Program nauki samoobsługi "Zosia Samosia"

Transkrypt

PROGRAM PODNOSZENIA KOMPETENCJI SAMOOBSŁUGOWYCH
DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH „ZOSIA SAMOSIA”
Spis treści:
1. Wstęp
2. Cele i zadania programu
Cele ogólne programu
Cele szczegółowe
Procedury osiągania celów
3. Treść i struktura programu
4. Formy, metody i organizacja pracy
Formy pracy
Metody pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną
Podstawowe zasady pracy z dzieckiem
Metody i formy wykorzystywane przy realizacji programu
5. Ewaluacja
6. Bibliografia
1
1. WSTĘP
Idea napisania programu zrodziła się z potrzeby zebrania w jednym miejscu
usystematyzowanych działań prowadzących do osiągnięcia samodzielności w samoobsłudze.
Program przeznaczony jest do realizacji w
przedszkolu specjalnym dla dzieci z
niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i znacznym.
Program ukierunkowany jest na wspomaganie rozwoju dziecka z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym poprzez stworzenie mu optymalnych
warunków i sytuacji pozwalających na zdobycie doświadczeń, wyzwalanie jego aktywności
sprawczej i poznawczej, realizację jego potrzeb i potencjalnych zdolności, w celu wykształcenia u
niego sprawności niezbędnych do przyszłego, w miarę możliwości samodzielnego życia w
społeczeństwie.
Organizowanie zajęć mających na celu usprawnianie bądź naukę funkcji samoobsługowych
dzieci należy do jednych z głównych zadań przedszkola specjalnego . Celem naszego
oddziaływania jest wyposażenie dziecka w takie umiejętności i sprawności, aby jak najlepiej było
przygotowane do realizacji zadań życia codziennego.
W szczególności należy dążyć do ukształtowania umiejętności samoobsługi w następujących
dziedzinach:
Opanowania czynności fizjologicznych z pomocą i bez pomocy,
Pielęgnacji i higieny osobistej,
Ubierania i rozbierania się,
Spożywania posiłków,
Dodatkowych umiejętności np.: używania chusteczek do nosa.
Wymienione wyżej cele mogą być osiągnięte poprzez prowadzenie wczesnych i
systematycznych oddziaływań uczących samoobsługi, dostosowanie ich do możliwości dzieci,
przy ścisłej współpracy z domem rodzinnym.
2. CELE I ZADANIA PROGRAMU
Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka
zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze
środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym.
Celem programu „Zosia - Samosia” jest wyposażenie dziecka z niepełnosprawnością
intelektualną w takie sprawności i umiejętności, aby było ono przygotowane do realizacji zadań
życia codziennego w miarę samodzielnie, niezależnie i godnie.
Cele szczegółowe programu
Toaleta – opanowanie czynności fizjologicznych z pomocą i bez pomocy
- Nabywanie umiejętności samodzielnego zaspokajania potrzeb fizjologicznych (oddawanie
moczu wypróżnianie się) w miejscu do tego przeznaczonym (nocnik, sedes),
- Wdrażanie do kontroli własnych potrzeb fizjologicznych oraz sygnalizowanie ich słownie lub
za pomocą określonego sygnału,
- Ćwiczenie umiejętności i nawyku zdejmowania odzieży przed skorzystaniem z toalety,
- Kształtowanie umiejętności korzystania z nocnika, toalety (właściwe siadanie na sedesie,
korzystanie z papieru toaletowego, spuszczanie wody),
- Wyrabianie nawyku mycia rąk po wyjściu z toalety (ubikacji).
Pielęgnacja i higiena osobista
- Kształtowanie nawyku mycia rąk w konkretnych sytuacjach: po powrocie z zabaw na
powietrzu, po zajęciach plastycznych i ruchowych, przed i po posiłkach, korzystaniu z toalety,
- Wdrażanie samodzielnego mycia rąk, twarzy i zębów,
- Ćwiczenia w odkręcaniu i zakręcaniu wody,
2
-
Nauka korzystania z mydła – namydlanie rąk, spłukiwanie rąk wodą,
Ćwiczenia w posługiwaniu się szczoteczką do rąk,
Nauka wycierania rąk ręcznikiem,
Wdrażanie do dbałości o higienę jamy ustnej – ćwiczenia w samodzielnym myciu zębów
(nakładanie pasty, szczotkowanie zębów, płukanie jamy ustnej wodą, opłukiwanie szczoteczki
i kubka po myciu zębów,
Wdrażanie do dbania o estetykę własnego wyglądu – czesanie włosów własną szczotką lub
grzebieniem,
Ubieranie i rozbieranie się
-
Naśladowanie czynności nakładania i zdejmowania poszczególnych elementów odzieży:
swetra, bluzy, spodni, skarpet, butów,
Ćwiczenia w dobieraniu poszczególnych elementów garderoby do odpowiednich części ciała
np.: buty na nogi, czapka na głowę,
Samodzielne nakładanie wybranych elementów garderoby,
Wdrażanie do stosowania odpowiedniej odzieży do warunków pogodowych (co zakładamy
gdy jest gorąco, co gdy zimno),
Nauka przekładania guzików przez dziurki, zasuwania i rozsuwania suwaków, zapinania i
rozpinania rzepów, wiązania kokardek, zawiązywania i rozwiązywania sznurowadeł,
Kształtowanie nawyku dbałości o estetykę wyglądu: prawidłowe zapinanie guzików,
nakładanie butów na właściwą nogę,
Wieszanie odzieży wierzchniej na wieszakach w szatni, ustawianie butów obok siebie,
składanie odzieży.
