szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
P
5369
pp. – panowie, państwo – urak, uraim
PPGA (ang. Plastic Pin Grid Array) [wersja
obudowy mikroprocesorów przeznaczona
do montażu w podstawce Socket 370,
stosowana
w procesorach
Celeron
opartych na rdzeniu Mendocino - 66 MHz
FSB: 300, 333, 366, 400, 433, 466, 500, 533
MHz. Z obudowy tej korzystały także
procesory VIA Cyrix III oparte na
Samuel2 taktowane zegarami od 600 do
700Mhz.] – PPGA (Plastic Pin Grid Array)
[1. A régebbi Socket 7-foglalatba illeszkedő
Pentium MMX, valamint a Socket 370-es
foglalatba illeszkedő Pentium Celeron és
Pentium III-as processzorok tokozása. 2.
Processzor foglalat típusa (lásd CPU
foglalat).]
ppik (podpułkownik) – alez. (alezredes)
PPP (ang. Point to Point Protocol) - (protokół
"punkt z punktem" komunikacji między
dwoma stacjami) [1. jest protokołem
warstwy
łącza
używanym
przy
połączeniach między dwoma węzłami sieci
(m.in. we wdzwanianych połączeniach
modemowych). PPP może być również
skonfigurowany na interfejsie szeregowym
asynchronicznym i synchronicznym. Służy
również do prostego zestawiania tuneli.
PPP jest stosowany w technologii WAN. Z
protokołem tym wiąże się uwierzytelnianie
PAP lub CHAP. Preferowany jest CHAP,
ponieważ w przeciwieństwie do PAP jest
uznawany za bezpieczniejszy (używa
MD5). Zazwyczaj występuje w dwóch
odmianach: PPPoE oraz PPPoA, w
zależności od zastosowanej enkapsulacji.
PPP tworzy dwie podwarstwy w warstwie
łącza danych w modelu OSI: Link Control
Protocol i Network Control Protocol. Do
pierwszej podwarstwy można zaliczyć np.
autoryzację, a druga odpowiada za
komunikację z warstwą sieciową. 2. Jest
najnowszym protokołem ramkowania
pakietów, który umożliwia korzystanie z
samo
konfigurowalnych,
pełnodupleksowych,
dwukierunkowych
połączeń równorzędnych z dużą liczbą
hostów.] – PPP, Point To Point Protocol 'POP3' –protokoll (ponttól pontig protokoll)
[1. Angol kifejezés, jelentése: ponttólpontig/kétpontú protokoll. A kapcsolt vonali
Internet elérést megvalósító protokollok
egyike. Ha a PPP segítségével egy
nagysebességű
modemmel
felszerelt
számítógép a telefonvonalon keresztül egy
Internetre kapcsolt gazdagépre csatlakozik,
akkor az Internetrõl úgy látszik, mintha a
modemes gép is a gazdagéphelyi hálózatára
lenne csatlakozva. Így létrejön egy
ideiglenes, de közvetlen Internet kapcsolat.
Ekkor a kapcsolt vonali szolgáltatást igénybe
vevõ számítógép is IP-címet kap, és nem
csak egyszerû terminálként üzemelhet,
hanem a kapcsolat idejére gazdagéppé válik.
Ennek eredményeképpen ez a számítógép is
futtathat kliens alkalmazásokat (például
levelezõprogramokat). A Serial Line
Interface Protocol-lal ellentétben a PPP
adattömörítést és hibajavítást is biztosít,
aminek eredményeképpen a kapcsolat
megbízhatósága és gyorsasága jelentõsen
megnő. 2. (Point-to-Point Protocol =
kétpontú protokoll) a SLIP-nél korszerűbb
protokoll ideiglenes, de "teljes jogú" Internet
kapcsolat létesítésére telefonhálózatról dialup módon csatlakozó számítógépről; a PPP
segítségével állandó IP címmel nem
rendelkező PC-ken is futtathatók (grafikus)
Internet kliensek; ma már szinte minden ISP
nyújt ilyen lehetőséget az előfizetőinek. A
kapcsolt vonali Internet elérést megvalósító
protokollok egyike. Ha a PPP segítségével
egy nagysebességű modemmel felszerelt
számítógép a telefonvonalon keresztül egy
Internetre kapcsolt gazdagépre csatlakozik,
akkor az Internetről úgy látszik, mintha a
modemes gép is a gazdagéphelyi hálózatára
lenne csatlakozva. Így létrejön egy
ideiglenes, de közvetlen Internet kapcsolat.
Ekkor a kapcsolt vonali szolgáltatást igénybe
vevő számítógép is IP-címet kap, és nem
csak egyszerű terminálként üzemelhet,
hanem a kapcsolat idejére gazdagéppé válik.
Ennek eredményeképpen ez a számítógép is
futtathat kliens alkalmazásokat (például
levelezőprogramokat). A Serial Line
Interface Protocol-lal ellentétben a PPP
adattömörítést és hibajavítást is biztosít,
aminek eredményeképpen a kapcsolat
megbízhatósága és gyorsasága jelentősen
megnő. 3. egy viszonylag új protokoll a
client-alapú Internet szolgáltatások (pl. a
Gopher) telefonhálózatról való közvetlen
használatára, nyilvános dial-up szolgáltatás
igénybevétele nélkül; 4. egyike azoknak a
kommunikációs protokolloknak, amelynek
segítségével
személyi számítógépünket
hagyományos telefonvonalon keresztül,
modem
segítségével
az
Internetre
csatlakoztathatjuk és amelynek segítségével
TCP/IP kapcsolatot hozhatunk létre; levelező
programok protokollja; régebbi protokollok
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
5370
ugyanerre a feladatra: POP, SLIP, CSLIP,
stb.; [a Web-alapú postafiókszolgáltatások a
fentiektől eltérően a HTTP Web-protokoll
szerint működnek (Web-based e-mail)]]
ppr (podporucznik) – alhdgy (alhadnagy)
PPS (jeden z sygnałów precyzyjne lokalizacji
transmitowanych z systemu GPS) – (kat.:
technika) PPS Precise Positioning Service
(pontos,-katonai célú- helymeghatározó
szolgáltatás)
PPTP (Point-to-Point Tunneling Protocol) (protokół
tunelowania
punktowego)
[Pozwala na utworzenie wirtualnego łącza
klient-serwer, tunelowanego w sieci IP.
Tunelowanie
umożliwia
klientom
korzystanie z sieci WAN jak z sieci
prywatnej.] – PPTP (Point-to-Point
Tunneling Protocol) [A PPTP egy VPN
bújtatóprotokoll. A PPTP a Point-to-Point
protokoll (PPP) kibővítése, és a PPP
hitelesítési,
tömörítési
és
titkosítási
mechanizmusainak előnyeit ötvözi. A PPTP
telepítése a TCP/IP protokollal történik.
Alapértelmezés szerint az Útválasztás és
távelérés szolgáltatás öt PPTP-porthoz van
konfigurálva. A PPTP-portok számának
növeléséről további információt a PPTPvagy L2TP-portok hozzáadása című részben
olvashat. A PPTP-portokon az Útválasztás és
távelérési kiszolgáló – telepítővarázsló
segítségével engedélyezhetők a bejövő
távelérési és igény szerint tárcsázó
útválasztásos kapcsolatok. Ha a varázsló
futtatása után a PPTP-portokon engedélyezni
szeretné az útválasztást, tekintse át az
Útválasztás engedélyezése a portokon című
témakört.]
PR rating (znany także jako wskaźnik PR i
wskaźnik PR-rating) [system opracowany
przez firmę AMD w połowie lat
dziewięćdziesiątych jako metoda służąca
do
porównywania
ich
własnych
procesorów,
zgodnych
z
modelem
programowym IA-32, z procesorami x86
Intela. Litery PR oznaczają "Performance
Rating" – "wskaźnik wydajności", choć
wiele osób omyłkowo uważało, że znaczyły
one "Pentium Rating" ("wskaźnik
Pentium"), jako że "PR rating" był
najczęściej używany do porównań z
procesorami Pentium produkowanymi
przez Intel.] – P-rating Performance Rating
(teljesitményminősités)
praatom [teoretyczny zaczątek wszechświata
mający skupiać w sobie całą materię i
przestrzeń przed momentem Wielkiego
Wybuchu (Big Bang)] – ősatom [A
kozmológiában az ősrobbanás (vagy „Nagy
-
Wersja 01 01 2017
Bumm”, angolul „Big Bang”) egy olyan
tudományos elmélet, mely szerint a
világegyetem egy rendkívül sűrű, meleg
(vagy hideg és nagy energiasűrűségű)
állapotból fejlődött ki nagyjából 13,7
milliárd évvel ezelőtt. Az elméletet Georges
Henri Joseph Édouard Lemaître (1894-1966)
belga pap, a Louvain-i Római Katolikus
Egyetem fizika és csillagászat tanára
dolgozta ki először 1931-ben „ősatom” név
alatt.]
prababcia [matka babki albo dziadka,
ascendentka (antenatka, krewna po linii
wstępnej) trzeciego stopnia, a często
także:
protoplastka;
prababka]
–
dédnagymama, dédanya; (biz.) dédi
prababka [1. matka babki lub dziadka;
2. kobieta żyjąca w poprzedniej epoce] –
dédanya, ükanya, ősanya; (biz.) dédi
prabyt [byt niemający początku, poprzedzający
byt realny, rzeczywisty] – (bölcs) ősállapot
praca
[1. celowa
działalność
człowieka
zmierzająca do wytworzenia określonych
dóbr materialnych lub kulturalnych;
2. wytwór takiej działalności, zwłaszcza w
dziedzinie nauki lub kultury; 3. zajęcie,
zatrudnienie jako źródło zarobku; też:
instytucja,
w której
się
pracuje
zarobkowo;
4. funkcjonowanie
organizmu, narządu lub urządzenia;
5. wielkość fizyczna określająca ilość
energii potrzebnej do przemieszczenia
ciała materialnego w przestrzeni, równa
iloczynowi wartości siły działającej na to
ciało przez wartość przebytej przez nie
drogi] – munka, munkálat; dolog; munka,
dolgozat; foglalkozás; (fiz.) munka [Fizikai
értelemben akkor történik munkavégzés, ha
az erők hatására valamilyen test elmozdul, az
eredő irányába. Annál nagyobb a munka,
minél nagyobb az elmozdulás, és minél
nagyobb az elmozdító eredő. A munka az
eredő és az eredő irányába eső elmozdulás
szorzata. Jele: W. Mértékegysége: J (Joule –
olvasd „zsúl”). Típusa: skalár. W=Fxs.
(vektorok
skalárszorzata).
1J=1N*1m=1kg*m2/s2.]
praca [chrześcijaństwo nie jest dla leniów. Praca
fizyczna jest bardzo ceniona. Ci, co
pracują przy głoszeniu Ewangelii, godni
są podwójnej czci. Kto nie chce pracować,
ten także me nie jeść. Paweł głosił
Ewangelię i pracował rękoma. Bóg Ojciec pracuje i pracuje także Chrystus.]
– munka [A Biblia megbecsüli a munkát
(Zsolt 128,2; Péld 21,25; 1Thessz 4,11); a
munkásokat törvény védelmezte (5Móz
24,14); Isten teremtő művét a Biblia
5371
munkának nevezi (1Móz 2,2); a fáradságos
munka a bűneset utáni átok következménye
(1Móz 3,17-19).]
praca absorbuje kogo – a munka teljesen igénybe
vesz vkit
praca abstrakcyjna – absztrakt munka;
(közgazdaság) az áru értékét alkotó munka
elvonatkoztatva
annak
konkrét
megnyilvánulási formájától
praca administracyjna – igazgatási munka,
közigazgatási munka; adminisztrációs munka
praca agitatorska – propaganda munka
praca akordowa – akkordmunka
praca badawcza – kutatómunka
praca biurowa – hivatali munka
praca chałupnicza – háziipari munka
praca ciągła – folyamatos munka
praca ciężka – nehéz munka
praca dla społeczeństwa – társadalmi munka
praca
dniówkowa
–
napszám-munka,
napszámosmunka [a bérmunka egy fajtája,
amelynél a munkában töltött napot (félnapot)
veszik alapegységnek és ezt fizetik]
praca dobrze idzie – jól megy a munka
praca dobrze płatna – jól fizetett munka
praca dobrze wykonana – jól végzett munka
praca dodatkowa – többletmunka, túlmunka
praca dołowa – földalatti munka
praca domowa [materiał zadany uczniom do
nauczenia się]; prace domowe – házi v.
otthoni munka; házimunka; házi feladat,
lecke
praca dorażna – sürgős munka
praca dorywcza – alkalmi munka
praca doświadczalna – kísérleti munka
praca drukowana – nyomtatott mű
praca dwuzmianowa – kétműszakos munka
praca dyplomowa – szakdolgozat, diplomamunka
praca eksploracyjna – kutatómunka
praca fachowa – szakmunka
praca fizyczna – fizikai munka, testi munka
praca główna – főmunka
praca gospodarcza – gazdasági munka
praca habilitacyjna – habilitációs munka
praca herkulesowa – emberfeletti, herkulesi
munka
praca ideologiczna – ideológiai munka
praca idzie – megy a munka
praca idzie dobrze – a munka jól megy
praca jednozmianowa – egyműszakos munka
praca kadrowa – kádermunka
praca kameralna – irodai v. belső munka
praca kierownicza – irányító munka
-
Wersja 01 01 2017
praca klasowa [zob. klasówka] – dolgozat,
dolgozatban elvégzendő munka
praca klauzurowa [daw. egzamin pisemny
odbywający się pod ścisłą kontrolą i w
zamkniętej
sali]
–
klauzúrás,
klauzuramunka
praca kobieca – női munka, nőmunka
praca konkretna – konkrét munka
praca konkursowa – pályamű, pályamunka
praca kwalifikowana – kvalifikált munka
praca literacka, prace literackie – irodalmi
tevékenység
praca ludzka – emberi munka
praca ładunkowa – rakodási munka
praca magisterska – magiszteri munka v. dolgozat
v. értekezés; szakdolgozat
praca maszynowa – gépi munka
praca mechaniczna [praca wykonywana za
pomocą
maszyn
i
urządzeń
mechanicznych] – gépies munka
praca na akord – szakmánymunka
praca na cele społeczne – javító-nevelő munka
praca na czarno – feketemunka
praca na pół etatu – félmunkaidő
praca na roli – mezei munka
praca na trzy zmiany – háromműszakos munka
praca nadgodzinowa – túlórázás, túlmunka
praca nadliczbowa – túlórai munka, túlmunka
praca najemna – bérmunka; napszámosmunka
[Karol Marks. Praca najemna i kapitał.
Napisane: grudzień 1847]
praca nakładcza [wytwarzanie czegoś na
zlecenie i rachunek nakładcy, z surowców
zleceniodawcy,
we
własnym
pomieszczeniu i za pomocą własnych
narzędzi] – kiadói munka
praca naukowa – tudományos munka
praca
naukowo-badawcza
–
tudományos
kutatómunka
praca nie hańbi – (közm.) a munka nem szégyen
praca niebezpieczna – veszélyes munka
praca nieprodukcyjna [praca nietworząca
bezpośrednio
dochodu
narodowego,
obejmująca
działalność
oświatową,
kulturalną, ochronę zdrowia itp.] – nem
produktív v. improduktív v. haszontalan
muna
praca niewolnicza – rabszolgamunka
praca niezbędna – szükséges munka
praca nocna – éjszakai munka
praca odpowiednia – vkinek való, testre szabott
munka
praca odrobkowa – ledolgozott munka
5372
praca organiczna, praca u podstaw [hasła
pozytywistów polskich po powstaniu
styczniowym, wzywające do obrony bytu
narodowego nie przez walkę zbrojną, lecz
przez rozwój gospodarki i oświaty] –
szerves munka
praca organizacyjna – szervezőmunka
praca oświatowa – nevelőmunka
praca pańszczyźniana – jobbágymunka
praca a. robota partyjna – pártmunka
praca pisemna pod nadzorem – (na uczelni)
zárthelyi, zárthelyi dolgozat (zh)
praca planowa – tervmunka; tervszerű munka
praca polityczna – politikai munka
praca politycznowychowawcza – politikai
nevelőmunka
praca pozadomowa – házonkívüli munka
praca pozagodzinowa – túlórai munka
praca pożyteczna – hasznos munka
praca produkcyjna [praca, której celem jest
wykorzystanie zasobów przyrody oraz
wytworzenie dóbr materialnych] –
produktív v. termelőmunka; termékeny v.
hasznos munka
praca prosta – egyszerű munka
praca przygotowawcza – előkészítő munka;
(bány) elővájás
praca przymusowa – kényszermunka
praca reżyserska – rendezői munka
praca ręczna – kézimunka; kétkezi munka; kézmű
praca rzemieślnicza – kisipari munka
praca sezonowa – szezonális munka
praca seminaryjna – szemináriumi dolgozat
praca socjalna [działalność mająca na celu
pomoc osobom i grupom społecznym w
zaspokajaniu ich potrzeb] – szociális
munka
praca społeczna [praca dla dobra ogółu,
wykonywana bezpłatnie poza zajęciami
zawodowymi] – társadalmi munka
praca społecznie niezbędna – társadalmilag
szükséges munka
praca społecznie użyteczna – társadalmilag
hasznos munka
praca sysyfowa – sziszifuszi munka
praca szkodliwa dla zdrowia – egészségre
ártalmas munka
praca szturmowa – rohammunka
praca szwankuje – a munka sántikál
praca ściśle naukowa – szigorúan tudományos mű
praca ta obejmuje szeroki wachlarz zagadnień –
ez a munka a kérdések széles területét öleli
fel
praca terminowa – határidős munka
-
Wersja 01 01 2017
praca trenerski – edzői munka
praca twórcza – alkotómunka
praca umysłu, praca umysłowa [aktywność
mózgu człowieka] – szellemi munka
praca uwieńczona pomyślnym wynikiem – a
munkát kedvező eredmény koszorúzta
praca w godzinach nadliczbowych – különmunka
praca w niepełnym wymiarze godzin –
részmunkaidő
praca w zaplaczu – a hátországban végzett munka
praca wre – lázas munka folyik
praca wstępna – előmunkálat
praca wydajna – termékeny munka
praca
wymagająca
kwalifikacji
–
szakképzettséget igénylő munka
praca wyobraźni – szellemi munka
praca z konieczności – szükségmunka
praca zabijająca – emberölő munka
praca zakipiała – (átv.) forrt a munka, lázas munka
folyt
praca zarobkowa – keresőmunka
praca zbiorowa – kollektív munka
praca zespołowa – együttes, testületi, kollektív
munka; brigádmunka, csoportmunka
praca zlecona [praca powierzona komuś do
wykonania w domu, poza godzinami
służbowymi, wynagradzana oddzielnie] –
megbízott v. megbízásos munka; megrendelt
v. megbízásból vállalt munka
praca źle płatna – rosszul fizetett munka
praca źle wykonana – selejt, selejtek; rossz
munka, rosszul végzett munka
praca źródłowa [praca oparta na źródłach
naukowych] – forrásmunka, forrásmű
praca żywa – élőmunka
prace [ogół czynności wykonywanych przez
grupę ludzi realizujących wspólnie jakieś
zadanie] – munkák, munkálatok
prace bilansowe – mérlegmunkák
prace instalacyjne – szerelési munkálatok
prace inwestycyjne – beruházási munkák
prace językowe – nyelvészeti munkák v.
tanulmányok
prace ludoznawcze – etnográfiai, néprajzi munkák
prace naprawcze – javító-szerelő, javítási munkák
prace restauratorskie – helyreállítási munkák
prace ręczne [przedmiot w szkole obejmujący
zajęcia praktyczne z zakresu szycia, prac
stolarskich itp.] – kézimunka
prace sezonowe – idénymunka [prace sezonowe
niemcy a. prace sezonowe w Niemczech:
német
idénymunkák,
idénymunka
Németországban; prace sezonowe za
granicą: külföldi idénymunka]
5373
prace torowe – pályamunkák
prace wykończeniowe – befejezési munkálatok;
belső munkálatok
prace wykopaliskowe – ásatások, ásatási
munkálatok
prace wykopaliskowe na terenie Starego Rynku
– ásatások az Ó-piactér területén
prace zdobnicze [sposób wycinania materiału
włókienniczego w taki sposób, aby jego
krawędzie tworzyły ząbki które służą do
zakończenia powstawania frędzli. P.z. są
wykonywane za pomocą nożyczek, lub –
jako część procesu przemysłowego – na
specjalnej maszynie lub przyrządzie.] –
cakkos szél [A kelme szélének - megfelelő
vágószerszám
segítségével
olyan
kialakítása, amely fűrészfogazathoz hasonló
cakkozást készít és ezzel csökkenti a kelme
szélének fejtődési hajlamát. Szegetlen
széleknél alkalmazzák (pl. szalagok végén
vagy mintavágatokon).]
prace ziemne [zob. roboty ziemne] – földmunka v.
földmunkák
prace zlecone – rábízott munka
pracobiorca
[osoba
zatrudniona
przez
pracodawcę na określonych umową
warunkach] – munkavállaló
pracobiorca zagraniczny – külföldi munkavállaló
pracochłonność [ilość czasu zużytego na
wykonanie jednostki wyrobu, operacji,
zespołu
czynności.
