AH Subkultury W1 Jak postrzegamy innych
Transkrypt
AH Subkultury W1 Jak postrzegamy innych
Mariusz Jędrzejko prof. ndzw. dr hab. www.cps.edu.pl Wykłady autorskie Subkultury W1 Cele merytoryczne wykładu: 1. Rozumieć problem i mieć własną opinię na jego temat 2. Znać kluczowe pojęcia i definicje 3. Poznać kluczowe teorie i umieć je interpretować 4. Umieć poruszać się po kluczowej literaturze tematu Zasady organizacyjne: 1. 16 godzin wykładu 16 godzin ćwiczeń 2. Wykłady są po to aby was rozwijać – student/ka ma na nich być 3. Zalecana literatura ma być przestudiowana – polecone prace mają być wykonane 4. Nie toleruję spóźnień i ściągania – ściągasz nie zdasz 5. Cenię aktywność, myślenie i spór a nie mechaniczne zgadzanie się ze mną Przynależność do subkultury: Jako czynnik konstruujący nastolatka – odpowiedź na: Adolescencję Poszukiwanie Bunt Jako czynnik dezintegracyjny (dewiacyjny): Jako następstwo zaburzonej socjalizacji Kontakt z zachowaniami nienormatywnymi Ryzyko naśladowania Szkody psychofizyczne i społeczne Kluczowe pożytki wynikające z udziału w grupie rówieśniczej: Pożytki ewaluatywne („dowartościować się”): Grupa zaspokaja indywidualną potrzebę posiadania pozytywnej samooceny Pożytki kognitywne („dowiedzieć się”): Grupa dostarcza redukcji niepewności, co do tego, kim się jest i jakie jest moje miejsce w świecie społecznym (miedzy dzieckiem a niegościnną rzeczywistością dorosłych) Grupa nie jest tworem homogenicznym Nie wszyscy członkowie mogą w równym stopniu zaspokoić swoje potrzeby – dla jednych będzie silniejszym, dla innych słabszym wsparciem Przynależność do grupy jest: naturalna – wynika ze społecznej natury człowieka specyficzna – różni ludzie (wiek, wykształcenie, zainteresowania) – dążą do różnych grup nastolatek najczęściej należy do jednej grupy specyficznej (nieformalnej) – np. jednej subkultury dorośli częściej niż nastolatkowie należą do różnych grup nieformalnych – np. kibic, motocyklista zmienna – zanika najczęściej w okolicach 20-25 roku życia; potrafimy dokonywać diametralnych zmian przynależności Teza wyjściowa: nastolatek (nie tylko) potrzebuje wzmocnień i pozytywnej oceny. Przynależność do grupy jest pozytywna alternatywą dla porażek i braków Samoocena osobista członków grupy jest tym wyższa, im grupa jest bardziej pozytywna w oczach członków. Jestem OK, bo moja grupa jest OK. Pozytywna ocena grupy zdobywana jest poprzez porównania z innymi grupami tak, by nasza grupa wypadła lepiej. Moja grupa jest OK, bo jest lepsza od innych grup. Zadanie dla studentów: przeczytaj i przeanalizuj założenia Teorii Tożsamości Społecznej Henri’ego Tajfela Należąc do grupy wiem, kim jestem, Istnieją wzory zachowań grupowych: Przemyśl – jak zachowuje się samotny kibic Legii, a jak 50 kibiców „Legii” w autobusie? Dlaczego „dzikość” i nienormatywność towarzyszą zachowaniom grupowym grup nieformalnych? Zintegrowana grupa dostarcza członkom wskazówek: jak się zachować, jak reagować, jak mówić, jak wyglądać, jak oceniać, gdzie szukać przyjaciół i kto jest wrogiem, jakie wartości cenić, jakich reguł przestrzegać Grupa udziela (świadomie i nieświadomie) wskazówek = normy grupowe Przynależność do grupy: o o o o o o z potrzeby dowartościowania siebie (jestem inny – jestem lepszy) – zaprzeczenie konformistycznej postawy rodziców i społeczeństwa, z zainteresowania, z przymusu (w obszarach silnych wpływów patologii), ze