Spożywanie posiłków
-
-
Doskonalenie umiejętności przełykania – spożywania pokarmów płynnych i półpłynnych,
Kształtowanie umiejętności gryzienia i żucia – spożywanie pokarmów stałych,
Nauka posługiwania się łyżką, widelcem i nożem. Prawidłowe trzymanie sztućców w dłoni,
nabieranie pokarmu na łyżkę i widelec, podnoszenie łyżki do buzi, zbieranie pokarmu z
łyżki, odkładanie łyżki, krojenie i smarowanie nożem.,
Wdrażanie do zachowania zasad bezpieczeństwa podczas spożywania posiłków – nie należy
wymachiwać sztućcami, trzeba ostrożnie posługiwać się nożem,
Zachęcanie do estetycznego spożywania posiłków – zachowanie właściwej postawy przy
stole,
Wdrażanie do zachowania dobrych manier podczas spożywania posiłków: nie jedzenie
palcami, nie zapychanie się kęsami jedzenia, likwidowanie nawyku siorbania, nie zabieranie
jedzenia z cudzego talerza, nie rozrzucanie jedzenia, likwidowanie nawyku przeciągania
jedzenia,
Wdrażanie do przygotowywania prostych posiłków,
Opanowanie umiejętności w zakresie picia płynów: picie z kubka, trzymanie kubka w dłoni,
odstawianie kubka.
Dodatkowe umiejętności
-
Właściwe korzystanie z serwetek,
Wdrażanie do posługiwania się chustką do nosa,
Nauka nakładania kremu na twarz.
3
Procedury osiągania celów.
-
-
-
podstawą planowania pracy terapeutycznej z każdym dzieckiem jest diagnoza
funkcjonalna jego umiejętności, sporządzona na podstawie stosowanych w przedszkolu
narzędzi diagnostycznych,
w realizacji treści programu będą brały udział nauczycielki, rodzice/opiekunowie dzieci
oraz personel pomocniczy po uprzednim instruktażu,
program będzie realizowany na terenie przedszkola oraz w domach dzieci w
porozumieniu z rodzicami,
w organizacji pracy nauczyciele będą uwzględniali indywidualizuję oczekiwań i wymagań,
w trakcie realizacji programu dopuszczalna jest modyfikacja realizowanych celów,
treści zawarte w programie będą realizowane w trakcie zajęć dydaktycznych
(indywidualnych i grupowych), czynności higieniczno-pielęgnacyjnych, posiłków,
w trakcie realizowania treści programowych wskazane jest korzystanie ze
specjalistycznego sprzętu: pionizatory, krzesełka, boczne sztućce, kubeczki itp., który
ułatwi dzieciom opanowanie umiejętności,
program zakłada stosowanie wzmocnień pozytywnych i negatywnych,
wszystkie realizowane cele muszą uwzględniać poszanowanie godności dzieci, a
szczególnie prawa do intymności.
3. TREŚĆ I STRUKTURA PROGRAMU
Dzieci z upośledzeniem umysłowym muszą nauczyć się bycia niezależnym w wielu
zadaniach życia codziennego. Istotna jest więc praca z tymi dziećmi w zakresie samodzielności i
samoobsługi. Rozpocząć ją należy jak najwcześniej.
Program „Zosia Samosia” zawiera ogólny układ treści. Na jego podstawie można tworzyć
indywidualne programy dla każdego dziecka w zależności od jego możliwości psychofizycznych i
indywidualnych potrzeb.
Zadania należy dobrać w taki sposób, aby były one osiągalne przez dziecko i mieściły się w jego
strefie najbliższego rozwoju. Ważne jest też wykorzystanie wszystkich możliwości jakie stwarza
pobyt w przedszkolu oraz środowisko rodzinne dziecka.
Proponowany przez nas program obejmuje następujące kierunki działania:
-
Toaleta – opanowanie czynności fizjologicznych z pomocą i bez pomocy
Pielęgnacja i higiena osobista
Mycie rąk
Wycieranie rąk
Mycie twarzy
Wycieranie twarzy
Szczotkowanie włosów (używanie grzebienia, czesanie włosów)
Czyszczenie zębów
Ubieranie i rozbieranie się
Zdejmowanie spodni
Zakładanie spodni
Zdejmowanie swetra (bluzki)
Nakładanie swetra (bluzki)
Zdejmowanie skarpet
Nakładanie skarpet
Wkładanie butów zdejmowanie butów
Zawiązywanie sznurowadeł
4
-
Zapinanie i rozpinanie zapięć: guzików, suwaków
Wkładanie i zdejmowanie czapki i rękawiczek
Spożywanie posiłków
Spożywanie pokarmów płynnych, mas papkowatych, pokarmów stałych
Dokładne gryzienie, żucie i przełykanie
posługiwanie się łyżką
jedzenie widelcem
krojenie i smarowanie nożem
picie z filiżanki, kubka lub szklanki
Dodatkowe umiejętności
Używanie chustek do nosa ( wycieranie nosa w chusteczkę, zakrywanie nosa podczas
kichania, wycieranie nosa w chusteczkę)
Używanie serwetek przy stole
Nakładanie kremu na twarz
4. FORMY, METODY I ORGANIZCJA PRACY
Podstawowymi formami organizacyjnymi zajęć stosowanymi przedszkolu specjalnym są:
- praca indywidualna
- praca zespołowa
- praca zbiorowa
Metody prowadzenia zajęć odnoszą się do sposobów pracy nauczyciela z dziećmi i służą
realizacji wyznaczonych celów zajęć.
Wyróżnia się trzy grupy metod. Są to:
- metody oparte na obserwacji
- metody oparte na słowie
- metody praktycznego działania
Nauczyciel, chcąc zachęcić dziecko do podjęcia działań wykorzystuje w swej pracy
metody, które poprzez różne formy aktywności dziecka sprowokują je do wspólnych
doświadczeń.
Podczas realizacji powyższego programu rozwoju umiejętności samoobsługowych u dzieci z
deficytami i zaburzeniami rozwoju korzystamy z wielu metod psychologicznych i
pedagogicznych, które wzbogacamy własnymi przemyśleniami i pomysłami.
Są to miedzy innymi:
 Uczenie się przez naprowadzanie
 Uczenie się przez stopniowe dochodzenie do pożądanych reakcji
 Uczenie się przez podpowiadanie
 Dzielenie czynności na elementarne etapy
 Uczenie się przez odtwarzanie
Nauczyciel prowadząc pracę dydaktyczno-wychowawczą ma prawo wyboru poszczególnych
metod i form pracy z dzieckiem, kierując się ich przewidywaną skutecznością, własnym
doświadczeniem. Na każdym etapie pracy począwszy od planowania, obowiązuje nauczyciela
stosowanie podstawowych metod ortodydaktyki.
