
15. Piąte odezwanie się Jezusa: ''Pragnę''.
16. Skosztowanie octu i szóste odezwanie się:
''Wykonało się''
17. Siódme odezwanie się Jezusa: ''Ojcze w ręce
Twoje polecam ducha mego''.
18. Skonanie.
-
Wersja 01 01 2017.
A keresztút állomásai:
 I. stáció: Pilátus halálra ítéli Jézust
 II. stáció: Jézus vállára veszi a keresztet
 III. stáció: Jézus először esik el a kereszt súlya
alatt
 IV. stáció: Jézus szent anyjával találkozik
 V. stáció: Cirenei Simon segít vinni Jézusnak a
keresztet
 VI. stáció: Veronika kendőt nyújt Jézusnak
 VII. stáció: Jézus másodszor esik el a kereszt
terhe alatt






VIII. stáció: Jézus szól a síró asszonyoknak
IX. stáció: Jézus harmadszor esik el a kereszttel
X. stáció: Jézust megfosztják ruháitól
XI. stáció: Jézust keresztre szegezik
XII. stáció: Jézus meghal a kereszten
XIII. stáció: Jézus testét leveszik a keresztről és
anyja ölébe fektetik
 XIV. stáció: Jézust sziklasírba temetik
 XV. stáció: Jézus harmadnapra feltámad
"Szombat elmúltával Mária Magdolna és a másik
Mária, valamint Szalome, illatszerekkel indulnak
Jézus sírjához. Amikor odaértek, látták, hogy a
sírkövet már elhengerítették. Erre bementek a
sírba és látták, hogy ott egy fehér ruhába öltözött
ifjú ül. Nagyon megijedtek, de az így bátorította
őket: Ne féljetek. A názáreti Jézust keresitek, akit
keresztre feszítettek? Nincs itt, feltámadott!"
ukształcać, ukształcić (ukształcę, ukształci) –
megalakítani, megformálni, megalkotni;
(dawno)
felvilágosítani,
szellemileg
tökéletesíteni
ukształcić człowieka – embert formálni v.
tökéletesíteni
ukształcić się – kifejlődni, megformálódni,
kialakulni
ukształtować [1. nadać czemuś jakiś kształt;
2. wpłynąć na kogoś, na coś, zmienić
kogoś,
coś]
–
képezni,
formálni,
megformálni, kialakítani; megmintázni
ukształtować umysł – kiműveli a gondolkodást;
fejleszteni az értelmet
ukształtować się [1. przybrać jakiś kształt;
2. nabrać określonych cech; 3. osiągnąć
pewną liczbę, pewien poziom] – (dawno)
formálódni, megformálódni, kialakulni,
képződni, létesülni; (átv.) kiforrni
ukształtowanie – alakítás, formálás, alakulat
ukształtowanie powierzchni – felszínképződés
ukształtowanie terenu [zob. rzeźba terenu] –
domborzat, terepalakulat
7338
ukształtowanie się – kialakulás
ukształtowanie
się
(psychologia)
[samokształtowanie się człowieka] –
önformálás [autoshaping] [A kísérletezõ
jelentétét nem igénylő viselkedésformáló
eljárás, amely mind a klasszikus, mind az
operáns kondicionálás elemeit magában
foglalja.]
ukształtowanie się państwa niemieckiego w
średniowieczu – a német állam létrejötte a
középkorban
ukształtowywać – megformálni, kialakítani
ukształtowywanie – megformálás, kialakítás
ukształtowywanie
się
amerykańskiego
społeczeństwa – az amerikai társadalom
kialakulása
ukształtowany, -a, -e – megformált, kialakított
ukształtowana odzież [Odzież dopasowana w
talii, części poniżej i powyżej talii nie
muszą być bardzo dopasowane.] –
karcsúsított ruhadarab [Olyan ruhadarab,
amely derékban rásimul a testre, de a derék
fölött és alatt nem annyira testhezálló.]
-
Wersja 01 01 2017.
ukuć — ukuwać [1. wykuć coś z metalu;
2. wymyślić wyraz, powiedzenie, termin
itp.] – kovácsolni, kikovácsolni, kikalapálni;
vasból v. vasat kiverni; (átv.) összekalapálni,
összetákolni, nehezen készíteni
ukuć nowy termin – új kifejezést alkot
ukuć plan v. zamiar – tervet kovácsolni
ukuć podkowę – patkót kovácsolni
ukuć przezwisko dla kogoś – gúnynevet találni ki
vkinek
ukuć wiersze – verseket faragni
ukulele [hawaj. 'jw.'; uku 'osóbka; pchła'; lele
'skaczący'; mała, czterostrunna gitara
hawajska,
pochodzenia
port.,
spopularyzowana na Hawajach w latach
1880-90.] – ukulele; Hawai szigeéről
származó négyhúros gitár
ukulele
Ukwap dwupienny (Antennaria dioica), kocanka
czerwona (Antennaria dioica (L.) Gaertn.)
[gatunek rośliny z rodziny astrowatych.
Rośnie w Europie, w zachodniej Azji, w
Ameryce Północnej. W Polsce występuje
na suchych stanowiskach (lasy sosnowe,
piaszczyste łąki i nieużytki).] – Parlagi
macskatalp (Antennaria dioica)
Ukwap dwupienny (Antennaria dioica)
ukształtowana odzież
7339
ukwasić (ukwaszę, ukwasi) — ukwaszać [poddać
fermentacji produkty żywnościowe] –
megsavanyítani
ukwasić się — ukwaszać się [zostać
ukwaszonym] – megsavanyodni
ukwaszony, -a, -e – savanyított, megsavanyított
ukwiał [barwny koralowiec niewytwarzający
szkieletu,
przypominający
kształtem
kielich zakończony wypustkami] – (áll.)
tengeri rózsa v. szegfű; tengeri kökörcsin,
aktinia
Ukwiały (Actiniaria) [rząd jamochłonów
zaliczany do podgromady koralowców
sześciopromiennych
(Hexacorallia),
gromady koralowców, rozpowszechniony
we wszystkich niemal morzach świata,
zarówno w płytkich rejonach raf
koralowych i strefach pływów, jak i w
głębiach oceanicznych.] – (áll.) tengeri
rózsák (Actiniaria)
ukwiecić — ukwiecać [ozdobić kwiatami] –
felvirágozni
ukwiecony, -a, -e – virágos; felvirágozott
ul [1. pomieszczenie dla pszczół, zaopatrzone w
ramki
do
budowy
plastrów,
przypominające kształtem mały domek;
2. pot. areszt, więzienie] – méhkas, köpű,
kaptár [fatörzsből kivájt, henger alakú
bödön, de köpű néven a dongás faedény a
méhészet legősibb méhlakása]; (közb.) dutyi,
sitt, börtön
ul figuralny [dawny ul mający kształt postaci
ludzkiej lub zwierzęcej] – figurális méhkas
ul kłodowy [zob. kłoda w zn. 2.; ul z
wydrążonego odcinka pnia drzewa] –
kaloda, [fatörzsből kivájt, henger alakú
bödön]
ule z pszczołami – méhes
ul., ulica – u. utca
Ula, Ulka, Urszulka – Orsi, Orsika
ulać — ulewać [1. wylać skądś trochę płynu;
2. zrobić odlew z roztopiongo metalu,
wosku itp.] – kiloccsantani, kilöttyenteni,
kiönteni; formába önteni
ulać posąg (z brązu) – szobrot önteni (bronzba v.
bronzból)
ulał trochę wina – kiöntött egy kis bort
ulać się — ulewać się [1. o płynie: wylać się poza
brzegi naczynia; 2. zostać ulanym z
wosku, roztopionego metalu itp.] –
kiloccsanni, kilöttyenni
ulama, ulema [tur. ülema 'jw.' z arab. ulamā z
l.mn. od ālim 'uczony' od alama 'znać';
grupa teologów muzułm., zajmujących się
opracowywaniem i interpretacją muzułm.
systemu prawnego na podstawie Koranu i
-
Wersja 01 01 2017.
in. źródeł uznanych za kanoniczne,
działająca zazw. w większych ośrodkach
(również indywidualnie, w charakterze
nauczycieli, doradców prawnych i
teologów); członek takiej grupy (por.
imam; kadi; mufti)] – (arab- török) ulema
v. uléma; mohamedán törvénytudó, egyházi
jogtudós, mohamedán hittudós
ulany, -a, -e – öntött; (átv.) ráöntött
ulatniać się – párologni, elpárologni, elillanni
ulec, ulegnąć — ulegać [1. zostać pokonanym w
grze, walce itp.; 2. zgodzić się na coś
wskutek
czyichś
próśb,
nalegań,
podporządkować się komuś lub czemuś;
3. pozwolić sobą zawładnąć jakimś
uczuciom; 4. zmienić się lub zniszczeć w
wyniku działania jakichś czynników;
5. zgodzić się na współżycie płciowe] –
engedni; (czemu) aláveti magát (vminek);
meghódolni; szenvedni (vmit)
ulec czarowi – vki bája hatása alá kerül, nem tud
ellenállni vki bájának
ulec degeneracji – elkorcsosodni, elkorcsosulni
ulec kontuzji – zúzódni, összezúzódni; zúzódást
szenvedni
ulec naciskowi – nyomásnak engedni; nyomásnak
van kitéve
ulec pokusie – engedni a kísértésnek v. csábításnak
ulegać a. ulec naciskowi – enged a kényszernek
ulec a. ulegać poprawie – javulni
ulec potrzebę – bajban van; szükséget szenvedni
ulec śmiertelnemu wypadkowi – a balesetben
halálos szerencsétlenséget szenvedni
ulec uszkodzeniu – kárt szenvedni, megrongálódni
ulec złym podszeptom – rossz tanácsra hallgatni
ulec zmianie – változást szenved; megváltozik
ulec zwłoce – késedelmet szenvedni
ulatniacz – (műsz.) elpárologtató
ulatniacz gazu – gáz elpárologtató
ulatnianie się – elpárolgás; (átv.) eltűnés; (közb.)
meglógás
ulatnianie się gazów w reakcjach – gázok
elpárologtatása a reakció alatt
uląc się (ulęgnę się, ulęgnie się) [zob. ulęgnąć się]
– kikelni (tojásból); túlérni (gyümölcs)
uląc się (ulęknę się, ulęknie się) [zob. ulęknąć się]
– megijeszteni, megijedni
uląg – kikelés (pl. csirke)
ulec (ulegnę, ulegnie), ulegnąć — ulegać
[1. zostać pokonanym w grze, walce itp.;
2. zgodzić się na coś wskutek czyichś
próśb, nalegań, podporządkować się
komuś lub czemuś; 3. pozwolić sobą
zawładnąć jakimś uczuciom; 4. zmienić się
lub zniszczeć w wyniku działania jakichś
7340
czynników; 5. zgodzić się na współżycie
płciowe] – vminek a hatálya alá esni; vminek
az
uralma
alatt
állni,
vminek
engedelmeskedni v. engedni; alulmaradni;
szenvedni, elszenvedni vmit
ulec a. ulegać ewolucji – fejlődni
ulec komu/czemu – alulmarad vkivel/vmivel
szemben; engedni vkinek/vminek
ulec namowie – enged a rábeszélésnek
ulec przemocy – enged a túlerőnek
ulec wypadkowi – megtörténni; úgy történik, úgy
adódik; balesetet szenvedni el
ulec wypadkowi w miejscu pracy – munkahelyi
balesetet szenvedni
ulec zepsuciu – elromlani, megromlani
ulec zniszczeniu – elpusztulni, tönkremenni
ulecieć (ulecę, uleci) — ulatywać, ulatać [1. o
ptakach, owadach: wzbijając się w górę,
oddalić się skądś; 2. o uczuciach,
wspomnieniach: zaniknąć; 3. o dymie,
mgle, zapachu itp: rozejść się w powietrzu
– felrepülni, felszállni, felröppenni
uleciałaś biała duszo w dal – (szó szerint: messzire
repültél fehér lelkem) elszállt a lélek belőle;
kilehelte a lelkét
uleczalnie – gyógyíthatóan
uleczalnie chory – gyógyítható beteg
uleczalność – gyógyíthatóság
uleczalny, -a, -e [o chorobach: możliwy do
wyleczenia] – gyógyítható
uleczenie – gyógyítás
uleczyć — uleczać [1. przywrócić choremu
zdrowie; 2. przynieść ulgę, ukojenie] –
gyógyítani, meggyógyítani
uleczyć się – meggyógyulni
uleczyć się z miłości – kigyógyulni a szerelemből
ulegać (ulec) – (czemu) aláveti magát (vminek);
szenvedni (vmit) (nie ulega kwestii: nem
kérdéses, nem kétséges); (vmi) alá tartozni,
alá esni
ulegać karze – büntetendő
ulegać korozji – korrodálódni; rozsdásodni
ulegać nałogowi – a szenvedély úrrá lesz rajta
ulegać namowom – engedni a rábeszélésnek
ulegać a. ulec przedawnieniu – elévülni
ulegać
przypadłościem
–
megbetegedni,
betegeskedni
ulegać wpływowi – befolyása alá kerülni vkinek
ulegać złym podszeptom – rossz tanácsra hallgatni
ulegać zmianie – változást v. alakváltozást
szenvedni
ulegać zniszczeniu – pusztulni, tönkremenni;
megsemmisülni
ulegający, -a, -e (czemu) – (vmi alá) eső
-
Wersja 01 01 2017.
ulegalizować – legazilázni
uleganie – engedékenység, elnézés
uleganie zniszczeniu – (dolog) tönkremenés
ulegle – elnézően, engedelmesen
uległość [podporządkowanie się bez większych
oporów, brak stanowczości] – alázat,
engedékenység, elnézés, engedelmeskedés
uległość do kogo, uległość względem kogo/czego,
uległość komu/czemu – engedelmesség,
engedelmeskedés, elnézés vki/vmi iránt,
vkinek
uległy, -a, -e [1. podporządkowujący się bez
większych oporów, posłuszny; 2. dający
sobą kierować; też: właściwy takiej
osobie] – engedékeny; elnéző, engedelmes,
engedelmeskedő; alázatos; alárendelt, függő
ulep [uformować coś z miękkiego, plastycznego
materiału bez użycia narzędzi] – szirup (az
orvosság megédesítésére)
ulepek – szirupka, szirupocska
ulepiać człowieka – embert formálni
ulepić [uformować coś z miękkiego, plastycznego
materiału bez użycia narzędzi], ulepiać –
kiformálni,
megmintázni;
ragasztani,
összeragasztani; tapasztani, összetapasztani;
kiragasztani
ulepić bałwana – hóembert csinálni
ulepić z tej samej gliny – egy azon fának ágai
ulepszenia techniczne – műszaki tökéletesítés
ulepszenie – javítás, megjvítás, tökéletesítés;
javulás
ulepszenie jakości – minőségjavítás
ulepszona karta grafiki; EGA (typ karty
graficznej) – (kat.: informatyka) EGA,
Enhanced Graphics Array (megjelenítési
rendszer) [videokártya 64 színből 16 színt
tudott megjeleníteni egyidejűleg a képernyőn
640x350-es felbontással. Ezek a kártyák még
digitális videojelet szolgáltattak a monitorok
számára.]
ulepszyć — ulepszać [zmienić coś tak, żeby stało
się bardziej użyteczne lub funkcjonalne] –
tökéletesíteni, megjavítani, megnemesíteni;
racionálni
ulepszyć sposób produkcji – megjavítani a
termelést
ulewa [1. gwałtowny, rzęsisty deszcz; 2. bardzo
duża
ilość
czegoś,
intensywne
występowanie czegoś] – zápor, záporeső,
zivatar
ulewać (ulać) – kiloccsantani, kilöttyenteni,
kiönteni; formába önteni
ulewny, -a, -e – zápor-, zuhogó
ulewny deszcz – zuhogó v. szakadó eső, záporeső;
felhőszakadás
7341
uleżały, -a, -e [o owocach: taki, który leżąc jakiś
czas, zmiękł, dojrzał lub stał się zbyt
dojrzały] – túlérett, kásás (gyümölcs)
uleżeć [1. wytrzymać jakiś czas, leżąc; 2. zwykle
o żywności: dochować się do pewnego
czasu, będąc gdzieś złożonym] – (ulec,
ulegać) vminek a hatálya alá esni; vminek az
uralma alatt állni, vminek engedelmeskedni
v.
engedni;
alulmaradni;
szenvedni,
elszenvedni vmit; elfeküdni, fekve maradni;
kiheverni
uleżeć się [1. o czymś składającym się z
drobnych cząstek: utworzyć zbitą masę;
2. o owocach: leżąc jakiś czas, zmięknąć,
dojrzeć lub stać się zbyt dojrzałym; 3. pot.
o sprawach: ułożyć się pomyślnie, stać się
mniej drażliwym, trudnym wskutek
upływu czasu] – leülepedni, leszállni; fekve
megérik v. beérik
ulęgałka [1. dzika grusza o małych, zielonych
owocach nadających się do jedzenia
dopiero po uleżeniu się; też: owoc tej
gruszy; 2. odmiana gruszki; 3. owoc
polnej gruszy] – vadkörte (latinul Pyrus
pyraster Burgsd) [apró szemű erdei körtefaj],
vackor
ulęgnąć się, uląc się — ulęgać się [1. wykluć się z
jaja; 2. o planie, pomyśle itp.: powstać;
3. o owocach: leżąc, zmięknąć, dojrzeć lub
stać się zbyt dojrzałym] – kikelni
(tojásból); túlérni (gyümölcs)
ulękły, -a, -e [taki, który się uląkł; ulękniony,
przestraszony] – megfélemlíthetett
ulęknąć się (ulęknę się, ulęknie się), uląc
się [przestraszyć się] – megijeszteni,
megijedni
ulga [1. uczucie odprężenia po silnym napięciu
nerwowym lub dużym wysiłku; też:
złagodzenie bólu, cierpienia; 2. obniżenie
sumy, którą trzeba za coś zapłacić] –
engedmény
(megengedése
vminek);
kedvezmény; megkönnyebbülés, enyhülés;
könnyítés, enyhítés,
megkönnyebbülés,
nyugvás;
könnyebbedés,
könnyebbítés;
könnyebbség
ulga celna – vámkedvezmény
ulga inwestycyjna – beruházási kedvezmény
ulga pieniężna – kedvezmény
ulga podatkowa – adókedvezmény
ulga taryfowa – díjkedvezmény
ulga w podatkach – adókedvezmény
ulga wynikająca z polityki socjalnej –
szociálpolitikai kedvezmény
ulga ze względu na wiek – korkedvezmény
ulgi podatkowe – adókedvezmények
ulgi taryfowe – fuvardíj-kedvezmény
-
Wersja 01 01 2017.
ulgnąć – belegyepesedni, megrekedni vmiben
ulgnąć w gąszczach – megrekedni a sűrűben
ulgowy, -a, -e [1. kupiony ze zniżką;
2. wynikający ze stawiania sobie lub
innym
małych
wymagań,
niewykorzystujący wszystkich możliwości
lub niezmuszający do wielkiego wysiłku] –
kedvezményes; félárú
ulica (ul.) [1. wytyczona droga w mieście, na
osiedlu itp., składająca się z jezdni i z
chodników dla pieszych; 2. pot. ludzie
idący ulicą; 3. pot. opinia społeczna] – utca
(u.); sugárút (sgt.)
ulica (ul.), numer domu (mieszkania, pokoju) Ul.
Strzelców 17. A. m. 29 – Utca, házszám
(lakás-, szobaszám)
ulica boczna – mellékutca
ulica brukowana – macskaköves utca
ulica cicha – csendes utca
ulica głośna – hangos v. zajos utca
ulica główna – főutca
Ulica Główna a. Ulica Główna w Częstochowie
[jedna z ulic na Stradomiu i Gnaszynie w
Częstochowie, rozciąga się pomiędzy ul.
Jadwigi a ul. Przejazdową] – Főutca
(Częstochowában); Częstochowa főutcája
ulica hałaśliwa – zajos utca
ulica jednokierunkowa – egyirányú utca
ulica kręta – kanyargós v. zegzugos utca
ulica okólna – (bulwar) körút
ulica okrężna – körút
ulica opusztoszała – kihalt utca
ulica poprzeczna; ulica przecznica – keresztutca
ulica pusta – kihalt v. néptelen utca
ulica ruchliwa – forgalmas utca
ulica szeroka – széles utca
ulica ślepa – zsákutca
ulica uczęszczana – forgalmas v. látogatott utca
7342
ulica wąska – keskeny utca
ulica wychowuje kogo – az utcán nőtt fel, az utca
neveltje
ulica wyludniona – néptelen v. elnéptelenedett utca
ulica wymarła – kihalt v. néptelen v.
elnéptelenedett utca
ulica zadrzewiona – fás utca
ulica zamknięta – az utca lezárva; lezárt utca
ulica zaśmiecona – szemetes utca
ulica źle oświetlona – rosszul kivilágított utca
ulice napełnione tłumem – az utcákat elárasztotta
a tömeg
ulice roziskrzone lampami elektrícznymi – a
villanyfényben v. fényárban úszó utcák
ulice zaludniły się – az utcák benépesedtek
ulicówka [wieś, której domy stoją w dwóch
zwartych szeregach po obu stronach
drogi] – utcás falu, egy utcából álló falu
uliczka – utcácska, kis utca, köz, sikátor
ulicznica [przestarzale: 1. kobieta lekkich
obyczajów, prowadząca się niemoralnie;
2. daw. prostytutka] – utcalány, utcanő,
prostituált, (vulg.) kurva; ringyó; átv. éjjeli
pillangó
ulicznik [pot. chłopiec spędzający dużo czasu na
ulicy, nieuczący się ani niepracujący] –
utcagyerek, csibész
ulicznikostwo – aszfaltbetyárkodás, csintalankodás
ulicznikowski, -a, -ie – aszfaltbetyár-, csintalan
uliczny, -a, -e [1. dotyczący ulicy; 2. pospolity,
wulgarny] – utcai
ulik [gatunek tłustego śledzia] – holland hal
ulitować się [okazać litość, pomagając komuś lub
wybaczając mu coś] – megsajnálni;
részvéttel van vki iránt, megesik a szíve rajta;
megkönyörülni
ulitować się nad kim/czym – megsajnálni vkit/vmit;
megkönyörülni vkin/vmin; megesett rajta a
szíve
ulizać (uliżę, uliże) [1. pot. uczesać gładko włosy;
2. pot. liżąc, zjeść część czegoś] – simára
kenni v. nyalni; (átv.) kinyalni
ulizać się [pot. uczesać się gładko] – simára nyalja
magát; megfésülködik
ulizany, -a, -e – simára nyalt, kinyalt
ulizane włosy – (közb.) lenyalt haj, pomádézott
frizura
ulokować (ulokuje) [1. znaleźć dla kogoś miejsce,
lokum; 2. położyć coś gdzieś; 3. wpłacić
pieniądze do banku lub zainwestować je w
coś; 4. związać z kimś swoje uczucia,
nadzieje]
–
elhelyezni;
(pieniądze)
befektetni; kihelyezni
ulokować kapitał (w a. na czym) – tőkét befektetni
vmibe; tőkét elhelyezni v. kihelyezni
-
Wersja 01 01 2017.
ulokować
oszczędności
w
walorach
–
értékpapírokba fekteti megtakarított pénzét
ulokować pieniądze w banku – pénzt elhelyezni a
bankban
ulokować pieniądze w czymś – pénz befektetni
vmibe
ulokować wolny kapitał na rynku nieruchomości
– szabad tőkét befektetni az ingatlanpiacon
ulokować się [1. znaleźć sobie mieszkanie lub
zająć jakieś miejsce; 2. o obiekcie: zostać
ulokowanym] – elhelyezkedni, lakhelyet
elfoglalni
ulokować się na kanapie – elhelyezkedni a
heverőn
ulokowanie
–
elhelyezés,
tőkebefektetés,
kihelyezés
ulokowanie
kapitału
–
tőkebefektetés,
tőkeelhelyezés
ulokowanie się – elhelyezkedés
ulokowany, -a, -e – befektetett, elhelyezett
ulokowany kapitał – befektett tőke
ulokowany majątek – befektetett vagyon
ulotka [kartka papieru, broszura itp. z krótkim
tekstem o treści
politycznej
lub
reklamowej] – röplap, röpcédula, röpirat,
szórólap
ulotka propagandowa – politikai röpirat,
propagandairat, röpcédula
ulotka reklamowa – szórólap, szóróanyag
ulotnić się (ulotnię się, ulotni się) — ulatniać się
[1. o gazach, zapachach: wydobyć się z
pomieszczenia, pojemnika itp. i rozejść się
w powietrzu; 2. pot. odejść skądś
niepostrzeżenie; 3. pot. przepaść nie
wiadomo gdzie; 4. pot. o nastroju,
uczuciu: zniknąć nagle] – párologni,
elpárologni, elillanni; (átv.) eltűnni
ulotnić się jak kamfora – átv. elpárolog, mint a
kámfor; kámforrá változik
ulotnie – röptében, illanóan
ulotnie się – elillanás
ulotność – röpkeség
ulotny, -a, -e [1. szybko przemijający, niedający
się zachować ani zatrzymać; 2. o
publikacjach:
ukazujący
się
nieregularnie, w miarę potrzeb; 3. łatwo
się ulatniający, rozwiewający się w
powietrzu] – illó, illanó, illó, röpke
ulownica [(u Zygmunta Glogera) pszczelnik,
pasieka, zagroda z pszczołami, zwykle w
pobliżu domu, w której ule ustawiano
rzędami, a stąd poszedł i wyraz ulica, bo
przy ulicy wiejskiej lub miejskiej stoją
domostwa ludzi, jak ule w ulownicy.] –
méhes, méhészet
7343
ulowy, -a, -e – méhkasszerű
Ulpian [Jest to imię wywodzące się z
pierwotnego
łacińskiego
cognomen
Ulpianus i Ulpiana utworzonego przy
pomocy sufiksu -anus od nomen
gentilicium Ulpius (gens Ulpia). Ulpianus
to - pierwotnie 'przyjęty do rodu Ulpia w
wyniku adopcji czy wyzwolenia'.] – Ulpián
[a latin Vulpianus névből származó férfinév.
Az eredete bizonytalan, talán a vulpes (róka)
szóval függ össze]
Ulpian z Tyru, Wulpian (ur. ?, zm. w 304 lub 306
w Tyrze) [święty katolicki i prawosławny,
męczennik. W czasie prześladowań
chrześcijan w Fenicji, za czasów
Dioklecjana (zm. 305) lub Maximinusa,
został utopiony w morzu w skórzanym
worku z psem i żmiją. Jego wspomnienie
liturgiczne obchodzone jest 3 kwietnia. —
Znany jest wyłącznie z relacji Euzebiusza
O męczennikach palestyńskich (5, 1).
Opowiedziawszy w niej o śmierci
niejakiego Afjanosa, Euzebiusz pisze: -W
tym czasie i w tych samych dniach, w
mieście Tyrze, młodzieniec imieniem
Ulpianus, po strasznych torturach i wielu
okrutnych biczowaniach został razem z
psem i aspidą, rodzajem żmii jadowitej,
zaszyty w surową skórę wołową i
wrzucony do morza. Dlatego zdaje mi się,
że i o nim godzi się wspomnieć przy opisie
męczeństwa
Afjanosa-.
Zapewne
Euzebiuszowe określenie: -w tych samych
dniach- sprawiło, że Ulpiana umieszczono
w
martyrologium
nazajutrz
po
wspomnieniu Afjanosa, który według
Euzebiusza poniósł rzeczywiście śmierć
męczeńską w dniu 2 kwietnia (306 r-).
Zdaje się, że kult męczennika Ulpiana
nigdy nie zatoczył szerszych kręgów. Nie
wspomniały go nawet synaksaria greckie.
W Martyrologium Rzymskim męczennika
umieszczono pod dniem 3 kwietnia.] –
Szent Ulpianus [Tyros városában egy
Ulpianus nevű ifjú szörnyű bántalmazásokat,
borzalmas ostorozásokat viselt el, majd
kutyával és kígyóval együtt ökörbőrből
készült zsákba varrták és a tengerbe
vetették]
ulster [zob. Jesionka; 1. od nazwy historycznej
prowincji płn. Irlandii; tkanina z grubej
wełny
zgrzebnej
z
domieszkami,
spilśniana i drapana, zwykle o innym
zabarwieniu z lewej i innym z prawej
strony; długi płaszcz irl. zrobiony z
grubego włochatego sukna a. innego
ciężkiego materiału, np. z ulsteru; 2.
płaszcz z grubej wełny zgrzebnej (Ulster),
pochodzącej
zresztą
z
prowincji
-
Wersja 01 01 2017.
irlandzkiej o tej samej nazwie. Ciepły,
zimowy płaszcz męski długi, początkowo
miał
charakterystyczną
pelerynkę
zakrywającą
ramiona.
Rękawy
zakończone mankietami. 3. wygodny
płaszcz noszony do końca XIX wieku, z
grubego,
szorstkiego
materiału
wełnianego, wyrabianego w północnej
Irlandii w angielskiej prowincji Ulster.
Ma zwykle pasek dokoła lub tylko przez
plecy, kaptur, często odłączany i nieraz
małą kieszonkę na wierzchu lewego
rękawa, tuż pod mankietem.] – ulszter;
(div.) hosszú, bő férfifelöltő [(Ulster - (ír.:
Ulaidh / Cúige Uladh, Ulster; skót:: Ulstèr)
– ír tarmomány nevéből) Télikabát széles
gallérral és nagy szegéllyel, gyakran
terjedelmes gyapjúszövetekből. Az elnevezés
az ír Ulster vidékről származik, mely vastag
gyapjúszöveteiről volt híres.]
ultima ratio [łac., ostatni, decydujący argument;
ostateczny środek (np. zastosowanie siły)]
– végső érv, végső eszköz, utolsó
próbálkozás
ultima ratio regum [łac., ostateczny argument
królów (w czasie wojny - proch i kule) ―
ze sztuki Calderona (W tym życiu wszystko
jest prawdą i kłamstwem; 1644 r.); hiszp.
ultima razon de Reyes. Napis na działach z
brązu, umieszczany z rozkazu Ludwika
XIV od ok. 1650 r. (zakazany przez
Zgromadzenie Narodowe w 1796 r.) i
Fryderyka II Pruskiego od 1742 r. (ultima
ratio regis)] – (lat.) ultima ratio regum; a
végső érv („a királyok végső érve,” azaz a
fegyverek ereje); (átv.) utolsó, végső
megoldási kísérlet
ultimatum [śrdw.łac. ultimatum (r.nij. od ultimatus
'ostateczny' z późn.łac. ultimare 'kończyć się;
być ostatnim') i wł. ultimo 'ostatni' od łac.
ultimus 'najdalszy; ostatni; ostateczny' ― 1.
bezwzględne
żądanie
spełnienia
określonych warunków w wyznaczonym
terminie pod groźbą zastosowania
7344
drastycznych środków przymusu; też:
dokument stwierdzający takie żądanie; 2.
ostateczna propozycja (żądanie, warunek)
przedstawiona w pertraktacjach dypl.,
której odrzucenie powoduje zerwanie
rokowań,
a niekiedy
zastosowanie
represji, użycie przemocy, rozpoczęcie
kroków woj.] – (lat.) ultimátum; (dipl.)
feltételes hadüzenet, határidőhöz kötött
erélyes hangú jegyzék, mint valamilyen
követelés teljesítésére alkalmazott utolsó
felszólítás; a feltéltelek nem teljesítése
súlyos következményekkel (pl. háború)
járhat; (átv.) fenyegetésssel kísért utolsó
figyelmeztetés
Ultimum supplicium [kara śmierci] – (lat.)
Ultimum supplicium; halálos ítélet; fővesztés
ultimo [1. handl. ostatni dzień miesiąca; 2.
ostatni dzień miesiąca jako ostatni termin
regulowania należności i zobowiązań] –
(lat.→ol.) a hónap, negyedév v. az év utolsó
napja; (ker.) a lejárat napja
ultimować – ultizni (węg.) az ultimó nevű
kártyajátékot játszani
ultra- [1. pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczający najwyższy poziom lub
skrajną postać tego, co wyraża drugi człon
złożenia; 2. łac. ultra 'poza czymś,
ponad'.w
złożeniach:
(po)za
(w
przestrzeni); po drugiej stronie; trans-;
poza
zasięgiem
a.
granicami;
przekraczający; przewyższający; super-;
przekraczający to co zwykłe, normalne,
słuszne,
właściwe,
umiarkowane;
nadmiernie; nadzwyczaj; hiper-] – (lat.)
ultra-; szélső-, túl-; szélsőséges
ultra [fr. ultras l.mn. od ultra 'skrajny rojalista']
– (lat.) ultra; szélsőséges, túlzó személy; a
francia gyarmatosítás legszélsőségesebb
irányzatának híve
Ultra Extended Graphics Array (UXGA)
[Większość monitorów w sprzedaży
stosuje Ultra Extended Graphics Array
(UXGA) standard. UXGA wspiera paletę
aż do 16.8 milionów kolorów i
rozdzielczość do 1600x1200 pikseli w
zależności od ilości pamięci video. Typowy
UXGA adapter pobiera cyfrowe dane
wysyłane poprzez program, przechowuje
w pamięci video i używa konwertera DAC
digital-to-analog w celu przetworzenia do
analogowej postaci do mechanizmu
skanowania. Jak jest to już w postaci
analogowej informacja jest wysyłana do
monitora poprzez kabel VGA.] - UXGA
(Ultra
eXtended
Graphics
Array)
[1600×1200 pixeles kijelző - képernyő felbontás]
-
Wersja 01 01 2017.
Ultra petita partium iudex condemnare non potest
[sędzia nie może zasądzić ponad żądania
stron] – (lat.) Ultra petita partium iudex
condemnare non potest; a bíró nem
ítélkezhet az érintett fél követelésére
Ultra posse nemo obligatur [nikt nie jest
zobowiązany ponad swoje możliwości] –
(lat.) Ultra posse nemo obligatur; tehetségén
felül senki sincs kötelezve (valamit
teljesíteni).
ultra-large scale integration {rzecz.} [komp.] [zł.]
(też: ULSI); ultrawielki stopień scalenia
{m.} [komp.] [zł.] – USLI, Ultra Large
Scale Integration; nagyon erősen integrált
áramkörök; ultra nagy felbontású integrált
áramkörök
ultra posse nemo obligatur [łac., prawn. nikt nie
jest obowiązany uczynić więcej niż może]
– (lat.) ultra posse nemo obligatur (lat.) a. m.
tehetségén felül senki sincs kötelezve
(valamit teljesíteni)
ultraczerwony, -a, -e – ultravörös; infravörös,
vörösön inneni
ultrademokrata – szélsőséges, ultrademokrata
ultradźwięk [1. zbyt wysokie, a przez to
niesłyszalne dla człowieka tony (fale
dźwiękowe o częstotliwości powyżej 16 tys.
drgań na sek.); 2. dźwięk o częstotliwości
większej niż 16 000 herców, niesłyszalny
dla człowieka; 3. to fale dźwiękowe,
których częstotliwość jest zbyt wysoka,
aby usłyszał je człowiek. Za górną granicę
słyszalnych częstotliwości uważa się
wartość około 16 lub nawet (u ludzi
bardzo młodych) 20 kHz, choć dla wielu
osób granica ta jest znacznie niższa.
Niektóre zwierzęta mogą emitować i
słyszeć ultradźwięki, np. pies, szczur,
delfin, wieloryb, chomik czy nietoperz.] –
(lat.) ultrahang (UH); (fiz.) az emberi füllel
már nem érzékelhető, másodpercenként
20000 feletti (>20000 Hz) rezgésszámú
hang; hang, amelynek frekvenciája – tekintet
nélkül intenzitására – 16 000 hz és 100 MHz
között van [1. Az ultrahang egy
nagyfrekvenciás hanghullám. – A 20 Hz-nél
alacsonyabb
frekvenciájú
rezgéseket
infrahangnak, a 20 000 Hz-nél magasabb
frekvenciájú
hangokat
ultrahangnak
nevezzük. Emberek számára nem hallható,
de az állatok közül sokan hallják, közismert,
hogy a kutyák reagálnak rá. A denevérek és a
delfinek maguk is állítanak elő ultrahangot a
tájékozódásuk során. 2. az emberi fül
hallóképessége felső határánál (20 kilohertz)
nagyobb frekvenciájú mechanikai rezgés]
ultradźwięki bierne – passzív ultrahangok
7345
ultradźwiękowy, -a, -e – hallhatóság feletti;
ultrahang-, ultrahangos
ultradźwiękowa
siatka
dyfrakcyjna
–
ultrahangelhajlási rács
ultradźwiękowa
siatka
przestrzenna
–
ultrahangtérrács
ultrafiolet (UV, promieniowanie ultrafioletowe,
nadfiolet)
[to
promieniowanie
elektromagnetyczne o długości fali
krótszej niż światło widzialne i dłuższej
niż promieniowanie rentgenowskie (ang.
X-rays). Oznacza to zakres długości od
100 nm do 380 nm. Słowo "ultrafiolet"
oznacza "powyżej fioletu" i utworzone
jest z łacińskiego słowa "ultra" (ponad) i
słowa "fiolet" oznaczającego barwę o
najmniejszej długości fali w świetle
widzialnym. Dawniej było nazywane
promieniowaniem "pozafiołkowym".] –
ultraviola, ultraibolya (néha ibolyántúli)
fény, röviden: UV [a látható fénynél
rövidebb, de a röntgensugárzásnál hosszabb
hullámhosszú elektromágneses sugárzás.
Hullámhossztartománya (200–400 nm), ami
a látható és a röntgensugárzás (0,01–100 nm)
közé esik.]
ultrafioletowy, -a, -e; ultrafiołkowy, -a, -e –
ibolyántúli
ultrafioletowe promienie [fiz. nadfiołkowe] –
(fiz.) ultraibolya v. ibolyántúli sugarak;
fontos élettani hatású sugarak
ultrafiszka
[zob.
mikroreprodukcja]
–
mikroreprodukció
ultrakrótki, -a, -ie [fale radiowe o długości 1–10
m] – ultrarövid (1-10 m közötti hosszúságú
rádióhullám)
ultrakrótka fala, ultrakrótkie fale (UKF) – 1.
URH - a CCIR-norma szerint 87,5 és
108MHz közötti, az OIRT szerint
63÷73MHz közötti, FM-rádióadások céljára
használatos
frekvenciatartomány;
2.
ultrarövid hullám (URH); tíz méteren aluli
elektromágneses
hullám
[ultrarövid
hullámoknak nevezzük a rádiótechnikában a
10 méteren aluli hullámokat]
ultramaryna [1. pigment mineralny zawierający
siarkę, mający barwę niebieską, fioletową,
czerwoną, żółtą lub zieloną; 2. farba lub
barwa intensywnie niebieska] – (lat.)
ultramarin; égszínkék szín; kék festék; finom
vízben oldhatatlan por
ultramarynowy, -a, -e – (lat.) ultramarinultramikroskop [mikroskop, w którym do
obserwacji bardzo drobnych cząstek
wykorzystuje się zjawisko rozpraszania
światła] – (lat.+gör.) ultramikroszkóp; a
csupán néhány milliméter nagyságú (a fény
-
Wersja 01 01 2017.
hullámhosszánál
kisebb
kiterjedésű)
részecskék megfigyelését lehetővé tevő
mikroszkóp [olyan mikroszkó, melynél
egészen kicsi részecskék, egészen 10
másodpercig a látási irányra majdnem
merőlegesen vannak megvilágítva. A fény
elhajlási jelensége folytán a kis részecskék
láthatóvá válnak]
ultramontanizm [kierunek polit. dążący do
zapewnienia papiestwu i duchowieństwu
kat. maksymalnego wpływu na wszystkie
dziedziny życia] – (lat.) ultramontanizmus,
pápapártiság [Az "ultramontanizmus" (ultra
montes = a hegyeken túl), "ultramontán"
kifejezések harci fogalmak voltak a 18. és
19.
századi
Itália,
Franciaország,
Németország és Osztrák-Magyar Monarchia
politikai és egyházi küzdelmeiben. A tét a
nemzetállamok fejlődése és az egyházi állam
új szerepe volt. Ebben az átalakulásban
szívesen
használtak
fel
teológiaiekkléziológiai tartalmakat a politikai
felfogásokhoz: egyfelől a gallikanizmust és
az episzkopalizmust mind a nemzetállami,
mind a nemzeti egyházi függetlenség erős
hangsúlyozásával,
másfelől
éppen
a
papalizmust, amely abszolút politikai és
egyházi szuverenitását követelt pápa
számára. "Az egyházi struktúrák és a világi
minták egymásra gyakorolt befolyása és
egymástól függősége is" igen erős volt.]
ultramontański, -a –ie [śrdw.łac. ultramontanus
'znajdujący się za górami (Alpami; z
punktu widzenia Francuzów); rzymski,
papieski' z łac. mons dpn. montis,] – (lat.)
ultramontán;
szélsőségesen
klerikális,
pápapárti (a hegyeken túli, azaz az Alpokon
túli pápaság híve)
ultramontanin – (lat.) ultramontán; szélsőségesen
klerikális, pápapárti ember
ultranowocześnie – szélsőségesen újonnan,
ultramodernül
ultranowoczesność – ultramodernség
ultranowoczesny, -a, -e [bardzo nowoczesny] –
szélsőségesen új, ultramodern
ultraradykalny, -a, -e [skrajnie radykalny] –
szélsőségesen radikális
ultras [1. osoba wyznająca skrajne poglądy i
uznająca skrajne metody działania; 2. po
II
wojnie
światowej:
członek
ekstremistycznych,
prawicowych
francuskich grup politycznych, dążących
do
utrzymania
siłą
panowania
kolonialnego w Algierii] – (pol.) jobboldali
szélsőséges; az extrémizmus híve
ultrasi [hist. skrajni rojaliści fr.; pop.
najbardziej reakcyjne i szowinistyczne
grupy polit. we Francji] – (lat.) ultra;
7346
szélsőséges, túlzó személy; a francia
gyarmatosítás
legszélsőségesebb
irányzatának híve
ultrasografia,
USG
[nieinwazyjna,
atraumatyczna metoda diagnostyczna,
pozwalająca
na
uzyskanie
obrazu
przekroju badanego obiektu. Metoda ta
wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się,
rozpraszania
oraz
odbicia
fali
ultradźwiękowej na granicy ośrodków,
przy założeniu stałej prędkości fali w
różnych tkankach równej 1540 m/s. W
ultrasonografii
medycznej
wykorzystywane są częstotliwości z
zakresu
ok.
2-50
MHz.
Fala
ultradźwiękowa najczęściej generowana
jest oraz przetwarzana w impulsy
elektryczne
przy
użyciu
zjawiska
piezoelektrycznego (opisanego przez braci
Curie na przełomie lat 1880-1881).
Pierwsze
doświadczenia
nad
wykorzystaniem
ultrasonografii
w
diagnostyce prowadzone były w trakcie i
zaraz po II wojnie światowej, a
ultrasonografy wprowadzone zostały do
szpitali na przełomie lat 60. i 70. XX
wieku (jednym z pierwszych klinicznych
zastosowań była diagnostyka płodu).] –
ultrasonográfia; a belső szervekről (de nem a
gyomor, vékonybél és vastagbél) és az
érrendszerről
visszaverődő
ultrahang
regisztrációja
ultrasonokardiograf – ultrahangos kardiográf
[kardiográf ultrahanggal, ún. Doppler elv
alapján érzékeli a szívlüktetést, és a
szívmozgásokkal egyidejűleg hangjeleket ad
ki]
ultrasowski, -a, -ie – ultraultrawielki stopień scalenia [(ang.) ultra-large
scale integration (też: ULSI)] – (Ultra Large
Scale Integration) ultra nagy integ-ráltsági
fok
ultymatywny, -a, -e [mający charakter
ultimatum]
–
(lat.)
ultimatív;
ultimátumszerű, ultimátumjellegű
ulubić [daw. polubić, upodobać sobie coś] –
megszeretni, megkedvelni
ulubienica – kegyencnő; parázna nő; kedvelt (nő)
ulubieniec [ten, kto jest bardzo lubiany i
wyróżniany przez kogoś] – kedvenc,
kegyenc ffi
ulubieniec matki – mama kedvence
ulubiony, -a, -e [szczególnie lubiany] – kedvenc,
kedvelt, szeretett
ulubiona potrawa – kedvenc étel
ulubione powiedzenie – vkinek a szavajárása
ulubione zajęcie – kedvenc időtöltés v. elfoglaltság
-
Wersja 01 01 2017.
ulubiony sposób spędzania wolnego czasu –
kedvenc időtöltés
ulubiony zwrot – szójárás; kedvelt szófordulat
ululać [1. pot. uśpić dziecko, kołysząc; 2. pot.
upić kogoś] – elaltatni, elringatni, dallal
elaltatni, álomba ringatni; (tréf.) leitatni,
eláztatni
ululać się [pot. upić się] – elringatózni; (tréf.)
elázni
ululany, -a, -e [pot. kompletnie pijany] – (tréf.)
ittas, elázott
ulżenie – könnyítés, enyhítés; enyhülés,
megkönnyebbülés
ulżyć (ulżę, ulży) [1. uczynić łatwiejszym
niesienie,
ciągnięcie
czegoś
przez
zmniejszenie ciężaru; 2. przynieść komuś
ulgę, uczynić coś znośniejszym] –
könnyíteni, enyhíteni
ulżyć komu ciężaru – levenni vkinek a terhéből;
könnyíteni vkinek a terhén; levenni vkinek a
terhét
ulżyć komu w pracy – megkönnyíteni vkinek a
munkáját; könnyíteni vkinek a munkáján
ulżyć sobie – könnyít magán
ulżyło mi – megkönnyebültem
uładzić (uładzę, uładzi) — uładzać [zaprowadzić
ład, porządek w czymś] – rendet teremteni,
rendbehozni
uładzić co – rendbe hozni vmit; rendet csinálni
vmivel v. vmiben
uładzić się — uładzać się [1. daw. dojść do
porozumienia; 2. daw. uporać się z czymś]
– rendbe jönni, napirendre térni
ułagodzić (ułagodzę, ułagodzi) — ułagadzać
[1. uczynić coś mniej intensywnym lub
mniej gwałtownym; 2. sprawić, że ktoś
przestaje się gniewać, złościć] – enyhíteni,
csillapítani;
mérsékelni;
(kogoś)
lecsillapítani,
megbékíteni;
(átv.)
meglágyítani, megenyhíteni, kibékíteni,
megszelídíteni
ułagodzić się — ułagadzać się [1. stać się mniej
intensywnym lub mniej gwałtownym;
2. przestać się gniewać, złościć] –
megenyhülni; (átv.) meglágyulni, kibékülni,
megbékülni, megszelídülni
ułagodzony, -a, -e – megenyhült; meglágyított,
kibékített, megbékített, megszelídített
ułagódź – békülj meg! csillapodj!
ułamać — ułamywać [łamiąc, oddzielić część od
całości] – letörni (vmit)
ułamać się — ułamywać się [oddzielić się od
całości, np. wskutek uderzenia lub zgięcia]
– letörni, eltörni
ułamek [1. iloraz dwóch liczb zapisywanych
jedna nad drugą, oddzielanych poziomą
7347
kreską, lub zapisywanych w postaci
dziesiętnej; ułamek ten może być
skończony (np 1/2 = 0.5), nieskończony
okresowy (1/3 = 0.333...) lub nieskończone
nieokresowy (np. pi lub e). Ułamki
nieskończone, nieokresowe występują w
przypadku
liczb
niewymiernych.
Szczególnym przypadkiem jest 0,(9) , gdyż
jest równe 1. Łatwo można to sprawdzić.
2. niewielka część czegoś] – (mat.) tört,
törtszám; töredék, morzsa, cserép
ułamek algebraiczny [iloraz dwóch wyrażeń
algebraicznych] – algebrai v. számtani tört
(1/4)
ułamek dziesiętny [ułamek, którego mianownik
jest potęgą liczby 10, zapisany jako ciąg
cyfr przed i po przecinku] – tizedestört
(1,5)
ułamek nieskracalny [ułamek, którego licznik i
mianownik nie mają wspólnego czynnika
różnego
od
1]
–
(matematika)
egyszerűsíthetetlen törtszám
ułamek niewłaściwy [1. ułamek, którego wartość
bezwzględna jest co najmniej równa
jedności; 2. ułamek, w którym licznik jest
większy od mianownika] – szabálytalan v.
áltört (5/4, 18/5)
ułamek
okresowy
[ułamek
dziesiętny
nieskończony, w którym od pewnego
miejsca powtarza się pewna grupa cyfr] –
szakaszos tört (1.252525)
ułamek piętrowy [ułamek, który ma albo w
liczniku, albo w mianowniku, albo i w
liczniku, i w mianowniku ułamki zwykłe]
– emeletes tört
ułamek sekundy – a (egy) másodperc töredéke
ułamek właściwy [ułamek, którego wartość
bezwzględna jest mniejsza od jedności] –
valódi tört (1/3, 2/7)
ułamek zwyczajny – valódi tört
ułamek zwykły [ułamek o zapisie składającym
się
z
licznika
i
mianownika,
przedzielonych kreską ułamkową, w
których licznik i mianownik są liczbami
całkowitymi] – közönséges tört (1/9)
ułamkowy, -a, -e – töredékes, tört
ułan [1. żołnierz lekkiej kawalerii, uzbrojonej w
lance, szable i pistolety, istniejącej w
Polsce do II wojny światowej; 2. (u
Zygmunta Glogera) hułan. Po tatarsku
ohłan, uhłan, znaczy: pacholę, chłopiec,
paź; niemniej nazywano tak książąt ze
krwi chanów, którzy składali jakby
wyższą szlachtę ordyńską,
mającą
posiadłości ziemskie, t. j. ułusy, udziały i
wybierającą chanów. Od tego to wyrazu
poszła nazwa konnicy ułanów i nazwiska
-
Wersja 01 01 2017.
kilku rodzin tatarskich w Polsce.] –
(tör→lengy.) ulánus v. dzsidás; lándzsával
(dzsidával) felfegyverzett könnyű lovas; tatár
kán
Ułan i Dziewczyna (Księstwo Warszawskie) –
ulánus és leány viselete
Ułan
Ułan i Dziewczyna
Bator (mon. Улаанбаатар) [stolica
Mongolii. Miasto położone jest w
środkowo-wschodniej części Mongolii, nad
rzeką Tuul gol, w dolinie otoczonej
czterema
masywami
górskimi:
Bajandzurch,
Czingeltej,
Songino
Chairchan i Bogdchan uul. Miasto leży na
wysokości około 1350 m n.p.m.. Miasto
wydzielone Ułan Bator ma 4704.4 km²
powierzchni. W jego skład wchodzi osiedle
satelickie Nalajch.] – Ulánbátor [Mongólia
fővárosa
(mongolul:
Улаанбаатар,
klasszikus mongol jelekkel:
, Ulaɣan
Baɣatur)]
ułanka [fuksja - Fuchsia - Rośliny doniczkowe
Fuksja pochodzi z Azji Wschodniej,
Afryki
i
obejmuje
kilkadziesiąt
gatunków.] – (növény) fukszia
ułannik [1. rodzaj psa myśliwskiego; 2.
Zdeformowana
nazwa
„ułan"
zawędrowała nawet do słownictwa
myśliwskiego. Tam np. w połowie XVIII
w. nazwa „ułannik" oznaczała specjalnie
wyszkolonego psa myśliwskiego. Statut
Litewski kazał płacić za zabicie wyżła
dwie kopy groszy, a za „ułannika
zwierzynnego" trzy kopy. Darujemy sobie
jednak etymologiczne rozważania, na ile
ów pies ułannik zawdzięczał swoje
pochodzenie tatarskiemu słowu „ułan".] –
(daw) vadász eb fajta
7348
ułański, -a, -ie – ulánusułapić
(złapać,
schwytać)
–
megfogni,
megragadni, megmarkolni, kifogni (pl.
horoggal halat)
ułapić się – megkapaszkodni, megragadni; horogra
akadni
ułaskawić — ułaskawiać [darować lub
zmniejszyć skazanemu karę] – (sąd)
megkegyelmezni; (osowajać) megszelídíteni
ułaskawić a. ułaskawiać kogoś – megkegyelmezni
vkinek
ułaskawić ptaka – madarat megszelídíteni
ułaskawienie [darowanie skazanemu kary
orzeczonej przez sąd lub zamiana takiej
kary na łagodniejszą; też: dokument
zawierający tekst orzekający darowanie
kary]
–
(amnestia)
kegyelem,
megkegyelmezés
ułaskawiony, -a, -e – (ptak itd.) szelídített, szeldíd
ułatwić (ułatwię, ułatwi) — ułatwiać [sprawić, że
coś staje się dla kogoś łatwiejsze] –
megkönnyíteni, elintézni, a nehézségeket
elhárítani; könnyebbíteni, könnyíteni
ułatwić komu co – megkönnyíteni vkinek vmit
ułatwić komu w czym – megkönnyíteni a dolgát
vkinek vmiben
ułatwić sobie – könnyít magán, megkönnyíti a
dolgát
ułatwienie [to, co czyni coś łatwiejszym] –
megkönnyítés, könnyítés, megkönnyebbítés;
könnyebbítés
ułatwienie celne – vámkönnyítés
ułomek
[1. odłamany
kawałek
czegoś;
2. fragment czegoś] – tört, töredék, kár,
hátrány
ułomność [1. kalectwo; 2. bycie niedoskonałym,
omylnym; 3. to, co stanowi czyjś słaby
punkt; 4. negatywna cecha czegoś] – testi
hiba, rokkantság, testi fogyatkozás, testi
fogyatékosság, törékenység, törődöttség;
gyarlóság
ułomny, -a, -e [1. będący kaleką; 2. popełniający
błędy, mający słabostki; 3. mający braki,
usterki] – testi hibás, nyomorék, fogyatékos;
rokkant; törékeny, törődött; vall esendő,
gyarló
ułomny (kaleka) – nyomorék, rokkant
ułowić [1. schwytać coś na wędkę, w sidła itp.;
2. zauważyć, usłyszeć coś, natężając
uwagę] – fogni, kifogni, kihalászni; (közb.)
felhajtani
ułożenie [1. sposób, w jaki coś jest ułożone,
rozmieszczone;
2. wynik
tresury
zwierzęcia;
3. dobre
wychowanie,
nienaganne maniery] – elrendezés,
összeállítás; rendezgetés, rakodás, pakolás;
-
Wersja 01 01 2017.
megszerkesztés;
(maniery)
modor,
viselkedés, jó modor
ułożenie nieprzytomnego – eszméletlen sérült
fektetése
ułożenie zwodu praw ziemskich – a nemesi jogi
kódex összeállítása v. megszerkesztése
ułożenie się – megegyezés; elhelyezkedés
ułożony, -a, -e [dobrze wychowany, mający
nienaganne maniery] – elhelyezett,
elrendezett; rakott; rendes, rendezett, csinos,
jól nevelt, idomított
ułożony pies – idomított kutya
ułożyć — układać [1. położyć coś w określonym
porządku; 2. stworzyć pewną całość z
jakichś elementów; 3. nadać czemuś jakiś
kształt; 4. umieścić kogoś gdzieś w pozycji
leżącej; 5. napisać lub skomponować coś;
6. zaplanować, ustalić coś; 7. wyrobić u
zwierząt jakieś umiejętności; 8. daw.
wyrobić w kimś jakieś umiejętności,
nawyki] – (położyć) lefektetni; helyezni,
elhelyezni, tenni, rakni, rakosgatni; rakodni;
(zestawić)
elrendezni,
összerakni,
összeállítani;
(układać)
berendezni,
elrendezni; megszerkeszteni, írni, megírni,
alkotni; egyezkedni; elhelyezni, lefektetni,
rakni, rakosgatni; (porządkować) elrendezni,
összerakni, összeállítani;
idomítani,
szelídíteni
ułożyć co w piramidę – gúlába rakni vmit; gúlát
építeni vmiből
ułożyć co z kim – megbeszélni, megtárgyalni vmit
vkivel
ułożyć do snu – lefektetni, elaltatni
ułożyć do spania – lefektetni, ágyba fektetni
ułożyć dziecko do snu – gyermeket lefektetni
ułożyć kogo/co w czym – elhelyezni vkit/vmit
vmiben
ułożyć kogo/co w co – elhelyezni vkit/vmit vmibe
ułożyć kogo/co do czego – elhelyezni vkit/vmit
vhova
ułożyć marszrutę – összeállítani a metettervet
ułożyć plan – tervet összeállítani
7349
ułożyć projekt – tervezetet összeállítani
ułożyć psa – kutyát idomítani v. betanítani
ułożyć równanie – egyenletet felállítani
ułożyć sobie życie – megélhetést biztosít magának;
egzisztenciát v. exisztenciát alapítani
ułożyć spać – lefektetni, ágyba fektetni
ułożyć stos – rakást rakni, halmazt képezni
ułożyć traktat – szerződést készíteni
ułożyć wiersz – verset, költeményt írni v. költeni
ułożyć włosy – frizurát készíteni, megfésülni a
hajat; becsavarja, berakja a haját
ułożyć się — układać się [1. położyć się gdzieś
wygodnie; 2. przybrać jakiś kształt;
3. mieć jakiś przebieg, ustalić się w pewien
sposób;
4. dojść
do
porozumienia,
prowadząc rozmowy] – elhelyezkedni,
helyretalálni, helyet foglalni; lefeküdni;
összeállni;
rendeződni,
elrendeződni,
alakulni, kialakulni; (o co) megegyezni,
megállapodni (vmiben), megállapodást,
egyezséget kötni; megegyezni
ułożyć się do snu – álomra hajtja fejét; lefeküdni
ułożyć się z kim na co – megyegyezni,
megállapodni vkivel vmiben
ułożyć się z wierzycielami – kiegyezni a
hitelezőkkel
ułożyskować – csapágyazni
ułożyskowanie walca – hengercsapágy
ułów – halfogás
ułuda [to, co jest tylko wytworem wyobraźni] –
csalódás, ábránd, káprázat
Ułudka leśna (Omphalodes scorpioides Schrank)
[gatunek
roślin
z
rodziny
ogórecznikowatych. Obszar występowania
rozciąga się od centralnej i południowej
Rosji, na zachód do Polski i Niemiec. W
Polsce gatunek rzadki. Występuje głównie
w części południowo-zachodniej] – Erdei
békaszem. (Omphalodes scorpioides)
ułudnie – megtévesztően, csalékonyan, ámítóan
ułudny, -a, -e [istniejący tylko w czyjejś
wyobraźni] – csalóka, csalékony, csalfa,
látszólagos
ułudzić (ułudzę, ułudzi) – elámítani, elkápráztatni,
megcsalni
-
Wersja 01 01 2017.
ułupać, ułupywać [porozbijać coś na kawałki lub
oddzielić coś od całości] – lehasítani,
lehántani
ułupać się – lehasadni, széjjelhasadni, lehámlani
UMA (Uniform Memory Access) machines –
UMA
(Uniform
Memory
Access)
machines;
UMa
gép
(egységesített
tárhozzáférésű gép).
umacniać (zob. umocnić) – megerősíteni,
megszilárdítani
umacniać kogo w przekonaniu – megerősíteni vkit
meggyőződésében
umacnianie * utwierdzanie – megerősítés,
megszilárdítás
umacnianie się – erősödés; megerősödés
umacnianie nas przez Boga – megerősödésünk
Istentől (Isten megerősít minket)
umaczać (zob. umoczyć w zn. 1) – benedvesíteni;
megnedvesíteni
umaglować – megmángorolni
umaić (umaje) — umajać [1. ozdobić coś
kwiatami, gałązkami; 2. o zielonych lub
kwitnących roślinach: pokryć coś] –
felgallyazni, friss gallyal feldíszíteni
(májusban)
umaić się — umajać się [pokryć się zielenią,
kwiatami] – kizöldellni, friss galyakkal
ékeskedni
umajony, -a, -e – lombokkal díszített v. feldíszített;
lombdíszes
umalować [pokryć twarz pudrem, usta szminką,
oczy tuszem itp.] – befesteni, kifesteni,
bemázolni
umalować sobie twarz – kifesti az arcát
umalować sobie usta – kifesti magát v. a száját
umalować się [1. zrobić sobie makijaż; 2. pot.
pobrudzić się farbą, tuszem itp.] – festi v.
kifesti az arcát v. magát; kendőzi magát v. az
arcát; kikészíti magát
umarlak [pot. osoba zmarła] – (tréf.) akibe hálni
jár a lélek, félholt ffi
umarł bezdzietnie – gyermektelenül halt meg, nem
hagyott maga után utódot
umarł na moich rąkach – karjaim között halt meg
umarł na raka – rákban halt meg
umarł w butach – (szó szerint: cipőben halt meg)
nincs kiút, mindennek vége
umarł w późnym wieku - vki öreg korában halt
meg
umarł z jej imieniem na ustach – (a nő) nevével
az ajkán halt meg
umarł z wycieńczenia – végelgyengülésben halt
meg
umarły, -a, -e [taki, który umarł] – halott, hulla,
holt, elhalt
7350
umarły [osoba zmarła], umarła – halott, elhúnyt,
megboldogult (ffi/nő)
umarłych zęby nie bolą - (a halott embernek nem
fáj a foga) neki már nem fáj semmi
umartwić — umartwiać [zadać swemu ciału ból]
– elgyötörni, meggyötörni; gondot okozni
umartwić się — umartwiać się [zadać sobie ból
fizyczny, zwykle z powodów religijnych;
też: wyrzec się przyjemności i wszelkich
wygód] – neheztelni, megneheztelni vmiért;
rágódni vmin; gyötrődni, emészti magát
umartwienie – sanyargatás, gyötrés
umartwianie się a. umartwienie się – neheztelés,
megsértődés,
gyötrődés,
emésztődés;
önsanyargatás
umarzać [zob. umorzyć] – törleszteni, amortizálni
umarzać a. umorzyć podatek – adót elengedni
umarzać a. umorzyć
śledztwo – nyomozást
megszüntetni
umarzalny, -a, -e [o długu, kredycie itp.: mogący
być umorzonym] – törleszthető
umarzły, -a, -e; umarznięty, -a, -e [czytaj: umarzły] [taki, który umarzł (umarznął)] –
megfagyott
umarznąć – megfagyni
umasowić — umasawiać [uczynić coś masowym,
powszechnym]
–
tömegmozgalommá
fejleszteni;
tömegekre
kiterjeszteni,
népszerűsíteni, tömegesíteni
umasowić
sport
–
népszeűsíteni,
tömegmozgalommá fejleszteni a sportot
umasowić się — umasawiać się [stać się
masowym,
upowszechnić
się]
–
tömegmozgalommá fejlődni; tömegekre
kiterjedni, népszerűsödni
umasowienie – népszerűsítés, tömegesítés
umawiać (zob. umówić) – (o co) megbeszélni
(vmit), megállapodni (vmiben); (z kim)
találkozót beszélni meg (vkivel)
umawiać (się) (umawiam, -asz, -ają) na co
[umówić] – megbeszélni, megállapodni
umawiający ( -a, -e) się – szerződő; megállapodó
umawiający się Rząd – szerződő Kormány
umawiające się strony – szerződő felek
umawiające się strony zastrzegają sobie, że… - a
szerződő felek kikötik, hogy… [Biura
turystyczne zastrzegają sobie, że na ten
rodzaj wypoczynku mają wstęp tylko osoby,
które mienią się "singlami". To oznacza, że
mile widziany jest każdy, kto nie ma pary, a
chce się dobrze bawić.]
umazać (umażę, umaże) [ubrudzić kogoś lub coś
jakąś mazistą substancją] – bemázolni,
bepiszkítani
-
Wersja 01 01 2017.
umazać się [umazać samego siebie] –
bemázolódni, bepiszkolódni; bemázolja,
bepiszkítja magát
umączyć [obsypać, ubrudzić mąką lub
substancją podobną do mąki] – belisztezni
umączyć się (przen. nauczyć się czegoś z grubsza)
– (átv.) nagyjából v. felületesen tanulni vmit
umbra [1. przest. zasłona; umbrelka, abażur,
parasolka,
daszek
na
oczy;
2.
ciemnoczerwony ił zabarwiony związkami
żelaza i magnezu; naturalna farba
brunatnoczerwona; 2. skała ilasta silnie
zabarwiona
na
kolor
żółty,
zielonobrunatny lub brunatnoczerwony;
też: farba brunatnoczerwona uzyskiwana
z tej skały; 3. daw. abażur; 1. łac. 'cień;
noc; duch; osłona; pozór'. 2. łac. Umbria
'dzielnica w śr. Włoszech'] – (lat.) umbra;
(vegyt.) kovasavas mangánhidroxid és
vasoxidhidrát
keverékéből
álló
gesztenyebarna porfesték; (csill.) a napfolt
sötét magja; (földr.) Umbria; rég.
lámpaernyő
umbrela [daw. abażur; osłona tłumiąca zbyt
jaskrawe światło lampy; umbrelka] – (lat.)
umbrella; a rk. szertartásban körmenetek
alkalmával a pap fölé tartott, négy rúdon
hordott mennyezet, baldachin
umbrelka [osłona tłumiąca zbyt jaskrawe
światło lampy; abażur; umbrela] –
(dawno) ernyő, lámpaernyő
umeblować [zakupić i ustawić meble w jakimś
pomieszczeniu] – bebútorozni
umeblować się [umeblować swoje mieszkanie,
biuro itp.] – bebútorozza (pl. lakását v.
irodáját)
umeblowanie [wszystkie meble znajdujące się w
jakimś pomieszczeniu] – berendezés,
bútorzat; garnitúra
umeblowanie bez gustu – ízléstelen berendezés
umeblowany, -a, -e – bútorozott, bebútorozott
umeblowany pokój – bútorozott szoba
umęczenie – kínszenvedés, nagy fáradtság
umęczony, -a, -e – megkínzott
[Chrystus
Umęczony: a megkínzott Jézus]
umęczyć [1. doprowadzić kogoś do stanu
wyczerpania; 2. torturując, pozbawić
kogoś życia] – megkínozni, halálra kínozni
umęczyć kogo czym – halálra kínozni vkit vmivel
umęczyć się [doprowadzić się do stanu
wyczerpania] – vesződni, kínlódni, halálra
kínozza magát
umiała godzić pracę zawodową z zajęciami
domowymi – össze tudta egyeztetni
hivatalos
elfoglaltságát
a
háztartási
teendőkkel
7351
umiar,
umiarkowanie
[brak
przesady,
powściągliwość w czymś] – egybevágóság,
szimmetria,
arány;
(helyes)
mérték,
mérséklet, mértéktartás
umiarkować – mérsékelni, mértéket tartani
umiarkować się – fékezi v. mérsékli magát,
tűrtőztetni magát
umiarkowana cena – mérsékelt ár
umiarkowanie1 – mértékkel, módjával
umiarkowanie zmienna pogoda – mérsékelten
véltozékony idő
umiarkowanie2
–
mérséklés,
mérséklet,
mértéktartás, önmérséklet , mértékletesség
umiarkowanie się – mértéktartás, önmegtartóztatás
umiarkowany, -a, -e [1. umiejący zachować
umiar; 2. taki, którego wielkość, siła lub
natężenie nie są ani zbyt duże, ani zbyt
małe; 3. o poglądach, stronnictwie itp.:
pośredni
między
radykalnym
a
zachowawczym] – mérsékelt; mértéktartó,
mértékletes
umiarkowany polityk – mérsékelt politikus
umieć (umiem, -esz, -ają) + T. v. E. [1. mieć
praktyczną wiedzę w jakiejś dziedzinie,
być biegłym w czymś; 2. być w stanie
zrobić coś] – tudni, ismerni, bírni
umie się dobrze wysłowić – jól ki tudja magát
fejezni
umie to ekspedyte – ezt remekül tudja
umie to, jak rzepę gryźć – remekül ért hozzá
umieć co jak pacierz – úgy tudja, mint a
miatyánkot v. a vízfolyás
umieć co na pamięć – kívülről tud vmit
umieć co robić – tud v. megtud vmit csinálni; ért
vmihez, képes vmire v. vmit megtenni
umieć coś na pamięć – kívülről v. fejből tudni vmit
umieć gładko kłmać – könnyen hazudni; úgy
hazudik, mintha könyvből olvasná
umieć lekcję – tudja a feladatot v. leckét;
megtanulta a leckét
umieć mówić po węgiersku – tud magyarul
umieć na pamięć – kívülről tudni; könyv nélkül
tud
umieć po łacinie – latinul tudni
umieć po polsku – tud v. ért lengyelül
umieć sobie (z czym) poradzić – boldogulni vmivel
umiem pływać – tudok úszni
umiem po francusku (po niemiecku, po
angielsku, po rosyjsku, po czesku) – tudok
franciául (németül, angolul, oroszul, csehül)
umiem tylko po niemiecku – csak németül tudok
umiejętnie – hozzáértően, ügyesen, okosan
umiejętność [1. praktyczna znajomość czegoś,
biegłość w czymś; 2. Wiedza * Nauka] –
-
Wersja 01 01 2017.
tudás, ismeret, képesség, ügyesség, okosság;
tudomány, hozzáértés; jártasság
umiejętności (skills) [zdolność wykorzystania
wiedzy oraz wyćwiczonych sprawności do
wykonywania zadań oraz rozwiązywania
problemów] – tudás, ismeret, képesség
umiejętności rozwiązywania problemów –
problémamegoldási képesség
umiejętności zawodowe (vocational skills)
[Umiejętności
to
zdolność
do
wykonywania czynności prowadzących do
zrealizowania
zadania
zawodowego
Źródło: Krajowe Standardy Kwalifikacji
Zawodowych - Rozwój i współpraca Projekt „Opracowanie i upowszechnienie
Krajowych
Standardów
Kwalifikacji
Zawodowych”
realizowany
przez
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007.
Zakres pojęciowy polskiej definicji jest
znacznie węższy niż europejskiej. Jednak
warto
pamiętać,
że
zazwyczaj
umiejętnościom towarzyszy wiedza i cechy
psychofizyczne. W takim układzie triady
zakres pojęciowy jest zbliżony do definicji
europejskiej. W definicji polskiej nie
podaje się podziału na umiejętności
kognitywne
i
praktyczne.]
–
szakképzettség; végzettség
umiejętny, -a, -e [świadczący o czyjejś wiedzy,
wprawie w czymś] – hozzáértő, ügyes, okos;
jártas (vmiben)
umiejscowić — umiejscawiać [1. wyznaczyć lub
określić miejsce czegoś; 2. ustalić czas i
miejsce, w którym coś się dzieje lub
odbywa; 3. ograniczyć coś do jednego
miejsca,
nie
dopuścić
do
rozprzestrzeniania się czegoś] – elhelyezni,
helyhez kötni, lokalizálni
umiejscowić się — umiejscawiać się [pojawić się
w jakimś miejscu] – elhelyezkedni,
elhelyeződni
umiejscawiać pożar – tüzet korlátozni v.
elszigetelni v. lokalizálni
umiejscawienie – helyhezkötés, elhelyezés,
lokalizálás
umierać (umieram, -asz) (zob. umrzeć) [na + T.] –
haldokolni, meghalni; kimúlni; (áll.)
elpusztulni,
dögleni,
megdögleni;
kiszenvedni
umierać jak muchy – hullik, mint a légy
umierać (umrzeć) na coś – meghal vmiben
umierać na skutek odniesionych ran – belehal a
sérüléseibe
umierać na skutek obrażeń – belehal a sérüléseibe
umierać nagle – szörnyethal
7352
umierać śmiercią bohaterską – meghal a hazáért,
hősi halált halni
umierać z ciekawości – majd meghal a
kíváncsiságtól
umierać z głodu – éhen halni
umierać za ojczyznę – meghal a hazáért, hősi
halált halni
umierać ze strachu – majd meghal félelmében
umierający, umierająca [osoba umierająca] –
halódó, haldokló (ffi/nő)
umieralność [liczba zgonów w ciągu roku w
stosunku do ogółu ludności żyjącej na
danym obszarze] – halandóság
umieralność niemowląt – csecsemőhalandóság
umieranie – haldoklás, elhalás
umieszczenie,
umieszczanie
–
elhelyezés,
felállítás; elhelyezkedés
umieszczony, -a, -e – elhelyezett, felállított
umieścić (umieszczę, umieści) — umieszczać
[1. położyć, postawić lub zawiesić coś w
jakimś miejscu; 2. skierować kogoś
dokądś, wyznaczyć komuś miejsce pobytu,
pracy itp.; 3. ustalić, wyznaczyć lub
określić czas i miejsce, w którym coś się
dzieje lub odbywa] – helyezni, elhelyezni;
odahelyezni
umieścić artykuł w prasie – sajtóban cikket
elhelyezni
umieścić chorego w szpitalu – befektetni a beteget
a kórházba
umieścić coś w depozycie – letétbe helyezni vmit
umieścić kogo/co na czym – elhelyezni vkit/vmit
vmibe
umieścić kogo/co u kogo – elhelyezni vkit/vmit
vkinél
umieścić kogo/co w czym – elhelyezni vkit/vmit
vhol, vmiben
umieścić a. umieszczać kogoś w zakładzie
poprawczym a. w poprawczaku –
javítóintézetben elhelyezni vkit
umieścić na obserwacji – megfigyelés alá helyezni
umieścić ogłoszenie w gazecie – hirdetést tenni
közzé v. hírdetni az újságban
umieścić ogłoszenie w prasie – sajtóban hirdetést
elhelyezni
umieścić na pierwszym planie – előtérbe helyezni
umieścić plakat – plakátot elhelyezni
umieścić w programie – programba venni
umieścić w rachunku – rávezetni a számlára
umieścić wartościowe przedmioty w sejfie
hotelowym – az értéktárgyakat a szállodai
széfben elhelyezni
umięścić co nawiasie – (átv.) megjegyezni vmit
-
Wersja 01 01 2017.
umieścić reklamę na tramwaju – reklámot
elhelyezni villamoson
umieścić reklamę na ścianie domu – reklámot
elhelyezni házfalon v. a ház falán
umieścić reklamę pomiędzy programami
radiowymi a. telewizyjnymi – reklámot
beiktatni rádió- v. televízióműsorok közé
umieścić a. umieszczać w porządku dziennym –
napirendre tűzni; felvenni a napirendbe
umieścić się [1. zająć jakieś miejsce; 2. znaleźć
sobie mieszkanie, pracę] – elhelyezkedni
umiędzynarodowić
(umiędzynarodowę,
umiędzynarodowi) — umiędzynaradawiać
[objąć swoim zasięgiem wiele państw lub
udostępnić coś wielu państwom] –
nemzetközivé tenni
umięściony (człowiek) – izmos (ember)
umięściony wojownik – izmos harcos v. katona
umięśnienie [ogół mięśni organizmu lub jego
części] – izomzat
umięśniony, -a, -e [mający mięśnie, zwłaszcza
silnie rozwinięte] – (bonc.) izmos, izomzatú
umilenie – megkedveltetés; kellemesebbé tevés
umilić — umilać [uczynić coś milszym] –
kedvessé tenni v. varázsolni; megkedveltetni
umilić komu wieczór – kellemes estét szerezni
vkinek
umilić sobie czas – kellemesen tölti idejét
umilkać, umilknąć [1. przestać mówić, śpiewać
itp.; 2. o głosach, dźwiękach: przestać
rozbrzmiewać, przestać być słyszalnym;
3. o przedmiotach, zjawiskach itp.:
przestać wydawać dźwięki; 4. zaniechać
działalności publicznej, publikowania itp.]