Odwrotność
indywidualnej wydajności pracy.] –
munkaigényesség, fáradságosság
pracochłonność produkcji – a termelés
munkaigényessége
pracochłonny, -a, -e [wymagający dużego
nakładu
pracy]
–
munkaigényes,
munkaigényű
pracochłonne roboty – munkaigényes folyamatok
pracoholik [człowiek odczuwający nieustanną
potrzebę wytężonej pracy], pracoholiczka
– munkamániás (ffi/nő)
pracoholizm [uzależnienie od pracy polegające
na poświęcaniu jej nadmiernie dużo czasu
kosztem wypoczynku, życia osobistego
itp.] – munkamánia
pracodawca [osoba lub instytucja zatrudniająca
kogoś na określonych umową warunkach],
pracodawczyni – alkalmazó, munkaadó,
munkáltató (ffi/nő)
pracogodzina [godzina pracy jednej osoby] –
munkaóra
pracomiejsce (miejsce pracy) – munkahely
pracować (pracuję, pracujesz, , -je, -ją)
[1. wykonywać czynności mające na celu
realizację jakichś zadań lub zamierzeń;
-
Wersja 01 01 2017
2. zajmować się czymś zawodowo; 3. o
częściach ciała, urządzeniu itp.: być w
ruchu, spełniać określone funkcje; 4. o
konstrukcji, elementach budowlanych
itp.: ulegać odkształceniu pod wpływem
działających na nie sił] – dolgozni
(dolgozom, dolgozol, dolgozik /-nak);
megdolgozni; munkálkodni, munkát végezni;
(biz) melózni
pracować aż do rana – reggelig dolgozni
pracować bezinteresownie – önzetlenül, édek v.
haszon nélkül, ingyen dolgozni
pracować chałupniczo – bedolgozni
pracować ciężko – nehezen, keményen dolgozni
pracować czas pracy – ledolgozza a munkaidejét
pracować po godzinach pracy – túlórázni
pracować dzielnie – derekasan dolgozni
pracować ekonomicznie – gazdaságosan dolgozni
pracować fachowo – szakszerűen dolgozni
pracować fizycznie – fizikai v. testi munkát
végezni
pracować głową – fejjel v. ésszel dolgozni
pracować jak koń – (úgy) dolgozni, mint egy ló
pracować jak wół – dolgozik, mint egy állat v. ló
v. gép
pracować jako – dolgozik, mint…; dolgozni
vkiként
pracować jako redaktor – szerkesztőként
dolgozni
pracować językiem – jár a szája
pracować kolektywnie – kollektíven dolgozni
pracować na akord – akkordban dolgozni
(darabbérben
dolgozik),
akkordmunkát
végezni; szakmányban dolgozni
pracować na cały etat – főállásban dolgozni
pracować na chleb – a megélhetésért dolgozni;
kenyeret keresni
pracować na czarno – feketén dolgozni
pracować na dwie zmiany – két műszakban
dolgozni
pracować na kawałek chleba – a mindennapi
kenyérért dolgozni
pracować na kolei – a vasútnál dolgozni
pracować na komputerze – számítógéppel
dolgozni; számítógépezni
pracować na łyżkę strawy – egy kanál levesért
dolgozni
pracować na niwie literatury – az irodalom
területén működni
pracować na polu czego – vminek a területén
dolgozni; vmilyen területen dolgozni
pracować na polu naukowym – tudományos
területen dolgozni
pracować na pół etatu – félállásban dolgozni
5374
pracować na prowizję – jutalékra dolgozni
pracować na roli – földet művelni
pracować na różne zmiany – váltott műszakban
dolgozni
pracować na trzy zmiany – három műszakban
dolgozni
pracować na własny rachunek – saját számlájára
dolgozik
pracować na wyprzódki – versenymunkát
végezni; versenyt dolgozni
pracować na życie – megkeresni a megélhetéshez
valót
pracować nad czymś – dolgozni vmin
pracować nad dokończeniem dzieła – a mű
befejezésén dolgozni
pracować nad sobą – tanulni; műveli magát
pracować nidbale – felületesen dolgozni
pracować nielegalne – illegálisan dolgozni
pracować od świtu do nocy – reggeltől estig
dolgozni
pracować pilnie – igyekvően v. szorgalmasan
dolgozni
pracować pod czyimś kierownictwem – vki
irányítása mellett dolgozni
pracować stale – állandóan dolgozni
pracować strannie – igyekvően dolgozni
pracować sumiennie – lelkiismeretesen dolgozni
pracować umysłowo – szellemi munkát végezni
pracować w ambasadzie – a nagykövetségen
dolgozni
pracować w biurze – hivatalban v. irodában
dolgozni
pracować w domu – otthon dolgozni
pracować w dyplomacji – diplomáciai szolgálatot
teljesíteni; külügyi szolgálatban lenni
pracować w fabryce, biurze – gyárban, irodában
dolgozni
pracować w filmie – fizmezni
pracować w godzinach nadliczbowych – túlórázni
pracować w jakim resorcie – vmilyen ügykörben
dolgozni
pracować w ogrodzie – kertészkedni
pracować w oparciu o metodę – vmilyen
módszerrel dolgozni
pracować w pocie czoła – verejtékezve dolgozni;
arca verejtékével dolgozik; homloka
verejtékével dolgozik
pracować w radio – rádiónál dolgozni
pracować w służbie dyplomatycznej
–
diplomáciai szolgálatban dolgozni
pracować wytrwale – kitartóan dolgozni
pracować z dobrym wynikiem – jó eredménnyel
dolgozni
-
Wersja 01 01 2017
pracować z zamiłowaniem – kedvvel dolgozni
pracować z zapałem – szenvedélyesen v.
szenvedéllyel dolgozni
pracować za (kogo) – dolgozni (vki) helyett;
dolgozni vkiért
pracować za darmo – ingyen dolgozni
pracować za darmochę – (dawno) robotolni;
potyára, ingyen v.
potyán dolgozni;
„leimolni”, ingyenmunkát végezni
pracować za trzech – három helyett dolgozni
pracował owocnie – gyümölcsözően dolgozott
pracował po osiem godzin dzienne – napi nyolc
órát v. nyolc óra hosszat dolgozott
pracował ponad normę – normán felül dolgozott
pracowałem w nie zakłóconym przez nie spokoju
– semmitől meg nem zavart nyugalomban
dolgoztam
pracuje dosyć dobrze – elég jól dolgozik
pracuje jak automat – dolgozik, mint az automata;
dolgozik mint a gép
pracuje jak mu dogodnie – kénye-kedve v.
tetszése szerint dolgozni
pracuje jak wół – dolgozik, mint a marha; úgy
dolgozik, mint egy ökör v. ló
pracuje tam od stycznia – január óta ott dolgozik
pracuje w biurze – hivatalban dolgozik
pracuje w dziedzinie literatury – az irodalom
terén működni
pracuję – dolgozom
pracuję na niwie kultury – a kultúra területén
dolgozom
pracuję w fabryce (biurze) – gyárban (hivatalban)
dolgozom
pracuję w biurze (w fabryce, w zakładzie) –
irodában (gyárban, üzemben) dolgozom
pracuję ile mogę – annyit dolgozom, amennyit
csak tudok v. bírok
pracuję w dyrekcji generalnej MÁV-u – a MÁV
Vezérigazgatóságán dolgozom
pracowicie – serényen, dolgosan
pracowitość – szorgalom, serénység
pracowity, -a, -e [1. pracujący chętnie i dużo;
2. wypełniony pracą; 3. wykonany z
wielkim nakładem pracy] – serény,
szorgalmas, szorgos; dolgos, munkaszerető,
igyekvő, munkás; gondos, körültekintő,
alapos
pracowity człowiek – szorgalmas ember
pracownia [1. pomieszczenie, w którym pracuje
malarz,
rzeźbiarz,
pisarz
itp.;
2. odpowiednio urządzone pomieszczenie
do prowadzenia badań i doświadczeń;
3. sala szkolna wyposażona w urządzenia
potrzebne do nauki jakiegoś przedmiotu;
4. zakład rzemieślniczy usługowy lub
5375
produkcyjny]
–
(warsztat)
műhely,
munkahely; (pokój) dolgozószoba; (artysty)
műterem
pracownia artystyczna – műterem
pracownia bielizny – fehérneműkészítő (üzem)
pracownia biologiczna – biológiaszertár
pracownia botanyczna – növénytani intézet
pracownia chemiczna – kémiaszertár
pracownica domowa – háztartási alkalmazott
pracownia emailerska – zománcozó műhely
pracownia fizyczna – fizikaszertár
pracownia
garbarska
–
tímárműhely;
cserzőműhely
pracownia krawiecka – szabóműhely
pracownia malarska – festőműhely v. műterem
pracownia mody – divatműhely
pracownia naukowa – laboratórium
pracownica [kobieta zatrudniona w jakimś
zakładzie pracy, pracująca za określoną
pensję ustaloną w umowie o pracy];
pracowniczka – dolgozó nő
pracownica biurowa – ügyintézőnő
pracownica fizyczna – fizikai dolgozó v. fizikai
munkát végző nő
pracownica rachuby płac – bérelszámoló (nő)
pracownicy łąkowi – mezei munkások
pracownicy nie uprzedzeni o masówce – a
dolgozókat nem értesítették előre a
tömeggyűlésről
pracowniczka [kobieta zatrudniona w jakimś
zakładzie pracy, pracująca za określoną
pensję ustaloną w umowie o pracy;
pracownica] – dolgozó nő, női dolgozó;
munkásnő, női alkalmazott
pracowniczka umysłowa – (női) szellemi dolgozó
pracowniczy, -a, -e [przeznaczony dla
pracownika lub pracownicy, pracowniczki
(np.
płace
pracownicze,
urlop
pracowniczy) albo w jakiś inny sposób
związany z nimi lub ich obowiązkami] –
munka-; dolgozóipracownik (prac.) [1. osoba zatrudniona w
jakimś zakładzie pracy; 2. termin
prawniczy, który w prawie polskim został
zdefiniowany w ustawie z dnia 26 czerwca
1974 r. Kodeks pracy (art. 2). Oznacza
osobę fizyczną zatrudnioną na podstawie
umowy o pracę, powołania, wyboru,
mianowania lub spółdzielczej umowy o
pracę.
Tym
samym
ustawodawca
zdefiniował pojęcie pracownika poprzez
wskazanie aktów kreujących stosunek
pracy, a także zespół cech, które
warunkują istnienie stosunku pracy (art.
-
Wersja 01 01 2017
22 kp)] – dolgozó (dolg.), munkás,
alkalmazott
pracownik administracyjny – adminisztratív
dolgozó
pracownik biblioteczny – könyvtári dolgozó
pracownik biurowy – adminisztrátor, ügyintéző
pracownik browarniany – sörgyári munkás
pracownik dający sobie radę z pracą – munkabíó
dolgozó
pracownik dążący do celu – célorientált dolgozó
pracownik dokowy – dokkmunkás
pracownik fizyczny – fizikai dolgozó; fizikai v.
testi munkás
pracownik
kontraktowy
–
szerződéses
alkalmazott v. dolgozó
pracownik gospodarczy – gazdasági dolgozó
pracownik handlu – kereskedelmi dolgozó
pracownik hotelu – szállodai alkalmazott
pracownik kontraktowy w brytyjskiej firmie
budowlanej – szerződéses munkás a brit
építőcégben
pracownik księgarski – könyvkereskedelmi
dolgozó
pracownik księgowości – könyvelési dolgozó
pracownik lubiący wyzwania – kihívásokat
kedvelő dolgozó
pracownik łatwo nawiązujący kontakty – jó
kapcsolatokat teremtő dolgozó
pracownik majątkowo odpowiedzialny
–
vagyonilag felelős dolgozó
pracownik materialnie odpowiedzialny –
anyagilag felelős dolgozó
pracownik na polu kultury – kultúrmunkás
pracownik najemny – bérmunkás
pracownik naukowy – tudományos dolgozó
pracownik niewykwalifikowany – nem kvalifikált
dolgozó; segédmunkás
pracownik nie oswojony z językiem węgierskim
– a dolgozó nem jártas a magyar nyelvben
pracownik nieetatowy – külső munkatárs
pracownik niekwalifikowany – segédmunkás
pracownik o zdolnościach przywódczych –
vezetőnek alkalmas dolgozó
pracownik oddany pracy – munkaszerető dolgozó
pracownik obsługujący maszynę – gépkezelő
pracownik państwowy – közalkalmazott; állami
dolgozó
pracownik pełnozatrudniony – teljes munkaidős
dolgozó
pracownik produkcyjny – termelési dolgozó
pracownik poczty, pracowniczka poczty – postai
alkalmazott (ffi/nő)
5376
pracownik podejmujący odpowiedzialność –
felelősséget vállaló dolgozó
pracownik portowy – kikötőmunkás
pracownik prywatny – magánalkalmazott
pracownik rachuby płac – bérelszámoló
pracownik rztelny, godny zaufania – megbízható
dolgozó
pracownik samodzielny – önálló dolgozó
pracownik serwisu sprzętu komputerowego –
számítógép karbantartó
pracownik sezonowy – idénymunkás
pracownik służby odśnieżania – hólapátoló,
hómunkás
pracownik stacji benzynowej – benzinkútkezelő,
benzinkutas
pracownik stały – állandó dolgozó
pracownik strający się – törekvő dolgozó
pracownik transportowy – szállítómunkás
pracownik umysłowy – szellemi v. értelmiségi
dolgozó v. munkás
pracownik wykształcony fachowo – szakszerűen
képzett munkás
pracownik wykwalifikowany – kvalifikált
dolgozó; szakmunkás
pracownik zakładu a. zakładowy – üzemi munkás
Practical Extraction and Report Language
{rzecz.}; praktyczny język wydobywania i
raportów {m.} [komp.] [zł.] – Perl
(Practical Extraction and Report Language)
[1. fejlett parancsnyelv (leginkább Unix
gépeken)
scriptek
írásához;
gyakran
alkalmazzák
Web
szolgáltatások
kiegészítéseként, a HTTP szerverek CGI
felületét
kihasználva
(pl.
interaktív
feladatokhoz); a Perl scriptek a szerveren
futnak,
szemben a
kliens
oldalon
végrehajtásra
kerülő
JavaScript
utasításokkal. 2. A Perl egy programozási
nyelv; első verzióját 1991-ben készítette el
Larry Wall, a NASA támogatásával. A
nyelvet elsősorban szöveg feldolgozásra
fejlesztették ki. A Perl nagyon rugalmas
szintaktikával rendelkezik, praktikus és
gyakorlatias megoldásokkal szolgál, mint
ahogyan a neve is mutatja: "Practical
Extraction and Report Language". A Perlnek
szinte az összes operációs rendszer (Linux,
Unix, OS/2, Windows) alatt létezik átirata,
ami azt jelenti, hogy készíthetőek benne
platformfüggetlen programok. A Perl
legújabb verziói már támogatják az
objektumorientált és moduláris programozási
technikákat. Bővebb leírás magyarul itt
található:
http://www.brodyajka.sulinet.hu/_no/sl/fr/per/perl.htm.
3.
fejlett parancsnyelv (leginkább Unix
-
Wersja 01 01 2017
gépeken)
scriptek
írásához;
gyakran
alkalmazzák
Web
szolgáltatások
kiegészítéseként, a HTTP szerverek CGI
felületét
kihasználva
(pl.
interaktív
feladatokhoz).]
pracujący1, -a, -e – dolgozó
pracująca inteligencja – dolgozó értelmiség
pracujące chłopstwo – (dawno) dolgozó
parasztság
pracujący2 – dolgozó
pracuś [pot. człowiek bardzo pilny w pracy] –
dolgos, szorgos, szorgoska, szorgalmas
pracy się nie lękam – a munkától nem félek v. nem
ijedek meg
praczka [kobieta trudniąca się praniem bielizny]
– mosónő
praczłowieczy [praludzki, odnoszący się do
praczłowieka (np. praczłowiecza forma
ewolucji), związany w jakiś sposób z
praczłowiekiem] – ősemberi
praczłowiek [człowiek pierwotny, żyjący w
dawnych epokach geologicznych] –
ősember
praludzie [forma liczby mnogiej rzeczownika
praczłowiek] – ősemberek
prać (piorę, pierze) [1. usuwać brud z tkanin za
pomocą wody z dodatkiem środków
rozpuszczających brud; 2. pot. bić kogoś
mocno; 3. pot. strzelać seriami]– mosni
(ruhát); elverni, elnáspángolni
prać [uderzać (np. o deszczu, pociskach)] [Teatr
Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w
Katowicach] – ütni, megütni; csapni
prać bieliznę – fehérneműt mosni
prać brudy – (átv.) kiteregetni a szennyest
prać ubranie – ruhát mosni
prać ubranie ręcznie – ruhát mosni kézzel
prać ubranie w pralce – ruhát mosni mosógéppel
prać się [1. być pranym; 2. pot. bić jeden
drugiego;
3. pot.
ostrzeliwać
się
wzajemnie] – mosakodni, mosatja magát;
mosódni; (átv.) megütik egymást, szétlövik
egymást; verekedni
Prada [to nazwa włoskiego domu mody
założonego w 1913 roku w Mediolanie
przez Mario Prada. Na początku swej
działalności dom Prada zajmował się
jedynie wyrobem luksusowych skórzanych
toreb.] – Prada (olasz divatház)
pradawny, -a, -e [bardzo dawny] – ősi, ős, ősrégi
pradawne czasy – ősidők
pradolina [1. szeroka dolina powstała w wyniku
erozyjnej działalności wód lodowcowych;
2. pierwotna, dawna dolina rzeki] –
ősmeder
5377
pradziad, pradziadek [1. ojciec dziadka albo
babci; 2. dawny przodek] – dédnagypapa,
dédapa; előd, ős, ősapa, ükapa
pradziadowski, -a, -ie – ősapai
pradziadkowie – dédnagyszülők
pradzieje [bardzo dawne czasy; też: początek
dziejów czegoś] – őstörténet
pradziejowy, -a, -e – őstörténeti
Praedia debent esse vicina [grunty powinny
znajdować się blisko (przy służebnościach
gruntowych)] – (lat.) Praedia debent esse
vicina; az uralgó és szolgáló teleknek
bizonyos helyi érintkezésben kell állaniok
egymással; ezt fejezi ki a római szabály:
praedia debent esse vicina, habár
szomszédság e szónak szoros értelmbéen
nem szükséges. A telki szolgalmak
oszthatatlanok és az uralgó teleknek
kiegészítő minőségét teszik. [Praedium
dominan, uralgó telek; telki szolgalmaknál az
a telek, melynek javára a szolgalom szolgál,
ellentéte
a
Praedium
serviens,
a
szolgalommal terhelt telek.]
praejudicata [(u Zygmunta Glogera) Tak
nazywano wyroki sądowe, które w
sprawach podobnych za wzór później
służyły.
Kazimierz
Jagiellończyk
postanowił, aby sądy wyroki swe
wpisywały w jedną księgę (zwaną później
dekretarzem), które potem przy sądzeniu
spraw tejże natury służyć miały za
prejudykata do nowych wyroków. To
samo wyrzekł Zygmunt I w urządzeniu
dla Prus, oświadczając, że gdy dwa wyroki
w jednakowych sprawach są różne,
wówczas jedna z nich niesprawiedliwie
jest osądzoną. Z mocy tych ustaw o
prejudykatach, sądy trzymały się zawsze
swoich starszych a nie obcych wyroków,
czyli prejudykatów w swoim dekretarzu
zapisanych.] – (daw) precedens esetek; ún.
bírósági ítéletek, amelyek hasonló esetben
később mintául szolgáltak
praejudicium [:Janusz Stankiewicz. Genealogia,
przodkowie, forum dyskusyjne:] – (lat.)
prejudícium; előítélet, elfogultság; (jog)
előzményül szolgáló irányadó korábbi döntés
[előzetes itélet, amelyre egy későbbi esetben
hivatkozás
történik;
ily
értelemben
különösen a fő biróságok, hazánkban a m.
kir. Kuriának itéletei, mint a törvénykezési
gyakorlat felismerési forrásai, birnak
jelentőséggel; b) hátrány, különösen jogi
hátrány.]
praepoka – őskor; őskorszak
praepositus maior (łac.) – nagyprépost [lat.
praepositus maior v. praepositus major
-
Wersja 01 01 2017
(praepositus: elöljáró, major: nagyobb) a
káptalan vezetője, fő méltósága a magyar
egyház hagyományában; másutt dékán,
prépost vagy archipresbiter a neve (dignitas,
oszlopos kanonok).]
praepositus sacri cubiculi (łac.); marszałka
dworu cesarskiego; "naczelnika świętej
sypialni" – (lat. praepositus sacri cubiculi) a
császári szent hálószoba őre [A császári
kamarás, aki a legközelebb állt a császár
személyéhez.]
praesens [wym. presens] [łac., gram. czas
teraźniejszy] – (lat.) praesens; (nyelvt.) az
igeragozásban a jelen idő
praesepium (jasełka, jasła) – (lat.) praesepium;
jászol; Jézus jászolban való születésének
jelenete
Praesumitur ignorantia, ubi scientia non
probatur. – (lat.) ˝Praesumitur ignorantia,
ubi scientia non probatur.˝ (Reg. iuris. 47.)
Valaminek a nem tudását tételezzük fel, ha
annak jó tudása bizonyítva nincsen.
praeteritum [czas przeszły] – (lat.) praeteritum;
(nyelvt) az igeragozásban a múlt idő
Praga (czes. Praha) [stolica i największe miasto
Czech. Nazwa została wyprowadzona od
słowa czeskiego "práh" które oznacza
próg domu (związane jest to z legendą o
Libuszy) ale także próg na rzece.] – 1.
Prága [(csehül: Praha) a Cseh Köztársaság
fővárosa, egyben legnagyobb települése]; 2.
(Praga w Warszawie) Praga (Varsóban a
Visztula jobb partján fekvő városrész)
Pragmatica sanctio (Sankcja pragmatyczna)
[dekret monarchy, mający moc równą
mocy ustanowionego prawa. W historii
miały miejsce dwie istotne sankcje
pragmatyczne] – Pragmatica sanctio
[(latin): ezen néven vmely nagy fontosságú
államügynek végleges, a messzejövőre
kiható elintézését értették, mely azután
mintegy megváltoztathatatlannak tekintetett.]
pragmalingwistyka [połączenie wiedzy o języku i
cywilizacji, w której jest on używany] –
pragmatika
pragmatyczny, -a, -e [oparty na faktach, na log.
związku rzeczy; rzeczowy, praktyczny;
5378
badający przyczyny i skutki wydarzeń
hist., dotyczący pragmatyzmu; (sankcja pa) dawn. nienaruszalne prawa zasadnicze,
regulujące ważne sprawy państwowe.] –
(gör.) pragmatikus; ügyrendi, ügymeneti;
rendszeres, azaz mindaz, ami a dolog rendes
lefolyásának
megfelel;
oknyomozó
(történetírás)
pragmatyk [1. człowiek odznaczający się
praktycznym sposobem myślenia i
działania; 2. historyk przedstawiający
fakty, wydarzenia historyczne w ich
logicznej
i
przyczynowo-skutkowej
zależności; 3. prawnik, specjalista w
dziedzinie
pragmatyki]
–
(gör.)
pragmatikus; pragmatikus v. oknyomozó
történész; pragmatikus jogász
pragmatyka [1. językozn. dział semiotyki,
zajmujący się problemami stosunków
między znakami słownymi a osobami,
które się przy ich pomocy z sobą
porozumiewają; (p. służbowa) przepisy
normujące
prawa
i
obowiązki
pracowników jakiejś dziedziny służby
(państwowej);
porządek
czynności
urzędowych. 2. dział językoznawstwa,
którego przedmiotem są społeczne i
sytuacyjne
warunki
funkcjonowania
języka oraz cele, jakie mówiący chce
osiągnąć przez użycie określonych
wyrazów
i
wyrażeń;
2. przepisy
określające
prawa
i
obowiązki
pracowników związane z wykonywaniem
czynności służbowych] – (gör.) pragmatika;
ügyrend, szabályzat, rendtartás; [a jelekkel és
jelrendszerekkel foglalkozó koncentrált (több
hagyományos ismeretterületet átfogó, iletve
azok határain elhelyezkedő) tudomány, a
szemiotika egyik ága, mely a jel és
jelfelhasználó
viszonyát,
a
jelek
kommunikációs
folyamatban
való
használatának
kérdéseit
vizsgálja.];
szolgálati szabályzat
pragmatyka służbowa – szolgálati szabályzat
pragmatyzm [filoz. jeden z relatywistycznych
kierunków teorii poznania (USA, koniec
XIX w.), odmiana utylitaryzmu, głosząca,
że prawdziwość nie może być rozumiana
jako zgodność z rzeczywistością, i że
prawdziwe są tylko te myśli, które się
sprawdzają przez swe skutki praktyczne.]