Są to:
5
 Gruntowna znajomość dziecka i przychodzenie mu z racjonalną, specjalistyczną
pomocą,
 Dostosowanie poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb uczniów oraz
warunków środowiskowych:
Indywidualizacja
wymagań,
metod,
doboru
środków
dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy,
Przystępność treści nauczania,
Stopniowanie trudności.
 Aktywny świadomy udział dziecka w procesie nauczania – uczenia się,
 Wszechstronna poglądowość i przykład,
 Zintegrowane oddziaływanie,
 Trwałość osiągnięć, umiejętność korzystania a nich i dalsze ich doskonalenie:
Systematyczność (planowy i logiczny układ materiału nauczania),
Trwałość wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości, umiejętności),
Wiązanie teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym).
Ucząc dzieci samoobsługi warto stosować wzmocnienia i nagrody.
UCZENIE SIĘ PRZEZ NAPROWADZANIE
Stopniowe dochodzenie do pożądanych reakcji
Jest to jedna z metod służąca uczeniu dziecka nowych czynności. Polega ona na nagradzaniu
dziecka za zrobienie czegoś, co nie odpowiada dokładnie naszym zamiarom, ale staje się
stopniowo coraz bliższe naszym wyjściowym założeniom.
Metoda podpowiadania
Polega ona na czynnym wspomaganiu dziecka w trakcie wykonywania polecenia, a
następnie stosowaniu wzmocnień, aby nabrało ochoty na powtarzanie nagrodzonej czynności. Tu
stosujemy wzmocnienia i nagrody. Nagradzamy po bezbłędnym wykonaniu przez dziecko
zadania, czynności, natomiast wzmocnienia stosujemy, gdy może stanowić ono zachętę do jego
wykonania. Istnieją trzy rodzaje podpowiadania: fizyczne, podpowiadanie przez gestykulację,
podpowiadanie werbalne.
Podpowiadanie fizyczne: w metodzie tej naprowadzamy dziecko na pożądaną działalność poruszając
bezpośrednio jego kończynami, tak aby wykonało czynność, której chcemy ją nauczyć. Dzięki
temu zaczyna ono samo odczuwać, poprzez ruchy swego ciała, jak powinno wykonywać daną
czynność, a ponieważ wykonanie czynności podlega wzmacnianiu, dziecko chętniej wykonuje ją
ponownie
Podpowiadanie przez gestykulację: gestykulacja może pomóc dziecku zrozumieć, czego od niego
chcemy. Gesty używamy aby podkreślić przekazywaną treść.
Podpowiadanie werbalne: to powiedzenie dziecku, co ma zrobić. Mają one zastosowanie, u dzieci
rozumiejących treści zawarte w słowach
Dzielenie czynności na elementarne etapy.
Gdy zaczynamy dziecko uczyć jakiejś czynności, która dla niego jest zbyt trudna, najlepiej jest
rozbić ją na serię elementarnych etapów i nauczać oddzielnie każdego z nich. Gdy zadanie jest
podzielone na poszczególne etapy, uczymy dziecko pierwszego, później drugiego, następnie
6
należy połączyć je razem. Łączenie „od początku” oznacza uczenie dziecka najpierw pierwszego
etapu, później łączenie go z drugim i tak dalej.
Możemy także stosować metodę łączenia „od końca”. Wtedy uczymy dziecko ostatniego etapu,
następnie uczymy je etapu poprzedniego, po którym umie już wykonać ostatni, więc znów szybko
osiąga wzmocnienie. Za każdym razem uzyskanie wzmocnienia leży w bezpośrednim zasięgu jego
możliwości, co wydaje się szczególnie pomocne.
NAŚLADOWANIE – UCZENIE SIĘ PRZEZ ODTWARZANIE
Małe dzieci uczą się wielu rzeczy, naśladując to co widzą u innych ludzi. Jest to
użyteczna metoda nabywania skomplikowanych umiejętności.
W nauce naśladowania stosujemy wszystkie omówione dotychczas metody, a dodatkowo jeszcze
jedną – modelowanie, czyli demonstrowanie. Tutaj my sami pełnimy rolę modela i wykonujemy
czynność, którą dziecko ma odtworzyć, nakłaniamy je do naśladowania oraz nagradzamy
wykonanie. Po pewnym czasie, gdy odtwarzanie demonstrowanej czynności idzie mu już lepiej,
stopniowo zaczynamy ograniczać pouczenia, aż dziecko daje sobie radę bez ich pomocy.
Gdy uczymy dziecko naśladowania:
-
Mówimy: „zrób to”,
Demonstrujemy czynność,
Podpowiadamy dziecku,
Stosujemy wzmocnienie za wykonanie podpowiedzianej czynności.
Zaczynamy od nauki dużych prostych ruchów. Gdy nauczymy dziecko jednej czynności,
przechodzimy do następnej, a potem ćwiczymy je na zmianę. Od prostych ruchów przechodzimy
do bardziej skomplikowanych i delikatnych (rąk i palców), a potem do ruchów twarzy i ust.
Praca idzie łatwiej, gdy jedna osoba pełni role modela i daje wzmocnienia, a druga
podpowiada . Chętnie naśladujemy lubiane i podziwiane przez siebie osoby, tak samo jest z
dziećmi. Rodzice, rodzeństwo, serdeczny kolega, spełniają warunki, aby być dobrymi modelami.
Dużo korzyści może przynieść użycie w roli modela kogoś, kogo dziecko lubi najbardziej ze
wszystkich.
Naśladowanie jest jednym ze sposobów nauczenia dziecka czegoś nowego. Potem będzie
ono potrzebowało nauczenia się dwóch łączących się z tym umiejętności: uogólniania i
wyróżniania.