– elcsendülni, elhallgatni, elnémulni
umiłować [bardzo pokochać kogoś lub coś] –
megszeretni, megkedvelni vkit/vmit
umiłować sobie kogo/co – megszeretni vkit/vmit;
beleszeretni vkibe/vmibe
umiłowanie [osoba lub rzecz, którą się
umiłowało] – szeretet, megkedvelés,
megszeretés
umiłowanie prawdy – igzságszeretet
umiłowany, umiłowana [osoba, z którą łączy
kogoś wielka miłość] – megszerett,
megkedvelt (ffi/nő)
umiłowany, -a, -e [darzony wielką miłością] –
szeretett, megszerett, megkedvelt
umitygować – csillapítani, meglágyítani, szelídíteni
umitygować się – csillapodni, meglágyulni,
szelídülni
umizgalski, umizgalska – (tréf.) hízelgő, szerető,
udvarló, élősdi (ffi/nő)
7353
umizgi [1. zalecanie się; 2. nadskakiwanie
komuś]
–
kacsintás,
hunyorítás,
kedveskedés, becézés
umizgać się, umizgiwać się — umizgnąć się
[1. zalecać się; 2. nadskakiwać komuś,
mając na względzie swoją korzyść] –
hízelegni,
enyelegni,
kelleti
magát,
kacérkodni
umizgać się do kogo – hízelegni, tenni a szépet
vkinek; csapja a szelet (vkinek); udvarolni
umizgnięcie się – hízelgés, enyelgés, kacérkodás
umknąć — umykać [1. oddalić się skądś biegiem,
uciec przed kimś lub przed czymś szybko;
2. uchylić
się
przed
dotykiem,
uderzeniem;
3. uniknąć
czegoś
niebezpiecznego lub przykrego; 4. o czasie
lub zjawiskach trwających w czasie:
upłynąć bardzo szybko; 5. wykroczyć w
czymś poza ustalone granice, nie poddać
się czemuś] – elmenekülni, elillanni,
elosonni, elszökni, megszökni; meglépni;
eltávolítani, elvenni, eltéríteni
umknąć boczkiem – elsomfordálni, eloldalogni
umknąć czego – eltávolítani, elvenni, eltáríteni
vmit
umknąć od kogo/czego – megszökni vki/vmi elől v.
vkitől/vmitől
umknąć przed odpowiedzialnością – kitér a
felelősség elől
umknąć przed niebezpieczestwem – elkerüli v.
kikerüli a veszélyt
umknięcie – elillanás; eltávolítás
Umlaut [nm. 'jw.'; ump 'prze-'; Laut 'głos;
dźwięk'; w jęz. nm.: wymiana samogłosek
a, o, u, au na ä, ö, ü, äu; przegłos] – (ném.)
umlaut; (nyelvt.) a tőbeli magánhangzónak a
ragozás során megjelenő magánhangzó
hatására történő megváltozása a germán
nyelvekben (pl. Fuss – Füsse)
umłot – cséplés, a kicsépelt gabona
umłócić (umłócę) – kicsépelni, elcsépelni
umniejszyć — umniejszać [uczynić coś mniej
ważnym lub uznać za takie] – csökkenteni,
lecsökenteni; kisebbíteni, megkisebbíteni
umocnić (umocnię, umocni) — umacniać
[1. uczynić
coś
odporniejszym
na
zniszczenie; 2. nadać czemuś trwałość;
3. zbudować
obiekty
fortyfikacyjne,
przygotowując teren do działań bojowych]
– megerősíteni, megszilárdítani; felerősíteni
umocnić kogo/co czym – megerősíteni vkit/vmit
vmivel
umocnić zakrętkę – megerősíteni a csavart
umocnić się — umacniać się [1. stać się
mocniejszym,
trwalszym;
2. nabrać
pewności co do czegoś, utwierdzić się w
-
Wersja 01 01 2017.
czymś; 3. wzmocnić swoją siłę obronną,
budując
obiekty
fortyfikacyjne
i
przygotowując się do działań bojowych] –
megerősödni, megszilárdulni
umocnić się w wierze, w przekonaniu –
megerősödik hiében, meggyőződésében
umocnienia brzegowe – partvédelem
umocnienie [1. to, co zapewnia stabilność czegoś;
2. obiekt fortyfikacyjny budowany na polu
walki w celu przygotowania terenu do
działań bojowych] – megerősítés; (wojsk)
erősítés, védőmű, erődítmény
umocnienie
kursu
walutowego
–
valutaárfolyamok stabilitása
umocować —
umocowywać
(umocowuje)
[przytwierdzić coś do czegoś na stałe] –
megerősíteni,
rögzíteni,
odaerősíteni,
ráerősíteni, hozzáerősíteni
umocować kołek w płocie – megerősíteni a kerítés
lécét
umocowanie – rögzítés, megerősítés, felerősítés,
hozzáerősítés
umocowany, -a, -e – megerősített, megrögzített;
megerősített (pl. tisztében), felhalmozott
umoczyć [1. zanurzając w płynie, uczynić coś
mokrym; 2. pot. nie załatwić czegoś
pomyślnie lub zrobić coś źle] –
benedvesíteni, megnedvesíteni, alámeríteni,
bemártani, átáztatni
umoczyć pióro w kałamarzu – bemártja a tollat a
tintatartóba
umoralniająco – erkölcsnemesítően
umoralniający, -a, -e [taki, który poucza, co jest
właściwe pod względem moralnym] –
erkölcsnemesítő
umoralnianie, umoralnienie – erkölcsössé tevés,
erkölcsi tanítás alkalmazása
umoralnić (umoralnię, umoralni) — umoralniać
[wpłynąć
na
podniesienie
czyjejś
moralności] – (erkölcsileg) megjavítani,
erkölcsössé v. erkölcsösebbé tenni
umoralnić się – (erkölcsileg) megjavulni,
erkölcsössé v. erkölcsösebbé lenni v. válni
umoralnienie społeczeństwa – a társadalom
erkölcsi nevelése v. erkölcsössé tétele
umordować [pot. bardzo kogoś zmęczyć] –
kifárasztani, kimeríteni, meggyötörni
umordować
kogo
–
agyonfárasztani
v.
agyonhajszolni vkit
umordować się [pot. bardzo się zmęczyć] –
kifáradni, kimerülni; agyonfárasztja v.
agyonhajszolja magát
umorusać [pot. pobrudzić twarz, ręce, zwykle
czymś
czarnym]
–
bepiszkítani,
bemocskolni, bemaszatolni
7354
umorusać się [pot. pobrudzić sobie twarz, ręce,
zwykle czymś czarnym] – bepiszkítja,
bemocskolja magát
umorusanie – bepiszkítás, bemaszatolás
umorusany, -a, -e – bepiszkított, bemaszatolt,
mocskos
umorusany jak nieboskie stworzenie – mocskos,
mint egy csutak
umorzenie – törlesztés, amortizálás
umorzenie długa – az adóssá törlesztése
umorzenie należności – az adósság törlesztése
umorzenie podatku – adóelengedés
umorzenie pożczki – kölcsöntörlesztés
umorzenie sprawy – az ügy elintézése
umorzenie środków trwałych – állóeszközök
amortizálása
umorzyć — umarzać [1. zrezygnować z dalszego
postępowania sądowego w określonej
sprawie; 2. zrezygnować całkowicie lub
częściowo ze ściągania jakichś należności
pieniężnych;
3. zmniejszyć
wartość
użytkowanych
środków
trwałych
stosownie do ich zużycia] – törleszteni,
letörleszteni; amortizálni; abbahagyni;
umorzyć dług – tartozást teljesen törleszteni;
adósságot elengedni
umorzyć dochodzenie – a bűnvádi eljárást
beszüntetni
umorzyć głodem – agyonéheztetni
umorzyć postępowanie – eljárást megszüntetni
umorzyć się – amortizálódni; abbamaradni; elhalni
umorzyć się głodem – éhenhalni
umotać
–
összekuszálni,
összefonni,
összegabalyítani, összekeverni
umotać kogo w co – belekeverni vkit vmibe
umotać się – összegabalyodni, összekuszálódni
umotywować
[poprzeć
coś
dowodami,
argumentami,
przedstawić
motywy
działania lub rozumowania] – indokolni,
alátámasztani, megokolni, megindokolni
umotywować podanie – a beadványban foglaltakat
megokolni; a kérelmet alátámasztani
umotywowanie – megokolás, indoklás
umotywowany, -a, -e – indokolt, megindokolt,
megokolt
umowa [pisemne lub ustne porozumienie stron,
mające na celu ustalenie wzajemnych
praw i obowiązków; też: dokument, w
którym są określone te prawa] –
megegyezés, megállapodás, egyezmény,
szerződés; megbeszélés
umowa adhezyjna [umowa, w której jedna
strona określa wszystkie istotne warunki
w taki sposób, że druga strona może albo
w całości je przyjąć, albo zrezygnować z
-
Wersja 01 01 2017.
zawarcia umowy] – adhéziós (diktált)
szerződés [polgár csak a bank által előírt
feltételekkel, a bank által kért adatok
rendelkezésre bocsátásával tehet ajánlatot]
umowa agencyjna – ügynöki szerződés
umowa arbitrażowa – döntőbírósági megállapodás
umowa barterowa [zob. barter] – barter,
barterszerződés
umowa bilateralna – kétoldalú szerződés
umowa bukingowa [pisemna umowa dotycząca
przewozu ładunku statkiem morskim] –
booking v. foglalási szerződés
umowa clearingowa – klíringszerződés
umowa clearingowa i płatnicza – klíring- és
fizetési megállapodás
umowa cywilno-prawna – polgárjogi szerződés
umowa czarterowa – charterszerződés
umowa długoterminowa – hosszú távú
megállapodás
umowa dodatkowa – kiegészítő szerződés
umowa dostawcza – szállítási szerződés
umowa
dwustronna
[umowa
wzajemna,
przynosząca korzyści obu stronom] –
kétoldalú szerződés
umowa dzierżawy – bérleti szerződés, bérszeződés
umowa finansowa – pénzügyi egyezmény
umowa franczyzy (ang. franchise agreement)
[jest to umowa pomiędzy franczyzodawcą
a franczyzobiorcą, której przedmiotem
jest franczyza, będąca sumą określonych
praw i obowiązków. Ma charakter
dwustronnie zobowiązujący. Zaliczana
jest do umów nienazwanych.] – franchise
szerződés
umowa giełdowa – tőzsdei megállapodás
umowa gospodarcza – gazdasági egyezmény
umowa
gospodarcza
międzynarodowa
–
államközi gazdasági megállapodás
umowa gwarancyjna [umowa międzynarodowa,
w której jedno lub kilka państw
zobowiązuje
się
wobec
drugich
odpowiadać za wypełnianie nałożonych na
trzecie państwo obowiązków] – garancia
szerződés; garanciális szerződés
umowa handlowa – kereskedelmi egyezmény v.
szerződés
umowa inwestycyjna – beruházási szerződés
umowa kartelowa – kartell-szerződés
umowa koalicyjna – koalíciós szerződés
umowa komisowa – bizományi szerződés
umowa kolektywna – kollaktív szerződés
umowa komisowa – bizományi szerződés
umowa kompensacyjna – kompenzációs szerződés
umowa konsygnacyjna – konszignációs szerződés
7355
umowa kontyngentowa [dwustronna umowa
międzypaństwowa, w której ustala się
maksymalną wysokość eksportu lub
importu dla określonych towarów] –
kontingens szerződés
umowa kooperacyjna – koopoerációs szerződés
umowa kredytowa – hitelmegállapodás
umowa kulturalna a. umowa o współpracy
kulturalnej – kulturális egyezmény,
kultúregyezmény
umowa kupna-sprzedaży – adásvételi szerződés
umowa leasingu – lízingszerződés
umowa licencyjna – licenc-szerződés
umowa lotnicza – légiforgalmi egyezmény
umowa między czterema mocarstwami –
négyhatalmi egyezmény
umowa międzynarodowa – nemzetközi v.
államközi szerződés
umowa międzypaństwowa – államközi szerződés
v. egyezmény
umowa multilateralna [międzynarodowa umowa
zawarta między więcej niż dwoma
państwami] – multilaterális szerződés
umowa na czas nieokreślony – határozatlan időre
szóló szerződés
umowa na czas określony – határozott időre szóló
szerződés
umowa na rok – egyéves szerződés
umowa najmu – bérleti szerződés
umowa o dostawę – szállítási szerződés
umowa o dzieło [umowa, w której jedna strona
zobowiązuje
się
do
wykonania
określonego dzieła, a druga – do zapłaty
wynagrodzenia
za
to
dzieło]
–
munkaszerződés; meghatározott munkára
szóló szerződés
umowa o najem – bérleti szerződés
umowa o pomocy wzajemnej – kölcsönös
segítségnyújtési szerződés
 Zgodnie z polsko-radziecką umową o
pomocy wzajemnej w wojnie przeciwko
hitlerowskim Niemcom z 1941 roku: az
1941-es honvédő háborúban a lengyelszovjet
kölcsönös
segítségnyújtési
szerződés alapján
umowa o pracę [umowa, w której pracownik
zobowiązuje się do wykonywania dla
pracodawcy
określonej
pracy
za
odpowiednim
wynagrodzeniem]
–
munkaszerződés
umowa o płacę – béregyezmény
umowa o przewóz – szállítási szerződés
umowa o współpracę i kooperację gospodarczą –
gazdasági együttműködési és kooperációs
szerződés
-
Wersja 01 01 2017.
umowa o współpracy kulturalnej – kulturális
egyezmény
umowa o wzajemnych dostawach (towarowych)
– kölcsönös áruszállítási szerződés
umowa płatnicza – fizetési megállapodás
Umowa poufności (ang. non-disclosure agreement
NDA lub confidential disclosure agreement
CDA) [legalnie zawarta umowa pomiędzy
co najmniej dwiema stronami, które
zobowiązują się do wymiany poufnych
materiałów lub wiedzy z zastrzeżeniem ich
dalszego nierozpowszechniania. Umowa
taka tworzy pomiędzy stronami poufną
więź mającą na celu dalszą ochronę
przedmiotu
wymiany.]
NDA
NonDisclosure
Agreement
(titoktartási
szerződés)
umowa przedwstępna [umowa, w której obie
strony zobowiązują się do zawarcia w
przyszłości umowy o określonej treści,
zawierająca jej istotne postanowienia i
termin jej zawarcia] – előkészítő
egyezmény
umowa podatkowa – adóegyezmény
umowa przewozowa; umowa przewozu [umowa
dotycząca transportu rzeczy lub osób,
zawierana
z
przewoźnikiem
za
wynagrodzeniem] – szállítási szeződés
umowa przygotowawcza – előzetes megállapodás
umowa ramowa – keretszerződés
umowa rejentalna – közjegyzői megállapodás
Umowa RIO (ang. Reference Interconnection
Offer) [Ramowa oferta o dostępie
telekomunikacyjnym
w
zakresie
połączenia sieci, inaczej oferta ramowa
łączenia sieci zwana również konstytucją
rynku telekomunikacyjnego.] – RIO
Reference
Interconnection
Offer
(összekapcsolási referencia-ajánlat)
umowa specjalizacyjna – szakosítási szerződés
umowa spedycji – szállítmányozási szerződés
umowa spółki – társasági szerződés
umowa spółki cywilnej – polgári jogi társaság
szerződése
umowa sprzedaży – értékesítési szerződés
umowa taryfowa – tarifaegyezmény
umowa traci swą moc – a szerződés érvényét
veszti
umowa ubezpieczenia – biztosítási szerződés
umowa unilateralna [umowa obowiązująca tylko
jedną z układających się stron] – (jog)
unilaterális v. egyoldalú megállapodás v.
szerződés
umowa ustna – szóbeli megállapodás
7356
umowa wchodzi w życie; umowa wejdzie;
umowa wejdzie w życie – életbe lép a
szerződés
umowa wielostronna – sokoldalú szerződés
umowa
wolnodewizowa
–
szabaddevizás
megállapodás
umowa wstępna – előzetes megállapodás
umowa wydawnicza [umowa, na podstawie
której twórca przenosi na wydawcę
wyłączne prawo do powielania i
rozpowszechniania utworu w zamian za
wynagrodzenie] – kiadói szerződés
umowa wygasa – szerződés lejár
umowa zawarta formalnie – formálisan megkötött
szerződés
umowa zbiorowa [zob. układ zbiorowy] –
kollektív szerződés; közös megegyezés
umowa-zlecenie [umowa o świadczeniu usług, w
której zleceniobiorca zobowiązuje się do
wykonania określonej pracy] – megbízási
szerződés
umownie – egyezményesen
umowność – egyezményesség, egyezményes jelleg;
vminek feltételezett, nem létező, fiktív volta
umowność
znaków
korektorskich
–
a
korrektúrajelek egyezményessége
umowny, -a, -e [wyrażony, wyrażający coś nie
wprost, lecz za pomocą opisu] –
szerződéses, egyezményes; (umówniony)
megbeszélt, megállapított, megbeszélés
szerinti; feltételezett, nemlétező, fiktív
umowna dekoracja – jelképes díszlet
umowy
międzynarodowe
–
nemzetközi
megállapodások
umożebniać – umożliwiać – lehetővé tenni
umożebnić – umożliwić – lehetővé tenni
umożliwić — umożliwiać [stworzyć warunki
sprzyjające czemuś] – megadja a
lehetőséget; lehetővé tenni, megkönnyíteni,
elérhetővé tenni, valószínűsíteni
umożliwić skończenie studiów – lehetővé tenni a
tanulmányok elvégzését
umożliwienie – lehetővé tevés, lehetővététel
umówić
(umówię,
-isz)
—
umawiać
[1. zorganizować
czyjeś
spotkanie;
2. ustalić coś w porozumieniu z kimś] – (o
co) megbeszélni, megtárgyalni (vmit),
megállapodni (vmiben); (z kim) találkozót
beszélni meg (vkivel); szervezni
umówić o cenę – megállapodni az árban
umówić wizytę u lekarza – bejelentkezni az
orvoshoz
umówić się — umawiać się [1. zaplanować
spotkanie z kimś; 2. porozumiewając się z
-
Wersja 01 01 2017.
kimś, ustalić coś] – megbeszélni,
megállapodni; elígérkezni
umówić
się
lub
obowiązująco
lub
nieobowiązująco – kötelező v. feltételes
megállapodást kötni
umówić się a. umawiać się (z kim) na spotkanie –
találkozót beszél meg (vkivel)
umówić się na spotkanie – találkozást
megbeszélni; elígérkezni
umówić się na termin – megbeszélni egy
időpontot
umówiłem się trzecią godzinę – három órára
találkát beszéltem meg
umówiony, -a, -e – megbeszélt, megállapított
umówione spotkanie – megbeszélt talákozás
umówiony sygnał – megbeszélt jel v. jeladás,
jelszó
umrzeć (umrę, umrze; umarł) — umierać
[1. zakończyć życie; 2. przestać istnieć] –
halni, haldokolni, meghalni, elhalálozni,
elhúnyni (meghalt, elhalálozott, elhunyt);
kimúlni; kiszenvedni
umrzeć bezpotomnie – gyermektelenül elhunyni v.
meghalni
umrzeć dla świata – meghal a világ számára
umrzeć na co – meghalni (vmiben)
umrzeć na miejscu – szörnyethalni, a helyszínen
meghalni
umrzeć na suchoty – tüdővészben meghalni
umrzeć na zapalenie płuc, na raka, od ukąszenia
węża, wskutek nagłej i nieuleczalnej
choroby
tüdőgyulladásban,
rákban,
kígyómarásban, hirtelen és gyógyíthatatlan
betegségben halt meg
umrzeć nagle – hirtelen v. váratlanul meghalni
umrzeć podczas operacji – belehal a műtétbe
umrzeć śmiercią bohatera a. śmiercią
bohaterską – hősi halált halni
umrzeć śmiercią męczeńską – mártíromságot
szenvedni
umrzeć w trakcie operacji – belehal a műtétbe
umrzeć z ciekawości – majd kifúrja a kíváncsiság
az oldalát
umrzeć z głodu – éhenhalni; meghal az éhségtől
umrzeć z pragnienia – szomjan hal
umrzeć z ran – belehal sebébe
umrzeć z żalu – bánatába belehal; bánkódni v.
búsulni
umrzeć ze śmiechu – (átv.) majd megpukkad
nevettében, halálra neveti magát
umrzyk [posp. nieboszczyk] – (tréf.) halott
UMTS1
(ang.
Universal
Mobile
Telecommunications
System,
pol.
Uniwersalny
System
Telekomunikacji
7357
Ruchomej) [najpopularniejszy obecnie
standard telefonii komórkowej trzeciej
generacji. Sieci budowane na bazie tego
standardu oferują swoim użytkownikom
możliwość
wykonywania
połączeń
głosowych,
wideorozmów,
wysyłania
wiadomości tekstowych oraz przesyłania
danych. Dzięki zaimplementowanym w
nich technologiom HSDPA i HSUPA
(będących częścią standardu UMTS)
użytkownicy mogą uzyskać transfer z
przepływnością 21,6 Mbit/s podczas
odbierania informacji i 5,76 Mbit/s
podczas wysyłania danych. UMTS jest
następcą standardu GSM (oba standardy
są
rozwijane
przez
konsorcjum
standaryzacyjne 3GPP), podczas jego
projektowania
pozostawiono
bez
większych
zmian
sieć
szkieletową,
wprowadzono
natomiast
zasadnicze
zmiany w sieci radiowej. Dzięki nowemu
interfejsowi radiowemu, możliwe jest
lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów
radiowych,
zapewnienie
lepszego
współczynnika Quality of Service i
zaoferowanie
lepszej
przepływności
danych. Najpopularniejszą technologią
używaną dla potrzeb dostępu do sieci
radiowej jest WCDMA dlatego często
używa sie określenia sieci WCDMA
zamiennie z sieci UMTS (często stosuje się
też nazwy typu sieci HSDPA dla sieci
budowanych w standardzie UMTS, które
mają zaimplementowaną tę technologię).]
– Universal Mobile Telecommunications
System
(UMTS);
Általános
Mobil
Telekommunikációs Rendszer (Egyetemes
Mobil Távközlési Rendszer) [1. egyike a
harmadik generációs 3G mobiltávközlő
technológiáknak, mely az európai válasz volt
az ITU harmadik generációs távközlő
rendszerekkel szemben támasztott IMT-2000
követelményeire. Az UMTS egy szabvány,
melyet
a
3GPP
standardizált.
Közeghozzáférése frekvencia-, idő- és
kódosztásos. Az UMTS megjelölésére
gyakran használják a 3GSM kifejezést is,
kihangsúlyozva
a
technológia
3G-s
természetét, valamint a GSM-et, melynek
felváltására tervezve lett. 2. harmadik
generációs,
nagyobb
sávszélességű
mobilkommunikációs technológia, amelyen
már nemcsak hang és szöveg, de akár valós
idejű
mozgóképek
is
továbbíthatók
maximum 2 Mbps sávszélességen.]
UMTS2 (Universal Mobile Telephone Service)
[rozwiniety
standard
telefonii
komórkowej (tzw. trzecia generacja - 3G),
budowany przez ETSI na platformie IMT-
-
Wersja 01 01 2017.
2000 (zarzadzanej przez ITU), o szybkosci
przesylania od 384 Kb/s do 2 Mb/s. W
ramach UMTS telefon komórkowy mozna
wykorzystywac
jako
terminal
do
uczestniczenia w wideokonferencjach,
odbioru fotografii lub sluchania radia.
Wedlug zalozen pelna faza komercyjna
UMTS nastapi w latach 2002-2005. Zob.
tez obsluga konferencji, GSM. ] – UMTS
(Universal Mobile Telephone Service) 'UMTS' vezetéknélküli adatátviteli rendszer
(univerzális
vezetéknélküli
telefon
szolgáltatás;
univerzális
mobiltelefonszolgáltatás) [jövőbeli, nagysebességű (2
Mbps), vezeték- nélküli adatátviteli eljárás; a
fejlesztés alatt lévő ("3. generációs"),
technika
hivatott
lesz
hordozható
készülékeket mozgókép- kommunikációra is
alkalmassá tenni; nem a hagyományos TVadatszórásról van szó, hanem lehívható élő
vagy rögzített mozgókép- állományokról
(video on demand), valamint kölcsönös, élő
mozgóképkapcsolatról]
umundurować [1. wyposażyć w mundur;
2. ubrać
wszystkich
jednakowo]
–
felszerelni,
egyenruhába
bújtatni,
beöltöztetni
umundurowanie [1. przepisowy ubiór członków
jakiejś organizacji; 2. mundury noszone
przez członków jakiejś organizacji] –
egyenruha, katonai felszerelés, mundér
umuzykalnić — umuzykalniać [wyrobić w kimś
zamiłowanie do muzyki lub umiejętność
gry albo śpiewu] – zenei hallást fejleszteni,
zenehallgatást tanítani; zenei kultúrát
terjeszteni, zeneszeretetre nevelni
umycie – megmosás
umycie rąk – kézmosás
umycie się – mosdás, mosakodás
umyć (umyje) [usunąć brud za pomocą wody,
mydła itp.] – mosni, megmosni; elmosni,
lemosni
umyć coś – megmosni vmit
umyć okna – ablakot mosni
umyć podłogę – felmosni
umyć a. umywać ręce – (átv.) mossa a kezét
umyć ręce nad zlewem – kezet mos a kagyló felett
umyć włosy – hajat mosni, megmosni a hajat
umyć zęby – fogat mosni; megmosni a fogat
umyć się [umyć samego siebie] – megmosakodni,
megmosdani
umyć się do pasa – derékig mosakodni v.
megmosakodni
umykać [zob. umknąć] – elmenekülni, elillanni;
eltávolítani, elvenni, eltáríteni
7358
Umykaj, pókiś cały! – szaladj, amíg kezed-lábad
ép; szégyen a futás, de hasznos; fusson, ki
merre lát!
umykanie – (földt.) vetődés
umysł [1. zdolność myślenia, rozumowania;
2. człowiek ze względu na swoją zdolność
myślenia] – szellem, ész, értelem; elme;
szándék
umysł analityczny – analitikai elme
umysł dogmatyczny – dogmatikus elme
umysł jednostronny – egyoldalú gondolkodásmód
umysł kontemplacyjny – kontemplatív szellem
umysł logiczny – logikus agy
umysł lotny – gyorsjárású ész
umysł ograniczony – korlátolt szellemi képesség
umysł prosty – egyszerű v. természetes ész
umysł światły – tiszta, világos v. világosfejű
ember; nyílteszű ember
umysł tępieje – esze, elméje tompul
umysł zjałowiał – meddővé vált agy
umysłowo – szellemileg, értelmileg
umysłowo chory a. umysłowochory – elmebeteg,
elmebajos
umysłowość
[ogół
czyichś
możliwości
intelektualnych, stan rozwoju umysłowego
jednostki lub grupy] – elme, szellemiség,
értelmesség, eszesség
umysłowy, -a, -e – ész-; szellemi; elme-; értelmi;
elmebeli
umysły fermentują – kedélyek forronganak,
erjednek a fejekben
umyślić (umyślę, umyśli) [pot. postanowić,
zaplanować] – elhatározni, fölteszi
magában, átgondolni, meggondolni
umyślić sobie co – átgondol vmit
umyślnie – megfontoltan, szándékosan, készakarva,
akarattal, dacára, célzatosan
umyślnie zostałem w domu, żeby wam nie
przeszkadzać – szándékosan maradtam
otthon, hogy ne zavarjalak benneteket
umyślność
–
célzatosság,
szándékosság,
megfontoltság
umyślny,
-a,
-e
[1. zgodny
z
czyimś
zamierzeniem;
2. daw.
przeznaczony
specjalnie dla kogoś lub do czegoś] –
célzatos, szándékos, szándékolt, megfontolt,
meggondolt; tudatos
umyślne przestępstwo – szándékos, előre
megfontolt
(szándékkal
elkövetett)
bűncselekmény
umyślny [daw. posłaniec] – (dawno) küldönc,
kifutó; hírnök, hírvivő; futár
umyty, -a, -e – megmosott, mosott, tiszta
-
Wersja 01 01 2017.
umywać (zob. umyć) [daw. obmywać, myć]–
mosni, megmosni; elmosni
umywać od czegoś ręce; umywać ręce od czego
[nie brać za coś odpowiedzialności,
odcinać się od czegoś (Mt 27,24): Piłat
widząc, że nic nie osiąga, a wzburzenie
raczej wzrasta, wziął wodę i umył ręce
wobec tłumu, mówiąc: «Nie jestem winny
krwi tego Sprawiedliwego. To wasza
rzecz».] – nem vállal felelősséget, áthárítja a
felelősséget; (átv.) mossa kezeit vmi miatt
[Pilátus pedig látván, hogy semmi sem
használ, hanem még nagyobb háborúság
támad, vizet vévén, megmosá kezeit a
sokaság előtt, mondván: Ártatlan vagyok ez
igaz embernek vérétől; ti lássátok! (Mát
27,24)]
umywać
ręce
[nie
przyjmować
odpowiedzialności za kogoś, uniewinniać
się] – (átv.) mossa kezeit; nem vállal
felelősséget vkiért, áthárítja a felelősséget;
igazolja, kimenti magát
umywać ręce jak Piłat – mossa kezeit
umywam od wszystkiego ręce – (átv.) mosom
kezeimet
umywać się (zob. umyć się) [daw. myć samego
siebie] – mosakodni, megmosakodni
umywalka [miska przytwierdzona do ściany,
zaopatrzona w kran z bieżącą wodą i
odpływ] – mosdó, mosdókagyló
umywalka do mycia włosów – hajmosó tál
umywalka z nogą – lábas mosdó
umywalnia
[pomieszczenie
w
miejscu
publicznym, w którym znajdują się
urządzenia służące do mycia] – mosdó,
mosdóhelyiség, mosdókészlet, fürdőszoba
umywanie rąk [(u Zygmunta Glogera) przed
ucztą i po uczcie było zwyczajem
powszechnym w domach pańskich, a w
domach
szlachty
przynajmniej
po
powstaniu od stołu. Było to i potrzebą w
czasach, gdy podawano tylko noże i łyżki,
a widelce zastępowano palcami, tak jak
dotąd ma to miejsce u wielu narodów na
Wschodzie.] – kézmosás
umywanie nóg, obrzęd pokory, mandatum
[obrzęd chrześcijański praktykowany w
części Kościołów chrześcijańskich. W
niektórych wyznaniach zaliczany bywa do
sakramentów.] – lábmosás [1. Krisztus az
utolsó
vacsora
előtt
(nagycsütörtök)
megmosta tanítványai lábát (Jn 13,1-11); 2.
az alázat és a legmélyebb alázatosság
szimbóluma; 3. egyes szabadegyházi
közösségek is gyakorolják ]
un poco [trochę, nieco, np. un poco piu allegro] –
(zene) un poco; kicsit
7359
una corda (wym. una korda) = na jednej strunie,
na fortepianie z naciśnięciem lewego
pedału – (ol.) una corda; egy húron
unaczyniony, -a, -e [zawierający naczynia
krwionośne] –
(bonc.) erekkel v.
véredényekkel (sűrűn) hálózott
unaocznić (unaocznię, unaoczni) — unaoczniać
[przedstawić coś w sposób oczywisty,
widoczny] – szemléltetni, bemutatni,
bebizonyítani
unaocznić komu co – bebizonyítani, demonstrálni
vkinek vmit
unaocznienie
–
szemléltetés,
bemutatás,
bebizonyítás
unarodowić
(unarodowię,
unarodowi)
—
unaradawiać [1. uczynić narodowym,
uwolnić od wpływów obcych; 2. uczynić
coś państwowym, przejąć coś na rzecz
państwa] – nacionálni, nemzetivé tenni,
nemzetiesíteni; államosítani
unarodowić się — unaradawiać się [stać się
narodowym]
–
nacionalizálódni,
nemzetiesedni
unarodowienie (nacjonalizacja, upaństwowienie)
– nemzetiesítés, nacionalizálás; államosítás
unasiennianie – mesterséges megtermékenyítés
unasiennić — unasienniać [zapłodnić samicę
zwierzęcia, wprowadzając do jej dróg
rodnych nasienie pobrane uprzednio od
samca]
–
(áll.)
mesterségesen
megtermékenyített
unaukowić — unaukowiać [nadać czemuś
charakter naukowy] – tudományossá tenni,
tudományos jelleget kölcsönözni vminek
UNC (Universal Naming Convention) [sposób
(konwencja) zapisu ścieżki do pliku] –
UNC (Universal Naming Convention)
(~univerzális elnevezési szabály)
uncja [dawna aptekarska jednostka masy (1/12
funta)=29,88 g; (oz), 1/16 funta ang.=28,35
g.] – (lat.) uncia; az angol font
tizenhatodrésze: 28,35 g
Uncle Sam [wym. anklsäm] [ang. 'Wuj Sam' od
US (United States 'Stany Zjednoczone'),
prawdop. od żart. wyjaśnienia inicjałów
US na baryłkach mięsa, dostarczanych
wojsku amer. w czasie wojny z Anglią w r.
1812, jako imienia dostawcy mięsa:
Sam(uel Wilson). żart. 'Wuj Sam',
personifikacja rządu USA, narodu amer.,
Amerykanów.] – (ang.) Uncle Sam;
(valószínűleg az US = United States
rövidítés elferdítése) az Amerikai Egyesült
Államok jelképes megtestesítője (magyarul:
Sam bácsi); az 1812-es háború óta a
köztudatban élő, az Amerikai Egyesült
Államokat megtestesítő képzelt személy
-
Wersja 01 01 2017.
unctio (krzyżmo) – (lat.) unctio; kenés, kenet
undecyma [1. jest to suma interwałów okwawy i
kwarty; 2. interwał złożony zawarty
między jedenastoma kolejnymi stopniami
skali muzycznej. W szeregu zasadniczym
naturalnie występuje undecyma czysta.
Zastosowanie znaków chromatycznych
pozwala zmienić jej rozmiar.] – (lat.
undecimus) undecima (hangköznév)
underground (z łac. sub = 'pod' + kultura) [określa
grupę
społeczną
i
jej
kulturę
wyodrębnioną według jakiegoś kryterium
np. zawodowego, etnicznego, religijnego,
demograficznego itd.] – underground [1.
egy angol nyelvű kifejezés, szó szerinti
magyar fordítása: „a földfelszín alatti”. A
kifejezést gyakran használják „az általánosan
vagy hivatalosan elfogadottól eltérő, kevesek
által ismert” dolgok jelzőjeként, főleg az
egyes művészeti ágakban. Ilyen értelemben
létezik például underground zenekar,
underground szerző, underground színház,
underground
mozifilm,
underground
filmrendező.]; 2. szubkultúra [a társadalom
egy csoportjára jellemző sajátos szokások,
szabályok, meggyőződések rendszere, mely
speciális értékrendhez kötődik, a többségi
társadalomtól eltérő kulturális jegyeket is
hordoz.]
undergroundowy,
-a,
-e
[czytaj:
andergrałndowy]
[1.
niekomercyjny,
offowy; 2. związany z nielegalnymi
ruchami politycznymi lub społecznymi –
underground-; szubkultúrundulacja [łagodne wzniesienia i obniżenia osi
fałdów skorupy ziemskiej] – (lat.)
unduláció; hullámmozgás
 "undulacja geoidy", "ugięcie geoidy":
geoidunduláció [ang. Undulation of the
geoid] a geoidnak valamely geodéziai dátumtól
való eltérése méter egységekben kifejezve [A
geoidunduláció érthető úgy is, mint a fenti
eltérés értéke egy-egy földi pontban, vagy úgy
is, mint az eltérés térbeli eloszlása az egész
Földön. A geoidundulációra való utaláskor
mindig meg kell adni, hogy mely geodéziai
dátumra vonatkozik. A leggyakrabban (illetve
általában, ha a dátum nincs feltüntetve) a
globális illeszkedésű WGS84-hez képest adják
meg. Ebben a legnagyobb negatív eltérést (kb.
120 m) India partjaitól délnyugatra, a
legnagyobb pozitív értéket (+80 m) Új-Guinea
környékén találjuk.]
7360
UNESCO (ang. United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organisation;
Organizacja Narodów Zjednoczonych do
Spraw Oświaty, Nauki i Kultury; łac.
unesco - łączę się w jedno) - organizacja
międzynarodowa utworzona 16 listopada
1945 roku w Londynie jako organizacja
wyspecjalizowana
ONZ.
Siedzibą
UNESCO
jest
Paryż.
Pierwszym
sekretarzem generalnym UNESCO został
Julian Huxley, biolog i pisarz. – UNESCO
(angol: United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organization)
(Egyesült
Nemzetek
Szervezetének
Nevelésügyi, Tudományos és Kulturális
Szervezete)
unerwienie [zespół nerwów w obrębie całego
ciała lub nerwy przebiegające przez dany
narząd albo część ciała] – idegzet,
idegrendszer
unerwienie liścia (zob. nerwacja w zn. 2.) –
levélerezet
unerwiony [o narządzie, części organizmu: taki,
w
którym
występują
nerwy]
–
idegrendszerrel bíró
UNI (User-to-Network Interface) - (sieciowy
interfejs użytkownika) [Tworzy połączenie
między
węzłem
końcowym
i
przełącznikiem sieci.] – UNI (User-toNetwork Interface) - (User Network
Interface for the HFC Network), mely a HFC
hálózaton keresztül biztosítja a kapcsolatot
az ATM hálózat felé.
unia
[1. związek
państw,
organizacji
międzynarodowych, stowarzyszeń itp.;
2. połączenie
się
części
Kościoła
prawosławnego z Kościołem katolickim w
Polsce w XVI w.; 3. Kościół unicki
powstały na mocy tego połączenia; też:
ogół unitów; 4. zjednoczenie, związek;
połączenie się państw, Kościołów (zwł.
protestanckich); (kon)federacja; liga] –
(lat.) unió; szövetség (politikai); egyesülés,
-
Wersja 01 01 2017.
egyesület;
államszövetség;
(hist.)
Magyarország és Erdély egyesülése 1848ban; (egyh.) 1. egyházak egyesülése; 2.
Magyarországon az ortodox egyháznak a
katolikussal egyesülése, a pápa primátusának
elismerésével
unia celna [połączenie w drodze umowy dwu lub
więcej państw w jedno terytorium celne] –
vámunió, vámszövetség
Unia Europejska (oficjalny skrót w Polsce: UE)
[powstały 1 listopada 1993 na mocy
Traktatu z Maastricht gospodarczopolityczny związek demokratycznych
krajów europejskich (dwudziestu siedmiu
od 1 stycznia 2007 r.), będący efektem
wieloletniego
procesu
integracji
politycznej, gospodarczej i społecznej
zapoczątkowanej po drugiej wojnie
światowej. Jest unikatową formą tego
typu na świecie mającą 30% udział w
światowym PKB.] – Európai Unió v. EU
(angolul European Union (EU), franciául
Union
Européenne
(UE),
németül
Europäische Union (EU), olaszul Unione
Europea (UE), spanyolul Unión Europea
(UE) )
[részben
kormányközi
(intergovernmentális),
részben
pedig
nemzetek
fölötti
(szupranacionális)
integráció, amely jelenleg 27 európai államot
foglal magában. Az Európai Unió ezen a
néven 1992-ben jött létre az Európai Unióról
szóló szerződéssel (ismertebb nevén a
Maastrichti Szerződéssel); ez a szerződés
1993. november 1-jén lépett hatályba.]
unia gospodarcza – gazdasági unió
unia gospodarczo-monetarna – gazdasági és
pénzügyi unió
Unia Lubelska [umowa międzynarodowa
Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem
Litewskim zawarta 1 lipca 1569 na Sejmie
w Lublinie. Określana jako unia realna, w
odróżnieniu od poprzednich, wiążących
oba państwa tylko osobą władcy (unia
personalna). Została przyjęta 28 czerwca,
a podpisana 1 lipca 1569, ostatecznie
ratyfikowana przez króla 4 lipca 1569. W
jej wyniku powstało państwo zwane
odtąd: Rzeczpospolitą Korony Królestwa
Polskiego
i
Wielkiego
Księstwa
7361
Litewskiego – ze wspólnym monarchą,
herbem,
sejmem,
walutą,
polityką
zagraniczną i obronną – zachowano
odrębny skarb, urzędy, wojsko i
sądownictwo.] – (hist.) a lublini únió
[szövetség Lengyelország és Litvánia között,
melyet a lublini országgyűlésen (szejmen)
kötöttek meg. A két állam nem teljes unióját
(nem volt teljes, mert a hadseregeket és
kincstárakat nem vonták össze) 1569. június
28-án hozták létre és július 1-jén írták alá. A
létrejött állam neve ettől kezdve: Két nemzet
köztársasága, közös uralkodóval, szejmmel,
valutával és külpolitikával – külön maradt a
kincstár, a hivatalok, a hadsereg és a
bíróságok.]
unia monetarna, walutowa [porozumienie kilku
państw w sprawie prowadzenia wspólnej
polityki pieniężnej] – monetáris, valuta unió
unia parlamentarna – parlamenti unió
unia personalna (łac. persona - osoba) [1. związek
dwóch lub więcej państw oprzez osobę
wspólnego monarchy przy jednoczesnym
zachowaniu odrębnych rządów; 2.
związek dwóch lub więcej państw
posiadających
wspólnego
monarchę
(króla), przy zachowaniu odrębnego
systemu instytucji państwowych] –
perszonálunió;
pusztán
az
uralkodó
személyének
azonosságára
szorítkozó
kapcsolat két független monarchikus állam
között
 Magyar Királyság és Horvátország között




1102-től egészen 1918-ig
I. Lajos magyar király és lengyel király
idején
1370-től
Magyarország
és
Lengyelország között
Lengyel–litván perszonálunió [unia Polski z
Litwą w latach 1385 - 1569 (z przerwą w
latach 1440 - 47 i 1492 - 1501)]
Báthory István erdélyi fejedelem és a lengyel
király
II. Ulászló és II. Lajos idején Csehország és
Magyarország között
unia płatnicza – fizetési unió
Unia polsko-węgierska [unia personalna Korony
Królestwa Polskiego i Węgier w latach
13701382.]
–
lengyel-magyar
perszonálunió [I. Lajos magyar király és
lengyel király idején 1370-től Magyarország
és Lengyelország között]
unia realna [związek dwóch lub więcej państw,
których sprawy zagraniczne, wojskowe,
finansowe prowadzone są wspólnie] –
reálunió [e néven régebben két vagy több,
közös uralkodóiszemély alatt élő államnak az
állami
életre
történt
egyesülését
értették,amellett, hogy belügyeikre kisebb-
-
Wersja 01 01 2017.
nagyobb
önállóságot
továbbra
is
megtartottak. De az újabb államtudományi
meghatározások az ilyen összeköttetést vagy
uniót,már inkább szövetséges államnak vagy
erősen decentralizált egységes államnak
kintik.]
unia walutowa – valutaunió
Unia Zachodnioeuropejska (UZE) (ang. Western
European Union – WEU) [istniejąca w
latach
1954-2011
międzynarodowa
organizacja wojskowa, która została
utworzona na mocy tzw. układów
paryskich z 23 października 1954, które
po zakończeniu procesu ratyfikacji weszły
w życie 5 maja 1955 przekształcając tym
samym powstałą w 1948 Unię Zachodnią
grupującą Francję, Wielką Brytanię i
kraje Beneluksu. Rozwiązana 31 marca
2010 decyzją państw członkowskich z
uwagi na wejście w życie traktatu
lizbońskiego. Działalność organizacji
została całkowicie wygaszona do 30
czerwca 2011.] – A Nyugat-európai Unió
(röviden NYEU) nemzetközi szervezet volt,
amit a brüsszeli szerződés 1954. október 23án aláírt módosításával hoztak létre. A
hidegháború idején létrejött szervezet az
Amerikai Egyesült Államokkal szövetséges
nyugat-európai államok közös védelmét
szolgálta, miután az egységes hadsereg
létrehozását tartalmazó Európai Védelmi
Közösség terve elbukott. A megfelelő
infrastruktúra
és
közös
hadsereg
létrehozásának
hiányában
hamar
jelentőségét veszítette a NATO és az
Európai
Unió
árnyékában.
1997-től
elkezdődött beépülése az Európai Unióba,
bár több kísérlet történt újjáélesztésére. A
kölcsönös
segítségnyújtást
előíró
szolidaritási klauzula a 2009-ben hatályba
lépett lisszaboni szerződés része lett, ezért
2010 márciusában a német és angol
külügyminiszter jelezte kilépési szándékát.
A szervezet, átadva feladatait az EU-nak,
2011. június 30-án megszűnt.
Flaga Unii Zachodnioeuropejskiej
unicestwić (unicestwię, unicestwi) — unicestwiać
[spowodować, aby ktoś przestał istnieć,
aby
coś
przestało
istnieć]
–
megsemmisíteni, elpusztítani, kiírtani
7362
unicestwić co komu czym – elpusztítja vkinek
vmijét vmivel
unicestwić czyje plany – meghiúsítani vkinek v.
másnak a terveit
unicestwić (kogo) życie rodzinne – feldúlja
(vkinek) a családi életét
unicestwić nadzieję – meghiúsítani vkinek a
reményét
unicestwić się — unicestwiać się [unicestwić
samego
siebie]
–
megsemmisülni,
elpusztulni
unicestwienie – megsemmisítés
unicestwiony, -a, -e – megsemmisített
unici [członkowie Kościołów wsch., które
zawarły z Kośc. kat. unię] – unionisták
unicki, -a, -ie – egyesült, úniósUnicode [komputerowy zestaw znaków mający
w zamierzeniu obejmować wszystkie
pisma używane na świecie. Definiują go
dwa standardy – Unicode oraz ISO 10646.
Znaki obu standardów są identyczne.
Standardy te różnią się w drobnych
kwestiach, m.in. Unicode określa sposób
składu. Rozwijany jest przez konsorcjum,
w którego skład wchodzą ważne firmy
komputerowe,
producenci
oprogramowania, instytuty naukowe,
agencje międzynarodowe oraz grupy
zainteresowanych
użytkowników.
Konsorcjum współpracuje z organizacją
ISO.] – Unicode (ejtsd: junikód) - 'UNIKOD'
kódolás [1. a különböző írásrendszerek
egységes kódolását és használatát leíró
nemzetközi szabvány. A Unicode nem csak a
kódolással,
hanem
a
karakterek
osztályozásával,
megjelenítésével
és
használatával is részletesen foglalkozik. 2. A
Unicode -- az ASCII és leszármazottaival
(ISO Latin-1, ISO Latin-2) ellentétben -- egy
16 bites karakterkészlet -- amelybe sok nyelv
karakterkészletét belevették. Ez azt jelenti,
hogy összesen 216=65536 karaktert képes
ábrázolni. Ezzel elérhető, hogy a régebbi
karakterkészletek által nem tartalmazott
jeleket is kódolni lehessen ugyanazon
karakterkészleten belül. Eddig ugyanis a
meglévő karakterkészleteket mindig bővíteni
kellett, illetve újat kellett létrehozni ahhoz,
hogy a számítógépek például az ékezetes
betűket megfelelően tudják kezelni. Ez a -kétségkívül -- hátrány megnehezítette a
különböző programok egymással való
kommunikációját, illetve az ékezetes
nyelveken
megírt
dokumentumok
ábrázolását. A Unicode karakterkészlet
használata esetén akár görög karaktereket is
használhatunk.
A
Unicode
rendszer
mostanában van elterjedőben. Egyes
-
Wersja 01 01 2017.
böngészők (Navigator), illetve a Java
programozási nyelv már támogatják a
használatát. 3. Egységesített, szabványos 16bites karakterkészlet, amelyben a nemzeti
karakterek mellett a különböző (pl. Euro)
szimbólumok is helyet kaptak. 4. 16 bites
karaktertáblázat az ISO 10646 szerint. 256
bájtos blokkokra van felosztva a különböző
nyelvek részére. 5. 16 bites, új nemzetközi
szabvány, mely a 7 (8)-bites ASCII
karakterkódolást hivatott leváltani; a 16-bites
unikód a világ összes írásjelkészletét képes
lesz a számítógép-használatra kódolni;
használatával természetesen megoldódik az
ékezetes magyar betűkészlet használata is; 6.
Unicode 1987-ben a XEROX cég egy új
16 bites kód fejlesztésébe kezdett. Az
Unicode elnevezést az egyik fejlesztő
javasolta, mivel: unique (egyedi), universal
(univerzális)
és
uniform
(egységes)
karakterkódolást biztosít. A kifejlesztett
kezdeti specifikációkat tartalmazó Unicode
1.0 kódrendszer a világ összes írott ABCjének kódolását tartalmazza. A fejlesztés
során követett alapelvek a következők
voltak:
- Teljesség: Az Unicode-t úgy tervezték, hogy a
szövegek létrehozásához használt összes
karaktert tartalmazza, ebbe még olyan „holt”
nyelvek is beletartoznak mint pl. a szankszkrit.
- Egyszerűség és hatékonyság: Minden Unicode
kód azonos, 16 bites hosszúságú és mindegyik
egy tényleges létező karaktert reprezentál.
Nincsenek sem vezérlő kódok sem vezérlő
kódsorozatok. Ezek mind bonyolultabbá teszik
a számítógépes szövegkezelést és feldolgozást.
- Egyértelműség: Minden kód egyértelműen egy
karaktert jelent. Ezért egy karakter hibás
olvasásakor csak egy a hibás és nincs előre
mutató következménye.
- Pontosság:
Minden
kódolt
karakter
szabványos, a nyelvi szakértők által ismert és
elfogadott.Az Unicode tervezésénél is azért
kompromisszumokat kellett kötni. Például a
kompatibilitás érdekében az Unicode helyet
foglal le néhány eredeti ASCII vezérlőkódnak,
de ezt nem használja. Az első 8192 helyet a
szabványos alfabetikus karakterek számára
foglalták le, helyett hagyva a később
szabványba bekerülő régi írások ABC-inek. A
következő 4096 kód tartalmazza az írásjeleket,
matematikai,
műszaki
és
piktogram
szimbólumokat. Az ezt követő 4096 karaktert
foglalták le a kínai, japán és koreai ABC-nek és
írásjeleknek. A kód legnagyobb részét mintegy
27000 karaktert az egységesített Han
karakterek részére foglalták le. Az egységesített
Han karakterkészletet a GB 13000 Kínai
Nemzeti Szabvány definiálja. Végül az utolsó
előtti 5632 hely a felhasználók által használható
és definiálható, az utolsó 495 kód az Unicode
alá konvertálást segítő karakterek tartománya.]
7363
unicum [wym. unikum] [unikat, osobliwość,
rarytas, biały kruk] – (lat.) unicum,
unikum; egyetlen; a maga nemében
egyedülálló, egyetlen példány; ritkaság,
különlegesség; fehér holló; sajátosság;
nevezetesség, rendkívüliség,; furcsaság,
ritkaság; különösség, látványosság
uniemożebnić – lehetetlenné tenni, meghiúsítani
uniemożliwić — uniemożliwiać [uczynić coś
niemożliwym,
niedającym
się
urzeczywistnić] – meghiúsítani, lehetetlenné
tenni, megakadályozni, ellehetetleníteni
uniemożliwić
a.
uniemożliwiać
co
–
megakadályozni (vmit)
uniemożliwić komu pracę – lehetetlenné tenni vki
számára a munkát
unieruchomić — unieruchamiać [1. uczynić coś
nieruchomym;
2. wstrzymać
funkcjonowanie czegoś; 3. uniemożliwić
korzystanie z jakichś pieniędzy, funduszy]
– leállítani, megállítani; (mozgásában)
megbénítani, mozdulatlanná tenni
unieruchomić (membrane) – leszorítani, fékezni,
lezárni, erősen csillapítani
unieruchomić kończynę [usztywnić złamaną lub
zwichniętą kończynę, umieszczając ją w
gipsie, łubkach itp.] – végtagot mereven
rögzíteni
unieruchomić maszynę – gépet leállítani
unieruchomienie,
immobilizacja
[metoda
leczenia następstw urazów narządu ruchu.
Maksymalne ograniczenie aktywności
ruchowej
na
zlecenie
lekarskie,
wynikające ze stanu klinicznego chorego i
metody leczenia.] – megállás, leállítás;
megállítás; (med) immobilizáció
uniesienie [stan podniecenia uczuciowego] –
felemelés;
felemelkedés,
felindulás,
felindultság,
felfortyanás,
kitörés;
elragadtatás
uniesiony entuzjazmem – lelkesedéstől áthatva
unieszczęśliwić — unieszczęśliwiać [uczynić
kogoś nieszczęśliwym] – szerencsétlenné
tenni, boldogtalanná tenni
unieszczęśliwić kogo czym – szerencsétlenné tenni
vkit vmivel
unieszczęśliwić się — unieszczęśliwiać się
[1. unieszczęśliwić
samego
siebie;
2. uczynić
siebie
wzajemnie
nieszczęśliwymi] – szerencsétlenné válni,
boldogtalanná válni;
szerencsétlenné v.
boldogtalanná teszik egymást
unieszkodliwić — unieszkodliwiać [uczynić
nieszkodliwym,
niegroźnym]
–
ártalmatlanná tenni
-
Wersja 01 01 2017.
unieszkodliwić a. unieszkodliwiać odpady –
hulladékot ártalmatlanítani
unieszkodliwienie – ártalmatlanná tevés
unieść (uniosą, uniesie) — unosić [1. dźwignąć
kogoś lub coś w górę; 2. zdołać udźwignąć
kogoś lub coś; 3. sprawić, że ktoś lub coś
przesuwa się, przemieszcza się; 4. dać
sobie radę z czymś, podołać czemuś; 5. daw.
ujść szybko z kimś lub z czymś; 6. daw. o
uczuciach, doznaniach: owładnąć kogoś] –
(w górę) felemelni, felvinni; magával ragad;
(átv.) elragadni, úrré lesz rajta; elsodorni
unieść a. unosić coś – sodorni v. elsodorni vmit
unieść głowę z nad książki – felemeli a fejét a
könyvről
unieść lewą nogę – felemeli a bal lábát
unieść w powietrze – levegőbe ragadni
uniosła go namiętność – elragadta őt a szenvedély
unieść się — unosić się [1. podnieść się trochę do
góry z pozycji leżącej lub siedzącej;
2. zostać
uniesionym
w
górę;
3. oderwawszy się od ziemi, wzbić się w
górę; 4. dać się owładnąć jakiemuś
uczuciu; 5. unosić się: utrzymywać się na
pewnej wysokości nad ziemią lub na
powierzchni czegoś; 6. unosić się: o
zapachach, woni itp.: rozprzestrzeniać się;
7. unosić się: wyrażać podziw dla kogoś
lub czegoś] – (do góry) emelkedni,
felemelkedni, felszállni; felszakadni; (czym)
elragagadtatja magát, felindulni; szárnyalni;
fellelkesedni; (na kogo) kifakadni (vki ellen);
kikel magából
unieść się ambicją – elragadja a nagyravágyás
unieść się dumą – magasan hordja az orrát, rátarti,
büszke, gőgös
unieść się głowem – haragra gerjedni
unieść się honorem – méltatlankodni
unieść się nad ziemią – a föld felett szállong
unieść się a. unosić się (w powietrzu, na wodzie)
– (ptak) lebegni (levegőben, víz felett)
unieśmiertelnić (unieśmiertelnię, unieśmiertelni)
—
unieśmiertelniać
[uczynić
niezapomnianym, utrwalić w pamięci
ludzkiej] – halhatatlanná tenni; (átv.) örökre
híressé tenni, megörökíteni
unieśmiertelnić się — unieśmiertelniać się
[zapisać się na trwałe w pamięci ludzkiej]
– halhatatlanná válni; megörökíti magát,
bevonul a halhatatlanságba
unieważnić
(unieważnię,
unieważni)
—
unieważniać [uczynić coś nieważnym,
uznać za nieważne] – hatálytalanítani,
érvényteleníteni, hatályon kívül helyezni,
visszavonni, eltörölni; nem ismer el (vmit)
7364
unieważnić przepisy prawa – jogszabályokat
megsemmisíteni v. hatálytalanítani
unieważnić a. unieważniać rozporządzenie –
rendeletet visszavonni
unieważnić
testament
–
végrendeletet
érvényteleníteni
unieważnić się — unieważniać się [ulec
unieważnieniu] – hatálytalanításra kerül
unieważnienie – hatálytalanítás, érvénytelenítés,
visszavonás, eltörlés
unieważnienie małżeństwa [orzeczenie sądu
stwierdzające
ustanie
związku
małżeńskiego] – válás; a házasság
felbontása
uniewinniający, -a, -e – felmentő
uniewinnić
(uniewinnię,
uniewinni)
—
uniewinniać [1. uznać oskarżonego za
niewinnego; 2. potraktować kogoś jak
osobę, która nie popełniła złego czynu,
czasem wbrew faktom] – felmenteni,
ártatlannak nyilvánítani, igazolni
uniewinnić kogoś – vád alól felmenteni vkit
uniewinnić a. uniewinniać kogoś od oskarżenia –
felmenteni vkit a vád alól
uniewinnić oskarżonego – felmenteni a vádlottat
uniewinnić a. uniewinniać wybory – választásokat
érvényteleníteni
uniewinnić się — uniewinniać się [przedstawić
siebie jako osobę, która nie popełniła złego
czynu] – igazolja v. kimenti magát; tisztázza
magát
uniewinnienie
[uznanie
oskarżonego
za
niewinnego,
wydane
w
postaci
postanowienia] – mentegetés, igazolás,
mentség, kimentés, felmentés
uniewinniony, -a, -e – felmentett, ártatlannak
nyilvánított, igazolt
uniezależnić (uniezależnię, uniezależni) —
uniezależniać [uczynić kogoś lub coś
niezależnym] – függetleníteni, önállósítani
uniezależnić się — uniezależniać się [stać się
niezależnym] – függetlenedni; függetleníti
magát; önállósulni; függetlenné tenni
uniezależnić się od kogo/czego – függetleníti
magát vkitől/vmitől
uniezależnie (od czego) – függelenül (vmitől)
niezależnie od sytuacji – a helyzettől v.
körülménytől függetlenül
niezależnie od tego – ettől függetlenül
uniezależnienie – függetlenség megszerzése,
függetlenedés; függőség megszüntetése
uniezależniony, -a, -e – függetlenített
unifikacja [1. sprowadzenie czegoś do jednej
postaci lub do jednej normy; 2. połączenie
różnych elementów w jedną całość; 3.
-
Wersja 01 01 2017.
ujednolicenie,
ujednostajnienie,
zespolenie, zjednoczenie] – (lat.) unifikáció;
egyesítés,
egységesítés;
(nyelvt.)
egységesülés; az a jelenség, amelynek során
(nyelvjárások,
nyelvek,
csoportés
rétegnyelvek között) a nyelvi tagolódás
gyengül,
az
egyes
változatok
a
kiegyenlítődés irányában fejlődnek
unifikacyjny, -a, -e – egyestési
unifikator [1. osoba unifikująca, jednocząca coś;
2. czynnik unifikujący, jednoczący coś] –
egységesítő, egyesítő
unifikować – (lat.) unifikálni; egyesíteni
uniform [1. przepisowy ubiór członków jakiejś
organizacji
społecznej,
formacji
wojskowej lub grupy zawodowej; 2.
mundur;
umundur;
mundurowanie;
umundurowanie] –
(lat.) uniformis
(egyforma); (wojsk) egyenruha, formaruha
uniform, mundur [jednolity strój, wytwarzany
według
ścisłych
specyfikacji
ze
standardowych
materiałów
włókienniczych. Noszony przez członków
konkretnych organizacji, w tym wojska.
Niektóre zawody mają swoje własne
specjalne mundury, które mogą być
robocze lub okazyjne.] – egyenruha
[Szigorú előírások szerint, szigorúan
meghatározott anyagokból készült egyforma
öltözetek. Bizonyos testületek egységes
ruházata, pl. a katonaságé, rendőrségé stb.
Számos szakmában munkaruhaként is
hordanak egyenruhát.]
7365
http://www.marcorsyscom.usmc.mil/sites/mcub/PAGES/uni
form_plates.htm
Uniform Memory Access [jeden z rodzajów
systemu wieloprocesorowego, wspólna
pamięć i peryferia dla wszystkich
procesorów, każdy procesor może mieć
własną pamięć Cache] – (ang.) Uniform
Memory
Access
(egységesített
tárhozzáférés)
Uniform Resource Identifier (URI, ang. Uniform
Resource Identifier) [jest standardem
internetowym umożliwiającym łatwą
identyfikację
zasobów
w
sieci.
Zdefiniowany jest w dokumencie RFC
2396.] – URI (Uniform Resource Identifier,
egységes erőforrás-azonosító) [egy rövid
karaktersorozat, amelyet egy webes erőforrás
azonosítására használunk. Közismert példái a
webcímek, más néven URL-ek.]
Uniform Resource Locator {rzecz.}; jednolity
wskaźnik zasobu {m.} [komp.] [zł.] - URL
Uniform Resource Locator (egységes forrásazonositó)
uniform wojskowy – katonai egyenruha
-
Wersja 01 01 2017.
uniformizacja [nadanie czemuś jednolitego
wyglądu lub charakteru, jednakowej
postaci] – uniformizálás; egységesítés;
egyformává tevés
uniformizować – (lat.) uniformizálni; egyöntetűvé
tenni,
egységesíteni;
egyformává,
egyhangúvá tenni
uniformizować się [podlegać uniformizacji] –
(lat.) uniformizálóni; egységesedni
unihokej [ten jest sportem drużynowym, w który
gra się za pomocą poliwęglanowych kijów
zakończonych
kompozytową
blendą,
dzięki którym w łatwy sposób można
operować
i
strzelać
na
bramkę
przeciwnika lekką, plastikową piłką.] –
floorball [a jégkoronghoz hasonló labdajáték.
A játékot két csapat játssza. Minden csapat
öt mezőnyjátékosból és egy kapusból áll.]
unijny, -a, -e – uniós
unik [1. ruch, manewr wykonany w celu
uniknięcia uderzenia lub zderzenia się z
czymś; w boksie: odchylenie głowy lub
tułowia
w celu
uniknięcia
ciosu
przeciwnika; 2. zachowanie umożliwiające
uniknięcie trudnej sytuacji] – kibúvó; (sp)
elhajlás
unikać [starać się nie stykać z kimś lub czymś,
stronić, trzymać się z daleka] – kerülni,
elkerülni; kikerülni
unikać (czego) – kihúzza magát (vmiből)
unikać płacenia podatku – adót elkerülni
unikać podwójnego opodatkowania – kettős
adózást elkerülni
unikać pracy – munkát kerülni
unikać spotkania – kerüli a találkozást
unikać stresu – stresszt elkerülni
unikający pracy – munkakerülő
unikalny, -a, -e; unikatowy, -a, -e [rzadko
spotykany, wyjątkowy] – vminek egyedi,
ritka, unikális volta
unikanie – elkerülés, eltérés, őrizkedés, tartózkodás
(vmitől)
unikat [rzecz wyjątkowa, niepowtarzalna] –
unikum
uniknąć — unikać 1. nie doświadczyć czegoś,
zwykle czegoś złego lub nieprzyjemnego;
2. unikać: starać się nie mieć nic
wspólnego z kimś, z czymś] – (kogo/czego)
óvakodni (vkitől/vmitől); kerülni, elkerülni
(vkit/vmit)
uniknąć błędów – elkerülni a hibákat
uniknąć kogo/czego – elkerülni v. kikerülni
vkit/vmit
uniknąć a. unikać niebezpieczeństwa – elkerülni
a veszélyt; megmenekülni a veszedelemtől;
kikerüli a veszélyt
7366
uniknąć nieprzyjemności
–
elkerülni
a
kellemetlenségeket
uniknąć niepotrzebnych wydatków – elkerülni a
felesleges kiadásokat v. költségeket
uniknąć spotkania z kim – kerüli a találkozást
vkivel; elkerülni vkit
uniknięcie – elkerülés, elkerülés; elkerülése,
elkerülése (vminek)
unilateralny, -a, -e (jednostronny) – (lat.)
unilaterális; egyoldalú
uninteligentny, -a, -e – (ném.) unintelligens; nem
értelmes, nehéz felfogású; műveletlen
unio mystica a. unio mistyka [Po Przemienieniu
apostołowie nie widzieli juz nikogo przy
sobie, tylko Jezusa. oto właśnie chodziło:
nie widzieć juz nikogo, tylko Jezusa.
Mistyka chrześcijańska nazywa taki stan
unio mistyka, żydowska posługuje się
słowem dewout, czyli przylgnięcie do Boga,
nieutracalna więż z Bogiem. Jest to
zarówno zachwycająca ekstaza, jak i
nieustanna świadomość Jego bliskości w
każdej mizernej chwili istnienia. Świat sie
wtedy wygasza, jak światła w mieście nocą
po awarii elektryczności, a jedynym
światłem pozostaje tylko Jego postać,
lśniąco biała jak ksieżyc".] – (lat.) unio
mystica; misztikus egyesülés; Krisztussal
való egyesülés [1. Az "unio mistica", a
földöntúli egyesülés az égi vőlegénnyel a
barokk művészet kedvelt, sokszor ábrázolt
témái közé tartozik. 2. „Unio mistica cum
Christo”, Krisztussal való titokzatos
egyesülés.]
Union Jack [wym. junien dżäk] [ang. bandera,
flaga bryt. 'bandera bryt. na dziobie
okrętu'; union 'związek; związkowy' z
późn.łac. unio, zob. unia; jack 'Jaś,
marynarz; kołowrót; bandera'] – (ang.)
Union Jack; a brit (angol) birodalmi lobogó
népies elnevezése
Union of South Africa [Związek Południowej
Afryki (ZPA) – dominium brytyjskie,
którego istnienie poprzedziło powstanie
RPA. Powołane 31 maja 1910 r., w wyniku
połączenia
brytyjskich
kolonii
w
południowej Afryce. Związek składał się
z: Prowincji Przylądkowej, Transwalu,
Wolnego Państwa Oranje i Natalu. W
1961 r. Związek został przekształcony w
-
Wersja 01 01 2017.
republikę.] – (ang.) Union of South Africa;
Dél-afrikai Államszövetség
unionista [1. zwolennik unii – związku państw
lub prowincji; 2. zwolennik lub członek
partii albo organizacji mającej w nazwie
słowo unia; 3. w USA w okresie wojny
secesyjnej: żołnierz lub zwolennik Unii
(Północy); 4. w Anglii XIX w.: przeciwnik
niezależności Irlandii] unionistka –
unionista; az únió híve v. tagja
unipolarny, -a, -e (fiz. jednobiegunowy) – (lat.gör.) unipoláris; (vill.) egysarkú; az áramot
csak egy irányba vezető
uniseks [zaprojektowany (a. nadający się) dla
obu płci; nie wyróżniający a. nie
dyskryminujący mężczyzn ani kobiet;
równe traktowanie obu płci w pracy,
sporcie, modzie itd.] – uniszex; egynemű;
mindkét
nem
által
hordott/viselhető
(ruhaféle)
unisono1, unison (wym. unisono) (wł. unisono; łac.
unisonus,
dosł.:
równobrzmiący)
[1. współbrzmienie co najmniej dwóch
równych co do wysokości dźwięków;
2. wykonywanie tej samej melodii przez
różne
głosy
lub
instrumenty
w
identycznych pod względem wysokości
dźwiękach; 3. kilka głosów wykonuje tę
samą melodię w tej samej oktawie; 4.
współbrzmienie
(nie
interwał!)
co
najmniej dwóch równych co do wysokości
dźwięków; gra lub śpiew w unisonie lub
unisono oznacza wykonanie tej samej
melodii przez różne głosy lub instrumenty
w interwale prymy czystej, ale także i w
interwale oktawy, dwóch oktaw itp.] – (ol.)
unisono; (zene) egy hangon, egyszólamúan
(adandó elő); két hang
találkozása a
hangköztanban
unisono2 [1. jednobrzmiąco, jednogłośnie,
zgodnie; 2. muz. wykonywanie tej samej
melodii przez różne głosy, a. instrumenty
(por. monodia; gregoriański chorał)] –
(ol.) unisono; (átv.) egyhangúlag, közös
megegyezéssel, egybehangzóan
unisono [fragment muzyki, którym cała
orkiestra gra ten sam dźwięk lub melodię]
– unison: unisonó, uniszónó; egyszólam;
egyhangon,
egyszólamban,
vagyis
ugyanazon szólam több sávon/hangszeren
történő együttjátszása, mely a hang
megvastagítását, kontúrozását szolgálja
unisonus (łac. jednodźwiękowy) [nazwa interwału
prymy czystej w muzyce średniowiecznej]
– (lat.) unisonus; egyforma, egyhangú
unita [1. każdy wyznawca tych Kościołów
wschodnich, które w XVI w. połączyły się
z
Kościołem
katolickim;
2. zob.
7367
grekokatolik; 3. członek partii politycznej
mającej w nazwie słowo unia] – (lat.)
unionista; (átv.) görögkatolikus
unitarianie [zob. antytrynitarze] – (ang.)
unitárius/ok; a szentháromság tanát elvető,
csak egyszemélyű Istent elismerő protestáns
felekezet
unitarianin
[zwolennik
unitarianizmu;
unitariusz] – (ang.) unitárius (unit.) ffi;
(vall.) a szentháromság tanát elvető, csak
egyszemélyű istent elismerő protestáns
felekezet tagja
unitarianizm
[odłam
protestantyzmu
postulujący
humanizację
religii
i
tolerancję, rozpowszechniony w Polsce w
XVI w. jako bracia polscy] –
unitarianizmus,
unitarizmus
[1.
az
unitáriusok vallása; 2. azon keresztény
gyökerű irányzatok gyűjtőneve, amelyek
Isten egységében hisznek, és elutasítják a
Szentháromság tanítását; 3. Modern vallási
mozgalom, amely elveti a szentháromság
tanát és Krisztus Istenségét. Ókori
előzmények után először lengyel és magyar
újrakeresztelők között jelent meg a
reformáció idején. Hívei a Lengyelországban
menedéket élvező olasz eretnek, Faustus
Socinus (Sozzini), illetve a magyar
reformátor,
Dávid
Ferenc
után
sociniánusoknak, illetve dávidistáknak is
nevezték magukat. 1568-ban, a tordai
országgyûlésen, a világon először, recepta
religiónak, vagyis törvényesen bevett
vallásnak nyilvánították. Amerikában az első
unitárius kongregáció 1785-ben Bostonban
alakult meg. Teológiája gyorsan terjedt
Kelet-Massachusetts
kongregációs
egyházaiban, s fő támogatóra talált a
Harvardi Divinity School részéről, amely
hamarosan a központja lett. Mint kötelező
hitvallás nélküli racionalista mozgalom a
biblia tekintélyéről szóló ortodox keresztény
nézetek helyett az isteni kinyilatkozatás
számos formáját, illetve az emberben benne
rejlő istenséget hirdeti. Az 1825-ben alakult
American Unitarian Association és az 1793ban létrejött Universalist Church of America
1961-ben egyesültek, s létrejött az Unitarian
Unitarian Association (UUA), amelybnek a
keresztények
mellett
más
vallású
kongregációk is a tagjai lehetnek. 2000-ben
újra megalakult az American Unitarian
Association, amely az unitarizmus liberális
keresztény gyökereit hangsúlyozza.]
unitarianka [kobieta wyznająca unitarianizm
(obok
kalwinizmu,
luteranizmu
i
anglikanizmu jeden z głównych nurtów
reformacji)] – vall. unitárius nő
-
Wersja 01 01 2017.
unitariański, -a, -ie – unitárius (unit.)
unitariusz [1. zob. unitarianin; 2. zwolennik
unitarianizmu] – (ang.) unitárius ffi
The United States National Nuclear Security
Administration (NNSA) – NNSA (Nemzeti
Atombiztonsági Hivatal-USA)
Unity1 (ang. - jedność) lub Node 1 [to pierwszy
zbudowany
przez
amerykanów
komponent
Międzynarodowej
Stacji
Kosmicznej] - Unity [1998. december 4-én
az Endeavour sikeresen Föld körüli pályára
vitte (STS-88) a Unity nevű amerikai
kikötőmodult]
2
unity – (ang.) unity; (akusztika) akkor beszélünk
Unity-ről, mikor a bejövő erősítőfokozat
pontosan illeszti a bejövő jelet az adott
rendszerhez, azon se nem erősít, se nem
gyengít
UNIVAC [to amerykańskie przedsiębiorstwo
produkujące komputer typu mainframe.
Powstało
z
wydziału
komputerów
korporacji Remington Rand, która w 1950
roku
po
nabyła
Eckert-Mauchly
Computer Corporation (firmę założoną 4
lata wcześniej przez twórców ENIACa).
Jej najsłynniejszym produktem był
komputer UNIVAC I.] – UNIVAC
UNIVersal
Automatic
Calculator
(univerzális automatikus kalkulátor)
Universal Product Code, UPC [1. zob. bar code;
2. kod kreskowy umieszczany na
produktach sprzedawanych w sklepach] –
vonalkód (UPC)
A vonalkód alapú azonosítás a birtok avagy kulcs
alapú azonosításnak legegyszerűbb, legolcsóbb és
talán legkönnyebben alkalmazható megoldására
példa. Az egyszerűséggel és olcsósággal szemben
komoly hátránya azonban, hogy rendkívül
könnyen másolható, így a vonalkód olvasók
könnyen megtéveszthetőek. Ezért a gyakorlati
életben inkább csak tárgyak – árucikkek,
csomagok – azonosítására használják, személyek
esetében csak biztonság szempontjából nem
kritikus esetekben, például tagsági kártyák esetén
alkalmazzák ezt a módszert. – A vonalkód első
tervét 1948-ban két végzős diák, Bernard Silver
és Joseph Woodland fejlesztette ki egy helyi
élelmiszer-áruház
lánc
számára.
Először
ultraibolya fényre érzékeny tintát használtak, és
készült is egy prototípus a rendszerből, de végül
úgy döntöttek, hogy a végtermék használata
nehézkes és ráadásul drága. 1949 október 20-án
nyújtották
be
szabadalmi
kérvényüket
„Osztályozó Eszköz és Módszer” ("Classifying
Apparatus and Method") név alatt, „kereskedelmi
cikk osztályozás ... azonosító minták alapján”
("article classification ... through the medium of
identifying patterns"), amit végül elfogadott az
Amerikai Szabványügyi Hivatal (US Patent
#2,612,994). A vonalkódot először 1966-ban
kezdték kereskedelmi forgalomban használni.
1970-ben ipari szabvánnyá vált a Logicon, Inc.
által létrehozott Universal Grocery Products
Identification Code (UGPIC). Ugyanez a cég
1973-ban hozta ki a U.P.C.-t (Universal Product
Code), amit mind a mai napig használnak az
USA-ban. 1977-ben vezették be az EAN-t
(European Article Number), ami az európai,
ázsiai, afrikai földrészeken terjedt el inkább.
Létezik még néhány kisebb jelentőségű kód is
(például Code 93, Codabar), amelyek úgyszintén
a vonalkód elveire épülnek.
7368
Az EAN/UPC karakter 2 vonalból és 2 közből áll.
Minden karakter 7 modul széles, vagyis a vonalak
illetve közök legfeljebb 4 modul szélesek
lehetnek.
A
karakterek
egymás
után
hézagmentesen illeszkednek. A kód elejét,
közepét és végét speciális, de a modulrendszerbe
illő
vonalköz
összeállítások
teszik
az
olvasórendszer számára felismerhetővé. Az EAN
kód
a
nyomtatástól
függően
az
alapkód/modulszélesség:
0,33mm/0,8
kétszeresében előállítható. További információk
közlésére az EAN-kódhoz 2 és 5 numerikus
karaktert tartalmazó járulékos (add-on) mezők
csatolhatók.
Vonalkód példa
Megjegyzendő még, hogy vonalkódoknak számos
további változata is létezik. Vannak már két
dimenziós változatai is amelyben már nem is
csíkok, hanem különböző méretű négyzetek,
téglalapok találhatóak és így már jóval hosszabb
szövegeket is tárolni képesek. Biztonsági,
másolhatósági szempontból azonban ezek nem
jelentenek különbséget.
uniwersalistyczny, -a, -e [1. ogarniający pewną
całość. 2. dotyczącyuniwersalizmu] – mn.
universalista,
univerzalista;
egyetemes,
általános, közönséges
uniwersalista/uniwersalistka
–
fn.
filoz.
universalista, univerzalista (hn./nn.)
uniwersalism (łac. universalis `powszechny,
ogólny`) [dążenie do ogarnięcia pewnej
całości, objęcia wszystkiego, całokształt
postaw i uznanie zasady dominacji całości
nad
częściami;
powszechność]
–
általánosság;
közönség,
társadalom,
egyetemesség;
egyh.
universalizmus;
univerzalizmus
[1.
keresztény
univerzalizmus: teológiai tanítás, mely
-
Wersja 01 01 2017.
szerint Isten kegyelméből végül minden
ember üdvösségre jut; 2. a kínai nép közös
vallásának tudományos elnevezése, mely
olyan gondolkodást és életmódot jelent,
amely a világegyetemre összpontosít és az
emberek egyéni életét összhangba hozza, az
egész emberiséget magába foglalja]
universum [łac. 'wszechświat'] – (lat.) univerzum;
világmindenség, mindenség
universus ['cały; wszystek'] – egész, összes,
valahány, mind, minden
Universitas Istropolitana (od XVI wieku i do dziś
błędnie nazywana Academia Istropolitana,
w wolnym tłumaczeniu Uniwersytet lub
Akademia w mieście nad Dunajem)
[pierwszy uniwersytet założony na
terytorium obecnej Słowacji] – Academia
Istropolitana (Universitas Istropolitana)
[Mátyás király által 1465-ben alapított és
1467-ben négy karral megnyíló egyetem volt
Pozsonyban, melynek felállítását II. Pál pápa
1465. május 19-én kelt, Vitéz Jánoshoz és
Janus Pannoniushoz intézett bullájában
engedélyezte. Az egyetem nevét az
Istropolitana szóról kapta, mely ógörög
nyelven
Pozsony
városát
jelentette.