– (gör.) pragmatizmus; (fil.) (W. James
filozófiai rendszere) idealista filozófiai
irányzat, amely az emberi cselekvések
jogosultságát azok hasznosságával méri;
(tud) oknyomozó történetírás
pragnący, -a, -e – szomjazó; vágyó, kívánó, óhajtó;
sóvár, sóvárgó
-
Wersja 01 01 2017
pragnący odnieść sukces – sikerorientált
pragnącego napoić – megitatni a szomjazót
pragnąć (pragnie) [1. bardzo czegoś chcieć;
2. pożądać kogoś; 3. chcieć powiedzieć,
wyjaśnić coś istotnego] – szomjazni;
szomjas; (czego) kívánni, óhajtani, áhítani,
(vmit);
szomjazni
(vmire);
vágyni,
vágyakozni; áhítozni (vkire/vmire)
pragną odwlec dzień klęski – el akarják odázni a
vereség napját
pragnąć czego – óhajtani
pragnąć kogo/czego – kívánni, óhajtani vkit;
vágyni vkire
pragnąć kogo/czego – sóvárogni, vágyakozni
(vmire)
pragnąć nawiązać stosunki – a kapcsolatokat
felvenni óhajtván
pragnąć, wzywać śmierci – kívánni a halált
pragnę, abyś… – áhítanám, ha te…
pragnienie [1. uczucie suchości w jamie ustnej i
przełyku doznawane wówczas, gdy się
chce pić; 2. gorąca chęć, życzenie sobie
czegoś] – (picia) szomjúság, szomj;
(życzenie) óhaj, vágy, óhajtás, sóvárgás,
vágyakozás, vágyódás; kívánság
pragnienie wiedzy – tudásvágy
pragnienie zemsty – bosszúvágy
prahistoria (zob. prehistoria) – őstörténet; őskor
praistota – őslény
prajęzyk [pierwotny język jakiejś społeczności,
dający początek grupie innych języków] –
ősnyelv; alapnyelv
prakolebka [miejsce najdawniejszego bytowania
jakiegoś ludu] – régi őshaza, bölcső,
bölcsője (vminek/vkinek)
prakomórka [komórka w organizmie, z której
tworzą się inne komórki; komórka
macierzysta] – őssejt, anyasejt
Prakseda [imię żeńskie pochodzenia greckiego,
powstało od wyrazu praksis "działanie"] –
(gör.) Prákszeda [női név]
prakseologia [dziedzina badań naukowych
dotyczących metod wszelkiego celowego
działania
ludzkiego]
–
praxeológia
(választáselmélet)
praktycyzm [ocena zjawisk i działań wg ich
użyteczności; niedocenianie znaczenia
teorii w praktycznej działalności] – (lat.)
prakticizmus; az elméletet elhanyagoló és
csak a napi gazdasági-szervező feladatokat
szem előtt tartó magatartás, felfogás
praktycznie – (lat.) praktice, gyakorlatilag,
gyakorlatiasan, a gyakorlatban; praktikusan,
célszerűen, ügyesen, hasznosan, célszerűen
5379
praktyczność – (lat.) praktikum; gyakorlatiasság,
célszerűség; vminek praktikus jellege
praktyczny, -a, -e (prakt.) [1. oparty na
praktyce;
też:
przeznaczony
do
zastosowania w praktyce; 2. przydatny do
czegoś; 3. dbający o swoje sprawy
życiowe] – (lat.) praktikus; gyakorlati
(gyak.), célszerű, rendeltetésének megfelelő,
megvalósítható; (o człowieku) gyakorlatias,
életrevaló, ügyes, praktikus
praktyczne urządzenie – célravezető berendezés
praktyczny człowiek – gyakorlatias ember
praktyk [1. ktoś, kto nabył wiedzę i umiejętności
w jakiejś dziedzinie przez doświadczenie;
2. ktoś, kto uprawia czynnie swój zawód] –
gyakorlott, tapasztalt, praktikus, gyakorlatias
ember
praktyka (prakt.) [1. świadome, celowe działanie
wykonywane regularnie; 2. doświadczenie,
umiejętności zdobyte dzięki takiemu
działaniu; 3. prowadzenie samodzielnej
działalności w zawodzie lekarza lub
prawnika; 4. przyjęty w codziennym życiu
sposób
robienia
czegoś;
5. okres
nabywania wprawy w jakimś zawodzie;
też: okres odbywania stażu w jakiejś
instytucji] – (lat.) praktika; gyakorlat
(gyak.), foglalkozás; fogás, fortély; csel,
csíny; mesterkedés, fondorkodás; (időszak)
gyakorlat; gyakorlóév; (np. w fabryce)
termelési gyakorlat; (med.) praxis
praktyka gospodarcza – gazdasági gyakorlat
praktyka handlowa – kereskedelmi gyakorlat
praktyka hodowlano-rolnicza – termelésiföldművelési gyakorlat
praktyka jest bardzo ważna – a gyakorlat nagyon
fontospralka – mosógép
praktyka lekarska a. praktyka medyczna –
orvosi gyakorlat v. prakszis
praktyka planowania – tervezési gyakorlat
praktyka podatkowa – adógyakorlat
praktyka prywatna – magánprakszis
praktyka znachorska – kuruzslási fortély v. fogás
v. gyakorlat
praktyka zawodowa – szakmai gyakorlat
praktykabel, praktykabl [1. część dekoracji
teatralnej umożliwiająca zróżnicowanie
poziomów podłogi; 2. w sali teatralnej lub
widowiskowej:
składane
zapasowe
siedzenie bez oparcia, przymocowane do
rzędu stałych foteli; 3. jest to niewidoczny
dla
widza
drewniany
element
konstrukcyjny,
który
służy
do
wspomagania dekoracji teatralnej, służy
także za podest dla aktorów. Jest to
konstrukcja łatwa do składania i
-
Wersja 01 01 2017
przenoszenia; 4. część dekoracji stawiana
przed
horyzontem
scenicznym;
praktykabl; ferm; 5. składane zapasowe
siedzenie bez oparcia, przymocowane do
rzędu stałych foteli w teatrze; praktykabl;
straponten; dostawka] – díszlet része;
lehajtható ülés v. pótülés, pótszék;
praktykancki, -a, -ie – gyakornoki, gyakornokpraktykant [osoba odbywająca praktykę
zawodową], praktykantka – gyakornok
(fiú, lány), praktikáns
praktykant lekarski – gyakorló v. praktizáló orvos
praktyki
[1. czynności
o
charakterze
obrzędowym; 2. działania oceniane jako
nieuczciwe lub niezgodne z prawem] –
gyakorlatok, praktikák
praktyki kogoś – vkinek a praktikái v. fondorlatai
praktyki
nabożne
–
lelkigyakorlat,
lelkigyakorlatok; ájtatosságok
praktyki religijne – vallásos szertartások;
vallásgyakorlat
praktykować [1. zwykle o lekarzu, adwokacie:
wykonywać swój zawód; 2. stosować coś w
życiu, w praktyce; 3. wykonywać praktyki
religijne; 4. odbywać praktyki zawodowe
lub pracować w celu nauczenia się
zawodu] – (lat.) praktizálni; gyakorlatot
folytatni;
tanonckodni;
gyakorolni,
alkalmazni
praktykować u szewca – cipésznél tanulni
praktykować się – gyakorolja magát (vmiben)
praktykować się za granicą – külföldön praktizál
v. gyakorolja magát
praktykowany, -a, -e – alkalmazott, gyakorlott,
mindennapi
praktykujący, -a, -e – gyakorló
praktyzować (praktyzuje) – (lat.) praktizálni;
gyakorlatot folytatni, működni (főleg orvos
v. ügyvéd)
praktyzuje na codzień języka polskiego –
hétköznapokon gyakorolja lengyel nyelvet
pralegenda – őslegenda
pralekcja – (lat.) prelekció; előadás, feolvasás
pralekcja Tadeusza Kukiza (jest autorem wielu
książek o madonnach wschodnich) –
Tadeusz Kukiz előadása
pralina, pralinka [fr. praline 'wyrób cukierniczy:
1.
czekoladka
nadziewana
masą
pomadkową; 2. migdał smażony w cukrze'
od nazwiska Plessis-Praslina, którego
kucharz wynalazł pralinkę; czekoladka
nadziewana masą pomadkową] – (fr.)
praliné; apró, töltött csokoládészem;
csokoládéval bevont cukorka
pralinowy, -a, -e – pralinés (tort pralinowy:
pralinés torta)
pralka, pralnica [urządzenie elekryczne do
prania tkanin] – mosógép
5380
pralka automatyczna – automata mosógép
pralka elektryczna – mosógép
pralka wirnikowa – keverőtárcsás
pralnia [1. zakład usługowy, w którym się czyści,
pierze
odzież,
bieliznę
itp.;
2. pomieszczenie znajdujące się w bloku
mieszkalnym, w którym pierze się odzież,
bieliznę itp.] – (zakład) mosoda; tisztító;
(izba) mosókonyha
pralnia chemiczna – vegytisztító (üzem)
pralnica szerokośsiowa – széles mosógép
pralniczy, -a, -e – mosópralnik – (ruhamosó) sulyok, ütőfa; ruhaszárító
praludzie [forma liczby mnogiej rzeczownika
praczłowiek] – ősemberek
praludzki, -a, -ie – ősemberi
praludzkość – ősemberiség
prałacki, -a, -ie [odnoszący się do prałata,
należący do prałata] – prelátusi
prałat (łac. praelatus - przełożony) [1. w kościele
rzymskokatolickim duchowny mający
zwyczajną jurysdykcję kościelną (w tym
biskup, opat). Znacznie częściej używa się
jednak tego określenia w stosunku do
prałatów honorowych. 2. Kośc. rz.kat.
duchowny mający zwyczajną jurysdykcję
kośc. (biskup, wyższy przełożony zakonu,
wikariusz generalny); tytuł honorowy
wielu innych wyższych duchownych; 3. w
Kościele katolickim: wyższy dostojnik
sprawujący
władzę
kościelną
lub
dostojnik mający taki tytuł; 4. (u Zygmunta
Glogera) Prałat, po łac. praelatus –
przełożony. Godność udzielana w średnich
wiekach niekiedy urzędnikom świeckim, z
czasem
wyłącznie
przyznawana
duchownym, sprawującym wyższe urzędy
kościelne. Prałatami nazywają się opaci
niektórych
zakonów,
opatrzeni
przywilejem
używania
insygniów
biskupich, także dygnitarze kościelni
wyjęci z pod zwykłej jurysdykcyi
-
Wersja 01 01 2017
biskupiej. Prałatkami nazywały się
niekiedy przełożone opactw żeńskich,
ksienie.] – (lat.) praelatus, prelátus; (vall.)
főpapi rang a katolikus egyházban; olyan
világi v. szerzetes pap, ki bizonyos
joghatóságot gyakorolhat az alárendelt
helyeken [1. Főpapok a pápa és a püspöki
kollégium tagjai. 2. Területi prelatura: Isten
népének egy körülhatárolt része, melynek
gondozása prelátusra van bízva, aki azt
megyéspüspök
joghatósággal
lelkipásztorként gondozza. 3. Személyi
prelatura: Az Apostoli Szentszék sajátos
helyzetekben állít fel ilyet, melyek világi
papokból és diakónusokból állnak. Élén a
prelátus áll. 4. Prelátusi rangot viselnek a
római
kúria
magasabb
beosztású
tisztségviselői. 5. Címként adományozott
rang joghatóság nélkül. A prelátusok a
liturgiában rangjuknak megfelelő ruhát, azon
kívül a püspökök és bizonyos ordináriusok
főpapi jelvényeket viselnek.]
prałatura [ta składa się z kapłanów i diakonów,
a na jej czele stoi prałat, który może ale
nie musi być biskupem. Zadania i
funkcjonowanie prałatury są określone
przez statuty, które nadaje Stolica
Apostolska.] – prelátusság; főpapi méltóság
[A prelatura (vagy prelatúra) a katolikus
egyház belső joga (kánonjog) szerinti jogi
személy, mely élén a prelátus áll. A
prelatúrára vonatkozó egyetemes (a teljes
Római Katolikus Egyházon belül érvényes)
szabályokat az Egyházi Törvénykönyv (CIC.
– Codex Iuris Canonici) tartalmazza. A CIC.
a prelatúra két fajtáját a területi és a személyi
prelatúrát alkotja meg.]
prałatura personalna [instytucja w Kościele
katolickim tworzona dla właściwego
rozmieszczenia
duchowieństwa
albo
prowadzenia
specjalnych
dzieł
duszpasterskich lub misyjnych, albo dla
różnych grup społecznych, przy czym
realizacja tych celów dotyczy różnych
regionów i przez to wykracza poza
możliwości pojedynczych diecezji.] –
személyi prelatura [A személyi prelatúra a
területivel szemben a papok megfelelő
elosztásának elősegítésére vagy különös
lelkipásztori, illetve missziós feladatok
ellátására bizonyos területeken vagy
bizonyos társadalmi csoportok körében az
Apostoli Szentszék az érdekelt püspöki
konferenciák meghallgatásával alapított,
saját, az Apostoli Szenszéktől kapott (értsd: a
pápa által jóváhagyott) szabályzattal
rendelkező szervezet. Mivel élén klerikus áll
(prelátus), jogi személy.]
5381
PRAM (PCRAM – Phase Change RAM) [typ
pamięci nieulotnej opartej na nośniku
krystalicznym. Wykorzystano zjawisko
zmiany fazy punktów nośnika z
krystalicznej na amorficzną (i odwrotnie)
za pomocą podgrzewania impulsami
elektrycznymi. Odczyt dokonywany jest
przez pomiar rezystancji nośnika (różna
dla różnych faz). Nośnikiem jest stop
tellurku antymonu i tellurku galu,
podobny do stosowanego w płytach CDRW.] – PRAM (PCRAM – Phase Change
RAM) [PRAM, azaz phase-change RAM
chipekben az anyag állapotváltozásán alapul
az adttárolás. Az eljárás arra a fizikai
jelenségre épül, az anyagok másmilyen
kristályszerkezetbe rendeződnek, ha az
olvadáspontjuk feletti vagy az alatti
állapotból hűlnek ki. A PRAM írásakor
megváltozik az adatot tároló cella
hordozóanyagának kristályszerkezete, ami
befolyásolja annak elektronikus vezetési
tulajdonságait.
A
nagy
ellenállást
eredményező állapot jelentheti az 1-est, az
alacsony pedig a 0-t. Mivel egyik állapot
fenntartásához sem kell energia, ezért a flash
memóriához hasonlóan a PRAM is megőrzi
tartalmát kikapcsolt állapotban.]
pramatka [1. kobieta, której potomstwem jest
ludzkość, jakiś naród lub ród; 2. ktoś, kto
dał początek czemuś; też: coś, co jest
miejscem powstania czegoś] – ősanya (pl.
Éva, Emese)
prana [w hinduizmie: życiodajna energia
przenikająca organizm ludzki; też:
oddech
rozprowadzający
w
ciele
człowieka tę energię] – prána a hinduizmus
tanítása szerint az univerzumban mindent
betöltő életenergia (a csí hindu változata)
prana skóra [prana skóra, która po uszyciu jest
jeszcze ręcznie obrabiana woskiem] –
mosott bőr [Vintage hatású bőr, amit
mosással, merítéssel vagy gyűréssel idéznek
elő.]
prana wełna [Wełna z ostrzyżonej owcy
zawierająca tłuszcz, pot, kurz, piasek itp.
Te zanieczyszczenia są usuwane z wełny w
różnorodny
sposób.
Najbardziej
popularny to pranie w kąpieli wodnej
(zwanej emulsyjnej) i w nafcie lub
benzynie. Ilość pranej (czystej) wełny
uwolnionej od zanieczyszczeń określa się
hasłem rendement, np. wydajność wełny
po praniu. Wartość zawiera się w
przedziale 35 – 80 % w zależności od rasy
owcy i zawartości zanieczyszczeń. Cienka
wełna (merino) ma niższą wydajność niż
przędza surowa. Kolor wełny jest za
zwyczaj biały, żółtawy, żółty, zielono-
-
Wersja 01 01 2017
żółty,
brązowawy,
czerwonawy,
zielonkawy, niebieskawy itp. Kolor wełny
zależy od potu, tłuszczu, zanieczyszczeń
jakie są w wełnie surowej. Nawet po
procesie prania utrzymuje się kolor.
Australijska
wełna
„merino“
jest
najczęściej biała.] – mosott gyapjú [A
lenyírt gyapjút gyapjúzsír, verejték, ürülék,
por, homok stb. szennyezi. Ezeket a
szennyeződéseket
különbözőképpen
távolítják el. A legközönségesebb eljárás a
vizes közegben történő mosás (emulgeálás),
emellett a gyapjú tisztítható szerves
oldószerekkel (pl. benzinben, per-klóretilénben) is. A mosott gyapjúnak a zsíros
gyapjúhoz viszonyított tömegarányát a
„hozam” (francia eredetű szakkifejezéssel:
rendement, ejtsd: randman) fejezi ki,
amelynek értéke a juh fajtájától és
tartásmódjától függően 35-80%. A finom
(merinó) gyapjú hozama kisebb, mint a
durva gyapjúé. A mosatlan gyapjú színe
lehet fehér, sárgás, sárga, sárgászöld, barnás,
vöröses, szürkés, kékes stb., attól függően,
hogy mennyi és milyen verejtéket, zsírt és
egyéb szennyezőanyagot tartalmaz. Az
egészséges gyapjú még mosás után is
megtartja eredeti színét. Az ausztrál merinó
például rendszerint fehér, a keresztezett
(cross bred) gyapjú sárga vagy sárgás, stb.]
prandypura [jakiś ubiór męski w XVII w.
niewątpliwie
z
Brandeburgii
naśladowany] – (daw) brandenburgi fazonú
férfiruha a XVII. században
pranie [1. ogół czynności związanych z
usuwaniem brudu z tkanin, z odzieży;
2. porcja bielizny, odzieży, którą się pierze
lub uprało; 3. Proces oczyszczania
tekstyliów w wodnej kąpieli. Pranie
zawiera wszystkie lub niektóre z
poniższych etapów (w różnej kolejności): mydlenie, pranie wstępne i pranie
zasadnicze – połączone zazwyczaj z
podgrzewaniem i dodatkiem środków
piorących – i płukanie; - wymiana wody,
np.: podczas płukania lub odwirowywania
podczas powyższych operacji. Operacje te
mogą być przeprowadzane także podczas
prania ręcznego. Symbol liczby w wannie
wskazuje maksymalną temperaturę w °C
prania, która nie może być przekroczona.
Pozioma kreska pod wanną informuje o
łagodnym
procesie
wirowania
dla
artykułów delikatnych. Podwójne paski
wskazują
na
zastosowanie
bardzo
łagodnego procesu prania szczególnie dla
artykułów wełnianych.] – mosás (ruha)
[Textíliák vizes fürdőben való tisztítására
szolgáló folyamat. A mosás az alábbi
5382
műveletek összességéből, vagy azok
megfelelő kombinációjából áll: - Áztatás,
előmosás és főmosás – melyet általában
melegítéssel, mechanikai behatással és
mosószer vagy más termék jelenlétében
végeznek –, valamint öblítés; - Vízkivonás,
azaz a fent említett műveletek közben
és/vagy végén végzett centrifugálás vagy
facsarás. Ezek a műveletek géppel vagy
kézzel végezhetők. A mosóteknőben
feltüntetett számok azt a maximális
hőmérsékletet mutatják °C-ban, amit nem
szabad túllépni. A mosóteknő alatti vonal
kíméletes
eljárást
jelöl
csökkentett
mechanikai behatással, különösen a könnyen
kezelhető termékek esetére. A kettős vonal
nagyon kíméletes kezelést jelent, különösen
gyapjú termékek esetére.]
pranie
brudnych
pieniędzy
[proceder
obejmujący wszelkiego rodzaju operacje
mające zazwyczaj na celu wprowadzenie
do
legalnego
obrotu
wartości
majątkowych,
które
pochodzą
z
nielegalnych
źródeł.
W większości
przypadków dotyczy to przestępczości
narkotykowej
i
innej
ciężkiej
przestępczości.] – pénzmosás [a pénzügyi
bűncselekmények egyike]
pranie chemiczne – vegytisztítás
pranie chemiczne na mokro – nedves vegytisztítás
pranie chemiczne na sucho – száraz vegytisztítás
pranie wstępne – előmosás
prany, -a, -e – kimosott
praocean – ősóceán (Paleotethys)
praojciec [mężczyzna, którego potomstwem jest
ludzkość, jakiś naród lub ród] – ősapa
praojcowie [przodkowie, pradziadowie] – elődök,
ősök
praojcowski, -a, -ie – ősapai, ősrégi
praojczyzna [pierwotna ojczyzna, najdawniejsza
siedziba jakiegoś ludu] – őshaza
praprababka [matka prababki lub pradziadka]
– ükanya
prapradziad, prapradziadek [1. ojciec pradziada
albo prababki; 2. bardzo dawny przodek]
– ükapa
prapradziadkowie – üknagyszülők
praprawnuk, praprawnuczka [syn prawnuka
albo prawnuczki] – ükunoka (fiú, lány)
praprawnuki [dzieci prawnuka lub prawnuczki]
– ükunokák
prapra-pradziadek – szépapa
prapra-prababka – szépanya
prapremiera [pierwsze na świecie lub w jakimś
kraju publiczne wystawienie opery, sztuki
-
Wersja 01 01 2017
teatralnej lub wyświetlenie filmu] –
(színm) ősbemutató
prapremiera
filmu
dokumentalnego
–
dokumentumfilm ősbemutatja
prapremiera galowe – díszbemutató
prapremiera słuchowiska radiowego – rádió
hangjáték ősbemutatója
praprzodek [1. bardzo dawny przodek; 2. w
odniesieniu do zwierząt: bardzo odległy
przodek w rozwoju ewolucyjnym] – előd,
ős
praprzyczyna [pierwsza, podstawowa przyczyna
czegoś] – ősok, alapok, elsődleges ok
praprzyczyna wszystkich obraz – összes kép
alapoka
prarodzic – ősszülő
prarodzic człowieka – az ember ősszülője
praroślina [(Urpflanze), o której mówił Goethe]
– ősnövény
prasa (łac. presso tłoczyć) [1. maszyna robocza,
której działanie polega na wywieraniu
nacisku na przedmiot; 2. narzędzie
służące do prasowania i wytłaczania ciał
stałych; 3. Prasa - rodzaj mebla; 4. środek
masowego przekazu, w którym informacje
zamieszczane są w postaci tekstu i obrazu;
ogół gazet i czasopism; 5. ogół dzienników
i czasopism; 6. zespół ludzi piszących w
czasopismach; 7. maszyna, urządzenie do
wywierania nacisku na jakiś materiał lub
przedmiot,
używane
m.in.
przy
wytłaczaniu oleju z nasion; 8. określenie
dzienników, czasopism i "środków
masowego przekazywania powstałych w
wyniku
postępu
technicznego"
o
charakterze informacyjnym, wydawanych
periodycznie, nie rzadziej niż raz do roku,
wyróżniających się stałym tytułem i
kolejnym numerem. Określenie "prasa"
pochodzi od nazwy maszyny drukarskiej i
sposobu powstawania "prasy", który
polega na odciskaniu znaków na papierze;
9. maszyna rolnicza do zbierania siana,
słomy lub zielonki z wałów oraz
prasowania podebranego materiału i
wiązania go w bele lub wiązki. Prasy mogą
być przyczepiane lub zawieszane, np. na
kombajnie] – (műsz) sajtó, prés, présgép,
sajtoló (gép); satu; (druk) sajtó; bálázógép
5383
prasa brykietowa – brikettsajtó
prasa codzienna – napi sajtó
prasa do kopiowanie – másolóprés
prasa
do
przeciskania
ziemniaków
–
krumplinyomó, burgonyanyomó
prasa do słomy – bálázógép, szalmaprés
prasa do winogron – szőlőprés
prasa drukarska [maszyna do odbijania na
papierze tekstów i ilustracji z form
drukarskich wypukłych, przez tłoczenie] –
sajtó, nyomógép, nyomdagép
prasa filtracyjna – szűrőprés, nyomószűrő
prasa formiarska – formázóprés, formázósajtó
prasa gadzinowa [prasa będąca na usługach
okupanta lub władzy totalitarnej] - (átv.)
megvesztegetett, megvásárolt sajtó
prasa giełdowa – tőzsdesajtó
prasa hydrauliczna [prasa, w której nacisk jest
wywierany
za
pomocą
suwaka
połączonego z tłokiem przesuwającym się
w cylindrze pod wpływem ciśnienia cieczy]
– hidraulikus prés; hidraulikus, víznyomásos
sajtó
prasa kolanowa [1. prasa mechaniczna o suwaku
napędzanym
za
pośrednictwem
kolanowego układu dźwigni; 2. rodzaj
prasy, której ruch posuwisto-zwrotny
stempla
generowany
jest
przez
mechanizm kolanowy.] – karos sajtó
prasa korektorska [maszyna drukarska, na
której wykonuje się próbne odbitki składu
drukarskiego w celu poprawienia błędów
w tekście] – korrektúra v. próba sajtó
prasa partyjna – pártsajtó
prasa popołudniowa – délutáni sajtó v. újság
prasa postępowa – haladó sajtó
prasa ręczna – kézisajtó
prasa winna (tłocznia) – szőlőprés
prasie nałożono kaganiec – (átv.) szájkosarat
tettek a sajtóra; elnémították a sajtót
prask! – puff! bumm! ["trzask prask w pysk": piff
puff pofon]
-
Wersja 01 01 2017
praska – kis prés, sajtó
praska do ziemniaków – krumplinyomó
praski, -a, -ie [przymiotnik od: Praga, Praszka]
– prágai [Praski Hotel w Warszawie: Prága
Hotel Varsóban]
praski
prasłowiański, -a, -ie [dotyczący Prasłowian] –
ősszláv
prasnąć (praśnie) — praskać [1. rzucić coś z siłą;
2. uderzyć w coś mocno, z trzaskiem; też:
upaść z hukiem; 3. wydać trzask; 4.
trzasnąć; 5. rzucić czymś o ziemię] – (táj)
ledobni, eldobni, odavágni, odacsapni
prasnąć książką o ziemię – földhöz vágni a
könyvet
prasolstwo [kramarstwo solne] – (daw)
sókereskedés
prasoł [1. przekupień soli; prasołka – przekupka
soli; 2. w dawnej Polsce kupiec zajmujący
się sprzedażą soli, mięsa. Często
prasołowie organizowali się w gildie,
niekiedy
o
dużym
znaczeniu
gospodarczym. Jeden z najstarszy cechów
prasalskich powstał w Opocznie, a 13
września
1456
roku
został
on
zatwierdzony przez króla. W Krakowie
już w XIV wieku istniał osobny targ soli
(forum salis). W języku potocznym: żyć z
prasołki, znaczyło tyle co żyć z handlu
solą.