Uogólnianie oznacza, że czynność wykonaną w jednej sytuacji, dziecko potrafi wykonać w
innych sytuacjach. Dziecko musi się nauczyć, że dana umiejętność opanowana podczas określonej
lekcji, w obecności określonej osoby i w określonej sytuacji może być równie dobrze zastosowana
w zupełnie innym miejscu i czasie z różnymi osobami i przedmiotami Nauka uogólniania może
być konieczna wraz ze wzmacnianiem za powtarzanie tego samego ćwiczenia w różnych
okolicznościach.
Rozróżnianie oznacza, że dziecko poznaje, iż pewne rzeczy wolno mu robić tylko w
określonej sytuacji. Odróżnienia uczymy wzmacniając zachowanie dziecka tylko wówczas, gdy
jest ono adekwatne do sytuacji, a nie robimy tego w innych przypadkach.
STOSOWANIE WZMOCNIEŃ I NAGRÓD
Wzmocnienie jest czymś, co następuje bezpośrednio po pewnym elemencie zachowania i
zwiększa prawdopodobieństwo jego ponownego wystąpienia. Wyróżniamy wzmocnienia
pozytywne i negatywne: pozytywne polega na tym, że po danym zachowaniu następuje rzecz
przyjemna, natomiast w przypadku negatywnego usuwamy rzecz nieprzyjemną. Wzmocnienie
negatywne potęguje dane zachowanie i nie jest tym samym co karanie.
7
Wyróżniamy cztery rodzaje wzmocnień:
 Wzmocnienia pierwotne- wzmocnienia konieczne do życia: jedzenie, picie,
 Wzmocnienia wtórne, które same w sobie nie są dla dziecka użyteczne, ale mają tę
zaletę , że za nie może otrzymać to czego pragnie (pieniądze).
 Wzmocnienia społeczne- czyli to co jest określane jako okazywanie uwagi,
pochwały, pocałunki, uściski,
 Wzmocnienia stymulujące- ich rola wzmacniająca polega na tym, że dostarczają
dziecku nowych bodźców i interesujących wrażeń.
Należy pamiętać o odpowiednim doborze wzmocnień dla każdego dziecka, poznać jego
indywidualne predyspozycje. Ważne jest również właściwe stosowanie wzmocnień:
 Wzmocnienie powinno następować tylko po tych zachowaniach, które są pożądane,
 Powinno wystąpić bezpośrednio po wystąpieniu zachowania,
 Musi być stosowane w sposób wyraźny.
Początkowo gdy dziecko uczy się czegoś nowego należy stosować wzmocnienia ciągle, za
każde wykonane zadanie. Potem stosujemy wzmocnienia tylko od czasu do czasu. W sytuacji
gdy dziecko opanuje daną umiejętność, to aby ją pamiętać dobrze jest zastosować schemat
wzmocnień zmiennych. Wzmocnienie zmienne polega na tym, że dziecko otrzymuje tę samą
całkowitą liczbę wzmocnień, ale liczba poprawnych reakcji lub przedział czasu, w którym
wykonuje swoje zadanie są zmienne. Niemożność przewidywania nagrody w schematach
zmiennych wpływa bardzo korzystnie na za zachęcenie dziecka do pamiętania wyuczonych
uprzednio umiejętności.
Ekwiwalenty są pewnym rodzajem wzmocnień, to wszystkie rodzaje wzmocnień
wtórnych, takich jak: punkty, żetony itp., czyli to co potem dziecko może wymienić na
ulubiony przedmiot.
Układając program ekwiwalentów należy pamiętać o czterech ważnych elementach:
 Sposób zachowania, który chcemy zmienić: najpierw musimy jak najdokładniej
zdefiniować dane zachowanie, a następnie każdorazowo nagradzać ekwiwalentem,
możemy też je odbierać za złe zachowanie.
 Liczba ekwiwalentów, dawanych dziecku za wykonana czynność: początkowo
premiujemy każdy przejaw dobrego zachowania lub każdy określony odstęp
czasu, w którym dziecko jest grzeczne. Potem możemy postępować dwojako:
zmienić schemat wzmacniania ekwiwalentami lub zmienić częstość wymiany
ekwiwalentów:
Jeśli okaże się, że nasze oczekiwania były zbyt
wygórowane należy ułatwić zdobycie wzmocnienia: polega
ono na dawaniu większej liczby ekwiwalentów lub
stawianiu mniejszych wymagań.
Jeśli dziecko robi zbyt szybkie postępy należy utrudnić
zdobycie wzmocnienia, możemy wówczas zmniejszyć
liczbę ekwiwalentów za dane zachowanie lub wymagać od
dziecka więcej ekwiwalentów podczas wymiany.
 Wymiana ekwiwalentów na wzmocnienia (nagrody): tutaj wszystko zależy od naszej
pomysłowości i znajomości dziecka.
 Liczba ekwiwalentów, jaka ma być oddana za jedno wzmocnienie: należy kierować się
zdrowym rozsądkiem , musimy założyć racjonalną częstość wymian. Środek wzmocnienia
zachowania powinien być możliwy do osiągnięcia przez dziecko i musi ono oczekiwać
otrzymania go z radością.
8
W programie dopuszcza się, w przypadku złego zachowania odbieranie ekwiwalentów,
pozwala nam to na stosowanie kar obok systemu wzmacniania zachowań.
5. EWALUCJA
Założenia.
- zlokalizować zmiany w umiejętnościach, zachowaniach i wiedzy dzieci; zmiany, które zachodzą
w trakcie trwania programu ( arkusz diagnostyczny w załączeniu + stosowane narzędzia
diagnozy),
- określić kategorie tych zmian i obserwować je oddzielnie ( umiejętności, zachowania i wiedza),
- określić aspekty programu, które warto zmienić ( procedury, treść, sposób mierzenia postępów
dzieci, czy samą ewaluację),
- zbierać dane i wprowadzać zmiany w czasie trwania programu, obserwując efekty ( poprzez
diagnozę, obserwację, ankiety wśród rodziców i nauczycieli, zapis wideo),
- określić rzeczywiste źródło zmian, (nastawienie nauczycieli, intensywność działań, zakup
dodatkowego sprzętu, zmiana postawy rodziców).
Będziemy stosować ewaluację dotyczącą EFEKTYWNOŚCI NAUCZANIA.