Kancellárja Vitéz János lett, akinek halála
után oktatói távoztak és hanyatlani kezdett.
Az egyetemen kiváló tanárok működtek,
többek között Johannes Regiomontanus, aki
Kopernikusz előtt már félszáz évvel tanította
az intézmény falai között a Föld keringését a
Nap körül. Mátyás halálával az egyetem
megszűnt (1490). A Magyar királyság
területén ekkor más egyetem nem működött,
a mai Szlovákia területén pedig ez volt az
első egyetem. Főépületében ma a pozsonyi
Színművészeti főiskola (VŠMU) működik és
helyet kapott Pozsony 7 Nemzeti kulturális
emléke között is.]
Universitas Istropolitana
uniwerbizacja (łc. unus ‘jeden’ + verbum ‘słowo’)
[1. wprowadzenie nazwy jednowyrazowej
na miejsce dwuwyrazowej; 2. utworzenie
jednego wyrazu z połączenia wyrazowego;
7369
wprowadzenie nazwy jednowyrazowej na
miejsce dwuwyrazowej (np. autobus
przegubowy – przegubowiec); 3. oznacza
zastąpienie nazwy dwuwyrazowej jednym
słowem o takim samym znaczeniu.
Przykładem
uniwerbizacji
jest
podstawówka (szkoła podstawowa); 4.
językozn. zastąpienie wyrażenia złożonego
z rzeczownika i określającego go
przymiotnika (np. złodziej kieszonkowy)
wyrazem pojedynczym (kieszonkowiec)] –
univerbizáció [1. A szláv nyelvekben gyakori
szóképzési mód az univerbizáció. Magyar
alapszóhoz gyakran járul e szóképzési mód
révén
–ka,-ák/-iak,-ek,-ec;
főnév–,-né
mélléknévképző. Az ún. „egyszavúság”
során
többtagú
kifejezésekből
univerbizációval egytagú alakok jönnek
létre. 2. Az univerbizáció folyamán két- vagy
esetleg
többtagú
állandósult
szókapcsolatokból egyszavas megnevezések
jönnek létre, különösen a mindennapi beszélt
nyelvben. A magyar irodalomban az ezzel
analóg jelenséget tapadásnak vagy ráértésnek
nevezzük, vö. tokaji bor > tokaji, fekete kávé
> fekete.]
uniwersalia
[późn.łac.
universalia;
filoz.
powszechniki, realne odpowiedniki pojęć
ogólnych, przedmioty wiedzy pojęciowej,
posiadające tylko cechy wspólne danemu
zbiorowi
przedmiotów
(por.
konceptualizm; realizm; nominalizm)] –
(lat.) univerzália; általános fogalom
uniwersalia językowe (ang. language universals)
[to cechy wspólne wszystkich (uniwersalia
absolutne) lub zdecydowanej większości
(tzw. uniwersalne tendencje) języków
naturalnych]
–
univerzálé
[nyelvi
univerzálék az összes hangzó természetes
emberi nyelvre minden korban és minden
helyen (azaz az emberi nyelvre általában)
jellemző nyelvi sajátosságok. Ilyen nyelvi
univerzálé például, hogy minden nyelv
hangrendszere tartalmaz magánhangzókat és
mássalhangzókat. Az univerzálé-kutatás a
nyelvtipológián belül az 1960-as években
kialakult kutatási terület (nem azonos a
generatív grammatika univerzális nyelv
elméletével), melynek célja az egyetemes
érvényű
emberi
nyelv
fogalmának
megismerése és meghatározása.]
uniwersalizm [powszechność; doktryna teol., wg
której wszyscy ludzie będą w końcu
zbawieni; doktryna etyczna, stawiająca
dobro ogólne wyżej od indywidualnego
(por.
eudajmonizm;
indywidualizm,
partykularyzm)] – (lat.) univerzalizmus,
egyetemességre való törekvés, egyetemesség
-
Wersja 01 01 2017.
uniwersalnie – univerzálisan; egyetemesen,
általánosan
uniwersalność – (lat.) univerzalitás; egyetemesség,
egyetemlegesség; általánosság
uniwersalny, -a, -e [universalis 'powszechny';
1. obejmujący
całość,
dotyczący
wszystkiego lub wszystkich; 2. mający
wszechstronne zastosowanie; 3. mający
różne umiejętności; 4. powszechny;
wszechogarniający; wielostronny; dający
się stosować do różnych celów] – (lat.)
univerzális; egyetemes, általános
Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna, UKD [jest
modyfikacją
KDD
(Klasyfikacja
Dziesiętna Deweya) dokonaną przez
dwóch prawników belgijskich: Paula
Otleta i Henriego La Fontaine’a w latach
1897-1906. Twórcy UKD przejęli bez
zasadniczych zmian schemat KDD,
natomiast znacznie rozbudowali poddziały
pomocnicze i wprowadzili możliwość
tworzenia symboli złożonych. Została
zmieniona
więc
gramatyka,
która
zasadniczo odróżniała KDD od UKD. W
roku 1905 Międzynarodowy Instytut
Bibliograficzny
wydał
tablice
tej
klasyfikacji po raz pierwszy. UKD zyskała
szerokie zastosowanie w bibliotekach na
całym świecie, a jej tablice publikowane są
w 23 językach. Właścicielem praw
autorskich do UKD jest FID (The
International Federation for Information
and Documentation).] – Egyetemes Tizedes
Osztályozás (ETO) [Az Egyetemes Tizedes
Osztályozás (ETO) nemzetközi könyvtári
osztályozórendszer,
amely
az
ismeretterjesztő és szakdokumentumokat a
tartalmuk
szerint
csoportosítja,
és
osztályokba rendezi.
Az osztályozás
gondolkodási tevékenység. Az a bibliográfiai
tevékenység, amelynek során a tárgyakat és
jelenségeket
hasonlóságuk
alapján
egybegyűjtjük, és különbségük mértéke
alapján elkülönítjük egymástól.]
Az ETO-t két belga tudós, Henry la Fontaine
(1853–1943) és Paul Otlet (1868–1944)
fejlesztette
ki
a
Dewey-féle
tizedes
osztályozásból. A terveiket 1895-ben a második
Nemzetközi
Bibliográfiai
Kongresszuson
ismertették, és el is fogadták. A következő tíz év
folyamán nemzetközi összefogással átalakították
Dewey rendszerét. Az egész rendszert először
1905-ben adták ki Brüsszelben. Előnyei miatt
(egyetemesség, egyértelműség, nemzetköziség,
bővíthetőség) a könyvtárosok pozitívan fogadták.
Szabó Ervin 1910-ben a Fővárosi Könyvtárban
Dewey osztályozásából és a brüsszeli kiadás
segítségével kialakította tizedes osztályozását.
1916-ban
Magyarországon
először
a
Kereskedelmi Múzeum könyvtárában vezették be
7370
-
Wersja 01 01 2017.
o 30 – Metodologia i metody nauk
az ETO rendszerét (az Országos Széchényi
Könyvtárban 1936-ban). Általános bevezetésére a
közkönyvtárakban 1949–1950-ben került sor. A
rendszerváltozás körüli időkben megszűnt az
ETO intézményes fejlesztése, és azóta sem
tisztázódott a helyzete. Ma Magyarországon nem
csökkenő mértékben, de forráshiány miatt érdemi
fejlesztés
nélkül
használják.
Az
ETO
kifejlesztésénél megtartották Dewey rendszeréből
a főosztályokat és az osztályok nagy részét, de a
főosztályokat egyjegyű, az osztályokat kétjegyű
számokkal, az alosztályokat háromjegyű jelölik.
Minden harmadik számjegy után pontot raknak.
Az ETO hierarchiája 10 főosztályból,
osztályokból, alosztályokból, szakcsoportokból
és szakokból áll.
społecznych ogólnie. Socjografia
o 31 – Statystyka. Demografia. Socjologia.
o 32 – Nauki polityczne. Polityka
o 33 – Nauki ekonomiczne. Ekonomia.
Gospodarka
o 34 – Nauki prawne. Prawo
o 35 – Administracja publiczna.
Wojskowość
o 36 – Działalność na rzecz zaspokajania
Az ETO főosztályai:
0. Általános művek, bibliográfia, könyvtárügy.
1. Filozófia, pszichológia, logika, etika.
2. Vallás, egyházak, teológia.
3. Társadalomtudományok, közigazgatás,
jog, oktatás.
4. 1964 óta betöltetlen főosztály, eredetileg
nyelvészet
5. Matematika, természettudományok,
fizika, kémia.
6. Alkalmazott tudományok, műszaki
tudományok, orvostudományok.
7. Művészetek, játék, sport, szórakozás.
8. Nyelvészet, irodalom
9. Régészet, földrajz, életrajz, történelem
 0 – DZIAŁ OGÓLNY
o 00 – Ogólne podstawy wiedzy i kultury
o 01 – Bibliografia. Katalogi
o 02 – Bibliotekarstwo.
Bibliotekoznawstwo. Czytelnictwo
o 030 – Encyklopedie. Leksykony.
Wydawnictwa informacyjne
o 06 – Organizacje. Stowarzyszenia.
Kongresy. Wystawy. Muzea
o 08 – Dzieła zbiorowe. Zbiory prac. Varia
o 09 – Rękopisy. Książki rzadkie. Cymelia
 1 – FILOZOFIA. PSYCHOLOGIA
o 11/12 – Metafizyka
o 13 – Filozofia ducha. Metafizyka życia
duchowego
o 14 – Systemy filozoficzne. Światopogląd
o 159.9 – Psychologia
o 16 – Logika. Teoria poznania.
Metodologia
o 17 – Etyka. Moralność. Filozofia
praktyczna
 2 – RELIGIA. TEOLOGIA.
RELIGIOZNAWSTWO
o 21 – Teologia naturalna
o 22 – Pismo Święte. Biblia
o 23/28 – Religia chrześcijańska
o 29 – Religioznawstwo. Religie
niechrześcijańskie
 3 – NAUKI SPOŁECZNE. PRAWO.
ADMINISTRACJA




duchowych i materialnych potrzeb
życiowych. Opieka społeczna.
Mieszkania. Ubezpieczenia
o 37 – Oświata. Pedagogika. Wychowanie.
Szkolnictwo. Wykorzystywanie wolnego
czasu.
o 39 – Etnologia. Etnografia. Zwyczaje i
obyczaje. Folklor
4 – Ten dział od 1961 roku jest wolny. Jego
tematykę włączono do działu 8.
5 – MATEMATYKA. NAUKI
PRZYRODNICZE
o 50 – Zagadnienia ogólne nauk
matematyczno-przyrodniczych
o 51 – Matematyka
o 52 – Astronomia. Astrofizyka. Badania
kosmiczne. Geodezja. Kartografia
o 53 – Fizyka
o 54 – Chemia. Krystalografia. Mineralogia
o 55 – Geologia i nauki pokrewne.
Meteorologia. Hydrologia
o 56 – Paleontologia
o 57 – Nauki biologiczne
o 58 – Botanika
o 59 – Zoologia
6 – NAUKI STOSOWANE. MEDYCYNA.
NAUKI TECHNICZNE. ROLNICTWO
o 60 – Zagadnienia ogólne nauk
stosowanych
o 61 – Medycyna
o 62 – Inżynieria. Technika w ogólności
o 63 – Rolnictwo. Leśnictwo. Hodowla.
Produkcja zwierzęca. Łowiectwo.
Rybactwo
o 64 – Gospodarstwo domowe.
Gastronomia. Hotelarstwo
o 65 – Organizacja i zarządzanie.
Organizacja przedsiębiorstw
przemysłowych, handlu, transportu,
łączności. Organizacja i eksploatacja
telekomunikacji. Reklama . Przemysł
wydawniczy.
o 66/69 – Przemysł
o 66 – Przemysł chemiczny. Technologia
chemiczna
o 67/68 – Różne rodzaje przemysłu i
rzemiosła
o 69 – Przemysł i rzemiosła budowlane.
Materiały, elementy i roboty budowlane.
7 – SZTUKA. ROZRYWKI. SPORT
o 71 – Planowanie przestrzenne.
Urbanistyka. Kształtowanie krajobrazu
o
o
o
o
o
o
7371
72 – Architektura
73 – Rzeźbiarstwo i sztuki pokrewne
74 – Rysunek. Rzemiosło artystyczne.
75 – Malarstwo
76 – Grafika
77 – Fotografia i procesy podobne.
Kinematografia
o 78 – Muzyka
o 79 – Rozrywki. Teatr. Zabawy. Gry. Sport
 791 – Rozrywki i widowiska
publiczne
 791.4 – Film
 792 – Teatr
 793/794 – Rozrywki towarzyskie.
Zabawy. Gry
 796/799 – Sport
 8 – JĘZYKOZNAWSTWO. NAUKA O
LITERATURZE. LITERATURA PIĘKNA
o 80 – Ogólne zagadnienia językoznawstwa
i literatury. Filologia
o 81 – Językoznawstwo. Języki
o 82 – Nauka o literaturze. Literatura
piękna.
 82-1/-9 – Literatura piękna (utwory
literackie)
 82-1 – Poezja
 82-2 – Dramat
 82-3 – Powieści, opowiadania,
nowele
 821.111-3 – Powieść
angielska
 821.111(73)-3 – Powieść
amerykańska
 821.112.2-3 – Powieść
niemiecka
 821.162.1-3 – Powieść
polska
 82-4 – Szkice. Eseje literackie
 82-5 – Mowy
 82-6 – Listy. Korespondencje
 82-7 – Humoreski. Satyry.
Parodie
 82-8 – Antologie. Wpisy.
Aforyzmy. Przysłowia. Złote
myśli
 82-9 – Komiksy. Publicystyka.
Reportaże. Felietony
 82-93 – Literatura piękna dla
dzieci i młodzieży.
 9 – ARCHEOLOGIA. PREHISTORIA.
GEOGRAFIA. BIOGRAFIE. HISTORIA
o 902/904 – Archeologia. Prehistoria.
Materialne relikty czasów
przedhistorycznych i historycznych
o 91 – Geografia. Opisy krajów. Podróże
o 929 – Biografie, autobiografie i pamiętniki
zbiorowe. Genealogia. Heraldyka
o 93/94 – Historia
0 Általános művek
00 A tudomány és a kultúra legáltalánosabb
alapjai. Prolegomena
-
Wersja 01 01 2017.
001 Tudomány és ismeretek általában. A
tudományos munka szervezése és módszertana
002 Dokumentáció. Könyvek. Írásművek
003 Írásrendszerek és írások. Jelek és
szimbólumok. Kódok. Grafikai ábrázolás
004 Számítógép-tudomány Számítástechnika
005 Menedzsment (2001-től)
006 Termékek,eljárások,súlyok,mértékegységek
és az idő szabványosítása. Szabványok. Előírások
007 Tevékenység és megszervezése. Információ-,
kommunikációés
szabályozáselmélet
(kibernetika) általában. "Human engineering"
008 Civilizáció. Kultúra. Haladás
009 A kultúrával általánosságban foglalkozó
tudományok. Humán tudományok általában.
01 Bibliográfia. Bibliográfiák és katalógusok
02 Könyvtárak. Könyvtártan
030 Referenszkönyvek általános tartalommal.
Enciklopédiák. Általános lexikonok, szótárak
050 Időszaki kiadványok. Periodikák
06 Szervezetek és más együttműködési formák
070 A sajtó. Hírlapok. Újságírás
08 Gyűjteményes művek. Poligráfiák
09 Kéziratok. Könyvritkaságok
1 Filozófia. Pszichológia
11 A lét filozófiai problémái
111 Általános metafizika. Ontológia
113/119
Filozófiai
kozmológia.
Természetfilozófia
122/129 Speciális metafizika
13 A szellem filozófiája. A szellemi lét
metafizikája
14 Filozófiai rendszerek és állásfoglalások
159.9 Pszichológia. Lélektan
16
Logika.
Logisztika.
Ismeretelmélet.
Episztemológia
17 Erkölcs. Erkölcstan. Etika. Morális filozófia
2 Vallás. Teológia
21 Történelem előtti és primitív vallások
22 Távol-keleti eredetű vallások
23 Indiai szubkontinens vallásai. Hindu vallás
általános értelemben
24 Buddhizmus
25 Ókori vallások. Kisebb vallások és kultuszok
26 Zsidó vallás. Judaizmus
27 Kereszténység. Keresztény egyházak és
felekezetek
28 Az iszlám
29 Modern spirituális mozgalmak
3 Társadalomtudományok
30
A
társadalomtudományok
elmélete,
módszertana és módszerei. Szociográfia
31 Demográfia. Szociológia. Statisztika
32 Politika
33 Gazdaság. Közgazdaságtudomány
34 Jog
35 Államigazgatás. Közigazgatás. Hadtudomány
36 Szociális munka. Szociális segítségnyújtás.
Lakáskérdés. Biztosításügy
37 Nevelés és oktatás. Képzés
39 Néprajz. Etnológia. Etnográfia. Folklór.
Népszokások. Magánélet szokásai. Hagyományok
4 üres
5 Matematika és természettudományok
7372
50 Általános természettudományi művek
501 Egzakt tudományok. Az általában vett
matematikai
tudományok,
beleértve
a
csillagászatot, a mechanikát és a matematikai
fizikát
502/504 Környezettudomány. A természeti
források megőrzése. A környezet fenyegetettsége
és védelme
502 A természeti környezet és védelme.
Természetvédelem
504 A veszélyeztetett környezet
51 Matematika
52 Csillagászat
53 Fizika
54 Kémia
55 Földtudományok. Geológia. Geofizika.
Szeizmológia. Meteorológia. Hidrológia
56 Őslénytan. Paleontológia
57 Biológia
58 Növénytan. Botanika
59 Állattan. Zoológia
6
Alkalmazott
tudományok.
Orvostudomány. Műszaki tudományok
60 Alkalmazott tudományokra vonatkozó
általános kérdések (jelenleg alosztályai nincsenek
érvényben)
61 Orvostudomány
62 Mérnöki tudományok. Technika általában
621
Általános
gépészet.
Magtechnika.
Elektrotechnika.
Mechanikai
technológia
általában
622 Bányászat
623 Haditechnika
624 Építőmérnöki tudományok
625 Szárazföldi közlekedésmérnöki tudományok.
Szárazföldi
közlekedési
utak
technikája.
Vasútépítés. Útépítés
626/627
Vízépítés.
Vízépítmények,
vízi
szerkezetek
628 Egészségügyi mérnöki technika. Vízellátás.
Hulladékkezelés. Világítástechnika
629 Járműtechnika
63 Mezőgazdaság. Erdőgazdaság. Állattenyésztés.
Vadászat. Halászat
64 Háztartás. Háztartástan
65 Ipari, kereskedelmi, közlekedési és távközlési
üzemek szervezése és vezetése
66 Vegyipar és rokon iparágak. Kémiai
technológia
67
Különféle
iparágak
és
mechanikai
technológiák
-
Wersja 01 01 2017.
68
Továbbfeldolgozó
iparok.
Készárut,
készterméket gyártó iparágak
69 Építőipar. Építőanyagok. Építési munkák
7 Művészetek. Szórakozás. Sport
7.01/.09 A művészetekkel stb. kapcsolatos
különböző speciális jellemzők
71 Regionális, városi és országos tervezés.
Tájalakítás. Parképítés. Kertépítés
72 Építészet
73 Szobrászat
74 Rajzművészet. Formatervezés. Alkalmazott
művészet. Iparművészet
75 Festészet
76 Grafikai művészetek. Grafikák
77 Fényképezés és rokon eljárások
78 Zene
79 Szórakozás. Kikapcsolódás. Filmművészet.
Színház. Játékok. Sport
8 Nyelv és irodalom
80 Nyelvtudomány. Filológia
81 Nyelvészet. Nyelvtudomány. Nyelvek. (A
történeti nyelvészeti jellegű filológiai műveket
osztályozzuk ide)
811 Egyes nyelvek
82 Irodalomtudomány. Szépirodalom
82-11-9 Irodalmi műfajok
821 Egyes nyelvek irodalma
9 Régészet. Földrajz. Életrajz. Történelem
902 Régészet
903
Ősrégészet.
Őskori
maradványok.
Megmunkált tárgyak (eszközök). Régiségek
904 A történelmi korok kulturális maradványai
908 Honismeret
91 Földrajz. Geográfia. A Föld és országainak
tanulmányozása. Utazások. Regionális (leíró)
földrajz
911 Általános földrajz. Geofaktorok
912. Egy földterület nem szöveges ábrázolása
913 Regionális földrajz
929 Életrajz. Biográfia és rokon tudományok
93/94 Történelem
930 Történettudomány. Történetírás
94 Általános történelem
94(41/99) Egyes országok történelme
uniwersalne lekarstwo – egyetemes v. sokoldalú
gyógyszer
Uniwersalny czas koordynowany, UTC (ang.
Universal Time Clock lub Coordinated
Universal Time, fr. Temps Universel
Coordonné) – wzorcowy czas ustalany na
podstawie TAI (fr. Temps Atomique
International)
[uwzględniający
nieregularność ruchu obrotowego Ziemi i
koordynowany
względem
czasu
słonecznego. By zapewnić, że Słońce
średnio w ciągu roku przechodzi nad
południkiem zerowym o godz. 12:00 UTC,
7373
z dokładnością nie mniejszą niż 0,9 s, od
czasu do czasu do UTC dodawana jest
tzw. przestępna sekunda. Operację tę
przeprowadza IERS (International Earth
Rotation Service). Coordinated Universal
Time jest wyrażany za pomocą 24godzinnego
zegara
i
wykorzystuje
kalendarz gregoriański. Jest używany w
nawigacji lotniczej i morskiej, gdzie jest
znany pod swoją wojskową nazwą "Zulu
time" ("Zulu" w alfabecie fonetycznym
odpowiada literze "z", oznaczającej
południk
zerowy,
czyli
długość
geograficzną 0, w londyńskiej dzielnicy
Greenwich). UTC został zdefiniowany
przez Comité consultatif international des
radiocommunications
(CCIR),
poprzednika
Międzynarodowej
Unii
Telekomunikacyjnej.
Pełną
definicję
zawiera CCIR Recommendation 460-4
(plik PDF; wersja HTML stworzona przez
Google) lub ITU-T Recommendation
X.680 (plik PDF; wersja HTML
stworzona przez Google) z lipca 1994
roku. Akronim UTC jest niezależny od
języka i odpowiada w języku angielskim
nazwie "Coordinated Universal Time", a
w języku francuskim "Temps Universel
Coordonné". W komunikacji radiowej na
morzu i w powietrzu poza określeniem
"Czas Zulu" używa się również
rozwinięcia akronimu "Universal Time
Correct". W Polsce stosuje się czas
UTC(PL) – wprowadzony w 2003 r.
ustawowo jako czas urzędowy, do
zastosowań oficjalnych, udostępniany z
dwóch adresów IP przez Główny Urząd
Miar, oraz czas UTC (AOS) – podawany
do celów naukowych przez jednostkę PAN
Obserwatorium Astrogeodynamiczne w
Borówcu pod Poznaniem.] – egyezményes
koordinált világidő v. röv. koordinált
világidő
(angolul
Universal
Time
Coordinated, UTC) [az a hivatkozási
időzóna, amelyhez a Föld többi időzónáját
viszonyítjuk. Ez a greenwichi középidő
(GMT) utódja és néha még mindkét jelölést
használják, bár a két fogalom nem azonos.
Az UTC használata ajánlott, a GMT mint
fogalom
elavultnak
tekinthető.
Az
egyezményes koordinált világidő nagy
pontosságú atomóraidőből származik, mely a
nemzetközi atomidő (International Atomic
Time, TAI) alapján folyik. Az UTC-t a TAIhoz képest szökőmásodpercek egészítik ki. A
Föld
forgásához
kapcsolódik
az
egyezményes világidő (Universal Time, UT).
A kétféle idő a Föld lassuló forgása miatt
eltér, az eltérés kiküszöbölése céljából egy-
-
Wersja 01 01 2017.
másfél évente szökőmásodpercet iktatnak be.
Ez lehetővé teszi, hogy az UTC 1
másodpercnél kisebb eltéréssel kövesse az
egyezményes világidőt (UT). A Földön
időzónákat hoztak létre, melyek az UTC-hez
viszonyítva pozitív vagy negatív értékű
órával térnek el (egyes időzónák ideje ettől a
szabályos beosztástól 1/2 órával eltér).]
uniwersalny człowiek – sokoldalú v. univerzális
ember
uniwersalny miernik akustyczny – univerzális
zajszintmérő
uniwersalny spadkobierca – általános örökös
uniwersalny środek – egyetemes v. sokoldalú
gyógyszer
uniwersał [w dawnej Polsce - list, proklamacja,
rozporządzenie szczególnej wagi] – (lat.)
univerzália, általános fogalom; (hist.) királyi
kézirat, leirat az országgyűléshez
uniwersały[listy
królewskie
do
narodu.
Zaczynały się zwykle od wyrazów:
„Wszystkim i każdemu z osobna,
dzisiejszym i przyszłym”, co po łacinie
brzmiało:
Universis
et
singulis,
praesentibus et futuris... Od pierwszego
wyrazu poszła nazwa uniwersałów.
Zygmunt
August,
który
chętnie
wprowadzał polszczyznę do księgi ustaw,
ogłosił roku 1564 po polsku „Uniwersał
poborowy”. Odtąd sejmy polskie jeden po
drugim ogłaszały uniwersały poborowe.] –
(hist.) királyi kéziratok
uniwersjada [międzynarodowe zawody sportowe
drużyn (reprezentacji) uniwersyteckich] –
univerziádé (nemzetközi válogatott egyetemi
sportversenyek)
uniwersum
[1. wszechświat;
2. całokształt
czegoś] – univerzum, világmindenség,
világegyetem
uniwersytecki, -a, -ie – egyetemi
uniwersytet
[śrdw.łac.
universitas
dpn.
universitatis 'uniwersytet' (z łac. 'ogół;
wszechświat');
1.
wyższa
uczelnia
obejmująca zwykle kilka wydziałów nauk,
mająca
prawo
nadawania
stopni
naukowych; 2. najstarszy typ wyższej
uczelni (od XI w. we Włoszech)] – (lat.)
univerzitás (mindenség, egyetemesség);
(isk.) egyetem, tudományegyetem
Uniwersytet Corvinusa w Budapeszcie –
Budapesti Corvinus Egyetem, BCE
Uniwersytet Ekonomiczny – Közgazdasági
Egyetem
uniwersytet im. Attili Józsefa – (dawno) József
Attila Tudományegyetem (JATE)
Uniwersytet im Janusa Pannoniusa – Janus
Pannonius Egyetem (JPTE)
Uniwersytet im. Kopernika (UMK), Uniwersytet
Mikołaja Kopernika w Toruniu –
Kopernikus-egyetem
7374
Uniwersytet im. Lajosa Kossutha – Kossuth
Lajos Tudományegyetem (KLTE)
Uniwersytet im. Loránda Eötvösa; Uniwersytet
im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie
(Eötvös Loránd Tudományegyetem - ELTE)
[węgierska uczelnia wyższa z siedzibą w
Budapeszcie]
–
Eötvös
Lóránd
Tudományegyetem (ELTE)
Uniwersytet Jagiellońska w Krakowie – a Krakkó
Jagelló Egyetem
Uniwersytet Jagielloński (UJ) – Jagelló Egyetem
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie – a Krakkói
Jagelló Egyetem
Uniwersytet jest w centrum (śródmieściu) – az
egyetem a belvárosban van
Uniwersytet ludowy [placówka oświatowa
powoływana w celu szerzenia oświaty
wśród dorosłej części społeczeństwa
wiejskiego. Pierwszy uniwersytet ludowy
powstał w 1844 w Rödding w Szlezwiku,
założony z inicjatywy duńskiego poety i
teologa
N.F.S.
Grundtviga.
Idea
uniwersytetu
ludowego
szybko
-
Wersja 01 01 2017.
rozpowszechniła się w Europie i krajach
całego świata.] – népfőiskola, népi egyetem
uniwersytet podziemny, tajny [nieoficjalny
uniwersytet, który funkcjonował w czasie
okupacji hitlerowskiej w Polsce] –
földalatti v. titkos egyetem (a második
világháború alatt)
uniwersytet powszechny [instytucja oświatowa
popularyzująca wiedzę w społeczeństwie
poprzez
nauczanie,
organizowanie
samokształcenia itp.] – általános irányú
egyetem, szabadegyetem
Uniwersytet w Debreczynie (węg.: Debreceni
Egyetem) [to jeden z bardziej znanych
uniwersytetów na Węgrzech. Powstał on z
połączenia 1 stycznia 2000 czterech
Debreczyńskich uniwersytetów: LajosaKossutha, Medycznego, Pedagogicznego i
akademii rolniczej] – Debreceni Egyetem [a
Kossuth Lajos Tudományegyetem, a
Debreceni Orvostudományi Egyetem, a
Debreceni Agrártudományi Egyetem és a
hajdúböszörményi Wargha István Pedagógiai
Főiskola összevonásával jött létre 2000.
január 1-jén.]
Uniwersytet w Szegedzie [to jest drugą
najstarszą
nieprzerwanie
istniejącą
uczelnią (1872) i jedną z wiodących
instytucji naukowych na Węgrzech. Po
węgiersku
nazywa
się
Szegedi
Tudományegyetem (SZTE), co w łacinie
brzmi
Universitas
Scientiarum
Szegediensis. Główną siedzibę ma w
Szegedzie,
w
mieście
studenckim
położonym na południu kraju. SZTE
cieszy się uznaniem na całym świecie. Jego
renoma przyciąga wielu studentów z
innych
krajów.]
–
Szegedi
Tudományegyetem [a szegedi József Attila
Tudományegyetem, a Szent-Györgyi Albert
Orvostudományi Egyetem, a Juhász Gyula
Tanárképző
Főiskola,
és
a
hódmezővásárhelyi Mezőgazdasági Főiskola
összevonásával alakult meg 2000. január 1jén. Az egyetem szenátusának 2007 júliusi
döntése alapján jogelődje az 1581-ben
Báthory István által alapított kolozsvári
jezsuita kollégium.]
Uniwersytet Warszawski (UW) – Varsói Egyetem
7375
uniwerzum, uniwersum – (lat.) univerzum; a
mindenség, világmindenség, világegyetem
UNIX – UNIX (operating system); a hálózatokon a
legtöbb szolgáltató gépen használt, többfelhasználós,
több-feladatos
operációs
rendszer - 'UNIX' operációs rendszer [1970ben a Bell laboratóriumokban (a DEC PGP11
miniszámítógépre
kidelgozott)
többfelhaszálós (multi-user) és többfeladatos
(multi-tasking) operációs rendszer; Internetszolgáltatók kiszolgálógépeinél leggyakrabban használt operációs rendszer; legfőbb
jellemzői egyszerűen kezelhetősége és
megbízhatósága; nem-kommerciális (pl.
iskolai) felhasználásra a Web- ről ingyen
letölthető; több változata van használatban
pl. a SUN-OS Solaris; szakkörökben kedvelt
továbbá a még fejlesztésben lévő,
ingyenesen beszerezhető LINUX; Microsoft
eredetű vetélytársa szerveralkalmazások- nál
a Windows-NT és a Windows-2000]
Unix Time-Sharing System (pisane również jako
UNIX, choć nie jest to skrót – nazwa
„UNIX” jest kalamburem określenia
MULTICS, który był wzorem dla Uniksa)
[1. system operacyjny rozwijany od
1969 r. w Bell Labs (UNIX System
Laboratories, USL) przez Dennisa Ritchie
i Kena Thompsona. W latach 70. i 80.
zdobył bardzo dużą popularność, co
zaowocowało powstaniem wielu odmian i
implementacji.
Część
z
nich,
w
szczególności Linux oraz Mac OS X, jest
w użyciu do dnia dzisiejszego. UNIX jest
zarejestrowanym znakiem towarowym
The Open Group. Unix miał duży wkład w
rozwój
systemów
operacyjnych,
wprowadzając wiele koncepcji będących
w powszechnym użyciu do dnia
dzisiejszego. Do najbardziej znaczących
należy idea hierarchicznego systemu
plików
oraz
reprezentacji
niemal
wszystkich składników systemu jako
plików (również urządzeń peryferyjnych).
Twórcy systemu zastosowali podczas jego
tworzenia wiele nowatorskich rozwiązań
oraz założeń projektowych. Wbrew
panującemu wówczas trendowi, kod
Uniksa został napisany w języku
wysokopoziomowym, co umożliwiało jego
łatwą migrację na kolejne platformy
sprzętowe. Narzędzia systemowe zostały
zaprojektowane zgodnie z regułą KISS
mówiącą, że programy powinny być
proste i realizować dobrze jedną rzecz. 2.
jeden
z
najpopularniejszych
wielodostępnych
i
wielozadaniowych
systemów operacyjnych, stosowanych w
licznych odmianach na wielu rodzajach
-
Wersja 01 01 2017.
komputerów z różnymi procesorami, min.
Sparc, Motorola MC68xxx, Intel 80x86,
HP PA-RISC, MIPS Rx000, IBM Power,
itp.] – UNIX (más írásmóddal Unix) [1. A
unix az Interneten lévő számítógépek
legelterjedtebb, nyílt operációs rendszere,
amelyet 1970 körül fejlesztettek ki a Bell
Laboratóriumban. A unixot arra tervezték,
hogy
egyszerre
több
felhasználó
dolgozhasson rajta, és egyszerre több
feladatot lehessen vele végrehajtani. A unix
operációs
rendszernek
több
fajtája,
hasonmása létezik a különböző típusú,
architektúrájú számítógépekre. Érdemes
megemlíteni a Linux operációs rendszert,
amely a unixokkal rokonságot mutat.
Leglényegesebb tulajdonsága, hogy ingyen
terjeszthető. A fejlesztést a hálózaton
keresztül -- levelezési listák segítségével -nagyon sok ember végzi. 2. 1970 óta létező,
nagyon népszerű többfeladatos (multitasking) és többfelhasználós (multi-user),
nyílt szabványokat használó operációs
rendszer; az Interneten a szerver gépek nagy
része valamilyen Unix-változatot futtat; 3.
egy 1969-ben kifejleszett operációs rendszer,
amelyet az AT&T munkatársai dolgoztak ki
a Bell Laboratories-ben. Mostanra a Unixszerű rendszerek széttagozódtak, sokszínűvé
váltak. A Unix-jellegű rendszerek több
informatikai problémára kínálnak megoldást.
Egyes verziók "ingyenesek" (például: Linux,
FreeBSD). A Unix családba tartoznak:HPUX AIX FreeBSD. 4. Időosztásos,
multitasking
(többfeladatos),
multiprocesszoros, többfelhasználós, osztott
adatállományokat használó, nyílt operációs
rendszer.]
uniżać – lealacsonyítani, megalázni
uniżać się – lealacsonyodni, megalázkodni
uniżenie1 – alázatosan, megalázkodva
uniżenie dziękuję – alázatosan köszönöm; (tréf.)
köszönöm alásan
uniżenie2 – leszállás, keereszkedés, alábbhelyezés,
leszállítás; (átv.) lealacsonyítás, lealázkodás,
megalázás
uniżoność – alázat, alázatosság, jámborság
uniżony, -a, -e [przesadnie uprzejmy, układny,
uległy; też: wyrażający takie cechy] –
alázatos
uniżone wyrażenia [(u Zygmunta Glogera)
Takiemi były: upadam do nóg, całuję
nogi, ścielę się pod nogi, pod stopy, pod
stopki, najniższy sługa, podnóżek.] – (daw)
alázat, megalázkodás megnyilvánulásai
uniżone dzięki! – (dawno) hálás köszönet
uniżony sługa! – (dawno) alázatos szolgája
7376
uniżyć – lealacsonyítani, lefokozni, lecsökkenteni,
leszállítani, leapasztani; megalázni
uniżyć siebie – lealacsonyítja magát
uniżyć się – lealacsonyodni, lecsökkenni, leapadni;
megalázkodni
uno actu [jednym nieprzerwanym działaniem] –
(lat.) uno actu; egyetlen aktus
unormowanie – szabályozás, szabványosítás,
normalizálás
unormować [ująć coś w pewne normy] –
szabályozni, normát alkalmazni vmire,
szabványosítani, normalizálni, rendezni
unormować stosunki – szabályozni a viszonyt v.
viszonyokat v. kapcsolatot v. kapcsolatokat
unormować się [uregulować się, znormalizować
się] – kiegyenlítődni, rendeződni
unormowanie – szabályozás; szabványosítás,
normalizálás
unormowanie stosunków – a rendes viszonyok
helyreállása; a viszonyok normalizálódása
unormowany, -a, -e – kiegyensúlyozott, rendezett
unormowany tryb życia – rendezett életmód v.
életkörülmények
unosić (uniszę, unosi) [zob. unieść] – felemelni,
felvinni; (átv.) elragadni
unosić się (zob. unieść się) – felemelkedni, lebegni,
felszállni;
szálldogálni;
szállingózni;
szállongani; (czym) elragadtatja magát (vmi
miatt); áradozni, elragadtatással beszélni;
(nad kim/czym) el van ragadtatva
unosi się ponad lasem – az erdő felett lebegni
unosić się na fali – a hullámokkal viteti magát; a
hullámok tetején úszni
unosić się nad chmury – a felhők fölé emelkedni
unosić
się
nad
kim/czym
–áradozni,
elragadtatással
beszélni
vkiről/vmiről;
lelkesedni
vki/vmi
iránt;
lelkesedni
vkiért/vmiért; lelkesedni vmin; rajongani
vkiért/vmiért
unosowić — unosawiać [nadać głosce rezonans
nosowy] – (nyelvt.) nazalizálni
unoszenie – felemelés; magávalragadás
unoszenie nóg – lábemelés
unoszenie się – felemelkedés; lebegés; felindulás,
áradozás
unoszenie się nad kim/czym – áradozás
vkiről/vmiről
unowocześnianie,
unowocześnienie
–
korszerűsítés, modernizálás
unowocześnić (unowocześnię, unowocześni) —
unowocześniać [uczynić coś nowoczesnym]
– koszerűsíteni, modernizálni
unowocześniać coś – fejleszteni vmit
-
Wersja 01 01 2017.
unowocześnić się — unowocześniać się [stać się
nowoczesnym]
–
koszerűsödni,
modernizálódni
unus pro multis [łac., dosł. 'jeden za wielu'; (por.
tous pour un, un pour tous fr., wszyscy za
jednego, jeden
za wszystkich;
z
Aleksandra
Dumasa
ojca
(Trzej
muszkieterowie, passim)) wg Wergiliusza
(Eneida, 5, 814); sternik Palinurus zostaje
rzucony w fale w ofierze Neptunowi, aby
uratować towarzyszy] – (lat.) unus pro
multis; egy sokért
Unus testis, nullus testis [jeden świadek to żaden
świadek] – (lat.) Unus testis, nullus testis;
egy tanú nem tanú
unurzać [zanurzyć w czymś brudnym] – teljesen
alámeríteni; bepiszkítani, összepiszkolni,
beszennyezni
unurzać się [unurzać samego siebie] – elmerül,
lemerül; bepiszkolódni, összepiszkolódni,
beszennyeződni; bepiszkolja, összepiszkolja,
beszennyezi magát
unvocatio (jednoznaczność) – (lat.) unvocatio;
egyjelentőség, egynyelvűség; (fil) A
beszédnek olyan módja, amelyben azonos
kifejezés
mindig
azonos
tartalom
kifejezésére szolgál.
uobecnić — uobecniać [1. wyraźnie coś komuś
pokazać, wykazać coś w sposób oczywisty;
2. dać czemuś wyraz] – megjeleníteni,
előteremteni
uobecnić się — uobecniać się [stać się obecnym,
pokazać się w sposób oczywisty] –
megjelenni
uodporniający, -a, -e – ellenálló, megerősítő, edző;
(orv.) immunizáló
uodpornić (uodpornię, uodporni) — uodporniać,
uodparniać
[1. uczynić
organizm
odpornym na działanie bakterii lub ich
toksyn; 2. uczynić niewrażliwym na coś] –
megedzeni vmivel szemben, ellenállóvá
tenni
uodpornić organizm na zmiany powietrza –
ellenállóvá tenni a szervezetet a levegő
változásaival szemben
uodpornić się — uodporniać się, uodparniać się
[1. o organizmie, bakteriach itp.: stać się
odpornym na działanie bakterii, ich
toksyn lub na działanie surowic oraz
szczepionek; 2. stać się niewrażliwym na
coś] – megedződni, ellenállóvá válni
uodpornienie – edzettség, ellenállóvá tevés;
immunitás
uogólnianie, uogólnienie – általánosítás
uogólnić (uogólnię, uogólni) — uogólniać
[rozszerzyć na ogół lub na duży zakres
zjawisk czy faktów twierdzenia, wnioski
7377
wyciągnięte z poszczególnych faktów,
przesłanek] – általánosítani, általánossá
tenni
uogólnić się — uogólniać się [stać się bardziej
ogólnym] – általánossá válni
uogólnienie [twierdzenie ogólne, sformułowane
na podstawie obserwacji i wyciągania
wniosków z poszczególnych zjawisk i
faktów] – általánosítás
uogólnione zaburzenie lękowe [zob. zespół lęku
uogólnionego] – generalizált
szorongás
[generalized anxiety disorder] [Állandó
feszültséggel és nyugtalansággal járó
szorongásos betegség. Testi tünetekkel,
például szapora szívveréssel, fáradtsággal,
zavart alvással és szédüléssel is együttjárhat.]
uorganizować – organizálni, megorganizálni;
megszervezni
uorganizować komisję – bizottságot szervezni v.
felállítani
uorganizować się – megalakulni, létrejönni,
megszerveződni, organizálódni
uorganizowała się banda opryszków –
betyárbanda szerveződött v. alakult
uosobić
(uosobię,
uosobi)
—
uosabiać
[1. przedstawić pojęcia, zjawiska itp. w
postaci ludzkiej; 2. zostać okazem
jakiegoś typu, wyobrażeniem pewnych
cech; 3. zostać typowym reprezentantem
lub
wyobrażeniem pewnych
cech;
4.
nadać
pojęciom,
zwierzętom,
zjawiskom itp. postać ludzką (zwłaszcza w
literaturze);
spersonifikować;
5. rzadko: uosobić się - przybrać cechy
jakiejś osoby] – megszemélyesíteni
uosobić a. uosabiać coś – megszemélyesíteni vmit
uosobić się — uosabiać się [przybrać cechy
jakiejś osoby] – megszemélyesülni
uosobienie – megszemélyítés, megszemélyesítés
uosabniać,
uosobnić
–
személyesíteni;
megszemélyesíteni
uosabniać się, uosobnić się – megszemélyesülni;
azonosulni
uosobnić się z bohaterem – azonosul a főhőssel
up to date [1. ang., wym. ap tu dejt] [dosł. 'aż do
(bieżącej)
daty';
wg
najnowszych
wymagań, wg obecnego stanu wiedzy,
najnowocześniejszy,
aktualny,
zawierający ostatnie dane a. informacje;
2. bardzo modny, nowoczesny] – (ang.) up
to date; divatos, mai, új; korszerű; nagyon
divatos, modern; a legfrissebb eredmények
színvonalán álló; a kor színvonalán álló
upaćkać [pot. ubrudzić czymś mazistym,
oblepiającym] – (közb.) összepiszkolni,
összemaszatolni, összekenni vmit vmivel
-
Wersja 01 01 2017.
upaćkać buty w błocie – összesározza a cipőjét
upaćkać się [1. pot. upaćkać samego siebie;
2. pot. upaćkać jeden drugiego; 3. pot.
zostać upaćkanym] – összepiszkolódni,
bemaszatolódni, összekenődni, bekenődni
upadać (zob. upaść) – esni, leesni; elterülni;
ledőlni; rádőlni; hullani, lehullani, lebukni;
megbukni; lerogyni, összerogyni; leroskadni;
összeesni; összeroskadni, összecsuklani; átv.
lecsúszni; átv. megdőlni; hanyatlani,
süllyedni
upadać na duchu – elcsüggedni
upadać na kolana – térdre esni v. rogyni v.
roskadni
upadać na ziemię – földre rogyni
upadanie – leesés, összeesés, leroskadás, elbukás
upadek [1. nagła, niezamierzona zmiana czyjejś
pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z
góry na dół; 2. pogorszenie się stanu
czegoś, utrata znaczenia; 3. chwila, w
której coś się kończy, ktoś lub coś
przestaje istnieć; 4. czyjeś niepowodzenie,
koniec czyjejś kariery itp.; 5. niemoralne
postępowanie; 6. (w biblii) pierwszy
upadek miał miejsce w Edenie, gdy
człowiek uległ namowom szatana (węża) i
odszedł od Boga. Przez upadek ten
człowiek stał się naturą grzeszną, poznał
grzech, obciążył sumienie i unikał Boga.
To pociągnęło za sobą śmierć, jako
rezultat słów: ''(...) albowiem dnia tego
którego jeść będziesz z tego drzewa,
śmiercią umrzesz''. Dlatego człowiek stał
się śmiertelny cieleśnie i duchowo musi się
narodzić z Ducha (nie z ciała). Podobny
proces przeżywa w sobie każdy człowiek.
Każdy rodzi się jako niewinne dziecko; w
miarę wzrostu zaczyna poznawać zło,
któremu się oddaje i dlatego musi się
narodzić na nowo. Ale Pismo Święte mówi
jeszcze o innym rodzaju upadku.
Wierzący człowiek może, z powodu
nieposłuszeństwa, nieostrożności, postąpić
źle; może zasmucić Boga i zacząć czuć się
jak Adam po upadku. Takie wydarzenie
przynosi szczeremu chrześcijaninowi
okropne
cierpienia
wewnętrzne.
Przeżywał je także Dawid. Pismo Święte
mówi, że sprawiedliwy może upaść siedem
razy, ale on powstaje. Przyp 24:16. Nie
odrodzony z Ducha człowiek może
żałować, że źle postąpił, czuć wielki
niepokój w sercu, ale to wszystko jest
sprawą
moralną;
wierzący
będzie
przechodził to samo w podobnym
wypadku,
ale
on
czuje
jeszcze
odpowiedzialność wobec Boga, którego
zasmucił i rozgniewał. Gdyby (dla
7378
przykładu) taki chrześcijanin powiedział
sobie ''Ponieważ Bóg jest Bogiem
wybaczającym, to ja sobie mogę
pogrzeszyć, On mi przecież wybaczy'', to
tym
udowodniłby,
że
on
Boga
wykorzystuje, ale Go nie miłuje i do Niego
się nigdy nie nawrócił. Taki człowiek może
mieć religię, ale nie ma żywej wiary. Kto
narodził się z Boga, ten stał się nową
naturą, nowym stworzeniem. Człowiek
narodzony z Ducha na zawsze zostaje
odrodzonym, zbawionym. On może stracić
nagrodę,
radość
zbawienia,
nawet
pierwszą miłość, ale nie może stracić
zbawienia.]
– esés, leesés; (átv.)
visszafejlődés, hanyatlás; (bankructwo)
bukás; (moralny) züllés, bukás, lecsúszás;
összedőlés; szerencsétlenség, csapás, bukás,
pusztulás; tönk; tönkrejutás; tönkremenés,
elpusztulás; (átv.) elbukás
upadek banku – bankcsőd
upadek domu handlowego – áruház bukása v.
csődje
upadek kobiety – (átv.) a nő bukása
upadek moralny – erkölcsi züllés v. romlás v.
bukás; süllyedés, lezüllés, szétzüllés, bomlás
upadek Napoleona – Napoleon bukása
upadek nauk – a tudományok hanyatlása
upadek nauk humanitycznch – a humán
tudományok hanyatlása
upadek obyczajności – a közerkölcsök romlása v.
hanyatlása
upadł bez czucia – elájult; elvesztette az eszméletét
upadł jak długi – hanyatvágódott, hanyatesett;
teljes hosszában elterült
upadłościowy, -a, -e – csődupadłość [1. niewypłacalność, niemożność
wywiązywania
się
z
przyjętych
zobowiązań przez dłużnika; 2. procedura
wszczynana w razie niewypłacalności
dłużnika, polegająca głównie na wspólnym
dochodzeniu roszczeń przez wszystkich
jego wierzycieli. Upadłość to tzw.
egzekucja uniwersalna prowadzona na
rzecz wszystkich wierzycieli dłużnika, ze
wszystkich składników jego majątku
jednocześnie. Tym właśnie upadłość różni
się od egzekucji syngularnej prowadzonej
przez niektórych tylko wierzycieli i tylko z
poszczególnych
składników
majątku
dłużnika.] – csőd, tönk; vagyonbukás,
fizetésképtelenség; züllöttség; romlottság,
szégyentelenség,
szemérmetlenség,
becstelenség, erkölcstelenség
upadłość banku – bankcsőd, a bank csődbejutása
upadłość, do której celowo doprowadzono –
öncsőd
-
Wersja 01 01 2017.
upadły, -a, -e [1. taki, który prowadzi
niemoralne
życie;
2. taki,
który
zbankrutował] – leesett, elesett; (moralnie)
bukott,
züllött;
lecsúszott;
(handl)
fizetésképtelen; túlsó, végső
upadły anioł [anioł zbuntowany przeciw Bogu] –
bukott angyal [A bukott angyalok a Biblia
szerint olyan angyalok, akiket kiűztek a
mennyekből, miután fellázadtak Isten ellen.
A bukott angyalok vezetője a Sátán.]
upadły człowiek – züllött alak
upadła kobieta – bukott nő
upadnięcie – hanyatlás, esés, lehullás
upajać (zob. upoić) – átitatni, megitatni; (átv.)
megittasítani; megrészegíteni
upajać się (zob. upoić się) – megittasulni,
megrészegülni
upajająco – megrészegítően
upajający, -a, -e – részegítő, mámorító
upajanie – részegség, megittasulás, mámor, leitatás
upajanie się – megittasulás, megrészegedés
upajanie się sukcesami – önelégültség, sikertől
való megrészegedés
upakować — upakowywać [1. pot. umieścić obok
siebie, wepchnąć coś gdzieś; 2. pot.
wypełnić coś pakowanymi rzeczami] –
elcsomagolni,
összecsomagolni,
becsomagolni, bepakolni
upakować co – becsomagolni v. elcsomagolni vmit
upakować towary – becsomagolja az árut
upakować się – elcsomagolni, csomagolni; (közb.)
felpakolni
upakowanie – csomagolás, becsomagolás
upalić — upalać [1. nadpalić coś z brzegu, przy
końcu
czegoś;
2. nadać
czemuś
odpowiedni kolor, zapach itp. przez
prażenie] – átizzítani, leégetni, megégetni,
kiégetni (egy részt v. amennyi kell); (kávét)
megpörkölni
upalić się — upalać się [nadpalić się z brzegu, na
powierzchni] – elégni, megégni, leégni
upalnie – forrón, égetően melegen
upalny, -a, -e [o porach dnia, roku itp.:
odznaczający się wysoką temperaturą
powietrza] – forró, égetően meleg
upalne dni – nyári hőség, kánikulás napok
upał
[1. wysoka
temperatura
powietrza;
2. bardzo gorące powietrze] – hőség,
forróság, hév, kánikula, pokoli hőség; tűző
nap
upał afrykański – trópusi hőség
upał formalnie nie do zniesienia – teljesen
elviselhetetlen hűség
upały – kánikula
upały lipcowe – júliusi hőség, kánikula
7379
upamiętać się – magába száll, észhez tér;
meggondolni vmit, fontolóra venni, jó útra
térni
upamiętanie – meggyőzés, lelkére beszélés
upamiętanie się – magába szállás, észretérés, jó
útra térés, megfontolás
upamiętnić
(upamiętnię,
upamiętni)
—
upamiętniać [zachować coś dla pamięci
potomnych] – megörökíteni, emlékezetessé
tenni
upamiętnić się — upamiętniać się [utrwalić się w
pamięci] – emlékezetessé válni, emléket
hagy maga után, megörökíti magát v. a maga
emlékét
upaństwowić (upaństwowię, upaństwowi) —
upaństwawiać [uczynić coś państwowym,
przejąć coś na rzecz państwa] –
államosítani, állami tulajdonba venni
upaństwowić a. upaństwawiać coś – államosítani
vmit
upaństwowić przemysł prywatny – államosítani a
magánipart
upaństwowienie – államosítás
upaństwowienie handlu – a kereskedelem
államosítása
upaństwowienie kopalni – a bányák államosítása
upaństwowienie szkół – az iskolák államosítása
upaństwowiony, -a, -e – államosított
upaństwowiony przemysł – államosított ipar
uparcie – makacsul, konokul, akaratosan,
nyakasan,
önfejűen,
erőszakosan,
csökönyösen, kitartóan, dacosan
uparcie obstawać przy swej decyzji – magacsul
ragaszkodik a saját föntéséhez
uparcie obstawać przy swoim – okvetetlenkedni
uparciuch [pot. człowiek bardzo uparty] –
(nagyon) csökönyös, önfejű, konok ember;
kemény koponya
uparciuszek – (nagyon) csökönyös, önfejű, konok
gyerek [mały uparciuszek i złośnik: kis
konok és rosszaság]
upartość – dac, makacsság, konokság, akaratosság,
nyakasság, önfejűség, erőszakosság
uparty, -a, -e [odznaczający się uporem,
upierający się przy czymś; też: będący
wyrazem tej cechy] – makacs, konok,
akaratos, csökönyös, vaskalapos; nyakas,
önfejű, erőszakos, dacos, kitartó; makrancos;
megátalkodott; rámenős
uparta choroba – idült betegség
uparte dziecko – akaratos, önfejű gyermek
uparty jak kozioł – [makacs mint a bakkecske]
csökönyös mint a szamár
uparty jak osioł – makacs, mint az öszvér;
csökönyös mint a szamár
-
Wersja 01 01 2017.
upartyjnić — upartyjniać [przekształcić w
partię, wcielić do partii] – pártossá tenni; a
párt tagja közé felvenni
upartyjnić się — upartyjniać się [stać się
partyjnym, przekształcić się w partię] –
pártossá válni; a párt tagja közé felvételt
nyerni
upasać – hízlalni, felhízlalni
upasać się – meghízni, felhízni
upaść1 (upadnę, upadnie; upadł) — upadać
[1. zmienić nagle pozycję ze stojącej na
leżącą; 2. lecąc, opuścić się szybko z góry
na dół; 3. stracić na znaczeniu; też:
skończyć się niepowodzeniem; 4. daw.
postąpić niemoralnie, przestać być
uczciwym] – esni, elesni, elterülni; leesni,
eldőlni, rádőlni, megdőlni; lebukni; hullani,
lehullani; elbukni, megbukni; hanyatlani;
süllyedni;
átv. elpusztulni; sántítani;
lerogyni,
leroskadni;
összecsuklani;
összeesni; esni (csapadék); (átv.) elbukni,
bűnbeesni, kudarcot vall, tönkremenni
upaść komu do nóg – lába elé veti magát vkinek
upaść moralnie – erkölcsileg megbukni v. elbukni
upaść na duchu – elcsüggedni; elveszteni a
bátorságot v. a kedvét; alábbszál a hite v. a
kedve, kishitű lesz; kishitűvé válni; csökken
a lelkiereje
upaść na głowę – fejre esni
upaść na kolana – térdre esni, rogyni v. roskadni
upaść na siłach – elerőtlenedni, elveszti az erejét
upaść na twarz – arcra bukvi v. esni
upaść na wznak – hanyatt esni (hanyatt esik)
upaść pod ciężarem – összeroskadni a teher alatt
upaść2 (upasę, upasie; upasł) [pot. dobrze żywiąc,
pasąc, utuczyć] – hízlalni, felhízlalni,
meghízlalni
upaść wieprza – sertést v. disznót hízlalni
upaść się [1. pot. o zwierzętach: zostać
upasionym; 2. pot. o ludziach: jedząc zbyt
dużo, utyć] – meghízni, felhízni
upatrywać kogo/czego – figyelni, szemmel tartani
vkit/vmit
upatrywać w czym swój interes – vmiben látja
érdekét
upatrzony, -a, -e – kiszemelt, megfigyelt
upatrzyć
—
upatrywać
[1. obserwując,
wyszukać kogoś lub coś odpowiedniego;
2. obserwując, dostrzec coś szczególnego]
–
megfigyelni,
észlelni,
észrevenni,
meglesni, utána nézni vminek; kiszemelni,
kinézni, kiválasztani; tulajdonítani, vélni,
gondolni
upatrzyć co w kim/czym – tulajdonítani vmit
vkinek/vminek
7380
upatrzyć kogo/co – megtalálni, kiválasztani
vkit/vmit
upatrzyć sobie dogodne miejsce – megfelelő v.
kényelmes helyet szemel ki magának
upatrzył ją sobie na żonę – felegül szemelte ki
magának
UPC (skrót od ang.: Universal Product Code)
[pierwszy standard kodu kreskowego,
wprowadzony został w supermarketach w
USA i Kanadzie w 1973 roku, z myślą o
usprawnieniu
obsługi
klientów
i
gromadzeniu
danych
w
punktach
sprzedaży. Standaryzacją zajmowały się
organizacje UCC (Uniform Code Council,
Inc.) w USA oraz ECCC (Electronic
Commerce Council of Canada). W wyniku
podjęcia działań mających na celu
połączenie
standardów
UPC
oraz
konkurencyjnego EAN w 2005 roku
organizacje te weszły w skład globalnej
organizacji GS1.] – UPC (Universal
Product Code) univerzális termékkód
 UPC-A (pełna) – kodowane jest 12 cyfr
 UPC-E (skrócona) – kodowane jest 6 cyfr
UPC
Europe
(United
Pan-Europe
Communications) – UPC Europe, ismertebb
nevén United Pan-Europe Communications
[Európa
legnagyobb
kábeltelevíziószolgáltatója. 100%-os tulajdonosa 1998
eleje óta az egyesült államokbeli Liberty
Global nevű vállalat, amely a Föld vezető
kábeltelevízió-szolgáltatójának
számít.
Európában 6,6 millió analóg előfizetővel
rendelkezik.
Domináns
szerepű
szolgáltatónak
számít
Hollandiában,
Ausztriában,
Szlovákiában,
és
Csehországban.]
upchać, upchnąć — upychać [1. pot. pchając,
wtłoczyć w coś; 2. pot. wypełnić walizkę,
szufladę itp. czymś; 3. pot. pozbyć się
czegoś
niepotrzebnego]
–
(upchać)
meglökni,
odébb
taszítani;
kitömni,
(upchnąć) kipárnázni, eltolni, lelökni,
lerázni, betömni, benyomni
upchać czym co – kitömni vmivel vmit
-
Wersja 01 01 2017.
upchać siennik słomą – kitömi szalmával a
szalmazsákot
upchać szczelnie – tömíteni, eltömíteni,
légmentesen elzárni
upchać trochę wózek – kissé odébbtolja a kocsit,
szekeret
upchnąć co – eltolni, odébbtolni vmit
upchnąć co czym – megtömni vmit vmivel
upchnąć co do czego – betolni vmit vmibe
upchnąć roboty – (átv.) vesződik vmivel
(munkával); kissé előbbreviszi a munkát,
éppen csak hogy végez vmit
update {rzecz.}; aktualizowanie {n.} [komp.] frissítés (update) - időszerűsített számítógép
programok javított, pontosított, bővített,
korszerűsített, magasabb színtű változata [1.
Verzió frissítés (pl.: Allplan 2003.0 verzióról
Allplan 2003.1 verzióra); 2. összetett
számítógép-programok
kibocsátásuk
időpontjában ritkán hibátlanok; napjainkban
ezek a konkurencia üteme miatt, sokszor
kiforratlanul kerülnek forgalomba; egy
ismert "X" program új változatait "X.Y"
jelöléssel terjesztik; az időszerűsített
programok
gyakran
az
Internetről
letölthetők; (mindíg tanácsos a jól működő
régieket egy ideig megőrizni!) változat,
pontosított program, frissített híradás]
upełnoletnić (upełnoletnię, upełnoletni) [w
prawodawstwie: uznać przez sąd daną
osobę za pełnoletnią przed upływem
określonej
granicy
wieku]
–
nagykorúsítani; nagykorúvá, teljeskorúvá
tenni
upełnoletnić się [stać się pełnoletnim] – elérni a
nagykorúságot; nagykorúvá, teljeskorúvá
lenni
upełnoletnienie – nagykorúság, teljeskorúság,
nagykorúsítás
upełnomocnić (upełnomocnię, upełnomocni) —
upełnomocniać [upoważnić kogoś do
działania
w
czyimś
imieniu]
–
felhatalmazni,
meghatalmazni,
teljhatalommal felruházni
upełnomocnić kogo do czego – felhatalmazni vmit
vmire
upełnomocnienie – meghatalmazás, felhatalmazás
upełnomocniony, -a, -e [w prawodawstwie:
upoważnić kogoś do działania w swoim
imieniu] – felhatalmazott
upełnoprawnić – teljes joggal felruházni
upełzać, upełznąć – elmászni, elkúszni
upełznięcie – elkúszás, elmászás
uperfumować [skropić perfumami] – illatosítani,
beillatosítani, szagosítani; parfümözni
7381
uperfumować się [skropić się perfumami] –
beparfümözi magát
uperfumowany, -a, -e – beszagosított, illatosított,
szagosított, parfümözött, parfümös
uperfumowana chustka – szagosított zsebkendő
uperlić (uperlę, uperli) – gyöngyökkel díszíteni v.
berakni v. beszegélyezni v. kirakni
upewniać kogo w przekonaniu – megerősíteni vkit
meggyőződésében
upewnić — upewniać [zapewnić kogoś o czymś]
– biztosítani, meggyőzni, bizonyságot tenni
upewnić kogo o wierności – hűségéről biztosít
upewnić kogo w czym – biztosítani vkit vmiről
upewnić kogo, że coś dzieje – meggyőzni v.
biztosítani vkit afelől, hogy vmi megtörténik
upewnić się (upewnię się) — upewniać się
sprawdzić wiarygodność czegoś] –
megbizonyosodni, meggyőződni vmiről
upewnić się w czym – meggyőződni vmi felől v.
vmit illetően
upewnił się o wierności towarzysza –
meggyőződött társa hűségéről
upewnienie – bizonyság, biztosítás, megnyugtatás
upewnienie się – megbizonyosodás, meggyőződés
upędzać – kergetni, megkergetni vmit
upędzać się – kergetni, kergetőzni, iramodni,
kergetik egymást
upędzać się za kim/czym – kergetni, üldözni
vkit/vmit; vki/vmi után veti magát
upędzić (upędzę, upędzi) – megkergetni, hajtani
űzni; sietni, siettetni
upędzić co v. czego – sietni vmivel, siettetni vmit
upędzić roboty – iparkodni, sietni a munkával
Upgrade [dosł. wyższa klasa, po polsku
ulepszenie, uaktualnienie. Może to być
ulepszenie sprzętu tzw. wymiana gorszego
sprzętu, na nowy lepszy z lepszymi
częstotliwościami i parametrami, albo gry.
W wypadku gry upgrade to inaczej łata
(poprawiająca błędy, ulepszenie akcji gry
czy wprowadzenie propozycji graczy) lub
data-dysk
(wprowadzający
nową
funkcjonalność).
Uaktualnienie,
aktualizacja (ang. upgrade) programów
komputerowych polega na usunięciu
błędów,
zmianie
interfejsu
bądź
wprowadzenie
nowych
funkcji
poprawiających działanie programów.
Przeciwieństwem funkcji uaktualnienia
(ang. upgrade) jest funkcja cofnięcia wersji
(ang. downgrade).] – upgrade - bővített,
javított változat [készülék vagy program];
Upgrade; áttérés [Program verzió váltás (pl.:
Allplan FT v17 verzióról Allplan 2003
verzióra).]; [a műszaki fejlődés és az árak
változása a számítógépiparban olyan ütemű,
-
Wersja 01 01 2017.
hogy érdemes egy adott gép némely elemét
(készülék vagy program) egy idő után
lecserélni vagy feljavítani; ez ugyanúgy
érvényes egyes fontos programokra, pl. az
operációs rendszerre, enkóder-dekóderekre,
stb. mint pl. a gép tárolóira; új
programváltozatok
pl.
gyakran
csak
memória-bővítés esetén használhatók]
upiąć — upinać [udrapować coś, przypinając w
specjalny sposób] – kitűzni, feltűzni,
rátűzni, feltenni
upiąć co czym v. na co – feltűzni vmit vmire
upiąć suknię – feltűzi a szoknyát
upiąć włosy – feltűzi a haját
upichcić [pot. ugotować coś naprędce] – (közb.)
összecsapni, összedobni (ételt); gyorsan
megfőzni
upicie – leitatás, ivás; (átv.) mámor
upicie się – lerészegedés, megittasodás
upić (upiję, upije) — upijać [1. łyknąć trochę
jakiegoś płynu; 2. doprowadzić kogoś do
stanu zamroczenia, namawiając go do
wypicia nadmiernej ilości alkoholu] – egy
keveset meginni, leinni vmiből, lehörpinteni;
(kogo)
leitatni,
berúgatni
(vkit);
részegeskedni
upić jeden łyk napoju a. wody – hörpinteni
upij herbaty ze szklanki! – igyál le egy kevés teát
a csészéből
upić a. upijać kogoś – leitatni vkit
upić się — upijać się [1. doprowadzić się do
stanu
zamroczenia
przez
wypicie
nadmiaru
alkoholu;
2. poddać
się
przyjemnie odurzającemu
wpływowi
czegoś] – berúgni, leissza magát, leittasodni;
megrészegülni
upił się jak bela – berúgott, mint a tök; tökrészeg
upiec, upiekać [przygotować jakiś produkt do
spożycia, piekąc go w piecyku, prodiżu
itp.]– (sütőben) megsütni
upiec co – megsütni vmit
upiec chleb – kenyeret sütni
upiec ciasto – süteményt sütni
upiec na grillu – grillezni
upiec się [zostać upieczonym] – megsülni
upiekło mu się – (átv.) szerencséje volt, jól
megúszta, jól kifogta
upiec korowaj – pogácsát sütni v. megsütni
upieczony, -a, -e – sült, sütött, megsült, megsütött
upieczony na smalcu – zsírban sült
upierać się (zob. uprzeć się) – (być upartym)
makacskodni;
megmakacsolja
magát;
ellenszegülni, ellenkezni;
(przy czym)
ragaszkodni (vmihez); nyakaskodni
upierać się (przy czym) – köti magát (vmihez)
7382
upierdolić się — upierdalać się [1. wulg. bardzo
zmęczyć się; 2. wulg. upić się do
nieprzytomności; 3. wulg. ubrudzić się] – nagyon elfáradni, kifáradni, kimerülni;
eszméletlenségig leissza magát;
–
beszennyezi,
bemocskolja,
bepiszkítja
magát; beszennyeződni, bemocskolódni,
bepiszkolódni
upierścienić — upierścieniać [przyozdobić palce
pierścieniami] – felgyűrűzni, gyűrűkkel
feldíszíteni
upierścieniony,
-a,
-e
[przyozdobiony
pierścieniami] – felgyűrűzött, gyűrűkkel
feldíszített
upierzenie [pióra pokrywające ciało ptaków] –
tollazat
upierzony, -a, -e [o ptaku: mający pióra] – tollas;
megtollasodott
upierzone pisklę – tollasodó fióka
upierzyć – megtollasodni
upierzyć się – megtollasodni, tollas lesz
upiąć — upinać [udrapować coś, przypinając w
specjalny sposób] – feltűzni
upięcie – feltűzés; kárpit, függöny, drapéria
upiękniać (upiększyć) – szépíteni, megszépíteni
upięknić – (kogo/co) megszépíteni, szebbé tenni
upięknić kogo/co czym – szépíteni vkit/vmit vmivel
upiększanie, upiększenie – díszítés, megszépítés,
szebbé tétel
upiększyć — upiększać [1. uczynić kogoś lub coś
piękniejszym;
2. przedstawić
coś
korzystniej, niż jest w rzeczywistości] –
szépíteni, megszépíteni, szebbé tenni
upiększyć kogo/co czym – megszépíteni vkit/vmit
vmivel
upiększyć mowę – szebbé tenni a beszédet
upiększyć się — upiększać się [uczynić siebie
piękniejszym] – szépítkezni; kicsínosítja
magát, megszépülni, kicicomázza magát
upijanie – ittasság, részegség
upijanie się (upicie się) – lerészegedés,
megittasodás
upilnować [pilnując, ustrzec kogoś lub coś przed
kimś lub przed czymś] – megfigyelni,
szemmel tartja magát, meglesni, tetten érni,
gondozni, gondot viselni, vigyázni
upilnować kogo/co – szemmel tartani, figyelni
vkit/vmit
upilnować się [pot. pilnując, uważając, ustrzec
siebie przed czymś] – őrizkedni, vigyázni
upilnować się kogo/czego – óvakodni vkitől/vmitől
upiłować — upiłowywać [skrócić coś, odcinając
zbędny fragment za pomocą piły lub
ścierając
pilnikiem]
–
lereszelni,
leráspolyozni; (piłą) lefűrészelni; lecsiszolni
-
Wersja 01 01 2017.
upinać [zob. upiąć] – kitűzni, feltűzni
upiornie – kisértetiesen
upiorność – kisértetiesség
upiorny, -a, -e [budzący grozę, odrazę] –
kísérteties, vérszopó, kiszipolyozó
upiorny sen – lidérces álom
upiorzyca (strzyga) – vámpír (nő); (duch) kísértet,
rém, rémkép, szellem (nő alakban)
upiór [1. według niektórych wierzeń: zmarły,
który pokutując za grzechy, nawiedza
żywych i straszy ich swoim wyglądem;
2. minione, przerażające wydarzenia lub
zjawiska, które znowu zagrażają] –
vámpír; (duch) kísértet, rém, rémkép,
szellem, lidérc
Upiór w operze – Operaház fantomja
upitrasić (upitraszę, upitrasi) [pot. ugotować coś
naprędce] – megfőzni, megfőzöcskézni
uplanować [obmyślić, zaplanować] – tervezni,
tervet készíteni; megtervezni, eltervezni,
betervezni
uplanować wycieczkę – megtervezni a kirándulást;
túratervet készíteni
uplanowanie – tervezés, tervkészítés, betervezés
uplantować
–
egyengetni,
kiegyenesíteni,
planírozni, letarolni
uplantować grunt – egyengetni, elsimítani a talajt
uplantowanie – egyengetés, kiegyenesítés,
planírozás, letarolás
uplasować [1. skierować piłkę dokładnie w
oznaczone miejsce; 2. umieścić gdzieś
kogoś, położyć coś w jakimś miejscu] –
(ritka) elhelyezni vkit/vmit
uplasować się [1. zająć kolejne miejsce w jakiejś
klasyfikacji; 2. zająć gdzieś miejsce] –
helyezést elérni
uplasował się na czwartym miejscu – negyedik
helyen végzett
7383
uplastycznić — uplastyczniać [1. uczynić coś
bardziej
wyrazistym,
obrazowym;
2. uczynić coś bardziej wypukłym,
mającym wyraźnie zarysowane kontury;
3. uczynić dane ciało plastycznym –
dającym się formować w dowolne
kształty] – kidomborítani, szemléltetően
bemutatni
uplastycznić myśl – a gondolatot kidomborítja v.
szemléltetően érzékelteti
uplastycznić się — uplastyczniać się [stać się
bardziej wyrazistym, obrazowym] –
kidomborodni
uplastycznienie – kidomborítás, szemléltető
bemutatás
uplątać — uplątywać – összegabalyítani,
összekuszálni
uplątać się – összegabalyodni
uplątać się we własne sieci – (átv.) belegabalyodik
saját hálójába; saját csapdájába esik bele
upleść (uplotę, uplecie) — uplatać [połączyć ze
sobą
długie,
cienkie
elementy,
przekładając, przeciągając na przemian
jeden przez drugi, trzeci itd.; też: plotąc,
wykonać jakiś przedmiot] – fonni,
összefonni, megfonni, befonni; (zmyślać)
kiagyalni
upleść wieniec – koszorút fonni v. kötni
uploading – (ang.) uploading- betáplálás, feltöltés,
'felmásolás; file feltöltés és letöltés; file
"felküldése" egy másik számítógépre
(többnyire egy szerverre) a hálózaton
keresztül
[adatok,
pl.
Web-oldalak
tartalmának betáplálása a szolgáltató
szerverének
tárolójába;
a
'lehívás'
(downloading), ennek a műveletnek az
ellenkezője)]
to upload {czas.}; przesłać dane {czas.} [komp.] –
(ang.) to upload; adatot felküldeni
uplot – kerek fonadék, koszorú; varkocs
upławy [wydzielina wydobywająca się w
nadmiarze z pochwy] – (orv.) folyás
upłaz [trawiasty stok górski] – sziklafok, terasz,
hegyi síkság
upłodnić – megtermékenyíteni
upłodnić uplatać ziemię – megtermékenyíteni a
földet
upłynąć (upłynie) — upływać [w odniesieniu do
czasu, wydarzeń trwających w czasie:
minąć] – málni, elfolyni, lefolyni; (o czasie)
eltelni, letelni, elmúlni; elúszni; (termin)
lejárni; kitelik
upłynąć czas – (idő) lejár
upłynąć kilometr – egy kilométert v. kilométernyit
úszott
-
Wersja 01 01 2017.
upłynnić (upłynnię, upłynni) — upłynniać
[1. pozbyć się towarów, sprzedając je,
zwykle po obniżonej cenie; 2. uczynić
płynnym] – folyósítani, cseppfolyósítani;
folyóssá tenni, cseppfolyóssá tenni
upłynnienie – folyósítás, cseppfolyósítás
upłynnienie pieniądza – pénz folyósítása
upłynęło kilka długich minut – néhány hosszú
perc múlt el v. telt el
upływ [w odniesieniu do odcinków czasu:
minięcie czasu lub zdarzeń trwających w
czasie] – elfolyás, lefolyás, apály; lejárat; (o
czasie) elmúlás
upływ gazu – gázömlés
upływ krwi – vérveszteség; vérömlés
upływ terminu – esedékesség; lejárat
upływ wody – a víz folyása v. elfolyása
upływać (zob. upłynąć) – málni, elfolyni, lefolyni;
(o czasie) telni, eltelni, múlni, elmúlni
upływać czas – (idő) lejár
UPnP (ang. Universal Plug-and-Play) [protokół
typu P2P ("połączenie bezpośrednie") dla
komputerów osobistych oraz urządzeń
inteligentnych
i
bezprzewodowych.
Wersja UPnP 1.0 została opublikowana
jako standard ISO 29341-1:2008. UPnP
jest architekturą rozproszoną, otwartą i
współpracuje z protokołami TCP/IP i
HTTP, nadaje się do tworzenia sieci
SOHO. Umożliwia przesyłanie danych
między
dwoma
urządzeniami
pod
kontrolą
dowolnego
urządzenia
sterującego w sieci. UPnP jest niezależna
od
systemu
operacyjnego,
języka
programowania i fizycznego medium.
Usługa UPnP minimalizuje konieczność
konfiguracji
komputera
lub
oprogramowania do pracy w sieci.