Jedyną
do
dziś
działająca
organizacją prasołów w Polsce jest
Bractwo Prasalskie w Bolesławcu koło
Wielunia.] – (daw) sóárús, sókereskedő;
sóárús asszony
prasowacz [pracownik zajmujący się zawodowo
prasowaniem odzieży] – vasaló ffi
prasowaczka – vasalónő
prasować (prasuje) [1. wyrównywać tkaninę za
pomocą gorącego żelazka, prasownicy
itp.; 2. tłoczyć, wyciskać itp. coś w prasie,
pod prasą] – (tłoczyć) préselni, sajtolni;
(żelazem) vasalni
prasować coś – vasalni vmit
5384
prasowalnia [pomieszczenie, w którym prasuje
się tkaniny, odzież] – vasalóműhely,
vasalóüzem
prasowanie
[Proces
przeprowadzany
na
tekstyliach w celu przywrócenia kształtu i
wyglądy,
poprzez
odpowiednio
zastosowanie temperatury, pary wodnej i
nacisku. Liczba kropek wskazuje jaką
temperaturę powinno się zastosować.] –
préselés, sajtolás; (żelazem) vasalás; (text)
vasalás és préselés [A textiltermékeken
végzett eljárás célja a termék alakjának és
külső képének helyreállítása hőt, nyomást és
esetleg gőzt alkalmazó megfelelő készülék
segítségével. A pontok száma azt jelzi, hogy
mennyire lehet magas a kézi vasaló
hőmérséklete.]
prasowany, -a, -e – préselt, sajtolt; vasalt, kivasalt
prasownia [oddział zakładu metalurgicznego,
gdzie odbywa się obróbka materiału za
pomocą pras] – présház
prasownik – préselő, présmunkás; vasaló
prasowy, -a, -e – sajtóprasoznawczy, -a, -e – sajtóismereti
prasoznawstwo [1. nauka zajmująca się prasą,
jej redagowaniem, odbiorem itp.; 2. nauka
o
czasopismach
i
wydawnictwach
periodycznych, obejmująca coraz częściej
także inne źródła informacji pochodzenia
dziennikarskiego
(radio,
telewizja,
Internet – zobacz massmedia); 2. to nauka
o szeroko pojętej prasie, środkach
masowego przekazu. Nauka o tworzeniu,
zawartości, przekazywaniu i odbiorze
prasy (drukowanej, radia i telewizji); w
szerszym znaczeniu jest to wiedza o
periodycznym
komunikowaniu
masowym.] – sajtóismeret (sajtótörténet,
sajtóvariánsok)
prasówka
[1. pot.
spotkanie
poświęcone
omówieniu aktualnych wiadomości z
prasy; 2. wyrób metalowy w postaci pręta
wyciskanego na gorąco z wlewka] –
sajtótájékoztató, sajtófélóra
prastary, -a, -e [wywodzący się z bardzo
dawnych czasów] – ősi, ősrégi
prastary gród – ősi vár
praszczur [1. daleki przodek; 2. w odniesieniu do
zwierząt: daleki przodek w rozwoju
ewolucyjnym] – ükapa; (áll.) evolúcuiós
fejlődésben távoli ős
praświat – ősvilág
praustrój – ősrendszer
prawa [1. prawa strona; 2. w komendzie
marszowej: prawa noga] – jog, törvény;
(wojsk) jobb láb
prawa autorskie – szerzői jog
-
Wersja 01 01 2017
prawa człowieka [to koncepcja, według której
każdemu człowiekowi przysługują pewne
prawa, których źródłem obowiązywania
jest przyrodzona godność ludzka] – emberi
jogok [azok a jogok és szabadságjogok,
amelyek minden embert születésüktől fogva
egyenlően megilletnek. Olyan alapvető
polgári és politikai jogokat foglalnak
magukba, mint az élethez vagy a
szabadsághoz való jog, a vélemény és
kifejezés szabadsága, a törvény előtti
egyenlőség, valamint gazdasági, szociális és
kulturális jogokat, mint a kulturális életben
való szabad részvétel joga, élelemhez,
neveléshez és munkához való jog. Az ENSZ
Közgyűlése 1950-ben jelölte ki december
10-ét az emberi jogok napjának annak
emlékére, hogy 1948. december 10-én
fogadták el az Emberi Jogok Egyetemes
Nyilatkozatát.]
Prawa te mają charakter:
 powszechny - obowiązują na całym świecie i
przysługują każdemu człowiekowi
 przyrodzony - przysługują każdemu od
chwili urodzenia
 niezbywalny - nie można się ich zrzec
 nienaruszalny - istnieją niezależnie od
władzy i nie mogą być przez nią dowolnie
regulowane
 naturalny - obowiązują niezależnie od ich
potwierdzenia przez władzę państwową
 niepodzielny - wszystkie stanowią integralną
i współzależną całość
prawa dzidziczności – az átöröklés törvényei
prawa ekonomii politycznej – gazdaságpolitkai
törvény
prawa fiskalna – kincstári jogok, pénzügyi jog
prawa kardynalne [w Polsce XVII–XVIII w.:
przepisy prawa ustalające podstawowe
zasady ustrojowe państwa] – alapvető
jogok
prawa mężowskie – a férj jogai
Prawa Murphy'ego [zbiór popularnych, często
humorystycznych
powiedzeń,
sprowadzających się do założenia, że
rzeczy pójdą tak źle, jak to tylko możliwe.]
– Murphy törvényei [Murphy törvénye
szerint „ami elromolhat, az el is romlik”. A
szállóigeként régóta létező megfigyelést
először 1952-ben említi ezen a néven Anne
Roe, egy meg nem nevezett fizikus ismerősét
idézve. Nick T. Spark szerint az elnevezés
Edward Murphy amerikai mérnökre utal, aki
egy 1948–49 között a Wright-Patterson
légitámaszponton végzett, a gyorsulás
emberi szervezetre kifejtett hatását vizsgáló
kísérletsorozat során mondta ezt, amikor egy
5385
rosszul felszerelt mérőműszer miatt egy
kísérletet elölről kellett kezdeni.]
prawa nadane – hozott törvények
prawa nadbrzeżne o rozbitkach i korsarzach
[Powszechne w Europie było prawo, iż
rzeczy rozbitków morskich, które woda na
ląd wyrzucała, stawały się prawną
własnością tych, którzy je znaleźli i
zabrali. Tylko naród polski może się tem
pochlubić, że ze wstrętem podobną zasadę
odrzucał.
Kazimierz
Jagiellończyk,
przyszedłszy do posiadania Pomorza,
zniósł niesprawiedliwe to prawo, a tak jus
naufragii nie miało u nas miejsca. Statut
Litewski pod karą wynagrodzenia w
dwójnasób (sowito), wzbrania zabierać
rzeczy rozbitkom (Rozdz. IX, art. 31).
Naród nie chciał, aby z nieszczęścia
bliźnich bogacono się przez grabież ich
mienia. Ludzkie to i pełne miłości
chrześcijańskiej
zdanie
objawili
i
obstawali przy niem: Zygmunt Stary i
Stefan Batory. Jak zacne i rozumne rzeczy
wychodziły z kancelaryi królewskich,
niech posłuży za dowód list Batorego do
miasta Lubeki w sprawie powyższej. (Dan
w obozie pod Gdańskiem d. 28 lipca 1577 r.
Stefan Batory.)] – (daw., praw) parti
törvények a hajótöröttekről és kalózokról
prawa noga – jobbláb
prawa
obywatelskie
[konstytucyjnie
zagwarantowane prawa obywatela danego
państwa, których celem jest ochrona jego
interesów],
prawa obywatelstwa
–
állampolgári jogok
prawa podstawowe – alapvető jogok
prawa polityczne – politikai bajok
prawa produkcji społecznej i podziału dóbr
materialnych
–
javak
társadalmi
termelésének és elosztásának törvényei
prawa ręka – jobbkéz; jobb kéz
prawa rozwoju społecznego – társadalmi fejlődés
törvényei
prawa rynkowe – piaci törvények
prawa strona – jobb oldal
prawa strona [Strona materiału, która został
zaprojektowana podczas wywarzania w
taki sposób ażeby być na wierzchu;
poprzez spot, wykończenie, bardziej
widoczny wzór. Są też materiały
dwustronne.] – színoldal [Esztétikai
szempontból a kelmének az az oldala, ahol
mintázata,
kikészítése
a
legjobban
érvényesül. Van olyan szövet, amelynek
mindkét oldala tekinthető színoldalnak (lásd
kétoldalas szövet). Kötött kelmének azt az
oldalát nevezik színoldalnak, ahol a
-
Wersja 01 01 2017
szemszárak látszanak (lásd szem (kötésben)),
az egyszínoldalas kötött kelménekcsak az
egyik oldalán, a kétszínoldalas kötött
kelmének pedig mindkét oldalán a
szemszárak látszódnak.]
prawa strona materiału – szövet színoldala
prawa wszystkie zastrzeżone [Prawa autorskie ©
Gerions RPG Portal Wszystkie prawa
zastrzeżone] – minden jog fenntartva
Prawa zwyczajowe – szokásjogok
(u Zygmunta Glogera) Prawa zwyczajowe
Gdy r. 1249 legat papieski Jakób wysłany
był z Rzymu nad Baltyk do rozsądzenia
sporów między Krzyżakami z jednej a
nowonawróconemi czyli podbitemi przez
nich plemionami pruskiemi: Pomeranów,
Warmów i Natangów z drugiej strony – obie
strony sporne, t. j. Krzyżacy i Prusowie
szczepu lettońskiego, po wspólnej naradzie
wybrali prawo i sądownictwo polskie za
obowiązujące. Widzimy z tego, w jaki
sposób wpływ kultury i praw polskich sięgał
już w XIII w. z nad Warty do ujść Niemna.
Ale były to prawa nie pisane, ani siłą z
obczyzny
narzucone,
ale
uświęcone
wiekami, rdzennie lechickie i słowiańskie
zwyczaje
narodu
polskiego.
Uczony
prawoznawca polski Walenty Dutkiewicz
powiada: „Prawa jak wszędzie tak i u nas,
zanim były zredagowane czyli napisane,
tworzyły się z potrzeb społecznych i formy
rządu, z usposobienia narodu, z jego ducha,
z jego wyobrażeń o sprawiedliwości”.
Zwyczaje ustalone nietylko w całym
narodzie, ale nawet w jednej z jego ziem
były uważane za prawo miejscowe
obowiązujące (Vol. leg. V, f. 500). Statut
Wiślicki jest pierwszem prawem pisanem,
jest zbiorem praw zwyczajowych Wielko- i
Małopolskich a zostanie on po wszystkie
wieki pięknym pomnikiem, jako podstawa
następnych prac prawodawczych, które
przez półpięta wieku poprawiały go,
uzupełniały, zmieniały w miarę nowych
potrzeb i odwoływały się do niego. Król
Aleksander Jagiellończyk polecił, aby każda
ziemia spisała i przedstawiła mu wszystkie
swoje prawa zwyczajowe. Uczyniła to tylko
za krótkiego jego panowania ziemia
Krakowska i w statucie Łaskiego mamy
jedynie
zwyczaje
prawne
ziemi
Krakowskiej. Dochowały się jeszcze spisane
w części zwyczaje prawne ziemi Łęczyckiej.
Innych zgoła brak a dowiedzieć się o nich
możemy tylko z dokumentów prawnych
prywatnych. Nie będziemy też mieli póty
historyi prawa polskiego, dopóki nie będą
ogłoszone i zbadane wszystkie dokumenta
średniowieczne w kraju naszym. W.
Dutkiewicz pisał rozprawę: „O mniemanem
prawie zwyczajowem”. Warszawa, 1876.
Komisja prawnicza w Akademii um.
ogłosiła w V tomie swoich wydawnictw
odezwę w przedmiocie zebrania prawa
zwyczajowego,
przysłów
i
wyrażeń
prawnych w Polsce. Prof. Aloizy Winiarz
napisał rozprawę „O zwodzie zwyczajów
prawnych
mazowieckich
układu
Wawrzyńca z Prażmowa” (w tomie 32
ogólnego zbioru rozpraw Akademii um. a w
t. VII seryi II, str. 91 – 170, Kraków, 1895
r.).
5386
prawda [I. 1. zgodna z rzeczywistością treść
słów, interpretacja faktów, przedstawienie
czegoś zgodne z realiami; 2. to, co
rzeczywiście jest, istnieje lub było;
3. zasada dowiedziona naukowo lub
wynikająca z doświadczenia, uważana
powszechnie za niepodważalną; – II.
1. wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący
zgadza się z tym, co ktoś powiedział;
2. wykrzyknik na końcu zdania lub
otwierający pytanie, sygnalizujący, że
mówiący oczekuje od swojego rozmówcy
aprobaty tego, co powiedział lub powie; –
III. partykuła używana jako wtrącenie,
sygnalizująca, że mówiący zastanawia się
nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi,
np. Trzeba wreszcie znaleźć, prawda,
rozwiązanie, prawda, tej kwestii. – IV.
składnik spójnika złożonego co prawda...,
ale (jednak, lecz)..., łączącego dwa zdania
lub inne wyrażenia, komunikującego, że
treść jednego z nich jest niezgodna z tym,
co można wywnioskować z treści
drugiego; V. plecionka pod misy i
półmiski na stole podkładana] –
kézenfekvő igazság, alaptétel, axióma;
valóság; való; igazság, igaz — igazán,
csakugyan, ugye, nemde, valóban, igazán
prawda [jest przeciwieństwem do kłamstwa i
błędu. Jest od Boga. Gdy to, co mówimy i
poznajemy,, jest zgodne z opinią Boga, to
mówimy i poznajemy prawdę. Prawda jest
zgodnością z opinią Boga, dlatego też
słowo to nie występuje w Biblii w liczbie
mnogiej. Chrystus nazywany jest także
Prawdą, bo jest rzeczywistością, a nie
istotą istniejącą w fantazji (wyobraźni).] –
igazság [A megismert tények megegyezése
Isten
teljes
létezésével:
mindez
általánosságban és Isten különös kijelentése
útján ismerhető fel; de mindig csak annyi
belőle, amennyit Isten ki akar jelenteni; Isten
mindazt kijelentette, ami a megismeréshez és
az üdvösséghez szükséges; az igazság
legnagyobb mértékben Jézus Krisztusban
jelent meg (Jn 1,14-17; 14,6), akik
elfordulnak Tőle, azok önmaguk döntenek
egy tévelygő és Istentől örökre távol maradó
élet mellett.]
prawda (?) – (gyors közbeszédben) ... ugye (?).
nem?, igaz?; hát, szóval
-
Wersja 01 01 2017
prawda absolutna [prawda ostateczna lub
prawda całościowa] – abszolút igazság
Prawda-Bóg [1. Bóg jest Prawdą w tym
znaczeniu, że Jego poznanie jest
prawdziwe, nieskończenie doskonałe. 2.
Jezus Chrystus, prawdziwy Bóg, którego
poznanie jest absolutnie prawdziwe,
poucza nas jak dobry nauczyciel] – IgazIsten
prawda bije w oczy – szembetűnik v. szembeötlik
az igazság
prawda gorzka potrawa – az igazság fáj
prawda indukcyjna – indukcióval kikövetkeztetett
igazság
prawda kolką w boku – [az igazság az oldalát
szúrja]
prawda w oczy kole – az igazság szemet szúr
prawda zawsze wyjdzie na wierzch; prawda
zawsze na wierzch wyjdzie – az igaság
mindig kiderül
prawdę mówiąc – az igazat megvallva, őszintén
szólva, az igazat szólva
prawdę powiedziawszy – őszintén szólva, az
igazat megvallva
prawdomówca – igazmondó, igazat mondó ember
prawdomówca mówi źle – igazmondó rosszul
beszél
prawdomówność – igazmondás, igazságszeretet;
őszinteség
prawdomówność Boga – zob. Prawda-Bóg – Isten
őszintesége; Isten igazmondása
prawdomówny, -a, -e [1. taki, który zawsze mówi
prawdę; 2. wyrażający w danej chwili
prawdę] – igazmondó, igazságszerető
prawdopodobieństwo
[możliwość,
szansa
wydarzenia się czegoś] – valószínűség,
valószerűség
prawdopodobnie – valószínűleg, remélhetőleg,
bizonyára, alighanem; minden valószínűség
szerint; előreláthatólag; nyilván; várhatóan;
föltehetően
prawdopodobnie, ale nic pewnego o tym temat
nie wiadomo; prawdopodobnie, ale nic
pewnego na ten temat nie wiadomo –
valószínű, de semmi biztosat nem lehet tudni
róla
prawdopodobny, -a, -e [1. taki, co do którego
można przypuszczać, że jest prawdziwy;
2. taki, który przypuszczalnie nastąpi] –
valószínű
prawdy naukowe – tudományos igazságok
prawdy zasadnicze – alapvető igazságok
prawdziwek, prawdziwki [grzyb o brązowym
kapeluszu i pękatej, białej nóżce] –
vargánya; Ízletes vargánya (Boletus edulis)
úrigomba; közönséges vargánya (Boletus
regius); közönséges tinórú
5387
Prawdziwek – vargánya
prawdziwie – igazán, valóban
prawdziwość – igazság, valódiság, valóság, lényeg
prawdziwy, -a, -e [1. zgodny z rzeczywistością, z
prawdą; 2. autentyczny, niesfałszowany;
3. taki jak zwykle bywa, typowy; też:
mający cechy osoby, stanu, przedmiotu,
do których jest porównywany] – igazi;
igaz, való; élethű, valódi, valóságos, vérbeli;
autentikus, nem hamis, hiteles, hamisítatlan;
helytálló
Prawdziwe Życie w Bogu – zob. Orędzie
"Prawdziwe Życie w Bogu" - „Igaz Élet
Istenben”
prawdziwy Bóg – igaz Isten
prawdziwa cnota krytyk się nie boi – az igazi
erény nem fél a kritikától
prawdziwa historia – igaz történet
prawdziwa perła – igazgyöngy
prawdziwa przyjaźń – igaz barátság
prawdziwego przyjaciela można poznać w
biedzie [prawdziwego przyjaciela można
poznać właśnie po tym, że woli prawde od
kłamstwa;
prawdziwego
przyjaciela
można poznać po tym,że kiedy ty
zachowujesz się głupio, on nie będzie
uważał, że leży to w twojej naturze] –
(közm.) szükségben mutatkozik meg az igazi
barát
prawdziwy bal dla kogo – igazi ünnep v. kész
öröm vki számára
prawica [1. partia polityczna lub organizacja o
zachowawczym programie, opierająca się
na takich wartościach jak wspólnota
narodowa, rodzina i własność prywatna;
2. prawa ręka; 3. to prawa ręka. Pan nasz
usiadł na prawicy Boga po dokonaniu
-
Wersja 01 01 2017
dzieła zbawienia.] – jobb, jobbkéz; (prawa
strona) jobboldal; (pol) jobboldal (politikai),
jobbszárny; átv. jobbkéz (vkinek a segítője)
prawica [zwyczajowe określenie sił politycznych,
które charakteryzuje szacunek dla
tradycji, autorytetów, religii, istniejącej
hierarchii
społecznej
oraz
wstrzemięźliwość
przy
dokonywaniu
zmian
w
systemie
społecznogospodarczym i politycznym. Poglądy
prawicowe
są
przeciwstawiane
lewicowym.] – pol. jobboldal [azon politikai
eszmék, ideológiák csoportja melyek fő
jellemzője a társadalom hierarchikus
felépítésének elfogadása, az emberek közötti
társadalmi
és
anyagi
egyenlőtlenség
adottságként kezelése és helyeslése. — A
jobboldal elnevezés eredetileg a nagy francia
forradalomra vezethető vissza, ahol a
Nemzeti Konventben az elnöktől jobbra
foglaltak helyet a monarchiát és a nemesi
előjogokat (a status quo-t) támogató és a
radikális változásokat elutasító képviselők,
vagyis az ancien régime hívei. — A 20.
században jobboldali jelzővel illették a
szabadpiac és a laissez-faire kapitalizmus
híveit is.]
prawicowiec [potocznie o zwolenniku prawicy] –
jobboldali ember v. politikus
prawicowo – jobboldali módon, jobboldaliasan
prawicowość – jobboldaliság
prawicowość i lewicowość – (pol.) jobb- és
baloldaliság
prawicowy,
-a,
-e
[dotyczący
prawicy
politycznej, związany z jej poglądami,
reprezentujący
jej
poglądy
(np.
prawicowy
polityk,
przekonania
prawicowe)] – pol jobboldali
prawiczka [1. pot. młoda dziewczyna, która nie
miała jeszcze stosunku płciowego] – szűz
lány, hajadon
5388
prawiczek [1. pot. młody mężczyzna, który nie
miał jeszcze stosunku płciowego; 2. pot.
mężczyzna naiwny, nieobyty] – (átv.) szűz
ffi; naív, neveletlen ember
prawić [mówić o czymś, zwykle długo, z
namaszczeniem] – beszélni, mesélni,
mondani vmiről vmit
prawić dowcipy – elmésségeket mondani,
szellemeskedni
prawić głupstwa – butaságot beszélni
prawić kazanie – prédikálni; egyházi szónoklatot
tart, szentbeszédet mond
prawić komplementy – bókolni, bókokat mondani
prawić komu grzeczności – udvariaskodni v.
nyájaskodni vkivel
prawić komu komplement – bókolni (vkinek)
prawić komu komplementy – szépeket mondani
(vkinek); csapja a szelet (vkinek)
prawić komu morały – erkölcsi prédikációt tartani
vkinek; megleckéztetni vkit,
prawić komu perory – fejére olvasni v. fejéhez
vágni vkinek az igazságot; megmosni a fejét
vkinek; (közb.) beolvasni vkinek
prawić marały – megdorgálni, megkorholni,
erkölcsi prédikációt tartani
prawić morały – erkölcsi prédikációt tart
prawić wam perory – beolvasni nektek
prawić niestworzone dziwy – képtelen-, valótlan
dolgokat mondani
prawić pannie dusery – bókolni, bókolgatni, tenni
a szépet a kislánynak
prawidlarz – kaptafakészítő
prawidła – kaptafa
prawidła dzielenia i mnożenia – (matematika) az
osztás és szorzás szabályai
prawidła gramatyczne – nyelvtani szabályok
prawidło
[1. przyrząd
do
prostowania,
formowania czegoś, zwłaszcza forma w
kształcie stopy, wkładana do butów dla
utrzymania ich fasonu; 2. istniejący
przepis, norma] – kaptafa; (linia)
szintezőléc; (műsz) egyengetőléc, idomléc,
lehúzóléc; (szewskie) sámfa, kaptafa; (átv.)
szabály, előírás; zsinórmérték
prawidło nie uzasadnione – meg nem okolt v.
indokolt szabály
prawidło szewskie – kaptafa
prawidło ułożyć – szabályt készíteni
prawidłowo – szabályszerűen, szabályosan,
rendesen
prawidłowość – szabályszerűség; szabályosság,
törvényszerűség
prawidłowy, -a, -e [odpowiadający określonym
przepisom,
normom]
–
szabályos,
szabályszerű, rendes
-
Wersja 01 01 2017
prawidłowy rozwiązający krzyżówki – a rejtvény
helyes megfejtője
prawie [partykuła komunikująca, iż to, o czym
mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele
brakuje, aby się urzeczywistniło, np. Była
prawie mężatką] – majdnem, szinte,
csakugyan, úgyszólván, csaknem; mintegy
prawie cały dzień – csaknem (szinte) egész nap
prawie dwa miliony – majdnem kétmillió
prawie można by powiedzieć – úgyszólván
prawie nic – majdnem semmi
prawie nie [przysłówek komunikujący, iż to, o
czym jest mowa, ma miejsce w tak małym
stopniu, że niewiele brakuje, żeby nie
nastąpiło] – (határozószó) majdnem,
csaknem
prawie wszystko – majdnem minden
prawie że spalił się ze wstydu – átv. majd a föld
alá süllyedt szégyenében
prawie że utonął – csaknem elsüllyedt, majd hogy
el nem süllyedt
prawieczny, -a, -e; prawiekowy, -a, -e – őskori
prawiek [dawny wiek, odwieczne czasy] – őskor,
régi kor
prawnictwo – jogtudomáyny, jogászat
prawniczka – jogásznő
prawniczy, -a, -e [dotyczący prawa lub
prawnika; prawny (np. nauki prawnicze,
terminologia prawnicza)] – jogi; jogászi
prawnie – jog szerint, jogszerűen, jogosan; jogilag
prawnie domagać się czegoś – vmit joggal igényel,
igényt támaszt vmire
prawnik [1. osoba działająca zawodowo w
obszarze prawa; 2. potocznie o studencie
prawa] – jogász, jogtudós (jestem
prawnikiem); (student) joghallgató, jogász
prawnopaństwowy, -a, -e – közrendi, államrendi
prawnopanstwowy stosunek Prus do Korony (r.