W tym celu należy:
- określić, które cele zostały zrealizowane w pełni,
- wskazanie celów, które nie zostały zrealizowane,
- procentowe oszacowanie realizacji celów częściowo zrealizowanych,
- ocenienie czy uzyskane umiejętności, to skutek wprowadzenia programu, czy rezultat nauczania,
jaki odbywał się w toku jego realizacji ( czy nakłada się na to działanie pozaszkolne, np.
uczęszczanie dziecka do innych ośrodków, czy samodzielna, intensywna praca rodziców,
wolontariuszy).
STRUKTURA PROCESU EWALUACJI:
1. Ewaluację prowadzić będą wszyscy nauczyciele pracujący w danej grupie,
2. Ewaluację przeprowadzamy, aby dowiedzieć się, w jakich obszarach dzieci będą czynić
postępy, w jakich obszarach postępy będą nikłe lub ich nie będzie. Wtedy należy poszukać
przyczyn tego stanu rzeczy: co zmienić w programie, aby dzieci były bardziej samodzielne?
Wyniki ewaluacji będą przedstawiane na Radzie Pedagogicznej i rodzicom.
3. W celu przeprowadzenia ewaluacji nauczyciel musi:
- wypełnić dla każdego dziecka arkusz diagnostyczny i ankietę,
- ułożyć indywidualny program terapeutyczny dotyczący nauki konkretnych umiejętności i
zachowań samoobsługowych dziecka,
- dokonywać zmian w tych programach z uwzględnieniem wyników ewaluacji,
- zapoznać rodziców z indywidualnym programem dziecka,
- zebrać za pomocą ankiety opracowanej dla rodziców dane nt. umiejętności samoobsługowych
dziecka ( proponujemy arkusz wywiadu wstępnego opracowany przez p. M. Wiśniewską),
- przekazać do wypełnienia ankietę rodzicom dziecka i zadbać o jej zwrot,
- nawiązać ścisłą współpracę z rodzicami dziecka: ustalić, z rodzicami, co mogą i powinni robić
w domu; przekazać te ustalenia na piśmie,
- prowadzić ukierunkowaną obserwację dziecka i sporządzać notatki,
- rejestrować na wideo postępy dziecka i przedstawiać je rodzicom ( w momencie zakupu
odpowiedniego sprzętu),
- opisać wdrożenie i realizację programu oraz wnioski.
4. Narzędzia zbierania danych:
9
- diagnozy stosowane w danych grupach i arkusz diagnostyczny ( w załączeniu),
- Kwestionariusz wywiadu wstępnego dla rodziców,
- Ankieta końcowa dla rodziców,
- ankieta końcowa dla nauczycieli,
- notatki z obserwacji,
- zapis na kasecie wideo,
- skala szacunkowa podsumowująca umiejętności, zachowania i wiedzę wszystkich dzieci.
5. Harmonogram działań.
Miesiąc
Działania
Wrzesień
Przeprowadzenie diagnozy dziecka.
Wypełnienie arkuszy diagnozy.
Ułożenie
indywidualnego
planu
terapeutycznego.
Zapoznanie rodziców z indywidualnym
planem terapeutycznym.
Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców nt.
umiejętności dziecka w zakresie samoobsługi.
Ustalić z rodzicami działania, które powinni
podjąć na terenie domu.
Przekazać te ustalenia na piśmie.
Powtórna
diagnoza
kompetencji
samoobsługowych dzieci.
Dokonanie zmian w indywidualnych planach
terapeutycznych.
Sprawozdanie i wnioski w podsumowaniu
pracy dydaktyczno-wychowawczej za I
półrocze.
Dokonywanie obserwacji zachowań dziecka i
prowadzenie notatek z obserwacji.
Nagrania wideo.
Diagnoza kompetencji dziecka.
Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców.
Sprawozdanie i zawarcie wniosków z
ewaluacji w sprawozdaniu z pracy
dydaktyczno- wychowawczej za dany rok
szkolny.
Wypełnienie ankiety nt. programu.
Podsumowanie wyników pomiaru.
Propozycje zmian w programie.
Luty
Cały rok szkolny
Czerwiec
Czerwiec
Osoba
odpowiedzialna
Nauczyciele
z
grupy dziecka.
Nauczyciele
z
grupy dziecka.
Nauczyciele
Nauczyciele
z
grupy dziecka.
Dyrektor.
Dyrektor.
6. Opis realizacji programu powinien zawierać:
- informacje, jakie ograniczenia i trudności nastąpiły w zbieraniu danych,
- jakie trudności nastąpiły podczas realizacji programu,
- określenie trudności interpretacyjnych,
- propozycje, jak zmienić program i ewaluację, aby działania były skuteczniejsze, szybsze,
prowadzone mniejszym nakładem.
7. W celu podsumowania wdrożenia i realizacji programu można przyjąć model socjologiczny, tj.:
10
- ustalić jakie są efekty wprowadzenia programu,
- określić, co jest przyczyną uzyskiwania określonych efektów,
- określić, jakie skutki powodują określone działania,
- wyjaśnić zróżnicowanie uzyskanych efektów, podać przyczyny ich powstania.
Bądź zbudować model SWOT:
a. opis zjawisk i czynników uznawanych za mocne punkty programu (S),
b. opis zjawisk i czynników uznanych za słabe punkty programu (W),
c. opis zjawisk i czynników, które uznane zostaną za szanse na przyszłość (O),
d. opis zjawisk i czynników, które uznamy za zagrożenia dla programu (T).
6.