Komputer
obsługujący
UPnP
automatycznie konfiguruje swoją kartę
sieciową oraz wyświetla informacje o
stanie bramy sieciowej, dzięki czemu
kompatybilne z tą technologią aplikacje
sieciowe
mogą
zostać
natychmiast
uruchomione i nie wymagają dodatkowej
konfiguracji
zapory
sieciowej,
np.
otwierania portów.] – Universal Plug and
Play v. UPnP [számítógépes hálózati
protokollok egy csoportja, amelynek célja,
hogy különféle eszközök egyszerűen, külön
konfiguráció
nélkül
csatlakoztathatóak
legyenek egy hálózathoz. A protokollok
lehetővé teszik hálózati elemek automatikus
felderítését, írányítását és eseménykezelését,
olyan
nyílt
internetes
szabványokra
alapozva, mint a TCP/IP, az UDP vagy a
SOAP; illetve lehetővé teszik tűzfalak és
7384
routerek megkerülését NAT segítségével, és
az eszközök webböngészőn keresztül való
kezelését. A protokollokat az 1999-ben
alakult UPnP Forum teszi közzé. A
technológia a számítógépre közvetlenül
kapcsolódó eszközöknél használt Plug-andplay protokoll továbbfejlesztése hálózati
eszközökhöz.]
upodobnić — upodabniać [1. uczynić kogoś lub
coś podobnym do kogoś lub czegoś;
2. uczynić daną głoskę podobną do
sąsiedniej
głoski
pod
względem
artykulacyjnym]
–
hasonítani;
összehasonlítani
upodobnić się — upodabniać się [1. stać się
podobnym do kogoś lub do czegoś; 2. o
głosce: stać się podobną pod względem
artykulacyjnym do sąsiedniej głoski] –
hasonlítani; hasonulni
upodobnić się a. upodabniać się do czegoś –
hasonulni vmihez
upodlać, upodlić (upodlę, upodli) — upadlać
[poniżyć,
upokorzyć]
–
megalázni,
ellaposítani, lealjasítani, lealacsonyítani
upodlenie [upadek moralny] – ellaposítás,
lealázás, aljasság, gyalázat
upodlić kogo czym – lealacsonyítani vkit vmivel
upodlić kogo przez co – lealacsonyítani vkit vmi
által
upodlić się (upodlę się, upodli się) — upadlać się
[stać
się
podłym]
–
lealjasodni,
lealacsonyodni, megalázkodni
upodobać [daw. polubić kogoś lub coś; też:
zasmakować w czymś] – megkedvelni,
kiválasztani
upodobać sobie kogo/co – megtetszik vkinek
vki/vmi; megkedvelni vkit/vmit
upodobać sobie w kim/czym – kedvét leli
vkiben/vmiben
upodobać sobie (kogo/co) – megkedvelni
(vkit/vmit); (vki/vmi) megnyeri a tetszését;
kedvét leli (vkiben/vmiben)
upodobać sobie (w czym) – kedvét leli vmiben
upodobanie [sympatia do czegoś lub do kogoś] –
részrehajlás, kedvelés, tetszés, hajlam,
megelégedés, megelégedettség, szeretet;
kedvelés
upodobnić (upodobnię, upodobni) — upodabniać
[1. uczynić kogoś lub coś podobnym do
kogoś lub czegoś; 2. uczynić daną głoskę
podobną do sąsiedniej głoski pod
względem artykulacyjnym] – hasonlóvá
tenni, hasonlítani
upodobnić się — upodabniać się [1. stać się
podobnym do kogoś lub do czegoś; 2. o
-
Wersja 01 01 2017.
głosce: stać się podobną pod względem
artykulacyjnym do sąsiedniej głoski] – (do
kogo/czego) hasonlóvá lenni, hasonulni,
áthasonulni, asszimilálódni (vkihez/vmihez)
upodobnić się do kogo/czego – hasonulni,
hasonlóvá lenni v. válni vkihez/vmihez
upodobnienie [proces fonetyczny polegający na
artykulacyjnym przystosowaniu się danej
głoski do sąsiedniej] – hasonítás, hasonulás,
(asymilacja) asszimiláció; (gram) hasonulás
upodobnienie
postępowe
[dostosowanie
artykulacji danej głoski do artykulacji
poprzedzającej ją głoski] – (nyelvt.)
előreható hasonulás v. hanghasonulás
upodobnienie
wsteczne
[dostosowanie
artykulacji danej głoski do artykulacji
następującej po niej głoski] – hátraható
(hang)hasonulás
upoetycznić, upoetyzować — upoetyczniać
nadać [czemuś poetycką formę] – költőivé,
poétikussá tenni; poetizálni
upoić (upoję, upoi) — upajać [1. napoić kogoś
alkoholem aż do utraty przytomności; 2. o
alkoholu:
spowodować
utratę
przytomności; 3. wywołać oszołomienie,
zachwyt] – leitatni; átitatni, megitatni;
megrészegíteni,
lerészegíteni
(átv.)
megittasítani; mámorosítani, elragadni
upoić się — upajać się [1. pijąc nadmierną ilość
alkoholu, doprowadzić się do utraty
przytomności; 2. stać się oszołomionym
czymś,
zachwycić
się
czymś]
–
megittasodni, megittasulni, megrészegülni;
megmámorosodni
upoić się pięknem – a szépségtől megittasodni
upoić się radością – megmámorosodik az örömtől
upoić się własnymi słowami – megittasodik saját
szavaitól
upojenie [stan zachwytu, oszołomienia] – mámor,
ittasság,
részegség,
megittasodás,
megmámorosodás
upojenie
alkoholowe
[stan
zaburzenia
świadomości występujący po wypiciu
nadmiernej
ilości
alkoholu]
–
alkoholmámor, részegség
upojnie – mámorosan
upojny, -a, -e [taki, który oszałamia, wprawia w
zachwyt] – mámoros
upojony, -a, -e – mámáros, részeg, megittasodott,
ittas, mámoros; iszákos
upojony radością – örömittas
upojony zwycięstwem – diadalittas
upokarzający, -a, -e – megalázó, lealázó,
megszégyenítő
upokorzenie – megalázás, megszégyenítés
7385
upokorzony, -a, -e – megalázott, lealacsonyított,
megszégyenített
upokorzyć (upokorzę, upokorzy) — upokarzać
[poniżyć kogoś, urazić czyjąś godność] –
megalázni, lealázni, lealacsonyítani
upokorzyć się — upokarzać się [okazać pokorę,
skruchę] – lealázkodni, megalázkodni,
meghunyászkodni
upolitycznić — upolityczniać [nadać czemuś
charakter
polityczny,
uświadomić
politycznie] – politikai színezetet v. jelleget
adni, politikát bevezetni, politizálni
upolitycznić się — upolityczniać się [1. stać się
politycznym;
2. zaangażować
się
politycznie] – politikai színezetet v. jelleget
kapni, politizálódni
upolitycznienie, upolitycznianie – politikai
színezettel v. jelleggel való felruházás v.
átitatás, átpolitizálás
upolować [1. polując, zabić lub złowić jakieś
zwierzę; 2. pot. zdobyć kogoś lub coś; też:
zastać gdzieś kogoś lub coś] – elejteni
(vadat)
upolować zwierzynę – vadat leteríteni
upominać [zmywać głowę; chłostać; ganić;
gromić; karcić; krytykować; piętnować;
potępiać; strofować; udzielać upomnień;
przestrzegać] – inteni; megfeddni; elítélni;
figyelmeztetni
upominać się (o co) – követelni (vmit)
upominać się o dług – a kölcsönt visszakérni
upominek, upominki [rzecz podarowana
komuś], upomniki – emlék, emlékek,
emléktárgy, szuvenír, emléktárgyak, ajándék,
ajándéktárgy; megemlékezés; vásárfia
upominek jubileuszowy – jubileumi emlék
upominek reklamowy – reklámajándék
upominek (z targów) – vásárfia
upomnieć — upominać [zwrócić komuś uwagę,
przypomnieć komuś o jego obowiązkach]
– megemlíteni; (o co) emlékeztetni,
figyelmeztetni, inteni (vmire); felszólítani
vmire, a figyelmet felhívni vmire,
emlékezetébe
idézni;
megdorgálni;
megszidni
upomnieć kogo o co – inteni vkit vmire
-
Wersja 01 01 2017.
upomnieć się — upominać się [1. przypominając,
poprosić o coś, zażądać czegoś; 2. wziąć
kogoś w obronę] – (o co) követelni, kérni
(vmit); számon kérni; törődni
upomnieć się o co – követelni v. számon kérni vmit
upomnieć się za kim/czym – törődni vkivel/vmivel
upomnienie [1. karcąca uwaga, napomnienie;
2. pismo przypominające o czymś lub
zawierające naganę] – intés, megintés,
emlékeztetés, figyelmeztetés, sürgetés; intő
upomnienie się – követelés; törődés
uporać się – elintézni, készülni, végezni, leküzdeni
vmit, megbírkózni vmivel
uporać się z kim/czym – leküzdeni, elintézni
vkit/vmit; végezni vkivel/vmivel
uporać się z trudnościami – leküzdeni a
nehézségeket
uporczywie – konokul, csökönyösen; makacsul
uporczywość
–
konokság,
makacsság,
csökönyösség
uporczywy, -a, -e [trudny do usunięcia,
utrzymujący się długo lub ciągle
powtarzający się] – konok, makacs, kitartó,
állhatatos, csökönyös, szívós
uporczywy opór – szívós ellenállás
uporczywa walka – elkeseredett harc v. küzdelem
uporządkować
—
uporządkowywać
[1. doprowadzić coś do porządku, ułożyć
coś według pewnych kryteriów; 2. w
odniesieniu do odczuć, myśli itp.:
doprowadzić do ładu, opanować] –
rendbehozni,
rendezni,
elrendezni,
rendszerezni; rendbe hozni v. szedni
uporządkować co – rendezni, rendbehozni vmit,
rendet teremteni vmiben
uporządkować dane – adatot rendezni
uporządkować dane alfabetycznie – adatot
alfabetikusan rendezni; betűrendezni
uporządkować dokumenty – iratot rendezni;
dokumentumokat rendezni
uporządkować równanie [przenieść wszystkie
wyrazy równania na jedną stronę i
przeprowadzić
redukcję
wyrazów
podobnych] – egyenletet rendezni
uporządkowanie
–
rendezés,
elrendezés,
rendbehozatal, rendbehozás; rendbeszedés
uporządkowanie alfabetyczne – alfabetikus
rendezés
uporządkowany, -a, -e – rendes; rendezett
uposażenie [stałe wynagrodzenie za pracę] –
kiházasítás;
(wyposażenie)
hozomány;
(opatrzenie) ellátás, ellátottság, felszerelés,
(pobory) illetmény, bér; dotáció; alapítvány
uposażeniowy, -a, -ie – illetményi
uposażony, -a, -e – kedvezményezett
7386
uposażyć — uposażać [daw. zaopatrzyć kogoś w
środki finansowe] – ellátni, felszerelni;
dotálni;
kiházasítani,
hozományban
részesíteni
upostaciować — upostaciowywać [nadać czemuś
określoną postać, ująć w jakąś formę –
megtestesíteni,
alakítani,
kiformálni,
megformálni
upostaciować się – alakot ölteni, kialakulni,
formálódni
upostaciowanie [zob. morfizacja] – morfizáció;
alakot öltés, kialakulás, formálódás
upośledzenie [1. stan zacofania w jakiejś
dziedzinie; 2. ograniczenie w zakresie
funkcjonowania jakiegoś narządu, organu
itp.] – ütődöttség, gyengeelmésűség,
tökéletlenség, fogyatékosság; mellőzés,
megrövidítés
upośledzenie słuchu – beszédhallásromlás;
halláscsökkenés okozta hátrány
upośledzenie słuchu spowodowane działaniem
hałasem – zajbehatás
upośledzenie sluchu, głuchota częściowa –
részleges halláskiesés
upośledzenie umysłowe [stan niedostatecznej
sprawności intelektualnej] – értelmi
fogyatékosság
upośledzenie wymowy – beszédhiba
upośledzić (upośledzę, upośledzi) — upośledzać
[1. postawić w gorszej sytuacji, uczynić
gorszym
od
innych;
2. ograniczyć
sprawność funkcjonowania czegoś] –
megkárosítani,
megrövidíteni;
üldözni,
(gardzić) mellőzni, lebecsülni, elhanyagolni,
háttérbe szorítani; megsérteni, lenézni
upośledzony, -a, -e upośledzony [przejawiający
ograniczenie umysłowe] – mellőzött,
megkárosított,
megrövidített,
lenézett,
elhanyagolt; (med.) fogyatékos
upośledzony
fizycznie
–
mozgássérült,
mozgáskorlátozott
upośledzony na umyśle; upośledzony umysłowo
– szellemileg elmaradott v. visszamaradt,
gyengeelméjű,
szellemi
fogyatékos;
félkegyelmű
upośledzony przez naturę – mostohán bánt vele a
természet
upoważnić — upoważniać [dać komuś
pełnomocnictwo do wykonania czynności
urzędowych] – felhatalmazni, feljogosítani
upoważnić (upoważnię, upoważni) — upoważniać
[dać
komuś
pełnomocnictwo
do
wykonania czynności urzędowych] – (kogo
do czego) felhatalmazni, felhatalmazást adni,
feljogosítani (vkit vmire); meghatalmazni
-
Wersja 01 01 2017.
upoważnić a. upoważniać kogo do czego –
felhatalmazni vkit vmire
upoważnić kogoś – meghatalmazni, felhatalmazni
vkit
upoważnienie [pełnomocnictwo upoważniające
do wykonania czynności urzędowych] –
felhatalmazás,
feljogosítás,
engedély,
meghatalmazás;
feljogosítottság,
jogosítvány, jog; meghatalmazás (okmány,
okirat)
upoważnienie (ang. authorization) [w systemie
bezpieczeństwa
komputerowego
udzielenie właściwemu użytkownikowi
odpowiedniego prawa dostępu do zasobu.]
— (ang. authorization) meghatalmazás;
jogosultság
upoważniony, -a, -e (up.) – jogos, meghatalmazott
(megh.);
felhatalmazott,
jogosított,
feljogosított; jogosult
upoważniony do inkasowania należności – a
követelések
beszedésére
felhatalmazott
(egyén)
upowszechnić (upowszechnię, upowszechni) —
upowszechniać [uczynić coś popularnym,
ogólnie
stosowanym]
–
terjeszteni,
elterjeszteni, kiterjeszteni, népszerűsíteni,
általánosítani, általánossá tenni
upowszechnić się — upowszechniać się [stać się
popularnym, ogólnie stosowanym] –
elterjedni, általánossá válni
upowszechnienie, upowszechnianie – terjesztés,
elterjesztés,
elterjedés,
népszerűsítés,
népszerűség
upowszechnienie książek – a könyv v. könyvek
népszerűsége; könyvterjesztés
upowszechnienie kultury – a kultúra terjesztése v.
népszerűsítése
upozorować — upozorowywać [stworzyć pozory
maskujące właściwą istotę, treść czegoś] –
palástolni, takargatni, ürügyül felhozni,
színlelni
upozorowanie – palástolás, ürügy, színlelés
upozorowanie niewinności – ártatlanság színlelése
upozować — upozowywać [nadać pewną pozę,
ustawić w pewnej określonej pozie] – vkit
beállítani vmilyen helzetbe v. pózba
upozować kogoś do zdjęcia – fényképezéshez
beállítani vkit
upozować się — upozowywać się [1. przybrać
określoną pozę, postawę; 2. upodobnić się
pod względem zachowania, wyglądu itp.
do określonego wzorca osobowego] –
pózolni, pózba vágja magát
uprasować [wygładzić zagniecenia na tkaninie
rozgrzanym żelazkiem] – kisímítani,
kivasalni; (wyprasować) kivasalni
7387
uprasowany, -a, -e – vasalt; kivasalt
upór [niezmienne trwanie przy swoim
stanowisku, często mimo oczywistej jego
niesłuszności] – makacsság, csökönyösség,
konokság
upór nieprzełamany – töretlen makacsság v.
csökönyösség v. konokság
upper ten [zob. the upper ten (thousand) ang.,
górne dziesięć tysięcy, "śmietanka
towarzyska"; por. die obern Zehntausend;
pisarz amer. Nathaniel Parker Willis
(1806-67), w artykule zamieszczonym (w r.
1844) w Evening Mirror o towarzystwie
nowojorskim] – (ang.) upper ten (thousand);
a felső tízezer
upracować – agyondolgoztatni
upracować się – agyondolgozza magát
uprać (upiorę, upierze) [piorąc, uczynić coś
czystym] – kimosni, megmosni
uprać ubranie – ruhát mosni
uprać ubranie ręcznie – ruhát mosni kézzel
uprać ubranie w pralce – ruhát mosni mosógéppel
upragnąć – megkívánni
upragniony, -a, -e [taki, którego się bardzo
pragnie] – óhajtott, kívánt, várva-várt
upranie – kimosás, megmosás
upraszać [zob. uprosić] – kérni vmit; könyörögni
vmiért; esdekelni
upraszać (o co) – könyörögni (vmiért)
upraszać się – kéretik, kérjük
uprasza się o niepalenie – a dohányzás mellőzését
kérjük; kérjük ne dohányozzék v.
dohányozzanak
upraszam o łaskawe przysłanie – szíves
megküldését kérem, szíveskedjék elküldeni
upraszczać [zob. uprościć] – egyszerűsíteni;
könnyebbíteni; leegyszerűsíteni
upraszczać a. uprościć coś do czegoś – vmit
visszavezetni vmire
upraszczać a. uprościć ułamek – törtet
egyszerűsíteni
upraszczanie – egyszerűsítés
uprawa [1. przygotowanie gleby pod zasiew lub
sadzenie roślin; 2. cykl zabiegów od
zasiewu lub zasadzenia rośliny do
momentu zbioru; 3. rośliny uprawiane na
jakimś terenie w celach użytkowych; też:
teren uprawy tych roślin] – (roli) művelés,
megművelés;
(hodowla)
termesztés,
termelés; (földé) megmunkálás
uprawa
bawełny
–
gyapottermesztés,
gyapottermelés
uprawa gruntowa – szabadföldi termesztés
uprawa kwiatów – virágtermesztés
-
Wersja 01 01 2017.
uprawa lasu [sposób sztucznego odnowienia lasu
przez zasiew nasion lub sadzenie
sadzonek] – erdőművelés
uprawa leśna [młody drzewostan powstały ze
sztucznego odnowienia] – erdőültetvény,
fiatal faállomány
uprawa ogrodów – kertészet, virágkertészet,
kertgazdálkodás, kertművelés
uprawa papryki w polu – paprikatermesztés
földeken
uprawa polowa – szabadföldi termesztés
uprawa polowa pomidora – szabadföldi
paradicsomtermesztés
uprawa roli – földművelés
uprawa roślin – növénytermesztés; növényápolás
uprawa strączkowych – hüvelyesek művelése v.
termesztése
uprawa szklarniowa – üvegházi termesztés
uprawa szklarniowa pomidora i ogórka –
üvegházi paradicsom- és uborkatermesztés
uprawa tytoniu – dohánytermesztés
uprawa warzyw – zöldségtermesztés
uprawa wina; uprawa winorośli – szőlőművelés,
szőlészet
uprawa winorośli – szőlőtermesztés; szőlőtermelés
uprawa ziemi – földművelés, talajmegmunkálás
uprawdopodobnić
—
uprawdopodabniać,
uprawdopodobniać [sprawić, że coś staje
się prawdopodobne] – valószínűsíteni,
valószínűvé tenni
uprawdopodobnić się — uprawdopodabniać się,
uprawdopodobniać
się
stać
się
prawdopodobnym] – valószínűvé válni
uprawiacz – művelő, megművelő, megmunkáló ffi
uprawiacz pola – mezei munkás, agrármunkás,
földmunkás, mezőgazdasági munkás
uprawiać – művelni, megművelni; (sportot) űzni
uprawiać coś – termeszteni v. művelni vmit
uprawiać a. uprawić umysł – pallérozza az agyát
uprawiać akrobatykę – erőmutatványokat végezni
uprawiać boks – bokszolni, öklözni
uprawiać czary – boszorkányságot űzni
uprawiać ćwiczenia – tornázni
uprawiać flirt – flörtölni, tenni a szépet
uprawiać gimnastykę – tornázni
uprawiać glebę – földet megművelni
uprawiać handel ludżmi i ideołami – emberekkel
és eszmékkel kereskedni; lélekkufár
uprawiać hazard – szerencsejátékot játszani
uprawiać jazdę figurową – műkorcsolyázni
uprawiać
jazdę
szybką
na
lodzie
–
gyorskorcsolyázni
uprawiać jogging – kocogni
7388
uprawiać judo – cselgáncsozni
uprawiać kajakarstwo – kajakozni
uprawiać kanadyjkarstwo – kenuzni
uprawiać karate – karatézni
uprawiać kłusownictwo – vadorzást űzni
uprawiać lekkoatletykę – atletizálni
uprawiać lichwę – uzsorát űzni, uzsoráskodni
uprawiać lichwiarstwo – uzsoráskodni
uprawiać łyżwiarstwo figurowe – műkorcsolyázni
uprawiać magię – bűvészkedni, mágiát űzni
uprawiać nauki – műveli a tudományokat;
tudományokkal foglalkozni
uprawiać nierząd – strichelni; üzletszerű kéjelgést
folytatni; paráználkodni
uprawiać ogród – kertet művelni
uprawiać partyzantkę – (átv.) partizánakciót,
magánakciót folytatni
uprawiać paskarstwo – ker láncolni; üzérkedni
uprawiać pięciobój – öttusázni
uprawiać pole – földet művelni v. megművelni
uprawiać prostytucję – strichelni; üzletszerű
kéjelgést folytatni
uprawiać prywatę – magánügyét a közérdek elé
helyezi
uprawiać rolę – földet művelni v. megművelni
uprawiać rośliny – növényeket termeszteni
uprawiać rzemiosło – ipart űzni, kézműiparral
foglalkozni
uprawiać rzeźbę – szobrászattal foglalkozni;
szobrászkodni
wulg. uprawiać seks ( jeden z partnerów
dominuje)
–
szexelni
uprawiać snowboard – snowboardozni,
hódeszkázni
uprawiać spekulację – feketézni
uprawiać sport – sportolni, sportot űzni
uprawiać szermierkę – vívni
uprawiać szpiegostwo – kémkedni
uprawiać sztukę – művészkedni; művészettel
foglalkozni
uprawiać turystykę – túristáskodni; túrázni
uprawiać warzywa – zöldségféléket termelni;
zöldséget termeszteni
uprawiać wioślarstwo – (wiosłować) evezni
uprawiać zapasy – birkózni
uprawiać ziemię – földet művelni
uprawianie gruntu – talajelőkészítés, trágyázás
uprawianie sportu – sportolás
uprawianie,
uprawienie
–
előkészítés,
megművelés
uprawić — uprawiać [1. przygotować glebę
przed zasiewem lub sadzeniem roślin;
2. siać lub sadzić rośliny, pielęgnując je w
-
Wersja 01 01 2017.
okresie wzrostu i rozwoju; 3. zajmować się
czymś, poświęcać się czemuś] – folytatni,
űzni; művelni, megművelni, megmunkálni;
(warzywa) termeszteni, termelni; (zajmować
się) űzni, folytatni; tökéletesíteni, fejleszteni;
kultiválni; (uprawić) megtrágyázni
uprawić ogród – kertet megtrágyázni v.
termékennyé tenni
uprawić a. uprawiać szermierkę – vívni
uprawić ziemię – földet megtrágyázni v.
termékennyé tenni
uprawienie sportu – sportolás
uprawnić (uprawnię) —uprawniać [1. nadać
komuś prawo do czegoś; 2. nadać czemuś
moc prawną] – jogosítani, feljogosítani
uprawniać do ulgi – adókedvezményre jogosítani
uprawniać do wyjazdu poza granice państwa –
feljogosít az országból való kiutazásra
uprawnić się – feljogosítja magát vmire; jogot
formálni vmire
uprawnienia – jogkör
uprawnienia (ang. capability) [dane okazywane
przez proces w celu uzyskania dostępu do
zasobu. Mogą one zawierać prawa
dostępu, dane umożliwiające stwierdzenie
tożsamości ubiegającego się, adres zasobu
itp.] — (ang. capability) képesség; jogkör
uprawnienia i obowiązki lekarza – az orvos jogai
és kötelességei
uprawnienia służbowe – szolgálati hatáskör,
hivatali jogkör
uprawnienia właściciela (ang. owner capability)
[uprawnienia
przysługujące
twórcy
zasobu w systemie komputerowym. Pełne
uprawnienia
obejmują
prawo
do
likwidacji zasobu]
— (ang. owner
capability) tulajdonosi képesség
uprawnienie [prawo do czegoś przysługujące lub
nadane komuś] – jogosultság, feljogosítás;
jog; illetékesség
uprawnienie
do
prowadzenia
eksportu
bezpośredniego – közvetlen exportjog
uprawnienie emisyjne – kibocsátási jog
uprawnienie
handlu
zagranicznego
–
külkereskedelmi jog
uprawniony, -a, -e – jogos, jogosult, feljogosított
uprawniony do głosowania – szavazásra jogosult
uprawniony do dziedziczenia – öröklésre jogosult,
örökségre jogosító
uprawniony
do
zakupu
obligacji
–
kötvényvásárlásra jogosított v. jogosult
uprawny, -a, -e [1. o glebie, polu itp.: uprawiany
lub taki, na którym można uprawiać
rośliny; 2. o roślinach: uprawiany w
7389
celach
użytkowych]
–
megművelt,
megtrágyázott; (föld) művelhető
uprawomocnić (uprawomocnię, uprawomocni) —
uprawomocniać [nadać czemuś moc
prawną] – jogerőre emelni, érvényesíteni;
törvénybe iktatni
uprawomocnić się — uprawomocniać się
[nabrać mocy prawnej, stać się prawnie
obowiązującym] – jogerőre emlekedni;
hatályba lépni, érvénybe lépni
uprawomocnienie – jogerő, jogerőre emelkedés;
érvényesítés; hatálybalépés
uprawomocnienie (ang. authorization, validation)
[stwierdzenie
przez
procedury
zapewniania
bezpieczeństwa
praw
użytkownika lub procesu do wykonywania
określonych
działań
w
systemie
komputerowym] — (ang. authorization,
validation)
autorizáció;
validáció;
felhatalmazás, jogosítás, feljogosítás; jogerő
uprawomocniony, -a, -e – jogerőre emelkedett
uprawowy, -a, -e – művelési
uprawy – növények, művelések
uprawy techniczne – ipari növények
uprawy zbożowe – gabonafélék
uprażyć [poddać produkt spożywczy obróbce
polegającej
na
działaniu
wysokiej
temperatury,
nie
dopuszczając
do
bezpośredniego kontaktu z ogniem] –
megpörkölni, megpirítani, megsütni
uprażyć się – lesülni, leégni, megégeti magát
uprażyć się na słońcu – lesül a napon
uprosić (uproszę, uprosi) — upraszać [1. pot.
uzyskać coś, prosząc; też: zobowiązać
kogoś prośbami; 2. upraszać: prosić
usilnie o coś] – (upraszać) kérni, elkérni
vmit; könyörögni vmiért; (uprosić) (o co)
kikönyörögni (vmit); (kogo) megkérni,
kérlelni (vkit); kérleléssel, kéréssel elérni;
megnyerni
uprosić co u kogo – kikönyörögni vmit vkitől
uprosić kogo – kérlelni, kéréssel megnyerni vkit
uproszczenie – egyszerűsítés, leegyszerűsítés;
könnyebbítés
uproszczenie metody – az eljárás v. módszer
egyszerűsítése v. leegyszerűsítése
uproszczenie grupy spółgłoskowej [zanik
jednego
ze
składników
grupy
spółgłoskowej] – mássalhangzó csoportot
egyszerűsíteni
uproszczony,
-a,
-e
–
egyszerűsített,
leegyszerűsített
uprościć (uproszczę, uprości) — upraszczać
[1. uczynić coś mniej skomplikowanym;
2. ująć coś w sposób prymitywny,
-
Wersja 01 01 2017.
powierzchowny]
–
egyszerűsíteni,
leegyszerűsíteni; könnyebbíteni
uprościć ułamek (zob. skrócić ułamek) – törtet
egyszerűsíteni
uprościć się – leegyszerűsödni
uprowadzać kobiety w jasyr – asszonyokat
rabságban tartani
uprowadzenie, uprowadzanie – szöktetés;
megszöktetés, elvezetés
uprowadzenie z seraju – szöktetés a szerájból
Uprowadzenie z Seraju (Die Entführung aus dem
Serail,
KV 384) [opera singspiel
Wolfganga
Amadeusa
Mozarta
z
librettem autorstwa Gottlieba Stephanie
napisanym
na
podstawie
tekstu
Christopha Friedricha Bretznera] – A
Szöktetés a szerájból (németül Die
Entführung aus dem Serail) [Wolfgang
Amadeus Mozart háromfelvonásos daljátéka.
Szövegkönyvét Gottlob Stephanie írta
Christoph Friedrich Bretzner 1781-ben
íródott Bellmont und Konstanze, oder die
Verführung aus dem Serail című librettója
alapján. Bemutatójára 1782. július 16-án
került sor a bécsi Burgtheaterben.
Magyarországon először 1789. május 27-én
mutatták be, Budán, német nyelven. Magyar
nyelven először a Nemzeti Színház tűzte
műsorra 1882. március 21-én.]
uprowadzić
(uprowadzę,
uprowadzi)
—
uprowadzać [zmusić kogoś do pójścia ze
sobą] – elvezetni, elvinni, elragadni; (pannę)
szöktetni, megszöktetni, elszöktetni, magával
visz
uprowadzić cudzego konia – megszökteti a más
lovát
uprowadzić kogoś – elhurcolni, elrabolni vkit
uprowadzić samolot – repülőgépet eltéríteni
uprowadzona osoba – elhurcolt személy
uprząść (uprzędę, uprzędzie) [przędąc, wykonać
coś] – megfonni
uprzątanie – takarítás, rendbehozás
uprzątnąć — uprzątać [doprowadzić coś do
porządku, oczyścić z czegoś] – eltakarítani,
kitakarítani,
rendbehozni;
eltávolítani,
eltakarítani, elrakni
uprzątnąć gruzy – eltakarítani a romokat
uprzątnąć izbę – kitakarítani a szobát
uprzątnąć zawady –elhárítani v. elgördíteni az
akadályt
uprzątnięcie – eltakarítás, rendbehozás
uprząż [pasy zakładane na konia, umożliwiające
użycie go do pracy w zaprzęgu] –
lószerszám, hám; befogott ló; fogat
7390
uprząż
uprząż spadochronowa, spadochronu [taśmy
połączone ze spadochronem, opasujące
ciało skoczka lub ładunek, który ma być
zrzucony z samolotu] – ejtőernyős hám
uprząż szorowa (zob. szory) – hám
uprzeć się (uprzę się, uprze się) — upierać się
[pozostać przy swoim zdaniu, przy swojej
decyzji itp.] – (być upartym) makacskodni,
megmakacsolja
magát,
ellenszegülni,
ellenkezni, megcsökönyösödni; (przy czym)
ragaszkodni (vmihez)
uprzeć się przy swoim zdaniu – nem engedni a
negyvennyolcból; csökönyösen ragaszkodni
a véleményhez
uprzedmiotowić
—
uprzedmiotowiać,
uprzedmiotawiać [1. sprowadzić kogoś do
roli przedmiotu, narzędzia; 2. nadać
czemuś realny kształt] – megtárgyiasítani,
szemléltetni; tárgyiassá, szemléletessé tenni,
objektivizálni
uprzedmiotowić się — uprzedmiotowiać się,
uprzedmiotawiać się [nabrać realnego
kształtu] – tárgyiassá, szemléletessé válni;
tárgyiasulni, megtestesülni; objektivizálódni
uprzedmiotowienie
[1.
powierzchowne
i
instrumentalne traktowanie partnera
seksualnego - jedynie jako bodziec i
środek do rozładowania popędu, częstsze
u mężczyzn; 2. przypisywanie abstraktom
realnego istnienia] – megszemléltetés,
megtárgyiasítás,
szemléletesség,
tárgyiasulás, megtestesülés
uprzedni, -ia, -ie [taki, który miał miejsce
wcześniej, przed czymś] – előző, megelőző,
előbbi, előzetes, korábbi; (gram) előidejű
uprzednio – előre (idő); előzőleg, korábban, előbb;
előzetesen; megelőzően; megelőzőleg
uprzedniość (wcześniej, wczoraj, itp.) – előző
állapot; (gram) előidejűség
uprzedzający, -a, -e – előzékeny, készséges,
szíves, udvarias
uprzedzenie
[nieuzasadniony,
negatywny
stosunek do kogoś lub czegoś] –
figyelmeztetés;
(przesąd)
előítélet,
elfogultság; (med.) elõítélet [prejudice]
[Előzetes ítéletalkotás valami jóságáról vagy
rosszaságáról, általában minden alap nélkül.
Szilárd attitűd, amely nem tárgya a szabad és
ésszerű megvitatásnak, és ellenáll a
megváltoztatásnak.]
-
Wersja 01 01 2017.
uprzedzeń – elfogultság nélkül; megelőzés
uprzedzić (uprzedzę, uprzedzi) — uprzedzać
[1. być szybszym od kogoś w jakimś
działaniu;
2. poinformować
kogoś
wcześniej o czymś; 3. ostrzec kogoś przed
czymś; 4. zniechęcić do kogoś lub do
czegoś]
–
(wyprzedzić,
zapobiegać)
megelőzni, utólérni; (poinformować) előre
értesíteni; felhívni a figyelmét (vkinek
vmire); megelőzni, elejét venni; (kogo o
czym) (ostrzec) figyelmeztetni, előre
figyelmeztetni
(vkit
vmire);
rosszul
viszonyulni, elkedvetlenedni
uprzedzałem – előre megmondtam
uprzedzić czyje chęci, życzenia, myśli –
megelőzni v. kitalálni vkinek a kívánságait,
gondolatát
uprzedzić kogo/co – megelőzni vkit/vmit
uprzedzić kogo o czym – előre figyelmeztetni vkit
vmire
uprzedzić wypadek – melőzni a balesetet
uprzedzić się — uprzedzać się [nabrać
bezpodstawnie ujemnego sądu o kimś lub
o czymś] – elfogulttá válni
uprzedzić się do kogo/czego – elfogult lesz
vkivel/vmivel szemben
uprzedzony, -a, -e [żywiący nieuzasadnioną
niechęć do kogoś lub do czegoś] –
figyelmeztetett; megelőzött; elfogult
uprzedzony o sobie – önmagával szemben elfogult
uprzejmie – tisztelettel, figyelmesen, udvariasan,
előzékenyen, szolgálatkészen, barátságosan,
tisztelettudóan, szívesen
uprzejmie prosić – tisztelettel kérni
uprzejmość [1. bycie uprzejmym; 2. uprzejmy
zwrot grzecznościowy, drobna usługa
będąca
wyrazem
życzliwości]
–
udvariasság,
előzékenység,
kedvesség,
szívélyesség, készség, szívesség; figyelem,
figyelmesség; illedelmesség; lovagiasság;
szolgálatkészég
uprzejmy, -a, -e [1. postępujący zgodnie z
przyjętymi
formami
towarzyskimi,
życzliwy wobec innych; też: świadczący o
takich cechach; 2. miły, życzliwy w
stosunku do innych] – figyelmes, udvarias,
előzékeny,
lovagias;
szolgálatkész,
barátságos,
tisztelettudó,
illedelmes,
illemtudó; tiszteletteljes; kedves, szívélyes,
szíves, barátságos
uprzejma obsługa – előzékeny kiszolgálás
uprzemysłowić (uprzemysłowę, uprzemysłowi) —
uprzemysławiać
[1.
uczynić
jakąś
dziedzinę wytwórczości
przemysłem;
2. uczynić
jakiś
region
kraju
przemysłowym] – iparosítani
7391
uprzemysłowić — uprzemysławiać [1. uczynić
jakąś
dziedzinę
wytwórczości
przemysłem; 2. uczynić jakiś region kraju
przemysłowym] – iparosítani
uprzemysłowić się — uprzemysławiać się [1. o
jakiejś dziedzinie wytwórczości: stać się
przemysłem; 2. o jakimś regionie kraju:
stać się przemysłowym] – iparodosni
uprzemysłowienie [rozwój gospodarczy kraju] –
iparosítás
uprzemysłowienie kraju – az ország iparosítása
uprzemysłowienie rolnictwa – mezőgazdaság
iparosítása
uprzemysłowienie socjalistyczne – szocialista
iparosítás
uprzemysłowiony, -a, -e [1. syn. gospodarczy,
industrialny, produkcyjny, przemysłowy,
wielkoprzemysłowy,
wytwórczy;
2.
zindustrializowany] – gazdasági; ipari;
termelő; iparosított; nagyüzemi
uprzyjemnić (uprzyjemnię, uprzyjemni) —
uprzyjemniać [uczynić coś przyjemnym] –
kellemessé tenni v. varázsolni; (átv.)
megédesíteni
uprzykrzanie, uprzykrzenie – bosszantás, untatás;
csömör
uprzykrzanie się – bosszankodás, bosszúság,
alkalmatlankodás
uprzykrzanie – bosszantóan, untatóan
uprzykrzony, -a, -e [natrętny, uciążliwy] –
nyűgös, terhes, unalmas, bosszantó
uprzykrzyć — uprzykrzać [1. sprawić, że coś
staje się uciążliwe, nudne itp.; 2. nabrać
do czegoś lub do kogoś niechęci, znudzić
się czymś] – megutáltatni, elvenni a kedvét,
lejáratni; megunni
uprzykrzyć komu co – megutáltatni vkivel vmit;
elvenni a kevét vmitől; megunni
uprzykrzyć się — uprzykrzać się [pot. stać się
uciążliwym, nudnym dla kogoś] –
megcsömörleni; megcsömörödni; megutáltat,
elveszi a kedvét vmitől
uprzykrzyć się komu – terhére van v.
alkalmatlankodik vkinek; bosszantani vkit
uprzystępnić — uprzystępniać [uczynić coś
przystępnym, bardziej zrozumiałym] –
elérhetővé tenni, népszerűsíteni, elterjeszteni
uprzytomnić (uprzytomnię, uprzytomni) —
uprzytamniać, uprzytomniać [zdać sobie z
czegoś sprawę; też: wyraźnie, dobitnie coś
komuś uzmysłowić] – rászmélni, felidézni,
megjeleníteni
uprzytomnić komu co – ráeszméltetni vkit vmire
uprzytomnić sobie co – ráeszmélni v. rájönni
vmire; ráébredni (vmire)
-
Wersja 01 01 2017.
uprzytomnić
się
—
uprzytamniać
się,
uprzytomniać się [o jakimś minionym
zdarzeniu, fakcie: przypomnieć się
komuś] – eszébe jutni
uprzytomnić sobie (co) – ráeszmélni, rájönni
(vmire)
uprzywilejować — uprzywilejowywać obdarzyć
szczególnymi przywilejami] – kiváltságban
részesíteni
uprzywilejowanie [szczególne uprawnienie do
czegoś] – kiváltság
uprzywilejowany, -a, -e [taki, który ma
szczególne uprawnienia] – kiváltságos,
kiváltságban v. előnyben részesített
uprzywilejowany od natury – a természettől
minden jóval megáldott v. bőven felruházott
uprzywilejowany,
uprzywilejowana
[osoba
wyróżniana, popierana przez kogoś] –
kiváltságos, kiváltságban v. előnyben
részesült v. részesített (ffi/nő)
upstream {przysł.}; w górze rzeki, w górę rzeki;
pod prąd {przysł.} / downstream {przysł.};
w dół rzeki, w dole rzeki; z prądem –
(ang.) upstream/downstream = árral
szemben, ár ellenében; folyásiránnyal
szemben/folyásirányban - (informatika)
küldésirányba/vétel-irányba (visszirányba)
[interaktív rendszereknél az adatátvitel
sebessége (sőt maga az átviteli technológia
is) a küldés és a vétel irányába eltérő lehet;
adatsebességek megadásánál lényeges az
irámyt is megadni; példák: ADS telefonhálózat (= aszimmetrikus digitális
előfizetői vonal), vagy pl. adatküldés
telefonhálózaton, vétel TV-kábel-hálózaton,
esetleg műholdcsatornán keresztül]
ustrzony, -a, -e – tarka, tarka-barka, csiri-csáré
ustrzony kalendarz – tarka kalendárium
upstrzyć [1. pot. pokryć powierzchnię czegoś
plamkami w innym kolorze niż tło; 2. pot.
o owadach: poplamić powierzchnię czegoś
odchodami w postaci czarnych kropek;
3. pot. wpleść do czegoś zbyt dużo
niepotrzebnych lub błędnych elementów]
– takarítani, bepingálni, becicomázni
upstrzyć się – bepingálja magát, rikítóan kifesti az
arcát, felcicomázza magát
upstrzyć się plakatówkami – plakátfestékkel
összemázolja v. összekeni magát
upudrować [pokryć pudrem] – bepúderezni
upudrować się [upudrować sobie twarz] –
bepúderezi az arcát
upust [1. odprowadzenie nadmiaru cieczy, pary
lub gazu ze zbiornika; 2. urządzenie do
odprowadzania, spuszczania wody ze
zbiornika; 3. obniżka ceny jakiegoś
towaru] – (wylewanie się) kiömlés, folyás,
7392
lefolyó, csatorna, levezető cső; kiömlés,
elfolyás; engedmény (kereskedelmi)
upust krwi – érvágás, vérveszteség
upuszczać krew [zob. puszczać krew] – eret vágni
upuścić (upuszczę, upuści) — upuszczać
[1. wypuścić coś z rąk; 2. odprowadzić
skądś nadmiar cieczy lub gazu] –
elereszteni, elengedni; ejteni, leejteni,
kiejteni (tárgyat); (czego) kiengedni,
leengedni (vmit), kiereszteni (folyadékot)
upuścić czego – kienged, kiönt vmit
upuścić komu krwi – vért venni vkitől; vérét venni
vkinek
upychać (upchać) – (upchać) meglökni, odébb
taszítani; kitömni, (upchnąć) kipárnázni,
eltolni, lelökni, lerázni, betömni, benyomni
UR (światło) [1. Syn Elifala, Elifaleta. 2. Ur
Chaldejskie, miasto, czy kraj położony
nad Eufratem, skąd Abraham został
wywołany przez Boga.] – 1. ÚR (fény,
ragyogás, tűz, láng) [Elifálnak, Dávid
hősének atyja (1Krón 11,35).]; 2. Ur [A
sumériai Ur városa, ahol a Biblia szerint
Ábrahám, a pátriárka született.]
Ur királyságát több mint 4500 éve alapították, nagy,
szélfútta domb alatt nyugszik. A csúcson a fenséges
Zikkurat magasodik: a téglaépítmény a Hold sumér
istennőjeként ismert Nana dicsőségét hirdeti. Az
Eufrátesz termékeny partján épült város az emberi
civilizáció egyik legrégibb bölcsője, itt született az
első, ékírásos írásrendszer.
A sumér birodalom Ur-Nammu király uralma idején,
kb. a Kr. e. 21. században élte fénykorát. Ő volt Sumer
harmadik dinasztiájának alapítója, számos sikeres
hadjáratot vezetett és a határokat a mai Iránig
terjesztette ki. Az ő idején virágzott a gazdaság, a
kultúra, a művészet és a költészet, a királyságot fejlett
közigazgatási
apparátus
kormányozta,
gazdag
törvénygyűjteménnyel rendelkezett.
Ur – starożytne miasto w południowej Mezopotamii,
w XXI w. p.n.e. stolica imperium III dynastii z Ur;
obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Mukajjar w
Iraku, położone ok. 18 km. na południowy zachód od
miasta
Nasirijja;
przez
niektórych
badaczy
identyfikowane z Ur chaldejskim - biblijnym miastem
Abrahama.
-
Wersja 01 01 2017.
Ur (ma Tell el-Mukajjar) fontos sumer központ volt
az Eufrátesz alsó folyása mellett. Az Ubaid-korban
alapították. Három királydinasztia uralkodott itt. Egy
jelentős csatorna mellett feküdt. Kikötője volt, aminek
következtében gazdasági felemelkedés következett be.
Virágzó kereskedelmi központ volt. A Biblia szerint
innen származik Ábrahám.
Története
Az i. e. 3. évezredben Ur kikötője volt a kulcsa a
Sumer valamint Meluhha (Indus-völgyi civilizáció),
Magan (Omán) és Dilmun (Bahrein) közötti tengeri
kereskedelemnek.
A gutik uralmát az i. e. 22. században megdöntő
Utuhegal Ur-Nammut – talán fiát vagy testvérét –
nevezte ki a város helytartójává, aki Utuhegal halála
után itt alapította meg a III. Ur-i dinasztiát.
Székhelyét azért nem vitte az akkoriban tekintélyesebb
Urukba, mert Ur kereskedelmi fontosságára alapozta
birodalmát.
Az elámiak részben lerombolták Urt i. e. 2004-ben
(középső kronológia), amikor Su-Színt, a III. Ur-i
dinasztia uralkodóját elhurcolták, de néhány év múlva
az I. iszini dinasztia alapítója, Isbí-Erra visszafoglalta
és ezután magához tért, újra a tengeri kereskedelem
központja lett.
A középső kronológia szerint i. e. 1740-ben
Szamsuilúna babiloni király rombolta le ismét, s ezután
elvesztette jelentőségét. Az újbabiloni Nabú-naid
király az i. e. 6. században újjáépíttette a sumer-akkád
kultúra feltámasztásának jegyében.
Vallási élete
A város szentélykörzete, az Égissirgal Nanna (Szín)
holdisten és felesége Ningal templomait, az uralkodók,
főpapok ( (en) és főpapnők (entu) palotáit foglalta
magában.
A város fontosságát az is jelzi, hogy az Akkád
Birodalom
alapítója,
Sarrukín
saját
lányát,
Enheduannát nevezte ki Ur entu-papnőjévé. Ugyanígy
cselekedett Sarrukín unokája, Narám-Szín is saját
lányával, Enmenannával.
Ur-Nammu és utódai jelentős építkezéseket folytattak,
kiépítették az Égissirgalt, Nanna és Ningal
szentélykörzetét, belső az első valódi zikkuratok
egyikével. Ur-Nammu lánya, Ennirgalanna és fiának,
Sulginak lánya Ennirzianna is entu-papnő lett.
Zikkurat rekonstrukció Urban
7393
urabiać (zob. urobić) – megmunkálni, kialakítani
urabiać a. urobić (węgiel, kamień) – fejteni
(szenet, követ)
urabiać sobie ręce łokcie – agyondolgozza magát
urabianie – megmunkálás, (bányászat) kivájt szén;
fejtés
urabianie węgla – szénfejtés
uraczenie – megvendégelés
uraczyć [poczęstować kogoś czymś ulubionym
przez niego, przyjąć kogoś obfitym,
smacznym jedzeniem] – szívesen látni,
bőségesen megvendégelni, tejben-vajban
füröszteni; kellemetlenséget okozni, rosszat
tenni vkinek
uraczyć się [zjeść coś lubianego, najeść się do
syta] – jóllakik, belakik kedvenc ételéből
uradować [sprawić radość] – örvendeztetni,
megörvendeztetni, örömet szerezni v.
okozni, mulattatni, felvidítani, felderíteni
uradować kogo czym – mulattatni vkit vmivel;
örömet okozni vkinek vmivel
uradować się [doznać radości] – örülni,
megörülni,
örvendeni,
örvendezni,
megelégedett
uradować się na widok kogo – örvend vki
látásának
uradowany, -a, -e – örvendező, örvendő, boldog,
megelégedett, vidám, jókedvű
uradzić (uradzę, uradzi) — uradzać [1. daw.
radząc, postanowić coś; 2. pot. zdołać
udźwignąć coś] – (közösen) elhatározni,
eldönteni, megtárgyalni; (közb.) megfelelni,
elintézni, megbírkózni
uradzić co – megbírkózni vmivel
uradzić ciężar – megbírkózni a teherrel
uraemia [to choroba, która występuje także pod
innymi nazwami. Chodzi tutaj o Mocznicę
i Uremię. Najprościej mówiąc jest to
zespół dolegliwości wielonarządowych.
Przyczyną ich jest toksyczne ich
uszkodzenia, które upośledza przesączanie
kłębków nerkowych. Stąd też przyczyną
uremii stają się najczęściej te choroby,
które prowadzą do niszczenia miąższu
nerkowego.] – húgyvérűség (uraemia)
[húgyvérűség, a veseműködés zavara miatt
kialakuló,
a
vér
maradéknitrogéntartalmának emelkedése]
Ural1 (góry) [góry, stanowiące umowną granicę
między Europą a Azją] – Urál hegység
(oroszul Уральские горы); hegység Ázsia és
Európa határán [egy eurázsiai hegylánc,
amely megközelítőleg észak-déli irányban
fut keresztül Nyugat-Oroszországon. Számos
esetben Európa és Ázsia természetes
-
Wersja 01 01 2017.
határaként van értelmezve, neve elsősorban
emiatt közismert.]
2
Ural [rzeka w Rosji i Kazachstanie] – Ural
(folyó) [A Dél-Urálban, az Uraltau
hegységben (a Bjelaja folyó forrásának
közelében) ered. Kezdetben egyenesen dél
felé folyik; Orszk városánál élesen nyugatra
fordul, majd mintegy 850 km után – már
kazah területen – Oral (oroszul: Uralszk)
város környékétől ismét déli irányban folyik
tovább; Atirau (korábban, oroszul: Gurjev)
város alatt deltatorkolattal ömlik a Kaszpitengerbe.]
Ural odgranicza Europę od Azji – az Ural
elhatárolja Európát Ázsiától
uralo-ałtajski – urál-altáji
uralski, -a, -ie – uráli
Uran [1. łac. Uranus 'Uran, siódma planeta
Słońca,
odkryta
w
tym
samym
dziesięcioleciu, co pierwiastek; mit. gr.rz.
uosobienie i bóg Nieba, małżonek Ziemi' i
gr. ouranía 'niebiańska' od ouranós
'niebo'; 2. siódma według oddalenia od
Słońca planeta Układu Słonecznego] –
(gör.) Uranus, Uránusz; az ég istene az ókori
görög mitológiában; (csill.) a Naptól kifelé
számítva a nyolcadik nagy bolygó (Herschel
fedezte fel 1781-ben)
uran (U, łac. uranium) [1. promieniotwórczy
pierwiastek
chemiczny;
metal
srebrzystobiały, promieniotwórczy; 2.
pierwiastek chemiczny leżący w grupie
aktynowców w układzie okresowym.
Wśród
pierwiastków
występujących
naturalnie na Ziemi ma największą liczbę
atomową
(92),
jest
słabo
promieniotwórczy. W uranie naturalnym
występują głównie dwa izotopy 235U
(mniej niż 1%) i 238U (ponad 99% ). Izotop
235
U ulega rozszczepieniu spontanicznemu
oraz
pod
wpływem
neutronów
termicznych
(rozszczepienie
jądra
atomowego) . Izotop 238U pochłania
neutrony i następnie przekształca się w
239
Pu (pluton), który jest rozszczepialny.
233
Syntetyczny
izotop
U
jest
rozszczepialny, otrzymuje się go przez
bombardowanie 232Th neutronami.] –
(gör.) urán, uránium (latinul: uranium;
vegyjel: U, nyelvújításkori magyar nevén:
sárgany); (vegyt.) a természetben előforduló
legnagyobb atomsúlyú radioaktív vegyi
elem; szürkésfehér nehéz fém (vegyjele U)
[az aktinoidák csoportjába tartozó nehéz,
ezüstfehér, fémes, radioaktív, nagy sűrűségű
kémiai elem, a periódusos rendszer 92. tagja]
Urania [mit. gr. muza astronomii i geometrii,
przedstawiana z cyrklem i kulą] – (gör.)
7394
Uránia; a kilenc múzsa egyike, a csillagászat
pártfogó istennője v. múzsája
Uranidowate (Uraniidae) [rodzina motyli
występujących w strefach tropikalnych
Afryki, Azji, Ameryki i Australii.Rodzina
ta składa się z czterech podrodzin około 90
rodzajów i ponad 700 gatunków.] –
Uraniidae (család nagytermetű, nappali
pillangókhoz hasonló, szélesszárnyú, fonalas
csápokkal bíró lepkéket foglal magába. A
lepkék szinte összeválogatott színpompában
tobzódnak; mint pl. a keletafrikai Chrysiridia
(Thaliura) Croesus Gerst., amelynek
bársonyfekete szárnyát bíboraranyos és
smaragdzöld rajzok díszítik.)
uranografia – (gör.) uranográfia; az ég leirása;
több régi csillagtérkép-gyüjtemény neve
uranografia
fantastyczna
–
fantasztikus
csillagtérkép-gyűjtemény
uranolit – uranolit; meteor, meteorkő
uranometria
(łac.
Uranometria:
omnium
asterismorum continens schemata, nova
methodo delineata, aereis laminis expressa)
– (gör.) uranometria; a csillagos ég kimérése,
szűkebb
értelemben
pontos
helymeghatározásokon és fényméréseken
alapuló csillagatlasz. [A legfontosabbak az
Argelander-féle U. nova (Berlin 1843) és a
Gould-féle U. Argentina (1877); amaz az
északi, emez a déli félteke számára.]
uranowy, -a, -e – uránurastać (zob. urosnąć) – megnőni, felnőni
uratować (uratuje) [uchronić kogoś od
nieszczęścia, śmierci, uchronić coś od
zniszczenia,
ruiny]
–
megmenteni,
kimenteni, kisegíteni, megsegíteni
uratować kogo z czego – kimenteni, kisegíteni vkit
vmiből
uratować komu co – megmenteni vkinek vmit;
megmenteni vkinek vmijét
uratował mi życie – megmentette az életemet
uratować się [uratować samego siebie] –
megmenekülni; megmenti magát
uratowanie – megmentés, megsegítés
uratowany, -a, -e – megmentett
uraz [1. uszkodzenie tkanek lub narządów
wskutek miejscowego lub ogólnego
działania jakiegoś czynnika zewnętrznego;
2. zespół wyobrażeń występujący w
podświadomości człowieka przez dłuższy
czas, zwłaszcza w następstwie przykrych i
ciężkich przeżyć] – (wszkodzenie) sérülés,
seb, sértés; (orv.) trauma
uraz psychiczny – lelki megrázkódtatás, lelki
sérülés, pszichés trauma
-
Wersja 01 01 2017.
uraza [żal do kogoś z jakiegoś powodu] –
sértődés, sértés, neheztelés, megbántás
urazić (urażę, urazi) — urażać [1. dotykając,
uderzając, podrażnić wrażliwe, bolące
miejsce; 2. sprawić komuś przykrość] –
(átv.) megsérteni, bántani, megbántani
urazić kogo czym w co – fájdalmat okozni vkinek
vmivel vmiben, vhol
urazić się — urażać się [1. dotykając się,
uderzając się, podrażnić wrażliwe, bolące
miejsce; 2. poczuć się urażonym] – (átv.)
megsértődni, megbántódni
urazony, -a, -e – megsértett, megbántott
urazowy, -a, -e – sérülés-; sérülési, traumatikus,
baleseti
urazy szły w zapomnienie – a sérelem feledésbe
ment
urąbać — urąbywać [1. pot. rąbiąc, zgromadzić
pewną ilość czegoś; 2. pot. rąbiąc,
oddzielić coś od czegoś – hasítani,
lehasítani, felvágni, letörni, feltörni, fát
vágni; (bány) fejteni
urągać [1. wymyślać komuś, okazywać głośno
niezadowolenie; 2. być powodem hańby,
przynosić ujmę] – (komu) gúnyolni,
csúfolni, kicsúfolni, kigúnyolni, gúnyt űzni
vkiből; megfenyegetni, nem egyezni
urągać komu – gúnyolni, kigúnyolni, megszidni
vkit
urągać komu za co – kicsúfolni vkit vmi miatt
urągać na kogo o co – gúnyolni, kigúnyolni,
megszidni vkit vmi miatt
urąganie – csúfolódás, kicsúfolás, gúnyolódás
urągliwie – gúnyosan, csúfolkodva, gonoszkodva,
maró gúnnyal
urągliwy, -a, -e [szyderczy, drwiący, obraźliwy] –
csúfondáros, gúnyos, gúnyolódó, gonosz,
csípős
urągowisko [wyśmiewanie się z kogoś] – gúny,
csúfság
urągowisko z kogo/czego – vkinek/vminek a
csúfjára v. csúfságára; gúnyt űzve
vkiből/vmiből
Urban [imię męskie pochodzenia łacińskiego.
Wywodzi się od słowa oznaczającego
"mieszczanin".] – Orbán, Urbán [férfinév
az Orbán név alakváltozata. A név latin
eredetű, az Urbanusból származik, melynek
jelentése városi.]
urbanista, urbanistka – városrendező, urbanista
(ffi/nő)
urbanistycznie – várospítészetileg, urbanisztikailag
urbanistyczny, -a, -e – várospítészeti, urbanisztikai
urbanistyka [dział architektury zajmujący się
zasadami planowania przestrzennego
miast
i
osiedli]
–
urbanisztika,
7395
városépítészet;
a
városépítéssel,
városrendezéssel
és
a
nagyvárosi
életformával foglalkozó tudományág
urbanizacja [1. łac. urbanus 'miejski';
powstawanie i rozwój miast na jakimś
terenie, powiększanie się obszarów
miejskich; 2. nadawanie a. przybieranie
cech miejskich, charakteru miasta] – (lat.)
urbanizáció, városrendezés; urbanizálás,
városiasítás
urbanizacyjny, -a, -e – (lat.) urbanizációs,
városrndezési
urbanizm [1. tendencja charakterystyczna dla
poezji początków XX w., wyrażająca się w
zafascynowaniu
miastem;
2. miejska
organizacja i styl życia] – (lat.) urbanizáció,
városrendezés; urbanizálás, városiasítás;
urbanizmus [Témáit a városi életből merítő, s
a modern irányzatok formai eszközeit
előszeretettel alkalmazó, a népiességgel
ellentétes, de ugyancsak negatív művészeti
törekvés,
melyre
amannak
provincializmusával szemben rendszerint
kozmopolitizmus jellemző.]
urbanizować – (lat.) urbanizálni; jó modorra
nevelni, kiművelni, pallérozni; várost
rendezni,
tervek
szerint
alakítani;
városiasítani
urbanizować
się
[podlegać
procesowi
urbanizacji]
–
(lat.)
urbanizálóni;
városiasodni
urbarium [pierwotnie: folwark blisko miasta lub
grunty należące do danej miejscowości;
później, zwłaszcza w XVII i XVIII w. na
Śląsku: spis zagospodarowanych gruntów
oraz świadczeń, obowiązków i uprawnień
związanych z ich użytkowaniem] – (lat.)
urbárium; (hist.) az úrbéri viszonyt, a
földesúr és a jobbágy kölcsönös jogait és
kötelességeit szabályozó rendelet; (hist.)
úrbér; a földesúrnak járó jobbágyi
szolgáltatások
urbanistyka [nauka o budowie, rozbudowie i
planowaniu miast] – (lat.) urbanisztika,
várostervezés
urbi et orbi [łac., 1. formuła uroczystego
błogosławieństwa
udzielanego
przez
papieża z balkonu Bazyliki św. Piotra w
Rzymie; 2. 'miastu (tj. Rzymowi) i światu
(uroczyste błogosławieństwo papieskie)';
do
wiadomości
powszechnej,
do
wszystkich;
3.
do
wiadomości
powszechnej] – (lat.) urbi et orbi (a
városnak /Rómának/és a világnak); (vall.)
minden katolikus hívőre vonatkozó pápai
áldás v. kinyilatkoztatás; pápai áldás; szó
szerint: a városnak és világnak, azaz minden
-
Wersja 01 01 2017.
rk. hívőre vonatkozóan; (átv.) világgá
(kiáltani); köztudomásra (hozni)
urbs [dpn. urbis 'miasto; stolica; Rzym'] – (lat.)
urbs; város, nagyváros, főváros (a régi
rómaiaknál Róma városa); (hist.) királyi vár,
püspökvár, nagyobb váras hely
urealnić — urealniać [uczynić możliwym do
urzeczywistnienia]
–
megvalósítani,
realizálni
urealnić się — urealniać się [stać się możliwym
do urzeczywistnienia] – megvalósulni,
realizálódni
uregulować [1. znaleźć rozstrzygnięcie jakiegoś
problemu; 2. uiścić jakąś należność;
3. ująć
coś
w
normy,
przepisy;
4. skorygować
działanie
przyrządu,
mechanizmu; 5. nadać korytu rzeki
odpowiedni profil za pomocą obwałowań,
tam
itp.]
–
szabályozni,
megrendszabályozni; rendezni; igazítani,
megigazítani; (rachunek) kiegyenlíteni
uregulować coś – szabályozni vmit
uregulować (głos, obraz) – (hangot, képet)
beállítani
uregulować dług – adósságot rendezni; rendezi
adósságát
uregulować rachunek – számlát rendezni v.
kiegyenlíteni
uregulować rzekę – folyót szabályozni
uregulować stosunki – rendezik viszonyaikat
uregulować szkodę – kárt rendezni
uregulowanie [przepis prawny] – szabályozás,
rendezés; (számla) kiegyenlítés
uregulowanie płac – fizetésrendezés
uregulowany, -a, -e – regulázott, megregulázott;
rendezett, szabályozott, beszabályozott,
rendes, szabályos, pontos, beosztott;
rendezett
uregulowana rzeka – szabályozott folyó
uremia [zob. mocznica] – (orv.) urémia (uraemia):
húgyvérűség, a veseműködés zavara miatt
bizonyos bomlástermékek felhalmozódása a
vérben.
ureus(z) [1. n.łac. uraeus 'jw.' z późn.gr. ouraíos
'wąż (żmija?)'; symbol władzy staroż.
królów (zwł. egipskich) umieszczany na
głowie (zazw. nad czołem), mający kształt
stylizowanego węża (okularnika egip.); 2.
w starożytnym Egipcie: wizerunek
świętego węża, symbolu władzy faraonów]
– (gör.) ureuszkígyó; (áll.) egyiptomi
pápaszemes kígyó; az egyiptomi fáraók
kígyó alakú felsőgjelvénye
ureuszkígyó
7396
urępność [w starożytnym języku polskim
oznaczała piękność] – (daw) szépség
urępny (zob. piękny) – (daw) szép
urgens [1. łac. przest. ponaglenie piśmienne,
pismo ponaglające; 2. daw. ponaglenie,
zwykle pisemne. ] – (lat.) urgens; sürgős
(levél), írásbeli sürgetés
urgować [łac. urgēre 'cisnąć, pilić, naglić'przest.
domagać się, naglić] – sürgetni, követelni;
írásbelileg sürgetni
urgować o co – sürgetni vmit
Uriasz (światło Jahwe) [1. Hetyta, żołnierz w
wojsku Dawida. Wysłany na front po to,
aby tam zginąć, a Dawid pojął jego żonę
''Batszebę''. 2. Kapłan współczesny
Izajasza. 3. Syn kapłana.] – ÚRIÁS (Jahve
világosság v. tűz; Jahve fénye v. tüze) [1.
Hitteus férfi, Dávid hőse; Betsábé férje
(2Sám 11,3; 23,39). 2. Pap, talán főpap,
Ézsaiás (1) próféta kortársa (Ézs 8,2). 3.
Főpap, Aháznak (1), Júda királyának idején,
akinek utasítására pogány oltárt emeltetett a
templomban (2Kir 16,10-16); talán azonos
(2) alattival. 4. Ezsdrás (3) mellett álló férfi a
törvény felolvasásakor (Neh 8,4). 5.
Meremót (2) atyja (Ezsd 8,33; Neh 3,4.21).
6. Próféta, akit Joákim király megöletett (Jer
26,20-23).]
Urim i Tumim (hebr. ‫ – ותומים אורים‬Urim to liczba
mnoga od "światło", natomiast Tumim
można przetłumaczyć jako doskonałość, lecz
także niewinność, czystość lub prawda. Były
to dwa kamienie (prawdopodobnie biały i
czarny) a. Urlim i Tummim (światłość i
doskonałość) [1. przechowywane właśnie
przez arcykapłana w napierśniku, służące
do objawiania Bożych wyroków (Wyjścia
28:30, Liczb 27:21, 1 Sam 14:41,
28:6). Napierśnik był wykonany w
kształcie czworokąta „złożony na dwoje”
(Wyjścia
28:16)
w
do
niego
przymocowanych było 12 szlachetnych
kamieni w złotych oprawach. Na nich
wygrawerowano
imiona
‘synów
izraelskich’. 2. drogie kamienie na
-
Wersja 01 01 2017.
napierśniku Aarona, czy też osobne
kamienie (losy) w napierśniku Aarona, czy
też te ostatnie w specjalnym woreczku, czy
w jakiś inny sposób przyczepione do
napierśnika. Po powrocie z niewoli
babilońskiej nie było już Urim i Tummim.
Izrael czeka na kapłana z Urim i
Tummim. 3. dosłownie: "światło i
doskonałość". Były to w ST święte losy,
przechowywane w pektorale arcykapłana
(zob. Wj 28,15-30). Losy te Izraelitom
zastępowały wyrocznie pogan] – Úrím és
Tummim (fény és igazság) [Tummim =
tökéletességek, szentség, igazság, jog.] [1.
Közelebbről le nem írt kisebb tárgyak,
amelyeket a főpap "az ítélet hósené"-be
(mellre erősített táblácska) helyezve a szíve
fölött viselt, és amelyeknek döntő szerepük
volt, amikor bizonyos helyzetekben Isten
akaratát tudakolták; egyfajta szent sorsvetés
eszközei lehettek (2Móz 28,30; 3Móz 8,8).
2. Isten által készített eszközök, amelyek
segítenek az embernek kinyilatkoztatást
kapni és nyelveket fordítani. A héber
nyelven ezek a szavak azt jelentik:
„világosságok és tökéletességek”. Az Urim
és Tummim két, ezüstívbe foglalt kőből áll,
és időnként mellvérttel használják (T&Sz
17:1; JST 1:35, 42, 52). Ez a föld
megszentelt és halhatatlan állapotában egy
nagy Urim és Tummim lesz (T&Sz 130:6–
9). Rakd be az ítélkezés mellvértjét, az
Urimot és a Tummimot, 2 Móz. 28:30. Aki
győzedelmeskedik, annak adok egy fehér
követ, Jel. 2:17. Van nála valami, amivel
nézhet, és fordíthat, Móziás 8:13. Neked
adom ezt a két követ, Ether 3:23–24, 28
(Ether 4:5). Joseph Smith az Urim és
Tummimon
keresztül
kapott
kinyilatkoztatásokat, T&Sz 6, 11, 14–16.
szakaszok fejlécei. Az Urim és Tummim
által kaptál hatalmat a fordításra, T&Sz 10:1.
A három tanú lássa az Urimot és Tummimot,
amelyet Járed fivére kapott a hegyen, T&Sz
17:1. Az a hely, ahol Isten lakik, egy nagy
Urim és Tummim. A fehér kő Urim és
Tummim lesz minden olyan egyénnek, aki
kap egyet, T&Sz 130:6–11. Én, Ábrahám,
rendelkeztem az Urimmal és Tummimmal,
Ábr. 3:1, 4.]
A hósent, az Úr, az ítélet hósenének nevezi.
Ebbe kell beletenni az Urimot és Thummimot (2.
Móz. 28. 30.) A két homályos eredetű héber szó,
melyet Luther szerint így kell fordítani:
világosság és jog.
Urim-nak nevezték a régi zsidók az éfód elülső
színén lévő négyszögletű kockát, amely 12 kisebb
kockára volt beosztva, melyekbe a 12 törzs neve
volt bevésve, azonkívül az egész héber ábécé.
-
Wersja 01 01 2017.
Mindez arra szolgált, hogy a főpap ezek
segélyével
válságos
időkben
jövendőt
mondhasson.
Az ó-testamentom szerint azon betűk, amelyekből
a főpapnak Isten válaszát kellett kimagyarázni,
színüket változtatták. S ha valamely vallási vagy
politikai misszióról volt szó, a főpap az Urim-ot
kérdezte meg, hogy melyik törzs legyen azzal
megbízva, s amelyik törzs kockája színét
változtatta, az lett a megbízott. (Forrás: Pallas
Nagylexikon)
7397
URL (ang. Uniform Resource Locator) [1. oznacza
ujednolicony format adresowania zasobów
(informacji, danych, usług) stosowany w
Internecie i w sieciach lokalnych. URL
najczęściej kojarzony jest z adresami
stron WWW, ale ten format adresowania
służy do identyfikowania wszelkich
zasobów dostępnych w Internecie.
Standard URL opisany jest w dokumencie
RFC 1738; 2. Czytelny dla człowieka
napis, identyfikujący położenie zasobu w
Internecie (np. strony HTML lub pliku
.gif) oraz protokół używany do pobrania
tego zasobu.] – webcím, más néven URL
(mely a Uniform Resource Locator =
általános
erőforrás-hely
meghatározó
[egységes erőforrás-azonosító] rövidítése) [1.
az
interneten
megtalálható
bizonyos
erőforrások (például szövegek, képek)
szabványosított címe. Tim Berners-Lee
alkotta meg a World Wide Weben való
használatra. A jelenleg használt formátumot
részletesen leírja az IETF RFC 1738
szabványa. 2. az Interneten használt
szabvány a különböző információforrások
típusának és helyének egyedi megjelölésére;
az URL cím két részből áll: első része a
használt protokoll típusára utal (pl. news://
vagy ftp://), második része pedig a
szolgáltatás pontos címe a hálózaton
(szerver-név és - esetleg - elérési útvonal); a
Web-klinseknél a URL megadásával lehet
elérni az egyes forrásokat az Interneten (pl.
http://www.iif.hu/dokumentumok),
de
többségüknél a http:// előtagot nem is kell
beírni, mert a kliens automatikusan kiegészíti
vele a címet. 3. egységes forrásazonosító:
megadja a megjelenítő program számára,
hogy az adott szövegrészhez, képhez,
grafikához kapcsolt dokumentumot milyen
módszerrel lehet megjeleníteni, milyen
típusú kapcsolatot kell felépíteni, illetve
hogy ez a forrás hol, az Internetre kapcsolt
gépek közül melyiken található. Az URL-ek
a HTML-dokumentumba beépített szabályos
szerkezetű sorok, segítségükkel hozható létre
az a logikai szerkezet és dokumentum
kapcsolat, ami a WWW Hypertext lényege.
Az URL a következő információkat
tartalmazza: a protokollt, a kiszolgálónak az
Internet-nevét, a kiszolgáló portjának a
számát, a forrás helyét. 4. (Uniform
Resource Location) Dokumentum, fájl vagy
egyéb erőforrás internetes elérési címe. 5. A
World Wide Web hálózaton használt
címmeghatározási séma, amely a hálózaton
lévő információk elérési módját és helyét
adja meg. Az így képzett címet URL címnek
nevezzük. 6. nemzetközi szabvány szerint
felépített hálózati cím az Interneten, amelyen
egy erőforrás (adatállomány) elérhető;
kezdőbetűi
az
illető
hipermédium
protokollját
jelölik
meg
(http://...,
gopher://..., ftp://..., news://..., stb.); azután a
gazdagép vagy szerver részterületének
(domain) nevét, annak tartalomjegyzékét
majd az állomány nevét (röviden tehát: hol
található egy bizonyos állomány); Az URLcím összetételén néha felismerhető a forrás
természetete, néha nem és ez napjainkig sok
vita tárgya; üzleti érdekeltségü cégek
legszivesebben reklámértékü (domain) nevet
választanának, azok viszont nem illenek a
szabványba. 7. Ennek a plug-in-nek a
segítségével egyenesen az Internetről tudunk
a GIMP-be tölteni képeket. A következő
formátumban kell a fájl címét megadni a
Megnyitás
(Open)
ablakban:
ftp://<cím>/<fájl> vagy http://<cím>/<fájl>.]
Néhány példa:
 http://www.elte.hu: ez a cím HTTP protokollon
keresztül elérhető honlapot jelöl (az Eötvös
Loránd Tudományegyetem honlapját);
 http://maxi.inf.elte.hu/~tvs/tcpip/tcpip00.html:
itt egy olyan honlap érhetô el, szintén HTTP
protokollon keresztül, amely a hálózatba
kapcsolt egyik számítógépen található;
 ftp://ftp.bme.hu: ez egy FTP protokollon
keresztül elérhető állományátviteli szolgáltatást
jelöl (a Budapesti Műszaki Egyetemen).
urlop
(niem.
"Urlaub")
[1.
ustawowo
zagwarantowana płatna lub niepłatna
przerwa w wykonywaniu pracy; też:
przerwa w służbie wojskowej, w
odbywaniu kary pozbawienia wolności
itp.; 2. czas wolny od świadczenia pracy
przez
pracownika,
przewidziany
przepisami prawa. Zależnie od rodzaju
urlopu, pracownik może dostawać w
okresie urlopu wynagrodzenie lub nie.; 3.
Pojęcie urlopu pochodzi prawdopodobnie
z niemieckiego "Urlaub" (od erlauben).
Tak średniowieczni rycerze pytali swych
władców lennych o pozwolenie na
"Urlaub" aby zaciągnąć się do bitwy.] –
szabadság, szabad idő
urlop bezpłatny – fizetésnélküli szabadság
7398
urlop dla celów szkoleniowych – tanulmányi
szabadság
urlop dodatkowy – pótszabadság
urlop dziekański [zwolnienie od zajęć na uczelni
udzielane studentowi przez dziekana,
zwykle na okres semestru lub roku] –
engedéllyel történő halasztás (egyetemen)
urlop macierzyński [płatny urlop przysługujący
kobiecie w związku z urodzeniem dziecka]
– szülési szabadság; gyermekgondozási díj,
gyed (do osiągnięcia przez diecko półtora
roku)
urlop
okolicznościowy
[urlop
udzielany
pracownikowi dla umożliwienia mu
załatwienia własnych spraw życiowych] –
rendkívüli szabadság
urlop płatny – fizetett szabadság
urlop podstawowy – alapszabadság
urlop szkoleniowy – tanulmányi szabadság
urlop
wychowawczy
[bezpłatny
urlop
przysługujący kobiecie w związku z
urodzeniem dziecka] – fizetésnélküli
gondozási szabadság; gyermekgondozási díj,
gyed (do osiągnięcia przez diecko półtora
roku)
urlop
wypoczynkowy
[płatny
urlop
przysługujący pracownikowi corocznie] –
üdülési szabadság
urlop zdrowotny [urlop udzielany pracownikowi
dla podratowania zdrowia] – egészségügyi
szabadság; betegszabadság
urlopnik – (dawno) szabadságos, szabadságolt
katona
urlopować [1. udzielić komuś urlopu; 2. spędzać
gdzieś urlop] – szabadságolni, szabadságot
adni; szabadságát tölti
urlopowicz [pot. człowiek będący na urlopie],
urlopowiczka – szabadságos; szabadságon
lévő, üdülő (ffi/nő)
urlopowy, -a, -e – szabadságURLs (Unified Resource Locators) – URLs
(Unified Resource Locators) [az URNs
mellett használt másik fontos IETF szabvány
az
Internet
hálózaton
levő
információforrások helyének megjelölésére]
URN
(ang.
Uniform
Resource
Name)
[ujednolicony format nazw zasobów
(głównie książek). URN składa się z
identyfikatora przestrzeni nazw (ang.
Namespace IDentifier, NID) i łańcucha
(ciągu
znaków)
specyficznego
dla
przestrzeni nazw (ang. Namespace Specific
String, NSS). URN jest częścią URI (ang.
Uniform Resource Identifier).] – URN
Uniform Resource Name (egységes forrás
név-, ill dokumentum azonositó) [az
-
Wersja 01 01 2017.
Interneten tervezett egységes névrendszer a
hálózati információforrások helytől független
azonosítására; az URN kódok alapján, ún.