1454) – Poroszország államrendi viszonya a
Lengyel Koronához
prawnoprywatny, -a, -e – magánjogi
prawnuczę [prawnuk albo prawnuczka] –
dédunoka
prawnuczęta [synowie i córki wnuka lub
wnuczki] – dédunokák
prawnuczka [córka wnuka lub wnuczki] –
dédunoka (lány)
prawnuk [syn wnuka albo wnuczki] – dédunoka
(fiú)
prawnuki, prawnukowie [synowie i córki wnuka
lub wnuczki] – dédunokák
prawnie – törvényesen
prawność – jogszerűség, törvényesség, jogosság
5389
prawny, -a, -e – jog-, törvényes, jogi; jogos;
jogügyi
prawny właściciel a. prawna właściciel – jogos
tulajdonos; jog szerinti tulajdonos
prawo (gr. [nomos], łac. ius, lex; od: iustare –
dorównywać, legere – czytać, eligere –
wybierać, ligare – wiązać) [1. ogół
przepisów i norm prawnych regulujących
stosunki
między
ludźmi
danej
społeczności; 2. norma prawna; 3. nauka o
prawie, studia nad prawodawstwem;
4. uprawnienia
przysługujące
komuś
zgodnie z obowiązującymi przepisami;
5. zasada
rządząca
procesami
przyrodniczymi i społecznymi, stanowiąca
cel badań naukowych; 6. kierunek
studiów związanych z nauką o prawie, z
prawoznawstwem; 6. międzyosobowa
relacja
nacechowana
powinnością
działania dla dobra osoby; nakaz
ustanowiony przez prawodawcę, będący
regułą opartą na międzyosobowych
relacjach.] – (ogół przepisów) (jogszabályok
összessége)
jog,
törvény
(ustawa);
törvényszerűség; (pozwolenie) engedély
Prawo (hebr.: Tora) [Wszystkie pouczenia, jakie
Bóg przekazał Izraelowi. Ponieważ
zawarte są one przede wszystkim w
Księgach
Mojżeszowych,
terminu
"Prawo" używano często jako synonimu
"Pięcioksięgu".
Późny
judaizm
przypisywał samemu Prawu moc zbawczą.
Poglądowi temu przeciwstawia się św.
Paweł, zwłaszcza w Rz i Ga.] – (bibl.)
Törvény (Tóra)
prawo administracyjne
–
igazgatási v.
közigazgatási jog
prawo akcyzowe – adójog
prawo apelacji – fellebbezési jog
prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) [1.
przepisy prawne określające uprawnienia
przysługujące
autorowi
dzieła
artystycznego,
literackiego
lub
naukowego;
2.
pojęcie
prawnicze
oznaczające
(1)
ogół
praw
przysługujących autorowi utworu albo (2)
przepisy upoważniające autora do
decydowania o użytkowaniu dzieła i
czerpaniu z niego korzyści. Ustawa z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr
90, poz. 631 z późn. zm.)] – szerzői jog [a
szellemi alkotások jogának fő részterülete az
iparjogvédelem mellett. A szerzői jog az
irodalmi, tudományos és művészeti művek (a
továbbiakban együtt: szerzői alkotások)
oltalmára hivatott. Emellett bizonyos
szomszédos jogok oltalmát is biztosítja.
-
Wersja 01 01 2017
Magyarországon hatályos – módosított –
1999. évi LXXVI. törvény]
prawo azylu – menedékjog [udzielić prawo azylu:
menedéket nyújt]
prawo bankowe – bankjog
prawo biogenetyczne [pogląd, według którego
osobniki danego gatunku przechodzą w
rozwoju zarodkowym takie same stadia,
przez jakie przebiegała droga ewolucyjna
prowadząca do tego gatunku] –
biogenetikai törvény
Prawo Boże – isteni törvény (lat. lex divina) [1. tág
értelemben minden igaz és helyes törvény,
mely tiszteli a természettörvényt és az
emberi személyt, s annak szempontjait
becsületesen képviseli. Az ilyen törvény
közvetve v. közvetlenül Istentől származik.
Már Platón az örök isteni törvény
vetületeinek tartotta az emberi törvényeket. 2. szoros értelemben a kinyilatkoztatásból,
tehát közvetlenül Istentől eredő erkölcsi
törvények összessége. Ilyen az örök törvény
(lex aeterna), a természetes erkölcsi törvény,
az ÓSz törvénye (Tízparancsolat) és az
evangéliumi erkölcs parancsolatai (új
parancs). - Az isteni törvény nem köti meg
az Isten képmására teremtett ember
szabadságát, hanem annak helyes használatát
és teljes kibontakozását biztosítja a szeretet
rendjében.
emberi
cselekedet,
engedelmesség]
prawo budowlane – építkezési jog
prawo budżetowe – költségvetési törvény
prawo bytu - létjogosultság [Czy poeta ma
jeszcze prawo bytu w dzisiejszym świecie?:
Vajon a költőnek van még létjogosultsága a
mai világban?]
prawo celne – vámjog
prawo ciążenia Newtona [zasada dotycząca
przyciągania się cząstek materii we
5390
wszechświecie] – nehézkedési törvény;
Newton gravitációs törvénye
prawo cywilne [przepisy prawne normujące
stosunki osobiste między obywatelami i
stosunki
majątkowe
między
równorzędnymi podmiotami prawa] –
polgárjog; polgári jog; magánjog
prawo czekowe – csekktörvény
prawo dewizowe – devizatörvény
prawo do czegoś – vmihez való jog; jog vmire
prawo do dożywotniej własności – örökjog
prawo do dysponowania – rendelkezési jog
prawo do nauki – jog az iskolai képzettséghez; a
tanuláshoz való jog
prawo do odpoczynku – jog a pihenésre
prawo do odszkodowania – kártérítési jog
prawo do państwowego samookreślenia –
nemzeti önrendelkezési jog
prawo do pracy – munkához való jog
prawo do stowarzyszania się i do zgromadzeń –
egyesülési és gyülekezési jog
prawo do strajku – sztrájkjog
prawo do urlopu – szabadsághoz való jog
prawo do własnego życia– jog ahhoz, hogy saját
módja szerint éljen [każdy ma prawo do
własnego życia!!: mindenkinek joga van a
saját életmódja szerint élni]
prawo do wypoczynku – pihenéshez való jog; jog
a pihenésre
prawo dostępu (ang. access privilege) [ustalenia
dotyczące użytkownika sieci w zakresie
możliwości dostępu do danych lub
wykonywania określonych operacji, np.
edytowania.] — (ang. access privilege)
hozzáférési jog
prawo dotyczące wydawnictwa – kiadói ügyekre
vonatkozó törvény v. jog
prawo dziedziczenia – örökösödési v. öröklési jog
prawo emerytalne – I. nyugdíjhoz való jog; II.
nyugdíjtörvény
prawo feudalne – hűbérjog
prawo finansowe, prawo skarbowe [normy
prawne regulujące publiczną gospodarkę
finansami] – pénzügyi jog
prawo fiskalne – fiskális jog
prawo głosowania a. głosu – szavazati jog
prawo głosi, że… – a törvény kimondja, hogy…
prawo głosu – szavazati jog; felszólalási jog
prawo głosu doradczego – tanácskozási jog
prawo gospodarcze – gazdasági törvény
prawo gościnności – vendégjog
prawo gościnne [(u Zygmunta Glogera) Tak
zwano w Polsce sąd dla kupców,
przybywających do miast składowych lub
-
Wersja 01 01 2017
z towarami na jarmarki, ustanowiony w r.
1565 przez Zygmunta Augusta (Vol. leg.
II, str. 686). Był to sąd natychmiastowy,
ale sądził obcych (gości) podług prawa
krajowego, stosując się w rzeczach
kupieckich do zwyczajów handlowych.] –
(daw., praw) vendégjog; városba érkező
kereskedők vendégjoga (kereskedelmi jog)
prawo górnicze – bányatörvény
prawo handlowe [przepisy normujące stosunki
prawne kupca oraz stosunki prawne
wynikające z czynności handlowych] –
kereskedelmi jog v. törvény
prawo handlu międzynarodowego – nemzetközi
kereskedelmi jog
prawo hipoteczne – jelzálogjog
prawo jazdy [dokument uprawniający do
prowadzenia pojazdów mechanicznych] –
közlekedési v. hajtási engedély, vezetői
engedély, jogosítvány; gépkocsivezetői v.
hajtási igazolvány
prawo jedności i walki przeciwieństw – az
ellentétek egységének és harcának törvénye
prawo kadukowe – az államkincstár öröklési joga
prawo kanoniczne, prawo kościelne [prawo
obowiązujące
w
Kościele
rzymskokatolickim] – egyházjog, kánonjog
(jus canonicum), az egyház által alkotott
jogszabályok összessége (Codex juris
canonici, 1917); (nauk) az egyházi
törvénnyel
foglalkozó;
protestáns
egyházakban
egyben
egyháztörténeti
tudományág
prawo karne – büntetőjog
prawo konstytucjonalne – alkotmányos jog
prawo konstytucyjne – alkotmányjog
prawo koronne – koronajog
prawo kosmiczne [normy prawne dotyczące
działalności badawczo-eksploatacyjnej w
przestrzeni kosmicznej] – űrjog; kozmikus
jog
prawo kościelne – egyházjog
prawo kryminalne – büntetőjog
prawo lenne – hűbéri jog
Prawo lokacyjne [średniowieczne zbiory
przywilejów i statutów jakimi podmiot
lokujący obdarzał założone miasto lub
wieś. Zwykle poszczególne lokacje
dokonywały się w oparciu o pewien
wzorcowy wypracowany w jakimś innym
miejscu model, np. prawo magdeburskie.
Przepisy lokacyjne doczekały się w Rzeszy
uregulowania w dokumencie znanym jako
Zwierciadło saskie.] – helyi (falu- v. város-)
jogok
5391
- Prawo chełmińskie niem. Kulmer Recht, łac.
Jus Culmense vetus – odmiana prawa
magdeburskiego powstała około 1233 w
Chełmnie i Toruniu, używana głównie na
Pomorzu, Prusach, Mazowszu, Warmii i
Podlasiu. Na skutek zarządzenia Kazimierza
Jagiellończyka od 1476 obowiązywało
wszystkich mieszkańców Prus Królewskich
(także szlachtę). Najstarsze dokumenty to
Kulmer Handfeste Hermanna von Salza z
1232 i Alte Kulm z XIV wieku. Nigdy nie
uzgodniono oficjalnej kodyfikacji. W
praktyce
stosowano głównie
wydane
drukiem projekty kodyfikacji z lat 1566,
1580 oraz 1594.
- prawo lubeckie - pochodzące z Rzeszy
prawo, w oparciu o które powstało najpierw
portowe miasto Lubeka
- prawo magdeburskie - najpowszechniejsze,
zwane także prawem niemieckim, oparte było
o wzorcowy model lokacyjny, za jaki
uważano statuty nadane miastu Magdeburg
- prawo polskie - prawo Polski od X wieku do
1320 r.
- prawo pruskie - stosowane w dominium
warmińskim oraz państwie krzyżackim.
- prawo średzkie - stworzone w oparciu o
lokację Środy Śląskiej powstałą na bazie
praw miasta Halle (Henryk I Brodaty ze
względu na konflikt z arcybiskupstwem
Magdeburga nie chciał korzystać z
tamtejszego prawa)
- Prawo wołoskie – prawo osadnicze; zbiór
norm
regulujący
stosunki
pomiędzy
właścicielem a osadnikami (najczęściej byli
to Wołosi, Rusnacy, Bojkowie, Huculi).
Prawo lubeckie (niem. Lübische Recht)
[niemieckie prawo lokacyjne, obok prawa
magdeburskiego
najbardziej
rozpowszechnione. Wzorowane na prawie
Lubeki, nadanym miastu w 1226 r. przez
cesarza Fryderyka II Hohenstaufa. Od
XIII wieku stanowiło wzór prawnoorganizacyjny dla ponad 140 miast, od
Hamburga po Rygę, położonych wzdłuż
południowego wybrzeża Bałtyku i na
przyległych terenach. Przyjmowały je
głównie miasta związane ze Związkiem
Hanzeatyckim.] – Lübecki jog; a legrégibb
és legfontosabb középkori városjogoknak
egyike. A hanza-városokban volt érvényes
prawo łaski [uprawnienie do złagodzenia lub
darowania kary prawomocnie orzeczonej
przez sąd, przysługujące zazwyczaj głowie
państwa] – kegyelmi jog; kegyelmezési v.
megkegyelmezési jog
prawo łowieckie [przepisy regulujące planowe
polowania na łowiskach i gospodarowanie
zwierzyną łowną] – vadászati jog
prawo magdeburskie [(prawo niemieckie; łac.
Jus municipale magdeburgense, niem.
Magdeburger Recht) – prawo miesjkie
-
Wersja 01 01 2017
wzorowane
na
prawie
miasta
Magdeburga. - Prawo magdeburskie
składało się dla ujęcia całości życia
prawnego z dwu spisów prawa tj.
obszerniejszego
i
bardziej
wszechstronnego Zwierciadła Saskiego
(łac. Speculum Saxonum) oraz prawa
posiłkowego Weichbild dla miast. W
kolejnych stuleciach prawo magdeburskie,
lub tzw. magdeburgia, stały się synonimem
prawa miejskiego.] – magdeburgi jog
prawo majątkowe – vagyonjog
prawo małżeńskie – házassági jog
prawo materialne [prawo ustalające treść
uprawnień i obowiązków] – materiális v.
anyagi jog
prawo matriarchalne – anyajog
prawo miecza [w średniowieczu: prawo sądzenia
spraw zagrożonych karą śmierci i prawo
jej wykonania, przyznawane miastom i
panom feudalnym przez władcę] –
pallosjog
prawo międzynarodowe – nemzetközi jog
prawo międzynarodowe publiczne [normy
prawne regulujące stosunki między
państwami oraz innymi podmiotami] –
nemzetközi jog (más néven: nemzetközi
közjog)
azon
magatartási
szabályok
összessége, amelyek a nemzetközi jog
alanyai, elsősorban az államok közötti
kapcsolatok rendezését szolgálják, és az
államok megegyezésével jönnek létre
prawo morskie – tengerjog, tengeri jog
prawo naczyń połączonych – a közlekedő edények
törvénye
prawo narodów do samookreślenia – a népek
önrendelkezési joga
prawo natury (łac. lex naturalis) (prawo
naturalne; łac. ius naturale) [1. doktryna
prawna mająca za przedmiot prawo,
które wg jej zwolenników wypływa z
niezmiennej natury człowieka, prawo
będące nakazem "prawego rozumu",
mówiącego, że pewne działania są dobre
lub złe same przez się; 2. postulowany,
odmienny
od
prawa
pozytywnego
porządek prawny. Różne doktryny
prawnonaturalne (rzadziej jusnaturalne)
prowadziły spory co do źródeł prawa
natury, jego istoty, treści i stosunku do
prawa
stanowionego.
Spór
prawnonaturalizmu z pozytywizmem
prawniczym
(nieuznającym
istnienia
prawa naturalnego) był jednym z
ważniejszych tematów filozofii prawa.
Pojęć prawo natury i prawo naturalne
używa się w języku polskim najczęściej
5392
zamiennie, przy czym prawo natury jest
germanizmem (z niem. Naturrecht), a
prawo naturalne latynizmem (z łac. ius
naturale).] – 1. a természet törvénye; 2.
természetjog, természettörvény, természeti
törvény
prawo nietykalności – mentelmi jog
prawo niezbywalne – elidegeníthetetlen jog
prawo o spółkach – társasági törvény
prawo o wolności – szabadságjogok
prawo obrony przysługuje komuś – védelem joga
megillet vkit
prawo obywatelstwa [przywilej przynależności
do danego państwa lub miasta]; prawo
obywatelskie – polgárjog
prawo ochrony zabytków [Ustawa z dnia 23
lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz.
1568,
tekst
ujednolicony)]
–
műemlékvédelmi törvény, műemlékvédelem
törvénye
prawo odkupu – visszavásárlási jog
prawo odwetu – a megtorlás joga
prawo odwołanie się – fellebbezési jog
Prawo oporu (łac. ius resistendi) [prawo
wypowiedzenia posłuszeństwa władcy
przez szlachtę. Funkcjonowało w okresie
średniowiecza, stopniowo rozwijane, nie
tylko w Polsce, lecz i Europie. Często
wykorzystywane w celu wywarcia nacisku
na monarchę. Stosowane do usuwania
niewygodnych
władców
(Kazimierz
Odnowiciel, Bolesław Śmiały). Miało ono
skutek zbrojnego "zegnania" z tronu
panującego. W przypadku niepowodzenia
i wygranej króla uznawane za bunt.
Często
ustawodawca
wydając
normy/przywileje etc., obligując się do ich
przestrzegania, nadawał prawo do
wypowiedzenia posłuszeństwa w razie ich
nierespektowania. W późniejszym czasie
prawo do oporu przekształciło się w
konfederację zawiązywaną przeciwko
królowi.
Po 3
ostrzeżeniach
nie
wywołujących
odpowiedniego
"pohamowania" działań władcy, szlachta
starała się pozbyć krnąbrnego króla.] –
(lat.) ius resistendi; ellenállási jog [magyar:
Aranybulla]
prawo osadnicze – telepítési törvény
prawo państwowe [dział prawa regulujący
ustrój polityczny państwa, wskazujący
podmiot
władzy
(sposób
jej
zorganizowania,
zasady
systemu
wyborczego),
ustalający
stosunki
społeczno-gospodarcze w państwie (przede
wszystkim własnościowe); w Polsce do
-
Wersja 01 01 2017
zakresu p.p. wchodzą normy prawne
regulujące podstawowe prawa i obowiązki
obywatela, powoływanie, strukturę i
działalność sejmu, senatu, prezydenta i
innych organów władzy państwowej;
ponieważ
znaczna
większość
tych
uregulowań znajduje się w konstytucji,
stąd p.p. nazywane bywa często prawem
konstytucyjnym.] – közjog [A közjog a
jogrendszer azon jogterülete, amely a
közérdekű életviszonyokat szabályozza, azaz
a
közjog
az
állami-önkormányzati,
közhatalmi funkciók ellátására hivatott.]
prawo patentowe – szabadalmi jog
prawo pierwokupu – elővételi v. elővásárlási jog;
elsőbbség joga (vásárlásnál)
prawo pierwszej nocy (łac. ius primae noctis)
[prawo pana feudalnego do spędzenia
pierwszej nocy ze świeżo poślubioną żoną
każdego
ze
swych
poddanych
i
zdeflorowania jej. – Zwyczaj wzbudzający
wiele kontrowersji, opisany m.in. przez
Herodota jako obyczaj ludów Afryki. W
Europie dość powszechny do XVI w., a
gdzieniegdzie nawet dłużej. Praktykowano
go również w Polsce.] – (lat.) ius primae
noctis (ném. „Recht der ersten Nacht“; fr.
droit de seigneur); a földesurak joga
alattvalóik menyasszonyának szüzességére
[a történelemkönyvekben rendszeresen a
nemesi jogok között szerepeltetett ius primae
noctis nem volt Európa-szerte írásba foglalt
jog. A szűziesség a keresztény, azon belül is
a katolikus értékrendben kiemelt fontosságú
volt. Az, hogy egy házasulandó szűznek ne
leendő férje vegye el ártatlanságát,
ellenkezett az egyházi tanokkal. A
történészek mindössze egy kis svájci
községben találták meg e „jogot” írásba
foglalva, de a források szerint ott sem
valószínű, hogy éltek volna ezzel. A Német
jogtörténet
kézikönyve
szerint
a
földesuraknak soha nem volt kiváltságuk
alattvalóik nászéjszakájára. Az eljárás írásba
foglalt jogként szerepeltetése ugyan egyes
források
szerint
a
13.
századig
visszavezethető, a történészek szerint
azonban csupán a felvilágosodás francia
gondolkodói tették azt általános ismeretté,
propagandisztikus célzattal.]
prawo pierwszeństwa – elsőbbségi jog
prawo pięści – ököljog
prawo pisane – írott jog
prawo podatkowe – adótörvény
prawo podpisu – aláírási jog
Prawo Polski protofeudalnej [tradycyjne,
lokalne prawo słowiańskie wywodzące się
jeszcze
ze
wspólnotowego
okresu
5393
plemiennego i działające przy niewielkim
zróżnicowaniu społecznym. W okresie
tworzenia się państwowości polskiej
prawo zwyczajowe zostało wzbogacone o
tzw. prawo stanowione wprowadzane
przez księcia i egzekwowane przez
drużynę i urzędników przy udziale
starszyzny.] – a protofeudális Lengyelország
jogszabályainak összessége
prawo podstawowe (osobiste) – alapvető jog
prawo postępowania karnego – büntető eljárásjog
prawo powszechnego ciążenia – tömegvonzás
törvénye, gravitációs törvény
prawo pozytywne (łac. - ius positivum) [pojęcie z
zakresu teorii prawa, oznaczające prawo
narzucone
z góry,
przez aparat
państwowy.] – (lat.) ius positivum; tételes
jog (amit a törvényhozó vagy annak szerve
alkot)
prawo pracy – munkajog
prawo prasowe – sajtótörvény
prawo proekologiczne – környezetvédelmi jog
prawo prywatne (łac. ius privatum) [jedna z
dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok
prawa publicznego), skupiająca normy
prawne, których zadaniem jest ochrona
interesu jednostek i regulacja stosunków
pomiędzy nimi] – magánjog
prawo przedruku – az utánnyomás joga, közlési
jog
prawo przemysłowe – iparjog
prawo przyrodzone – veleszületett jog
prawo publiczne – közjog
prawo regresu – visszkereseti jog
prawo rodzinne – családjog
prawo równowagi – egyensúlytörvény
prawo rybacki – halászati jog
prawo rzeczowe [przepisy prawne dotyczące
własności,
użytkowania
itp.
przez
obywateli przedmiotów ruchomych i
nieruchomych] – dologi jog
prawo
rzymskie
[1.
przepisy
prawne
obowiązujące w starożytnym Rzymie; 2.