Bibliografia:
1. Wadsworth B.: Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój człowieka. WSiP,
Warszawa 1998
2. Frohlich A. : Stymulacja od podstaw. WSiP, Warszawa 1998
3. Affolter F.: Spostrzeganie, rzeczywistość, język. WSiP, Warszawa 1997
4. Piotrowicz R.: Rozwiązywanie codziennych problemów. Metoda F. Affolter w procesie
uczenia się. „Szkoła specjalna” 2001, nr 3
5. Olechnowicz H.: Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo. WSiP,
Warszawa 1994
6. Olechnowicz H.: U źródeł rozwoju dziecka. Nasza Ksiegarnia, Warszawa 1988
7. Franczyk A., Krajewska K.: Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z
deficytami i zaburzeniami w rozwoju. Impuls, Kraków 2003
8. Pilecki J.: Usprawnianie, wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem
umysłowym. Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000
9. Kielin J. (red.): Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych w stopniu głębokim.
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1998
10. Lovaas O.I.: Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo. WSiP, Warszawa 1993
11. Dansing M., Schopler E., Waters L.: Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych.
12. Carr J.: Pomoc dziecku upośledzonemu. PZWK, Warszawa 1984
13. Miksza M.: Zrozumieć Montessori. Impuls, Kraków 2004
14. Steenberg U.: Pedagogika Marii Montessori w przedszkolu. Jedność, Kielce 2004
15. Dominik K.: Zarys ortopedii szczękowej. T.1, Wyd. UJ, Kraków 1999
16. Florek A.: Gryzienia można się nauczyć. W: „Tu jesteśmy” nr 7, 1998
17. Florek A.: Trudna sztuka połykania. W: „Tu jesteśmy” nr 6, 1998
11
1. TOALETA
Lp.
Umiejętności
1.1
Sygnalizuje gdy ma mokro.
1.2
1.3
Sygnalizuje gestem, ruchem lub głosem potrzebę
skorzystania z toalety.
Opuszcza spodnie / spódnicę.
1.4
Siada na sedes.
1.5
Korzysta z nocnika / pisuaru.
1.6
Korzysta z papieru toaletowego.
1.7
Spuszcza wodę w toalecie.
1.8
Podciąga spodnie / spódnicę.
1.9
Zapina spodnie / spódnicę / pasek.
Data kolejnego badania
1.10 Myje ręce po wyjściu z toalety.
2. UMIEJĘTNOŚCI DODATKOWE
Lp.
Umiejętności
2.1
Wyciera nos w chusteczkę.
2.2
Dmucha nos w chusteczkę.
2.3
Zakrywa nos kiedy kicha.
2.4
Używa serwetki przy stole.
2.5
Używa grzebienia.
2.6
Czesze się.
2.7
Nakłada krem na twarz.
12
3. ZACHOWANIE W CZASIE POSIŁKU.
PICIE Z FILIŻANKI LUB SZKLANKI
Lp.
Umiejętności
3.1
3.2
3.3
Dziecko wcale nie potrafi utrzymać filiżanki.
Dziecko trzyma filiżankę i pije, jeśli mu pomagasz.
Dziecko stawia filiżankę na stole, jeśli mu pomogłeś
przy piciu i opuszczaniu filiżanki.
Dziecko stawia filiżankę na stole, jeśli mu pomogłeś
przy piciu.
Dziecko pije z filiżanki, jeśli pomogłeś mu, np.: przy
uniesieniu filiżanki do ust i odstawieniu filiżanki na
stół.
Dziecko pije z filiżanki, jeśli pomogłeś mu unieść
nieznacznie, a później odstawić filiżankę na stół.
Dziecko pije z filiżanki zupełnie samodzielnie
używając obu rąk.
Dziecko umie przelać wodę z jednej szklanki do innej
rozlewając minimalną ilość.
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
JEDZENIE ŁYŻKĄ
Lp.
Umiejętności
4.1
Dziecko nie potrafi wykonać żadnej czynności
składającej się na „jedzenie łyżką”.
Dziecko potrafi podnieść łyżkę do ust z pomocą
dorosłego jeśli on napełni ją pożywieniem.
Dziecko potrafi podnieść łyżkę do ust, jeśli napełniłeś
ją jedzeniem i uniosłeś trochę.
Dziecko potrafi podnieść łyżkę do ust i umieścić ją z
powrotem w pożywieniu, jeśli napełniłeś ja jedzeniem
i uniosłeś trochę.
Dziecko potrafi podnieść łyżkę do ust samodzielnie,
jeśli napełniłeś ją, a potem umieścić ją w jedzeniu.
Dziecko umie jeść samodzielnie, jeśli pomożesz mu
nabrać jedzenie.
Dziecko umie jeść stałe pożywienie np.: pure z
kartofli, owsiankę.
Dziecko umie jeść zupę samodzielnie.
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
Dziecko umie nabrać małe ilości pożywienia na łyżkę
aby uniknąć rozlewania i rozrzucania pokarmu.
4.10 Dziecko potrafi używać łyżki zupełnie samodzielnie.
13
JEDZENIE WIDELCEM
Lp.
Umiejętności
5.1
5.2
Dziecko nie umie zupełnie „jeść widelcem”.
Dziecko używa widelca podobnie jak łyżki, tj. czerpie
pokarm widelcem.
Dziecko nakłuwa pożywienie widelcem z twoją
pomocą.
Dziecko może nakłuwać pożywienie widelcem wg
twoich instrukcji.
Dziecko może jeść widelcem zupełnie samodzielnie.
5.3
5.4
5.5
SMAROWANIE NOŻEM
Lp.
Umiejętności
6.1
Dziecko nie umie wykonać czynności smarowania
nożem.
Dziecko umie posmarować część kromkę chleba z
twoją pomocą.
Dziecko umie posmarować całą kromkę chleba z
twoja pomocą.
Dziecko może posmarować kromkę chleba, jeśli
mówisz mu gdzie ma posmarować.
Dziecko potrafi posmarować cały kawałek chleba wg
twoich instrukcji, jeśli nałożyłeś mu dżem na chleb.
Dziecko umie nałożyć dżem na chleb z twoja pomocą
i umie rozsmarować dżem samodzielnie.
Dziecko potrafi położyć dżem na chleb i rozsmarować
go zupełnie samodzielnie.
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
14
KROJENIE
Lp.
Umiejętności
7.1
Dziecko nie umie wykonać czynności „krojenia
nożem”.
Dziecko potrafi dokonać krojenie mięsa (które ty
zacząłeś), jeśli pomagasz mu trzymać mięso widelcem.
Dziecko umie całkowicie przekroić mięso z twoją
pomocą, o ile pomagasz mu mocno trzymać mięso.