PURL szerverek segítségével akkor is meg
lehet találni egy file-t vagy szolgáltatást a
hálózaton, ha annak URL címe megváltozott
(az
URL
hivatkozásokat
tartalmazó
hiperlinkek gyors elavulása ugyanis az
Internet egyik nagy problémája jelenleg)]
urna [1. skrzynka z otworem, do której wrzuca
się kartki podczas tajnego głosowania;
2. naczynie grobowe do przechowywania
prochów zmarłego po spaleniu] – (lat.)
urna; hamvveder; szavazatgyűjtő láda;
általános díszes váza
urna kanopska (zob. kanopa) – kanop; halotti
urna
urna wyborcza – szavazóurna, választási urna
una z prochami – halotti urna
urnowy, -a, -e – urnás
URNs (Unified Resource Names) – URNs
(Unified Resource Names) [az Interneten
tervezett
egységes
névrendszer
az
információforrások
helytől
független
azonosítására]
uro- [gr.] – (gör.) uro-; húgyurobek [wydobywanie kopaliny; też: wydobyta
przez górników kopalina] – (dawno)
keresmény, kereset; (bány.) fejtésmennyiség,
fejtés; kitermelt anyag, halmaz, halmazat,
készlet
urobek odkrywkowy – külszíni fejtés
urobek pod ziemią – föld alatti fejtés
urobić — urabiać [1. nadać czemuś określoną
formę; 2. wpłynąć na czyjś rozwój
umysłowy, moralny, na zmianę czegoś;
3. pot. przekonać kogoś do czegoś;
4. oddzielić kawałki kopaliny od calizny] –
megmunkálni,
kialakítani,
kiképezni,
kidolgozni, elkészíteni; nevelni, vkivé tenni;
koptatni, tönkretenni (munkával)
7399
urobić charakter – jellemet alakítani v. kialakítani
urobić co – koptatni, tönkretenni vmit
urobić kogo/co z czego – vmilyenné tenni vkit/vmit
vmiből
urobić kogo na kogo – tenni v. nevelni vkit vkivé
urobić kogo, żeby... – meggyőzni, rábeszélni;
(közb.) megdolgozni vkit, hogy...
urobić a. urobiać sobie ręce po łokcie [też:
urabiać się (urobić się) po łokcie (po
pachy) – ciężko pracować; bez reszty
poświęcać
się
jakiejś
ciężkiej,
wyniszczającej pracy: Urabiał sobie ręce
po łokcie, żeby w domu można było położyć
na stole chleb z masłem i żeby dzieci miały
nowe buty.] – agyondolgozza magát
urobić
się
—
urabiać
się
[1. zostać
uformowanym; 2. pot. bardzo zmęczyć się
pracą] – kialakulni, megmunkálódni; (közb.)
kikészülni, kimerülni
urobilina [pomarańczowożółty barwnik żółci
powstający w jelicie wskutek utleniania
urobilinogenu, wydalany z kałem i z
moczem] – urobilin; az epében oldott
bilirubinból a bélben képződő festékanyag
urobolinogen [organiczny związek chemiczny,
pochodna bilirubiny] – urobilinogén;
vérfesték; az urobilin előanyaga
uroczo – elragadóan, gyönyörűen, csodaszépen
uroczy, -a, -e [pełen uroku, wdzięku – bájos,
bűbájos, elragadó, bűvös, elbűvölő; igéző;
szeretetreméltó; tündéri
urocza dolinka wabiła ciszą i chłodem – a kies
völgy csendje és hűvössége csábított
urocza dziewuszka – bájos kislány
urocze zjawisko – elragadó jelenség, elbűvölő
látvány
uroczy uśmiech – bájos mosoly
uroczyć [daw. według wierzeń ludowych: rzucić
urok na kogoś, na coś] – megigézni,
megbabonázni,
elvarázsolni,
elbűvölni;
megrontani
uroczysko [1. teren trudno dostępny, najczęściej
bagnisty, leśny; też: miejsce odludne;
2. część terenu otoczona naturalnymi
granicami, wyodrębniona za pomocą
nazwy topograficznej; 3. u dawnych
Słowian: miejsce w głębi puszczy związane
z kultem bóstwa, odbywaniem narad lub
uważane za siedzibę złych duchów; 4.
Uroczysko, uroczyszcze. Każda przestrzeń
pustej ziemi, mająca swoją nazwę,
mianowana
była
w
Koronie
„nomenklaturą”, a na Litwie i Rusi
„uroczyskiem” lub „uroczyszczem”.] –
(hist.) ó-szláv, pogány szentély (v.ö. magyar
„berek”); berek
-
Wersja 01 01 2017.
uroczyste zamknięcie v. zakończenie roku
szkolnego – évzáró ünnepély
uroczystości – összejövetelek, ünnepségek
uroczystość [1. uroczyste obchodzenie jakiegoś
święta, wydarzenia itp.; 2. uroczysty
charakter czegoś] – ünnepély, ünnepség
uroczystość dożynkowa – aratóünnep
uroczystość
kanonizacyjna
–
ünnepélyes
szenttéavatás
uroczystość nadania a. nadawania imienia –
névadó ünnepség
Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej
(w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego:
Święto Najświętszego Ciała Chrystusa
(Festum Sanctissimi Corporis Christi),
potocznie zwana także Świętem Ciała i Krwi
Pańskiej, a w tradycji ludowej: Boże Ciało)
[w Kościele katolickim uroczystość
liturgiczna
ku
czci
Najświętszego
Sakramentu, święto nakazane. Wierni
szczególnie
wspominają
Ostatnią
Wieczerzę i Przeistoczenie chleba i wina w
Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Pamiątkę
tego
wydarzenia
Kościół
katolicki
obchodzi także w Wielki Czwartek, wtedy
jednak rozpamiętuje się także Mękę
Jezusa Chrystusa, uroczystość Bożego
Ciała
natomiast
ma
charakter
dziękczynny i radosny. W Polsce obchodzi
się ją w czwartek po Uroczystości Trójcy
Świętej, a więc jest to święto ruchome,
wypadające zawsze 60 dni po Wielkanocy.
Najwcześniej może przypaść 21 maja,
najpóźniej 24 czerwca. W niektórych
krajach przenoszone jest na kolejną
niedzielę. — Uroczystość ta została
ustanowiona na skutek widzeń św.
Julianny z Cornillon. Pod ich wpływem bp
Robert ustanowił w 1246 r. taką
uroczystość dla diecezji Liège. W 1252 r.
została ona rozszerzona na Germanię.
Katolicy wierzą, że w 1263 miał miejsce
cud eucharystyczny w Bolsenie, gdy hostia
w rękach wątpiącego w transsubstancjację
księdza zaczęła krwawić. Korporał,
przechowywany w katedrze w pobliskim
Orvieto jest uznawany za ten na który
wówczas spadły krople krwi. W 1264 r.
papież Urban IV bullą Transiturus
ustanowił tę uroczystość dla całego
Kościoła. Uzasadniając przyczyny jej
wprowadzenia wskazał: zadośćuczynienie
za znieważanie Chrystusa w Najświętszym
Sakramencie, błędy heretyków oraz
uczczenie
pamiątki
ustanowienia
Najświętszego Sakramentu, która w
Wielki Czwartek nie może być uroczyście
obchodzona ze względu na powagę
7400
Wielkiego Tygodnia. Jednakże ze względu
na śmierć Urbana IV bulla ta nie została
ogłoszona, a tym samym uroczystość nie
została ustanowiona. Uczynił to dopiero
papież Jan XXII, który umieścił powyższą
bullę w Klementynach (1317). — W Polsce
po raz pierwszy wprowadził tę uroczystość
biskup Nankier w 1320 r. w diecezji
krakowskiej. W 1420 na synodzie
gnieźnieńskim uznano uroczystość za
powszechną, obchodzoną we wszystkich
kościołach w państwie. W późnym
średniowieczu i w renesansie największym
sanktuarium kultu Bożego Ciała w Polsce
był poznański kościół Bożego Ciała. — W
Polsce obchody uroczystości wiążą się z
procesją z Najświętszym Sakramentem po
ulicach parafii. Procesja zatrzymuje się
kolejno przy czterech ołtarzach, przy
których czytane są związane tematycznie z
Eucharystią
fragmenty
czterech
Ewangelii. — W 1955 Pius XII
wprowadzając swoje reformy liturgiczne
zlikwidował obchody oktawy uroczystości.
Zmianę
tę
utrzymał
Paweł
VI
wprowadzając w 1969 nowe normy
kalendarza
liturgicznego
(Mysterii
paschalis). W Polsce na prośbę Episkopatu
Polski zachowano zwyczaj oktawy. — Z
Bożym Ciałem związana jest także
uroczystość Najświętszego Serca Pana
Jezusa, która jest obchodzona zaraz po
oktawie Bożego Ciała, czyli w piątek osiem
dni po Bożym Ciele. — W Polsce
uroczystość Ciała i Krwi Pańskiej jest
dniem ustawowo wolnym od pracy. — W
formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego
rozdzielnie obchodzi się święto Bożego
Ciała i Bożej Krwi: 1 lipca obchodzone
jest święto Przenajświętszej Krwi Pana
naszego Jezusa Chrystusa (Festum
Pretiosissimi Sanguinis Domini Nostri Jesu
Christi).] – Az úrnapja (több más nyelven
Corpus Christi) [katolikus főünnep az
eukarisztia tiszteletére, teljes nevén az Úr
Testének
és
Vérének
ünnepe.
Magyarországon és több más országban
(például Angliában és Walesben) a húsvéti
időt lezáró pünkösd vasárnap után két héttel
tartják. Jellemzően körmenet kapcsolódik
hozzá. Napja eredetileg a Szentháromság
vasárnapja utáni csütörtök volt és sok helyen
ma is akkor ünneplik. Ausztriában,
Németország és Svájc bizonyos részeiben,
Brazíliában, Dominikában, Horvátországban,
Lengyelországban, Trinidad és Tobagóban és
Portugáliában munkaszüneti nap. Elsősorban
katolikus ünnep, de az Anglikán Szövetség
tagegyházai közt is ismert: a Church of
-
Wersja 01 01 2017.
England (az angol anglikán egyház) a „szent
egyesülésért való hálaadás napjaként” (vagy
Corpus Christi) ismeri, de nem főünnep.
Ünnepli az Ókatolikus Egyház és a latinizált
keleti katolikus egyházak is. A kifejezést a
református egyház más értelemben használja,
mégpedig Jézus feltámadására emlékezve
(ami a hét első napján történt) a vasárnap
megjelölésére. Például a Heidelbergi Káté 52
"úrnapjára" felosztva tartalmazza a kérdésfelelet formában megfogalmazott hitvallást
(az év 52 vasárnapjának megfelelően). — Az
úrnapja ünnep gyökerei a 13. századig
nyúlnak vissza. Az augusztiniánus rendi
apáca Liège-i (másképp: Lüttichi vagy
Cornilloni) Szent Juliana isteni sugallatra
hivatkozva fordult az eucharisztia-ünnep
létrehozása érdekében a tudós dominikánus
St-Cheri Hugóhoz, Jacques Pantaléonhoz (a
későbbi IV. Orbán pápához) és Robert de
Thoret liège-i püspökhöz. Ebben az időben a
püspökök beiktathattak helyi egyházi
ünnepet: 1246-ban Robert püspök zsinatot
hívott össze és elrendelte a Corpus Christi
ünnep évente történő megtartását. A
rendeletet és az ünnephez rendelt liturgia
egyes részeit megőrizte Anton Joseph
Binterim Vorzüglichsten Denkwürdigkeiten
der Christkatholischen Kirche című műve.
Általánosan elterjedt csak Juliana és Robert
püspök halála után lett az ünnep. 1263-ban
egy zarándok cseh pap szentmisét tartott a
bolsenai Szent Krisztina templomban. Az
átváltoztatás pilllanatában kétség szállta
meg, valóban Krisztus testévé válik-e a
kenyér és a bor, amikor a megtört ostyából
vércseppek
hulltak
a
korporáléra
(ostyaabrosz). A véres korporálét 1264.
június 14-én Orvietóba vitték, ahol épp ott
tartózkodott IV. Orbán pápa. A pápa 1264.
szeptember 8-én Transiturus bullájában
hirdette ki, hogy ezentúl minden évben a
pünkösd nyolcadát követő első csütörtökön
tartsák meg az úrnapja ünnepét. ]
uroczystość obrania a. obierania patrona –
névadó ünnepség
uroczystość otwarcia roku szkolnego – tanévnyitó
ünnepség
uroczystość wypadła imponująco – az ünnepély
nagyszerűen sikerült, az ünnepély valóban
impozáns volt
uroczystość zamknięcia – záróünnepély; záró
ünnepség
uroczystość założenia kamienia węgielnego –
ünnepélyes alapkőletétel
uroczystość zaręczynowa – eljegyzés
uroczysty, -a, -e [1. obchodzony w sposób
podniosły, odznaczający się okazałością;
7401
2. będący wyrazem dostojeństwa, powagi]
– ünnepi, ünnepélyes; fennkölt, felemelő
uroczysta akademia – ünnepi ülés v. díszülés v.
közgyűlés; díszünnepség, díszgyűlés
uroczysta akademia ku czci… – díszülés,
ünnepélyes ülés … vki tiszteletére
uroczysta inauguracja – ünnepélyes avatás v.
felavatás
uroczysta kolacja – ünnepi vacsora, díszvacsora
uroczysty pochód ze szkołą – ballagás
uroczysta premiera – díszbemutató
uroczysta przysięga – ünnepélyes eskütétel,
történelmi eskü
uroczyste pożegnanie – ünnepélyes búcsúztatás
uroczyste przemówienie – ünnepi beszéd
uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego –
tanévnyitó ünnepség
uroczyste święto – fénnyel, pompával megült
ünnep
uroczyste zakończenie roku szkolnego –
tanévzáró ünnepség
uroczysty akt – ünnepi szertartás, ünnepi aktus
uroczysty capstrzyk na ulicach Warszawy –
zenés takarodó Varsó utcáin
uroczysty nastrój – ünnepi hangulat
uroczysty obiad – díszebéd
uroczysty wieczór – ünnepi est
uroczyszcze (uroczysko) – (hist.) ó-szláv, pogány
szentély (v.ö. magyar „berek”)
uroczyście – ünnepélyesen, ünnepien
uroczyście obchodzić – megünnepelni
uroczytość – ünnepség, ünnep
Uroczytość Najśw. Serca Jezusowego – (egyh)
Jézus szíve ünnepe
Uroczytość
Wszystkich
Świętych
–
mindenszentek ünnepe
uroda [1. zewnętrzne cechy człowieka, zwłaszcza
regularne rysy twarzy; 2. zespół cech
jakiejś rzeczy lub zjawiska, dzięki którym
budzą one zachwyt] – szépség, csínosság,
pompa
-
Wersja 01 01 2017.
uroda życia – az élet minden szépsége
urodny, -a, -e; urodziwy, -a, -e [wyróżniający się
urodą] – szép, csínos, jóképű, sudár, daliás
urodzaj [1. fakt, że coś się dobrze rodzi, daje
plon; też: wynik zasiewu i uprawy; 2. pot.
obfitość czegoś] – hozam, termés
urodzaj na kogo – (átv., tréf.) sok van belőlük,
bőven termett
urodzajność – termékenység, terméshozam
urodzajność gleby – a talaj termékenysége
urodzajny, -a, -e 1. zapewniający obfity plon
uprawianych roślin; 2. taki, w którym
zebrano obfite plony] – termékeny, termő
urodzajna gleba – termékeny v. termő talaj
urodzajna ziemia – termékeny föld
urodzajna ziemia posiane w niej ziarno oddaje z
lichwą – a termékeny föld a belevetett magot
bőségesen visszafizeti
urodzajny grunt – termékeny föld
urodzajny rok – termésdús v. bő v. kövér v. jó
esztendő
urodzeni (tytuł szlachty polskiej) – (hist.) lengyel
nemes címe (született….)
urodzenie [1. przyjście na świat potomstwa;
2. daw. rodowód] – szülés, születés,
származás, nemzetség
urodzenie się – születés, megszületés, világrajövés
urodzenia się dziecka – a gyerek megszületése v.
világrajövetele
urodzeniowy, -a, -e – születési
urodzić (urodzę, urodzi) [o kobietach i samicach
zwierząt: wydać z siebie płód] – szülni,
megszülni, világra hozni; (állat) elleni;
(növ.) termést, gyümölcsöt hozni; (átv.)
megteremteni, elkészíteni
urodzić dziecko – gyereket szülni v. megszülni
(urodziłam dziecko: gyereket szültem)
urodziła mu syna – fiúgyermeket szült neki
urodzić się (urodzę się, urodzisz się; urodziłem się)
[1. o człowieku,
zwierzęciu:
zostać
wydanym na świat; 2. o pomysłach,
planach itp.: powstać] – születni,
megszületni, világra jönni (megszülettem)
urodzić się pod dobrą gwiazdą – jó csillag alatt
születni
urodzić się w czepku – burokban születni
urodzić się pod dobrą a. złą gwiazdą – jó v. rossz
csillagzat alatt születni
urodził się na artystę – művésznek született
urodził się pod dobrą gwiazdą – jó csillagzat alatt
született
urodził się pod znakiem Lwa – az oroszlán
jegyében született
urodził się pod znakiem Raka – a Rák jegyében
született
7402
urodził się w czepku – burokban született
urodziłem się 5 kwietnia 1975 – 1975. július 5-én
születtem
urodziłem się w roku tysiąc dziewięćset
sześćdziesiątym – 1960-ban születtem
urodziłem się w… – születtem …-ban/ben
(dziecko) urodziło się martwe – halva született
urodziły się bliźnięta – ikrek születtek
urodzinowy, -a, -e – születésnapi
urodziny [1. rocznica dnia, w którym się ktoś
urodził; też: uroczystość z tym związana;
2. urodzenie się kogoś; 3. nie czytamy w
Piśmie Świętym, by zwyczaj obchodzenia
urodzin był praktykowany u Izraelitów.
Obchodził je faraon. Urodziny Heroda
przyczyniły się do męczeńskiej śmierci
Jana Chrzciciela. Przypuszcza się, że
synowie Joba obchodzili urodziny tuż
przed ich nieszczęściem. U duchowych
Izraelitów widocznie myślenie o śmierci i
przyszłym życiu było ważniejsze niż
myślenie o urodzeniu się.] – születésnap
[Társadalmi ünneplések igen el voltak
terjedve
az
izráeliták
közt.
Így
megünnepelték a születésnapot Máté 14:6–
10: „Mikor pedig Heródes születésnapját
ünnepelték, Heródiás leánya táncolt ott, és
annyira kedvére volt Heródesnek, hogy
esküvel ígérte, bármit kér is, megadja neki.
Az pedig, ahogy anyja kitanította, ezt
mondta: »Add ide nekem egy tálcán
Keresztelő János fejét.« A király . . .
elküldött valakit, és lefejeztette Jánost a
börtönben.”]
urodziwość – szépség, csínosság
urodziwy, -a, -e [wyróżniający się urodą, ładnym
wyglądem] – szép, csínos, jóképű, sudár,
daliás
urodziwy młodzieniec – csínos, daliás ifjú
urodzony, -a, -e (ur.) [1. mający wrodzone
predyspozycje
do
bycia
kimś;
2. wywodzący się z jakiegoś kraju, miasta,
regionu itp.] – született (sz., szül.); (hist.)
nemzetes (cím)
urodzony, urodzona – született (ffi/nő)
urodzona dwujęzyczność – született kétnyelvűség
urodzony mówca – született szónok
urodzony nieżywym; urodzony martwym – halva
született
urodzony pod znakiem Niedźwiadka – a Skorpió
jegyében született
urodzony w Budapeszcie – budapesti születésű
urogenitalny,-a, -e – (gör.+lat.) urogenitális; (orv.)
húgy- és ivarszervi
uroić (uroję, uroi) [wyobrazić sobie coś
nieistniejącego,
niedorzecznego
jako
-
Wersja 01 01 2017.
rzeczywiste] – képzelni, beképzelni,
elképzelni; képzel, elképzel, beképzel
magának vmit
uroić sobie co – elképzel v. beképzel magának
vmit; fejébe vesz (vmit)
uroić sobie (co) – elképzel magának (vmit); fejébe
vesz (vmit)
uroiło mu się, że... – azt képzelte, hogy...; fejébe
vette, hogy...
uroić się [o jakimś pomyśle, wyobrażeniu itp.:
powstać w wyobraźni, przywidzieć się] –
képzelődni
urojenie [1. myśl, pragnienie itp. niemożliwe do
urzeczywistnienia;
2. chorobliwe,
nieuzasadnione przekonanie nieustępujące
pod wpływem logicznej argumentacji; 3.
zaburzenia treści myślenia polegające na
fałszywych
przekonaniach,
błędnych
sądach,
odpornych
na
wszelką
argumentację i podtrzymywane mimo
obecności dowodów wskazujących na ich
nieprawdziwość.
Obecne
w
wielu
psychozach, w tym w przebiegu
schizofrenii. Szczególnie rozbudowany
system urojeń charakteryzuje schizofrenię
paranoidalną. Treść urojeń często nie
odpowiada poziomowi wiedzy chorego.] –
képzelet, elképzelés; ábránd; (chorobliwy)
agyrém,
hóbort, rögeszme, doxazma
(téveszme, téves eszme, fixa idea) [fogalmát
egy a gondolkodásban felismerhető, sajátos
tartalmi csoport köré szerveződő, irreálisnak
ható
gondolatképződmény
leírására
használjuk, melynek igazságához az egyén
makacsul ragaszkodik]
urojenie prześladowcze – üldözési mánia
urojony, -a, -e [nierzeczywisty, zmyślony] –
képzeletbeli, képzetes, elképzelt, beképzelt
urojona wielkość – (mt.) imaginárius v. képzetes
mennyiség
urojone liczby – (mt.) képzetes számok [A valós
számok az x-tengelyen helyezkednek el,
ennek neve valós tengely. A tisztán képzetes
számok az y-tengelyen vannak, ennek neve
képzetes tengely.]
urojony obraz – elképzelt kép
urok [1. to, co wywiera przyjemne, estetyczne
wrażenie; 2. według wierzeń ludowych:
siła magiczna mogąca komuś lub czemuś
szkodzić] – bűbáj, báj; igézet; rontás,
megrontás; vonzerő, varázs, varázslat
urok na kogoś – bájolni, elbájolni; bűvölni,
elbűvölni; igézni, megigézni vkit
urok nie do opisania – leírhatatlan varázs
urok prysł – megtört a varázs
uroki – rontás
7403
urokliwie – bájosan, varázslatosan, igézően,
elbűvülően
urokliwość – bájosság, varázslatosság
urokliwy, -a, -e [pociągający pięknem] – bájos,
varázslatos, igéző, elbűvülő; tündéri
urolit [zob. Kamica moczowa (łac. nephrolithiasis,
urolithiasis)] – (orv.) húgykő (urolithiasis,
urolith) [A húgyvezetékben vagy a
húgyhólyagban kialakuló kő. Rendszerint
kalciumból, magnéziumból ammóniumfoszfátból, karbonátból és oxalátból áll.
Kialakulására hajlamosít egyebek között a
forró éghajlaton végzett munka, a magas
kalcium- és oxaláttartalmú étrend, valamint
az
örökletes
adottság.
Köszvénynél
húgysavkövek találhatók az ízületben, a
cisztinkövek pedig egy ritka anyagcserebetegségben, a cisztinuriában fordulnak elő.]
urolog [specjalista w dziedzinie urologii] – (gör.)
urológus; (orv.) a húgyszervek betegségeinek
szakorvosa
urologia [1. dział medycyny zajmujący się
chorobami układu moczowego oraz
męskich narządów płciowych; 2. oddział
urologiczny w szpitalu] – (gör.) urológia;
(orv.) az orvostudománynak a húgyszervek
betegségeivel foglalkozó ága; a húgyszervek
betegségeivel foglalkozó tudományág
urologiczny, -a, -e – urológiai
urometr [przyrząd do określania gęstości moczu]
– (gör.) utométer; a vizelet vizsgálására
szolgáló fajsúlymérő
urometryczny, -a, -e – (gör.) urometriás
uronić [1. upuścić; też: zgubić coś małego;
2. przeoczyć] – ejteni, leejteni, elveszíteni,
kézből kiejteni
uronić łezkę – néhány könnycseppet ejteni
uronić łzę – könnyeket ejteni v. hullatni
urosić (uroszę, urosi) – beharmatozni
urosić się – harmatossá tenni, behermatozódni
uroskopia [dawna metoda diagnostyczna
polegająca na rozpoznawaniu chorób
układu moczowo-płciowego na podstawie
wyglądu moczu] – (gör.) uroszkópia;
vizeletvizsgálat
uroskopowy, -a, -e – (gör.) uroszkópiás;
vizeletvizsgálati
urosnąć (urosnę, urośniesz, urośnie) — urastać
[1. o żywych organizmach: rosnąc, stać się
większym, wyższym lub dłuższym;
2. zwiększyć się liczbowo, ilościowo, pod
względem objętości itp.; 3. powstać gdzieś,
stopniowo się powiększając] – megnőni,
felnőni, felnövekedni
urosnięcie – felnövekedés, megnövés
-
Wersja 01 01 2017.
uroszczenie
[przestarzałe:
pretensja,
nieuzasadnione żądanie; roszczenie] –
alaptalan követelés
urościć (uroszczę, urości) – igényeket támasztani,
beképzelni
urościć sobie co – fejébe vesz; beképzel magának
vmit
urozmaicenie [to, co urozmaica coś] –
változatosság, élénkítés, tarkítás, gazdagság
urozmaicić (urozmaicę, urozmaici) — urozmaicać
[wprowadzić różnorodność, czyniąc coś
atrakcyjnym] – változatossá tenni, tarkítani;
variálni; (átv.) gazdagítani
urozmaicić coś pasażami – cifrázni vmit
urozmaicić sobie czas – változatossá teszi idejét
urozmaicić się — urozmaicać się [stać się
różnorodnym, atrakcyjnym] – változatos;
sokféle változatban előfordulni
urozmaicony, -a, -e [różnorodny, atrakcyjny] –
változatos, tarka, gazdag, sokoldalú
urozmaicony krajobraz – változatos táj
urozmaicona linia brzegowa – változatos
partvonal
urozmaicona praca – változatos munka
uróść (urosnę, urośnie) [inaczej: urosnąć] –
megnőni, felnőni
urósł w jego oczach – nagyot nőtt a szemében
Urszula [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego.
Jest spolszczoną wersją łacińskiego słowa
"ursula" będącego z kolei zdrobnieniem
od "ursa" (niedźwiedzica); można je
zatem
tłumaczyć
jako
"młoda
niedźwiedzica" lub "niedźwiedziczka".] –
Orsolya, Ursula [női név a latin Ursula név
magyaros olvasatából ered. Fejlődési sora:
Ursula, Orsola, Orsolya. Jelentése: kis
medve, ami egyesek szerint a Kis Medve
csillagképre
utal.
Újabban
ezt
a
származtatást kétségbe vonják, és egy
ófelnémet név latinosított változatának vélik.
Ez a név a Hors, Ors, a mai német nyelvben
Ross, jelentése: ló, paripa. A lovat szent
állatként tisztelték, ezért a név valószínűleg
totemnév lehetett.]
Urszula z Kolonii, Święta Urszula, ang. Saint
Ursula, niem. Ursula von Köln, zwana małą
niedźwiedzicą [niem. kleine Bärin] lub
małym koniem wojny [niem. kleines
Schlachtross] (ur. w Kornwalii?, zm. ok. 383
w Kolonii) [brytyjska męczennica,
dziewica i święta Kościoła katolickiego] –
Kölni Szent Ursula vértanúnő, + 383 k.
urszulanka [1. członkini zakonu żeńskiego; 2.
członkini zakonu żeńskiego, którego
głównym celem jest wychowywanie
7404
dziewcząt] – Orsolya-rendi nővér; az
Orsolyák iskolájába járó növendék v. diák
uruchamiany głosem – beszéddel működésbe
hozott
uruchomić
—
uruchamiać,
uruchomiać
[1. wprawić mechanizm, urządzenie itp. w
ruch; 2. zapoczątkować działanie czegoś;
3. zacząć wykorzystywać jakieś środki,
fundusze itp. lub stworzyć warunki do ich
wykorzystania] – elindítani, megindítani,
mozgásba hozni, megmozdítani; beindítani,
üzembe helyezni
uruchomić a. uruchamiać komputer –
számítógépet v. rendszert elindítani
uruchomić maszynę – az gépet üzembe helyezni v.
beindítani
uruchomić most powietrzny – légi hidat
üzemeltetni
uruchomić nową placówkę handlową – új
kereskedelmi
képviseletet
létesíteni
(külföldön)
uruchomić a. uruchamiać proces – folyamatot
elindítani
uruchomić a. uruchamiać program – programot
elindítani
uruchomić silnik – megindítani v. beindítani a
motort
uruchomić się — uruchamiać się – elindulni
uruchomienie – (fabryki) üzembe helyezés;
megindítás, beindítás, mozgásba hozás
uruchomienie fabryk i zakładów – gyárak és
üzemek üzembe helyezése
uruchomienie nowej placówki – új képviselet
létesítése
uruchomiony, -a, -e - üzembehelyezett;
megindított, beindított, mozgásba hozott
Urugwaj (Uruguay, Wschodnia Republika
Urugwaju – República Oriental del
Uruguay)
[państwo
w
Ameryce
Południowej, nad Atlantykiem, graniczące
z Argentyną od zachodu i Brazylią od
północy. Stolicą państwa jest Montevideo,
port atlantycki u ujścia La Platy. Po
drugiej stronie tego estuarium leży stolica
Argentyny – Buenos Aires. Dawniej
Urugwaj stanowił część Wicekrólestwa La
Platy i nosił nazwę Banda Oriental (Brzeg
Wschodni).] – Uruguay (hivatalos neve:
Uruguayi Keleti Köztársaság, spanyolul:
República Oriental del Uruguay) [délamerikai ország]
urwać (urwę) — urywać (urywam, urywa)
[1. ciągnąc lub szarpiąc, oddzielić coś od
czegoś; 2. przestać nagle mówić, śpiewać
lub grać; 3. pot. zmniejszyć coś o pewną
część, dać mniej niż należy] – abbahagyni,
-
Wersja 01 01 2017.
félbeszakítani, megszakítani; leszakítani,
letépni, leszedni; lerepeszteni, letépni;
lecsípni, levonni; abbahagyni, megszakítani
a beszédet
urwać kawałek materiału – letépni egy darabot az
anyagból
urwać kwiaty – virágot szedni v. leszedni
urwać rozmowę – megszakítani a beszélgetést
urwać z zapłaty – lecsípni v. levonni a bérből
(jogtalanul)
urwać się — urywać się [1. zostać urwanym,
odłączyć się od czegoś; 2. zostać
wstrzymanym, zakłóconym; 3. skończyć
się w przestrzeni; 4. pot. wyjść skądś
niepostrzeżenie, przed
zakończeniem
czegoś] – abbamaradni, félbeszakadni,
kiszakadni,
leszakadni,
elszakadni,
megszakadni; (közb.) eltűnni, megszűnni,
abbamaradni, félbemaradni
urwać się z łańcucha – láncaiból kitépi v.
kiszakítja magát; láncaitól megszabadul,
leveti láncait
urwać się z szubienicy – elkerüli v. kikerüli az
akasztófát; kiszabadul a börtönből
urwało mu się – (közb.) a jövedelem forrása
kiapadt; kikapott, megkapta a magáét
urwanie – megszakítás
urwipołeć [psotnik, nicpoń, łobuziak, urwis] –
kópé, csirkefogó, betyár (ffi v. fiú)
urwis, urwisz, urwiś [dziecko o żywym
usposobieniu, lubiące płatać figle; figlarne
dziecko, psotnik] – kópé, csirkefogó, betyár,
gazember, akasztófavirág, semmirekellő,
semmiházi, lump, hímpellér, jómadár (ffi v.
fiú); pajkos gyermek; vásott gyerek v. kölyök
urwiska – kópé lány
urwisko [stroma, prawie pionowa ściana skalna]
– szakadék, sziklahasadék, földomlás,
beomlás, sziklafal
urwisować, urwisować się; urwiszować –
pajkoskodni,
csintalankodni,
cívódni,
csibészkedni, betyárkodni, duhajkodni
urwisowski, -a, -ie – kópé, csirkefogó, betyár
urwistość – meredekség, erős lejtő
urwisty, -a, -e (stromy, spadzisty) – szakadékos,
erősen lejtő, meredek
urwisty brzeg – meredek v. szakadékos part
uryna (zob. mocz) – vizelet; húgy; pisi
urynał [daw. nocnik; dawniej o nocniku] – éjjeli
edény
urynałowy, -a, -e – éjjeli edényurynowa, -a, -e – vizelet-, húgyurwanie, urywanie – megszakítás
7405
urywany, -a, -e [o dźwięku: krótki, powtarzający
się w pewnych odstępach czasu] –
megszakadt, elszakadt, félbeszakadt
urywek [1. krótki fragment jakiegoś tekstu lub
muzyki; 2. fragment jakiejś wypowiedzi,
niedający obrazu całości] – részlet,
(kiszakított) rész; töredék, foszlány, folytatás
(pl. regénynél)
urywkowo – töredékesen, szaggatottan
urywkowy, -a, -e – töredékes, szaggatott
urząd (urz.) [1. organ administracji państwowej
o określonym zakresie działania; też:
zespół osób i środków zapewniający
realizację
funkcji
tego
organu;
2. budynek, pomieszczenie, w którym
znajdują się instytucje władzy publicznej;
3. wysokie stanowisko pełnione przez
kogoś w danej instytucji] – (szerv) hivatal
(hiv.); (tisztség) hivatal, állás; megrendelés
urząd aprowizacyjny – közellátási v. élelmezési
hivatal
Urząd Bezpieczeństwa (UB) – (dawno)
Államvédelmi Hatóság (ÁVH; 1945-1957
között); Államvédelmi Hivatal; Biztonsági
Hivatal
Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (UBP)
[potocznie Urząd Bezpieczeństwa, UB,
powołany
formalnie
do
ochrony
bezpieczeństwa
państwa,
faktycznie
służący likwidacji wszelkich form oporu w
okresie powstawania i utrwalania władzy
komunistycznej w Polsce. - Utworzony
ustawą Krajowej Rady Narodowej z 21
lipca 1944 o powołaniu Polskiego
Komitetu
Wyzwolenia
Narodowego
(PKWN). Podlegał szefowi resortu
bezpieczeństwa PKWN, od stycznia 1945
Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego
Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej
Polskiej, od grudnia 1954 Komitetowi do
Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy
Radzie Ministrów. - W grudniu 1956
przekazany
ministrowi
spraw
wewnętrznych, zmienił nazwę na Służba
Bezpieczeństwa
(SB).
Do
1954
działalnością
Urzędu
kierował
S.
Radkiewicz. - Placówki UBP tworzono
natychmiast po wkroczeniu Armii
Czerwonej na ziemie polskie położone na
zachód
od
Bugu.
Pierwszymi
funkcjonariuszami UBP byli działacze
komunistyczni przeszkoleni przez NKWD
w ZSRR oraz byli żołnierze AL,
członkowie Polskiej Partii Robotniczej
(PPR), niejednokrotnie także kolaboranci
z okresu okupacji i przestępcy kryminalni.
Kadrę stanowili oficerowie NKWD.] –
-
Wersja 01 01 2017.
(dawno) közbiztonsági hivatal (államvédelmi
hatóság Lengyelországban)
Urząd Burmistrza – Polgármesteri Hivatal
urząd celny (UC) – vámhivatal (vh.), vám
(Krajowy) Urząd Cen – (Országos) Árhivatal
(ÁH)
urząd centralny – központi hivatal
Urząd ds. Radia i Telewizji – Rádió és Televízió
Hivatal (RTH)
Urząd ds. Węgrów Żyjący poza Granicami –
Határon Túli Magyarok Hivatala (HTMH)
(2006-ban megszűnt)
Urząd do Spraw Cudzoziemców – Idegenügyi
Hatóság
Urząd do spraw Uchodźców – Menekültügyi
Hivatal
urząd finansowy – pénzügyi hivatal
urząd gminny – (dawno) községháza; előljáróság
Urząd Gminny – Polgármesteri Hivatal
(községben)
urząd hipoteczny – telekkönyvi hivatal
urząd honorowy – tiszteletbeli hivatal
urząd katastralny – kataszteri hivatal
urząd konsularny - urząd państwa wysyłajacego
w państwie przyjmującym, funkcjonujący
na podstawie Konwencji wiedeńskiej o
stosunkach konsularnych z 24 kwietnia
1963 r. Na czele urzędu stoi kierownik
urzędu konsularnego, a sam urząd działa
na obszarze uzgodnionym z państwem
przyjmującym (tzw. Okręg konsularny). –
konzuli hivatal
Urząd Kontroli Podatków i Finansów, (P) Urząd
Kontroli Skarbowej – Adó- és Pénzügyi
Ellenőrzési Hivatal (APEH)
urząd kwaterunkowy – (dawno) beszállásolási,
lakáshivatal
Urząd Miar [Obwodowy Urząd Miar; Główny
Urząd Miar; Okręgowy Urząd Miar w
Gdańsku] – (dawno) Mérésügyi Hivatal
(Országos Mérésügyi Hivatal)
urząd miasta – polgármesteri hivatal
urząd ministra – miniszteri állás
Urząd Nadburmistrza Miasta Stołecznego
Budapeszt
–
Budapest
Fővárosi
Főpolgármesteri Hivatal
Urząd Ochrony Państwa, UOP [to istniejąca od
10 maja 1990 do 29 czerwca 2002
instytucja państwa, stanowiąca część
(obok zlikwidowanych Wojskowych Służb
Informacyjnych) służb specjalnych RP.
UOP zastąpił zlikwidowaną Służbę
7406
Bezpieczeństwa MSW] – Államvédelmi
Hatóság (ÁVH)
Urząd Ochrony Praw Autorskich – Szerzői
Jogvédő Hivatal (SZJH)
Urząd
Oficjalnych
Publikacji
Wspólnot
Europejskich (ang. Office for Official
Publications of the European Communities OPOCE) [1. to jest wydawnictwem
instytucji i innych organów Unii
Europejskiej. Odpowiada za produkcję i
dystrybucję publikacji unijnych we
wszystkich mediach i nośnikach. 2.
wydawnictwo instytucji i organów Unii
Europejskiej podporządkowane Komisji
Europejskiej, z siedzibą w Luksemburgu.
Urząd przygotowuje i rozpowszechnia
publikacje urzędowe, takie jak Dziennik
Urzędowy UE, Budżet UE oraz Raport
Generalny na temat działalności UE
(przewidziane przepisami Unii), a także
inne biuletyny informacyjne. Urząd
prowadzi
także
kilka
portali
internetowych związanych z działalnością
Unii (EUR-Lex, TED, SIMAP, CORDIS)
oraz ma własną internetową księgarnię.
Urząd Oficjalnych Publikacji powołany
został w 1969 r., jakkolwiek został
przekształcony
ze
struktur,
które
wydawały Dziennik Urzędowy WE od
1952 r. Obecnie jego status reguluje akt
prawny z 2000 r.] – Az Európai Közösségek
Hivatalos
Kiadványainak
Hivatala
(OPOCE) [Az Európai Unió Hivatalos
Lapjának megjelenéséről az Európai
Közösségek
Hivatalos
Kiadványainak
Hivatala
(OPOCE,
Kiadóhivatal)
gondoskodik. A Kiadóhivatal ugyanakkor az
Eur-Lex portálon keresztül közvetlen és
ingyenes elektronikus hozzáférést is biztosít
az Európai Unió joganyagához, lehetővé téve
ezzel az Európai Unió Hivatalos Lapjának
számai mellett a Szerződések, jogszabályok,
joggyakorlatot és a jogalkotási javaslatok
elektronikus elérhetőségét is.]
urząd opiekuńczy – gyámhatóság v. gyámhivatal
urząd patentowy – szabadalmi hivatal
Urząd Planowania – Tervhivatal
urząd poborczy, urząd podatkowy – adóhivatal
urząd pocztowo-telegraficzny – posta- és
távíróhivatal
urząd pocztowy – posta, postahivatal (ph); (kicsi)
postafiók
urząd podatków – adóhivatal
urząd pracy – munkaügyi hivatal
-
Wersja 01 01 2017.
Urząd Premiera – Miniszterelnöki Hivatal (MEH)
(1055 Budapest, V. Kossuth Lajos tér 4.)
urząd prezydenta miasta – polgármesteri hivatal
Urząd Prezydenta Republiki – Köztársasági
Elnöki Hivatal (KEH) [urząd prezydenta
Republiki Bułgarii; urząd Prezydenta
Republiki Francuskiej]
urząd probierczy [urząd zajmujący się kontrolą
i
oznaczaniem
przedmiotów
zawierających metale szlachetne] –
próbahivatal
urząd prokuratorski – ügyészség; ügyészi hivatal
urząd publiczny – közhivatal
Urząd Rady Ministrów – a Minisztertanács
titkársága
urząd skarbowy – kincstári v. pénzügyi hivatal;
adóhivatal
Urząd Skarbowy (US) – Adóhivatal (APEH)
urząd stanu cywilnego (USC) [1. urząd, w
którym notowane są narodzenia, zgony,
małżeństwa i rozwody obywateli; 2.
jednostka organizacyjna wchodząca w
skład urzędu gminy powołana ustawą
Prawo o aktach stanu cywilnego do
rejestracji zdarzeń określonych w tej
ustawie. Zdarzeniami tymi są urodzenie,
zawarcie związku małżeńskiego i zgon.
Pojedyncza gmina stanowi okręg USC,
jednakże wojewoda może w jednej gminie
utworzyć kilka USC a także połączyć
kilka gmin w jeden okręg USC.
Kierownika USC powołuje odpowiednio
wójt, burmistrz lub prezydent miasta.] –
anyakönyvi
hivatal;
anyakönyvvezetői
hivatal
urząd statystyczny – statisztikai hivatal
urząd telefoniczny – távbeszélőhivatal
urząd telegraficzny – távirda; távíróhivatal
urząd turystyczny – idegenforgalmi iroda
urząd zatrudnienia – munkaügyi hivatal
urząd ziemski – telekkönyvi hivatal, földhivatal
urządać bal – bált rendezni
urządzać (zob. urządzić) – rendezni, berendezni;
megrendezni; szervezni
urządzać a. urządzić coś – berendezni v.
megrendezni vmit
urządzać a. urządzić mieszkanie – lakást
berendez
urządzać a. urządzić najazd – portyázni
urządzać najazdy a. wyprawy – kalandozni
urządzać pijatykę – tivornyázni
urządzać (urządzić) przyjęcie – fogadást adni v.
rendezni
urządzać, urządzić wieczorne przyjęcie – estélyt
rendez v. ad
7407
urządzać sobie mieszkanie – lakást berendez
magának
urządzać strajk – sztrájkot szervezni
urządzać wycieczkę – kirándulást szervezni
urządzać a. urządzić wyprawę – portyázni
urządzać zabawę – mulatságot rendezni
urządzenia – berendezések, felszerelések
urządzenia cięgłowe [mechanizmy przenoszące
siłę pociągową lokomotywy na wagony
pociągu] – vonó- és kapcsoló készülék
urządzenia kanalizacyjne i wodociągowa –
vízvezetéki és csatornázási berendezések
urządzenia peryferyjne [urządzenia podłączone
do komputera, ale niestanowiące jego
integralnej części] – perifériák; periferiális
készülékek v. berendezések
urządzenia samopiszące [przyrządy zapisujące
automatycznie wartość jakiejś wielkości
fizycznej] – öníró v. önregisztráló készülék
urządzenia sanitarne [przyrządy służące do
utrzymania higieny, zainstalowane w
jakimś pomieszczeniu] – egészségügyi
műszerek v. készülékek v. berendezések
urządzenia socjalne – szociális létesítmények
urządzenie [1. jest to przedmiot umożliwiający
wykonanie określonego procesu, często
stanowiący zespół połączonych ze sobą
części stanowiących funkcjonalną całość,
służący do określonych celów, np. do
przetwarzania energii, wykonywania
określonej
pracy
mechanicznej,
przetwarzania
informacji,
mający
określoną formę budowy w zależności od
spełniających parametrów pracy i celu
przeznaczenia; 2. mechanizm lub zespół
mechanizmów, służący do wykonania
określonych
czynności;
3. daw.
wyposażenie jakiegoś pomieszczenia] –
elrendezés,
berendezés,
felszerelés;
szerszámok; (koncertu itd.) rendezés,
megrendezés;
szervezés;
létesítmény,
intézmény
urządzenie alarmowe – vészjelző, riasztó,
riasztóberendezés
urządzenie analogowe [urządzenie, którego
praca oparta jest na wielkościach
zmieniających się w sposób ciągły] –
analóg berendezés
urządzenie chłodnicze – hűtőberendezés
urządzenie dla walcowni – hengerműberendezés
urządzenie do infuzji – infúziós felszerelés,
infúzió
urządzenie do krojenia jaj – tojásszeletelő
urządzenie do krojenia
ziemniaków
–
burgonyaszeletelő
-
Wersja 01 01 2017.
urządzenie do magazynowinia produktów
naftowych – olajtermék-tároló berendezés
urządzenie do ogrzewania ciała pacjenta –
berendezés
a
beteg
testének
melegentartásához
urządzenie do ogrzewania domu – fűtőtest
urządzenie do pieczenia – sütő
urządzenie do smażenia – sütő (elektromos)
urządzenie do utajniania mowy – beszédtitkosító
urządzenie do wytwarzania sztucznego głosu,
woder – beszédhangutánzó készülék
urządzenie dźwiękowe – hangrendszer
urządzenie elektroakustyczne – elektroakusztikai
berendezés [olyan készülékek összessége,
amelyek
összekapcsolásuk
révén
hangátalakításra,
hangfelvételre
vagy
lejátszásra, hangerősítésre és hangkeltésre
használhatók]
urządzenie gazowe – gázkészülék
urządzenie irygacyjne – öntözőberendezés
urządzenie klimatyzacyjne – klímaberendezés;
egyenletes
hőmérsékletet
és
állandó
nedvességtartalmat bitosító berendezés
urządzenie kodująco-dekodujące –
(kat.:
informatyka)
codec,
coder/decoder,
kóder/dekóder
urządzenie kondensacyjne – kondenzáló v. sűrítő
berendezés
urządzenie kontrolne – elenőrző berendezés
urządzenie kotłowe – kazánberendezés
urządzenie licznikowe – számláló berendezés
urządzenie mieszkania a. mieszkalne –
lakásberendezés, lakberendezés, a lakás
berendezése
urządzenie
nagłaśniające
(dla
zespołu
muzycznego) – szalagíró, szalagjátszó,
magnetofon
urządzenie
obronne
a.
ochronne
–
védőberendezés; védekezésre képes
urządzenie odbiorcze – vevőberendezés
urządzenie odsiarczające – kéntelenítő berendezés
urządzenie ognioszczelne [urządzenie tak
skonstruowane, że niemożliwe jest
wydostanie się z niego iskry lub powietrza
o wysokiej temperaturze] – tűzálló v.
tűzbiztos berendezés
urządzenie peryferyjne (ang. peripheral device)
[dowolna część komputera inna niż
procesor (CPU) i pamięć operacyjna, jak
np. klawiatura, monitor, mysz, drukarka,
skaner, napęd taśmowy, mikrofon,
głośnik, aparat fotograficzny, dżojstik,
kamera internetowa. Szybka pamięć
robocza, jak RAM, ROM czy, dawniej,
rdzeń, nie może być określana mianem
7408
urządzenia peryferyjnego. Współczesne
określenie "urządzenie" jest ogólniejsze w
tym sensie, że jest odnoszone do obiektów
takich, jak dalekopis, RAM-drive czy
karta sieciowa. Niektórzy argumentują, że
z nadejściem komputera osobistego (PC)
płyta główna, dysk twardy, klawiatura,
mysz
i
monitor
są
częściami
podstawowego systemu komputerowego i
stosują termin "urządzenie peryferyjne"
do
dodatkowych,
opcjonalnych
komponentów maszyny.] – periféria [egy
olyan számítógépes hardver, amivel egy
gazda számítógép képességeit bővíthetjük. A
fogalom szűkebb értelemben használva azon
eszközökre értendő, amelyek opcionális
természetűek, szemben azokkal, melyekre
vagy minden esetben igény van, vagy
elengedhetetlen fogalmi alapkövetelmény
jelenlétük. A fogalmat általában azokra az
eszközökre alkalmazzák, melyek külsőleg
csatlakoznak a gazdagéphez, tipikusan egy
számítógépes buszon keresztül, mint például
az USB. Tipikus példa a joystick, nyomtató,
és lapolvasó. Az olyan eszköz, mint például
monitor és a lemezmeghajtó manapság azért
nem számít perifériának, mert igazából nem
opcionálisak, a videó digitalizáló kártya
pedig azért nem, mert belső eszköz.]
urządzenie pomocnicze – termelő-berendezés
urządzenie prysznicowe – zuhanyozóberendezés
urządzenie przeciwślizgowe – skatingkiegyenlítő,
antiskating berendezés
urządzenie przemysłowe – ipari beredezés
urządzenie
przetwarzania
danych
–
adatfeldolgozó berendezés
urządzenie radionadawcze – adóberendezések,
rádióadóberendezések
urządzenie radiowe – rádióberendezés
urządzenie rolkowe [urządzenie do badania i
regulacji hamulców w samochodach] –
görgős berendezés; görgős fékerőmérő
berendezés
urządzenie sklepowe – üzletberendezés
urządzenie sterujące – irányító berendezés
urządzenie sterujące (zapis dźwięku) – montírozó
(vágóasztal)
urządzenie tlenowe – (rep) légzőkészülék v.
berendezés
urządzenie transportowe – szállító berendezés
urządzenie tunelowe do obkurczania folii –
zsugorfóliázó gép
urządzenie wejścia-wyjścia, urządzenie we/wy,
urządzenie I/O (ang. input/output device)
[służy
do
komunikacji
systemu
przetwarzania danych (np. komputera) ze
światem zewnętrznym – użytkownikiem,
-
Wersja 01 01 2017.
urządzeniem lub innym systemem
przetwarzania
danych.
Urządzenie
wejścia-wyjścia służy często do zamiany
wielkości
fizycznych
na
dane
przetwarzane przez system lub odwrotnie.
Np. mysz komputerowa przetwarza ruch
ręki, odbiornik GPS aktualne położenie
geograficzne, a monitor komputerowy
przetwarza dane komputerowe na obraz.]
– I/O berendezés
urządzenie wielofunkcyjne (ang. MFP – Multi
Function Product) [urządzenie będące
najczęściej połączeniem drukarki, skanera
i faksu, zazwyczaj współpracujące z
komputerem, choć możliwa jest też praca
niezależna – jako kopiarka lub faks.
Drukarka wchodząca w skład urządzenia
jest najczęściej atramentowa, droższe
modele wyposażane są w ustrój laserowy.]
– MFP Multifunction Printer (többfunkciós
nyomtató)
A Samsung desktop SOHO MFP.
urządzenie wodne – vízkészülék
urządzenie wyprowadzające gazety – újságkirakó
berendezés
urządzenie zapobiegające powstawaniu gwizdu
(w torze teletransmisyjnym)
urządzenie zderzakowe – lökhárító- v. ütköző
berendezés
urządzenie zewnętrzne – periféria
urządzić (urządzę, urządzi) — urządzać
[1. wyposażyć coś w odpowiednie sprzęty;
2. zorganizować jakąś imprezę, jakieś
przedsięwzięcie itp.; 3. zapewnić komuś
dobre warunki materialne; 4. iron. źle się
komuś przysłużyć] – rendezni, szervezni;
berendezni, elrendezni; bajt okozni, rossz
helyzetbe hozni
urządzić awanturę – botrányt rendezni
urządzić kogo – (átv.) ellátja a dolgát v. baját
vkinek
urządzić (komu) owację – megéljenezni (vkit)
urządzić
obławę
na
niedźwiedzia
–
hajtóvadászatot rendezni medvére
7409
urządzić obławę na zbiega – hajtóvadászatot
intézni a szökevény után; űzőbe venni a
szökevényt
urządzić owację na cześć kogo – ünneplést
rendezni vkinek a tiszteletére
urządzić a. urządzać parapetówkę – lakásavatót
v. lakásszentelő rendezni
urządzić pranie – mosatni, mosást tartani v.
rendezni
urządzić przyjęcie dla kogo – fogadást rendezni
vkinek a tiszteletére
urządzić spotkanie świata pracy z literatami –
találkozót szervezni a dolgozók és az írók
között
urządzić swój pokój – berendezi szobáját
urządzić teren – területet rendezni
urządzić a. urządzać wystawę – kiállítást rendezni
urządzić zasadzkę na kogo/co – csapdát állítani
vkinek/vminnek
urządzić się — urządzać się [1. zagospodarować
się gdzieś, kupując sprzęty, meble itp.;
2. iron. narobić sobie kłopotu] –
rendezkedni; berendezkedni, beszerezni;
(gúny.) rosszul gazdálkodni
urządzony – be van rendezve, berendezett
urządzony, -a, -e – berendezett
urzec (urzekę, urzecze) — urzekać [1. wzbudzić
podziw, zachwyt; 2. według niektórych
wierzeń: mając siłę magiczną, rzucić na
kogoś, na coś urok] – megbabonázni,
megrontani, szemmel megverni, megigézni,
megbűvölni; (zachwycać) elbűvölni
urzec się — urzekać się [wzbudzić wzajemny
podziw, zachwyt] – megbűvölik, megigézik
egymást
urzeczenie [stan oczarowania kimś lub czymś] –
varázslat, rontás, megbabonázás, igézet
urzeczony, -a, -e – elbűvölt, megbabonázott,
megigézett
urzeczywistnić (urzeczywistnię, urzeczywistni) —
urzeczywistniać [sprawić, że coś staje się
rzeczywistością] – megvalósítani, valóra
váltani; eszközöl; létesíteni
urzeczywistnić swoje marzenia – megvalósítja
álmait
urzeczywistnić zamiar – szándékot megvalósítani,
megvalósítja a szándékát
urzeczywistnić się — urzeczywistniać się [stać się
rzeczywistym] – megvalósulni; valóra válni
urzeczywistnienie,
urzeczywistnianie
–
megvalósítás
urzeczywistnienie się – megvalósulás
urzekający, -a, -e [taki, który wzbudza podziw,
zachwyt;
czarujący,
zachwycający,
urokliwy, urzekliwy] – tündéri; elbűvölő
-
Wersja 01 01 2017.
urzekliwy, -a, -e – tündéri; elbűvölő
urzet (Isatis L.) [rodzaj roślin należący do
rodziny kapustowatych] – (növ.) festőfű,
csülleng
Urzet barwierski (Isatis tinctoria) [gatunek
rośliny dwuletniej należący do rodziny
kapustowatych] – Festő csülleng (Isatis
tinctoria, Brassicaceae)
urzędniczek – hivatalnokocska, kis firkász
urzędniczka – tisztviselőnő, hivatalnoknő (jestem
urzędniczką)
urzędniczka pocztowa – postáskisasszony; postai
hivatalnok (nő)
urzędniczy, -a, -e – hivatalnoki; hivatali,
tisztviselői
urzędnicze stanowisko – hivatalnoki állás
urzędniczy i biurokratyczny stosunek do pracy –
hivatalnokként, bürokratikusan viszonyulni a
munkához
urzędnik [1. osoba pracująca w jakimś urzędzie;
też: osoba sprawująca jakiś urząd; 2.
Urzędnik w gospodarstwie wiejskiem
znaczył to samo w XVI w., co ekonom
XVII i XVIII, a co rządca folwarku
dzisiaj.] – hivatalnok, tisztviselő (tisztv.)
(jestem urzędnikiem)
urzędnik administracji państwowej – állami
tisztviselő, köztisztviselő
urzędnik administracyjny – közigazgatási
tisztviselő
urzędnik ambasady – nagykövetségi tisztviselő
urzędnik
bankowy
–
bankhivatalnok,
banktisztviselő
urzędnik celny – vámhivatalnok, vámtisztviselő;
finánc
urzędnik ekspedycji – a továbbító hivatal
képviselője
urzędnik etatowy – véglegesített tisztviselő
urzędnik fiskalny – pénzügyi tisztviselő, kincstári
hivatalnok
urzędnik konceptowy – fogalmazási (karbeli)
tisztviselő, fogalmazó
urzędnik kontroli skarbowej – finánc
urzędnik manipulacyjny – kezelő tisztviselő
urzędnik ministerialny – minisztériumi tisztviselő
urzędnik państwowy – állami hivatalnok v.
tisztviselő; köztisztviselő, közalkalmazott,
közhivatalnok
urzędnik pocztowy a. poczty – postás;
postahivatalnok,
postai
alkalmazott,
postatisztviselő, postai hivatalnok
urzędnik podatkowy – adóhivatalnok
urzędnik skarbowy – pénzügyi tiszt, finánc,
pénzügyőr
7410
urzędnik stanu cywilnego [urzędnik prowadzący
zapisy o stanie cywilnym, narodzinach,
małżeństwie i śmierci obywateli] –
anyakönyvvezető;
(házassági)
anyakönyvvezető
urzędnik stwierdzający zgon – halottkém
urzędować [1. wykonywać obowiązki urzędnika;
2. pracować w określonych godzinach,
załatwiając
sprawy,
przyjmując
interesantów; 3. pot. siedzieć, pracować
lub przebywać w jakimś miejscu] –
hivatalban dolgozni, hivatalnokoskodni;
(przyjmować) fogadni, rendelni; hivatalában
eljárni
urzędowanie
–
hivatali
munka,
hivatali
elfoglaltság, hivataloskodás
urzędowo – hivatalosan, hivatalból; üzleti ügyben
urzędowo dozwolony – hatóságilag engedélyezett
urzędowo dozwolona wypredaż – hatóságilag
engedélyezett kiárúsítás
urzędowy, -a, -e (urz.) [1. dotyczący urzędu i
jego pracy; 2. pracujący w jakimś
urzędzie, zajmujący się jakąś sprawą z
urzędu; 3. sformalizowany, oficjalny i
oschły; 4. oficjalnie przyjęty przez władze
państwowe dla danego kraju] – hivatalos,
hivatali (hiv.); hatósági (hat.)
urzędowy obowiązek a. urzędowa powinność –
hivatali kötelesség
urzędy dawne – (hist.) régi hivatalok
Aquaeductor lub Rormagister – urzędnik,
zawiadujący wodociągami w większych
miastach dawnej Polski.
Asesor – asesor.
Budowniczy – architectus, aedilis.
Burgrabia – burggravius, burgrabius.
Burmistrz – proconsul, magister civium.
Cechmistrz – cechmagister.
Celnik – telonarius, teloneator.
Chorąży – vexillifer, signifer.
Chorąży petyhorski – vexil, cataphractae,
cohortis.
Ciwun – tivunus.
Cześnik – pincerna, pocillator.
Delegat – delegatus, legatus.
Deputat – deputatus.
Dozorca – custos, inspector, curator.
Dworzanin – aulicus.
Ekonom – oeconomus, economus.
General – generalis.
Grododzierżca – castellanus.
Hetman – dux exercitus, princeps militum,
exercituum.
Hetman wielki koronny lub litewski – supremus
dux exercituum Regni lub M. D. Litvaniae.
Hetman polny – campiductor.
Horodniczy – arcis, castelli praefectus.
-
Wersja 01 01 2017.
Instygator – instigator.
Kanclerz – cancellarius.
Kapitan – praefectus cohortis.
Kasztelan – castellanus.
Kasztelanie – castellanida.
Klucznik – promus.
Komisarz – commissarius.
Komornik – camerarius.
Koniuszy – praefectus stabuli.
Koniuszy wiel. koronny – magister stabuli regni.
Krajczy – incisor.
Krajczy koronny lub litewski – incisor regni
Poloniae lub magni ducatus Litvaniae.
Książę – princeps, dux.
Kuchmistrz – praefectus culinae.
Kustosz – custos.
Ławnik – assessor, scabinus.
Łowczy – venator; – łowczy nadworny – venator
aulicus.
Margrabia – marchio.
Marszałek – mareschalcus.
Marszalek wielki koronny lub litewski – Magnus
regni Poloniae aut Magni ducatus Litvaniae
mareschalcus.
Miecznik – ensifer.
Miernik, mierniczy – geometra.
Mostowniczy – praefectus pontium.
Namiestnik, zastępca – vicarius, vicesgerens,
commissarius.
Notarjusz – notarius.
Oboźny – castrametator.
Opat – abbas.
Pisarz – scriba w niższem, notarius w wyższem
znaczeniu.
Piwniczy – cellarius.
Poborca – exactor.
Podchorąży – subsignifer, vicarius vexilliferi.
Podczaszy – pincerna, pocillator; podczaszyna –
uxor, coniux pocillatoris; podczaszyc – filius
pocillatoris; podczaszanka – filia
pocillatoris.
Podkanclerzy – vice-cancellarius.
Podkomorzy – succamerarius.
Podkoniuszy – subpraefectus stabuli.
Podsędek – subjudex.
Podskarbi – thesaurarius.
Podstarosta – vice-capitaneus.
Podstoli – subdapifer.
Podwojewodzy – vice-palatinus.
Poseł – legatus.
Prymas – primas, princeps archiepiscoporum.
Pułkownik – colonellus.
Rachmistrz – calculator.
Rajca – consul, vir consularis.
Referendarz – referendarius.
Regent – regens.
Regestrant – registrator.
7411
Regimentarz – regimentarius.
Sekretarz – secretarius.
Senator – senator.
Sędzia ziemski – judex terrestris.
Sędzia grodzki – judex castrensis.
Skarbnik – thesaurarius.
Sołtys – scultetus, sołectwo – scultetiae.
Stanowniczy – hospitiorum militarium
designator.
Starosta – capitaneus.
Stolnik – dapifer.
Strawnik – convictor.
Szambelan lub podkomorzy królewski –
camerarius.
Wice-gerent – vices-gerens.
Włodarz – vlodarius.
Wojewoda – palatinus.
Wojewodzic – palatinida.
Wojski – tribunus.
Woźny – ministerialis lub praeco, woźny
jeneralny albo jenerał na całe województwo
– generalis ministerialis.
Wójt miejski – advocatus, praetor.
Żupnik – zuparius, salinator, praefectus
salinarum.
urżnąć — urzynać [rżnąc, oddzielić coś od
czegoś] – levágni, elvágni, leszelni,
lemetszeni
urżnąć komu co – levág vkinek vmit; levágja vkinek
vmijét
urżnąć się — urzynać się [1. pot. upić się bardzo;
2. pot. skaleczyć się] – leissza magát,
berúgni; (átv.) megvágja magát, elszakad
vkitől,
megsebesülni,
megsérülni,
megnyomorodni, megcsonkulni
urżnięty, -a, -e [pot. bardzo pijany] – erősen ittas,
jól berúgott
Us, Uz, Uc, (Wlg: Hus) [1. według Biblii ojczyzna Hioba (Hi 1:1). Jej dokładne
położenie nie jest obecnie znane.
Przypuszczalnie w obecnej południowo
wschodniej Jordanii (muhafaza Maan).
Kraina ta graniczyła z Edomem, której
mieszkańcy zamieszkali w krainie Us (Lm
4:21). Kraina wymieniona została również
w 25 rozdziale Księgi Jeremiasza. Ziemia
Us była narażona na ataki Sabejczyków i
Chaldejczyków (Hi 1:15, 17). Kraina Uc
znajdowała się w pobliżu Arabii, na
wschód od Ziemi Obiecanej, blisko
Edomu. 2. ojczyzna Hioba, kraina
granicząca z Edomem i Arabią] – Úz [Jób
szülőföldje. Jób 1.1 Vala Úz földén egy
ember, a kinek Jób vala a neve. Ez az ember
feddhetetlen, igaz, istenfélő vala és bűngyűlölő.]
-
Wersja 01 01 2017.
U.S.
Security and Exchange Comission
(Amerykańska Komisja Bezpieczeństwa i
Wymiany) – SEC Security and Exchange
Comission (Értékpapir és Tőzsdefelügyeleti
Bizottság)
usadowić — usadawiać [1. spowodować, że ktoś
wygodnie gdzieś usiadł; 2. umieścić coś
gdzieś; 3. umożliwić komuś zajęcie
wysokiego stanowiska lub dobrej pozycji
w jakiejś hierarchii] – leültetni, elhelyezni,
letelepíteni
usadowić się — usadawiać się [1. usiąść gdzieś
wygodnie; 2. osiedlić się gdzieś na stałe;
3. zająć wysokie stanowisko lub dobrą
pozycję w jakiejś hierarchii] – leülni,
letelepedni; elhelyezkedni (állásban v.
kényelemben), megveti a lábát, leülni, helyet
foglalni
usadzić (usadzę, usadzi) — usadzać [1. wskazać
poszczególnym osobom miejsca, gdzie
mają usiąść; 2. pot. zmusić kogoś do
przestrzegania dyscypliny] – leültetni,
elhelyezni; (átv.) rendreutasítani
usadzić kogo/co w czym – elhelyezni vkit/vmit
vmiben
usadzić kogo – rendreutasítani vkit
usadzić się — usadzać się [zająć miejsce
siedzące] – elhelyezkedni, leülni, helyet
foglalni
usadzić się na co – igyekezni vmit elérni
usamodzielnić (usamodzielnię, usamodzielni) —
usamodzielniać [uczynić samodzielnym] –
önállósítani, függetleníteni, (małoletniego)
nagykorúsítani
usamodzielnić się — usamodzielniać się [stać się
samodzielnym] – önállósulni, önállósítja
magát; függetleníti magát
usamodzielnienie – önállósítás
usamodzielnienie się – önállósulás
usamodzielniony, -a, -e [taki, który się
usamodzielnił] – függetlenített, önállósított
usamowolnić (usamowolnię, usamowolni) —
usamowolniać,
usamowalniać
[daw.
uwolnić kogoś od zależności, poddaństwa
lub opieki] – felszabadítani, függetleníteni,
önállósítani, emancipálni
usamowolnić się — usamowolniać się,
usamowalniać się [daw. uwolnić się od
zależności, poddaństwa lub opieki] –
önállósulni,
függetlenedni;
függetleníti
magát
usamowolnienie [Z pod władzy rodziców
wychodziły dzieci przez usamowolnienie,
co następowało przez dany im udział w
majątku, gdy rodzice dozwolili dziecku
stanowić oddzielne gospodarstwo, już je z
pod władzy swej przez to samo
7412
wypuszczając.
Usamowolnienie
niepełnoletnich do działań prawnych
odbywało się jedynie per scriptum
principis, t. j. przywilejem z kancelaryi
królewskiej.] – önállósítás, felszabadítás,
függetlenítés, emancipálás
usamowolnienie chłopów – jobbágyfelszabadítás
usankcjonować [1. nadać czemuś moc urzędową;
2. przyzwolić na coś] – szentesíteni,
törvényerőre emelni
usankcjonowanie
(uprawomocnienie,
legitymizacja) – szentesítés, törvényerőre
emelés
Amon Jost: Magyar huszár - fametszet
Acsády Ignác: A magyar birodalom története 2.
Atheneum, Budapest, 1904, 197. oldal
usarka [1. noszony w XVII wieku strój
pochodzenia węgierskiego. Miał on
przypominać
górną
cześć
odzieży
husarskiej, szytą z czerwonego aksamitu i
zapinaną na złote guziki. Według
niektórych źródeł usarki przypominały
krótkie żupice, na które nakładano
żupany lub delie. 2. tak nazywano w
Polsce strój husarski noszony w XVII
wieku. Była to kurtka aksamitna
karmazynowa ze złotymi guzikami.] –
(daw) végvári vitézek ill. huszárok
felsőruházata [A több tízezer fős végvári
katonaság
önálló
társadalmi
réteggé
fejlődött, amely a nemesség és a parasztság
között helyezkedett el. Maga is privilegizált
(kivételt nyújtó) státuszra törekedett, s
jobbára a nemességgel tartott.]
usarz (zob. husarz) [(u Zygmunta Glogera) ob.
Jazda polska Enc. Star. t. II, str. 286.] –
(daw) huszár
usatysfakcjonować [zadowolić kogoś, zaspokoić
czyjeś potrzeby lub aspiracje] –
elégedettséget, örömöt okozni; kielégíteni
USB (ang. Universal Serial Bus – uniwersalna
magistrala szeregowa) [rodzaj sprzętowego
portu komunikacyjnego komputerów,
-
Wersja 01 01 2017.
zastępującego stare porty szeregowe i
porty równoległe. Został opracowany
przez firmy Microsoft, Intel, Compaq,
IBM i DEC.] – Universal Serial Bus (USB;
magyarul: univerzális v. egyetemes soros
busz) [1. manapság nagyon elterjedt, 1996ban az Intelnél kifejlesztett számítógépes
csatlakozó. Előnyös tulajdonsága, hogy
teljeskörűen Plug and Play, az összes modern
operációs rendszer támogatja, és azonos
felépítésű, akár PC akár Mac számítógép
része. 2. Univerzális soros busz. Mindenemű
konfigurálás
nélkül
csatlakoztathatunk
eszközöket a PC-re. Maximum 127 eszközt
és 12 Mbyte/sec sebességet támogat, és
lehetőséget ad a „hot plug”-ra ami azt jelent,
hogy a gép ki- illetve bekapcsolása nélkül is
csatlakoztathatunk illetve leválaszthatunk
alkatrészeket. 3. Univerzális soros sín. Olyan
interfész technológia amely 127 eszközt, 12
Mbit/s (USB 1.1) ill. 480 Mbit/s (USB 2.0)
sebességgel, "plug and play" módon tud
csatlakoztatni. Külön gép- és periféria oldali
csatlakozót használ. Csatlakozói: USB A,
USB B, USB mini B.; 4. új, soros csatoló
(vezetékrendszer), amelyen keresztül akár
127 tartozék (egér, nyomtató, lapolvasó, stb.)
egy
személyi
számítógéphez
csatlakoztatható; a hagyományos csatolókkal
szemben az USB-nél kevesebb vezetékre van
szükség, a nehézkes beállítások és a
készülékek közti konfliktusok megszünnek,
plug and play (= 'csatold és kész') tartozékillesztés lehetséges; az USB-1 csatoló
maximális adatátviteli sebessége 12 Mbps
(kb. 10-szerese a hagyományos párhuzamos
csatolóénak), így már MPEG kódolású video
átvitelére és Ethernet kapcsolatra is
alkalmas; az USB-2 változat (Intel) 360-480
Mbps-re lesz képes és így felveszi a versenyt
a FireWire tulajdonságaival (bevezetése
2000-től várható); az USB ipari standárd
adaptálása
a
különböző
operációs
rendszerekbe (iMac, Windows-98), valamint
a tartozékokba folyamatban van; költségek
szempontjából megtakarítást jelent, hogy
ahol a központi processzor sebessége az
állományok (pl. hang) szoftver-dekódolását
lehetővé
teszi,
nem
kell
külön
dekóderegység
(pl.
hangkártya)
a
számítógépbe, a gyors USB busz a digitális
hangátvitelt tesz lehetővér, a D/A konverzió
a külső hangszóróegységben történhet; az
USB-2 pl. a DVD-k vagy a digitális kamerák
csatolásánál tölthet be fontos szerepet]
US-CERT (United States-Computer Emergency
Readiness Team) [grupa chroniąca
infrastrukturę
internetową
Stanów
Zjednoczonych, koordynująca działania
7413
obronne przeciwko cyberatakom. Została
założona we wrześniu 2003 r. i operuje
jako część Department of Homeland
Security. Ma siedziby w Arlington,
Virginia oraz Pittsburghu, Pennsylvania.]
– US-CERT (United States-Computer
Emergency Readiness Team); az Egyesült
Államok
belbiztonsági
hivatalának
számítógépes vészhelyzetekkel foglalkozó
csoportja
uschnąć — usychać [o roślinach lub ich
częściach: obumrzeć, zwykle z braku
wody] – elszáradni, kiszáradni, elsorvadni;
elhervadni; fonnyadni
uschnięcie – elszáradás
uschnięcie drzew – a fa kiszáradása
uschnięta ręka – aszott kéz
uschnięty, -a, -e; uschły, -a, -e [o roślinach lub
ich częściach: obumarły, pozbawiony
wilgoci, wody] – száradt; elszáradt; hervadt;
kiszáradt
uschnięty, -a, -e; uschły, -a, -e [o roślinach lub
ich częściach: obumarły, pozbawiony
wilgoci, wody] – száraz, kiszáradt, elsorvadt
used look (efekt znoszenia) – used look [1.
Használt külső (angol). Azon anyagokra
vonatkozik, amelyek már újonnan is régóta
viseltnek tűnnek. 2. Használt külső. Olyan
anyagok, melyek már újonnan is használtnak
tűnnek.]
Usenet
(ang.
USEr
NETwork
–
sieć
użytkowników) [1. najczęściej kojarzony z
usenet news to ogólnoświatowy system
grup dyskusyjnych, z którego można
korzystać za pośrednictwem zwykłej
przeglądarki. Składa się z wielu tysięcy
grup tematycznych. Wiadomości (posty),
przypominające e-maile użytkownicy
wysyłają do dedykowanych serwerów,
które
następnie
automatycznie
wymieniają je między sobą; 2. to
ogólnoświatowy
system
grup
dyskusyjnych, z którego można korzystać
-
Wersja 01 01 2017.
przez Internet. Składa się on z tysięcy
grup
tematycznych,
ułożonych
w
strukturę hierarchiczną. Wiadomości
przypominające pocztę elektroniczną
użytkownicy wysyłają do serwerów
Usenetu, a serwery tworzące sieć P2P
automatycznie wymieniają je między sobą.
Czasem wiadomości są nazywane postami,
z angielskiego to post – wywiesić
informację, skąd a post – wiadomość
umieszczona w Usenet] – USENET (USEr
NETwork = felhasználói hálózat kifejezésből
rövidítve.) [1. Az Internet részeként üzemelő
hírcsoport-hálózat
(News)
angol
megnevezése. 2. az Egyesült Államok egyik
legrégibb és legnagyobb (laza) hálózati
kommunikációs
csoportosulása,
amely
elsõsorban a felsõoktatásban és kutatásban
résztvevõk hír- és információcseréjét
biztosítja
newsgroup-ok
útján;
2.
Számítógépes hálózat, az Internet része. A
USENET a levelezési listákból kialakítható
hálózathoz lenne hasonlítható. A USENET az
információkat úgynevezett hírcsoportokra
(newsgroups) bontja, amelyekbe bármely
felhasználó beléphet, illetve ahová bármely
felhasználó
feladhat
üzeneteket.
A
hírcsoportok aztán további alcsoportokra
bomlanak.
A
USENET egy
olyan
hírdetőtáblához, faliújsághoz hasonlítható,
amelyet elolvashatunk, illetve üzeneteket
ragaszthatunk fel rá. Az üzenetek a világ
minden olyan gépéhez eljutnak, amelyek az
adott
hírcsoporthoz
tartoznak.
A
hírcsoportokba való bejelentkezést és az
üzenetek elolvasását, feladását intelligens
programok vezérlik. Bizonyos feltételek
teljesülése esetén újabb hírcsoportokat lehet
létrehozni. 3. az Egyesült Államok egyik
legrégibb és legnagyobb (laza) hálózati
kommunikációs
csoportosulása,
amely
elsősorban a felsőoktatásban és kutatásban
résztvevők hír- és információcseréjét
biztosítja newsgroup-ok útján; 4. az USA
egyik
legrégibb
(laza)
hálózati
csoportosulása, amely a "newsgroup" nevű
kommunikációs fórumairól híres; a Usenet
news ma már az Internet egyik információs
szolgáltatásaként működik; a rendszer már
túl nagyra nőtt (több mint tízezer
hírcsoportból áll) és a tömeges spamming
egyre élvezhetetlenebbé teszi, így alakulóban
van egy új elveken működő Usenet2. — A
legtöbb
üzenetet
fogadó
fontosabb
hírcsoportok:
 alt: alternative -- alternatív hírcsoportok;
 biz: business -- mindenféle, üzlettel
kapcsolatos témakörök;
7414
 comp: computer -- számítástechnikai
hírcsoportok;
 misc: miscellaneous -- máshová be nem
sorolható, egyéb témakörök;
 rec:
recreational
-szabadidővel
kapcsolatos hírcsoportok;
 sci: science -- tudományos hírcsoportok;
 soc: society -- társadalommal kapcsolatos
témakörök.
A USENET hálózat bárki számára nyitott és
szabadon hozzáférhető. Felmérések szerint a
hálózat 6500 különböző hírcsoportját
naponta két és félmillónyian olvassák.]
UseNet (User's Network News Service) - UseNet
(User's Network News Service) - 'UseNet'
információs fórum [a UseNet az Internet
hálózatnak egyik legrégebbi alkalmazása;
alapját képezik témakörök szerint felosztott
hírcsoportok (newsgroups), melyeknek tagjai
hirdetőtáblákon (news-server) keresztül
értekeznek egymással; a rendszer nem
kommerciális, minden hír ingyenes, a reklám
tilos! a legtöbb hírcsoport nem küld
körlevelet postaládánkba, a hirdetőáblákra
érkező hozzászólásokat egy hírolvasó (newsreader) programmal hívhatjuk le; a rendszert
eredetileg a Duke és a North Caroline (USA)
egyetemek két diákja hozta létre; a
vitaanyagot témakörök szerint, szakmailag
moderált hírcsoportokra osztották; ma a
világon több mint 10000 ilyen hírcsoport
működik; a 'moderált' hírcsoportokban a
gyakori kérdéseket és válaszokat (FAQ)
karbantartják, igy nagy szakmai tudás
halmozódik fel azokban; ritkábban az
öszesítéseket
körlevél
formájában is
postázzák; egyes keresőprogramok, mint pl.
a DejaNews kimondottan a UseNet
tartalmában való keresést szolgálják]
user {rzecz.}; użytkownik {m.} [komp.] – (ang.)
user [1. Angol szó, jelentése: felhasználó.A
számítógép-hálózatokban
a
különböző
jogokkal
felruházott
felhasználók
különbözőképpen használhatják az adott
számítógép erőforrásait. A többfelhasználós
operációs rendszerek -- mint amilyen a unix
is -- definiálnak egy olyan felhasználót, akit
minden jog megillet. Ő az, aki az adott
kiszolgálón bármit tehet. A unix ezt a
felhasználót a root (gyökér), míg más
operációs
rendszerek
a
supervisor
(felügyelő) azonosítóval illetik.2. valamely
hálózati szolgáltatást igénybe vevő ember,
magyarul:
"felhasználó";
szigorúbb
értelemben egy szerveren saját azonosítóval
rendelkező
személy,
aki
nem
rendszeradminisztrátori feladatokat lát el]
-
Wersja 01 01 2017.