W prawie rzymskim prawo zwyczajowe
nosiło ogólną nazwę consuetudo, bądź mos
maiorum (zwyczaje przodków). Były to
normy
powstające
na
skutek
niezmiennego, długotrwałego uznanego za
właściwy przez społeczeństwo sposobu
zachowania się w danej sytuacji. Z prawa
zwyczajowego wywodziło się wiele
istotnych instytucji jak np. ius vitae ac
necis tj. prawo życia i śmierci nad dziećmi
przysługujące osobie mającej nad nimi
patria potestas, zakaz darowizn między
małżonkami itp.] – római jog
-
Wersja 01 01 2017
prawo samostanowienia – önrendelkezési jog
prawo samostanowienia narodów – a népek
önrendelkezési joga
prawo składu – tárolási v. raktározási jog
prawo spadkowe – örökösödési jog
prawo spółdzielcze – szövetkezeti jog
prawo średzkie [łac. Jus Novi Fori, ius sredenses,
niem. Neumarkt-Magdeburger Recht to
odmiana prawa niemieckiego powstała w
Środzie
Śląskiej
na
wzór
praw
obowiązujących w Halle na początku XIII
wieku. Na podstawie tego prawa
dokonywano lokacji miast i wsi, głównie w
Wielkopolsce i północnej Małopolsce.
Prawo średzkie wykorzystywało ponad
100 miast w Polsce, a łącznie z wioskami
ponad 1000 miejscowości.] – magdeburgi
városjog; régi német városjog (1235)
prawo tożsamości – az azonosság elve
prawo ubezpieczeniowe – biztosítási jog
prawo upadłościowe – csődjog
prawo użytkowania, prawo używania –
használati jog; haszonélvezet
prawo
użytkowania
czego
–
vminek
haszonélvezeti joga
prawo walutowe – valutatörvény
prawo wartości – értéktörvény
prawo Webera-Fichnera – Weber-Fechnertörvény [Az M ingererősség érzet az S fizikai
ingererősség logaritmikus függvénye. Példa:
S fehérzaj intenzitás, a kísérleti személyre
jellemző konstans. Az y tengelyen a relatív
hangerősség-fokozatok
szerepelnek.
Közelítőleg egyenesen fekszenek a pontok
(10(lgS-S0), M) ─ A logaritmikus skála
alkalmazása a biológiában E. H. Weber
nevéhez fűződik, aki a XIX. sz. első felében
tanulmányozta az ember reakcióját fizikai
ingerekre. Weber törvénye csupán közelítő
jellegű, túl alacsony vagy túl magas
intenzitásoknál nem működik. A fentiekből
világos, hogy a lineáris skála nem megfelelő
az érzékelés mérésére. Ezért 1860-ban
Fechner olyan skálát javasolt, amely
összhangban van Weber törvényével. Legyen
a Weber törvény szerinti konstans arány, és
s egy rögzített értéke.]
prawo wekslowe – váltótörvény, váltójog
prawo weta – vétójog
prawo własności – tulajdonjog
prawo wojenne [część międzynarodowego prawa
publicznego
i
obowiązki
państw
uczestniczących w konflikcie zbrojnym] –
hadijog
prawo wybieranie, prawo wyborcze [ogół norm
prawnych regulujących proces wyborów i
5394
ustalania ich wyników. Najczęściej termin
"prawo wyborcze" (właściwie: prawa
wyborcze)
stosowany
jest
jako
uprawnienie do głosowania. Wyróżnia się
wówczas czynne i bierne prawo
wyborcze.] – praw választójog [az állam
polgárainak azon jogát, melynek során részt
vesznek a közösség képviselőtestületének,
vezetőjének a megválasztásában illetve a
népszavazáson]
prawo wyborcze – választójog; szavazati jog
prawo wyborcze pasywne – passzív választójog; a
képviselővé való megválaszthatóság joga
prawo wyjątkowe – kivételes
prawo wynalazcze – feltalálói jog
prawo wypowiedzenia – felmondási jog
prawo zachowania energii – az energia
megmaradsának törvénye
prawo zachowania materii – az anyag
megmaradásának
törvénye;
anyagmegmaradásának törvénye
prawo zachowania masy [1. łączna masa
produktów reakcji chemicznej jest równa
łącznej masie substratów tej reakcji w
układzie
zamkniętym.
Pewna,
zaniedbywalna
w
praktycznych
obliczeniach, nieścisłość tego prawa
wynika ze zamiany części masy na energię
(lub
odwrotnie)
podczas
reakcji
chemicznej. Prawo sformułowane zostało
niezależnie przez A.L. Lavoisiera i M.
Łomonosowa.
2.
prawo
przyrody
opisujące zachowanie (pozostawanie stałą)
wielkości fizycznej - masy w układzie
zamkniętym i układzie izolowanym
podczas
przemian
i
oddziaływań
fizycznych oraz reakcji chemicznych.] tömeg/anyagmegmaradás
törvénye
(a
Lomonoszov-Lavoisier-törvény) [kimondja,
hogy egy anyagi rendszer tömege állandó
marad, függetlenül a rendszeren belül
lejátszódó folyamatoktól. Ekvivalens állítás,
hogy az anyag megváltoztathatja a
megjelenési formáját, de nem teremthető és
nem tüntethető el. Ebből következik, hogy
egy kémiai folyamatban a reagensek
tömegösszege
egyenlő
a
termékek
tömegösszegével. A tömegmegmaradás nem
mindig teljesül, és ez függ az anyag és a
tömeg definíciójától. A modern fizikában a
tömeg és az anyag ekvivalensek az
energiával és így az energiamegmaradás –
ami mindig teljesül – magában foglalja az
anyagot és energiát.]
prawo zakonne [zespół norm regulujących życie
zakonne,
zawartych
w
regułach,
konstytucjach, statutach. Może być
wydane
przez
władzę
kościelną
-
Wersja 01 01 2017
zewnętrzną w stosunku do zakonu (prawo
zakonne zewnętrzne) lub poprzez władzę
wewnątrz instytutu zakonnego (p.z.
wewnętrzne).] – szerzetesi jog [a
regulákban, konstitúciókban, statútumokban
a szerzetesi életre vonatkozó normák
összessége. Kiadhat ilyet a szerzetesrenden
kívül álló egyházi hatóság is (külső rendi
jog) vagy azon belül működő hatóság is
(belső rendi jog).]
prawo zastawu – zálogjog
prawo ziemskie – nemesi birtokjog
prawo zwyczajowe [to normy prawne trwale i
jednolicie wykonywane w przekonaniu, że
są obowiązującym prawem. Prawo
zwyczajowe nie pochodzi od żadnej
instytucji, lecz zostaje wykształcone przez
społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza
w czasach najdawniejszych, było prawem
niepisanym przekazywanym ustnie z
pokolenia na pokolenie. Z czasem normy
były utrwalane w formie pisemnej (np.
dokumenty stwierdzające dojście do
skutku czynności prawnej, przywileje,
wyroki
sądowe).
Normy
prawa
zwyczajowego odegrały szczególną rolę w
rozwoju
prawa
międzynarodowego.
Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi
proces kodyfikacji (lub inkorporacji).] –
szokásjog [az a jog, mely nem irott
törvényen, hanem a népnek állandó
alkalmazással
nyilvánított
jogi
meggyőződésében gyökerezik]
prawo zwierzchności – felségjog
prawobrzeżny, -a, -e [położony, znajdujący się
na prawym brzegu rzeki] – jobbparti
prawobrzeżny dopływ – jobboldali mellékfolyó
prawodawca – törvényhozó ffi
prawodawczy,
-a,
-e
–
törvényhozó;
törvényhozási; (hist) alkotmányozó
prawodawstwo [1. ogół praw obowiązujących w
określonym czasie w danym kraju lub w
jakiejś dziedzinie życia społecznego;
2. ustanawianie praw] – törvényhozás;
törvényhozó hatalom; jogalkotás
prawodawstwa obowiązujące w dawnej Polsce
[Najdawniejsze prawa polskie są spisane
na sejmie w Wiślicy za Kazimierza
Wielkiego, 1347 r. Nie kształciły się one na
prawie rzymskiem a pomimo to byli
autorowie, którzy prawo narodowe
polskie prawem rzymskiem objaśniać a
nawet
uzupełniać
chcieli.]
–
törvényhozások a régi Lengyelországban
prawodawstwo finansowe – pénzügyi szabályozás
prawodawstwo
pracy
–
munkaügyi
jogszabályozás
5395
prawodawstwo walutowe – valuta-jogszabályozás
prawodawstwo wekslowe – váltó-jogszabályozás
prawodawstwo zakonne [reguła zakonna,
konstytucje] – rendi törvényhozás [szerzetesi
regula, konstitúció]
prawomocnie – törvény alapján, jogosan,
törvényesen, jogerősen
prawomocność [stan prawny odnoszący się bądź
to
do
rozstrzygnięć
organów
administracyjnych (takich jak: decyzja
administracyjna czy postanowienie) bądź
do
orzeczeń
sądowych
(wyrok,
postanowienie), mający miejsce wówczas
gdy
orzeczenie
sądowe
bądź
rozstrzygnięcie organu adminstracji nie
może być zmienione bądź uchylone
poprzez wniesienie środka odwoławczego
lub zaskarżenia (np. nie można wnieść
odwołania od decyzji administracyjnej bo
upłynął już 14-dniowy termin do jego
wniesienia czy też nie można wnieść
apelacji od wyroku bo strona nie
sporządziła
wniosku
w
terminie
tygodniowym
o
sporzadzenie
u
zasadnienia od wyroku zapadłego w I
instancji).] – törvényerő; jogérvény, jogerő;
érvényesség, hatály
prawomocny, -a, -e [mający moc prawną] –
törvényerejű;
jogerős,
jogérvényes,
törvényerejű
prawomocny wyrok rozwodowy – jogerős válási
ítélet
prawomyślnie – hűségesen, lojálisan
prawomyślność – hűség, lojalitás
prawomyślny, -a, -e [postępujący zgodnie z
obowiązującymi prawami; też: świadczący
o takiej postawie] – hűséges, lojális
praworęczna, praworęka – jobbkezes ffi/nő
praworęczność – jobbkezesség
praworęczny1, -a, -e; praworęki, -a, -ie
[posługujący się przede wszystkim prawą
ręką] – jobbkezes
praworęczny2, -a, -e; praworęki, -a, -ie [osoba
praworęczna] – jobbkezes személy
praworządnie
–
törvényesen,
jogszerűen
kormányzó
praworządność [1. zasada przestrzegania prawa
przez organy państwa; 2. rządy prawa, w
znaczeniu formalnym – zasada ustrojowa
zobowiązująca organy państwa do ścisłego
przestrzegania prawa i działania zgodnie z
normą prawną, w znaczeniu materialnym
– spełnienie warunków praworządności
formalnej
wraz
z uwzględnieniem
postulatu „dobrego prawa” –równego dla
wszystkich i respektującego podstawowe
-
Wersja 01 01 2017
wolności oraz prawa człowieka i
obywatela] – törvényesség; jogrend
praworządny, -a, -e [postępujący lub rządzony
zgodnie z prawem; też: świadczący o
zgodności z zasadami prawa] – törvényes,
legális
prawoskętny, -a, -e – jobbmenetű (csavar),
jobbsodrású (fonalak, kötelek); [kierunek
ruchu] jobbirányú
prawoskrzydłowy1
[w
niektórych
grach
zespołowych: zawodnik grający na
prawym skrzydle] – jobbszélső
prawoskrzydłowy, -a, -e [1. odnoszący się do
prawego skrzydła, prawej części czegoś;
2. znajdujący się, odbywający się na
prawym skrzydle zespołu, drużyny] –
jobbszélső, a jobb szárnyon lévő, a
jobbszárnyhoz tartozó
prawosławie [1. wyznanie chrześcijańskie
obrządku wschodniego; 2. doktryna
ortodoksyjnego
(gr.
orthodoxos
–
prawdziwie,
prawidłowo
wierzący)
Kościoła chrześcijańskiego – jednej z
dwóch grup Kościołów powstałych w
wyniku
rozłamu
w
Kościele
chrześcijańskim z 1054 roku (tzw. schizmy
wschodniej, lub, co uznaje się za
historycznie bardziej uzasadnione –
schizmy wielkiej).] – pravoszláv, ortodox;
ortodox v. görögkeleti vallás; ortodoxia
prawosławny, -a, -e [odnoszący się do
prawosławia, należący do prawosławia] –
pravoszláv (igazhitű); görögkeleti vallású,
szláv ortodox
prawosławny
[wyznawca
prawosławia],
prawosławna – görögkeleti (ffi/nő)
prawostronny, -a, -e [znajdujący się, odbywający
się po prawej stronie] – jobb oldali
prawość
–
becsületesség,
őszinteség,
feddhetetlenség
Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.)
[gatunek rośliny zielnej należący do
rodziny ślazowatych (Malvaceae). Kenofit,
pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego.
W Polsce jako gatunek dziko rosnący
występuje na niżu, jest także uprawiany.]
– fehér mályva (Althaea officinalis); orvosi
ziliz, fehérmályva
5396
Prawoślaz ogrodowy, odmiana czarna, malwa
czarna (Althaea rosea, variatas vigra) [1.
roślina dwuletnia, lub bylina z rodziny
ślazowatych pochodząca z południowowschodniej Europy i Azji Mniejszej; 2. to
ma tez inne nazwy: ślaz ogrodowy, ślaz
różowy, babia róża, malwa lub topolówka
różowa] – mályvarózsa (Althaea rosea,
variatas vigra)
prawoślaz wysoki (Althaea rosea) – mályvarózsa
(növ., Althaea rosea L., bécsi rózsa) [kerti
teljesvirágu mályvafaj, 2-4 m. magas, levele
5-7 szegletü, kerekded szivforma, molyhos
virágzata hosszu füzért alkot. Kétnyári
diszkóró, nyáron pirosan, ritkábban fehéren
virit. Keletről származik, kedvelt virág, a
szine nagyon változik. Sötétpiros, csaknem
fekete szinü fajtája a fekete mályva (A. rosea
nigra); festenek vele, különösen a bort most
inkább
ezzel
pirosítják,
mint
a
fenyvesbogyóval, azért a borkereskedő
szivesen megveszi, s a fekete mályva
termesztése terjed.]
prawować – perelni, pert indítani
prawować się [1. prowadzić z kimś o coś proces
sądowy; 2. prowadzić o coś proces
sądowy; 3. potocznie: spierać się, kłócić
się] – pereskedni
prawowicie – törvényesen, jogosan
prawowierność – igazhitűség
prawowierny, -a, -e [zob. ortodoksyjny] –
igazhitű, ortodox
prawowitość – törvényszerűség
prawowity, -a, -e [zgodny z prawem, mający
prawo do czegoś] – törvényerejű, legitim;
legális; törvényes
prawowita małżonka – hites feleség
prawoznawca – törvénytudó
prawoznawstwo
[nauka
o
prawie]
–
jogtudomány, jogismeret
prawy1, -a, -e [1. znajdujący się po przeciwnej
stronie ciała ludzkiego lub zwierzęcego w
stosunku do tej, gdzie normalnie jest
serce; też o otoczeniu człowieka:
znajdujący się po stronie ręki, która jest
dalej od serca; 2. o stronie tkaniny,
ubrania itp.: zewnętrzny, wierzchni;
3. konserwatywny, prawicowy] – jobb
(jobb oldalon levő); színe (szövetnél); (pol)
konzervatív, jobboldali
prawe skrzydło – jobbszárny
prawem kaduka – a háramlás jogán
prawy2, -a, -e [1. szlachetny, uczciwy; 2. legalny,
prawowity] – (rzetelny) nemes, jellemes,
becsületes, őszinte, feddheletlen; (prawo)
legális, jogszerű, törvényes, jogos
-
Wersja 01 01 2017
prawy charakter – egyenes jellem
prawy dopływ Dunaju – a Duna jobboldali
mellékfolyója
prawy prosty, prawy sierpowy, prawy sierp [w
boksie: cios prosty, cios sierpowy zadany
przeciwnikowi prawą ręką] – balegyenes,
balhorog
prawy sierpowy – (sp) jobbhorog (ökölvívásban)
prawy skrzydłowy – jobbszélső
prawy łącznik – jobbösszekötő
prawy obrońca – jobbhátvéd
prawy pomocnik – jobbfedezet
prawy ręka – jobb kéz
prawy ręka za głowę – jobb kép a fej fölött
prawyborca – közvetett választó; elektorválasztó
prawybory [wstępne wybory odbywające się na
niewielkim obszarze kraju, organizowane
w ramach kampanii wyborczej jako forma
sondażu]
–
közvetett
választás,
elektorválasztás
prawykonanie [na świecie lub w danym kraju
publiczne wykonanie utworu muzycznego]
– őselőadás, ősbemutató
praxis [filoz. rzeczywiste działania i faktyczny
stan rzeczy w przeciwieństwie do teorii i
postulatów] – (gör.) praxis, gyakorlat;
rendszeresen gyakorolt hivatásbeli működés,
tevékenység; jártasság, tapasztalat; az
állandó ügyfelek v. betegek köre
prawzór [pierwotny, podstawowy wzór] –
ősminta prototípus
praźródło [pierwsze źródło, pierwsza przyczyna]
– ősforrás; ősok
praźródło wszelkiej wiedzy – minden tudás
ősforrása
prażanin [mieszkaniec Pragi] – Varsó Prága
városrészének lakója
Prażanin, Prażanka – prágai ffi/nő
prażący, -a, -e – perzselő
prażelnia – érckohó
prażelnik – ércköpő medence; ércpörkölő munkás
5397
prażenie – perzselés, sütés, pirítás (zsírban,
olajban)
prażenie kalcynujące [zob. kalcynacja] –
calcináció; pörkölés, elmeszesítés
prażmo [1. odwieczna potrawa rolniczych Polan,
którą były niedojrzałe kłosy żyta lub
pszenicy uprażone i wykruszone; 2. ziarna
prażone, czyli suszone, albo lekko
przypalane na blasze, albo rozpalonych
kamieniach.] – (daw) ősrégi paraszti étel
éretlen (pörkölt és kipergetett) rozs- v.
búzakalászokból
Prażmo (cz. Pražmo, niem. Pražma) [wieś gminna
w kraju morawsko-śląskim, w powiecie
Frýdek-Místek w Republice Czeskiej.] –
Pražmo (cseh falu)
prażona kukurydza – pattogatott kukorica
prażucha, lemieszka [1. potrawa wywodząca się
z kuchni wiejskiej. Przyrządza się ją z
mąki pszennej i gryczanej, wyprażanej i
zalewanej wrzącą wodą, a następnie
zapiekanej w piekarniku. Przed spożyciem
dodaje
się
skwarki;
2.
potrawa
starodawna z mąki pszennej a najczęściej
z hreczanej, która praży się sucho na
patelni lub w rądlu a potem sypie na
okraszony wrzątek, miesza i podaje na
gęsto lub na sypko z dodaniem skwarek. 3.
potrawa (kluski) wywodząca się z kuchni
wiejskiej Lubelszczyzny. Nazwa pochodzi
od wyprażania mąki. Ciasto wyrabia się z
mąki pszennej i gryczanej. Przed
spożyciem dodaje się skwarki.] – sült
lisztgombóc
prażyć [1. oddziaływać na kogoś gorącem,
wydzielać intensywne, dokuczliwe ciepło;
2. strzelać intensywnie, seriami; 3. bić,
smagać;
4. poddawać
produkty
żywnościowe
działaniu
wysokiej
temperatury
bez
użycia
tłuszczu;
5. ogrzewać jakąś substancję, zwykle
poniżej temperatury topnienia, w celu
wywołania określonych przemian] –
perzselni, égetni, pörkölni; (roston) sütni
(słońce) praży – a nap perzsel
prażyć pociskami – lövedékekkel elárasztani
-
Wersja 01 01 2017
prażyć się [1. wystawiać się na działanie silnego
gorąca; 2. o produktach żywnościowych:
być poddawanym działaniu wysokiej
temperatury] – perzselődni, sülni, égni,
pörkölődni
prażyć się na słońcu – a napon sütkérezni
prącie, członek, penis, fallus [1. męski narząd
płciowy; 2. członek męski; 3. narząd
kopulacyjny u samców ssaków. Penisa
posiadają także inne kręgowce, np. Wiele
gadów oraz niektóre ptaki (kazuar,
struś).] – (ném.) pénisz, hímvessző, hímtag
[pénisz három részből áll, tőből, testből és a
makkból. Végén helyezkedik el a rendkívül
érzékeny, vékony, idegvégződésekkel teli
makk, latinul glans.]
prąd [1. uporządkowany przepływ ładunków
elektrycznych w środowisku lub wzdłuż
obwodu elektrycznego; 2. dopływ energii
elektrycznej;
3. bieg,
ruch
wody;
4. strumień płynącego powietrza; 5. w
literaturze,
sztuce
itp.:
kierunek,
tendencja; 6. duża liczba ludzi lub
pojazdów
wypełniających
drogę
i
przemieszczających
się
w
jednym
kierunku] – áram, áramlat, (pęd wody) ár,
folyás, áramlás, vízmozgás, sodrás, sodor;
vízáram (folyóban); légáramlat; irányzat,
áramlat; (vill.) áram
prąd [1. uporządkowany przepływ ładunków
elektrycznych w środowisku lub wzdłuż
obwodu elektrycznego; 2. dopływ energii
elektrycznej;
3. bieg,
ruch
wody;
4. strumień płynącego powietrza; 5. w
literaturze,
sztuce
itp.:
kierunek,
tendencja; 6. duża liczba ludzi lub
pojazdów
wypełniających
drogę
i
przemieszczających
się
w
jednym
kierunku] – áram, áramlat, (pęd wody) ár,
folyás,
áramlás,
vízmozgás,
sodrás
(folyóban); légáramlat; irányzat, áramlat;
(vill.) áram, elektromos áram; hullám
prąd 220-woltowy – 220 voltos áram
prąd (elektryczny) dwufazowy – kétfázisú áram
prąd czasu – korszellem
prąd czynnościowy [zob. bioprąd: prąd
elektryczny powstający w pobudzonych
tkankach
organizmów
żywych]
–
(biológia) működési áram, bioáram, élő
szervezetek szöveteiben keltett áram
prąd czynny – hasznos áram
prąd elektryczny – villamos áram, villanyáram;
elektromos áram; az elektromosság mozgása
zárt vezetőkben; elektromos részecskék,
egyenirányú, rendezett mozgása
prąd faradyczny [prąd zmienny o niskim
napięciu i natężeniu oraz małej
5398
częstotliwości, stosowany w medycynie] –
Faraday-i áram
prąd galwaniczny [prąd stały o niskim napięciu i
małym natężeniu, niewywołujący skurczu
mięśni]
–
galvánáram;
(fizika)
a
galvánelemből nyert elektromos áram (L.