strachu (np. przed wykluczeniem) z braków społecznych i socjalnych, z braku alternatywnych form aktywności Każda zintegrowana grupa ustala własne normy. Mogą dotyczyć jednej lub podobnych grup. Deskryptywne: kryteria przynależności (płeć, rasa, narodowość, zawód, wykształcenie, ubiór itp.) – „zewnętrzne” Preskryptywne: wartości, przekonania, postawy, normy, zachowania – „wewnętrzne” Wynik: jestem kimś wartościowym (bo innym), mam pozycję (w opozycji do norm społecznych) posiadam pewne cechy, które mają też inni członkowie mojej grupy, posiadam poglądy A, cenię wartości B, podobnie, jak inni członkowie mojej grupy. Normy deskryptywne służą do różnicowania między grupami Normy preskryptywne służą do różnicowania wewnątrz grupy Przykład: normy płciowe deskryptywne: płeć biologiczna (różnicuje kobiety od mężczyzn – idą za tym inne różnice) preskryptywne (wg Shura, 1984): Dotyczące wyglądu – normatywna kobieta troszczy się o swój wygląd stosownie do zaleceń mody Dotyczące macierzyństwa – jest matką, a przynamniej stara się nią być Dotyczące seksualności – stara się być atrakcyjna dla mężczyzn, przy tym uległa Dotycząca pozycji w rodzinie – mężczyzna stara się zabezpieczyć jej byt materialny Teza wyjściowa: od odmienności i różnorodności do zewnętrznej i wewnętrznej jednorodności (podobieństw) Członkowie normatywni – czyli przestrzegający norm grupowych: np. zadbana, atrakcyjna kobieta – matka, o tradycyjnych poglądach na rodzinę, role płciowe Członkowie prototypowi – czyli przedstawiciele grupy najbardziej dla niej reprezentacyjni: np. Szulim, Nergal, Doda jako przykłady ekscentrycznych celebrytów; Jarosław Kaczyński- przykład zdeterminowanego polityka; o. Rydzyk – przykład „nawiedzonego” księdza. Członkowie nienormatywni – czyli odchylający się od norm: np. feministka, kobieta-spawacz, kobieta – czołgista, kobieta, która nie chce mieć dzieci. Fanatycy – zdeterminowani, bezgranicznie wierzący w swoje „idee” – walczący o wiodącą pozycję w grupie. Często mają „dwie twarze” – inną w życiu subkulturowym, inną w zawodowym. Przykład = stadionowa „żyleta”. Podaj własne przykłady Kreatorzy – twórcy nowych wymiarów, typów zachowań subkulturowych. Podaj własne przykłady Teza wyjściowa: od odmienności i różnorodności do zewnętrznej i wewnętrznej jednorodności (podobieństw) Członkowie nieprototypowi – np. nie pasujący do prototypowego egzemplarza: np. Doda, Macierewicz, Biedroń, Nergal Członkowie marginalizowani - nienormatywni i nieprototypowi: np. Grodzka, otyła dziewczynka Zadanie dla studentów (na kolejny wykład): czy dostrzegasz zanik między normatywnością a nie nienormatywnością; typami prototypowymi a nieprototypowymi Zdrajcy i rewizjoniści ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ Zdradzają grupę z pełną świadomością Intencjonalnie próbują zniszczyć grupę wprowadzając schizmę i rozłam Dotyczy to grup o charakterze ideologicznym, np. partii politycznych, ruchów religijnych, artystycznych, naukowych Zachowują się nielojalnie wobec grupy Grupa stosuje wobec nich surowe kary Najpierw grupa przedstawia ich jako „złoczyńców, kryminalistów, wróg publiczny nr 1 Potem zostają wyrzuceni poza grupę lub są eliminowani fizycznie. Członkowie o dewiacyjnej tożsamości ◦ ◦ ◦ ◦ Świadomie przybierają ekscentryczną, daleką od prototypu tożsamość Chcą być w grupie i jednocześnie czymś się wyróżnić Dążą do uzyskania równowagi między