User account - konto użytkownika [Zestaw
informacji pozwalający danej osobie na
korzystanie z sieci. Na konto składa się
m.in.
nazwa
użytkownika,
hasło,
dodatkowe uprawnienia lub ograniczenia,
katalog "domowy" itp.] – (ang.) User
account; felhasználói adatok
user-friendly {przym.}; łatwy w obsłudze
{przym. m.} [komp.] [zł.] – (ang.) user
friendly - felhasználóbarát [könnyen
használható (hardver vagy szoftver);
számítógépek felhasználói körének bővülése
mesz- szemenően függ a rendszerek könnyű
kezelhetőségétől,
felhasználóbarát
kivitelezésétől]
User group - grupa użytkowników [Mechanizm
ułatwiający
administrowanie
uprawnieniami
użytkowników
w
niektórych sieciach poprzez powiązanie
użytkowników
mających
jednakowe
uprawnienia. Zamiast np. definiować z
jakich katalogów mogą mogą korzystać
wszyscy pracownicy sekretariatu, tworzy
się grupę np. SEKRETARIAT, której
nadaje się odpowiednie uprawnienia i
wpisuje
się
jako
jej
członków
pracowników sekretariatu. Dzięki temu
mechanizmowi
zarówno
późniejsza
zmiana uprawnień sekretariatu jak i
ewentualne zmiany kadrowe są łatwiejsze
do przeprowadzenia, mniejsza jest też
możliwość pomyłek. Grupy można też
tworzyć bez nadawania specjalnych
uprawnień, wyłącznie w celu łatwiejszego
zorientowania się np. w zakresie
obowiązków
czy
przynależności
administracyjnej pracownika albo - w
systemach poczty elektronicznej w celu
łatwego adresowania listów do wielu
użytkowników.] – (ang.) User group;
felhasználói csoport
user ID (user identity disc) [jawna nazwa
użytkownika, pod którą dana osoba jest
znana w sieci. Dany użytkownik może
mieć kilka nazw (kont), z którymi wiążą
się różne uprawnienia (np. do pracy i do
administrowania), sieć jednak traktuje je
tak, jakby należały do różnych osób.] –
user ID [Angol kifejezés, jelentése:
felhasználói azonosító. A user identity disc
szavakból.]
user interface {rzecz.}; interfejs użytkownika
{m.} [komp.] [zł.] [w technice część
urządzenia odpowiedzialna za interakcję z
użytkownikiem. Człowiek nie jest zdolny
do
bezpośredniej
komunikacji
z
maszynami.] – UI User Interface
(felhasználói csatlakozó); (ang.) user
interface - felhasználói közeg, határfelület
7415
(interfész) [1. számítógépes programnak
vagy szolgáltatásnak a felhasználói oldalon
megjelenő kezelői felülete; a
mai
számítógépeknek
jellemzően
kétféle
(karakteres vagy grafikus) felülete van, de
már kezdenek megjelenni az emberi
beszéddel működő interface-t (is) tartalmazó
rendszerek; 2. a számítógépes program, ill.
szolgáltatás felhasználói oldalon megjelenő
kezelői felülete; 3. míg a hagyományos
írógépnél a billentyűzet az egyetlen bemenet
és a papír az egyetlen kimenet, korszerű
multimédiumos számítógépeknél a bemenet
lehet a billentyűzet, egér, mikrofon,
digitalizáló rajztábla, lapolvasó, elektronikus
kamera, stb., kimenet pedig a monitor, vetítő,
nyomtató, hangszóró, stb. a közeljövő nagy
kihívása az összes bemenetet és kimenetet
felhasználóbarát kivitelezése; így a sikeres
grafikus bemenet mellett, megoldandó a
megbízható
beszédfelismerő
('vokális')
bemenet is; várható, hogy szóbeli parancsok
felismerése, a számítógépek használatára
alapozott Internet- kommunikáció további,
ugrásszerű népszerűsödését is jelenti majd]
User List [Lista Użytkowników. Spis osób (a
raczej nazw ich kont) uprawnionych do
korzystania z sieci lub serwera. Określenie
to może też oznaczać osoby zalogowane w
danej chwili do sieci, korzystające z
urządzenia itp.] – (ang.) User List;
felhasználók listája
User password - hasło użytkownika [Tajne
słowo, ciąg liter i cyfr lub tp. pozwalający
na
jednoznaczne
zidentyfikowanie
użytkownika oraz chroniący jego konto
przed niepowołanym dostępem. Hasło
powinno być znane wyłącznie jego
właścicielowi (na tym polega sama idea
hasła). Z reguły hasło wpisywane jest "na
ślepo" (bez wyświetlania na ekranie) albo
wszystkie znaki hasła maskowane są np.
gwiazdkami (*). W wielu sieciach hasła
użytkowników są szyfrowane w sposób
uniemożliwiający ich odczytanie nawet
przez administratora, nawet jeżeli ma on
dostęp do pliku, w których są one
zapisane. Z reguły aby zmienić hasło
użytkownika,
nie
wystarczy
być
zalogowanym na jego konto, trzeba
również podać stare hasło (zabezpiecza to
przed zmianą hasła użytkownikowi który
zostawił bez opieki zalogowany na swoje
konto komputer) albo trzeba mieć
uprawnienia administratora. W sieciach z
zaawansowanym
systemem
bezpieczeństwa hasło użytkownika nie
pojawia się na sieci i jest szyfrowane już w
stacji
roboczej
(uniemożliwia
to
-
Wersja 01 01 2017.
"podsłuchanie" hasła), system może też
wymagać haseł o odpowiedniej długości,
wymuszać okresowe zmiany haseł itp.] –
(ang.) User password; felhasználói jelszó
username {rzecz.} [komp.] (też: screenname);
nazwa użytkownika {f.} [komp.] – (ang.)
username v. user name - felhasználói név [1.
egy (hálózati) számítógépen bejelentkezési
jogosultságot
biztosító
felhasználói
azonosító; az Interneten egyben az e-mail
címek első része a @ karakter előtt; 2. egy
(hálózati)
számítógépen
bejelentkezési
jogosultságot
biztosító
felhasználói
azonosító; 3. felhasználót azonosító név: a
postafiók címének a @ jelzés előtti része]
usiać [1. wystąpić gdzieś w dużej liczbie;
2. pokryć jakąś powierzchnię, przestrzeń
dużą liczbą czegoś] – behinteni, beszórni,
bevetni
usiany, -a, -e [gęsto pokryty czymś] – behintett,
beszórt, bevetett
usiąść (usiądę, usiądzie) [1. przybrać pozycję
siedzącą;
2. o
owadach,
ptakach:
zatrzymać się na czymś; 3. przybrać
pozycję siedzącą w celu wykonywania
jakiejś
czynności;
4. o
samolocie:
wylądować] – leülni, ráülni, felülni; helyet
foglalni; (rep) landolni, leszállni
usiąść do stołu – asztalhoz ülni
usiąść komu na głowie – (átv.) befészkeli magát a
fejébe; nem megy ki a fejéből
usiąść komu na karku – terhére esik v. van vkinek;
a nyakába varrja magát vkinek
usiąść na czym – leül vmire
usiąść na krześle – leülni
usiąść w fotelu – leülni
usiąść w kucki – leguggolni, beleülni vmibe
usiąść wygodnie – kényelmesen elhelyezkedni
usiadł, bo nic nie miał nad to do powiedzenia –
leült, mert nem volt már mit mondania
usiadł w nogach łóżka – az ágy végére v. lábához
ült
usiądź bez korowodów – ülj le minden teketória
nélkül
usiądź koło nas – ülj közénk, ülj le mellénk
usiądźmy gdzieś w kawiarni! – üljünk be egy
presszóba!
usidlić (usidlę, usidli), usidłać — usidlać
[podporządkować sobie kogoś, zwykle
podstępnie] – behálózni, lépre csalni
usidlić kogo/co czym – befonni, behálózni vkit/vmit
vmivel
usidlić się – lépre menni
usiec [regionalnie: ukosić (skosić pewną ilość
czegoś, np. trawy, zboża)] – levágni,
7416
lemetszeni,
leszelni,
lenyisszantani,
lekaszabolni, lekaszálni
usiec kogo – (dawno) lekaszabolni, (átv.) levágni
vkit
usieczony, -a, -e – levágott, lemetszett, leszelt,
lenyisszantott, lekaszabolt, lekaszált
usiedzieć (usiedzę, usiedzi) [1. wytrwać gdzieś w
pozycji siedzącej; 2. pobyć, pomieszkać
gdzieś jakiś czas] – ülve maradni, egy
helyben nyugodtan maradni
usiekać [siekając, przygotować pewną ilość
czegoś] – levágni, levagdosni, lemetélni,
lekaszabolni
usilnie – erőltetetten, erőlködve, teljes erőből,
megfeszítve; esdve, könyörögve
usilność – erőfeszítés, szorgoskodás, igyekezet,
kitartás
usilny, -a, -e [taki, w który włożono wiele
wysiłku i wytrwałości] – megfeszített,
erőltetett, kitartó; fokozott
usilna praca – megfeszített munka
usilna prośba – égető kérés
usilne starania – kitartó igyekezet
usiłować [usilnie starać się coś zrobić] – erőlködni
(erőlködik), igyekezni (igyekszik), törekedni
(törekszik), erőfeszítéseket tenni, fáradozni
(fáradozik);
megkísérelni,
próbálkozni
(próbálkozik); serénykedni
usiłować co robić – igyekezni vmit csinálni v. tenni
usiłowanie [1. wysiłek podjęty, aby osiągnąć
jakiś cel; 2. działanie jakiejś osoby
bezpośrednio zmierzające do popełnienia
przestępstwa] – erőfeszítés, fáradozás;
próbálkozás, erőlködés, igyekezet, igyekvés,
törekvés, próba, kísérlet
usiłowanie zabójstwa – gyilkossági kísérlet
uskarżyć się — uskarżać się [wypowiedzieć
swoje skargi] – panaszkodni, siránkozni
uskarżać się komu na kogo/co – panaszkodni
vkinek vkire/vmire v. vmiről
uskarżać się na coś – panaszkodni vmire
uskąpić – lecsippenteni, csökkenteni, fukarul bánni
uskładać [składając, zebrać pewną ilość czegoś,
zwykle: oszczędzając, zgromadzić jakąś
sumę
pieniędzy]
–
felhalmozni,
összegyűjteni, összekuporgatni
uskoczyć — uskakiwać [1. skacząc na inne
miejsce, uniknąć ciosu, uderzenia itp.; 2. o
warstwach skalnych: przesunąć się
względem siebie] – félreugrani
uskoczyć dokąd, uskoczyć gdzie – (átv.)
megugrani
uskoczył przed pędzącym samochodem –
félreugrott a száguldó gépkocsi elől
-
Wersja 01 01 2017.
uskok [1. skok do tyłu lub w bok wykonany w
celu
uniknięcia
jakiegoś
niebezpieczeństwa;
2. przesunięcie
równoległe elementu jakiejś płaszczyzny;
3. pionowa ściana skalna a. grani;
4. pionowe lub ukośne pęknięcie mas
skalnych i przesunięcie się ich względem
siebie; też: szczelina powstała wskutek
tego przesunięcia; 5. archit. załamanie się
dwóch elementów o płaszczyznach
równoległych
do
siebie;
6. przesunięcie się mas skalnych względem
siebie i szczelina tak powstała; dyslokacja]
– ugrás, elugrás; (földt.) vetődés
uskok [dawny partyzant serbski] – uszkók
(délszláv menekült) [uszkok {menekültek} a
török
uralma
elől a
szülőföldjüket
elhagyó délszlávok, főként szerbek, akik
tömegesen, családjukkal együtt álltak
fegyveres szolgálatba. Főként a Habsburg
zászló alá, de találunk belőlük török
zsoldban is. A tengerparton, főként Zengg
{Senj} környékén kalózkodást is űztek,
komolyan
veszélyeztetve
az
Adria
királynőjének, Velencének az érdekeit.]
uskrzydlić (uskrzydlę, uskrzydli) — uskrzydlać
[1. dodać komuś albo czemuś lekkości,
szybkości; 2. dodać komuś energii, zapału
lub stać się natchnieniem czyichś działań]
– (átv.) félszárnyazni, szárnyakkal ellátni
uskrzydlony, -a, -e [mający skrzydła] – (átv.)
félszárnyazott, szárnyakkal ellátott, szárnyas
uskubać [1. skubiąc, oderwać coś od czegoś;
2. skubiąc, nagromadzić czegoś; 3. o
zwierzętach: chwytając pyskiem, zerwać
coś rosnącego] – tollától megfosztani; (átv.)
lecsípni, lecsippenteni; elvenni egy keveset;
megdézsmálni
uskubnąć [1. zob. uskubać w zn. 1, 3.; 2. pot.
zabrać komuś niewielką część czegoś bez
jego wiedzy] – tollától megfosztani; (átv.)
lecsípni, lecsippenteni; elvenni egy keveset;
megdézsmálni
uskubnał trochę z dochodów spółki – lecsípett
egy keveset a közös bevételből
uskutecznić
(uskutecznię,
uskuteczni)
—
uskuteczniać [pot. zrealizować coś] –
megvalósítani, véghezvinni, végrehajtani,
foganatosítani,
teljesíteni,
kivitelezni,
elintézni
uskutecznie – megvalósítás, teljesítés, elintézés
usłać (uścielę, uściele) — uściełać, uścielać
[1. przygotować miejsce do spania,
siedzenia;
2. ścieląc,
pokryć
jakąś
przestrzeń dużą ilością lub warstwą
czegoś; 3. znaleźć się gdzieś w dużej ilości]
– ágyazva, almozva befedni v. beszórni v.
behinteni
7417
usłać drogę kwiatami – virággal hinteni be az utat
Usłana Sala * Dom – (daw.) hálóterem
usłojenie [układ słojów drzewa] – (erd.) évgyűrű
usłuchać [postąpić według czyjejś rady lub
czyjegoś rozkazu] – hallgatni, meghallgatni;
engedelmeskedni
usłuchać czyjej rady – megfogadni vki v. vkinek a
tanácsát; hallgatni vki tanácsára
usłuchać kogo/czego – meghallgatni, megfogadni
vmit;
hallgatni
vkire/vmire;
engedelmeskedni,
szót
fogadni
vkinek/vminek
usłuchać się kogo/czego – engedelmeskedni
vkinek/vminek
usługa [pomoc okazana komuś] – (gazdasági
tevékenység)
szolgálat,
(usługiwanie)
kiszolgálás, (usługi) szolgáltatás; szívesség
usługa dostępu zdalnego (usługa systemu
Windows NT realizująca pewien zakres
funkcji związanych z sieciami rozległymi
WAN) – (kat.: informatyka) RAS (Remote
Access Service) Telefonos hozzáférés a
számítógéphez.
usługa DSL (rodzina usług komunikacji
dwukierunkowej umożliwiającej rozmowę
na jednej linii bez wcześniejszego
zawieszania połączenia komputerowego) –
(kat.: technika) DSL (Digital Subscriber
Line) [1. nagy sávszélességű digitális
telefonvonal, mely az ISDN-nél sokkal
gyorsabb, több Mbit/s-os átvitelt tesz
lehetővé, viszont az elérhető sebesség erősen
függ az előfizető és a központi elosztó
közötti távolságtól; bevezetés alatt levő
változatai: DSL-Lite, ADSL; 2. Nagy
sebességű, hálózati adatátvitelre használható
telefonvonal. A hagyományos telefonvonalak
gyorsítására fejlesztették ki, használatához
speciális modem szükséges. A kapcsolat
egyszerű
páros csavart rézvezetéken
keresztül valósul meg. A DSL jelentősen
gyorsabb az ISDN-nél, több Mbit/s átviteli
sebességet tesz lehetővé.]
usługa FWA (usługa telefoniczna oparta o radio
w
miejscach
gdzie
instalacje
bezprzewodowe są nieopłacalne np.: małe
zaludnienie); (ang.) synonimy: fixed
wireless access – (kat.: technika) FWA
Fixed Wireless Access (helyhezkötött
drótnélküli hozzáférés)
usługa
GPRS
(usługa
komunikacji
bezprzewodowej oparta na pakietach) –
(kat.: informatyka) GPRS, General Packet
Radio Service - 'GPRS' adatátviteli
szolgáltatás (általános csomagkapcsolt rádió
adatszolgáltatás);
általános
rádiós
csomagkapcsolt szolgáltatás [Mobiltelefonos
-
Wersja 01 01 2017.
internetezést
gyorsító
csomagkapcsolt
adatátviteli protokoll, 100 kbps feletti
sebességgel. 2. Európában 2000-től üzemelő,
közepes sebességű vezetéknélküli adatátviteli
technológia; célja a GSM-nél gyorsabb
adatkommunkáció hordozható készülékek
segítségével
(mobil
telefonok,
kézi
számítógépek,
stb.);
a
megfelelő
végkészülékek mellett, természetesen a
(WAN) hálózatnak is GPRS-kivitelezésűnek
kell lenni; a GSM-nél a maximális
adatátviteli sebesség 9,6 kbps, ezért ez csak
beszéd, szöveg és egyszerű grafikák
átvitelére használható; a 'GPRS' technológiával 56-114 kbps érhetö el, ami számos új
(internet-) alkalmazáshoz elegendő, szerény
minőségű MPEG-4 kisvideot beleértve;
[minőségi mozgókép-átvitelhez (> 2 Mbps) a
'GPRS' is elégtelen, ehhez egy u.n. 3.
generációs technológiára, pl. az u.n.
"UMTS"-re van szükség;]]
usługi [działalność gospodarcza służąca do
zaspokajania potrzeb ludzi] – szolgáltatás;
kiszolgálás,
szolgálat;
szolgáltatások;
szolgáltatóipar
usługi bankowe – bankszolgálat
usługi dewizowe – devizaszolgáltatás
usługi dla ludności – lakossági szolgáltatás
usługi ekspresowe – gyorsszolgálat
usługi handlowe – kereskedelmi szolgáltatás
usługi komunalne [odpłatne świadczenie
czynności związanych z pogrzebem jakiejś
osoby] – kommunális szolgáltzatás
usługi lekarskie – orvosi ellátás
usługi materialne – anyagi jellegű szolgáltatás
usługi naprawczo-remontowe – ipari javítókarbantartó szolgáltatások
usługi niematerialne – nem anyagi jellegű
szolgáltatás
usługi nieodpłatne – térítésmentes szolgáltatás
usługi produkcyjne – termelési szolgáltatás
usługi przemysłowe – ipari szolgáltatás
usługi przenoszenia (ang. bearer services)
[podstawowe usługi oferowane przez sieć
telekomunikacyjną,
zapewniające
transport informacji pomiędzy punktami
dostępowymi sieci. Każdy standard sieci
ma zdefiniowane własny zbiór tego typu
usług.] – (Bearer Services) hordozószolgálat
(Bearer Capability IE (ISDN)) [Egy
felhasználó által megadandó paraméterek
halmaza a kapcsolatfelépítés kezdetén.]
usługi publiczne [usługi świadczone przez
administrację publiczną obywatelom
bezpośrednio
(w
ramach
sektora
publicznego) lub poprzez finansowanie
7418
podmiotów prywatnych zapewniających
daną usługę. Termin ten wiąże się z
pojęciem, wyrażanej w demokratycznych
wyborach
zgody społecznej,
która
przewiduje, że pewne usługi przysługują
wszystkim bez względu na dochód.
Kształcąc się na uczelni wyższej w ramach
usług publicznych można dostać się do
policji, służby zdrowia czy straży
pożarnej. Obszar usług publicznych
obejmuje szeroki zakres aktywności ze
strony
jednostek
samorządu
terytorialnego, przybierając różnorodne
formy organizacyjne. Usługi świadczone
są m.in. przez jednostki budżetowe (np.
urzędy),
zakłady
budżetowe,
gospodarstwa pomocnicze, spółki prawa
handlowego] – közszolgáltatás
usługi socjalne – szociális szolgáltatás
usługi świadczone ludności – lakossági
szolgáltatás
usługi świadczone w hotelu dodatkowo –
szállodai szolgáltatások
usługi telefoniczne – telefonszolgáltatások
usługiwać (zob. usłużyć) – (komu) kiszolgálni
(vkit)
usługiwać do stołu – felszolgálni, tálalni (az
asztalnál v. étkezésnél)
usługiwać przy stole – felszolgálni, tálalni (az
asztalnál v. étkezésnél)
usługobiorca [osoba lub instytucja, dla której
świadczona jest usługa] – a szolgáltatást
igénylő ember; ügyfél
usługodawca [osoba lub instytucja świadcząca
usługi] – a szolgáltatást nyújtó, szolgáltató
ember
usługowy, -a, -e – szolgálati, szervízusłużenie – megsegítés, szolgálat
usłużnie – szolgálatkészen, szívesen, udvariasan
usłużność
–
szívesség,
udvariasság
usłużny, -a, -e [chętny do wyświadczania
przysług; też: świadczący o takiej chęci] –
szolgálatkész, előzékeny, szíves, udvarias
usłużyć — usługiwać [1. wyświadczyć komuś
przysługę; 2. spełnić posługi przy kimś] –
(komu) kiszolgálni (vkit); kiszolgáltatni;
megsegíteni
usłużyć komu – kiszolgálni vkit; szolgálatot tenni
vkinek
usłużyć przy stole – felszolgálni az asztalnál
usłyszeć [1. odebrać uchem jakiś dźwięk;
2. zetknąć się z czyjąś muzyką, recytacją,
z czyimś śpiewem itp.; 3. dowiedzieć się
czegoś z opowiadania innych] – hallani,
meghallani, értesülni, megtudni
-
Wersja 01 01 2017.
usłyszeć coś – hallani, meghallani vmit
usłyszeć o kim/czym – értesülni vkiről/vmiről;
hallani vkiről/vmiről v. vki/vmi felől
usłyszeć pacierz – (átv.) megkapja a magáét; van
mit hallania; megmossák a fejét
usłyszeć paternoster – (átv.) van mit hallania,
megmossák a fejét
usłyszywszy wiadomości – a hírek hallatára
usmarkać się [pot. pobrudzić się wydzielinami z
nosa] – összetaknyozza magát
usmażenia – megsütés, megpirítani
usmażony, -a, -e – átsült
usmażyć [smażąc, przygotować jakąś potrawę] –
átsütni, megsütni, kisütni, kirántani (húst);
befűzni (gyümölcsöt)
usmażyć się [1. zostać usmażonym; 2. pot. zbyt
mocno się opalić] – átsülni, megpirulni,
megsülni
usmolić (usmolę, usmoli) [ubrudzić sadzą,
smarem itp.] – bekátrányozni, (szurokkal)
bekenni, (átv.) befeketíteni, bemártani,
bemocskolni
usmolić się [usmolić samego siebie] –
bemaszatolja magát
usmolił się paląc w piecu – (mivel) befűtött a
kályhába
usmolony, -a, -e – (átv.) befeketített; kormos;
mocskos
usmolony (czuć się) [nieswój, apatyczny, chory] – nem egészséges, gyengélkedő; apatikus;
érzéketlen, levert, egykedvű; beteg
usnąć (usnę, uśnie) — usypiać [1. zapaść w sen;
2. o jakimś miejscu: stać się pozbawionym
odgłosów, ruchu itp.] – elaludni, álomba
merülni
usnął na dobre – (jó) mélyen aludt
usnuć [1. przędąc, zrobić nitkę; 2. odwinąć
trochę nici z kłębka; 3. ułożyć lub
zaplanować coś] – fonni, megfonni; (átv.)
szőni, kitervelni
uspławnić — uspławniać – hajózhatóvá tenni
uspokajająco – megnyugtatóan, barátságosan
uspokajający, -a, -e [taki, który uspokaja] –
nyugtató, megnyugtató, csillapító, békítő,
barátságos
uspokoić (uspokoję, uspokoi) — uspokajać
[1. skłonić kogoś do ciszy i spokoju;
2. przywrócić komuś spokój, usuwając
obawy, zdenerwowanie itp.] – csillapítani,
lecsillapítani,
megnyugtatni, elcsitítani,
lecsendesíteni, kibékíteni
uspokoić sumienie – megnyugtatja lelkiismeretét
uspokoić a. uspokajać kogoś – nyugtatni vkit
uspokoić się — uspokajać się [1. stać się
spokojnym, cichym; 2. odzyskać spokój,
7419
pozbywając się obaw, zdenerwowania itp.;
3. wypogodzić się; o wietrze, śniegu itp.:
ustać]
–
megnyugodni,
elcsitulni,
lecsillapodni, elcsendesedni, lecsendesedni;
megbékélni,
kibékülni;
megbékülni;
(fájdalom) megenyhülni; megkönnyebbülni
uspokój się – nyugodj meg!
uspokojenie [stan spokoju po ustąpieniu
zdenerwowania,
niepokoju
itp.]
–
megnyugtatás, lecsendesítés, lecsillapítás;
(bólu) csillapítás; (stanu) megnyugvás
uspokojony, -a, -e [1. taki, który pozbył się
niepokoju, zdenerwowania itp.; 2. niczym
niezakłócony, nieruchomy i cichy] –
megnyugodott, lecsillapodott, csillapított
uspołeczenie – társadalmasítás, köztulajdonbavétel
uspołecznić
(uspołecznię,
uspołeczni)
—
uspołeczniać [1. uczynić kogoś aktywnym
społecznie; 2. uczynić coś własnością
społeczną, państwową lub spółdzielczą] –
köztulajdonba
venni,
társadalmasítani,
társadalmivá
tenni,
államosítani,
szocializálni; társas v. kollektív érzéket
kifejleszteni
uspołecznić się — uspołeczniać się [1. stać się
aktywnym społecznie; 2. przejść na
własność społeczeństwa lub jakiejś grupy
społecznej] – társas v. közösségi érzéket
kifejleszteni; szocializálódni
uspołecznienie (nacjonalizacja) – társadalmasítás,
köztulajdonba
vétel,
szocializálás;
civilizáltság, kulturáltság
uspołecznienie środków produkcji –
a
termelőeszközök köztulajdonba vétele
uspołeczniony, -a, -e – társadalmasított,
társadalmivá tett, köztulajdonba vett,
szocializált, államosított; társadalmilag
csiszolt, civilizált, kultúrált
usportowić
–
(közb.)
sportszellemben,
sportszeretetrenevelni; sportos jelleget adni
vminek
usposabiać wesoło – jókedvre deríteni
usposobić (usposobię, usposobi) — usposabiać
[1. nastawić kogoś w jakiś sposób;
2. wprowadzić kogoś w określony nastrój]
– képesíteni; hajlamossá v. alkalmassá v.
hajlandóvá tenni; hangolni; vmire hangolni
usposobić do wesołości – jókedvre deríteni
usposobić kogo do czego – hangolni v. alkalmassá
tenni vkit vmi iránt
usposobić kogo dla czego – hangolni v. alkalmassá
tenni vkit vmi iránt v. vmire
usposobić kogo do kogo – hangolni v. alkalmassá
tenni vkit vki iránt
usposobić się — usposabiać się [wprowadzić się
lub zostać wprowadzonym w jakiś nastrój
-
Wersja 01 01 2017.
lub przybrać pewną postawę wobec kogoś
lub czegoś] – hajlamossá, alkalmassá válni
usposobie zawadiackie – izgága v. kötekeő
természet
usposobienie [1. cechy czyjegoś charakteru i
właściwy mu sposób zachowywania się;
2. chwilowy
stan
psychiczny]
–
beállítottság,
hangulat,
lelkiállapot;
rátermettség, hajlam; jellem, természet;
kedély; magatartás
usposobienie
despotyczne
–
despotikus
beállítottság
usposobienie fircykowate – csélcsap gondolkodás
usposobiony, -a, -e – hajlandó, hajlamos; kész
vmire
uspółdzielczenie – szövetkezés; szövetkezetesítés
uspółdzielczyć — uspółdzielczać wprowadzić
system gospodarki spółdzielczej] –
szövetkezetesíteni; szövetkezeti gazdasági
eljárást bevezetni
uspółdzielczyć się — uspółdzielczać się
[zorganizować się w spółdzielnie] –
szövetkezeti formába szerveződni
usrane myśli [złe] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – rosszul
usprawiedliwić — usprawiedliwiać [1. oczyścić
kogoś z zarzutów, wytłumaczyć przed
kimś; 2. wyjaśnić motywy działania;
3. potwierdzić słuszność czegoś] – igazolni,
beigazolni, menteni, kimenteni; felmenteni;
mentegetni
usprawiedliwić kogo przed kim z czego – igazolni,
kimenteni vkit vki előtt vmiből
usprawiedliwić swoje spóźnienie – igazolja
kérését
usprawiedliwić się — usprawiedliwiać się
[oczyścić się z zarzutów, wytłumaczyć się
przed kimś] – igazolja magát, mentegetőzik,
kimenti magát; átv. mosakodni
usprawiedliwienie
[1. wyjaśnienie,
zwykle
pisemne, czyjejś nieobecności gdzieś; 2. to,
co uzasadnia czyjeś postępowanie, jakieś
działanie lub stan rzeczy] – mentség,
igazolás, mentegetődzés; felmentés
usprawiedliwienie (''JUSTYFIKACJA'') [jest to
wielkie słowo w chrześcijaństwie. Przy
narodzeniu się z Ducha Świętego, człowiek
nie
tylko
dostępuje
przebaczenia
grzechów i uniewinnienia za nie, ale on
także zostaje usprawiedliwiony; tzn. on
nie jest jako przestępca, który został
uwolniony od cierpienia kary, ale staje się
innym człowiekiem, z przywróconym
honorem,
sprawiedliwym.
Naszym
usprawiedliwieniem jest Pan nasz Jezus
Chrystus.] – (lat.) jusztifikáció; igazolás,
megokolás
7420
usprawiedliwiony, -a, -e – igazolt, kimentett
usprawnić (usprawnię, usprawni) — usprawniać
[spowodować, żeby jakieś działania,
procesy lub urządzenia stały się
wydajniejsze lub skuteczniejsze] – javítani,
megjavítani, tökéletesíteni, tökéletesbíteni,
újítani, racionalizálni, rendezni, szabályozni,
helyesbíteni
usprawnić się — usprawniać się [o jakichś
działaniach, procesach lub urządzeniach:
stać
się
wydajniejszym
lub
skuteczniejszym] – javulni, tökéletesedni
usprawnienia – javítás, tökéletesítés
usprawnienie
[to,
co
służy
poprawie
funkcjonowania
czegoś]
–
javítás,
megjavítás, tökéletesítés, tökéletesbítés,
rendezés, szabályozás, racionalizálás, újítás
usprawnienie produkcji – a termelés megjavítása
v. tökéletesítése
usprawnienie produkcji, techniczne – a termelés
műszaki tökéletesítése
usprawnienie pracy – a termelékenység fokozása
usrebrzyć – beezüstözni, ezüsttel bevonni
usta [otwór w dolnej części twarzy, od przodu
zamknięty
wargami,
wewnątrz
przechodzący w jamę ustną; też: same
wargi] – száj, ajak
usta pierzchną – az ajkak kicserepesedtek; ajkát
kifújta a szél
usta przymknięte – tátott száj
usta spalone – cserepes száj
usta stworzone do pocałunków – csókra termett
száj
usta karminowe – kárminpiros száj
usta koralowa – piros száj
usta mu się nie zamykają – be nem áll a szája; jár
a szája
usta spieczone – cserepes száj
usta spierzchnięte – száraz, kirepedezett száj
usta w kształcie serca – szív alakú száj
-
Wersja 01 01 2017.
ustabilizować
[uczynić
stabilnym]
–
megszilárdítani, megerősíteni, állandósítani,
stabilizálni
stabilizować ceny – árat rögzíteni v. stabilizálni
ustabilizować się [1. ulec stabilizacji; 2. osiągnąć
w życiu stałą pozycję i nie dążyć już do
większych
zmian]
–
stabilizálódni;
megszilárdulni, megerősödni, állandósulni
ustabilizowanie – állandósítás, megszilárdítás,
stabilizálás; (ár) rögzítés
ustabilizowanie się – állandósulás, megszilárdulás,
stabilizálódás
ustać 1 (ustoję, ustoi) [stojąc, wytrwać w jednym
miejscu] – megállni; megáll a lábán, felállni
ustać się [o mętnym płynie: pozostając w
naczyniu przez jakiś czas, stać się
klarownym] – leülepedni, lerakódni,
leülepszik
2
ustać (ustanę, ustanie) — ustawać (ustaję, ustaje)
[1. przestać dziać się lub trwać; 2. przestać
iść, biec, pracować itp. z powodu
wyczerpania] – (przestać) abbamaradni,
megszűnni,
megszakadni,
befejeződni;
félbemaradni; (forgalom) leáll; (pl. fájás)
kiáll
ustać w czym – alábbhagyni, lassul vmiben
ustał w kim puls – nem tapintható a pulzus
ustalanie, ustalenie [1. to, co zostało ustalone:
decyzje, wytyczne itp.; 2. to, co zostało
stwierdzone po uprzednim zbadaniu] –
állandósítás,
megállapítás,
megszabás,
rögzítés
ustalanie norm – normamegállapítás
ustalanie płac, płacy – bérezés, bérmegállapítás
ustalenie kosztów – költségmegállapítás
ustalenie norm technicznych – műszaki
normamegállapítás
ustalenie ojcostwa [praw. stwierdzenie, że dany
mężczyzna jest ojcem dziecka] – apaság
megállapítása
ustalenie ojcostwa [praw. stwierdzenie, że dany
mężczyzna jest ojcem dziecka] – apaság
megállapítása
ustalenie twardości – keménységvizsgálat
ustalenie się – állandósulás, megszilárdulás
ustalić1 (ustalę, ustali) — ustalać [1. zdecydować
o ostatecznej formie, postaci lub przebiegu
czegoś; 2. stwierdzić coś po uprzednim
zbadaniu;
3. uczynić
niezmiennym;
4. pozbawić
chwiejności,
usztywnić;
5. umocnić glebę, wydmy itp. przez
sadzenie specjalnej roślinności lub
stosowanie umocnień] – rendszeresíteni,
állandósítani, megállapítani, megszabni,
határt vonni; átv. lefektet; (időpontot)
determinálni; kitűzni
7421
ustalać warunek – feltételt szabni
ustalić a. ustalać cenę – árat megállapítani
ustalić a. ustalać coś – meghatározni vmit
ustalać diagnozę – (gör.) diagnosztizálni;
betegséget
megállapítani,
diagnózist
felállítani
ustalać rekord – csúcseredményt elérni; rekordot
felállítani
ustalić datę czego – (átv.) kitűzni, megállapítani
vminek a napját v. időpontját
ustalić fakt – tényt megállapítani
ustalić grupę krwi – vércsoportot megállapítani
ustalić kwotę szkody – a kár összegét
megállapítani
ustalić
odpowiedzialność
–
felelősséget
megállapítani
ustalić okoliczności – körülményeket megállapítani
ustalić podstawę podatku – az adóalapját
meghatározni
ustalić a. ustalać stan faktyczny – tisztázni a
tényállást
ustalić a. ustalać tożsamość sprawcy –
megállapítani az elkövető kilétét
ustalić sumę podatku – az adó összegét
meghatározni
ustalić a. ustalać warunki – feltételeket szabni v.
megszabni
ustalić wynik – eredményt megállapítani
ustalić2 [daw. uczynić twardym jak stal] –
állandósítani
ustalić się — ustalać się [1. przybrać pewną
niezmienną
postać;
2. stać
się
nieruchomym]
–
megmerevedni;
mozdulatlanul állni
ustalono, co – megállapították, megállapítattott,
megállapítottuk, megállapítást nyert
ustalono, że… – megállapították, megállapítattott,
megállapítottuk, megállapítást nyert, hogy…
ustalony, -a, -e – megállapított, megszabott; (fiz.)
rugalmatlan
ustalony porządek – vasfegyelem; határozott rend
ustanek [daw. ustanie czegoś] – szakadatlan,
szakadatlanul,
szüntelen,
szüntelenül,
megállás nélkül
ustanie – leülepedés, lerakódás; megszűnés,
megszakadás, befejeződés
ustanawianie praw – törvényhozás; jogalkotás
ustanowić — ustanawiać [1. uczynić coś
obowiązującym urzędowo, oficjalnie;
2. powierzyć komuś jakieś stanowisko lub
jakąś
funkcję]
–
megállapítani,
meghatározni,
elrendelni;
alapítani,
létesíteni,
felállítani,
megalapítani;
megállapítani, bevezetni
-
Wersja 01 01 2017.
ustanowić adwokata dla kogo – védőt v. ügyvédet
rendelni (ki) vkinek v. vki mellé
ustanowić konstytucję – alkotmányt megalkotni
ustanowić nowy rekord – új csúcsot felállítani
ustanowić opiekuna – gyámot nevezni ki vki mellé
ustanowić rekord – csúcsot v. rekordot felállítani
ustanowić rekord kraju – országos csúcsot
felállítani
ustanowić rekord świata – világcsúcsot felállítani
ustanowić rekord życiowy – életcsúcsot felállítani
ustanowić zakon – rendet v. szerzetesrendet
alapítani
ustanowienie – felállítás, meghatározás, elrendelés,
létesítés; megalapítás
ustanowienie zakazu przez Boga – Isten által
elrendelt tilalom
ustanowiony, -a, -e – megállapított, meghatározott,
elrendelt; alapított, létesített, felállított,
bevezetett
ustatecznić (ustatecznię, ustateczni) – szabályozni
ustatkować – lehiggasztani, rendszeresíteni; (átv.)
kiegyensúlyozni
ustatkować się [zacząć stateczne, spokojne życie]
– megkomolyodni, megállapodni, kiforrni,
lehiggadni, benő a fejelágya
ustasz, ustasza [1. członek nacjonalistycznoterrorystycznej organizacji chorwackiej
działającej w latach 1929–1945; 2. członek
chorwackiej grupy faszystowskiej] –
(szerbhorvát) usztasa; a hitleristákkal
együttműködő fasiszta katonai szervezet
Horvátországban a német megszállás idején
ustawa [1. akt prawny o charakterze ogólnym,
powszechnie obowiązujący, uchwalony
przez parlament i prezydenta; 2. (u
Zygmunta Glogera) Tak nazywano dawniej
nietylko konstytucje, statuty i uchwały
sejmowe (w r. 1569 wydane zostało dzieło
„Ustawy prawa Polskiego”), ale i
ustanawiane
przez
wojewodów
a
ogłaszane w miastach taksy na przedmioty
żywności, na wyroby rękodzielnicze i
rozmaite towary. Już w r. 1451
postanowiono (Vol. leg. I, f. 158), że
ustawy
podobne
dla
kupców
i
rzemieślników czynić mają wojewodowie,
każdy w swojem województwie.] – törvény
(tv.)
(prawo);
rendelet,
jogszabály;
szabályzat, rendtartás
ustawa antyalkoholowa – alkohol elleni törvény
ustawa budżetowa – költségvetési törvény
ustawa emerytalna – nyugdíjtörvény
ustawa finansowa – pénzügyi törvény
ustawa karna – büntetőtörvény
ustawa konstytucyjna – alkotmánytörvény
7422
ustawa o amnestii – amnesztiarendelet
ustawa o czymś – vmiről szóló törvény v.
jogszabály
ustawa o ochronie przyrody [w Polsce:
USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o
ochronie przyrody] – természetvédelmi
törvény [Mo.: 1996. évi LIII. törvény a
természet védelméről]
ustawa proekologiczna – környezetvédelmi
rendelkezés
ustawa zaczyna obowiązywać od… - a törvény
érvénybe lép… -től kezdve
ustawa zasadnicza [zob. konstytucja w zn. 1.] –
alkotmány
ustawa gwarancyjna [zob. umowa gwarancyjna]
– garancia szerződés; garanciális szerződés
ustawa skarbowa [ustawa ustalająca wpływy i
wydatki
państwa
oraz
sposób
dysponowania kwotami wymienionymi w
tej ustawie] – pénzügyi rendelet
ustawa wyprowająca co – vmit bevezető törvény
ustawa zasadnicza [zob. konstytucja w zn. 1.] –
alkotmány; alaptörvény
ustawać (ustaję, ustaje) (ustać2) – félbemaradni,
szűnni, megszűnni
ustawianie – felállítás, sorakoztatás, helyrehozatal,
beállítás; tolatás
ustawianie
głowicy
magnetycznej
–
mágnesfejbeállítás
ustawianie szczeliny głowicy magnetycznej –
résállítás
ustawianie szczelniny świetlnej (optyczny zapis
dźwięku) – optikai rácsbeállítás
ustawianie zegara – órabeállítás; az óra beállítása
ustawicznie – állandóan, tartósan, folytonosan,
szakadatlanul, kitartóan
ustawiczność – állandósság, tartósság, folytonosság
ustawiczny, -a, -e [1. ciągły, nieprzerwany;
2. zachowujący się stale tak samo] –
állandó, tartós, folytonos; kitartó
ustawić — ustawiać [1. stawiając, umieścić na
czymś jakiś przedmiot w określonej
pozycji; rzadziej: postawić kogoś w jakimś
miejscu, w pewnej pozycji; 2. w
odniesieniu do wielu osób lub rzeczy:
postawić w określonym porządku;
3. zestawić w całość jakąś konstrukcję;
4. spowodować
funkcjonowanie
w
określony sposób jakiegoś urządzenia;
5. środ.
o
aktorze,
reżyserze:
zinterpretować w pewien sposób daną
rolę] – felállítani, beállítani, sorakoztatni,
felsorakoztatni, sorbaállítani
ustawić a. ustawiać coś – beállítani vmit
ustawić a. ustawiać geometrię kół – kereket
centírozni
-
Wersja 01 01 2017.
ustawić lusterko wsteczne – visszapillantó tükröt
beállítani
ustawiać na ostrość – (fényk.) élességet állítani v.
beállítani
ustawić a. ustawiać kamerę – kamerát beállítani
ustawić kwiaty na stole – virágot helyezni v. rakni
az asztalra
ustawić pasy bezpieczeństwa – biztonsági övet
beállítani
ustawić początkową wartość – kezdeti értéket
beállítani
ustawić a. ustawiać reflektory – fényszórót
beállítani
ustawić a. ustawiać marginesy (w Microsoft
Word) – beállítani a margókat
ustawić a. ustawiać rozmiar strony – beállítani az
oldal méreteit
ustawić scenę – jelenetet beállítani
ustawić siedzenie do przodu – az ülést előre
dönteni
ustawić siedzenie do tyłu – az ülést hátra dönteni
ustawić światła – a lámpákat v. világítást beállítani
ustawić w półkole – félkörbe állítani
ustawić w szachownicę – sakktáblaszerűen
felállítani
ustawić a. ustawiać w szeregu – sorba állítani
ustawić a. ustawiać wagony – tolatni; kocsikat
rendezni
ustawić się — ustawiać się [1. stanąć gdzieś w
określony sposób; też o wielu osobach:
stanąć w pewnym porządku; 2. przyjąć
określoną pozycję, kierunek w stosunku
do czegoś; 3. pot. pokierować swoimi
sprawami tak, by osiągnąć korzyści;
4. pot. umówić się z kimś] – állni, felállni,
sorakozni, felsorakozni
ustawić się w dwa szeregi – két csapatba v. két
sorba állítani
ustawić się w dwuszeregu – kettős sorba állni
ustawić się w pary – párba állnak, párokba
rendeződnek
ustawienie
–
felállítás,
felsorakoztatás,
helyrehozatal; tolatás; (inf.) beállítás
ustawienie, stabilizacja [proces wykończalniczy,
podczas którego podnosi się i utrwala
jakość włókien syntetycznych, przędzy lub
wykończonych tekstyliów; chroni to także
przed
dalszymi
odkształceniami.
Stabilizacja
tkanin
z
włókien
syntetycznych jest wykonywana przez
działanie suchego gorącego powietrza
(gorące powietrze, gorący kontakt, prąd
termiczny, promieniowanie) albo za
pomocą wilgoci (podgrzewanie przez parę
przy temperaturze 110C a 130C).
7423
Poliamid i włókna poliestrowe są
stabilizowane przez działanie suchego
gorąca.] – hőrögzítés [Kikészítési eljárás,
amellyel szintetikus fonalak, kelmék vagy
készáruk méretei és formája rögzíthető. A
hőrögzítés elve az, hogy a szál belső
szerkezetét fellazítják, ebben az állapotban
megadják a kívánt méretet ill. formát, majd
ebben az új állapotban rögzítik. A szintetikus
fonalakból készült termékek hőrögzítése
száraz hővel (forró levegővel, forró hengerrel
való közvetlen érintkezéssel, hősugárzással),
vagy telített gőzzel történhet. Az anyagot
110-130 0C közötti hőmérsékletre hevítik. A
poliamid és poliészter termékeket száraz
hővel hőrögzítik.]
ustawienie długości – hosszúság-beállítás
ustawienie domyślne – alapértelmezés [egy adott
opció vagy beállítás értéke abban az esetben,
ha a felhasználó azt külön nem adja meg,
vagy nem bírálja felül]
ustawienie naświetlania – exponálás-beállítás
ustawienie ostrości – élesség beállítás
ustawienie wartości początkowej – (inf.) kezdeti
érték alapértelmezés
ustawienie się – sorakozás
ustawność – tágasság
ustawny, -a, -e [o pomieszczeniu: taki, którego
przestrzeń można dobrze wykorzystać,
rozplanowując wnętrze] – tágas
ustawny pokój – tágas szoba
ustawodawca – törvényhozó
ustawodawczy,
-a,
-e
–
törvényhozó-,
törvényhozási
ustawodawstwo [1. ogół ustaw, przepisów i
uregulowań prawnych obowiązujących w
danej dziedzinie życia, w danym państwie;
2. stanowienie ustaw] – törvényhozás,
törvényalkotás
ustawodawstwo fabryczne – (dawno) gyári v.
üzemi törvényhozás
ustawodawstwo podatkowe – adótörvény
ustawodawstwo pracy – munkatörvény
ustawodawstwo walutowe – valutatörvény
ustawodawstwo wekslowe – váltótörvény
ustawowo – törvényesen, törvény útján
ustawowy, -a, -e – törvényes
ustawy cechowe – céh rendeletek; céh
alapszabályok
ustąpić — ustępować [1. usunąć się, dając
miejsce, wolną drogę komuś lub czemuś,
2. zmienić
swoje
stanowisko
lub
postępowanie w jakiejś sprawie, ulegając
czyimś naciskom lub prośbom; 3. przestać
się objawiać, występować; 4. zrzec się
czegoś na czyjąś korzyść; 5. o rzeczach,
-
Wersja 01 01 2017.
przeszkodach: przestać stawiać opór;
6. obniżyć cenę czegoś; 7. ustępować: być
gorszym od kogoś, od czegoś pod jakimś
względem; 8. zrezygnować z zajmowanego
stanowiska lub urzędu] – (komu) engedni,
átengedni (vkinek); (cofać się) visszavonulni,
visszahúzódni; (zrezygnować) lemondani,
lelépni; elhajolni, elhajlani, meggörbülni
ustąp cokolwiek! – engedj egy kicsit; engedj egy
keveset
ustąpić a. ustępować czego – átengedni (vmit);
(zrezygnować) lemondani vmiről
ustąpić komu – kitérni vki elől
ustąpić komu czego – engedni vkinek vmiben;
lemondani vmiről vki v. vkinek a javára
ustąpić komu miejsca – átadja vkinek a helyét
ustąpić komu w czym – engedni vkinek vmiben;
alulmaradni vkivel szemben vmiben
ustąpić komu z drogi – kitér vkinek az útjából
ustąpić komuś miejsca – helyet átadni vkinek
ustąpić miejsce – átadja a helyét; egy bizonyos
helyet átengedni
ustąpić na korzyść kogoś – vki javára visszalépni
ustąpić od czego – elmulasztani vmit
ustąpić palmy pierwszeństwa – átengedni a
dicsőséget
ustąpić przed kim/czym – meghátrálni vki/vmi elől
ustąpić z drogi – utat engedni
ustąpić z placu – meghátrálni, megadja magát;
átengedi helyét v. a csatateret másnak v.
másoknak; engedni, visszavonulni
ustąpić z urzędu – hivatalról lemondani
ustąpić ze stanowiska – tisztségről lemondani
ustąpienie – lelépés, visszalépés; kitérés;
lemondás,
átengedés,
engedélyezés,
átruházás
ustąpienie rządu – a kormány lemondása
usteczka – szájacska
usterka [niewielka wada] – hiányosság, (kicsi)
hiba, fogyatékosság, tökéletlenség, botlás;
meghibásodás
usterka formalna – formahiba
usterka w czym – hiba vmiben, vminek a hibája,
vminek a hiánya v. hiányossága
usterki reżyserskie filmu – a film rendezési hibái
usterkowość – hiányosság, tökéletlenség; vminek
hibás, hiányos, tökéletlen volta
usterkowy, -a, -e – hiba-, meghibásodási
usterzenie [zespół urządzeń w tyle kadłuba
samolotu lub szybowca, służący do
zapewnienia
jego
stateczności
i
umożliwiający zmianę kierunku lotu] –
(rep) farokmű
7424
ustęp [1. wydzielona część tekstu lub utworu
muzycznego;
2. ubikacja,
zwłaszcza
publiczna] – (dawno) félrelépő, félreálló
hely;
(cofnięcie
się)
visszavonulás;
(fragment) szakasz, bekezdés (bek.), részlet;
(ubikacja, wygódka) WC, (czytaj: vécé),
illemhely,
árnyékszék;
mellékhelyiség;
klozett; vizelde
ustęp końcowy – utolsó szakasz v. bekezdés
ustęp publiczny – WC, mosdó, illemhely;
nyilvános WC
ustępliwie – engedékenyen
ustępliwość – engedékenység
ustępliwy, -a, -e [skłonny do ustępstw] –
engedékeny
ustępować [zob. ustąpić] – (komu) engedni
(vkinek);
(cofać
się)
visszavonulni,
visszahúzódni; (zrezygnować) lemondani
ustępować a. ustąpić komu z drogi – félreállni
vkinek az útjából; utat engedni (vkinek)
ustępować komu w czym pierwszeństwa – átadni
v. átengedni vkinek az elsőbbséget
ustępować pod napórem czegoś – engedni vmilyen
nyomásra
ustępstwa terytorialne – területi engedmény
ustępstwo – engedmény, kedvezmény
ustępstwo z ceny – árengedmény
ustępy z „Pana Tadeusza” – részletek a „Pan
Tadeusz”-ból
Ustniczek
pierścieniowaty
(Pomacanthus
annularis) - gatunek morskiej ryby
okoniokształtnej
z
rodziny
pomakantowatych.
Hodowana
w
akwariach morskich. – (Pomacanthus
annularis) Bluering angelfis (akváriumi hal)
ustnie – szóbelileg, szóban, élőszóban, élőszóval
ustnik [1. część papierosa lub fajki, którą palący
trzyma w ustach podczas palenia; 2. część
metalowego instrumentu dętego, którą
grający trzyma wargami; 3. część aparatu
służącego nurkowi do oddychania,
trzymana przez niego w ustach podczas
zanurzenia; 4. przykładana do ust część
przyrządu do formowania przedmiotów
szklanych przez wydmuchiwanie] –
szopóka;
(przy
papierosie)
szipka,
cigarettaszipka;
(zene)
fúvóka
(szakszofonhoz, trombitához stb.)
ustnik do papierosa – szipka
-
Wersja 01 01 2017.
ustnikowy, -a, -e [przymiotnik od: ustnik] –
szopókás; szipkás; (zene) fúvókás
ustny, -a, -e [1. mający związek z ustami; 2. o
komunikowaniu się: mówiony, a nie
pisany] – szóbeli; szájustna umowa – szóbeli megállapodás v.
megegyezés
ustna odpowiedź – szóbeli felelet v. válasz
ustne polecenie – szóbeli megbízás
ustne przyrzeczenie – szóbeli ígéret
ustny egzamin – szóbeli vizsga
ustokrotnić — ustokrotniać [bardzo powiększyć,
uintensywnić itp.] – megszázszorozni,
megtöbbszörözni, megsokszorozni
ustokrotnić się — ustokrotniać się [bardzo
powiększyć się, uintensywnić się itp.] –
megszázszorozódni,
megtöbbszöröződni,
megsokszorozódni
ustopniować [uporządkować coś według stopnia
skali w pewnej hierarchii] – értékrendbe
besorolni
ustosunkować — ustosunkowywać [ująć coś w
odpowiednim wzajemnym stosunku lub w
stosunku do czegoś] – viszonyulni,
alkalmazkodni
ustosunkować się — ustosunkowywać się
[przyjąć określone stanowisko wobec
kogoś lub czegoś] – viszonyulni,
viszonylani; alkalmazkodni, aránylani, állást
foglalni (vmiben v. vmivel szemben)
ustosunkować się do kogo/czego (pozytywnie v.
dobrze) – pozitív magatartást tanúsítani
vkivel/vmivel szemben; jól viszonyulni
vkihez/vmihez
ustosunkować się do kogo niechętnie – nem
szívélyes vkihez v. vki iránt
ustosunkować się pozytywnie – pozitívan
viszonyulni vmihez
ustosunkowanie się – alkalmazkodás; viszony,
viszonyulás; magatartás; kölcsönös viszony,
arány, arányosság
ustosunkowanie się do pracy – munkához való
viszony
ustosunkowany, -a, -e [pozostający w dobrych
stosunkach z ludźmi wpływowymi] –
befolyásos, jó összeköttetésekkel bíró;
előkészült, felkészült, felhangolt
ustroić (ustroję, ustroi) — ustrajać [1. ubrać
kogoś strojnie; 2. uczynić coś strojnym] –
feldíszíteni,
felékesíteni,
felcicomázni,
álcázni
ustroić kogo w co – felöltöztetni v. feldíszíteni vkit
vmivel
ustroić się — ustrajać się [ubrać się strojnie] –
feldíszíti magát; felöltözködik
7425
ustroić się w cudze piorka – idegen tollakkal
ékeskedni
ustrojowy, -a, -e – szervezeti, felépítési; társadalmi
rendszerrel v. berendezkedéssel kapcsolatos;
szerves, szerkezeti
ustronie [okolica położona z dala od ludzkich
siedzib] – magány, remeteség, pusztaság,
távoleső hely; elvonultság
ustronnie – félre, félreesően, oldalt, magányosan
ustronność – vminek távolfekvő, félreeső,
magányos, lakatlan volta
ustronny, -a, -e [zaciszny, odosobniony] –
távolfekvő, félreeső, magányos, lakatlan
ustrój [1. zasady prawne określające organizację
i sposób funkcjonowania państwa,
społeczeństwa, instytucji publicznych itp.;
2. żywy organizm] – (pol) rend, rendszer,
államrend; (organizm) organizmus, (bonc.)
szervezet; felépítés, rendszer; szerkezet,
berendezés, felépítés, felépítmény
ustrój banderialny – banderiális rendszer; hűbéri
rendszer bandériumokra épülő katonai
szervezete
ustrój burżuazyjny – polgári rendszer
ustrój cechowy – céhrendszer
ustrój demokratyczny – demokratikus államrend
ustrój dualistyczny [zob. dualizm w zn. 3] –
dualista rendszer
ustrój dźwiękochłonny – hangelnyelő
ustrój ekonomiczny – gazdasági rendszer
ustrój
magnetoelektryczny
[to
element
pomiarowy
mierników
magnetoelektrycznych] – mágneslektromos
szerkezet; mágnes-elektromos készülék része
ustrój faszystowski – fasiszta rendszer
ustrój feudalny – hűbéri v. feudális rendszer
ustrój gospodarczy – gazdasági rendszer
ustrój jednopartyjny – egypártrendszer
ustrój jest już niewaźny – a szervezet már erőtlen
ustrój kapitalistyczny – tőkés v. kapitalista
rendszer
ustrój kolektywistyczny – kollektív rendszer
ustrój kolonialny – gyarmati rendszer
ustrój komunistyczny – kommunista rendszer
ustrój nieludzki – embertelen rendszer
ustrój niewolniczy – rabszolgarendszer
ustrój państwa – állam szervezete, berendezése;
államforma
[a hatalom gyakorlásának
módja,
valamint
az
intézmények,
kormányzati módszerek bonyolult rendszere,
amelyek együttesen a hatalom megtartását és
gyakorlását is biztosítják. Az államforma két
alapvető összetevője a kormányforma és az
államszerkezet.]
-
Wersja 01 01 2017.
ustrój państwowy – államrendszer, államrend,
államforma
ustrój polityczny [struktura organizacyjna,
kompetencje
i
określone
prawem
wzajemne zależności organów państwa. W
innym ujęciu określenie dla dowolnej
formy sprawowania władzy publicznej;
zespół
zasad
dotyczących
władzy
publicznej w państwie, a także metod jej
wykonywania] – politikai rendszer
ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej
(Trzeciej Rzeczypospolitej) [określony jest
Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej
uchwaloną
przez
Zgromadzenie
Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie
z jej treścią Rzeczpospolita Polska jest
republiką parlamentarną i realizuje
zasady
suwerenności
narodu,
niepodległości i suwerenności państwa,
demokratycznego państwa prawnego,
społeczeństwa
obywatelskiego,
trójpodziału
władzy,
pluralizmu,
legalizmu,
społecznej
gospodarki
rynkowej oraz przyrodzonej godności
człowieka. Rzeczpospolita określona jest
także jako państwo unitarne.] – a Lengyel
Köztársaság politikai rendszere
ustrój prezbiterialny [w niektórych Kościołach
protestanckich: ustrój, w którym władza
w
gminie
kościelnej
należy
do
prezbiterów] – presbiteriánus v. presbiteri
rendszer
ustrój radziecki – szovjet rendszer
ustrój socjalistyczny – szocialista rendszer
ustrój społeczny – társadalmi rend v. rendszer
ustrój społeczno-gospodarczy – társadalmipolitikai rendszer
ustrój totalitarny – totalitárius rendszer
ustrój
walutarny
–
valutáris
rendszer;
valutarendszer
ustrugać – kifaragni, farigcsálni, barkácsolni
ustrzec (ustrzeze, ustrzege) [strzegąc, nie dopuścić
do tego, by komuś lub czemuś stało się coś
złego] – megvédeni, megóvni
ustrzec kogo/co do czego – megvédeni vkit/vmit
vmitől
ustrzec kogo/co przed czym – megvédeni vkit/vmit
vmitől
ustrzec się [uchronić się przed czymś lub przed
kimś stanowiącym zagrożenie] – megvédi
v. távoltartja magát
ustrzec się choroby – elkerüli a betegséget v. a
megbetegedést
ustrzec się czego – távoltartja, megvédi magát
vmitől
7426
ustrzec się od czego – távoltartja, megvédi magát
vmitől
ustrzelić (ustrzelę, ustrzeli) [1. zabić strzałem
zwierzę; 2. strzałem oderwać część czegoś]
– lelőni
ustrzelić kogo/co z czego – lelő vkit/vmit vmivel
ustrzeżenie – megóvás, megvédés, megőrzés,
megtartás
ustrzeżenie się – vmitől v. vkitől való óvakodás
«Usu in manum conveniebat, quae anno continuo
nupta perseverabat; quia enim velut annua
possessione usucapiebatur, in familiam viri
transibat» (Gai., 1, 111) – (lat.) Usu in
manum conveniebat, quae anno continuo
nupta perseverabat. – Használat által férji
hatalom alá került az, aki egy folytonos éven
keresztül kitartott, mint mennyasszony.
(Gajusz)
usunąć — usuwać [1. zabrać coś skądś, aby nie
zawadzało lub aby zrobić miejsce;
2. oddalić kogoś skądś; 3. pozbawić kogoś
zajmowanego stanowiska lub urzędu;
4. sprawić, że coś przestaje istnieć;
5. wyciągnąć lub wyrwać z żywego
organizmu jakąś jego część za pomocą
narzędzi
chirurgicznych] –
eltolni,
félretolni,
elhárítani;
elmozdítani,
eltávolítani; kizárni; kiküszöbölni; kihúzni;
(fájdalmat) elmulaszt; megszüntetni
usunąć awarię – üzemzavart elhárítani; gépet
megjavítani
usunąć ciąże – megszakítani a terhességet
usunąć a. usuwać coś – eltávolítani, kivenni vmit;
(inf.) vmit kivágni, kitörölni
usunąć kogo z urzędu – elmozdít hivatalából vkit
usunąć a. usuwać nawóz – kitrágyázni; trágyát
kihordani
usunąć nieporozumienie – a félreértést eloszlatni
usunąć a. usuwać odpady – hulladékot eltávolítani
usunąć pestki – eltávolítani a magházat
usunąć plamę – kivenni a foltot
usunąć a. usuwać plik – fájlt törölni
usunąć przeszkody – elhárítani az akadályokat,
kiküszöbölni a nehézségeket
usunąć szwy – varratot eltávolítani v. kiszedni
usunąć uszkodzenie maszyny – gépet megjavítani
usunąć z partii – kizár a pártból
usunąć z pracy – eltávolítani v. elbocsátani a
munkából
usunąć z urzędu – hivatalából elmozdítani
usunąć ząb – fogat kihúzni
usunąć ze stanowiska – hivatalából elmozdít
usunąć ze szkoły – eltávolítani az iskolából, kizárni
az iskolából
usuwać wirus – vírust kiírtani
-
Wersja 01 01 2017.
usunąć się — usuwać się [1. odejść na inne
miejsce, cofnąć się, żeby zrobić miejsce;
2. o piasku, ziemi itp.: osunąć się, zapaść
się; 3. przestać brać w czymś udział] –
félreállni,
félrevonulni,
visszavonulni,
félrehúzódni, odébb menni; kivonja magát
(vmi alól)
usunąć się w cień – félreállni, félrevonulni;
félrehúzódni, árnyékba vonulni
usunąć się z drogi – félreáll az útból, félrevonulni
usunięcie, usuwanie – elmozdítás, eltávolítás,
félretétel,
elhárítás;
(przeszkód)
kiküszöbölés, megszüntetés; (* wyłączenie)
kizárás; (med.) kimetszés, kivágás
usunięcie ciąży – terhességmegszakítás
usunięcie jądra (orchidectomia – orchiectomia) [1.
zob. kastracja; 2. Operacja wykonywana
jest w przypadku podejrzenia raka jądra.
Zabieg wykonywany jest w pozycji
leżącej.
Najczęściej
stosowanym
znieczuleniem jest znieczulenie regionalne.
Zabieg z reguły wymaga krótkiego pobytu
w oddziale urologicznym.] – orchiectomia
(orchidectomia),
kasztrálás
(a
herék
eltávolítása)
usunięcie robaczkowego; usunięcie wyrostka
robaczkowego – (orv.) appendectomia [e:
appendektómia]; a féregnyúlvány műtéti
eltávolítása; vakbélműtét
usunięcie rogów (dekoronizacja) – szarvtalanítás
usunięcie szwów – varratszedés
usunięcie zęba – foghúzás
usunięcie się – (átv.) vkitől/vmitől való eltérés
usus [łac., zwyczaj, praktyka] – szokás;
közszokás, szokásjog; előny, haszon,
nyereség, kedvezmény
Usus est unus legum corrector. [1. zwyczaj jest
jedynym korektorem prawa; 2. stosowanie
prawa jest jedynym z praw; 3.
doświadczenie jest jedynym korektorem
praw] – (lat.) Usus est unus legum
corrector; a szokás a jog (törvény) legjobb
korrektora; jogalkalmazás a jog egyike; a
tapasztalat a jog a jog egyik megjavítója
usus tyrannus łac., zwyczaj (jest) tyranem.
usus excultus modernus et approbatus łac.,
współczesny,
aprobowany
obyczaj
językowy.
ususfructus [łac., użytkowanie] – haszonélvezet,
használat
ususzka – száradási súlyveszteség
ususzka
wewnętrzna
–
belső
száradási
súlyveszteség
ususzyć [pozbawić coś wilgoci] – felszárítani,
kiszárítani, megszárítani, magasztalni
7427
ususzyć się [zostać pozbawionym wilgoci] –
felszáradni, kiszárani, megszáradni
usuwać (zob. usunąć) – eltolni, elmozdítani,
eltávolítani
usuwać kamień nazębny – fogkövet eltávolítani
usuwać włosy – szőrteleníteni
usuwać ząb – fogat húzni
usuwać się od udziału – kivonja magát a részvétel
alól
usuwanie braków w pracy – a munka
fogyatékosságainak megszüntetése
usuwanie plików – törlés, fájlok törlése
usuwanie wirusów z komputera – vírusirtás
usuwisko [1. zsuwanie się ziemi, mas skalnych po
stoku; też: ziemia i materiał skalny
nagromadzone w ten sposób; 2. teren, na
którym odbywa się zsuwanie się ziemi i
mas skalnych] – szakadékföld
usychać (zob. uschnąć) – elszáradni, kiszáradni,
elsorvadni
usychać z pragnienia – elszárad v. kiszárad a
szomjúságtól
usymbolizować – jelképezni, szimbolizálni
usynowanie – fiúsítás
usynowić — usynawiać, usynowiać [uznać
prawnie czyjegoś syna za własne dziecko]
– fiává fogadni, örökbe fogadni (fiút)
usypać — usypywać [1. sypiąc coś na jedno
miejsce, utworzyć wzniesienie; 2. sypiąc,
ująć coś z jakiegoś pojemnika] – szórni,
önteni, feltölteni; kiszórni (egy keveset a
sokból)
usyp trochę mąki z worka – szórj egy kevés lisztet
a zsákból
usypać kopiec – emlékdombot emelni
usypać się — usypywać się [1. wysypać się
częściowo z jakiegoś pojemnika; 2. sypiąc
się, odpaść od czegoś] – feltöltődni,
megrakodni
usypiać (I. zob. usnąć, II. zob. uśpić) – elaltatni
usypiać (uśpić) kogoś – elaltatni vkit
usypiająco – altatóan, álmosítóan, elálmosítóan
usypiający, -a, -e [1. powodujący czasową utratę
świadomości; 2. taki, przy którym można
łatwo usnąć; 3. taki, który zmniejsza
czyjąś czujność lub aktywność] – altató,
álmosító, elálmosító
usypisko [1. wzniesienie usypane z czegoś;
2. odłamki skalne gromadzące się w
żlebach i u podnóża stromych zboczy
górskich] – kupac, halom, rakás; (földt.)
görgeteg, málladék, omladék
usypisko śmieci – szemétkupac
-
Wersja 01 01 2017.
usypiskowy, -a, -e [przymiotnik od: usypisko] –
kupac-,
halom-,
rakás-;
görgeteges,
málladékos, omladékos
usystematyzować
[uporządkować
według
określonego systemu] – rendszerbe
foglalni, rendszerezni, rendszeresíteni
usystematyzowanie – rendszerezés, rendszeresítés
usytuować [umieścić coś w jakimś miejscu] –
elhelyezni
usytuować się [zająć określone miejsce] –
elhelyeződni
usytuowanie [miejsce zajmowane przez kogoś
lub
coś
względem
otoczenia]
–
elhelyezkedés
usytuowany, -a, -e – jómódú, jólszituált
uszak – füles kampó
uszak gęstowłosy (Auricularia polytricha) fafülgomba (Auricularia polytricha)
uszak bzowy (Hirneola auricula) – Hirneola
auricula
[porcogós-kocsonyás
külsejü,
fülkagylóhoz hasonló s fán termő gomba]
uszanka [1. pot. ciepła czapka z nausznikami; 2.
nazywana czasem uszatką, ciepła czapka
zwykle wykonana z futra, posiada klapy,
które można opuścić na uszy, lub nosić
związane troczkami na czubku głowy.
Zwykle kojarzona z Rosją. Do produkcji
uszatek używa się skórek królików i
piżmaków a także z futer lisów, kun lub
nawet wilków, a również futer sztucznych.
3.
ciepła
czapka
z
klapkami
przykrywającymi uszy; uszatka] – usanka;
fülvédős sapka
uszanka
uszanować [1. okazać komuś lub czemuś należny
szacunek; 2. pozostać wiernym jakimś
postanowieniom] – tisztelni, megtisztelni;
becsülni, megbecsülni
uszanować się [1. nie pozwolić nikomu naruszyć
poczucia własnej godności; 2. okazać
należny szacunek jeden drugiemu;
3. zadbać o siebie, o swoje zdrowie] –
tisztelik, megbecsülik egymást; önbecsülést
érez
uszanowanie [uczucie szacunku do kogoś lub do
czegoś]
–
tisztelet,
megbecsülés,
megtiszteltetés, tiszteletadás; tisztelgés
7428
uszanowanie dla kogo/czego – tisztelet vki/vmi
iránt; vkinek/vminek a megbecsülése
uszanowanie cudzych przekonań – megbeszüli v.
tiszteletben tartja mások meggyőződését
uszargać [pobrudzić coś i pochlapać, zwłaszcza
błotem] – összepiszkítani, összesározni,
sárral bemocskolni
uszargać się [pobrudzić, pochlapać błotem siebie
lub swoje ubranie] – összepiszkolódni,
összesározza magát, sárral bemocskolódni
uszarpać się [pot. zmęczyć się jakąś pracą lub
innym zajęciem] – (közb.) agyondolgozza,
agyonfárasztja, agyongürizi magát
uszaty, -a, -e [1. o naczyniu, koszyku, czapce itp.:
mający ucho albo ucha; 2. o zwierzęciu,
rzadziej o człowieku: mający duże uszy] –
füles, nagyfülű
uszata czapka – fülvédő sapka
uszatek [1. zabawka w postaci zwierzątka,
zwłaszcza niedźwiadek; 2. o człowieku z
odstającymi, dużymi uszami] – füles, maci,
mackó; nagyfülű ember
uszatka [1. zob. ssak z rzędu drapieżnych,
podobny do foki, ale mający małżowiny
uszne, żyjący w morzach południowych,
subantarktycznych;
uchatkauchatka;
2. zob. uszanka; 3. ] – (áll.) fülesfóka;
(usanka) fülvédős sapka; füles edény
Uszatka zwyczajna, sowa uszata, uszatka (Asio
otus) [gatunek ptaka drapieżnego z
rodziny puszczykowatych (Strigidae)] –
erdei fülesbagoly (Asio otus) [a madarak
osztályának a bagolyalakúak (Strigiformes)
rendjéhez,
a
bagolyfélék
(Strigidae)
családjához tartózó faj. Közép-Európa egyik
leggyakoribb bagolyfaja.]
uszczelka [element
z plastycznego lub
sprężystego materiału do wypełniania
szczelin pomiędzy częściami jakiegoś
urządzenia]
–
(műsz.)
légmentesítő
gumigyűrű v. bőrgyűrű v. azbesztgyűrű;
tömítés
uszczelniacz [element używany do uszczelnień
obracających się wałów. Wykonany z
gumy i tworzywa sztucznego lub metalu w
formie pierścienia. Od strony "suchej"
pierścień jest płaski, z drugiej wydrążony
z wykonanymi, na wewnętrznej średnicy,
małymi gumowymi wypustkami/listkami.
-
Wersja 01 01 2017.
Ich kierunek wyznacza kierunek obrotu
wałka - w przypadku odwrotnego
założenia uszczelniacz nie będzie spełniał
swojej funkcji.] – tömítő, szigetelő
(készülék v. anyag)
uszczelnianie – szigetelés
uszczelnianie akustyczne –
hangvédelem;
hangszigetelés
uszczelnić (uszczelnię, uszczelni) — uszczelniać
[1. dopasować
elementy
jakiejś
konstrukcji tak, aby ściśle do siebie
przylegały, lub wypełnić czymś otwory
między
nimi;
2. zminimalizować
możliwość uznawania za legalne pewnych
niepożądanych działań] – tömíteni,
eltömíteni, eltömni; elzárni, szigetelni;
(ablakot) szigetelni
uszczelnić a. uszczelniać coś – tömíteni v.
betömíteni vmit
uszczelnić okno – ablakot légmentesen betömni
uszczelnienie [element uszczelniający] – tömítés,
eltömés; szigetelés
uszczerbek [poniesiona szkoda] – csorba,
csorbítás, csorbulás; (ujma) hátrány, kár,
károsodás
 z uszczerbkiem dla niego a. niej – az ő
hátrányára
uszczerbek majątkowy – vagyonkár
uszczerbić – csorbítani, megkárosítani
uszczerbić majątku kościoła – egyházi vagyont
megkárosítani
uszczęśliwiać
(uszczęśliwiam,
-asz,
-ają),
uszczęśliwić (uszczęśliwię, -isz) [uczynić
szczęśliwym] + T. – boldoggá tenni,
boldogítani, üdvözíteni
uszczęśliwić
się
—
uszczęśliwiać
się
[1. uszczęśliwić
samego
siebie;
2.
uszczęśliwić jeden drugiego] – boldogítja
magát, boldogítják egymást; üdvözülni
uszczęśliwienie [uczucie szczęścia] – boldogítás,
boldoggá tétel, megörvendeztetés
uszczęśliwiony, -a, -e – boldog, boldoggá tett,
boldogított, szerencsés; (czym) örül (vminek)
uszczknąć [1. skubnąwszy, oderwać część
czegoś; 2. zabrać niewielką część czegoś,
zwykle potajemnie] –
kicsepegtetni,
kiharapni, megmarni, leszakítani
uszczknięcie – megcsípés; leszakítás, letépés
uszczuplanie,
uszczuplenie
–
kevesbedés,
csökkenés, apadás, fogyás
uszczuplenie dochodów – a bevétel csökkenése
uszczuplić — uszczuplać [uczynić coś uboższym,
mniej
licznym]
–
csökkenteni,
lecsökkenteni, kisebbíteni, kevesbíteni,
megkisebbíteni, leapasztani, lefogyasztani;
megrövidíteni
7429
uszczuplić przydział żywności [Kartkowy
przydział żywności obejmował chleb,
kaszę, makaron, kartofle, tłuszcze, mięso,
cukier, herbatę, kawę, sól.] – az
élelmiszerelosztást csökkenteni
uszczuplić uprawnienia – jogokat korlátozni
uszczuplić się — uszczuplać się – csökkenni,
megcsappanni;
(zeszcsupieć)
lefogyni,
karcsúvá válni
uszczypać — uszczypnąć [1. ścisnąć krótko i
boleśnie czyjąś skórę palcami, dziobem,
kleszczami itp.; 2. o zwierzętach: odciąć
zębami, chwycić pyskiem lub dziobem
trawę, gałązkę itp.] – (uszczypać)
megcsípni, csípni, csipkedni; (uszczypnąć)
megcsípni, lecsípni
uszczypać się — uszczypnąć się [1. uszczypnąć
samego siebie; 2. uszczypnąć jeden
drugiego] – megcsípi magát; megcsipkedik
egymást, csipkelődni
uszczypliwie – csípősen, csipkelődve, szúrósan,
fullánkosan, gúnyosan, rosszmájúan
uszczypliwość
[1. bycie
uszczypliwym;
2. przymówka skierowana pod czyimś
adresem] – maró gúny, csipkelődés
uszczypliwy, -a, -e [świadomie i celowo
wyrządzający innym przykrość; też:
świadczący o takich cechach] – csípős,
csipkelődő, szúrós, fullánkos, maróan
gúnyos, rosszmájú, gonosz; maró (gúny)
uszczypnięcie – csípés
uszedł cało z niebezpieczeństwo – ép bőrrel v. jól
megúszta a veszélyt
uszeregować [1. ustawić kogoś, coś w szereg;
2. uporządkować coś według określonej
kolejności] – felsorakoztatni, sorba állítani,
rendbe
rakni;
csoportokba
osztani;
csoportosítani; sorba állítani
uszka grzybkowe – gombás derelye
uszko [1. zdr. od ucho w zn. 1, 3.; 2. dziurka w
igle do nawlekania nitki; 3. pierożek z
nadzieniem, o kształcie przypominającym
ucho] – (zdr. od ucho) fülecske; (edényé) fül,
fogó, fogantyú
uszko buta – csizmahúzó
uszko igły – tűfok, tű foka
uszkodzenie [1. uszkodzona część czegoś;
2. naruszenie lub chorobowa zmiana
tkanki lub narządu]
– megrongálás,
rongálás, kártevés; megkárosítás, károsodás,
kár; meghibásodás, üzemzavar; (cielesne)
sérülés (tárgyon); (orv.) laesio [sérülés,
lesion, laesion, lézió: normális szövet
integrációjának megbomlása, strukturális
elváltozás, szerkezeti elváltozás. (seb,
bőrelváltozás, májdaganat, stb. )]; károsodás
-
Wersja 01 01 2017.
uszkodzenie całego produktu [Uszkodzenie
materiału na całej jego długości. Nopy –
grudki z kilku nitek na powierzchni
płaskiego
materiału,
Spilingowanie,
wystające
włókna,
Skrzywienia
Uszkodzenie całego wyrobu Uszkodzenie
obecne na całej długości płaskiego
materiału. Nopy – zbitki pojedynczych
elementarnych włókien na powierzchni
materiału Skrzywienie – nitki nie biegną
równolegle w stosunku do siebie,
Nierówność materiału – materiał nie leży
płasko na płaskiej powierzchni z powodu
odkształceń
nici
zastosowanych
w
materiale Błędy w koloryzacji – błędy
spowodowane uszkodzeniem miejscowym
w
materiale
lub
nieodpowiednim
procesem farbowania Miejscowe błędy w
wybarwieniu – jasne i ciemne plamy
różnego
pochodzenia
Lokalne
zróżnicowanie
w
intensywności
kolorystycznej
między brzegami a
środkiem materiału Pasowość – jasne i
ciemne pasy na materiał w obydwu
kierunkach : wzdłuż i w poprzek, w
większości przypadków spowodowana
przez wymieszanie różnych przędz
Wyświecenia – defekt kolorystyczny w
wyrobie polegający na metalicznym
połysku wyrobu Metameryzm - zjawisko
różnego odbioru barwy tej samej
substancji ze względu na rodzaj
oświetlenia.