Galvani olasz természettudós nevéről)
prąd morski – tengeráramlás
Prąd Zatokowy (także Golfsztrom, Golfstrom)
[powierzchniowy prąd morski północnego
Atlantyku]
–
Golf-áramlat
[északi
folytatásával, az Észak-atlanti áramlattal
együtt erős, meleg és gyors atlanti-óceáni
áramlat, amely a Mexikói-öbölben indul,
elhalad a Floridai-szorosnál, majd az
Amerikai Egyesült Államok és Újfundland
keleti partjai mellett, majd áthalad az
óceánon.]
prąd indukcyjny, indukowany [prąd elektryczny
powstający w obwodzie przy zmianie
obejmowanego
przez
ten
obwód
strumienia magnetycznego] – indukált v.
gerjesztett áram; indukciós áram; indukció
útján keletkezett áram
prąd jednofazowy [prąd zmienny przesyłany do
odbiorników jedną parą przewodów] –
egyfázisú áram
prąd jednokierunkowy [prąd elektryczny
zachowujący stale ten sam kierunek i
zwrot] – egyenáram, egyenirányú áram
prąd kontrreformacyjny – ellenreformációs
áramlat
prąd literacki – irodalmi áramlat
prąd morski – tengeri áramlat
prąd odrodzeniowy – reneszánsz irány v. áramlat
prąd pilotowy – vezérlőhullám, vezérlő hullám,
pilothullám
prąd powietrza a. prąd powietrzny – légáramlat;
légáramlás
prąd przemienny [prąd elektryczny okresowo
zmienny, przybierający na przemian
wartości dodatnie i ujemne tak, że ich
wartość średnia jest równa zeru] –
váltóáram
prąd przemisłowy – ipari áram
prąd przewodowy – vezeték árama
prąd przydźwięku – búgóáram, lüktetőegyenáram
prąd rzeki – folyó árja
prąd rzeki uniósł łódź – a folyó árja magával
ragadta a csónakot
prąd stały [prąd elektryczny jednokierunkowy o
stałym natężeniu] – állandó áram (állandó
áramerősségű); egyenáram
prąd szumowy – zajáram
prąd trójfazowy [układ trzech prądów
przemiennych o tym samym napięciu i
-
Wersja 01 01 2017
częstotliwości, przesuniętych względem
siebie w fazie o 120o] – háromfázisú áram
prąd umysłowy – szellemi áramlat
prąd wielofazowy [prąd elektryczny będący
wypadkową szeregu zmiennych prądów
jednofazowych, które przesunięte są
względem siebie w czasie o pewną część
okresu] – többfázisú áram
prąd wody – a víz sodra; vízfolyás; vízáram,
vízáramlat
prąd wysokiego napięcia – magasfeszültségű áram
prąd zmienny [prąd elektryczny, którego
wartość zmienia się w czasie w dowolny
sposób] – 1. váltóáram [a távvezetékek
váltóáramot
továbbítanak
és
a
transzformátorok ezt alakítják át a megfelelő
feszültségre]; 2. váltakozó áram [olyan
elektromos áram, amely állandó (f)
frekvenciával változtatja az irányát. Ha az
áramerősséget
az
idő
függvényében
ábrázolva szinusz-görbét kapunk, akkor azt
szinuszos váltakozó áramnak nevezik.]
prąd zniósł łódkę – az ár elsodorta a csónakot
prądnica [maszyna elektryczna przetwarzająca
energię mechaniczną ruchu obrotowego
na energię elektryczną prądu stałego lub
zmiennego] – áramfejlesztő gép; dinamó,
dinamógép
prądnica wzbudzająca – gerjesztődinamó
prądnica
oświetleniowa,
prądniczka
oświetleniowa
–
világítási
dinamó
(gépkocsin)
prądniczka [zdrobnienie od: prądnica] – dinamó
prądniczka tachometryczna obrotomierza –
tachometrikus
fordulatszámmérő;
tachiméteres (fordulatszámmérő) dinamó
prądochłonny,
-a, -e [o urządzeniach:
zużywający
dużą
ilość
prądu
elektrycznego] – áramfelvevő v. befogadó
prądomierz [przyrząd do mierzenia prędkości i
kierunku prądów morskich] – árammérő
prądownica1 – kotrógép
prądownica2 (pożarnictwo) [jest to zakończenie
linii gaśniczej. Służy do formowania
prądu wodnego.] – tűzoltófecskendő
prądożerca
[pot.
urządzenie,
zakład
przemysłowy itp. zużywające wielkie ilości
prądu elektrycznego] – (közb.) sok áramot
fogyasztó, az áramot „zabáló” (berendezés,
gép)
5399
prądówka [zob. prądownica] – áramfejlesztőgép
prądy błądzące [1. prąd trakcyjny zamykający
się przez ziemię, którego drogę trudno
przewidzieć; 2. prądy elektryczne płynące
w ziemi, wiążące się z pracą urządzeń
elektrycznych prądu stałego mających
uziemiony jeden biegun; 3. chaotyczne
prądy elektryczne płynące w ziemi przy
pracy
urządzeń
na
prąd
stały,
posiadających uziemiony jeden biegun.] –
kóboráram
prądy konwekcykjne – konvekciós áramok
prądy powietrzne – légáramlások, légáramlatok
prądy wisokiej częstotliwości – nagy frekvenciájú
v. magasfrekvenciás áramok
prątek [1. bakteria w kształcie cienkiego pręcika,
zwykle
o
właściwościach
chorobotwórczych;
2. pęd
wydający
owoce, pośredni między pędem skróconym
a długim] – bacilus
prątki Kocha [Odkryte w XIX w. przez Roberta
Kocha prątki gruźlicy nie stanowią
zagrożenia wobec współczesnych osiągnięć
medycyny. Powstały jednak lekooporne
odmiany prątka gruźlicy XDR TB
(eXtreme Drug-Resistant Tuberculosis),
które nie reagują na żadne znane leki, a
nowych jeszcze nie wynaleziono.] – Kochbacilusok [tuberkulózis: bejelentésköteles,
rendszerint krónikus lefolyású fertőzéses
betegség. Kórokozói baktériumok, az ún.
"saválló
pálcák"
(Koch-bacilusok).
Legtöbbször a tüdőt támadják meg, azonban
majdnem az összes szerv megbetegedhet.]
prątek tyfusowy – tífuszbacillus
prątkować [o chorym na gruźlicę: wydzielać
prątki i tym samym zarażać gruźlicą] –
fertőzni
prątkowy, -a, -e – bacilus- [materiał prątkowy:
bacilusanyag]
prążek, prążka [długi, wąski pasek prosty lub
wygięty] – csík
prążek
od
przydźwięku
(telewizja)
–
brummcsíkok (televízió)
prążki
[tłoczenie
powierzchni
wyrobu
papierowego
w
postaci
drobnych
równoległych linii] – csíkok, vonalak
(papíron)
prążki dyfrakcyjne – elhajlási (diffrakciós) gyűrűk
prążki interferencyjne [na przemian ciemne i
jasne prążki powstające w miejscach,
gdzie spotykają się wiązki światła
jednobarwnego] – interferencia csíkok
prążki moiré (prążki mory) [to pewien rodzaj
układu prążków powstałego na skutek
interferencji (nakładania się) dwóch siatek
linii obróconych o pewien kąt lub
-
Wersja 01 01 2017
poddanych deformacji (zniekształconych
względem siebie). Ilustracja po prawej
przedstawia przykład prążków moiré.
Linie na ekranie komputera mogą być
tutaj zastąpione przez nici w jedwabiu
moiré czy linie na papierze.] – moiré
csíkok
prążkować [pokrywać coś prążkami] – csíkozni
prążkowanie [układ prążków] – csíkozás
prążkowany, -a, -e [mający powierzchnię
pokrytą prążkami] – csíkos, csíkozott
prążkowany papier pakowy [papier pakowy z
widocznymi prążkami wytworzonymi
podobnie jak znak wodny] – csíkozott
csomagolópapír
pre- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
czymś bardzo odległym w czasie lub z
początkową fazą bądź wcześniejszym
występowaniem czegoś] – (lat.) pre-; előprebenda [śrdw.łac. praebenda 'jw.' z późn.łac.
'zaopatrzenie ze strony państwa' z łac. r.ż. od
praebendus, gerundivum od prae(hi)bēre
'ofiarować; dostarczać';1. daw. część
dochodów
kościelnych
przypadająca
duchownym jako wynagrodzenie za
pełnione obowiązki; 2. Kośc. rz.kat. część
dochodów kośc. przypadająca określonym
osobom duchownym. 3. uposażenie
duchownych nie połączone zasadniczo ze
sprawowaniem
obowiązków
duszpasterskich] – (egyh.) prebenda; 1.
egyházi
birtok;
egyházi
javadalom,
jövedelem; 2. egyházi, papi kézen levő
földbirtok
prebendarz (prebendariusz) [w średniowieczu
kapłan
zarządzający
majątkiem
duchownym i czerpiący z niego dochody.]
– (dawno) prebendárius; egyházi birtokot
kezelő lelkész
precedencja [proces ustalania pierwszeństwa
pomiędzy szefami misji dyplomatycznych,
ustalony
zasadami
protokołu
dyplomatycznego.
W
przypadku
dyplomatów tej samej rangi, zazwyczaj
decyduje
data
złożenia
listów
uwierzytelniających
w
państwie
przyjmującym.] – (lat.) praecedencia;
előzmény
precedencja (łac. praecedere - iść przed kimś
przodem) [pierwszeństwo zajmowania
miejsc podczas uroczystości kościelnych
(np. procesja) przez duchownych i
zakonników] – precedencia (lat. praecedere valaki előtt járni) [tiszteletbeli sorrend, a
templomi ünnepségek alkalmával a papok és a
szerzetesek között a helyek elfoglalásának
elsőbbsége (pl. körmenetnél)]
5400
precedens [1. łac. praecedens p.pr. od praecedere
'iść na przedzie; poprzedzać'; przypadek
poprzedzający inny podobny; moc
wiążąca, którą posiada decyzja organu
państwa (np. orzeczenie sądu) dla
stosowania
prawa
w
podobnych
przypadkach;
por.
jurysprudencja.
2. wydarzenie
stanowiące
punkt
odniesienia i usprawiedliwienia dla
podobnych
późniejszych
wydarzeń;
3. orzeczenie sądu, które ma moc wiążącą
w odniesieniu do późniejszych orzeczeń w
podobnych sprawach] – (lat.) precedens;
előbbi, korábbi, hasonló, irányadó eset;
előzmény, példa, minta; (jog) olyan előzetes
eset, eljárás, amely későbbi hasonló
esetekben jogalap v. példa; irányadó példa
hasonló esetre; követendő példaként szolgáló
eset
precel [1. obwarzanek w kształcie ósemki; 2. nm.
Brezel 'obarzanek; jw.' ze śrdw.łac.
brachitum 'pieczywo w kształcie złożonych
(na piersi) rąk' od łac. brachium 'ramię'
słony, dobrze wypieczony obarzanek w
kształcie ósemki] – perec
preceptor [łac. praeceptor 'jw.' od praecipere
'uprzedzać; uczyć; radzić'; preceptor
dawn. nauczyciel, wychowawca] – (lat.)
praceptor; tanító, nevelő; házitanító
precl (obwarzanek) [wytrawne pieczywo o
średnicy kilkunastu centymetrów (12-17
cm), posypane makiem, solą, sezamem lub
innymi posypkami.] – (ném. pretzel) perec
precl
precepta (praeceptum; przykazanie) [„Każde
prawo jest przykazaniem (praeceptum)
powszechnie wszystkich obowiązującym”.]
– (lat.) praeceptum, preceptum; (dawno) tan,
szabály, szabályelv, hivatali utasítás, elv,
előírás
preceptor (łac. praeceptor, od praecipere
'uprzedzać; uczyć; radzić') [dawniej:
nauczyciel,
wychowawca.
W
średniowiecznej
łacinie
praeceptor
oznaczał dowódcę, od praecipere w
znaczeniu 'rozkazywać; przykazywać] –
(lat.) praeceptor; (dawno) tanító, nevelő,
oktató, tanítómester
precesja [1. fiz. jednostajny ruch osi wirującego
ciała sztywnego pod wpływem momentu
sił zewnętrznych o kierunku innym niż
-
Wersja 01 01 2017
kierunek osi obrotu; 2. łac. praecessio
'poprzedzanie';
ruch osi
ziemskiej
powodujący przesuwanie się wzdłuż
ekliptyki punktu równonocy, obiegającego
całą ekliptykę w ciągu 25 800 lat (tzw. rok
platoński).] – (lat.) praecessio, pracesszió;
(csill.) tavaszpont közelebb kerülése az
ekliptikán; (fiz.) elfordulás; forgó test
pályájának eltolódása erők hatására [Egy
tengelynek külső forgatónyomaték hatására
bekövetkező elmozdulását általánosságban
precessziónak nevezzük. A csillagászatban a
precesszió kifejezés alatt a földtengely – a
Nap és a Hold forgatónyomatékának hatására
bekövetkező – elmozdulását értjük. Ezt a
jelenséget már az ókori görögök is
megfigyelték.]
precesyjny, -a, -e – pracessziós
precesyjny ruch, powolne (względem prędkości
obrotowej) [zmiany kierunku chwilowej
osi obrotu (precesja)] – pracessziós mozgás
precjoza [kosztowności, klejnoty] – drágaságok,
ékszer, ékszerek, ékszerkészlet
preciarz – perecsütő, pereces
precypitacja [łac. praecipitatio 'zrzucanie,
strącanie' od praecipitare 'zrzucać; spadać
na łeb' z praeceps 'na łeb, na szyję;
stromo'; chem. strącanie osadu] – (lat.)
precipitáció; (vegyt.) lecsapódás, kicsapódás;
(met.) csapadék
precypitacja antygenu [jeden z podstawowych
procesów łączenia się antygenu ze
swoistym względem niego przeciwciałem
w warunkach in vitro. W odpowiednich
warunkach tak powstałe kompleksy
antygen-przeciwciało
wypadają
z
roztworu w postaci osadu (zmętnienia).] –
antigén precipitáció [Az elnevezés onnan
származik, hogy ha megfelelő mennyiségű
antigén és antitest találkozik egymással,
akkor
a
reakció
látható
csapadékképződésben nyilvánul meg.]
precyzja [1. dokładność i staranność w
wykonywaniu czegoś; 2. jasny i ścisły
sposób formułowania wypowiedzi] –
precízió; szabatosság, pontosság
precyzować [dokładnie, jasno coś określać lub
formułować] – precizírozni; pontosan
csinálni v. megcsinálni v. elkészíteni v.
felsorolni
v.
megszabni;
pontosan
meghatározni
precyzować
się
[stawać
się
dokładnie
określonym, jasnym] – precizírozódni;
pontosan elkészülni v. felsorolásra kerülni
precyzowanie – precizírozás
precyzowanie tematów – témák pontos felsorolása
precyzyjnie – precízen; szabatosan, pontosan
5401
precyzyjny, -a, -e [1. odznaczający się
dokładnością, dbałością o szczegóły w
wykonaniu;
2. działający
z
dużą
dokładnością;
3. jasno,
dokładnie
określony;
4. taki,
którego
sposób
myślenia, działania lub wypowiedzi
odznaczają się precyzją; 5. zajmujący się
wyrobem
precyzyjnych
narzędzi,
aparatów itp.] – (fr-ném) precíz; szabatos,
pontos; precíziós, finom, különlegesen
pontos (műszer); pontossági; (átv.) pontos,
rövid, világos
precyzyjna kulka stalowa – precíziós acélgolyó
precyzyjność
[dokładność,
staranność,
sumienność, precyzyjność, szczegółowość,
skrupulatność]
–
(lat.)
precizitás;
szabatosság, pontosság
precz – el! félre! menj! mars! takarodj!; eredj!
precz mi z oczu! – takarodj v. menj a szemem elől!
precz stąd! – takarodj!; el innen!
precz stąd szatany! – távozz tőlem sátán!
precz z nim! – le vele!
predella [część ołtarza między mensą a nastawą
ołtarzową,
stanowiąca
podstawę
retabulum] – (lat.) predella; az oltár és a
retábulum közös része; az a zsámoly vagy
polc, amelyen az oltárkép áll
predestynacja
[1. nieodwracalny
los;
2. przekonanie, że pośmiertne losy
człowieka są ustalone z góry przez wolę
Boga] – (lat.) predesztináció; (vall) eleve
elrendelés; protestáns tanítás, amely szerint
isten egyeseket eleve kiválaszt az
üdvösségre, másokat pedig a kárhozatra;
végzetszerűség, hivatottság, sors
predestynować [czynić kogoś lub coś szczególnie
przydatnym
do
czegoś]
–
(lat.)
predesztinálni; eleve elrendelni v. kijelölni,
(feladatra
alkalmassá
tenni);
előre
meghatározni, kijelölni, rendelni vmit;
hivatottá tenni vmire
predestynowany, -a, -e – (lat.) predesztinált; vmire
hivatott, termett
przedłużyć — przedłużać [1. powiększyć długość
czegoś; 2. sprawić, że coś trwa dłużej, niż
przewidywano; 3. spowodować, że coś jest
ważne, przydatne dłużej – hosszabbítani,
meghosszabbítani; elnyújtani, megnyújtani;
megtoldani; prolongálni; halasztani
przedłużyć a. przedłużać wypożyczenie –
meghosszabbítja a kölcsönzést
przedłużyć
paszport
–
az
útlevelet
meghosszabbítani
przedłużać a. przedłużyć dowód – személyi
igazolványt meghosszabbítani
-
Wersja 01 01 2017
przedłużyć prawo jazdy – meghosszabbítani a
jogosítványt
przedłużyć suknię – ruhát leereszt
przedłużyć umowę – szerződést meghosszabbítani
przedłużyć się — przedłużać się [1. stać się
dłuższym;
2. trwać
dłużej,
niż
przewidywano,
lub
za
długo]
–
meghosszabbodni; megnyúlni
predominować – (lat.) predominálni; uralkodni,
túlsúlyban lenni; uralni, kiemelkedni
predykacja (kazanie) [1. jęz. w semantyce:
orzekanie o przedmiocie; 2. jęz. w składni:
związek
między
podmiotem
a
orzeczeniem; 3. log. formułowanie sądu
orzekającego; 4. jest to stosunek
składniowy, który zachodzi we wszystkich
zdaniach (lub ich ekwiwalentach) w
związku składniowym między podmiotem
a orzeczeniem. Istotą predykacji czyli
orzekania jest przypisanie pewnemu
fragmentowi rzeczywistości określonych
pewnych własności wraz z wyrażaniem
postawy modalnej nadawcy] – (lat.)
prédikáció; (vall) egyházi beszéd, vallási
szónoklat; szentbeszéd; igehirdetés, kérügma
[a hírnök híradása; az evangélium lényege],
prédikáció, homília, hitszónoklat [tág
értelemben a tanúságtétel egyik formája,
szoros, bibliai-teológiai értelemben Isten
üzenetének közvetítése a kinyilatkoztató
Isten megbízásából. Tárgya az Isten által
Jézus
Krisztusban
megvalósított
v.
megvalósítandó üdvösség]; igehirdetés,
szentbeszéd; (biz.) kioktatás
predykat [1. jęz. w semantyce: wyrażenie
opisujące cechę wyróżnionego przedmiotu
albo relację między wyróżnionymi
przedmiotami; też: treść tego wyrażenia;
2. jęz. w składni: orzeczenie; 3. w logice
tradycyjnej: część zdania, w której się coś
orzeka
o
podmiocie;
w
logice
współczesnej: wyrażenie opisujące jakąś
właściwość lub relację] – (gram) állítmány
[(a nyelvtanban) a mondatnak az a főrésze,
mellyel valakiről v. valamiről állitunk (v.
tagadunk) valamit]
predykator – (lat.) prédikátor; (vall) hitszónok; a
pr. lelkészek korábbi elnevezése, egyes
szabadegyházakban igehirdetői tisztség;
(dawno) református lelkipásztor; (átv.)
bőbeszédű, kenetteljes szónok
predykator aktywności życiowej – élő aktivitás
prédikátora v. szónoka
predykatyw [jęz. wyraz, który pełni funkcję
czasownika, ale nie ma końcówek
fleksyjnych, np. trzeba, wiadomo»] –
állítmánykiegészítő [a nyelvtanban minden
mondatrész, mely az állítmány értelmét
5402
kibővíti, kiegészíti. Az állítmányt kiegészítő
mondatrész
háromféle
lehet:
a)
állítmánykiegészítő alanyeset, pl. Mátyás
«igazságos volt», Mátyás «király lett»,
Mátyás «király maradt»; b) tárgy, melyet az
alany cselekvése áthat, pl. munkásaink
«szénát kaszálnak», «hullatja levelét» az idő
vén fája (Arany); c) határozó, mely a
legkülönbözőbb
körülmények
meghatározására szolgálhat, pl. «mennybe
vittek» angyalok (hely); «tétlenségben él»,
«henyéléssel tölti» a napot (állapot); «kérlek
szépen» (mód); szellő «támad hűs hajnalra»
(idő).]
predykować [prawić kazanie] – (lat.) prédikálni;
(vall)
egyházi
szónoklatot
tartani;
szentbeszédet mondani; (biz.) szónokolni
predylekcja [1. śrdw.łac. praedilectus p.p. od
praediligere 'woleć; przekładać (co nad
co)'; zob. pre-; łac. diligere 'czcić; kochać';
szczególne upodobanie, skłonność, słabość
(do kogoś, czegoś); zamiłowanie; 2.
skłonność do kogoś albo czegoś; 3.
zamiłowanie] – hajlam, (különös) szeretet,
kedvelés, vonzalom vki/vmi iránt
predysponować
[określać
przeznaczenie,
przydatność do czegoś ze względu na
szczególne cechy; potocznie: zlecić do
czegoś, np. jakiejś pracy] – meghatározni,
megállapítani,
elrendelni;
előkészíteni,
hajlamossá tenni vmire
predysponowany, -a, -e – (lat.) prediszponált;
hajlamos, fogékony
predyspozycja [1. wrodzona skłonność lub
zdolność do czegoś; 2. (wrodzona)
zdolność do czego; inklinacja, tendencja,
dążność; skłonność (np. do chorób),
podatność.]
–
(lat.)
prediszpozíció,
diszpozíció;
hajlam,
fogékonyság,
hajlamosság, beállítottság
predyspozycyjny, -a, -e – diszpozíciós; hajlamos,
fogékony, beállítottságú
preegzystencja [istnienie kogoś lub czegoś przed
obecnym istnieniem] – előző lét
preegzystencjalny, -a, -e – előző léti
preegzystować – előző egzisztenciát folytatni
preembrion [wczesny zarodek ludzki] praeembrió [1. a megtermékenyülést
követőtöbbsejtes
állapot,
amely
a
megtermékenyülést követő, legfeljebb 14.
napig tart. 2. a megtermékenyüléstől
számított első két hétben praeembrió; ezt
követő 8 hét alatt embrió (ébrény); majd 28
héten
át
fetus
(magzat);
3.
A
megtermékenyített
petesejtet
nevezik
préembriónak a megtermékenyüléstől a
"primitív csík" megjelenéséig, kb. 14 napig.]
-
Wersja 01 01 2017
preemfaza [w technice cyfrowej zabieg
polegający na zwiększeniu składowych
dużych częstotliwości fonicznego sygnału
analogowego
kodowanego,
celem
zmniejszenia
składowych
szumu
kwantyzacji o częstotliwościach leżących
w
zakresie
fonicznego
sygnału
analogowego. Preemfazę stosuje się przed
koderem PCM zwykle wraz z deemfazą za
dekoderem. Preemfazę stosuje się także (a
właściwie głównie) w technice analogowej
przy transmisji radiowej FM jako układ
zwiększający wartość sygnału wraz ze
wzrostem częstotliwości dla uzyskania
większego odstępu sygnału użytecznego od
poziomu szumów. Najprostszy taki układ
składa się z rezystora i kondensatora. W
technice cyfrowej była stosowana rzadko,
a obecnie bywa stosowana przez
pomyłkę.] – pre-emphasis; előkiemelés
prefabrykacja [wytwarzanie prefabrykatów] –
előregyártás
prefabrykat
[gotowy
fabryczny
element
budowlany łączony w całość z innymi
elementami na miejscu budowy] –
előregyártott
áru
v.
elem;
panel;
előgyártmány
prefabrykatornia – előregyártott árut készítő üzem
prefabrykować – előregyártani
prefabrykowany, -a, -e – előregyártott
prefacja [1. w Kościele katolickim: część mszy o
charakterze dziękczynnym i pochwalnym;
2. łac. praefatio 'przedmowa' od praefari
'przemawiać;
mówić
pierwej;
przepowiadać'; Kośc. rz.kat. hymn
pochwalny odmawiany (a. śpiewany) w
każdej mszy po ofiarowaniu, jako wstęp
do kanonu mszalnego.] – (lat.) praefatio v.
prefáció; a kánont bevezető, hálaadó, ill.