potrzebą wtopienia się w grupę a potrzebą bycia unikalną jednostką Przykład: przestępczość w okresie dorastania, podejmowana, aby zaimponować rówieśnikom Reakcje grupy: ◦ ignorowanie, wyśmiewanie, izolowanie Czarne owce (Marques, Yzerbyt, Leyens, 1988) Członkowie szczególnie niebezpieczni dla spójności grupy ◦ Ich nienormatywność dotyczy norm istotnych dla definicji tożsamości grupowej ◦ Np. jeśli najważniejszą normą tożsamościową dla kobiet jest macierzyństwo, to „czarną owcą” jest kobieta, która odrzuca macierzyństwo Reakcja grupy: tzw. efekt czarnej owcy Członkowie grupy własnej są traktowani w sposób bardziej spolaryzowani niż członkowie grupy obcej, prezentujący to samo zachowanie Np. kobieta jest bardziej potępiana przez kobiety niż mężczyzna przez kobiety Liderzy ◦ Paradoksalnie marginalizowany może być najbardziej prototypowy członek grupy np. jej lider. Liderowi (grupy działającej skutecznie) często przypisuje się szczególne właściwości, ◦ (Nick Haslam, 2001) Charakteryzującego Wielkiego Wodza, Charyzmatycznego Przywódcy, kogoś innego i lepszego niż pozostali członkowie grupy, Więź empatyczna, wyrosła na bazie wspólnej przynależności grupowej, zostaje przerwana Stopniowo tworzy się przepaść między przywódca (i jego kliką) a resztą grupy Lider przestaje cieszyć się sympatią grupy, jest raczej nielubiany i ostatecznie wyklucza się go z życia grupy. Może dalej cieszyć się władzą w grupie, ale w rzeczywistości jest marginalizowany Obecność dewiantów w grupie ◦ jest zagrożeniem dla osiągania poczucia własnej wartości i poczucia pewności, kim się jest. W tej sytuacji grupa stara się zagrożenie zlikwidować. Reakcje grupy zależą od tego, co jest szczególną wartością grupy: ◦ ◦ Np. obecność feministek w grupie naraża całą grupę na negatywną opinię oraz wprowadza niepewność, jakimi kobietami jesteśmy. Status grupy i jej walencja (motyw utrzymania pozytywności grupy) Solidarność wewnętrzna i konsensus co do prototypu grupowego Nie wszyscy nienormatywni członkowie zostają potraktowani jednakowo. Jeśli ważniejsza jest solidarność wewnętrzna ◦ ◦ Odrzucani są wszyscy nienormatywni, niezależnie od kierunku dewiacji (anty- i pro-), np. odrzucane są feministki i odrzucane są kobiety zbyt wiernie trzymające się norm (super-matki, supergospodynie itp.) Jeśli ważniejsza jest walencja ◦ ◦ Odrzucane są osoby antynormatywne, np. feministki spostrzegane jako „babo-chłopy”, Akceptowane są osoby pro-normatywne, np. feministki spostrzegane jako walczące o dowartościowanie kobiet. Członkowie dewiacyjni są niebezpieczni dlatego, że ◦ Zbliżają się do prototypu grupy obcej ◦ Np. kobieta, która wybiera męski zawód, realizuje normy męskie (oceniane negatywnie), a nie kobiece Zdystansowanie się od dewianta podniesie wartość własnego prototypu Członek grupy obcej, który nie przestrzega norm własnej grupy, jest stosunkowo pozytywnie oceniany ◦ Bo zbliża się do prototypu grupy własnej ◦ Np. mężczyzna,który wybiera zawód kobiecy (przedszkolanek), realizuje normy kobiece (oceniane pozytywnie), a nie męskie Zmniejszanie dystansu do dewianta obcego podniesie wartość grupy własnej Potrzeby tożsamościowe człowieka prowadzą do zakłóceń w funkcjonowaniu poznawczym, polegających na: Tendencyjnym postrzeganiu osób i ich zachowań, Tendencyjnej ewaluacji osób i ich zachowań, W zależności od tego, do jakiej grupy należą, I jaki typ zagrożenia wprowadzają