Dziecko może samodzielnie dokończyć krojenie mięsa
o ile pomagasz mu trzymać mięso widelcem.
Dziecko potrafi samodzielnie przekroić mięso, o ile
pomagasz mu mocno trzymać mięso widelcem.
Jeśli umieścisz widelec w mięsie, dziecko potrafi
trzymać go mocno i samodzielnie podczas krojenia.
Dziecko potrafi umieścić widelec w mięsie i kroić je
samodzielnie.
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
7.7
8. PIELĘGNACJA I HIGIENA OSOBISTA.
WYCIERANIE RĄK
Lp.
Umiejętności
8.1
Dziecko nie umie wykonać żadnej z czynności
składającej się na „wycieranie rąk”
Dziecko potrafi wycierać spód dłoni, jeśli trzymasz mu
ręcznik.
Dziecko umie wytrzeć wierzch dłoni jeśli trzymasz mu
ręcznik.
Dziecko może trzymać ręcznik i wycierać spód dłoni.
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
Dziecko trzyma ręcznik samodzielnie i wyciera
wierzch dłoni.
Dziecko umie wycierać wierzch i spód dłoni
samodzielnie.
15
MYCIE RĄK
Lp.
Umiejętności
9.1
9.3
Dziecko nie umie wykonać żadnej z czynności
składającej się na „mycie rąk”
Dziecko umieszcza ręce pod wodą, jeśli odkręcisz mu
kran.
Dziecko umie spłukiwać mydło z rąk.
9.4
Dziecko może namydlić ręce z twoja pomocą.
9.5
Dziecko potrafi namydlić ręce samodzielnie.
9.6
Dziecko potrafi odkręcić kran / wodę.
9.7
Dziecko potrafi zakręcić kran / wodę.
9.8
Dziecko potrafi myć ręce samodzielnie.
9.2
10.PIELĘGNACJA I HIGIENA OSOBISTA.
MYCIE TWARZY
Lp.
Umiejętności
10.1 Dziecko nie wykonuje żadnej z czynności „mycia
twarzy”.
10.2 Jeśli prowadzisz ręce dziecka, potrafi ono umyć
wszystkie części twarzy.
10.3 Dziecko umie umyć twarz, jeśli powiesz lub wskażesz
gdzie ma myć.
10.4 Dziecko potrafi samo myć wszystkie części twarzy.
SZCZOTKOWANIE WŁOSÓW.
Lp.
Umiejętności
11.1 Dziecko nie potrafi wykonać żadnej czynności
„szczotkowania włosów”.
11.2 Dziecko potrafi szczotkować włosy, gdy prowadzisz
jego ręce swoimi rękami.
11.3 Dziecko umie szczotkować włosy częściowo, gdy
mówisz mu gdzie szczotkować np.: z boku, z tyłu, itp.
16
12.PIELĘGNACJA I HIGIENA OSOBISTA.
CZYSZCZENIE ZĘBÓW
Lp.
Umiejętności
związanej z „czyszczeniem zębów”.
12.2 Dziecko potrafi czyścić zęby, gdy prowadzisz jego ręce
swoimi rękami.
12.3 Dziecko
umie
szczotkować
przednie
zęby
samodzielnie.
12.4 Dziecko potrafi płukać usta
12.5 Dziecko potrafi szczotkować zęby, jeśli nałożysz mu
pastę do zębów na szczotkę.
12.6 Dziecko potrafi nakładać pastę na szczotkę i
szczotkować zęby całkowicie samodzielnie.
13.UBIERANIE SIĘ.
ZDEJMOWANIE SPODNI (bez rozpinania).
Lp.
Umiejętności
13.1 Dziecko nie umie zdjąć spodni.
13.2 Jeśli zdejmiesz spodnie dziecku z jednej nogi, to
potrafi ono ściągnąć spodnie z drugiej nogi.
13.3 Dziecko umie ściągnąć obie nogawki z kostki u nogi
(podczas siedzenia).
13.4 Dziecko może ściągnąć spodnie spod kolan (podczas
siedzenia).
13.5 Dziecko może ściągnąć spodnie przez kolana,
następnie siada i zdejmuje je całkowicie.
13.6 Dziecko umie ściągnąć spodnie od połowy uda, a
potem zdejmuje je całkowicie.
13.7 Dziecko umie ściągnąć spodnie z bioder, a potem
zdejmuje je całkowicie.
13.8 Dziecko umie zdjąć spodnie zupełnie samodzielnie.
17
14.UBIERANIE SIĘ.
NAKŁADANIE SPODNI.
Lp.
Umiejętności
14.1 Dziecko nie umie nałożyć spodni.
14.2 Jeśli wciągniesz spodnie na biodra, to potrafi ono
podciągnąć je do talii.
14.3 Jeśli wciągniesz spodnie do połowy ud, dziecko potrafi
14.4 Jeśli wciągniesz spodnie do kolan, dziecko umie stanąć
i podciągnąć je do talii.
14.5 Jeśli wciągniesz spodnie na obie stopy, dziecko potrafi
stanąć i podciągnąć je do talii.
14.6 Jeśli wciągniesz spodnie na jedną stopę, dziecko
potrafi włożyć je na drugą stopę i podciągnąć do talii.
14.7 Dziecko potrafi nałożyć spodnie na obie stopy i
15.UBIERANIE SIĘ.
NAKŁADANIE SWETERKA.
Lp.
Umiejętności
15.1 Dziecko nie umie nałożyć sweterka.
15.2 Jeśli umieścisz sweterek na głowie dziecka, potrafi ono
wciągnąć go przez głowę.
15.3 Jeśli dziecko wciąga sweterek przez głowę, a ty
włożysz mu ręce do swetra, to potrafi ono naciągnąć
go do talii.
15.4 Dziecko umie wciągnąć sweter przez g łowę
i włożyć jedną rękę.
15.5 Dziecko potrafi wciągnąć sweter przez głowę
i włożyć obie ręce do niego.
15.6 Dziecko potrafi włożyć sweter zupełnie samodzielnie.
18
16.UBIERANIE SIĘ.