Spowodowany
nieprawidłowym
doborem
koloru
zawierającego żądany odcień Zabrudzenia
- zabrudzenia w okolicach miejsca
z wybranym kolorem Nieprawidłowy
nadruk
–
duże
powierzchnie
niezadrukowane lub źle zadrukowane
Moiré - niepożądany efekt, pojawiający
się w postaci regularnych punktów lub
wzorów, wskutek krzyżowania się układu
co najmniej dwu regularnych siatek
rastrowych, lub wzorów podobnego
rodzaju Zabrudzenie – jasne zabrudzenie
na dużej powierzchni materiału Materiał
niewykończony – materiał z miejscami
niedobarwionymi
Uszkodzenie
spowodowane efektem gofrowania – efekt
karbowania materiału.] – kiterjedt hiba [A
kelme nagy részére vagy egészére kiterjedt
hibák.
Néhány
példa:
Göbösödés:
Összekuszálódott
elemiszálakból
álló
csomók megjelenése a kelme felületén.
Maghéjasság
és
más
növényi
szennyeződések: Maghéjak és más, növényi
eredetű szilárd szennyezőanyagok jelenléte a
kelme teljes felületén. Ferdülés: egyes
fonalak nem párhuzamosak a többi fonallal.
7430
Hullámosság: a kelme nem fekszik ki simán,
a felülete hullámos. Egyenetlen színeződés:
színárnyalat-eltérések az egyszínű kelme
teljes felületén. Foltosság: kisebb-nagyobb
színfoltok a kelme felületén. Táblásság: éles
határvonallal elválasztott színárnyalat-eltérés
a végen belül. Felhősség: szabálytalan alakú
és egyenlőtlen elhelyezkedésű, világosabban
vagy sötétebben színeződött helyek az egész
kelmére kiterjedően. Csíkosság: a kelme
színe hossz- vagy keresztirányú csíkokban
változik. Bronzosodás: fémes fényhatás
kialakulása a színes kelme felületén.
Metaméria: a kelme színe különböző
megvilágításoknál eltéréseket mutat. Oka a
nem megfelelően választott színezék.
Összefolyás: a mintában szomszédos, eltérő
színű mezők találkozásánál a színek
kölcsönösen összefolynak. Nyomáshiány:
hiányzó vagy halvány nyomásrészletek a
nyomott kelme nagy felületén. Moaré: a
kelme felülete jellegzetes, hullámvonalakból
álló fényhatást mutat, ami a vízfelszínhez
vagy a márvány erezetéhez hasonlít.
Rögzítetlen színezék: színezetlen foltok,
vagy nem színeződött szálak a kelmében.
Dombornyomási hiba: a dombornyomott
minta egyenetlen.]
uszkodzenie danych (ang. data corruption)
[zniekształcenie lub usunięcie danych
spowodowane
awarią
systemu
komputerowego, przypadkami losowymi
bądź też atakiem na system] — (ang. data
corruption) adatsérülés
uszkodzenie maszyny – a gép megrongálása;
géphiba, gépkár
uszkodzenie (mienia) – rongálás
uszkodzenie miejscowe [Zlokalizowany w
ograniczonym
obszarze
tkaniny.
Zgrubienia na przędzy – wygląd dzianiny
wadliwy wskutek wadliwej przędzy,
Luźne pętle – luźno leżące nici w pętlach
zwykle prostopadle do powierzchni
dzianiny. Ścieg po którym pozostaje w
tkaninie linearny pas prostych nitek.
Długi ścieg obejmujący dwa lub więcej
rzędów. Wadliwa przejrzystość – w
przypadku zastosowani dwóch różnych
materiałów,
z których
jeden
jest
zasłaniający, drugi jest zasłaniany.
Wygląd jest nieprawidłowy, ponieważ
materiał
zasłaniany
jest
widoczny
z prawej strony Uszy – w postaci grubej,
nie skręconej miejscowo przędzy, co
skutkuje
nierównomiernościami
w
wyrobie finalnym. Defekt ten powstaje już
podczas
produkcji
przędzy.
Zróżnicowanie nici – jedna lub więcej
różnych
nici
są
wprowadzone
-
Wersja 01 01 2017.
przypadkowo w procesie tkania, do
tkaniny. Nici mogą być zróżnicowane
grubością, rodzajem skrętu, kolorem,
składem, zabrudzeniem. Błąd tkacki –
błąd miejscowy który zdarzył się podczas
tkania Brakująca nić wątku lub osnowy
indentyfikowana jak drabinka. Błędy w
wiązaniu nici wątku i osnowy skutkują
mniejszymi lub większymi defektami na
powierzchni
tkaniny.
Wadliwie
zahaftowane miejsce - utworzone podczas
reperacji wadliwego miejsca. Skaza –
grupa
luźnych
nici
włącznie
z z przerwanymi
nićmi
na
małej
powierzchni. Wciągnięcie nici wątku –
powstaje
podczas
tkania
przez
wyciagnięcie jednej dodatkowej do
podstawowej nici wątku . Wskutek tego w
pewnych szerokościach tkaniny nić wątku
jest podwójna. Krótki przeplot - - jest
wtedy , kiedy nić wątku nie przechodzi w
poprzek całego materiału i w niektórych
miejscach wątek nie występuje. Pętla niepożądana pętla z nici wątku lub
osnowy. Zgrubienie – nieprawidłowe
związanie wątku i osnowy na prawej
stronie tkaniny Wycinek – brak nici
wątku na bardzo małym odcinku tkaniny
Uszkodzona krawędź – przerwana lub
zdeformowana krawędź , na przykład za
luźna,
rozciągnięta,
pozaginana
Niepotrzebne ślady – perforacja lub
wysunięte nici z krawędzi tkaniny Lokalne
zwężenie – tkanina jest węższa w jednym
miejscu w porównaniu z resztą tkaniny
Pas z wątku – ślad biegnący w poprzek
materiału
spowodowany
innym
naprężeniem
wątku,
lub
inną
odmiennością wątku np. konstrukcja,
składem . Obcy materiał - miejsce gdzie
zostało wtkane jakieś zabrudzenie lub
jakiś obcy materiał Odłamki – widoczne,
różnie rozlokowane ostrych wtrąceń które
zwykle nie można usunąć. Powstają one ,
podczas deformacji
pod
wpływem
ciśnienia przekraczającego elastyczność
włókien,
na
przykład
podczas
nieprawidłowego magazynowania. Dziury
– miejsca na materiale z uszkodzonymi
nićmi , przez co powstały większe lub
mniejsze
otwory
Zabrudzenia
–
zabrudzenia miejsca na materiale o
różnych rozmiarach i intensywności
Wybłyszczenie – miejsce na materiale,
gdzie
znajdują
się
niepożądane
wyświecenia Uszkodzenia w okryciu
włoskowym – spowodowana różnymi
sposobami
.
Na
przykład
nierównomiernością
przędzy,
albo
7431
miejscowymi przetarciami Uszkodzenia
pętli - źle utworzone pętle na tkaninie
pętelkowej,
na
przykład
wskutek
nierównej wysokości, brakujących lub
wyciągniętych
pętelek
Aloza
–
uszkodzenie
spowodowane
przez
wyciągnięcie nici z tkaniny] – helyi hiba [A
kelme egy kis területén megjelenő hiba.
Néhány jellemző példa: Csomó: a fonalat
alkotó
egy
vagy
több,
keménnyé
összekuszálódott,
összecsomósodott,
összetömörödött
elemiszál
a
kelme
színoldalán. Laza szem: a környezetétől
eltérő nagyságú szem kötött kelmében.
Szemfutás: kötött kelmében előforduló
fonalszakadás folytán kibomlott szemek
egymás alatt a szempálcában. Hibás fedés:
fedőfonalas kötésben a színoldalon az
alapfonal kerül felülre és eltakarja a
fedőfonalat. Vastag hely a fonalban: olyan
fonási hiba, ami a kelme színoldalán is
láthatóvá válik. Idegen fonal: a kelmébe
véletlenszerűen bedolgozott idegen fonal,
ami színében, vastagságában, jellegében,
nyersanyagában stb. eltér a kelmét alkotó
fonal(ak)tól. Szövéshiba: a szabályos
szövetszerkezettől eltérő szerkezetű rész,
amit fonalszakadás vagy hibás bevetés
idézett elő. Javítási hiba: kelmehiba
javítására tett eredménytelen kísérlet nyoma.
Fészek: a lánc- és vetülékfonalak többszöri
hibás
kereszteződése
miatt
létrejött
szövethiba. Rövid vetülék: ha a vetülékfonal
nem jutott át teljesen a szövet egyik szélétől
a másikig, a vetülék az egyik szélen
hiányzik.
Kettős
lánc/vetülék:
két
szomszédos lánc- vagy vetülékfonal olyan
hibás beszövése, mintha egyetlen fonalat
alkotnának. Hurok: a lánc- vagy vetülékfonal
hurok formájában kiáll a szövet felületén.
Kötözött
csomó:
a
fonalszakadásnál
alkalmazott kötözött csomó kiáll a kelme
felületén. Szabálytalan szél: hullámos vagy
cakkos kelmeszél hibás szélfonal-feszültség
vagy hibás szélfeszítő-beállítás miatt.
Tűcsík: szempálca irányú csík a kötött
kelmében, amit szennyezett vagy hibásan
működő tű okoz. Szélesség-egyenlőtlenség: a
kelme
szélességének
ingadozása.
Vetülékcsík:
vetülékrendszerű
kötött
kelmében hibás lakatbeállítás vagy rosszul
beállított
fonalfeszültség
okozta
keresztirányú csík; szövésnél hibásan
működő nyüst vagy a vetülékfonal-feszültség
hibás beállításából eredő keresztirányú csík.
Lyuk: folytonossági hiány a kelmében,
fonalszakadás, tűtörés vagy a kelmét ért más
mechanikai hatás következtében. Piszokfolt:
foltszerű szennyeződés. Szabálytalan hurok:
-
Wersja 01 01 2017.
az előírttól eltérő nagyságú hurok pl. hurkos
felületű szövött vagy kötött kelmében.
Fonalkihúzódás: a kelme felületéből
mechanikai]
uszkodzenie silnika – motorhiba
uszkodzenie słuchu – halláskárosodás
uszkodzenie wątroby – a máj károsodása
uszkodzić (uszkodzę, uszkodzi) — uszkadzać
[1. spowodować powstanie w czymś
niewielkiego defektu; 2. naruszyć lub
chorobowo zmienić tkankę lub narząd] –
károsítani,
megkárosítani,
rongálni,
megrongálni, rontani, elrontani (vmit); kárt
tenni (vmiben); sérülést okozni, megsérteni
uszkodzić coś – megrongálni vmit; kárt tesz
(vmiben)
uszkodzić się — uszkadzać się [1. ulec
uszkodzeniu; 2. pot. wyrządzić sobie
krzywdę, zwłaszcza fizyczną] – károsodni
uszkodzony, -a, -e [zepsuty, częściowo
zniszczony]
–
romlott;
megrongált,
károsodott, hibás, sérült, megsérült (tárgy)
uszkodzony towar – sérült áru
uszlachcić — uszlachcać [daw. przyjąć do stanu
szlacheckiego] – (drzewo itd.) nemesíteni,
megnemesíteni; (hist.) nemessé tenni v.
avatni
uszlachcić się – nemessé lenni, nemességet kapni;
megnemesedni
uszlachetnianie rasy – fajnemesítés
uszlachetnianie roślin – növénynemesítés
uszlachetnianie w procesie wykończalniczym
[zastosowana dla wełnianych tkanin; w
pełni
przygotowywana
poprzez
mechaniczne tarcie podczas prania i
lekkim drapaniu. Daje to tkaninie wygląd
i chwyt bardziej luksusowy, gładką
powierzchnię z ukrytym splotem i czyni ją
miękką w dotyku.] – foulé kikészítés
[Gyapjúszövetek kikészítésében használt
eljárás: nemezelés szappanos oldatban
történő mechanikus dörzsöléssel, enyhe
bolyhozás. A szövet ezáltal puha fogást,
nemes kinézetet kap, enyhén bolyhos felülete
a szövetszerkezetet alig takarja el.]
uszlachetnić (uszlachetnię, uszlachetni) —
uszlachetniać [1. uczynić kogoś lepszym,
szlachetnym;
2. wyhodować
lepsze
odmiany roślin lub rasy zwierząt;
3. poprawić właściwości danego surowca
lub
produktu]
–
nemesíteni,
megnemesíteni; (hist.) nemességre emelni,
nemessé tenni v. avatni
uszlachetnić odmianę róż –
rózsafajtát
megnemesíteni
7432
uszlachetnić się — uszlachetniać się [stać się
lepszym, szlachetnym] – megnemesülni;
(hist.) nemességet szerezni
uszlachetnienie – nemesítés; megnemesítés
uszlachetniony, -a, -e – nemesített
uszło mu/jej to na sucho – ezt megúszta v. elvitte
szárazon
uszło na sucho – szárazon megúszta
uszminkować [1. pomalować usta szminką;
2. nałożyć
szminkę
na
twarz]
–
kisminkelni, kifesteni
uszminkować usta – kifesti a száját
uszminkować się [1. pomalować sobie usta
szminką; 2. nałożyć sobie szminkę na
twarz] – kisminkelni, kifesteni magát
uszny, -a, -e – füluszom swoim nie wierzyłem [oczom ani uszom
swoim nie wierzylem; nie wierzyłem
własnym uszom] – nem hittem a fülemnek
usztywniacz [1. środek powodujący usztywnienie
tkaniny; 2. to, czym usztywnia się różne
przedmioty; 3. blaszka, kształtownik do
umocnienia
jakiejś
konstrukcji]
–
merevítő, keményítő
usztywniacz [bardzo sztywna, średnio gruba
lniana tkanina, która jest gładka w
dotyku; w splocie płóciennym oraz
wytwarzana z średnio delikatnych i
szorstkich przędz. Usztywniona za
pomocą maglowanie lub kalandrowanie.
Bardziej szorstkie stosowane są do
podszewki w damskich i męskich
płaszczach, a delikatniejszy do damskich i
męskich kurtek.] – merevítő vászon (1)
[Nagyon kemény, sima, közepesen vastag
lenszövet, amit közepesen finom vagy
durvább fonalakból vászonkötésben szőnek.
Keménységét
a
kikészítésben
kalanderezéssel idézik elő. Durvább, sűrűbb
beállítású
változatát
nagykabátok,
vékonyabb, finomabb változatát zakók,
kiskabátok gyártásához használják. Lásd
még: szabóvászon.]
usztywnić — usztywniać [1. nadać tkaninie
sztywność; 2. unieruchomić złamaną,
zwichniętą lub skręconą rękę, nogę, kość
itp.; 3. uczynić coś odpornym na zagięcia,
odkształcenia;
4. umocnić
jakąś
konstrukcję; 5. uczynić swoją postawę,
swoje stanowisko itp. w jakiejś sprawie
wykluczającymi jakiekolwiek ustępstwa;
6. spowodować, że ktoś przestaje się
naturalnie zachowywać] – megszilárdítani,
megmerevíteni, megkeményíteni
usztywnić się — usztywniać się [1. o tkaninie:
stać się sztywną; 2. stać się odpornym na
zagięcia,
odkształcenia;
3. stać
się
-
Wersja 01 01 2017.
sztywnym, mocniejszym; 4. stać się mniej
skłonnym do ustępstw] – megszilárdulni,
megmerevedni, megkeményedni
usztywnienie [1. to, czym usztywnia się różne
przedmioty; 2. blaszka, kształtownik do
umocnienia
jakiejś
konstrukcji]
–
megmerevedés,
megmerevítés,
megszilárdulás, szilárdítás
uszu komu natrzeć; natrzeć komuś uszu –
szemrehányásokat tenni vkinek
uszubor [węg. wino wyborowe (wino z domieszką
suszonych winogron)] – aszúbor
uszy – fül/fülek
uszy (bębenki w uszach) pękają – megreped a
dobhártyája (a zajtól)
uszy do góry! – fel a fejjel!
uszy jak u słonia – legyezőfül
uszy jak wachlarze – lapátfül
uszy odstające – elálló, kajla fül
uszy oklapły – lekonyultak a fülei
uszy przylegające – odasimuló fülek
uszy są odsłonięte – a fülek szabadon vannak
uszy są zasłonięte – a füleket eltakarja a haj
uszy więdną o czego – rossz hallani v. hallgatni
uszycie – varrás, megvarrás
uszyć [wykonać coś, szyjąc] – varrni, megvarrni
uszyć coś – megvarrni vmit
uszyć komu buty – (átv.) megfúrni vkit; rosszat
forralni vki ellen
uszyć suknię – ruhát varrni
uszykować [1. przygotować coś; 2. ustawić w
szyku
wojskowym]
–
elrendezni,
elkészíteni, (przygotować) előkészíteni,
felkészíteni; sorakoztatni
uszyty, -a, -e – varrott, megvarrott, megvarrt
uścielać, uściełać (zob. usłać) – ágyazva, almozva
befedni v. beszórni v. behinteni
uścisk [1. otoczenie kogoś lub siebie wzajemnie
ramionami i przytulenie; też: podanie
sobie nawzajem dłoni na znak powitania,
podczas składania życzeń itp.; 2. silne
chwycenie kogoś] – ölelés, megölelés,
szorítás
7433
uścisk bratni – testvéri kézszorítás, baráti ölelés
uścisk dłoni – kézfogás, kézszorítás
uściskać, uścisnąć (uścisnę, uściśnie) [mocno
objąć, ująć] – (kogoś) ölelni, ölelgetni,
megölelni, átölelni, megszorítani (vkit);
karjába szorítani, keblére ölelni
uściskać (komu) dłoń – kezet fogni, kezet szorítani
(vkivel)
uściskać kogoś – átkarolni vkit
uścisnąć czyją dłoń – megszorítani vkinek a kezét;
kezet fogni v. szorítani vkivel
uścisnąć kogo za rękę – megragadni a kezét vkinek,
kézen fogni vkit
uścisnąć kogoś – átkarolni vkit
uścisnąć komu rękę – kezet szorítani vkivel
uścisnąć rękę komuś; uścisnąć komuś rękę,
uścisnąć komuś dłoń – kezet fogni vkivel,
kezet nyújtani vkinek
uściskać się, uścisnąć się [uściskać jeden
drugiego] – ölelkeznek, összeölelkeznek,
megölelik egymást
uściślenie – tisztázás
uściślić — uściślać [ściśle określić coś] –
pontosan, szabatosan meghatározni; tisztázni
uściśnięcie – ölelés, ölelkezés
uśmiać się [ubawić się czymś] – (z czego) jót
nevetni, hahotázni (vmin), felderülni,
örvendeni
uśmiech [lekkie wygięcie ust ku górze i ich
rozszerzenie, połączone z mimiką twarzy,
będące zwykle wyrazem radości] – mosoly,
mosolygás, vigyor
uśmiech dziewczęcy – lányos mosoly
uśmiech filuterny – huncut mosoly, csalfa nevetés
uśmiech jadowity – gonosz v. gúnyos, kárörvendő
mosoly
uśmiech kwaśny – fanyar mosoly
uśmiech losu – (átv.) a sors kegye v. mosolya
uśmiech na ustach – mosoly az ajkán
uśmiech powabny – bájos mosoly
uśmiech sardoniczny [grymas twarzy wywołany
skurczem
mięśni
mimicznych,
występujący głównie w tężcu] – gúnyos v.
görcsös, eltorzult nevetés
uśmiech teatralny – színlelt mosoly, tettetett
nevetés
uśmiechanie się – mosolygás
uśmiechnąć się — uśmiechać się [wyrazić swoje
uczucia przez uśmiech] – mosolyogni,
elmosolyodni, megmosolyogni; vigyorogni;
tetszeni, ízlésének megfelel
uśmiechać się a. uśmiechnąć się (do kogo/czego) –
rámosolyogni v. ránevetni (vkire/vmire)
uśmiechać się – mosolyogni, vigyorogni
-
Wersja 01 01 2017.
uśmiechać się dobrotliwie – jóságosan, szelíden
mosolyogni
uśmiechać się pod wąsem – mosolyog a bajusza
alatt
uśmiechać się szyderczo – vigyorogni
uśmiechać się z politowaniem – szánalmasan
mosolyogni v. elmosolyodni
uśmiechnąć się (do kogo) – rámosolyogni (vkire)
uśmiechnąć się do kogo/czego – rámosolyogni
vkire/vmire
uśmiechnąć się mile – kedvesen mosolyogni
uśmiechnąć się na co – mosolyogni vmin
uśmiechnąć się pobłażaniem – elnézően
mosolyogni
uśmiechnąć się przyjaźnie – barátságosan
elmosolyodni
uśmiechnął się zagadkowo – rejtélyesen v.
titokzatosan elmosolyodott
uśmiechnęło się szczęście – rámosolygott a
szerencse
uśmiechnęło się do nas szczęście – ránkmosolygott
a szerencse
uśmiechnięcie się – elmosolyodás
uśmiechnięty, -a, -e – mosolygó, mosolygós;
nevető
uśmiechnięta twarzyczka – mosolygós arcocska
uśmiercić (uśmiercę, uśmierci) — uśmiercać
[1. pozbawić życia kogoś lub coś;
2. rozgłosić nieprawdziwą wiadomość o
czyjejś śmierci] – megölni
uśmiercić kogoś – megölni vkit
uśmierzająco – csillapítóan, enyhítő hatással
uśmierzający, -a, -e – csillapító, enyhítő
uśmierzenie – csillapítás, enyhítés; csillapodás,
enyhülés
uśmierzenie bólu – fájdalomcsillapítás
uśmierzyciel – lecsillapító ember
uśmierzyciel bólu – a fájdalmat csillapító ember
uśmierzyć — uśmierzać [1. zlikwidować lub
zmniejszyć przykre, dokuczliwe objawy
czegoś; 2. spowodować, że coś przestaje
istnieć lub zmniejsza swoją intensywność]
– csillapítani, enyhíteni, lecsillapítani
uśmierzyć ból a. bóle – csillapítja a fájdalmat
uśmierzyć kogo/co czym – lecsillapítani vkit/vmit
vmivel
uśmierzyć się — uśmierzać się [stać się mniej
przykrym, dokuczliwym] – csillapodni,
enyhülni
uśmieszek
[niewyraźny,
słaby
uśmiech
wyrażający zwykle lekką drwinę, ironię,
pogardę itp.] – barátságos v. hálás mosoly
uśnięcie – elalvás
7434
uśpić (uśpię, uśpi) — usypiać 1. spowodować,
żeby ktoś usnął; 2. spowodować, że coś
trwa w bezruchu; 3. pozbawić coś siły,
intensywności;
4. poddać
narkozie;
5. uśmiercić zwierzę przez podanie mu
środka farmakologicznego] – elaltatni;
elbódítani, elkábítani
uśpić czyją czujność – elaltatni vkinek az éberségét
uśpić dziecko – elaltatja a gyermeket
uśpić się [daw. usnąć] – elaludni
uśpienie – elaltatás, elbódítás, elkábítás
uświadamiający, -a, -e – felvilágosító
uświadomić — uświadamiać [1. uczynić kogoś
świadomym czegoś; 2. wyjaśnić sprawy
związane z życiem erotycznym człowieka]
– tudatni, tudtára hozni, tudatosítani,
kioktatni; (kogo) felvilágosítani (vkit);
magyarázni; oktatni; megérteni, rájönni,
tudtára ébredni
uświadomić kogo – felvilágosítani vkit; tudatosítani
vkiben vmit
uświadomić a. uświadamiać sobie – felismerni,
tudtára ébredni; eszmélni, ráeszmélni,
rádöbbenni vmire; rájönni
uświadomić sobie (co) – tudtára ébredni (vminek)
uświadomienie
[świadomość
czegoś]
–
felvilágosítás; tudat, öntudat, felismerés
uświadomienie klasowe – osztálytudat
uświadomienie polotyczne – politikai tudat v.
felvilágosítás
uświadomiony, -a, -e – felvilágosult, flvilágosított;
öntudatos, tudatos
uświadomiony klasowo – osztályöntudatos,
osztályöntudatra ébredt
uświadomiony klasowo towarzysz – (dawno, pol.)
– osztályöntudatos elvtárs
uświetnić — uświetniać [dodać czemuś
świetności] – kifényesíteni, kitüntetni,
jelentőssé tenni
uświęcenie – megszentelés; szentesítés; (bibl.)
megszentelés (elkülönítés) [Az Istennel
ellenséges világtól elszakítani és Istennek
odaszentelni; mint Isten tulajdonát odaszánni
Neki (Róm 12,1-2). Megtörténhet ez
személyekkel,
helyekkel,
napokkal,
bizonyos időszakokkal, és tárgyakkal,
amelyeket kizárólag Isten szolgálatában
használnak (2Móz 13,2; 19,5-6; 29,27.44;
3Móz 27,14.16; 4Móz 3,12; Józs 6,19; Neh
13,19-22);
szellemileg
nézve
olyan
folyamat, amelynek során a hívő ember
egyre inkább Krisztus képére formálódik át,
amennyiben megtanul "Krisztusban" élni (Ef
2,10); megszenteltetés csak Krisztus
megváltó műve, és a hívőben lakó Szent
Szellem munkája által lehetséges. A
-
Wersja 01 01 2017.
megszenteltetés az újonnan születéssel
kezdődik, és akkor lesz teljessé, amikor
Krisztussal találkozunk (halálunk után vagy
az Ő visszajövetelekor).]
uświęcić — uświęcać [1. nadać czemuś lub
komuś cechy świętości; 2. uczynić coś
wzniosłym, szlachetnym] – megszentelni;
szentesíteni
uświetnienie – kitüntetés, dicsőítés
uświęcić (uświęcę, uświęci) — uświęcać [1. nadać
czemuś lub komuś cechy świętości;
2. uczynić coś wzniosłym, szlachetnym] –
felszentelni, szentté avatni; szentesíteni
uświnić [pot. ubrudzić] – beszennyezni,
bemocskolni, bepiszkítani, bepiszkolni
uświnić się [pot. ubrudzić samego siebie] –
beszennyezi, bemocskolja, bepiszkolja magát
Ut sementem feceris, ita metes. [Jak sobie
pościelesz, tak się wyśpisz.] – (lat.) Ut
sementem feceris, ita metes. (Amint veted
ágyad, úgy aluszod álmodat.) Ki mint veti
ágyát, úgy alussza álmát.
utaić (utaję, utai) — utajać [zachować coś w
tajemnicy] – elrejteni, eltitkolni
utajenie – elrejtés, eltitkolás, rejtegetés, dugdosás
utajnić — utajniać [uczynić coś tajnym] –
titokkal övezni, titokba burkolni, titkolni,
titkossá tenni, titkosítani
utajony, -a, -e [trudny do wykrycia] – titkolt,
titkos, lappangó, rejtett, elrejtett
utajone rezerwy – rejtett tartalék
utalentowany, -a, -e [obdarzony talentem] –
tehetséges; nagyeszű
utalentowany pracownik – tehetséges dolgozó
utalentowany uczeń – tehetséges tanuló
utapirować [tapirując włosy, ułożyć je w wysoką
fryzurę] – feltupírozni
utarcie – összezúzás, összetörés, megtörlés
utarczka [zob. potyczka] – ütközés; ütközet,
összecsapás, összetűzés, csetepaté, szóváltás
utarczka słowna – szóharc, szócsata
utarg [ogólna suma pieniędzy uzyskanych za
sprzedane towary lub wykonane usługi w
określonym czasie] – bevétel
utarg całkowity – teljes bevétel
utarg całodzienny – napi bevétel
utarg dewizowy – devizabevétel
utarg dzienny nie przekroczył tysiąca złotych – a
napi bevétel nem lépte túl az ezer zlotyt
utarg eksportowy – exportbevétel
utarg gotówkowy – pénzbevétel
utarg pieniężny – pénzbevétel
7435
utargować [1. uzyskać pewną kwotę, sprzedając
coś lub wykonując jakąś usługę;
2. targując się, uzyskać obniżenie ceny
jakiegoś towaru] – lealkudni; kivívni,
kialkudni, elérni; eladásból hasznot húzni v.
szerezni
utarty, -a, -e [powszechnie przyjęty, uznany] –
porrá tört, megreszelt; kopott, elnyűtt; kijárt,
kitaposott; megszokott, elterjedt, közismert,
elcsépelt
utarta droga – kitaposott út, kijárt út
utarty frezes – elcsépelt frázis
utarzać – hempergetve teljesen bepiszkítani,
bemocskolni
utarzać się – hempergetve összepiszkítja,
összemocskolja magát
utemperować [wpłynąć łagodząco na kogoś] –
mérsékelni, csillapítani, enyhíteni, hegyezni
utemperować się [stać się rozważnym i
odpowiedzialnym]
–
mérséklődni,
csillapodni, enyhülni
utemperowanie – meghyegezés, kihegyezés
utemperowanie się – kihegyeződés, hegyessé válás
utensylia [przybory potrzebne do wykonywania
określonych prac; też: różne sprzęty
domowe] – utenzíliák; használati eszközök,
szerszámok, kellékek
utensylia kościelne – kegyszer
utero- [łac. uterus 'jw.' w złożeniach: macica] –
méhuterus [macica] – (lat.) uterus; anyaméh
utęsknienie [daw. tęsknota, gorące pragnienie
czegoś] – vágyakozás, vágy, vágyódás,
epekedés, aggódás, aggodalom
UTF-16 (ang. 16-bit Unicode Transformation
Format) [w informatyce oznacza jeden ze
sposobów kodowania znaków standardu
unicode. Sposób ten wymaga użycia
szesnastobitowych słów (ang. word), przy
czym dla znaków na pozycjach poniżej
65536 (przedział 0000-FFFF) używane jest
jedno słowo, którego wartość odpowiada
pozycji znaku w standardzie. Dla znaków
z wyższych pozycji używa się dwóch słów.
Pierwsze z nich należy do przedziału
D800–DBFF, drugie: DC00-DFFF. Na
przykład znak o kodzie szesnastkowym
10000 zostanie zamieniony na sekwencję
D800 DC00 a znak o kodzie 10FFFD
(górna granica unikodu) na DBFF DFFD.
W standardzie Unicode pozycjom z
przedziału D800–DFFF nie są przypisane
żadne znaki, zatem każda sekwencja słów
kodowych
jest
interpretowana
jednoznacznie.] – UTF-16 (Unicode
Transformation Format) [1. 16 bites
kódrendszer Unicode karakterkészlethez; 2.
-
Wersja 01 01 2017.
UTF-16 változó hosszúságú (16 vagy 32
bites) karakterkódolási módszer. Képes
kezelni a teljes Unicode Alap Többnyelvű
Lapot (Basic Multilingual Plane - BMP)
pontosan két byte-on, és minden más lapot
pontosan négy byte-on. Az UCS-2 kötött
hosszúságú (16 bites) részhalmaza az UTF16-nak, de csak az alap többnyelvű lap
kezelésére képes. Az UTF-16-ot hivatalosan
az ISO/IEC 10646-1 Q melléklete (Annex Q)
határozza meg. A Unicode szabvány 3.0-s
vagy magasabb változatai, illetve az IETF
RFC 2781 is leírja az UTF-16-ot. Az UTF16 egyedülálló kódként jeleníti meg az
Unicode vagy a ISO/IEC 10646 első 65536
kódpontját, amely megegyezik magával a
kódpont értékével: 0 a 0-s kódpont esetében,
hexadecimális FFFD az FFFD kódpont
esetén.]
Utile dulci miscere (łac.) [Przyjemne z
pożytecznym łączyć; łączyć przyjemne z
pożytecznym.] – (lat.) Utile dulci miscere;
kellemest a hasznossal összekötni (Horatius)
Utilitas publica privatae praeferri debet [dobro
ogółu powinno być stawiane przed
dobrem prywatnym] – (lat.) Utilitas
publica privatae praeferri debet; a közjó
előbbre való mint az egyéni haszon
utility [narzędzie] – (ang.) utility (szoftver) (szoftver)
alkalmatosság segédprogram
[kisterjedelmű, de fontos programok
amelyek pl. egy operációs rendszert
egészítenek ki, de ugyanakkor több
rendszerben is használhatók; ilyenek
lehetnek pl. formátumfordító, adattömörítő,
vírusszűrő, stb. programok; a fő program (pl.
az operációs rendszer) későbbi változataiba
ezeket esetenkint szervesen integrál ják]
1
utkać — utykać1 [1. tkając, wykonać jakąś
rzecz z przędzy; 2. stworzyć coś, co swoim
wyglądem przypomina ornamentykę
dywanów; 3. daw. przepleść czymś
tkaninę, ubranie] – megszőni
utkać dywan – szőnyeget szőni, megszőni a
szőnyeget
utkać płótno – vásznat szőni; megszövi a vásznat
utkać2 — utykać2 [1. pot. wypełnić czymś dziury,
szpary w celu zabezpieczenia przed
przedostaniem się przez nie wody, zimna
itp.; 2. pot. poustawiać wiele czegoś na
małej powierzchni] – teletömködni,
megtömni, tömíteni, eltömíteni
utkać co czym – megtölteni vmit vmivel
utkać co do czego – beletömni, belegyömöszölni
vmit vmibe
utkać co w co, w czym – beletömni,
belegyömöszölni vmit vmibe
7436
utknąć (utknie) — utykać [1. zatrzymać się, nie
mogąc dalej jechać, poruszać się; 2. zostać
przerwanym na skutek jakichś trudności;
3. osiedlić się gdzieś na dłużej, przeważnie
wbrew swoim chęciom, ambicjom,
planom; 4. wbić się w coś] – megrekedni,
megakadni,
elakadni,
beleakadni,
megbotlani, megrekedni; beleütni, bedugni,
beakasztani
utknąć co w co; utknąć co w czym – beledugni,
beütni vmit vmibe
utknąć w czym; utknąć na czym – beleakadni,
megrekedni vmiben
utknąć w błocie – megrekedni v. beleragadni a
sárba
utknąć w korku – dugóba kerülni
utknąć w polowie książki – megrekedt a könyv
közepén
utknąłem w kącie – sarokba szorultam
utknięcie – elakadás
utkwić [1. wbić się lub wpaść w coś; 2. pozostać
gdzieś przez pewien czas, często dłużej,
niżby się oczekiwało] – tenni, helyezni;
megakadni,
elakadni,
megrekedni;
belemélyeszteni, belevésni
utkwić w pamięci – megmarad emlékezetében;
emlékezetébe vési
utkwić wzrok w kogo/co – tekintetét rászegezi v.
tekintete rámered vkire/vmire
utleniacz [substancja powodująca utlenianie
innych substancji] – oxidálószer
utleniacz do włosów [środek rozjaśniający
włosy] – (vegyt.) hidrogén-peroxid a
hajszőkítéshez, oxidáló szer
utleniać 1. potocznie: farbować włosy na blond;
2. powodować przyłączanie się tlenu do
związku chemicznego lub pierwiastka; 3.
zwiększać wartościowość pierwiastka
chemicznego wchodzącego w skład
związku; 4. utleniać się - łączyć się
chemicznie z tlenem] – oxidálni
utleniający, -a, -e – oxidáló
utlenialność [to wielkość wyrażająca ilość tlenu
potrzebną do utlenienia substancji
organicznych i niektórych związków
nieorganicznych (np. soli żelaza (II),
siarkowodoru, siarczków, azotanów (III))
zawartych w wodzie] – oxidálhatóság;
oxidálóképesség
utlenianie [reakcja chemiczna, w której atom
przechodzi z niższego na wyższy stopień
utlenienia (co jest równoważne z
oddaniem elektronów)] – oxidálás; oxidáció
[1. Egyszerűen értelmezve oxidáció az a
folyamat, amikor egy anyag oxigénnel
egyesül. 2. Általánosabb értelmezésben
-
Wersja 01 01 2017.
oxidációnak nevezzük azt a folyamatot,
amikor a vegyület pozitív alkotórészének
(kation) vegyértéke nő, vagyis, amikor egy
ion vagy molekula elektronokat ad le. 3.
Oxidációnak nevezzük az elektronleadással
járó folyamatokat, változásokat.]
utlenić — utleniać [1. spowodować proces
przemiany
materii
w
żywych
organizmach poprzez dostarczanie im
tlenu; 2. łącząc jakąś substancję z tlenem
lub innym utleniaczem, wywołać reakcję
chemiczną,
w
której
wzrasta
wartościowość pierwiastka] – oxidálni;
(włosy) szőkíteni, megszőkíteni, kiszőkíteni,
hidrogénezni; hennázni
utlenić włosy – megszőkíti a haját
utlenić się — utleniać się [1. połączyć się w
reakcji chemicznej z tlenem; 2. pot.
rozjaśnić
sobie
włosy
środkiem
kosmetycznym zawierającym utleniacz] –
oxidálódni (oxidálódik); megszőkíti magát
utlenionie – oxidálás
utleniony, -a, -e [pot. o kimś, kto rozjaśnił sobie
włosy] – hidrogénezett
utłuc — utłukiwać [1. tłukąc, gniotąc,
rozdrobnić coś na miazgę; 2. pot.
uderzeniem utrącić część czegoś; 3. pot.
zgromadzić coś, zwykle pieniądze; też:
zarobić; 4. posp. zabić] – összetörni,
eltörni, letörni, megcsorbítani, összezúzni,
porrá törni
utłuc czego – megtörni vmit
utłuc na miazgę – összezúzni, összetörni, izzéporrá zúzni
utłuc trochę pieprzu – tör egy kevés borsot
utłuc ucho od filiżanki – letöri a csésze fülét
utłuc się – összetörni (összetörik)
utłuczony, -a, -e – összetört, eltört, letört,
megcsorbított, összezúzott, porrá tört
utłuścić (utłuszczę, utłuści) – bezsírozni,
megzsírozni
utłuścić się – bezsírozódni, összezsírozódni
utoczyć [1. tocząc, uformować kulę lub walec z
czegoś miękkiego albo lepkiego; 2. spuścić,
ściągnąć pewną ilość płynu; 3. wykonać
przedmiot mający okrągłe powierzchnie,
poddając jakieś tworzywo obróbce na
tokarce] – lecsapolni, leloccsantani;
kiesztergályozni, kiformálni
utoczyć co – kiesztergályozni, kiformálni vmit
utoczyć czego – lecsapolni vmit
utoczyć komu krwi – vért venni vkitől; eret vágni
vkin
utoczyć wina z beczki – lefejti a bort a hordóból
7437
utonąć [1. stracić życie wskutek całkowitego
zanurzenia się w wodzie i uduszenia się;
2. opaść na dno; 3. zagłębić się lub skryć
się w czymś całkowicie; 4. zagubić się w
masie
czegoś;
5. zostać
całkowicie
zaabsorbowanym czymś; 6. obfitować w
coś] – merülni, elmerülni, süllyedni,
elsüllyedni; (utopić się) vízbe fulladni,
megfulladni, vízbefúlni
utonąć w bagnie – elsüllyedni a mocsárba v.
süppedékbe
utonąć w czym – belefúlni v. belefulladni vmibe
utonąć w długach – (átv.)
elmerülni az
adósságokban
utonąć w łzach – (átv.) könnybe merül v. lábad
utonąć w niepamięci – feledésbe merülni
utonąć w morzu – tengerbe fulladni
utonięcie [nieszczęśliwy wypadek polegający na
tym, że ktoś utonął] – vízbefulladás
utopia [1. tytuł dzieła (1516 r.) Thomasa More'a;
gr. ou 'nie'; tópos; niezmiernie odległe
miejsce (okolica, wyspa, kraj itd.)
stworzone w wyobraźni; państwo idealne,
zwł. w dziedzinie praw, rządów i
stosunków społ.; mrzonka, plan, pomysł
wzniosły, ale utopijny, nieżyciowy,
nierealny, nieziszczalny, fantastyczny;
2. zamiar
niemożliwy
do
urzeczywistnienia; 3. ideał społeczeństwa
szczęśliwego; też: ideologia postulująca
stworzenie
takiego
społeczeństwa;
4. gatunek
dydaktycznej
literatury
fantastycznej
przedstawiający
życie
idealnej społeczności] – (gör.) utópia
(seholsem); a kellő reális alapok hiánya miatt
megvalósíthatatlan, eszményinek elképzelt
társadalmi
rendszer;
(átv.)
megvalósíthatatlan elképzelés, terv, vágy;
légvár, elérhetetlen cél, ábránd, délibáb
(Mórus Tamás angol filozófus Utópia című
könyvéről)
utopić [1. pozbawić życia przez całkowite
zanurzenie w wodzie lub wrzucenie do
wody; 2. spowodować, żeby coś znalazło
się całkowicie pod wodą; 3. zagłębić coś w
czymś; 4. wbić coś głęboko, zwykle ostre
narzędzie] – elsüllyeszteni, elmeríteni;
(wbić) bemeríteni, belemélyeszteni; víbe
fullasztani, vízbefojtani
utopić co w pamięci – elfelejteni, feledésbe
meríteni (vmit)
utopić rozum w kieliszku – elissza az eszét
utopić w kim broń – kardját mélyen belé döfi;
megforgatja karját vkiben
utopić we krwi – vérbe fojtani
utopić wzrok (oczy) w kim – merőn nézi, nem
veszi le róla a szemét, bámul, rábámul
-
Wersja 01 01 2017.
utopił tam swój majątek – egész vagyonát
beleölte; egész vagyona ráment
utopiłbym go w łyżce wody; utopiłby go w
przysłowiowej łyżce wody – (közm.)
megfojtanám egy kanál vízben
utopić się [1. stracić lub odebrać sobie życie
przez całkowite zanurzenie się w wodzie;
2. opaść na dno] – vízbe öli magát, vízbe
fulladni, vízbefúlni, megfulladni; elsüllyedni
utopić się w czym – belefulladni vmibe
utopić się w wodzie – vízbe fúlni v. fulladni
utopienie – vízbefojtás
utopienie się – fulladás; vízbefulladás
utopijnie – (gör.) utópikusan
utopijność – (gör.)utópikusság
utopijny, -a, -e – (gör.) utópikus, utópisztikus,
utópista; megvalósíthatatlan; a realitástól
elrugaszkodott
utopista, utopistka – (gör.) utópista; utópista mű
szerzője; (átv.) elérhetetlen ábrándokat
kergető, álmodozó egyén
utopistyczny, -a, -e – (gör.) utópisztikus, utópista;
utópiaszerű,
rá
emlékeztető;
utópiát
tartalmazó,
utópián
alapuló;
(átv.)
megvalósíthatatlan, elérhetetlen álmokat,
délibábokat kergető
utopizm [1. skłonność do opierania życia na
utopiach; 2. utopijne poglądy, projekty i
marzenia] – utópizmus [utópizmus a
kereszténységgel jelenik meg mint döntő
gondolat]
utorbić sie [przepracować] [Teatr Śląski im
dolgozat, eldolgozni (egy ideig); átdolgozni,
feldolgozni; áttanulmányozni
utorbiony [przepracowany] [Teatr Śląski im
átdolgozott; feldolgozott; áttanulmányozott
utorować [1. uczynić drogę możliwą do
przejścia; 2. zrobić sobie, komuś lub
czemuś przejście, przejazd w tłoku;
3. ułatwić komuś osiągnięcie czegoś;
4. umożliwić czemuś zaistnienie lub
rozwój] – járhatóvá tenni, utat törni
utorować drogę – utat törni v. nyitni
utorować komu drogę – útját egyengetni vkinek
utożsamić — utożsamiać [porównując jakieś
osoby, rzeczy, zjawiska, fakty itp., ustalić
ich tożsamość, identyczność] – azonosítani,
azonosságot megállapítani
utożsamić się — utożsamiać się [1. uznać siebie
za takiego samego jak ktoś drugi;
2. zostać uznanym za to samo] –
azonosulni; azonosítja magát
utożsamienie – azonosítás
7438
utożsamianie się [zob. identyfikowanie się] –
azonosulás
utożsamianie się z inną osobą – azonosulás másik
személlyel
UTP (Unshielded Twisted Pair) - skrętka
nieekranowana, tzw. skrętka telefoniczna.
[Rodzaj okablowania pracującego w sieci
Ethernet, w którym komputery połączone
są z hubem za pomocą nieekranowanego
kabla składającego się z dwu par
specjalnie skręconych przewodów. W
nowocześnie uzbrojonych budynkach
okablowanie UTP można wydzielić z
okablowania telefonicznego, położonego w
czasie
uzbrajania
budynku
(tzw.
okablowanie strukturalne), co jest
znacznie tańsze i bardziej uniwersalne niż
kablowanie
wykonywane
przez
użytkownika] – UTP (Unshielded Twisted
Pair); árnyékolatlan csavart érpár
utracić — utracać [zostać pozbawionym kogoś
lub czegoś] – elveszíteni, elveszteni
utracić niepodległość – elveszti a függetlenségét;
függő viszonyba kerül
utracić oblicze – elveszti az arculatát
utracić panieństwo a. dziewictwo – szüzességet
elveszteni
utracić większość – többséget elveszíteni
utracić wizerunek – elveszti az arculatát
utracić wzrok – elveszíti látását v. a szeme világát
utracić zaufanie – bizalmat elveszíteni
utracjusz [człowiek rozrzutny] – tékozló, pazarló
(ffi)
utracjuszka [1. (prawo i polityka) próżniaczka,
birbantka; 2. rozrzutnica] – tékozló,
pazarló nő
utracjuszowski, -a, -ie – tékozló, pazarló
utracjuszostwo – tékozlás, pazarlás
utrafić — utrafiać [1. nie chybić, strzelając,
rzucając czymś; 2. zaspokoić czyjeś
upodobania;
3. odmierzyć
czegoś
dokładnie tyle, ile należało; 4. przyjść,
przyjechać w porę; 5. dobrze odwzorować
coś] – telibe találni
utrafić kogo/co – eltalálni vkit/vmit
utrafić w kogo/co – beletalálni vkibe/vmibe
utrafić w sedno – eltalálni, kitalálni, fején talál
utrakwiści,
także
kalikstyni
[pierwotnie
określenie wszystkich husytów, później
umiarkowany ich odłam z głównym
ośrodkiem życia religijnego w Pradze.] –
(lat.) calixtinusok; kelyhesek, a husziták
mérsékeltebb
iránya
[kelyhesek
(calixtinusok) vagy utraquisták (sub utraque
specie, két szín alatt vették az úrvacsorát) a
husziták mérsékelt irányzatának követői. Fő
-
Wersja 01 01 2017.
jellemzőjük a két szín alatti áldozás
követelése és gyakorlata.]
utrakwista [członek ruchu religijno-społecznego
w Czechach w XV w.] – (hist.) utrakvista [1.
Az “utrakvista” elnevezés a két szín alatt
jelentésű "sub utraque specie". 2. Az
utraquista (utrakvista) elnevezés a két szín
alatti áldozás követelésére utal és a latin
uterque, utraque, utrumque, mindkettő
jelentésű szóra utal. 3. (communio sub
utraque) vagy kalixtinus (kelyhes) mérsékelt
husziták, akik a "Négy Prágai Cikk" (1420)
szerint a laikusok számára a kelyhet
követelték (és erre Róma engedélyét meg is
kapták (vö. Honecker, Grundriss der
Sozialethik, 1995. 388).]
utrakwistyczny, -a, -e [1. dwojaki; 2. posługujący
się dwoma językami] – ikrek; kétnyelvű
utrapić — utrapiać – felzaklatni, felbosszantani
utrapić kogo czym – bosszantani vkit vmivel, nem
hagy nyugtot, gondot okoz vkinek, vmivel
utrapienie [1. trudna lub przykra sytuacja
budząca niepokój, wymagająca jakiegoś
działania; 2. to, co jest przyczyną takiej
sytuacji] – gyötrelem, kín, szenvedés, gond,
keserűség, bosszúság
utrapieniec [ktoś, kto przysparza drugiej osobie
ciągłych utrapień] – nyűgös, izgága,
összeférhetetlen ember
utrata [fakt, że ktoś został pozbawiony kogoś lub
czegoś] – kár, veszteség
utrata krwi – vérveszteség
utrata łaski – kegyvesztés
utrata pamięci – emlékezetvesztés
utrata pamięci (wstecz) – (orv.) (retrográd)
amnézia; Retrográd amnézia (RA): a sérülést
megelőzően elsajátított emlékek zavara
utrata posady – állásvesztés, az állás elvesztése;
hivatalvesztés
utrata pracy – állásvesztés
utrata praw [kara dodatkowa polegająca na
pozbawieniu
praw
publicznych,
rodzicielskich lub opiekuńczych, praw
wykonywania zawodu itp.] – jogvesztés
utrata praw obywatelskich – a politikai jogok
elvesztése
utrata przytomności – eszméletvesztés
utrata słuchu – akusztikai trauma, halláskárosodás
utrata świadomości – eszméletvesztés
utrata wagi – súlyvesztés
utrata wolności – a szabadság elvesztése;
szabadságvesztés
utrata zdolności do pracy – munkaképtelenség,
munkaképesség elvesztése
utrata życia – halál
7439
utrącenie – leütés, letörés, lelökés, letaszítás
utrącić (utrącę, utrąci) — utrącać [1. trąciwszy,
odłamać część czegoś; 2. pot. nie dopuścić
kogoś do zajęcia wyższego stanowiska lub
spowodować
usunięcie
kogoś
z
zajmowanego stanowiska; 3. pot. nie
dopuścić do realizacji czegoś] – letörni v.
lehasítani egy részt, leütni; megdönteni,
elvetni; pol. megbuktatni
utrącić kogo/co – (átv.) megdönteni, ledönteni
vkit/vmit
utrącić lalce głowę – leüti a baba v. a bábu fejét
utrącić projekt – javaslatot elvetni
utrącić się – megdőlni, elesni
utrefić [daw. «ułożyć włosy w loki] – (dawno)
(hajat) sütni, kisütni, ondolálni
utrechtski aksamit [1. aksamit wytwarzany
początkowo w Utrechcie w Holandii (stad
nazwa) o osnowie z nici lnianych albo
konopnych a wątku wełnianym. Używano
albo wełny koziej lub owczej. Ze względu
na dużą wytrzymałość używany był
przede wszystkim na obicia mebli.
Obecnie utrechtem nazywa się rodzaj
aksamitu z krótkim włosem. 2. ma osnowę
z nici lnianych albo konopnych, wątek zaś
z wełny owczej lub koziej. Jest więc mocny
i puszysty. Używany na obicia mebli,
wyrabiany był pierwotnie w Utrechcie. Na
fotelach
namalowanych
przez
flamandzkich
malarzy
baroku,
podziwiamy do dziś ten aksamit.] – (daw)
utrechti bársony [velours d' Utrecht a
butorszövetül használt kurta bolyhú gyapjú
bársony]
utrudnianie – nehezítés, megnehezítés, meggátlás
utrudnić — utrudniać [stanowić lub stworzyć
przeszkodę] – megnehezíteni, akadályozni,
meggátolni
utrudnić komu robotę – megnehezíteni vkinek a
munkát
utrudnienie [to, co utrudnia wykonanie czegoś] –
megnehezítés, nehézség, akadály, meggátlás,
akadályoztatás
utrudzenie – fáradtság, fáradozás
utrudzić (utrudzę, utrudzi) — utrudzać [zmęczyć,
znużyć]
–
elfárasztani,
kifárasztani,
kimeríteni
utrudzić się — utrudzać się [zmęczyć się pracą]
– elfoglalja magát; foglalkoztatja magát
utrudził się fizyczną pracą – fizikai munkával
foglalja le magát
utrwalacz [1. substancja do utrwalania farb,
lakierów, perfum itp.; 2. roztwór do
utrwalania naświetlonych i wywołanych
klisz lub odbitek; 3. płyn, którym naciera
-
Wersja 01 01 2017.
się włosy po trwałej ondulacji; 4. pot. o
piwie pitym po wódce, aby dłużej być na
rauszu; 5. pot. o kimś, kto utrwala
istniejący stan rzeczy, system polityczny
itp.] – rögzítőszer, fixírozó; fixírsó
utrwalający, -a, -e [np. To rodzaj kosmetyków,
które stosujemy po wykonaniu makijażu]
– tartósító; konzerváló
utrwalanie, utrwalenie – rögzítés, tartósítás,
megerősítés, megszilárdítás, megszilárdulás,
állandósítás, megerősítés; tartósítás; (foto)
fixálás
utrwalenie
dyktatury
–
a
diktatúra
megszilárdulása
utrwalenie pokoju – a béke megszilárdítása, a
béke megőrzése
utrwalić — utrwalać [1. uczynić trwałym lub
trwalszym; 2. upamiętnić kogoś lub coś w
utworze
literackim,
rzeźbie
itp.;
3. zarejestrować dźwięki, obrazy na
taśmach, płytach, w pamięci komputera
itp. w celu ich późniejszego odtworzenia;
też: zapisać tekst; 4. przyswoić sobie coś,
dobrze zapamiętać; też: powtórzyć
zdobyte wiadomości; 5. nadać trwałość
fotografiom za pomocą odpowiednich
odczynników] – tartósítani, tartóssá tenni,
rögzíteni,
lerögzíteni,
megrögzíteni;
állandósítani,
(átv.)
megszilárdítani,
megerősíteni; fixálni (filmet); foto fixírozni;
megörökíteni; isk. sulykolni
utrwalić kogo w przekonaniu, że.. – megerősít
vkit abban a meggyőződésében, hogy…
utrwalić na płótnie (na taśmie) – vásznon
(szalagon) megörökíteni
utrwalić władzę ludową – megszilárdítani a népi
hatalmat v. a nép hatalmát
utrwalić się — utrwalać się [stać się trwałym,
niezmiennym]
–
megszilárdulni,
állandósulni, megrögződni, megerősödni
utrwalił się zwyczaj – állandósult a szokás
utrwalić w pamięci – emlékezetbe bevésni
utrwalony, -a, -e – tartósított, tartóssá tett,
rögzített; állandósított, (átv.) megszilárdított,
megerősített; fixált (filmet); megörökített
utrwalone polączenie wyrazów – állandó v.
állandósult szókapcsolat
utrząsnąć (utrząśnie), utrząść (utrzesę, utrzesie)
— utrząsać [1. trzęsąc, spowodować
ciaśniejsze ułożenie się czegoś w jakimś
pojemniku lub opadnięcie na dno czegoś;
2. wstrząsając czymś, zrzucić, strącić część
czegoś; 3. o koniu, wozie: zmęczyć
trzęsieniem] – (utrząsnąć) összerázni,
megrázkódtatni;
lerázni;
(utrząść)
megrázkódtatni, lerázni
utrząsnąć owoców – lerázni a gyümölcsöt
7440
utrząsnąć się, utrząść się — utrząsać się
[1. wskutek trzęsienia ciaśniej ułożyć się;
2. ułożyć się, unormować się; 3. zmęczyć
się, jadąc przez dłuższy czas w pojeździe
ulegającym wstrząsom podczas jazdy] –
összerázódni, megrázkódni; kiegyenlítődni,
rendeződni
utrząśnięty, -a, -e – összerázott, megrázkódtatott;
lerázott
utrzeć (utrę, utrze) — ucierać [1. rozdrobnić coś
przez tarcie; 2. rozetrzeć na masę przez
tarcie; 3. daw. usunąć z czegoś brud,
wilgoć itp. przez potarcie szmatą lub
chustką] – szétdörzsölni, összetörni,
porrátörni; megtörülni, letörölni, megtörölni;
összekeverni
utrzeć co na miałko – finomra morzsolni v. őrölni,
porrá törni vmit
utrzeć chrzan na tarce – tormát reszelni reszelőn
utrzeć drogę – utat torlaszolni, eltorlaszolni az utat
utrzeć komu nosa – (átv.) az orrára koppint vkinek
utrzeć na tarce – lereszelni vmit
utrzeć a. ucierać ser – sajtot reszelni
utrzeć sera na tarce – sajtot reszelni a reszelőn [15
dkg żółtego sera utrzeć na tarce: 15 dkg
sajtot reszelőn lereszelni]
utrzeć (sobie) nos – megtörli az orrát
utrzeć żółtka z cukrem – tojássárgáját cukorral
összekeverni
utrzeć się — ucierać się [1. stać się powszechnie
przyjętym, ogólnie uznawanym; 2. zostać
rozdrobnionym przez tarcie; 3. zostać
utartym na masę] – megőrlődni,
szétmorzsolódni; szétdörzsölődni; elterjedni,
polgárjogot nyerni
utrzymać — utrzymywać [1. trzymając, nie
upuścić;
2. stać
się
elementem
podtrzymującym coś; 3. nie stracić nad
kimś albo nad czymś panowania;
4. sprawić, że ktoś pozostaje dłużej na
jakimś miejscu, stanowisku; 5. zapewnić
komuś byt; 6. pokryć koszty z czymś
związane;
7. zachować
w
stanie
niezmienionym, należytym; 8. zachować z
kimś kontakt; 9. utrzymywać: uważać,
sądzić; 10. w działaniach militarnych:
obronić, nie wycofać się skądś] – tartani,
eltartani, fenntartani, megtartani, megőrizni;
képes, tud; (na swoim koszcie) eltartani,
ellátni;
(utrzymywać)
állítani,
vélni,
fenntartja állítását; (vkit) kitartani
utrzymać a. utrzymywać cenę na niskim
poziomie – árat alacsonyan tartani
utrzymać dyscyplinę – fegyelmet tartani
utrzymać
kogo
w
nieświadomości
–
tudatlanságban tartani vkit
-
Wersja 01 01 2017.
utrzymać na wodzy – fékentartani, megfékezni
utrzymać a. utrzymywać pokój – békét
fenntartani
utrzymać a. utrzymywać porządek publiczny –
közrendet fenntartani
utrzymać a. utrzymywać rodzinę – családot
eltartani v. fenntartani
utrzymać równowagę – egyensúlyt tartani,
egyensúlyozni
utrzymać
a.
utrzymywać
stosunki
dyplomatyczne z innym krajem –
diplomáciai kapcsolata van más országgal
utrzymać tajemnice – titkot megtartani v.
megőrizni
utrzymać teren – (wojsk) tartja az állásait; tart egy
területet
utrzymać a. utrzymywać w dobrym stanie –
jókarban tartani
utrzymać a. utrzymywać w porządku – rendben
tartani
utrzymać a. utrzymywać w ruchu – üzemben
tartani
utrzymać w tajemnicy – titokban tartani
utrzymuje z kim korespondencję – levelezést
tartani fenn v. levelezni vkivel
utrzymuje, że… - azt állítja, hogy…
utrzymywać – (np. stosunki) fenntartani; (mieć na
utrzymaniu) eltartani; (twierdzić) állítani
utrzymywać dziecko – gyereket nevelni v.
felnevelni v. eltartani
utrzymywać kondycję – tartja a formáját
utrzymywać kontakt a. stosunki z kimś –
kapcsolatot tart fenn vkivel
utrzymywać łączność – összeköttetést fenntartani,
összeköttetésben állni
utrzymywać rodzinę – családot eltartani
utrzymywać równowagę ekonomiczną a.
gospodarczą – gazdaságot egyensúlyban
tartani
utrzymywać stosunki – kapcsolatot fenntartani
utrzymywać z kim stosunki – vkivel kapcsolatot
tartani fenn
utrzymać się — utrzymywać się [1. nie
przewrócić się; 2. pozostać na jakimś
stanowisku; 3. pozostać aktualnym lub
zachować pierwotną postać; 4. czerpać
skądś środki do życia; 5. w działaniach
militarnych: nie poddać się] – megállni;
(utrzymywać się)
fenntartja magát,
fennmaradni; megélni, eltartja magát
utrzymuje się słoneczna pogoda – folytatódik a
napos idő
utrzymywać się z piórą – tollforgatásból élni,
irodalommal foglalkozni
7441
utrzymywał się z guwernerki – mint nevelő
tartotta fenn magát
utrzymanek [mężczyzna utrzymywany przez
kobietę] – kitartott ffi, selyemfiú
utrzymanie [1. pieniądze wydawane na życie;
2. wyżywienie; też: mieszkanie, nocleg] –
megtartás, fenntartás; eltartás, ellátás;
létfenntartás, megélhetés
utrzymanie (ang. maintenance) [działalność
konserwatorska polegająca na utrzymaniu
w stanie niezawodności i pełnej gotowości
sprzętu
i
oprogramowania
komputerowego] — (ang. maintenance)
fenntartás; kezelés; szerviz; gondozás;
karbantartás; védelem
utrzymanie dworu – udvartartás
utrzymanie i mieszkanie – koszt és kvártély
(lakás)
utrzymanie nędze – szűkös megélhetés
utrzymanie pokoju – a béke megőrzése
utrzymanie porządku – rendfenntartás, a rend
fenntartása
utrzymanie rasy – fajfenntartás
utrzymanie (czego) w tajemnicy – titoktartás,
eltitkolás, titokbantartás
utrzymanie się – létfenntartás
utrzymanka [kobieta utrzymywana przez
kochanka] – kitartott nő, szerető
utrzymujący, a, -e – (kogoś) kitartó; eltartó
utrzymywanie porządku – rendtartás; a rend
fenntartása
utrzymywany, -a, -e – eltartott
utuczony, -a, -e – hízott
utuczyć [1. intensywnie karmiąc zwierzęta
hodowlane, doprowadzić do uzyskania
przez nie odpowiedniego przyrostu wagi;
2. pot. karmiąc kogoś zbyt intensywnie,
sprawić, że ta osoba utyje] – hizlalni,
meghízlalni, felhízlalni
utuczyć się [1. o zwierzęciu hodowlanym:
zwiększyć wagę ciała; 2. pot. jedząc
obficie, utyć] – meghízni
utulenie – csillapítás, lecsilalpítás, lecsendesítés
utulić (utulę, utuli) — utulać [1. uśpić dziecko,
śpiewając mu kołysanki, przytulając je
lub kołysząc; 2. pocieszyć kogoś, zwykle
przytulając do siebie] – keblére ölel,
lecsillapítani
utulić kogo/co – dédelgetni vkit/vmit; bepólyázni,
jól betakarni vkit/vmit
utulić kogo w bólu – fájdalmára enyhülést szerezni
vkinek; enyhíteni a fájdalmát vkinek
utulić kogo w płaczu – bánatában megvígasztalni
vkit
-
Wersja 01 01 2017.
utulić snem wiecznym – (szó szerint: keblére ölel
az örök álom) örökre elszenderült (meghalt)
utulić się — utulać się [znaleźć dla samego siebie
ukojenie] – lecsillapodni, enyhülést talál
magának
utulny, -a, -e – becézni v. dédelgetni való; (dawno)
barátságos, meghitt
utwardzanie cieplne [jest obróbką cieplną
polegającą na połączeniu hartowania z
niskim odpuszczaniem. Stosowana jest w
celu m.in. zwiększenia twardości z
jednoczesnym
usunięciem
naprężeń
hartowniczych.
Stosowane
np.
do
polepszania własności narzędzi] – meleg
keményítés
utwardzić (utwardzę, utwardzi) — utwardzać
[1. uczynić coś twardym lub twardszym;
2. przekształcić
ciekłą
lub
topliwą
substancję w nierozpuszczalne i nietopliwe
tworzywo przez jej ogrzanie lub dodanie
do niej utwardzacza; 3. nadać stali, żelazu,
szkłu szczególną twardość przez nagrzanie
ich do wysokiej temperatury i nagłe
ostudzenie] – megkeményíteni
utwardzić się — utwardzać się [1. stać się
twardym lub twardszym; 2. o ciekłej lub
topliwej substancji: przekształcić się w
nierozpuszczalne i nietopliwe tworzywo] –
megkeményedni
utwierdzać kogo w przekonaniu – megerősíteni
vkit meggyőződésében
utwierdzanie,
utwierdzenie
–
erősítés,
megerősítés, megszilárdítás, megszilárdulás
utwierdzenie,
umocnienie
[Paweł,
Sylas,
Barnaba i Juda głosili Ewangelię i ludzie
się nawracali do żywego Boga, ale Paweł i
inni nie zapominali także o jednej ważnej
rzeczy w życiu chrześcijanina którą jest
wzmacnianie
w
przekonaniach,
pogłębianie poznania i to nazywa się
utwierdzaniem. Utwierdzanie musi się
odbywać podczas nauki na zebraniach i
podczas czytania Biblii. Pismo Święte
mówi tu o nawróconych ludziach, dlatego
też nie może w tym wypadku być mowy o
''konfirmacji'',
która
ma
być
potwierdzeniem chrztu, nie może też być
utwierdzeniem w wierze, której niemowlę
otrzymać nie mogło.] – megerősítés;
keresztény életben való elmélyülés
utwierdzić (utwierdzę, utwierdzi) — utwierdzać
[1. upewnić kogoś w czymś; 2. zamocować
coś; 3. oprzeć coś, np. władzę, na trwałej
podstawie; też: nadać czemuś moc
prawną] – megerősíteni, megszilárdítani
utwierdzić się — utwierdzać się [1. nabrać
pewności co do czegoś; 2. stać się
7442
mocnym, trwałym] – megerősödni,
megszilárdulni
utwierdzić się w przekonaniu – megerősödik
meggyőződésében
utworzenie – alakítás, megalakítás, képzés, alkotás,
alapítás
utworzenie rządu – kormányalakítás, a kormány
megalakítása
utworzenie się – megalakulás
utworzony, -a, -e - megalkotott; megalakított;
létrehozott;
képzett,
megteremtett,
megalapított
utworzyć [1. zorganizować, założyć coś, co do tej
pory
nie
istniało;
2. spowodować
powstanie czegoś; 3. uformować się w
pewien sposób] – alkotni, megalkotni;
alakítani, megalakítani; létrehozni; képezni,
megteremteni, megalapítani
utworzyć gabinet – kabinetet alakít
utworzyć koalicję rządową – kormánykoalíciót
kötni
utworzyć kogo/co z czego – alkotni vkit/vmit
vmiből
utworzyć most powietrzny – légi hidat létesíteni
utworzyć park narodowy – nemzeti parkot
kialakítani v. létesíteni
utworzyć partię – pártot alakítani
utworzyć plik – adatállományt v. fájlt létrehozni
utworzyć rząd – kormányt megalakítani
utworzyć
się
[1. powstać;
2. zostać
zorganizowanym] – megalakulni, létrejönni;
kialakulni, képződni
utworzył się zator przy wyjściu – a kijáratnál
torlódás állott be; feltorlódtak a kijáratnál
utwór [1. dzieło naukowe, literackie, muzyczne,
filmowe itp.; 2. część jakiegoś narządu
spełniająca
określone
funkcje
w
organizmie; 3. guz, narośl rozwijające się
w organizmie; 4. minerał lub skała
pochodzące
z
jednego
okresu
geologicznego, mające taką samą budowę
lub inną wspólną cechę] – alkotás,
műalkotás, mű; (geol.) képződmény; alakulat
utwór czterogłosowy [utwór skomponowany na
cztery głosy] – négy hangra írott v.
négyszólamú mű
utwór czwartorzędny – negyedkori képződmény
utwór dramatyczny a. sceniczny – drámai alkotás,
színmű, színdarab
utwór fantastyczny – fantasztikus mű; fantázia
(műve)
utwór instrumentalny – zenemű, zenedarab
utwór jest wyrazem tęsknoty – a mű v. zenemű a
vágy kifejezője
utwór literacki – irodalmi mű v. alkotás
-
Wersja 01 01 2017.
utwór muzyczny – zenemű, zeneszám; zenedarab
utwór na cztery ręce [utwór fortepianowy
skomponowany w dwóch tonacjach,
przeznaczony do grania przez dwie osoby
jednocześnie na jednym instrumencie] –
(zene) négykezes (zongoramű); négykezes
mű
utwór muzyczny na fortepian – zongoramű
utwór na orkiestrę – zenekarra írott mű; zenekari
mű
utwór napływowy – alluviális képződmény
utwór naukowy – tudományos mű
utwór orkiestrowy – zenekari mű
utwór plagiatorski – plagizált, lopott mű
utwór pośmiertny – pusztumusz mű
utwór satyryczny – szatírikus mű, szatíra
utwór sceniczny – színpadi mű
utwór taneczny – táncjáték
utwór teatralny – színjáték
utwór ten jest wiernym odbiciem stanu duszy
poety – ez a mű a költő lelkiállapotának hű
tükre
utwór ten odzwierciedla jego ówczesne poglądy –
ez a mű visszatükrözi akkori nézeteit
utwór tragiczny – tragikus mű
utwór wokalno-instrumentalny – ének- és
zenekarra készült mű
utwory wybrane – válogatott művei v. művek
utycie – elhízás, meghízás, felhízlalás
utyć [przybrać na wadze] – meghízni, elhízni,
megkövéredni, megtestesedni
utykać1 [lekko kuleć] – (utknąć) megrekedni,
megakadni, elakadni, fennakadni; (być
kulawym) sántikálni, sántítani, bicegni,
botladozni
utykać na jedną nogę – sántít az egyik lábára
utykać2 - (zatykać) betömni, megtömködni,
tömíteni
utylitarnie – utilitarisztikusan, haszonelvűen
utylitarność – hasznosság
utylitarny, -a, -e [mający na celu korzyść
praktyczną,
wygodę
a.
względy
materialne;
mający
zastosowanie
praktyczne] – (lat.) utilis; hasznos,
haszonelvű,
haszonleső;
utilarisztikus,
utilitarisztikus
utylitarysta – (lat.) utilitarista, utilitárius; (fil.)
haszonelvű; az utilitarizmus követője
utylitarystka – (lat.) utilitarizmus v. haszonelvűség
tudománya
utylitarystycznie – (lat.) utilitarisztikusan;
morálisan; a haszonelvűség alapján
7443
utylitarystyczny, -a, -e – (lat.) utilitarista,
utilitárius; (fil.) haszonelvű; az utilitarizmus
alapján álló, rá jellemző
utylitaryzm [1. dążenie do osiągania celów
praktycznych, materialnych, nawet za
cenę rezygnacji z wyższych celów;
2. doktryna etyczna, rozpowszechniona w
XVIII – XIX w., głosząca, że najwyższym
celem moralnym jest dobro społeczeństwa
osiągane
przez
pomnażanie
dóbr
jednostki] – (lat.) utilitarizmus v. utilizmus
(lat.: utilis= hasznos); haszonelvűség; (fil.)
haszonelvűség; a hasznot v. hasznosságot az
erkölcsiség alapjának tekintő polgári erkölcsi
felfogás; hasznossági elv [mely pedagógiai
értelemben azt a törekvést fejezi ki, hogy
olyan ismereteket kell tanítani, amelyeknek a
növendék az életben közvetlenül is hasznát
veszi. Nem csupán tartalmi, hanem
módszertani tekintetben is fontos volt ez a
felfogás.
Az
utilitarisztikus
tanterv
klasszikus példája az I. Ratio educationis
(1777). A hasznossági elv fontos volt a 19.
század végi Magyarországon is, a
humanisztikus gimnázium, a reálgimnázium
és a reáliskola közötti “harcban”.]
utylitaryzować [czynić dostępnym dla każdego,
jednorodnym, ujednolicać, etc. (ale trochę
to wygląda jak nowotwór słowny)] –
hasznosítani
utylizacja [wykorzystanie odpadów jako
surowców
wtórnych
do
dalszego
przerobu] – (lat.) utilizálás, utilizáció;
hasznosítás, felhasználás
utylizacja odpadów – hulladékhasznosítás;
hulladék-újrafeldolgozás;
hulladék
visszaforgatás
utylizacyjny, -a, -e – utilizációs; hasznosítási,
felhasználási
utylizować – (lat.) utilizálni; hasznosítani,
felhasználni
utylizować odpady – hulladékot újrahasznosítani v.
újrafeldolgozni
utyskiwać [uskarżać się na kogoś, na coś] –
panaszkodni, siránkozni, morogni; szepegni
utyskiwać na kogo/co – panaszkodni, panaszt
emelni vkire/vmire, vki/vmi ellen
utyskiwać nad kim/czym – siránkozni vki/vmi miatt
v. vmin
utyskiwanie [narzekania, pretensje, złośliwe
uwagi] – panaszkodás, panasz, nyafogás,
elégedetlenkedés
utytlać – bekenni, bemocskolni
utytulować – címezni, titulálni
UUCP (z ang. Unix to Unix Copy) [jest to
oprogramowanie służące do komunikacji
między różnymi wersjami systemu UNIX,
-
Wersja 01 01 2017.
wykorzystujący linie telefoniczne oraz
modemy. Umożliwia zdalne uruchamianie
poleceń, przesyłanie plików, e-maili i
wiadomości
usenetowych.
Został
zaprojektowany przez Mike'a Lesk-a z
Bell Labs. W czasach jego powstania był
to projekt znacznie atrakcyjniejszy
finansowo od ARPANET-u. Pomimo, iż
UUCP zostało zaprojektowane na Uniksa i
jest z nim blisko powiązane, to jego
implementacje istnieją również na inne
systemy operacyjne, w tym VMS, Mac OS,
Microsoft DOS i inne.] – UUCP (z ang.
Unix to Unix Copy) [1. a Unix gépek közötti
átvitel egyik korai, egyszerű (de elég lassú)
protokollja, ill. az ezt a szabványt használó
hálózat neve; ezen a rendszeren folyt
eredetileg a Usenet hírcsoportok üzeneteinek
terjesztése, és ez volt a magyar ELLA
rendszerben az első nemzetközi kijáratot
biztosító levelező gateway szolgáltatás is; 2.
a UNIX gépek közötti átvitel egyik korai (és
elég lassú) protokollja, ill. az ezt a szabványt
használó hálózatok összefoglaló neve, ez
volt az ELLA rendszerben az első
nemzetközi kijáratot biztosító gateway
szolgáltatás]
UUCP (Unix to Unix Communication Protocol)
[protokół
UUCP
(Unix
to
Unix
Communication
Protocol).
Jest
on
najstarszym narzędziem pozwalającym
łączyć różne maszyny unixowe - obecnie
dostępny również dla komputerów
pracujących pod innymi systemami
operacyjnymi - PC, Macintosh, Amiga. W
zasadzie praca "pod" UUCP ogranicza się
do poczty elektronicznej i usług do niej
podobnych (NetNews) - możliwości pracy
interakcyjnej są bardzo ograniczone.] UUCP (Unix to Unix Communication
Protocol) - 'UUCP'-protokoll [UNIX
számítógéppel összeköttetésben álló gépek
kommunikációs protokollja; eredetileg a
UseNet levelek és üzenetek küldését
szolgálta; kevesebb erőforrást igényel mint a
TCP/IP, de annál lényegesen lassúbb; IP
alatt is működik, de a szolgáltatások
korlátozottsága miatt mára elavult]
uuencode (z ang. Unix to Unix Encode)
[kodowanie
transportowe,
sposób
konwertowania plików zawierających
znaki
spoza
zestawu
ASCII
(w
szczególności plików binarnych) na kod
ASCII,
wykorzystywany
podczas
wymiany poczty elektronicznej. Pozwala
na wysłanie załączników przez Internet w
taki sposób, aby inny komputer mógł
przywrócić plikowi oryginalny format.