ZAKŁADANIE SKARPET.
Lp.
Umiejętności
16.1 Dziecko nie umie nałożyć skarpet.
16.2 Dziecko potrafi podciągnąć skarpety od kostek.
16.3 Dziecko potrafi podciągnąć skarpety od pięty.
16.4 Dziecko potrafi wciągnąć skarpety od placów u nóg.
16.5 Dziecko potrafi włożyć skarpetę na place u nóg
i wsunąć ją dalej, o ile trzymasz dobrze ułożoną piętę
skarpety.
16.6 Dziecko
potrafi
włożyć
skarpety
całkiem
samodzielnie.
17.UBIERANIE SIĘ.
NAKŁADANIE BLUZKI zapinanej z przodu, koszuli lub
płaszcza (bez zapinania).
Lp.
Umiejętności
17.1 Dziecko nie umie włożyć bluzki zapinanej z przodu.
17.2 Jeśli włożysz obie ręce dziecka w rękawy, to potrafi
ono chwycić obie strony przodu koszuli i dociągnąć je
razem.
17.3 Jeśli włożysz jedną rękę dziecka w rękaw, to potrafi
ono włożyć drugą rękę w środek drugiego rękawa,
o ile go trzymasz.
17.4 Jeśli trzymasz dziecku koszulę, potrafi ono włożyć
obie ręce w rękawy.
17.5 Dziecko potrafi wziąć koszulę, jeśli jest rozłożona
przed nim i włożyć rękę do jednego rękawa, a ty
pomagasz mu przy drugim rękawie.
17.6 Dziecko potrafi wziąć koszulę, jeśli jest przed nim
rozłożona i włożyć ręce w oba rękawy.
17.7 Dziecko potrafi włożyć koszulę całkowicie
samodzielnie, o ile jest przed nim rozłożona.
19
18.UBIERANIE SIĘ.
WKŁADANIE BUTÓW.
Lp.
Umiejętności
18.1 Dziecko nie umie włożyć butów.
18.2 Jeśli włożysz but na piętę dziecka, to potrafi ono
wepchnąć stopę do buta.
18.3 Jeśli włożysz but na place u nóg dziecka, to potrafi
ono wciągnąć but na swoją stopę.
18.4 Jeśli umieścisz but w dłoni dziecka, to potrafi ono
wepchnąć stopę do buta.
18.5 Dziecko potrafi włożyć but całkowicie samodzielnie.
18.6 Dziecko potrafi włożyć buty na właściwe stopy.
19.UBIERANIE SIĘ.
ZAWIĄZYWANIE BUTÓW.
Lp.
Umiejętności
19.1 Dziecko nie umie zawiązać butów.
19.2 Dziecko potrafi zacisnąć but przy pomocy obu
sznurowadeł.
19.3 Dziecko potrafi przełożyć jedno sznurowadło przez
drugie i zacisnąć je.
19.4 Dziecko potrafi zrobić pierwszą pętlę kokardy.
19.5 Dziecko potrafi zrobić drugą pętlę kokardy.
19.6 Dziecko potrafi wiązać buty na kokardę całkowicie
samodzielnie.
20
20.UBIERANIE SIĘ.
ZAPINANIE GUZIKÓW.
Lp.
Umiejętności
20.1 Dziecko nie umie zapinać guzików.
20.2 Jeśli włożysz guzik w dziurkę (do połowy), dziecko
potrafi przeciągnąć go przez dziurkę jedną ręką.
20.3 Jeśli trzymasz dziurkę rozciągniętą, dziecko potrafi
wsunąć guzik do dziurki.
20.4 Dziecko potrafi włożyć guzik w dziurkę do połowy i
przeciągnąć go na drugą stronę.
20.5 Dziecko potrafi zapinać duże guziki pod kontrolą
wzroku.
20.6 Dziecko potrafi zapinać guziki nie patrząc na nie.
21.WCHODZENIE NA SCHODY
Lp.
Umiejętności
21.1 Dziecko nie umie
wykonać żadnej czynności
składającej się na „wchodzenie na schody”.
21.2 Dziecko potrafi wejść na jeden stopień z twoja
pomocą.
21.3 Dziecko potrafi wejść na kilka stopni z twoją pomocą.
21.4 Dziecko potrafi wejść na kilka stopni z pomocą
poręczy.
21.5 Dziecko potrafi wejść na kilka stopni niezależnie, bez
pomocy dorosłego lub poręczy.
21.6 Dziecko potrafi wejść na całą kondygnację schodów
niezależnie – bez pomocy dorosłego lub poręczy.
21
22.SCHODZENIE ZE SCHODÓW.
Lp.
Umiejętności
składającej się na „schodzenie ze schodów”
22.2 Dziecko potrafi zejść z jednego stopnia z twoją
pomocą.
22.3 Dziecko potrafi zejść z kilku stopni schodów z twoja
pomocą.
22.4 Dziecko potrafi zejść z kilku stopni trzymając się
poręczy.
22.5 Dziecko potrafi zejść z kilku schodów niezależnie, bez
pomocy dorosłego lub poręczy.
22.6 Dziecko umie zejść z całej kondygnacji schodów
niezależnie, bez pomocy dorosłego lub poręczy.
22
Program podnoszenia kompetencji dzieci niepełnosprawnych
w zakresie samodzielności i samoobsługi „Zosia – Samosia”
Program został opracowany przez zespół nauczycieli Przedszkola Specjalnego Nr 208
pod kierunkiem dyrektora przedszkola – mgr Małgorzaty Piechal, w składzie: mgr Wioletta
Bogdal, mgr Elżbieta Gołoś, mgr Katarzyna Grymuła, mgr Anna Jóźwiak, mgr Marta Perekitko,
mgr Agnieszka Rij – Kasprzycka, mgr Aleksandra Wąsik, mgr Marta Wiśniewska.
Program wstępnie przyjęty do realizacji na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu
13.10.2006 roku, zatwierdzony na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 11.05.2007 roku.
23

Program nauki samoobsługi "Zosia Samosia"

Transkrypt

Podobne dokumenty

W tym numerze: Co warto przeczytać 