Nazwa kodowania i programu kodującego
7444
wywodzi się od pierwotnego zastosowania
do przesyłania plików z wykorzystaniem
oprogramowania UUCP. Protokół UUCP
konwertuje znaki między poszczególnymi
stronami kodowymi i z tego powodu nie
nadaje się do bezpośredniego przesyłania
plików binarnych. Program i algorytm
dekodowania nosi nazwę uudecode.] –
uuencode (ang. Unix to Unix Encode);
UUENCODE/UUDECODE - 'UUENCODE/
UUDECODE' fordítóprogramok [1. Az email-en keresztül közvetlenül csak 0-127-es
kódú ASCII karakterek küldhetők át. Ha
olyan karaktert küldünk, aminek a 8. bitje 1,
azt a rendszer levágja, elvész. Így
közvetlenül bináris file-ok átvitele nem
lehetséges. Több megoldás létezik erre a
problémára, a legelterjedtebb program az
UUENCODE/UUDECODE.
Az
UUENCODE a file-t alkotó bináris bytesorozatot konvertál 7 bites szöveggé oly
módon, hogy a file elejéről kezdve sorban
vesz 3 db 8 bites byte-ot, és azt szétbontja
4 db 6 bites darabra. Például: AFh, 01h, 65h
=
1010 1111 0000 0001 0110 0101
=
101011 110000 000101 100101 Mivel a
speciális ill. vezérlőkarakterek ASCII kódjai
0-31-ig terjednek, a normál szöveg
kialakítása érdekében mind a négy így kapott
bitcsoporthoz hozzáad 32-t (00100000).
101011 110000 000101 100101
→
1001011 1010000 0100101 1000101
=
4Bh 50h 25h 45h = KP%E Így kaptunk 3
byte-ból 4, a képernyőn is olvasható
karaktert, amit aztán már elküldhetünk. Az
UUDECODE program az így keletkezett
file-t kódolja vissza a fogadó oldalon. A
kódolt file természetesen hosszabb lesz, mint
az eredeti, mert a módszere semmilyen más
változtatást (pl. tömörítés) nem végez. 2.
elsősorban Unix gépeken használt program,
ill. kódolási eljárás bináris állományoknak 7
bites
ASCII
formátumra
való
konvertálásához, majd visszaalakításához;
főleg azok használják, akik régebbi
kliensekkel leveleznek, melyek még nem
ismerik
a
MIME
protokollt;
az
UUENCODE-dal átkódolt file mérete az
eredetinél mintegy egyharmaddal nagyobb,
és a címzettnek az UUDECODE programmal
kell visszaalakítani; 3. elsősorban a UNIX
gépeken használt program, illetve kódolási
forma bináris állományoknak ASCII
formátumra való konvertálásához; 4. az
UUENCODE egy Unix-segédprogram, mely
nem-MIME rendszerű lelelezőprogramoknál
8-bites adatokat (pl. a bináris kódkészletet,
amely az ékezetes magyar betűk kódjait is
tartalmazza, képeket, stb.) 7-bites ASCII
-
Wersja 01 01 2017.
ábécére fordít, hogy azok az SMTP protokoll
segítségével az Interneten biztonsággal
átvihetők legyenek; a címzettnek a
UUDECODE programmal kell az üzenetet
olvasható nyelvre visszafejteni; a kodolás
következtében az állomány mérete 36%-al
megnő; az UUENCODE-nak több, nem
teljesen szabványos változata ismert;
jelentőségük a gyakorlatban elmarad a
MIME jelentősége mögött]
uwaga1 [1. okrzyk lub napis uprzedzający o
niebezpieczeństwie; 2. okrzyk mający
zainteresować kogoś czymś] – figyelem!,
vigyázat!, vigyázz!, figyelem!; (w szkole)
beírás, figyelmeztetés, intő
Uwaga!
Niebezpieczeństwo!
–
Vigyázat!
Életveszély!
uwaga, ostry pies! – vigyázat, a kutya hamis!,
vigyázz, a kutya harap!
Uwaga!
Samochód!
–
Vigyázat!
Gépjárműforgalom!
Uwaga, stopień! – Vigyázat! Lépcső!
uwaga, zły pies! – vigyázz, a kutya harap!
uwaga2 [1. koncentracja świadomości na jakimś
przedmiocie,
fakcie
lub
przeżyciu
psychicznym;
2. spostrzeżenie,
obserwacja, wypowiedź na jakiś temat;
3. krytyka
czyjegoś
zachowania,
postępowania,
czyjejś
pracy
itp.;
4. nagana wpisana do dzienniczka ucznia
lub do dziennika klasowego; 5. daw.
przyczyna] – figyelés, figyelem; óvatosság;
(dawno) ok, indítóok
uwaga3 – (zrobiona komu, postrzeżenie) észrevétel,
megjegyzés, vélemény
uwaga dowolna [uwaga kierowana celowym,
aktywnym zamiarem] – tetszés szerinti
figyelem; célirányos figyelés
uwaga mimowolna [uwaga wywoływana
właściwościami samego obiektu, który ją
przyciąga] – akaratlan v. önkéntelen
figyelem
uwaga! – vigyázat! vigyázz! figyelem!
uwaga, kto zgubił klucz? – figyelem, ki veszítette
el a kulcsot?
Uwaga! Samochód! – vigyázz! Autó!
Uwaga, grozi śmiercią lub kalectwem! – vigyázat,
életveszélyes!
uwaga na marginesie – lapszéli jegyzet,
széljegyzet
uwaga ogółu a. ogólna – közfigyelem
Uwaga, świeżo malowane! – Vigyázat, frissen
mázolva!
uwagi krytyczne – bíráló megjegyzések, kritikai
megjegyzések
uwagi, -a, -ie – figyelmes
7445
uwagi człowiek – figyelmes ember
uwalać [pot. ubrudzić, umazać czymś] –
bemocskolni, bepiszkítani, beszennyezni
uwalać się [pot. ubrudzić, umazać samego siebie]
–
bemocskolódni,
bepiszkolódni,
beszennyeződni; bepiszkítja magát
uwalić się — uwalać się [1. pot. ciężko,
bezwładnie paść na coś; 2. pot. uderzyć się
w jakąś część ciała; 3. posp. upić się do
nieprzytomności] – lehuppanni; megüti
magát; (átv.) leissza magát
uwałkować – (műsz.) meghengerelni, átmángorolni
uwalniać (zob. uwolnić) – felmenteni, mentesíteni,
szabadon bocsátani, szabadlábra helyezni;
kiszabadítani; szabadjára engedni
uwalniać się (zob. uwolnić się) – megszabadulni,
kiszabadulni; elszabadulni
uwalnianie – mentesítés; felmentés
uwarstwienie [1. układ warstw przekroju
geologicznego; 2. podział społeczeństwa na
warstwy
oraz
grupy
społeczne,
środowiskowe
itp.]
–
rétegződés;
rétegeződés
uwarstwienie społeczne [zob. stratyfikacja w zn.
2.] – stratifikáció; a társadalom rétegződése;
társadalmi tagozódás
uwarstwić
—
uwarstwiać
[ułożyć
coś
warstwami] – rétegezni, egymásra rakni
uwarstwić się — uwarstwiać się [ułożyć się
warstwami] – rétegződni
uwarunkować — uwarunkowywać [1. uzależnić
od określonych warunków; 2. postawić
określony warunek] – feltételekhez kötni,
feltételül szolgálni
uwarunkowanie [okoliczność mająca wpływ na
coś] – feltételtől függés
uwarunkowany, -a, -e – feltételhez kötött,
feltételtől függő
uwarzyć [dawniej: ugotować] – megfőzni,
felforralni
uwarzyć się – megfőni, felforrni
uważać (uważam, -asz, -ają) [1. koncentrować się
na czymś; też: być ostrożnym wobec kogoś
lub czegoś; 2. zwracać uwagę na kogoś lub
na coś; 3. pilnować kogoś, czegoś;
4. traktować kogoś lub coś w jakiś sposób;
5. być jakiegoś zdania] – (być uważnym na
co) vigyázni, ügyelni (vmire); figyelni
(vmit); odafigyelni; (sądzić) gondolni, vélni,
vélekedni; találni; (za co) tartani (vminek);
fontolgatni, latolgatni, gondolni, vélni;
tartani, vélni, gondolni vkit vminek
uważać co za hańbę – szégyennek tekinteni vmit
uważać (co) za naturalne – természetesnek venni
(vesz) (vmit)
-
Wersja 01 01 2017.
uważać co za nie-niebyłe – meg nem történtnek
tekinteni vmit
uważać (co) za niewarte odpowiedzi – válaszra
sem érdemesít (vmit)
uważać co za obowiązek – kötelességének tart v.
érez vmit
uważać co za rzecz naturalną – természetes
dolognak tekinteni v. tartani vmit
uważać co za słuszne – vmit helyesnek,
méltányosnak tartani
uważać coć sobie za dyshonor – vmit
megbántásnak v. sértésnek venni
uważać (kogo) godnym (czego) – méltatni (vkit
vmire)
uważać kogo za dobrego – jónak tartani (vkit)
uważać kogoś za swojego zmarłego – saját
halottjuknak tekintik
uważać kogoś za zmarłego – halottnak hisz vkit
uważać na coś – figyelni v. odafigyelni vmire
uważać na kogo/co – ügyelni, vigyázni, figyelni
vkire/vmire
uważać na lekcji – figyelni az órán
uważać na linię – vonalakra vigyázni; vigyáz a
vonalaira
uważać z czym – vigyáz vmivel
uważać za celowe – célszerűnek v. ésszerűnek
tartani
uważać za co – minősíteni (tekinteni vmilyennek)
uważać za coś – tartani vminek
uważać za potrzebne – szükségesnek vélni v.
tartani
uważać za przesadę – sokallani
uważać za zbyt dużo – sokallani
uważać za zbyt mało – kevesell; kicsinyell
uważać za złe – rosszallani
uważać, że … – vélekedni vmiről; úgy gondolja,
hogy…
uważać, że ma się szansę – vki esélyesnek tartja
magát
uważaj! – vigyázz!
uważaj, bo ci kości poprzetrącam! – vigyázz,
mert összetöröm a csontodat!
uważaj, bo dostaniesz! – vigyázz, mert kikapsz!
uważaj co mówię, nie śpij! – figyelj arra amit
mondok, ne aludj!
uważaj na siebie! – vigyázz magadra!
uważaj na zakrętach! – vigyázz a kanyarnál!
Uważaj no! – Ide figyelj!
uważam to za obowiązek; uważam to za swój
obowiązek – ezt kötelességemnek tartom
uważam za wskazane – szükségesnek tartom
uważam, że… – úgy találom, hogy…; úgy vélem,
hogy…; szerintem…
7446
uważam, że podróż pociągem jest bardziej
bezpieczna i tańsza – szerintem a vonat
biztonságosabb és olcsóbb
uważam, że to jest bardzo dobra metoda –
gondolom, hogy ez nagyon jó módszer
uważam, że … – úgy gondolom, hogy…
uważać się [mieć o sobie pewne mniemanie] – (za
kogo) vkinek tartja magát; tartják vminek
uważa się za zdolnego do czegoś – képesnek tartja
magát vmire
uważać się za kogo/co – vkinek/vminek tartja,
tekinti, hiszi magát
uważać się za mądrego – okosnak gondolja magát
uważać się za szczęśliwego (szczęśliwą)
–
szerencsésnek tartja magát
uważanie [daw. poważanie, szacunek] – figyelem,
vigyázatosság;
(dawno)
tisztelet,
megbecsülés, nagyrabecsülés, elismerés
uważanie za złe – rosszallás
uważany, -a, -e – vélt
uważnie – figyelmesen, megfontoltan, óvatosan,
körültekintően
uważny, -a, -e [1. odznaczający się zdolnością
uważania; też: świadczący o czyjejś
uwadze; 2. dokonany z uwagą] –
figyelmes,
óvatos,
körültekintő,
elővigyázatos, megfontolt; vigyázó
uważny uczeń – figyelmes tanuló
uwertura [1. utwór orkiestrowy skomponowany
jako wstęp do opery, oratorium, kantaty
itp.; 2. zapowiedź czegoś] – (zene) nyitány;
előjáték
uwertura koncertowa [samodzielny utwór
symfoniczny utrzymany najczęściej w
formie sonaty] – koncert v. hangverseny
nyitány
uwerturowy, -a, -e – nyitányuweselać, uweselić (uweselę, uweseli) – mulattatni,
felvidítani
uweselić się – felvidulni, mulatni
uwędzić (uwędzę, uwędzi) [1. utrwalić produkt
żywnościowy, poddając go działaniu
dymu; 2. pot. paląc papierosy w
towarzystwie kogoś niepalącego, sprawić,
że ta osoba przesiąknie dymem] – füstölni,
megfüstölni, felfüstölni
uwędzić się [1. o produkcie żywnościowym:
zostać uwędzonym; 2. pot. przesiąknąć
dymem, przebywając przez dłuższy czas
w pomieszczeniu, w którym ktoś pali
papierosy] – füstölődni, megfüstölődni,
felfüstölődni
uwęglanie, karbonizacja [proces polegający na
wzbogacaniu substancji organicznych w
pierwiastek węgiel, bez dostępu tlenu,
przy udziale wysokiej temperatury oraz
-
Wersja 01 01 2017.
ciśnienia. Doprowadza on do powstania
pokładów
następujących
surowców:
węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf.] –
karbonizálás,
karbonizálódás,
karbonizáció,
szenítés,
szenesítés,
elszenesítés
uwiadomić — uwiadamiać [poinformować] –
tudtára hozni, tudtára adni, közölni, hírül
adni
uwiadomienie – értesítés, tudósítás, közlés
uwiąd [1. stopniowy zanik tkanek i narządów
lub obniżenie się ich sprawności wskutek
przewlekłej choroby albo posuniętych
zmian starczych; 2. stopniowy zanik
aktywności w jakiejś dziedzinie życia
społecznego,
politycznego
lub
gospodarczego] – sorvadás, hervadás
uwiąd
starczy
[zmiany
anatomiczne
i
fizjologiczne zachodzące w organizmie na
skutek starzenia się] – marasmus senlis;
aggkori
elgyengülés
v.
gyengeség;
végelgyengülés
uwiązać (uwiążę) — uwiązywać [1. przywiązać
zwierzę do czegoś
sznurem
lub
łańcuchem; 2. zawiesić coś na czymś za
pomocą sznura, łańcucha itp.; 3. pot.
spowodować konieczność zajęcia się
czymś, pozostania gdzieś na dłużej] –
megkötni, odakötni, hozzákötni
uwiązać kogo/co do czego na czym – vmihez kötni
vkit/vmit vmivel
uwiązać kogo/co za co – vminél v. vmijénél fogva
odakötni vkit/vmit; vkinek/vminek vmijét
odaköti
uwiązać na łańcuchu – megláncolni; láncra verni;
odaláncolni
uwiązać się — uwiązywać się [1. przywiązać się
do czegoś, np. za pomocą sznura; 2. pot.
wziąć na siebie jakieś obowiązki] –
hozzáköti magát vmihez (kötéllel)
uwić [1. zrobić coś, zwykle wianek, splatając
razem kwiaty, liście itp.; 2. o ptaku:
zbudować gniazdo, łącząc źdźbła trawy,
gałązki,
pióra
itp.]
–
megfonni,
megsodorni; kötni, megkötni; (ptak) fészket
rakni
uwidocznić — uwidaczniać, uwidoczniać
[1. przedstawić w sposób widoczny,
wyrazisty; 2. uczynić oczywistym] –
szemléltetni, szemléletessé tenni
uwidocznić
(uwidocznię,
uwidoczni)
—
uwidaczniać, uwidoczniać [1. przedstawić
w sposób widoczny, wyrazisty; 2. uczynić
oczywistym] – láthatóvá tenni, szemléltetni
uwidocznić komu co – bemutatni vkinek vmit;
szemléltetni vki előtt vmit
7447
uwidocznić się — uwidaczniać się, uwidoczniać
się [1. stać się widocznym, wyraźnym;
2. dać się łatwo zauważyć] – bemutatásra
kerül; szemlélteti magának
uwidocznić się — uwidaczniać się, uwidoczniać
się [1. stać się widocznym, wyraźnym;
2. dać się łatwo zauważyć] – láthatóvá válni
uwidocznienie – szemléltetés
uwiecznić — uwieczniać [1. opisując, malując,
nagrywając
itp.,
uczynić
coś
nieprzemijającym; 2. sfotografować] –
megörökíteni; lefotózni,
lefényképezni,
leforografálni
uwiecznić kogo w poemacie – megörökít vkit a
költeményben
uwiecznić moment – elkapni v. megörökíteni egy
pillanatot
uwiecznić swę imię – megörökíti a saját nevet
uwiecznić się — uwieczniać się [1. pozostawić
trwały
ślad
swojej
działalności;
2. sfotografować się] – megörökíti magát,
örökül hagy maga után; lefényképezi magát ,
lefotózza magát, fényképezkedni
uwiecznienie – megörökítés
uwiedzenie – csábítás, elcsábítás, megrontás
uwiedziona – elcsábított nő v. lány
uwiedziony, -a, -e – elcsábított, megrontott
uwielbiać [1. otaczać kogoś czcią i miłością;
2. bardzo
lubić coś]
–
isteníteni,
bálványozni, imádni, dicsőíteni; nagyon
szeretni
vmit;
rajongani
vmiért;
körülrajongani
uwielbiać a. uwielbić kogo/co – rajongani
uwielbiać kogoś/coś – imádni vkit/vmit
uwielbianie – rajongás
uwielbiany, -a, -e – tisztelt, imádott, rajongva
szeretett, bálványozott, rajongásig szeretett
uwielbić, uwielbiać (uwielbiam, uwielbiasz) –
isteníteni, bálványozni, dicsőíteni, imádni;
kedvelni, magasztalni
Aby Uwielbić Jezusa
Aby uwielbic Jezusa/2x CFGF
Koniecznie potrzeba Ducha Świętego,
Ducha Świętego koniecznie potrzeba.
Ciągle naprzód i naprzód.
Ciagle naprzód i naprzód
Z Chrystusem iść,
Z Chrystusem,z Chrystusem iść
Wielbiąc Go,Wielbiąc Go... CFG
uwielbienie [głęboka cześć, miłość, podziw dla
kogoś lub czegoś] – dicsőítés, bálványozás,
istenítés, imádat, rajongás
uwielmożnić – úrrá tenni
uwielokrotnić (uwielokrotnię, uwielokrotni) —
uwielokrotniać
[zwiększyć
coś
wielokrotnie]
–
megsokszorosítani,
-
Wersja 01 01 2017.
megsokszorozni, sokszorosan megnövelni,
gyarapítani, fokozni
uwielokrotnić się — uwielokrotniać się [1.
wielokrotnie powiększyć swoją liczbę;
2. zostać
uwielokrotnionym]
–
megsokszorozódni
uwieńczać, uwieńczyć [1. zakończyć pomyślnie;
też: stworzyć dzieło będące najwyższym,
ostatecznym osiągnięciem; 2. ozdobić
wieńcem, kwiatami; 3. dać nagrodę w
postaci wieńca laurowego; 4. nagrodzić za
wybitne osiągnięcia w jakiejś dziedzinie] –
megkoszorúzni,
kitüntetni;
(kończyć)
koronázni
uwieńczenie [to, co stanowi najlepszy rezultat
czyjejś działalności, szczytowe osiągnięcie]
– megkoszorúzás
uwieńczony, -a, -e – megkoszorúzott, koszorús
uwieńczyć
laurem
–
babérral díszíteni,
babérkoszorút tenni (vkire/vmire)
uwierać [zwykle o obuwiu, ubraniu: cisnąć,
sprawiając ból] – (o obuwiu) szorítani,
nyomni, törni, dörzsölni; (kissé) kinyitni,
felnyitni, kimozdítani; nem zár v. záródik,
tátong, szétáll
uwierać się – kinyílni, elhajolni; megfőni, elfőni
uwierzyć [1. przyjąć coś za prawdę; 2. przyjąć
jakąś religię; 3. zaufać komuś] – elhinni,
hitelt adni; hinni (hisz)
uwierzyć komu na słowo – hinni vkinek a szavában
uwierzytelnianie
[proces
polegający
na
sprawdzeniu, czy przedstawiająca się
osoba (także komputer, urządzenie lub
usługa) jest tą, za którą się podaje;
identyfikacja] – hitelesítés, igazolás
uwierzytelniający, -a, -e – meghatalmazó,
megbízó; hitelesítő, hites
uwierzytelnić (uwierzytelnię, uwierzytelni) —
uwierzytelniać
[1. uczynić
coś
wiarygodnym; 2. stwierdzić autentyczność
dokumentu lub podpisu, zgodność z
prawem jakiejś czynności prawnej;
3. zaopatrzyć
kogoś
w
dokumenty
stwierdzające powierzenie mu funkcji
dyplomatycznej] – hitelesíteni, igazolni
uwierzytelniać podpis – aláírást hitelesíteni
uwierzytelnić dokument – okiratot hitelesíteni
uwierzytelnić a. uwierzytelniać podpis – aláírást
hitelesíteni
uwierzytelnić podpis u rejenta – hitelesíti az
aláírást a közjegyzőnél
uwierzytelnić a. uwierzytelniać tłumaczenie
(pisemne) – fordítást hitelesíteni
uwierzytelnić się — uwierzytelniać się [okazać
się wiarygodnym] – igazolódni
uwierzytelnienie – hitelesítés, igazolás
7448
uwierzytelnienie [proces identyfikacji oraz
sprawdzenia tożsamości użytkownika
systemu
informatycznego.
Wyróżnić
można
proste
uwierzytelnienie
(identyfikator użytkownika, jego hasło i
PIN) oraz silne (wykorzystuje token, klucz
prywatny lub kartę elektroniczną).] —
hitelesítés, igazolás; identifikáció, azonosítás
uwierzytelnienie dokumentów – okmányok
hitelesítése
uwierzytelniony, -a, -e – hitelesített, igazolt
uwierzytelniony odpis – hiteles másolat
uwiesić (uwieszę, uwiesi) — uwieszać [wieszając,
umieścić coś na czymś lub pod czymś] –
felakasztani, felfüggeszteni
uwiesić się — uwieszać się [zawisnąć na czymś
całym ciężarem] – fennakadni, beleakadni,
beleakaszkodni
uwiesić się komu na szyi – nyakába varrja magát
vkinek
uwieść
(uwiodę,
uwiedzie)
—
uwodzić
[1. wzbudzić w kimś zachwyt, pożądanie;
2. zalotami skłonić kogoś do współżycia
seksualnego;
3. mamiąc obietnicami,
pochlebstwami itp., oszukać kogoś] –
csábítani,
elcsábítani,
megejteni,
félrevezetni, rábírni, becsapni, rászedni;
(áramot) elvezetni
uwieść pannę – elcsábítani a lányt
uwieść się — uwodzić się [uwieść, skokietować
czymś siebie nawzajem] – elcsábítják
egymást; elcsábulni
uwieziony, -a, -e – elvitt, elszállított
uwieźć (uwiozę, uwiedzie) — uwozić [1. zabrać
kogoś, coś ze sobą, zwykle przemocą,
wywożąc
dokądś;
2. o
środkach
lokomocji, transportu: zawieźć kogoś lub
coś gdzieś] – elvinni, elszállítani
uwiędnąć (uwiędnę, uwiędnie) [1. o roślinach lub
ich częściach: stracić świeżość, jędrność;
2. o ludziach: stracić siły, zdrowie, chęć do
życia; 3. stracić na sile, na intensywności]
– elhervadni
uwiędnięty, -a, -e – elhervadt
uwiędły, uwiędnięty, -a, -e [1. o roślinach lub ich
częściach: taki, który uwiądł; 2. o twarzy,
cerze: zmizerniały, postarzały] – elhervadt;
megöregedett, ráncos
uwięzać (uwięznąć) – bennakadni, elakadni,
bennrekedni, megrekedni, belesüppedni
uwięzić (uwiężę, uwięzi) [1. pozbawić kogoś
wolności; 2. uniemożliwić komuś, czemuś
wydobycie się skądś] – bebörtönözni,
bezárni, letartóztatni, fogságba vetni; lekötni
uwięzić dużo pieniędzy w przedsiębiorstwie – sok
pénzt fektetni a vállalkozásba
-
Wersja 01 01 2017.
uwięzić zbrodniarza – bebörtönözni a bűnözőt
uwięzienie – bebörtönzés, fogvatartás, letartóztatás,
elzárás
uwięznąć (uwięznę, uwięźnie) [1. zagłębić się w
czymś grząskim; 2. wbić się, wcisnąć się w
coś] – bennakadni, elakadni, bennrekedni,
megrekedni, belesüppedni
uwięznąć w błocie – megreked a sárban
uwięźnięty, -a, -e – bennakadt, elakadt, bennrekedt,
megrekedt, belesüppedt
uwięznąć w bagnie – beleragadni a mocsárba v.
süppedékbe
uwięź [to, co służy do uwiązania czegoś] –
rablánc, bilics; tartózsinór, kötelék, póráz;
(kajdany) béklyó
uwijać (uwić) – kötni, megfonni, megsodorni
uwija się jak złodziej na jarmarku – sompolyog,
mint cigány a vásárban; volt két pénzzel a
vásáron (élelmes)
uwijanie się – szorgoskodás, ügyeskedés; sürgésforgás
uwikłać [wciągnąć kogoś w coś kłopotliwego] –
összekuszálni, összegabalyítani
uwikłać kogo w co – belekeverni, belesodorni,
belegabalyítani vkit vmibe
uwikłać się [1. zaplątać się w coś, np. w sieć;
2. wdać się w jakąś kłopotliwą sprawę] –
belegabalyodni
uwikłać
się
w
sprzecznościach
–
ellentmondásokba keveredni
uwinąć się — uwijać się [1. pot. wykonać szybko
jakąś czynność, pracę; 2. uwijać się: pot.
krzątać się raźno] – forgolódni, sürgölődni;
sürög-forog, szorgoskodni, ügyeskedni,
sietni; tenni-venni (tesz-vesz)
uwłaczać [przynosić ujmę komuś lub czemuś] –
megrövidíteni, károsítani vkit; hátrányt, kárt
okozni vkinek
uwłaczać czyjej sławie – árt a hírének; hírnevét
rontja vkinek
uwłaczać komu czym w czym – megsérteni,
megkárosítani vkit vmivel vmiben
uwłaczająco – bántó, sértő módon, sértődősen,
sértően
uwłaczający, -a, -e [obraźliwy] – (obrażający)
sértő, bántó, bosszantó, sérelmes; (łatwo
obrażający się) sértődékeny, sértődő,
sértődős, érzékeny, könnyen sértődő
uwłaczać czyjej czci – meghurcolni vkinek a
becsületét
uwłaszczenie [daw. nadanie chłopom na własność
ziemi oraz zniesienie feudalnych obciążeń
na rzecz panów] – (hist.) felszabadítás,
földhöz juttatás (az úrbériség eltörlésével
kapcsolatos
földreform
OroszLengyelországban 1864-ben)
7449
uwłaszczenie chłopów [nadanie chłopom na
własność użytkowanej przez nich ziemi,
połączone ze zniesieniem obciążeń
feudalnych na rzecz pana feudalnego
(szlachcica), czyli pańszczyzny, czynszu i
tzw. "darmoch" (tj. darmowych posług,
do których chłopi byli zobowiązani na
rzecz dworu, np. stróżowania, uprawy
pańskiego ogrodu, koszenia trawy, połowu
ryb, sypania grobli, podwód, noszenia
listów pańskich).] – jobbágyfelszabadítás [a
jobbágyság intézményének felszámolását, az
egész feudális jog- és tulajdonrendszer
átalakulását jelentette. A jobbágy mentesült a
földesurának korábban nyújtott termény- és
pénzadótól, valamint egyéb szolgáltatásokkal
(pl.: robot).]
 Uwłaszczenie chłopów na ziemiach
polskich (1863) [przekazanie chłopom
użytkowanej przez nich ziemi na
własność, przeprowadzone w XIX w. Do
czasu nadania gospodarstw rolnych chłopidzierżawcy uprawiali ziemię w zamian za
pańszczyznę bądź ekwiwalent pieniężny
na rzecz właściciela.] – lengyel
jobbágyfelszabadítás
uwłaszczeniowy, -a, -e – felszabadított
uwłaszczyć — uwłaszczać [1. nadać prawo
własności; 2. daw. nadać chłopom prawo
własności użytkowanej przez nich ziemi
oraz znieść obciążenia feudalne na rzecz
panów] – (hist.) felszabadítani, földhöz
juttatni
uwłosienie, owłosienie [ochronna okrywa ciała
ssaków, złożona z elastycznych włókien
keratynowych
zwanych
włosami,
będących wytworami naskórka. U
większości ssaków tworzy zwartą, gęstą
warstwę zwaną sierścią, złożoną z
grubszych
i
sztywnych
włosów
pokrywowych oraz z miękkiej warstwy
włosów puchowych, chroniących przed
utratą ciepła.] – hajzat; (áll.) szőrzet
uwłosiony, -a, -e – szőrrel benőtt, szőrös
uwodnienie [chem. → hydratacja] – hidtaráció
uwodziciel [mężczyzna uwodzący kobiety] –
csábító ffi; nőcsábász
uwodzicielka – csábító, kokettáló, kacér lány v. nő
uwodzicielsko – csábítóan, csábosan
uwodzicielski, -a, -ie [1. taki, który uwodzi,
kokietuje; 2. właściwy uwodzicielowi lub
uwodzicielce] – csábító, csábos, csábuwodzić (uwodzę, uwodzi) [zob. uwieść] –
csábítani, elcsábítani, rábírni, megrontani,
félrevezetni; elvezetni, elkalauzolni
uwodzić kogoś – elcsábítani vkit; elbolondítani vkit;
elcsavarni vkinek a fejét
-
Wersja 01 01 2017.
uwolnić (uwolnię, uwolni) — uwalniać
[1. wypuścić na wolność; 2. usunąć coś, co
uniemożliwia komuś lub czemuś ruchy;
3. oswobodzić kogoś od kogoś lub czegoś
nieprzyjemnego albo niepożądanego;
4. zwolnić od jakiegoś obowiązku lub z
jakichś ograniczeń; 5. spowodować, że coś
powstanie] – (od czego) felmenteni,
mentesíteni (vmi alól), kiszabadítani,
szabadon
bocsátani;
szabadítani,
megszabadítani,
felszabadítani;
kiszabadítani,
szabadon
bocsátani;
szabadlábra helyezni
uwolnić cenę – árat felszabadítani
uwolnić ceny [znieść oficjalnie ustalone ceny na
określone produkty] – szabad árakat
alkalmazni
uwolnić od długu – adósságtól mentesíteni
uwolnić od kary – büntetést elengedni; fenyítéstől
feloldani
uwolnić od podatku – adótól mentesíteni
uwolnić podsądnego – szabadlábra helyezni a
vádlottat
uwolnić towary – árut felszabadítani
uwolnić ze służby – szolgálatból elbocsátani
uwolnić się — uwalniać się [1. stać się wolnym,
niezależnym;
2. odzyskać
swobodę,
wydostając się z czegoś krępującego ruchy
lub ograniczającego wolność; 3. pozbyć się
kogoś lub czegoś nieprzyjemnego albo
niepożądanego;
4. zwolnić
się
od
wypełniania jakichś obowiązków lub od
odpowiedzialności za coś; 5. o różnych
substancjach: powstać] – megszabadulni,
kiszabadulni, felszabadulni; megszabadítja
magát; elszabadulni
uwolnienie – (wymówienie pracy) felmondás;
(wybawienie z niewoli) kiszabadítás,
megszabadítás, felmetés, felszabadítás
uwolnienie od grzechów – zob. odpuszczenie
grzechów – megszabadítás a bűnöktől
[„Krisztus megszabadított a bűn uralma alól
Isten gyermekeinek szabadságára”.]
uwolnienie ludzkości od zła – zob. Tryumf
Chrystusa nad złem – a nép megszabadítása
a rossztól (Krisztus győzelme a rossz felett)
uwolnienie się – megszabadulás, kiszabadulás,
felszabadulás
uwolnienie się ludzi od zła – az emberiség
megszabadulása a rossztól
uwolnienie
się
niebezpiecznych
środków
chemicznych (NSCh) – megszabadulás a
nem biztonságos vegyi anyagoktól; nem
biztonságos
vegyi
anyagoktól
való
megszabadulás
uwolniony, -a, -e – felmentett, mentesített,
szabadon bocsátott; felszabadított-
7450
uwozić (zob. uwieźć) – elvinni, elszállítani
uwspółcześnienie – korszerűsítés, modernizálás;
aktualizálás
uwspółcześnić — uwspółcześniać [dostosować do
wymogów współczesności] – korszerűsíteni,
aktualizálni, modernizálni
uwspółcześnić się — uwspółcześniać się [stać się
współczesnym]
–
korszerűsödni,
modernizálódni
uwstecznić — uwsteczniać [zatrzymać w
rozwoju] – visszafejleszteni
uwstecznić się — uwsteczniać się [zatrzymać się
w rozwoju] – visszafejlődni
uwstecznienie [1. redukcja narządów i funkcji,
które w zmieniających się warunkach
środowiska tracą na znaczeniu, będąca
wyrazem ewolucji organizmów; 2. zob.
wstecznictwo w zn. 2.] – visszafejlődés,
regresszió
uwsteczniony, -a, -e [1. o jakiejś dziedzinie
gospodarki: słabo rozwinięty, zacofany;
2. o narządach: znajdujący się w stadium
zaniku] – regresszív, visszafejlődött
uwydatniać – csúcskiemelés, kihegyezés
uwydatnianie tonów niskich – mélyemelés
uwydatnić (uwydatnię, uwydatni) — uwydatniać
[1. uczynić
bardziej
widocznym,
wyrazistym; 2. wysunąć na pierwszy plan]
– hangsúlyozni, kiemelni, előtérbe helyezni,
kidomborítani, szemléltetőbbé tenni
uwydatnić się — uwydatniać się [1. stać się
widocznym, wyrazistym; 2. wysunąć się
na pierwszy plan] – kiemelkedni,
kidomborodni,
szembetűnni,
előtérbe
kerülni, érvényesülni
uwydatnienie – kiemelés, hangsúlyozás, hangsúly,
kidomborítás
uwydatnienie i osłabienie tonów niskich –
mélyhangemelés és vágás
uwydatnienie i osłabienie tonów wysokich –
magashangemelés és magasvágás
uwydatnienie
wysokich
częstotliwości
–
magasemelés, magaskiemelés
uwydatniony, -a, -e – észrevehető, feltűnő
uwypuklenie
–
hangsúly;
kidomborítás,
kidudorodás
uwypuklić (uwypuklę, uwypukli) — uwypuklać
[1. uczynić wypukłym lub wypuklejszym;
2. wysunąć na pierwszy plan]
–
kidomborítani; hangsúlyozni; domborítani
uwypuklić się — uwypuklać się [1. stać się
wypukłym; też: wydać się wypukłym;
2. wysunąć się na pierwszy plan] –
kidudorodni, kidomborodni
uwzględnić
(uwzględnię,
uwzględni)
—
uwzględniać
[1. wziąć
pod
uwagę;
-
Wersja 01 01 2017.
2. zastosować się do czegoś] – (co)
tekintetbe venni, figyelembe venni (vmit);
számolni (vmivel); tekintettel lenni vmire
uwzględnić czyją prośbę – eleget tenni vki
kérésének
uwzględnić poprawki korektowe – a korrektúra
javításait végrehajtani v. figyelembe venni
uwzględnienie – tekintet; figyelembevétel;
tekintetbevétel
uwziąć się (uwezmę się, uweżmie się) [postanowić
coś zrobić i z uporem dążyć do tego] – töri
magát vmiért; szenvedélyesen beleveti magát
vmibe; legtöbb vágya
uwziąć się na kogo/co – töri magát vki/vmi után
uwziąć się na kogoś – pikkel vkire
uwznioślenie – fenséges, emelkedett, fenkölt volta
vminek
uwznioślenie miłości – a szerelem fenköltsége
uwznioślić — uwznioślać [uczynić wzniosłym] –
fenségessé, emelkedetté, fenköltté tenni vmit
uwznioślić się — uwznioślać się [stać się
wzniosłym] – fenségessé, emelkedetté,
fenköltté lenni
uzacnić, uzacniać – (dawno) megnemesíteni
uzależnienie
[nabyta
silna
potrzeba
wykonywania jakiejś czynności lub
zażywania jakiejś substancji. W praktyce
określenie to posiada kilka znaczeń] –
figyelembevétel, tekintetbevétel; függőség;
addikció [addiction]
uzależnienie finansowe – pénzügyi függőség
uzależnienie od narkotyków – kábítószerfüggés
uzależnić (uzależnię, uzależni) — uzależniać
[uczynić zależnym od kogoś lub czegoś] –
függővé tenni vmitől, összefüggésbe hozni
vmivel
uzależnić kogo/co od kogo/czego – függővé tenni
vkit/vmit vkitől/vmitől
uzależnić się — uzależniać się [1. stać się
zależnym od kogoś pod jakimś względem;
2. popaść w jakiś nałóg] – függővé válni;
kiszolgáltatja magát (vkinek/vminek)
 uzależnić się, uzależniać się (od kogo):
kiadja magát (vkinek)
uzależniony, -a, -e – függőuzależniony, uzależniona [osoba, która popadła
w nałóg] – függő (ffi/nő)
uzależnienie od narkotyków – kábítószerfüggés
[Pszichoaktív,
azaz
a
központi
idegrendszerre ható vegyi anyagok ismételt,
rendszeres (és egyre fokozódó mértékű)
fogyasztása. Ez a testi kábítószer-tolerancia
növekedésével és ezzel együtt a fogyasztás
fokozásával,
valamint
a
fogyasztás
korlátozásához fűződő megvonási szindróma
jelentkezésével
jár
együtt.
A
7451
kábítószerfüggés
eluralkodása
pszichoszociális
tényezők,
pszichikai
folyamatok és/vagy a test biokémiai
háztartásának elváltozásai, ill. zavarai közötti
bonyolult kölcsönhatások eredménye. A
kábítószerfüggés megkülönböztetendő a
kábítószerel való visszaéléstől, ez utóbbi
gyakran a függést megelőző szakasz. A
kábítószer függéshez, ill. kábítószerrel való
visszaéléshez vezető szerek közé az alkohol
és a nikotin mellett mindenekelőtt az
anfetaminok; a cannabis (hasis); a
hallucinogének (meszkalin, LSD); kokain; a
felszívott kábítószerek; ópiumfélék, PCP
(fenciklidin);
valamint
az
antidepresszívumok,
anxiolitikumok,
hipnotikumok és a szedatívumok családjához
tartozó gyógyszerek sorolhatók.]
A kábítószerfüggés a használt szertől függő
szomatikus és pszichés tünetek jelentkezéséhez
vezet. A testi függés a tolerancia növekedése és a
megvonási jelenségek mellett
 kísérő és utólagos testi panaszokat okoz, mint
pl. szív- és keringési zavaroatk, gyomor-bél
traktus és a májműködési zavarokat, vegetatív
és anyagcserezavarokat, a betegségekkel
szembeni
ellenállóképesség
csökkenését,
neurópátiát
 a pszichés funkciók (észlelés, emlékezet,
koncentrálóképesség, gondolkodás, beszéd,
érzelmi
és
hangulatállapot,
motiváció,
pszichomotoros tevékenység) károsodnak
 megváltozik az életvitel
 különleges
problémák
keletkeznek
a
pszichotróp
szerekkel
való
pótlólagos
visszaélés, ill. a kemény drogokra való
áttéréssel
uzans [zwyczaj handlowy, zwłaszcza dotyczący
czasu płatności rachunków] – szokás,
szokvány
uzans handlowy – kereskedelmi szokvány
uzasadnić (uzasadnię, uzasadni) — uzasadniać
[poprzeć coś dowodami, argumentami] –
indokolni, megindokolni, megokolni
uzasadnić a. uzasadniać coś – indokolni v.
megindokolni vmit
uzasadnić swoje pretense – megokolja igényeit
uzasadnienie [zbiór argumentów, motywów,
dowodów itp. uzasadniających czyjeś
działanie]
–
indoklás,
megokolás,
megalapozás
uzasadniony, -a, -e [oparty na obiektywnych
racjach,
podstawach]
–
jogos,
megalapozott, indokolt, megokolt, alapos;
helytálló; jogosult
uzasadniona ulga podatkowa – megalapozott
adókedvezmény
uzasadnione podejrzenie – alapos gyanú
-
Wersja 01 01 2017.
uzasadniony żal do kogoś – indokolt fájdalom
vkivel szemben
uzasadniona opinia – megalapozott vélemény
uzbecki, -a, -ie – üzbég
Uzbeczka [obywatelka Uzbekistanu] – üzbég lány
v. nő
Uzbek [1. członek narodu Uzbeków; 2. obywatel
Uzbekistanu] – üzbég ffi
Uzbekistan, Uzbegistan (uzb. O‘zbekiston,
Republika Uzbekistanu - O‘zbekiston
Respublikasi) [państwo położone w Azji
Środkowej,
członek
Wspólnoty
Niepodległych Państw. Jest krajem
podwójnie śródlądowym.] – Üzbegisztán;
[Magyarországnál csaknem ötször nagyobb
területű szovjet utódállam Közép-Ázsiában.
A közép-ázsiai
ország
az
Aral-tó
medencéjétől a Tien-sanig húzódik. Északi
szomszédja
Kazahsztán,
délnyugati
Türkmenisztán, déli Afganisztán, délkeleti
Tádzsikisztán, keleti pedig Kirgizisztán.]
uzbierać [1. zebrać pewną ilość czegoś;
2. zgromadzić wiele osób razem w jednym
miejscu, w jednej grupie] – összegyűjteni,
összeszedni
uzbierać się [1. zostać zebranym; 2. zgromadzić
się razem w jednym miejscu, w jednej
grupie] – összegyűlni; halmozódni
uzbierało się dużo żalów – sok fájdalom gyűlt
össze
uzbrajać (uzbroić) (jakiś teren) – közművesíteni,
közművekkel ellátni (egy területet)
uzbrajanie – felfegyverzés, fegyverkezés; (zbroja)
fegyverzet
uzbroić
(uzbroję,
uzbroi)
—
uzbrajać
[1. zaopatrzyć w broń, w sprzęt wojskowy;
2. zaopatrzyć w narzędzia pracy, w
przyrządy pomocnicze lub ochronne; 3.
wyposażyć w maszyny, przyrządy, założyć
instalacje,
urządzenia
ochronne;
4. uczynić bombę, minę, zapalnik itp.
7452
gotowymi do działania, nastawiając ich
mechanizmy] – (w co) felfegyverezni,
felvértezni; felszerelni (vmivel)
uzbroić teren [wyposażyć przeznaczony pod
zabudowę teren w podziemne instalacje
wodociągowe, kanalizacyjne, elektryczne
itp.] – területet felfegyverezni v. védelmi
berendezésekkel ellátni
uzbroić się — uzbrajać się [1. zaopatrzyć się w
broń; 2. zaopatrzyć się w narzędzia pracy,
w przyrządy pomocnicze lub ochronne;
3. posiąść dowody,
argumenty
lub
zastosować
metody
pozwalające
przekonać lub zwalczyć kogoś] –
felfegyverkezni, felszereli magát, fegyvert
ölt (magára), felvértezi magát
uzbroić się w cierpliwość – türelemmel felvértezi
magát; türelmet parancsol magára
uzbroić
się w
męstwo
–
bátorsággal
felfegyverkezni
uzbroić się w odwagę – bátorságot parancsol v.
erőltet magára
uzbroić się w stałość – állahatatos v. erős marad
uzbroić się w szkła – szemüveget vesz (fel)
uzbrojenie [1. sprzęt
bojowy,
w który
wyposażone
jest
wojsko;
2. każde
narzędzie walki, w które ktoś jest
wyposażony;
3. zespół
elementów
instalacyjnych,
pomiarowych
itp.
stanowiących wraz z jakimś aparatem lub
jakąś maszyną kompletne urządzenie
techniczne;
4. zespół
urządzeń
technicznych stanowiących wyposażenie
terenu i budynków we wszelkiego rodzaju
instalacje] – felfegyverzés, fegyverkezés;
(zbroja)
fegyverzet;
felfegyverkezés;
vértezet
(műsz.) fegyverzet, armatúra;
felszerelés
-
Wersja 01 01 2017.
uzbrojenie armii – a hadsereg felfegyverzése v.
felszerelése
uzbrojenie kotła parowego – gőzkazán-armatúra
uzbrojenie od stóp do głów – állig felfegyverzés
uzbrojenie statku żaglowego [całość wyposażenia
statku
żaglowego
obejmująca
omasztowanie, ożaglowanie i olinowanie] –
vitorláshajó felszerelése
uzbrojenie terenu – (műsz.) a terület
közművesítése,
közművekkel
való
felszerelése
uzbrojenie terenu infrastrukturą wewnątrz
osiedlową – belterületek közművesítése
uzbrojenie statku żaglowego [całość wyposażenia
statku
żaglowego
obejmująca
omasztowanie, ożaglowanie i olinowanie] –
vitorláshajó felszerelése
uzbrojony [mający przy sobie broń] –
felfegyverzett, fegyverrel ellátott
uzbrojona działka – közműves v. közművesített
telek
uzbrojony od stóp do głów a. uzbrojony po zęby
– állig v. tetőtől talpig felfegyverzett
uzda [element uprzęży lub rzędu końskiego
nakładany na głowę konia] – kantár
uzdalniać (uzdolnić) – képesíteni
uzdatniać wodę [nadawać wodzie pobieranej z
naturalnego źródła odpowiednią jakość
przez usuwanie z niej zanieczyszczeń] –
ásványvizet alkalmassá tenni
uzdatnić — uzdatniać uczynić kogoś lub coś
odpowiednim do czegoś] – alkalmassá tenni
uzdatnić się – alkalmassá lenni v. válni
uzdolnić (uzdolnię, uzdolni) – képesíteni,
alkalmassá tenni
uzdolnić kogo do czego – képesíteni vkit vmire
uzdolnienie
[dyspozycja
warunkująca
nabywanie nieprzeciętnych sprawności
lub umiejętności w jakiejś dziedzinie] –
képesség, talentum, adottság, készség,
rátermettség
uzdolniony, -a, -e [zdolny] – tehetséges, rátermett
uzdrawiająco – gyógyítóan
uzdrawiający, -a, -e [taki, który przywraca
zdrowie, działa leczniczo] – gyógyító
(hatású)
uzdrowić (uzdrowię, uzdrowi) — uzdrawiać
[1. przywrócić komuś zdrowie za pomocą
leków lub odpowiednich zabiegów;
2. przywrócić pożądany stan, właściwe
funkcjonowanie czegoś] – meggyógyítani,
kigyógyítani
uzdrowić się — uzdrawiać się [1. uzdrowić
samego
siebie;
2. uzdrowić
siebie
nawzajem] – meggyógyítani, kigyógyítani
7453
uzdrowienie – gyógyítás, meggyógyítás, gyógyulás
uzdrowienie [Jezus Chrystus uzdrowił dla
zadokumentowania Swojej siły i misji. Na
znak tej samej siły Jezus dał tę moc także
niektórym ze Swoich uczniów, apostołom i
innym, którzy wierzyli w Niego. Był to
jeden z darów (charyzmatów) które dane
były na czas udowodnienia ludziom, że
chrześcijanie są ludźmi o innej sile, mają
innego Ducha, posiadają prawdziwego
Boga. Dziś mamy Pismo Święte i
powołujemy się na nie, ale wtedy, gdy
Pisma nie było, apostołowie musieli
dokumentować
swoje
siły
cudami
dokonywanymi
pod
kierownictwem
Bożym. Przy tych uzdrowieniach cierpiący
bywali uzdrawiani całkowicie. O dar
uzdrawiania nie można było prosić, bo
Duch Święty dawał dary w sposób, jaki
On chciał. Bóg może uzdrawiać i używać
do tego ludzi, ale o tym decyduje Jego
wola, a nie ludzka. Nie czytamy też w
całym Piśmie Świętym, by uudrawianie
miało
służyć
jako
pretekst
do
gromadzenia pieniędzy i bogactwa.
Uzdrawianie ''uprawiają'' dzisiaj i tacy,
których nauka wcale nie jest zgodna ze
Słowem Bożym. Należą do nich spirytyści,
zwolennicy nauki Marii Baker Eddy,
mormoni, hypnotyzerzy i inni.] – 1.
gyógyítás; 2. orvosló megkenés, betegségek
és sebek gyógyítása céljából (Ézs 1,6; Lk
10,34)
uzdrowieniec – lábadozó beteg, lábadozó;
meggyógyított, gyógyult ember
uzdrowieniec po dlugiej chorobie – második
betegség után lábadozó beteg
uzdrowisko
[miejscowość
o
naturalnych
właściwościach
leczniczych;
też:
miejscowość wypoczynkowa] – gyógyhely,
üdülőhely, gyógyfürdő, fürdőhely
uzdrowisko klimatyczne – klimatikus gyógyhely;
gyógyhatású
éghajlati
viszonyokkal
rendelkező üdülőhely
-
Wersja 01 01 2017.
uzdrowiskowy, -a, -e – gyógyhelyi, üdülő-,
üdülőhelyi
uzdrowotnić – közegészségügyi szempontból
rendbehozni; asszanálni
uzdrowotnić warunki mieszkaniowe – a
lakásviszonyokat egészségessé tenni
uzewnętrznić (uzewnętrznię, uzewnętrzni) —
uzewnętrzniać [okazać na zewnątrz to, co
się myśli, czuje] – külsőt adni vminek,
kifejezni, érvényesíteni
uzewnętrznić się — uzewnętrzniać się [przejawić
się w czymś] – alakot ölteni, érvényesülni,
kifejezésre jutni, megnyilvánulni
uzewnętrznienie [zewnętrzny wyraz czegoś] –
kifejezés, érvényesítés
uzębienie [1. układ zębów w szczękach człowieka
lub zwierzęcia; 2. układ wcięć w kołach,
piłach, szynach, przekładniach itp.] – fog,
fogazat, fogsor, fogak
uzębiony, -a, -e [1. o zwierzętach, rzadziej o
ludziach: mający zęby; 2. o paszczy,
szczęce itp.: mający zęby; 3. o piłach,
kołach,
elementach
maszyn
itp.:
opatrzony zębami] – fogakkal, fogazattal
ellátott; fogazott
uzębiona piłka do stali – fogazott fémfűrész
uzębione szczęki wieloryba – a bálna fogazattal
ellátott állkapcsa
uzgodnić (uzgodnię, uzgodni) — uzgadniać
[uczynić
zgodnym
z
czymś]
–
összeegyeztetni, összehangolni
uzgodnić co z czym – összeegyeztetni vmit vmivel
uzgodnić a. uzgadniać coś z kimś – egyeztetni
vmit vkivel
uzgodnić a. uzgadniać konta – könyvelési
tételeket egyeztetni
uzgodnić a. uzgadniać słowo z czymś (w liczbie) –
szót egyeztetni vmivel (számban)
uzgodnić wzajemne poglądy – összeegyeztetik
közös nézeteiket
uzgodnienie [to, co zostało uzgodnione] –
összehangolás, egyeztetés, összeegyeztetés,
megegyezés
uzgodnienie eksportu z importem – az export
összehangolása v. összeegyeztetése az
importtal; az export-import összehangolása
uziarnienie [zob. granulacja w zn. 3.] –
szemesítés, szemcsésítés, granuláció
uziemić — uziemiać [1. połączyć części
urządzenia elektrycznego z ziemią za
pomocą
przewodu
zakończonego
elementem zagłębionym w ziemi; 2. pot.
uniemożliwić lub znacznie ograniczyć
komuś swobodne działanie; 3. pot. zabić
kogoś] – földelni, leföldelni
uziemić antenę – antennát földelni v. leföldelni
7454
uziemić kogo – (közb.) megölni, eltüntetni, eltenni
láb alól
uziemienie [instalacja służąca do połączenia
części urządzenia elektrycznego z ziemią]
– földelés; földvezeték
uziemiony, -a, -e – földelt
Uzjasz, Ozjasz (siła Jahwe) [syn Amazjasza,
ojciec Joatama. Był królem Judy przez 52
lata. Na początku słuchał Boga i państwo
jego wzrastało, pokonywał wrogów itd.
Gdy jednak jego światły doradca (kapłan)
zmarł, Uzjasz wzbił się w dumę, dyktował
kapłanom; zachorował na trąd; musiał
zamieszkać w osobnym domu i rządy
sprawował syn jego Joatan, który został
po nim królem. Jest typem chrześcijanina,
który zna wolę Boga, ale jej nie słucha i
czyni wolę swoją.] – Uzziás (Uzzia, Uzzija)
(Isten az én erősségem, Isten erős, Jahve
ereje) [1. Amásia (1) fia, Júda királya (2Kir
14,21); 52 éven át uralkodott; sikeres, jó
uralkodó volt, aki később leprával bűnhődött,
mert illetéktelenül füstölő áldozatot mutatott
be az Úrnak (2Krón 26,16-21). "Azáriá"-nak
(2) is hívták. 2. Kehátita lévita (1Krón 6,24).
3.
Jónatánnak
(6),
Dávid
egyik
felügyelőjének atyja (1Krón 27,25). 4. Pap,
aki elbocsátotta idegen feleségét (Ezsd
10,21). 5. A fogságból hazatért Atája atyja
(Neh 11,4). 6. Dávid hőse (1Krón 1,44).]
uzmysłowić
(uzmysłowię,
uzmysłowi)
—
uzmysławiać [1. uczynić przedmiotem
bezpośredniego wrażenia; 2. sprawić,
żeby ktoś coś zrozumiał] – rájönni,
megérteni,
meggondolni,
elképzelni;
érzékelni, ráébredni; érzékeltetni
uzmysłowić sobie co – elképzel magának vmit
uznać — uznawać (uznaję, uznaje; uznawał)
[1. dojść do wniosku, że coś jest słuszne,
właściwe, konieczne; 2. stwierdzić jakiś
fakt; 3. wziąć kogoś, coś za kogoś, za coś
lub za jakiegoś, za jakieś] – elismerni,
méltányolni; (za co) vallani; nyilvánítani
(vminek); (ker.) elismerni; honorálni
uznać a. uznawać autonomię – elismerni az
autonómiát
uznać a. uznawać dziecko za swoje – magáénak
vallja a gyermeket
uznać co za celowe – célszerűnek ítélni v. elismerni
vmit
uznać co za dogodne – megfelelőnek találni vmit
uznać co za możliwe – lehetségesnek tart vmit
uznać coś za zabytek – műemlékké nyilvánítani
vmit
uznać chwilę za dobrą (odpowiednią) –
alkalmasnak vélni a pillanatot
uznać dług – adósságot elismerni
-
Wersja 01 01 2017.
uznać dziecko [o mężczyźnie: stwierdzić przed
sądem lub przed urzędnikiem stanu
cywilnego, że jest się ojcem danego
dziecka] – gyereket elismerni
uznać kogo/co za kogo/co – elismerni vkit/vmit
vminek
uznać kogo za niewinniego – ártatlannak tartani
vkit
uznać kogoś winnym – bűnösnek nyilvánítani vkit
uznać a. uznawać (kogo) winnym (czego) –
bűnösnek mond ki (vkit vmiben)
uznać kogoś za niezdolnego do służby wojskowej
– katonai szolgálatra alkalmatlannak
nyilvánítani vkit
uznać kogoś za zdolnego do służby wojskowej –
katonai szolgálatra alkalmasnak nyilvánítani
vkit
uznać konto [zapisać jakąś transakcję na dobro
danego konta] – számlát elismerni
uznać oskarżonego niewinnym – vádlottat nem
bűnösnek mondani ki
uznać oskarżonego winnym – vádlottat bűnösnek
mondani ki
uznać a. uznawać prawo – jogot elismerni
uznać rachunek sumą stu złotych – száz zlotys
számlát nyugtázni
uznać swe błędy – beismeri hibáit
uznać za możliwe – lehetségesnek tartani
uznać za nieważne – érvénytelennek tekinteni,
érvénytelennek nyilvánítani; érvényteleníteni
uznać za dobre – jónak látni v. beismerni vmit
uznać a. uznawać za możliwe – lehetségesnek
tartani
uznać za nieważne – semmiségnek nyilvánítani
uznać a. uznawać za pana – urául elismer
uznać za stosowne – alkalmazhatónak v.
megfelelőnek ismerni el v. találni (vmit)
uznać za ważne – érvényesnek tartani,
érvényesnek elismerni; érvényesíteni
uznać za wodza – elismerni (vkinek a) vezérségét
uznać za zmarłego [wydać orzeczenie sądowe
stwierdzające, że osoba zaginiona może
być uważana za nieżyjącą] – halottnak
nyilvánítani; holttá nyilvánítani
uznać zwierzchność kogo – vkinek a hatalma alá
kerül; elismerni vkinek a fennhatóságát
uznać się — uznawać się [1. uznać samego siebie
za kogoś; 2. wzajemnie uznać swoją
legalność, suwerenność, swoje prawa] –
beismerni, elismerni, elismeri magáról;
kölcsönösen elismerik egymást
uznać się kim/czym – vallja magát vkinek/vminek;
elismer v. beismer magáról vmit
uznać się za kogo/co – elismerni vkit/vmit
vkinek/vminek
7455
uznanie [1. decyzja, wola; 2. szacunek] –
elismerés, méltánylás; nyilvánítás; belátás;
nagyrabecsülés; tetszésnyilvánítás; tisztelet;
(ker.) elismerés
uznanie konta – számla elismerése
uznanie ogółu; uznanie ogólne – közbecsülés;
általános elismerés; köztisztelet
uznaniowo – elismerően
uznaniowość – elismertség
uznaniowy, -a, -e [przyznawany zależnie od
czyjejś decyzji jako wyraz uznania za
dobrą pracę, za zasługi] – elismerő
uznany, -a, -e [1. o człowieku: mający
ugruntowaną, dobrą opinię; 2. znany,
popularny] – ismert, elismert, népszerű
uznany za zaginionego – eltűntnek nyilvánított
uznawać (uznać) – elsimerni, méltányolni (za co)
tartani (vminek)
uznawać konto – számlát elsimerni
uznawanie – elismerés, elfogadás
uznawanie
kwalifikacji
(recognition
of
qualifications) [formalne uznanie przez
uprawnioną
instytucję
wartości
kwalifikacji zdobytej za granicą w celu jej
wykorzystania w kraju w dalszej edukacji
lub na rynku pracy] – kvalifikáció v.
képzettség v. képesítés v. végzettség
elfogadása; oklevelek és képesítések
elismerése
uznawany, -a, -e – elismert, méltányolt
uzualny, -a, -e [dotyczący zwyczaju, zwłaszcza
oparty na zwyczaju] – (lat.) uzuális;
szokásos, használatos
uzuchwalać (-am, -ają) — uzuchwalić (-lę, -lą) –
bátorítani
uzuchwalić się – felbátorodni, merészséget vesz
magának, vakmerővé válni
uzupełniający, -a, -e (uzup.) – kiegészítő (kieg.)
uzupełnianie – (akusztika) jelfrissítés
uzupełnić (uzupełnię, uzupełni) — uzupełniać
[1. uczynić kompletnym, dodając to, czego
brakuje; 2. stać się dopełnieniem czegoś] –
teljessé tenni, kiegészíteni, kiegészíteni,
pótolni, kipótolni
uzupełnić braki – hiányokat pótolni
uzupełnić się — uzupełniać się [1. dopełnić się
wzajemnie; 2. zostać skompletowanym] –
kiegészülni,
pótlódni;
kölcsönösen
kiegészítik egymást
uzupełnienie [to, co stanowi dopełnienie czegoś]
– kiegészítés (kieg.), pótlás
uzupełnienie braków – hiánypótlás; a hiány
pótlása
uzupełnienie kapitału – tőkekiegészítés
uzupełniony, -a, -e – kiegészített
-
Wersja 01 01 2017.
uzurpacja
[łac.
usurpatio
'użytkowanie;
przywłaszczenie'; bezprawne, samowolne
przywłaszczenie sobie władzy, cudzego
stanowiska, cudzych praw] – (lat.)
usurpatio;
bitorlás,
hatalombitorlás,
trónbitorlás
uzurpator [1. późn.łac. usurpator 'użytkownik;
przywłaszczyciel' od usurpare 'posiąść;
używać; przywłaszczać sobie'; usu ablat.
od usus 'użytek; nawyk; korzyść'; rapere;
2. zagarnięcie władzy wbrew prawu;
3. przywłaszczenie sobie praw do czegoś;
4. roszczenie niesłusznych pretensji do
czegoś; 5. osoba, która bezprawnie
przejmuje władzę lub przywłaszcza sobie
prawa do czegoś], uzurpatorka – (lat.)
uzurpátor; bitorló, jogbitorló; trónbitorló,
hatalombitorló
uzurpacyjny, -a, -e – (lat.) uzurpációs
uzurpatorski, -a, -ie – (lat.) uzurpátori; bitorlói
uzurpować – (lat.) uzurpálni; bitorloni; jogtalanul,
erőszakkal megkaparintani
uzurpować sobie władzę – bitorolja a hatalmat
uzus (zob. usus) [usus 'użytek; nawyk; korzyść']
– (lat.) usus, uzus; szokás; használat,
közszokás, szokásjog; előny, haszon,
uzwoić — uzwajać [nawinąć izolowany przewód
elektryczny
na
określone
części
urządzenia elektrycznego] – tekercselni,
feltekercselni
uzwojenie [zespół oddzielonych wzajemnie
przewodów elektrycznych nawiniętych na
element urządzenia elektrycznego, służący
do wzbudzania pola magnetycznego lub
indukowania siły elektromotorycznej]
uzwojenie bifilarne – bifiláris tekercselés
uzwojenie pierwotne [uzwojenie, do którego
doprowadzana jest moc elektryczna] –
primer tekercs v. tekercselés
uzwojenie wtórne [uzwojenie, z którego
odbierana jest moc elektryczna] –
szekundér v. másodlagos tekercs v.
tekercselés
uzysk [1. to, co uzyskano lub pozyskano z czegoś,
zwykle ilość produktu uzyskanego po
procesie produkcyjnym; 2. procentowy
stosunek ciężaru dobrych odlewów do
ciężaru
wsadu
metalowego
wprowadzonego do pieca; 3. uzyskanie
czegoś] – előállítás, nyerés, kinyerés, hozam
uzyskać — uzyskiwać [otrzymać coś, co było
przedmiotem
starań]
–
szerezni,
megszerezni, elérni, elnyerni vmit, szert tenni
vmire
uzyskać
absolutorium
z
czegoś
–
végbizonyítványt kap; abszolvál vmiből
7456
uzyskać audencję – kihallgatást kapni
uzyskać coś – szert tenni (vmire); megszerezni
(vmit)
uzyskać członkostwo [stać się członkiem jakiejś
organizacji] – (vmilyen szervezetben)
tagságot szerezni; belépni a szervezetbe
uzyskać (dla kogo co) – kijárni (vkinek vmit)
uzyskać dochód – jövedelmet megszerezni;
jövedelemhez jutni
uzyskać dodatkowe kredyty – póthitelt szerezni v.
kapni
uzyskać
dochód
objęty
obowiązkiem
podatkowym – adóköteles jövedelmet
szerezni v. megszerezni
uzyskać doktorat z językoznawstwa – a
nyelvészetből doktorástust szerezni
uzyskać audencję – kihallgatást kapni
uzyskać doświadczenie w czym – tapasztalatot
szerezni vmiről v. vmiben
uzyskać
mandat
–
mandátumhoz
jutni;
mandátumot szerezni v. elérni
uzyskać moc obowiązująca – érvénybe lépni
uzyskać niepodległość – elnyeri a függetlenségét
uzyskać obywatelstwo – megszerezni az
állampolgárságot
uzyskać od kogo aprobatę v. na co – megszerezni
vkitől/vmire a jóváhagyást
uzyskać odroczenie – haladékot nyerni
uzyskać paszport – útlevelet szerezni v.
megszerezni v. kapni
uzyskać posłuchanie – kihallgatást kapni
uzyskać prawa obywatelskie – poljárjogot nyerni
v. szerezni
uzyskać prawo – jogot nyerni
uzyskać prawo jazdy – megszerezni a jogosítványt
uzyskać prawomocność – törvényerőre emelkedik
uzyskać przewagę – fölénybe kerülni
uzyskać u kogoś wywiad – interjút kapni vkitől
uzyskać uznanie innych – elnyeri mások tetszését
uzyskać większość – többséget elnyerni
uzyskać władzę nad czym – uralma alá vet vmit
uzyskać a. uzyskiwać wynik – eredményt elérni
uzyskać a. uzyskiwać związek – vegyületet
előállítani
uzyskał koncesję na sprzedaż wyrobów
tytoniowych – dohányárusítási engedélyt
kapott
uzyskałem widzenie z więźniem – engedélyt
kaptam a fogoly meglátogatására
uzyskanie – megszerzés, kieszközlés
uzyskanie obywatelstwa – az állampolgárság
megszerzése
uzyskiwać – elnyerni, megszerezni
-
Wersja 01 01 2017.
uzyskiwać metal z rudy – kohósítani, kiolvasztani
Uzza * Oza – (bibliai nevek) UZZA (erő)
uździenica [część uprzęży nakładana na głowę
konia] – kantár (szár)
użadlić – (közb.) megcsípni, megszúrni (fullánkkal)
użadlić kogoś – megcsípni, megszúrni vkit
użaglenie – vitorlázat
użalać się przed kim – panaszkodni vkinek
użalić się (użalicę się, użali się) — użalać się
[1. wypowiedzieć swój żal; 2. okazać
komuś żal, współczucie] – sajnálkozni,
sajnálni, megsajnálni vkit, panaszkodni
użalić się komu – panaszkodni vkinek
użalić się na kogo/co – panaszkodni vkire/vmire
użalić się nad kim/czym – sajnálni vkit/vmit;
megesik a szíve vkin/vmin
użąć — użynać [zżąć, ściąć pewną ilość czegoś] –
(sarlóval) levágni, learatni
użąć co v. czego – learatni vmit
użątek [plon, zbiór zbożą] – termés, aratás;
termés,
hozam,
terméshozam;
(átv.)
gyümölcs
użebrać (użebrzę) [żebrząc, uzyskać coś] –
kikoldulni, kisírni, kikönyörögni
użebrowanie – (rep., műsz.) bordázat
użerać się [1. pot. spierać się o coś zażarcie;
2. pot. ciągle upominać kogoś] –
marakodni, egymás szemének esni; zabálni,
teletömi magát
użerać się z kim o kogo/co – veszekedni,
marakodni vkivel vki/vmi miatt
użęcie – learatás, elkaszálás, kivágás
Użhorod (ukr. Ужгород (Użhorod), ros.
Ужгород (Użgorod), węg. Ungvár, niem.
Ungwar, na starych mapach Galicji
również Wuhmar ) [miasto w zachodniej
części Ukrainy, nad Użem, przy granicy ze
Słowacją. Stolica obwodu zakarpackiego,
a także historyczna stolica Rusi
Podkarpackiej. W latach 1919-1938
miasto znajdowało się w Czechosłowacji
zaś w latach 1938-1944 należało do
Węgier. Od roku 1872 przez miasto
prowadzi ważna linia kolejowa (stacja
kolejowa Użhorod) łączącą Lwów z
Budapesztem tzw. Pierwsza WęgierskoGalicyjska Kolej Żelazna.] – Ungvár
(ukránul: Ужгород /Uzshorod/, ruszinul:
Ужгородъ /Uzshorod/, oroszul: Ужгород
/Uzsgorod/, szlovákul és csehül: Užhorod,
németül: Ungwar, jiddisül: ‫ אונגװיר‬/Ungvir,
Ingver,
Yngvyr/)
[város Ukrajnában,
Kárpátalja területi székhelye, legnagyobb
települése]
użłopać się – leissza magát a sárga földig,
tökrészegre issza magát
7457
użłopać
się
do
nieprzytomności
–
eszméletlenségig v. öntudatlanságig leissza
magát
użycie [1. stosowanie czegoś; 2. używanie
przyjemności w życiu] – használat,
felhasználás, élvezete vminek
użycie języka – nyelvhasználat
użycie siły – erőszakos fellépés
użycie siły wobec funkcjonariusza – hivatalos
személy elleni erőszak
użyczyć — użyczać [1. dać coś komuś bezpłatnie
do użytku na pewien czas; 2. udzielić
komuś gościny, schronienia, swego
poparcia; 3. stać się źródłem czegoś] –
megadni,
engedélyezni,
odaítélni,
adományozni; kölcsönözni
użycz mi swego parasola! – add kölcsön az
esernyődet!
użyć (użyje) — używać (używam, używa) [I. 1.
posłużyć się czymś; zużytkować; 2.
wyręczyć się kimś, skorzystać z czyichś
usług; 3. wziąć coś jako lekarstwo,
używkę, przyprawę itp.; 4. skorzystać z
czegoś przyjemnego; zabawić się; pohulać
― II. 1. zastosować coś jako środek,
narzędzie; 2. skorzystać z czyichś usług, z
czyjejś pomocy; 3. wziąć coś jako
lekarstwo, używkę, napój; też: zastosować
coś jako przyprawę, kosmetyk itp.;
4. zrobić z czegoś użytek; 5. doświadczyć
czegoś przyjemnego] – (czego) használni,
felhasználni,
alkalmazni
(vmit);
élni
(vmivel); élvezni; tapasztalni
użyć a. używać czegoś – használni, felhasználni
(vmit)
użyć do czego – felhasználni vminél, vmihez v. vmi
közben
użyć gwałtu – erőszakot alkalmazni
użyć jako pretekst – ürügyül felhasználni
użyć kogo za narzędzie do czego – (átv.) eszközül
használni vkit vmihez
użyć kogo/czego v. co – felhasználni vkit/vmit
użyć mocnych argumentów – erős érveket hozni
fel
użyć na co – felhasználni vmire v. vminek céljából
użyć siły – erőt v. erőszakot alkalmazni; használja
az erejét
użyć smutku – bánat éri; búsulni
użyć zabawy – játszik, mulatozik
użyć życia – élvezni az életet
użył jak pies w studni – (közm.) (örül, mint a
kútba esett kutya) úgy kellett neki, mint a
fejbeverés
użytecznie – hasznosan, haszonnal
-
Wersja 01 01 2017.
użyteczność [1. cecha tego, co jest użyteczne;
2. korzystanie z czegoś; 3. zdolność dobra
do zaspokajania
potrzeb.
Określa
subiektywną przyjemność, pożytek lub
zadowolenie płynące z konsumowanych
(ew. posiadanych) dóbr. W szerszym
ujęciu jest to satysfakcja i przyjemność
wobec korzyści jaką osiągają konsumenci
w wyniku użycia (konsumpcji) jakiegoś
dobra. Kategoria użyteczności jest
abstrakcją i ma charakter subiektywny.]
– hasznosság, használhatóság; haszon; (mt,
közg.)
hasznossági
függvény
[a
közgazdaságtan számos területén, különösen
a mikroökonómiai fogyasztáselméletben
gyakran használatos függvénytípus. Célja,
hogy a gazdaság egy szereplőjének – vagy
bizonyos esetekben a társadalom egészének
– meghatározott javakhoz kapcsolódó
preferenciáit
matematikai
eszközökkel
modellezze.]
użyteczność publiczna [są to zadania, których cel
stanowi:
"bieżące
i
nieprzerwane
zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w
drodze świadczenia usług powszechnie
dostępnych" (ustawa o gospodarce
komunalnej). Poza sferą użyteczności
publicznej gmina nie może prowadzić
działalności w formach przewidzianych
przez ustawę o finansach publicznych. W
tym przypadku gospodarka komunalna
może być prowadzona w formie spółki
prawa handlowego.] – (ang. public utility)
közhasználat; vminek a közhasznú volta
użyteczny, -a, -e [1. przynoszący pożytek,
potrzebny do czegoś; 2. pomagający
komuś w czymś] – hasznos, felhasználható;
hasznavehető
użyteczny społecznie – társadalmilag hasznos
użyteczna fala nośna – hasznos hordozó,
vívőhullám
użytek [1. użytkowanie czegoś; 2. obszar ziemi
będący w uprawie albo nadający się do
uprawy; 3. daw. korzyść] – (korzyść)
haszon; használat, felhasználás; előny,
użytki zielone – takarmánytermő terület
użytkować [1. korzystać z czegoś, np. z budynku,
lokalu; 2. korzystać z czegoś w sposób
racjonalny, przynoszący jak największy
pożytek;
3. praw.
używać
cudzej
własności, czerpiąc z niej korzyści, ale
mając
jednocześnie
obowiązek
zachowania
jej
substancji
i
dotychczasowego
przeznaczenia]
–
használni,
kihasználni;
hasznosítani,
felhasználni, alkalmazni, élni vmivel; (jog)
haszonélvezetben részesülni
7458
użytkowanie – haszonélvezet, használat
użytkowanie wieczyste [w Polsce: uprawnienie
do korzystania z gruntów państwowych
nabywane drogą umowy na okres 99 lat] –
földhasználat v. bérlet (99 évres időszakra)
użytkownik [1. osoba lub instytucja użytkująca
coś; 2. osoba lub instytucja biorąca w
użytkowanie cudzą własność na podstawie
umowy lub aktu administracyjnego],
użytkowniczka – haszonélvező; használó,
felhasználó, alkalmazó (ffi/nő)
użytkownik języka [osoba mówiąca danym
językiem] – nyelvhasználó
użytkownik komputera
[jest to osoba
korzystająca z systemu komputerowego.
W rozumieniu informatycznym, a więc
takim, które ma zastosowanie w
oprogramowaniu,
użytkownik
jest
podmiotem posiadającym unikalną nazwę
służącą do jego identyfikacji w celu
umożliwienia
dostępu
do
systemu
informatycznego oraz korzystania z jego
zasobów.]
–
számítógép
használó;
felhasználó
użytkownik legalny (ang. valid user) [użytkownik
o sprawdzonej tożsamości, uprawniony do
korzystania z określonych zasobów
systemu komputerowego] — (ang. valid
user) legális felhasználó
użytkowo – hasznosan
użytkowość – hasznosság
użytkowy, -a, -e [przeznaczony do użytku] –
hasznos, haszon; használati, haszonélvezeti
używać [zob. użyć] – (czego) használni (vmit); élni
(vmivel); élvezni (vmit); strapálni
używać czego na pokarm – táplálkozásra
használni vmit
używać dezodorantu – befújja magát dezodorral
używać formy jakiegoś przypadka – vmilyen
esetbe tenni vmit
używać (jakiś) ton – átv. (vmilyen) hangot megüt
używać kąpieli – fürdőzni
używać lekarstwa – orvosságot szedni
-
Wersja 01 01 2017.
używać niegodziwych sposobów – alávaló v.
hitvány eszközöket használni
używać oleju – olajjal főzni
używać ruchu – sétálni, sétát tenni
używać smalcu – zsírral főzni
używać soczewe kontaktowych – kontaktlencsét
használni
używać świeżego powietrza – levegőzni
używać szkieł – szemüveget használni
używać wszelkich sposobów – minden lehetőséget
v. módot kihasználni, megragadni; közhellyé
válni
używać się – használatban van, használják
używać siły v. przemocy – erőszakoskodni
używalność [1. przydatność do tego, żeby być
używanym; 2. możność korzystania z
czegoś] – használhatóság
używalny, -a, -e – használható, felhasználható
używanie – használat, használás, felhasználás,
élvezete vminek
używanie języka – nyelvhasználat
używanie języka ojczystego – anyanyelv
használata
używanie niestosownego słownika – trágár
kifejezések használata
używany, -a, -e – használt, használatos; használt,
kopott, öreg, régi; vásott
używana książka – használt könyv
używana odzież – használt ruha v. öltözet
używany samochód – használt autó
używka [produkt spożywczy, zwykle bez
wartości
odżywczej,
działający
pobudzająco na organizm ludzki] –
élvezeti cikkek (fűszer, csemege, kávé, tea)
używkowy, -a, -e – élvezeti
użyźnić (użyźnię, użyźni) — użyźniać [uczynić
żyznym lub żyźniejszym] – termékennyé
tenni, megtermékenyíteni, megtrágyázni,
megművelni
użyźnić swoje ziemie – földjét megtrágyázza
użyźnienie – termékennyé tétel, megművelés

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kolonie_str5 Węgry