énekelt rész a misében [a praefatio a
misében a pap ünnepélyes éneke, régen
majdnem minden ünnepnek megvolt a maga
praefatiója]
prefekt [1. w niektórych krajach - (hist. w
Księstwie Warszawskim) adm. naczelnik
departamentu, prowincji, okręgu, policji
miejskiej; katecheta; duchowny rz.kat.
sprawujący nadzór nad klerykami w
seminariach duchownych; tytuł kardynała
stojącego na czele jednej z kongregacji rz.;
2. we Francji i niektórych innych
państwach: wyższy urzędnik administracji
lub naczelnik policji miejskiej; 3. ksiądz
katecheta; 4. kapłan sprawujący nadzór
nad klerykami w seminarium; 5. tytuł
kardynała stojącego na czele jednej z
kongregacji rzymskich; 6. zwierzchnik
kościelny niektórych obszarów misyjnych;
5403
7. w
starożytnym
Rzymie:
wysoki
urzędnik cywilny lub wojskowy] – (lat.
prefectus)
prefektus,
előljáró;
Franciaországban és más államokban: a
megye v. az ennek megfelelő magasabb
közigazgatási egység első tisztviselője, kb.
megyefőnök;
Franciaországban és más
államokban: rendfőnök; (vall.) katolikus
papnevelő intézet tanulmányi felügyelője;
(vall.) a római kongregációk vezető főpapja;
(hist.) a testőrség v. a város előljárója az
ókori Rómában
prefektowski, -a, -ie – prefektusi
prefektura [1. łac. praefectura 'prefektura' od
praefectus 'urzędnik rz. mianowany na
swoje stanowisko (dowódca jazdy;
zastępca dowódcy legionu; dowódca
pretorianów, kohort miejskich itp.)' z p.p.
od praeficere 'stawiać na czele czego';
urząd, godność, rejon działalności,
kancelaria
prefekta.
2. obszar
administracyjny
podlegający
władzy
prefekta;
3. kancelaria
prefekta;
4. godność
lub
urząd
prefekta;
5. jednostka
administracyjna
w
niektórych krajach] – (lat.) prefektúra; a
prefektus méltósága, tisztsége; a prefektus
hivatali épülete; a prefektus igazgatta terület;
előljáróság
preferans [1. rodzaj gry w 32 karty, odmiana
winta grywana w 3 (rzadziej 2 a. 4) osoby;
2. dawna gra w 32 karty, przypominająca
brydża] – (ká) preferansz; (dawno) elsőség,
előny
preferek – (ká) preferansz, (tréf.) prefi
preferencja [ fr. préférence 'pierwszeństwo' z
łac. praeferens p.pr. od praeferre 'nosić na
przedzie; przekładać (co nad co); woleć';
1. pierwszeństwo (udzielone komuś);
uprzywilejowanie; przekładanie czegoś
nad coś; 2. warunki stworzone jakiejś
osobie, organizacji itp., korzystniejsze niż
warunki
stworzone
innym;
3. przedkładanie czegoś nad coś innego,
stawianie kogoś wyżej niż kogoś innego] –
(lat.) preferencia; (fr.) préference; előny,
elsőbbség, kiváltság, kedvezmény; kivétel,
előnyben
részesítés;
különleges
és
kizárólagos kedvezmények juttatása; kedv,
előszeretet
preferencja celna [zastosowanie wobec partnera
handlowego ulgowej taryfy celnej] –
vámkedvezmény
preferencje – előny, kedvezmény
preferencje polityczne mieszkańców – a lakosok
politikai kedvezménye
preferencje celne – vámkedvezmény
preferencje czasowe – időkedvezmény
-
Wersja 01 01 2017
preferencje handlowe – kereskedelmi kedvezmény
preferencje
jednostronne
–
egyoldalú
kedvezmény
preferencje kompensacyjne – kompenzációs
kedvezmény
preferencje
konsumentów
–
fogyasztói
kedvezmény
preferencje płacowe – fizetési kedvezmény
preferencje wzajemne – kölcsönös kedvezmény
preferencyjny, -a, -e – (lat.) preferenciális,
előnyös, kedvezményes, kivételes, előnyt
nyújtó, előnyben részesítő
preferencyjny kredyt studencki – előnyös diák
kredit
preferendum ekologiczne [strefa w obrębie
jakiegoś środowiska o optymalnych dla
danego organizmu warunkach życia] –
ökológiai
preferendum
(az
egyedek
legkedveltebb tartózkodási helye)
preferować
[dawać
komu
lub
czemu
pierwszeństwo] – preferálni; előnyben,
megkülönböztetett figyelembe részesíteni
prefiks, prefixum [1. jęz. cząstka wyrazu
znajdująca się przed jego rdzeniem;
2. kod cyfrowy lub literowy poprzedzający
jakąś sekwencję cyfr lub liter; 3. łac.
praefixus p.p. od prefigere 'przytwierdzić z
przodu'; gram. przedrostek (por. afiks);
numer kierunkowy, pierwsza część
numeru
telefonu
(włączonego
do
automatycznej sieci międzymiastowej), po
której nakręceniu uzyskuje się połączenie
z
miejscowością
rozmówcy.
przed
rdzeniem wyrazowym. 4. Jedynym
węgierskim prefiksem jest wykładnik
stopniowania leg. Igekötö nie jest
prefiksem, a przynajmniej nie czystym! 5.
cząstka wyrazu występująca przed
rdzeniem] – (lat.) prefixum; (nyelvt.)
(przedrostek) előtag, előrag; igekötő
prefiksalny, -a, -e [utworzony za pomocą
prefiksu, zawierający prefiks; będący
prefiksem,
należący
do
prefiksu;
przedrostkowy] – előtag-, előrag-; igekötőprefix {rzecz.}; prefiks {m.} – prefix [egyes
adatbázisokban az adatmezők nevének
jelölésére és a keresés pontosítására használt
előtag (pl. a szerző esetén "au=")]
preformizm, preformacja [1. przestarzały
pogląd (przeciwny teorii epigenezy), wg
którego w jaju (a. plemniku) zawarty jest
gotowy
miniaturowy
organizm
ze
wszystkimi właściwościami (XVII-XVIII
w. 2. jedna z hipotez biologii rozwoju,
mająca swe korzenie w XVII wieku.
Zakłada ona, że miniaturowy, ale
całkowicie ukształtowany organizm ludzki
5404
(homunculus) znajduje się w plemniku
(animakuliści) lub w jaju (owiści).
Komórki generatywne homunculusa miały
również zawierać w pełni ukształtowaną
istotę ludzką, tyle że jeszcze bardziej
zminiaturyzowaną
itd.
Sama
embriogeneza miała więc polegać tylko na
powiększaniu się rozmiarów ciała, bowiem
wszystkie organy były już ukształtowane.
Teoria ta odnosiła się także do innych
organizmów.). – (lat.) preformizmus,
preformáció; (él) élettani irányzat, amely
szerint a csírában a kifejlett szervezet eleve
bennefoglaltatik, a fejlődés csupán a már
létező részek kibontakozásából áll
prehistoria [1. okres dziejów ludzkości od
pojawienia się człowieka do powstania
pierwszych źródeł pisanych; 2. nauka
zajmująca się badaniem tego okresu;
3. czasy odbierane jako bardzo odległe; 4.
okres historii ludzkości poprzedzający
pojawienie się dokumentów pisanych;
nauka zajmująca się badaniem tego
okresu] – (lat.) prehisztoria; a történelem
előtti korral foglalkozó tudomány; őstörténet
Prehistoria Biblijna [jako utwór literacki, nie
jest dziełem obszernym i ma najmniej
skomplikowany rodzaj fabuły: fabułę
epizodyczną. Jest stylizowana na wzór
kroniki dziejów od stworzenia świata
i ludzkości aż do narodzin Abrama
(Abrahama). Niewielka liczba motywów
jest banalnie łatwa do uchwycenia myślą,
uporządkowania
i zorganizowania
w harmonijną całość. Uwidacznia się to
zwłaszcza w dziełach popularyzatorskich
czy
katechetycznych,
obejmujących
Prehistorię
Biblijną.
W przypadku
oryginału Prehistorii Biblijnej tak się
jednak nie stało. Dokładniejsza analiza
tekstu wykazuje zadziwiająco liczne,
rażące błędy kompozycyjne utworu.] –
bibliai őstörténet [a Genezis (1 Móz) első
tizenegy fejezete, amely jelen formájában
összefüggően tartalmazza a Biblia tanítását a
világ teremtésétől (teremtéstörténet), az
ember teremtéséről, a a bűnbeesésről, a
vízözönről és a bábeli nyelvzavarról. Az
őstörténet Ábrahám születésééig tart. Vallási
tanításokat tartalmaz.]
prehistoryczny, -a, -e – (lat.) prehisztorikus;
őskori, történelem előtti, őstörténeti
prehistoryczne wędrówki ludzkości [wędrówki
wczesnych form człowieka rozumnego
(Homo sapiens) od początku jego
pojawienia się na Ziemi do czasów
uznawanych za początki cywilizacji.] –
prehisztorikus
(történelem
előtti)
népvándorlás
-
Wersja 01 01 2017
prehistoryczny park – őstörténeti park
prehistoryk – őstörténész; az őstörténet tudósa
prejudycjum (prejudicium, praejudicium) –
(lat.)
praejudicium;
előzetes
döntés,
különösen a főbíróságok, kúria ítéletei,
melyekre egy későbbi ítéletben hivatkozás
történik; elsietett ítélkezés; (átv.) előítélet
prejudykacja – prejudikáció; előítélet, előítélkezés
prejudykat [1. orzeczenie sądu wydane w
konkretnej sprawie, stanowiące wytyczną
do orzekania w podobnych przypadkach;
2. orzeczenie sądu wydane w konkretnej
sprawie,
stanowiące
wytyczną
do
orzekania w podobnych przypadkach] –
előbb hozott ítélet
prejudykować – prejudikálni; előre ítélni, elébe
vágni
preklasyczny, -a, -e – (lat.) preklasszikus; a
klasszicizmust közvetlenül megelőző, azt
előkészítő
prekluzja [1. termin wyznaczony do dokonania
jakiejś czynności prawnej, po którego
upływie
dokonana
czynność
jest
pozbawiona skutków prawnych; 2.
(również termin zawity) - etymologicznie
wyraz pochodzenia łacińskiego. W
terminologii prawniczej jest określeniem
wyznaczonego czasu przeznaczonego na
dokonanie
odpowiednich
czynności
prawnych - terminu, po którego upływie
dokonana czynność jest pozbawiona
skutków prawnych.] – preklúzió, kizárás;
(jog) végső határidő
prekluzyjny, -a, -e [łac. praeclusio 'zamknięcie'
od praecludere 'zamykać'; ostateczny;
wyłączający; (termin p.) zawity, po
którego upływie nie można dochodzić
roszczeń,
dokonywać
określonych
czynności (sąd., adm., arbitrażowych),
stanowiący
zakończenie
prekluzji,
wyznaczonego
czasokresu
czynności
prawnej.] – prekluzív (jogvesztő)
prekursor [1. człowiek wyprzedzający swoje
czasy, zapoczątkowujący jakąś ideę, jakiś
kierunek
itp.;
2.
osoba
która
zapoczątkowała coś, stworzyła coś nowego
co zrewolucjonizowało jakąś dziedzinę; 3.
chem. substancja, która występuje albo
5405
tworzy się w pierwszym stadium reakcji
lub procesu, a następnie przetwarza się w
inną substancję] – (poprzednik) előfutár;
hírnök, előharcos; előjel; (vegyt.) prekurzor;
olyan
vegyület,
amelyből
biokémiai
folyamatok során jelentős szerepű végtermék
alakul.
prelegent [1. łac. praelectio 'odczytanie' i
praelegens dpn. praelegentis (p.pr.) od
praelegere
'poprzedzać
odczytanie
komentarzem';
osoba
wygłaszająca
prelekcję, odczyt publ., wykład; 2. osoba
wygłaszająca prelekcję], prelegentka –
előadó, előadónő
prelegować – (lat.) prelegálni; előadást tartani,
felolvasni
prelekcja [publiczny wykład na jakiś temat,
zwykle
o
charakterze
popularnonaukowym] – előadás, felolvasás
preliminacja – előzetes v. ideiglenes megállapodás
preliminacja kosztów – költségek előzetes
megállapodása
preliminaria [1. wstępne rozmowy dotyczące
rozejmu lub tymczasowe układy; 2. wstęp,
początek
czegoś]
–
preliminárék;
előzmények,
előkészítő
v.
előzetes
tárgyalások, határozmányok
preliminaria pokojowe, preliminacje [1. wstępny
traktat
zawarty
przez
państwa
prowadzące ze sobą wojnę; 2. termin
służący do określenia tymczasowych,
wstępnych układów między państwami
wojującymi,
stanowiących
podstawę
długotrwałego zawieszenia broni oraz
przygotowania
szczegółowych
zasad
opracowywanego traktatu pokojowego.] –
béketárgyalások
preliminaryjny, -a, -e; preliminarny, -a, -e –
(lat.) prelimináris; előzetes, bevezető,
ideiglenes
preliminarz [1. zestawienie planowanych
dochodów i wydatków jakiejś instytucji,
organizacji lub państwa; 2. śrdw.łac.
praeliminaria
z
l.mn.
r.nij.
od
praeliminaris
'przygotowawczy';
zestawienie planowanych dochodów i (a.)
wydatków jednostki budżetowej; projekt
(budżetu państwowego)] – előirányzat,
költségvetés
preliminarz
budżetowy
–
költségvetési
előirányzat, költségvetés, költségelőirányzat
preliminarz budżetowy wykazuje deficyt – a
költségvetés hiányt mutat, a költségvetés
deficitet tüntet fel
preliminarz dochodów – jövedelem-előirányzat
preliminarz finansowy – pénzügyi előirányzat
preliminarz kosztów – költségelőirányzat
-
Wersja 01 01 2017
preliminarz wydatków – kiadási előirányzat
preliminarz zasobów projektu – a javaslat v.
projekt tartalékainak előirányzata
preliminarzowy, -a, -e – előirányzatpreliminować
[1. obliczać
i
zestawiać
przewidywane wydatki i dochody;
2. przeznaczać w preliminarzu pewne
sumy na określone cele] – előirányozni,
előre
megszabni,
megállapítani,
meghatározni, tervezni
preliminować dochody i wydatki – a bevételeket
és kiadásokat előirányozni
preliminowany, -a, -e – előirányzott
preliminowane dochody – előirányzott bevételek
preludiować – (zene) preludiomot játszani
preludiuje kujawiakowy motyw – (zene) kujawiai
motívumok bevezetését játszani
preludium [1. wstęp instrumentalny do jakiegoś
większego utworu; 2. samodzielny, krótki
utwór instrumentalny; 3. fakt będący
zapowiedzią
czegoś;
4.
śrdw.łac.
praeludium 'przygrywka; prolog' z łac.
praeludere
'wykonywać
przygrywkę;
poprzedzać
(czym)';
muz.
wstęp
instrumentalny do niektórych form (np.
do fugi, suity); samodzielna forma
instrumentalna,
oparta
często
na
jednolitym
materiale
motywowym
(Chopin,
Skriabin,
Debussy,
Szymanowski); zwł. iron. zapowiedź,
wstęp.] – (lat.) praeludium, preludium; (fr.)
prélude, prelüd; (zene) előjáték, bevezetés;
szabad formájú, főleg zongorára írott
zenemű; (lat.) prelúdium, (zene) előjáték,
bevezetés; (átv.) preludium, előjáték
premedytacja [1. ułożenie planu jakiegoś
działania,
zwykle
wbrew
czyimś
oczekiwaniom lub na czyjąś szkodę;
2. dokładne zaplanowanie i przygotowanie
przestępstwa] – (lat.) premeditáció; (jog)
előre megfontolás; szándékosság
premedytowany, -a, -e – premeditált; előre
megfontolt
premedytowany zamiar – előre megfontolt
premia, premium [1. dodatek do pensji
przyznawany pracownikowi zależnie od
osiągniętych wyników pracy; 2. nagroda
za coś, często mająca zachęcić do czegoś
osobę nagradzaną; 3. bezpłatny dodatek
dla prenumeratorów jakiegoś pisma,
wydawnictwa
itp.;
4. w
zawodach
kolarskich: miejsce na trasie wyścigu,
gdzie pierwsi przejeżdżający kolarze
mogą zdobyć dodatkowe punkty; też: tak
zdobyte punkty] – (lat.) prémium; díj,
jutalék, külön díj, jutalom
premia asekuracyjna – biztosítási díj
5406
premia dodatkowa – pótdíj
premia eksportowa – exportprémium
premia gotówkowa – készpénzjutalom
premia importowa – importprémium
premia pieniężna – pénzjutalom
premia przywozowa – behozatali prémium
premia ubezpieczeniowa – biztosítási díj
premia wywozowa – kiviteli prémium
premia za jakość – minőségi prémium
premia za ryzyko – kockázati díj
premidytacja – (lat.) premiditáció; (jog) előre
megfontolt szándék
premier [1. fr. première 'pierwsza; prezes rady
ministrów, szef rządu; 2. osoba stojąca na
czele rządu] – (fr.) premier, prömier;
miniszterelnök, kormányfő
premiera [1. pierwszy publiczny pokaz sztuki
teatralnej, opery, filmu itp.; 2. premiera'
r.ż. od premier 'pierwszy; premier;
pierwsze przedstawienie sztuki (w danej
inscenizacji a. w danym teatrze); film.
pierwszy seans w danym mieście a. kraju]
– (fr.) premier; bemutató; bemutató előadás,
első előadás; színdarab első előadása
premiera filmu – filmbemutató
premiera prasowa [premiera zorganizowana dla
przedstawicieli prasy, radia i telewizji] –
tévé, rádió és sajtó bemutató
premiera teatralna – bemutató, premier
premierowy, -a, -e – premier-; bemutató
premilinaria [śrdw.łac. praeliminaria z l.mn.
r.nij. od praeliminaris 'przygotowawczy';
kroki
wstępne,
sprawy,
czynności
(rozmowy,
układu)
przygotowawcze,
wprowadzające] – preliminária; előzmény
premilinarz
[zestawienie
planowanych
dochodów i (a.) wydatków jednostki
budżetowej;
projekt
(budżetu
państwowego)] – előirányzat
premilinarz budżet – költségvetési előirányzat
premilinarz wydatków – kiadások előirányzata
preminencja [preeminencja zob. pierwszeństwo,
przywilej] – (dawno) elsőbbség, elsőség;
privilégium; kiváltság, előjog
premiować (premiuje) [wyróżniać i nagradzać
kogoś]
–
premizálni;
prémiumban
részesíteni; díjazni, jutalmazni
premiowanie – premizálás; jutalmazás
premiowy, -a, -e – prémium-; nyeremény-,
jutalompremiowa książeczka oszczędnościowa [rodzaj
dokumentu
rejestrującego
i
potwierdzającego
zgromadzone
na
rachunku bankowym środki pieniężne] –
nyereménybetétkönyv
-
Wersja 01 01 2017
premiowy system – nyereményrendszer
premiowy system punktów – prémium
pontrendszer
premiówka – jutalom
premisa [zob. przesłanka] [w każdym
rozumowaniu
odnaleźć
można
następujące elementy: racja i następstwo,
przesłanka i konkluzja (wniosek)] –
premissza; előzmény, előfeltevés
premonstratens a. norbertanin, premonstrant
[członek
zgromadzenia
zakonnego
kanoników regularnych, założonego w
1121 roku we francuskiej miejscowości
Prémontré] – premontrei [francia eredetű,
főleg tanítással foglalkozó, rk. szerzetesrend
tagja (Prémontré francia helység nevéről,
ahol főkolostoruk volt)]
Premonstratensi (Norbertanie) – premontrei rend
prenotacja – (dawno) jegyzet, megjegyzés;
(dawno) bélyegilleték alóli mentesítés; (jog)
a kivetett pénzbüntetés behajtása
prenotacja obowiązku – tartozás v. állás v. tisztség
jegyzete
prenumerata [1. przedpłata (dokonana przez
prenumeratora) na pismo periodyczne a.
serię książek (za określony czas dostawy)
lub na dzieło wydawane w zeszytach a.
tomach; 2. zapłacenie z góry za pewną
liczbę kolejnych numerów czasopisma lub
za kolejne tomy książki w zamian za
gwarancję ciągłości ich otrzymywania;
też: kwota, jaką płaci się w zamian za taką
usługę] – előfizetés
prenumerata na drugi zeszyt słownika –
előfizetés a szótár második füzetére
prenumerata przez akwizycję – előfizetésgyűjtés
kord
prenumerator [1. zob. abonent; przedpłatnik; 2.
osoba prenumerująca czasopisma lub
książki ukazujące się w tomach],
prenumeratorka – előfizető (ffi/nő)
prenumerować [opłacać z góry otrzymywanie
ustalonej liczby kolejnych numerów
czasopisma lub kolejnych tomów książki z
gwarancją ciągłości ich otrzymywania;
subskrybować] – (lat.) prenumerálni;
előfizetni,
előjegyezni;
(folyóiratot)
megrendelni; előfizetni
prenumerować gazetę – lapot előfizetni v. járatni;
újságot járat; újságot előfizetni
"preokupacja" [w jezyku polskim nie istnieje] –
(lat.) preokkupáció; (dawno) elfogultság
preokupacja na detalach – elfogultság (egyes)
részletekre v. körülményekre vonatkozóan;
elfogultság a részletekkel v. körülményekkel
szemben
5407
preopinant [daw. pierwszy lub poprzedni
wnioskodawca bądź mówca] – (dawno) az
előbbi felszólaló
preparacja [łac. praeparatio 'przygotowanie' od
praeparatus
p.p.
od
praeparare
'przygotowywać'; 1. opracowanie jakiegoś
tekstu,
zwykle
tendencyjne;
2. przygotowanie czegoś do użytku przez
poddanie
odpowiednim
zabiegom
technologicznym;
3. przygotowanie
instrumentu
muzycznego
do
nietradycyjnego wydobywania dźwięków;
4. wydobywanie dźwięków z instrumentów
muzycznych sposobami nietradycyjnymi]
– (lat.) preparáció, preparálás; szószedet;
(przygotowanie) előkészület, előkészítés;
házifeladat (írásbeli); kikészítés
preparacje [1. część podręcznika jęz. obcego,
zawierająca objaśnienia tekstu; 2. daw.
objaśnienia do tekstów zawartych w
podręczniku] – (dawno) magyarázatok
preparacyjny, -a, -e [związany z preparacją] –
preparációs
preparacyjna lupa – preparációs mikroszkóp
preparat
preparat [1. substancja, np. lek lub kosmetyk, o
konkretnym
zastosowaniu;
2. zakonserwowany organizm lub jego
część,
przygotowane
do
badania,
demonstrowania itp.; 3. zakonserwowany
organizm, część jego a. skrawek,
przygotowane do demonstracji, badania
anat., mikroskopowego itp.; syntetyczny
związek chem. a. mieszanina związków
chem] – (lat.) preparátum, készítmény; (él,
orv., vegyt.) vizsgálatra előkészített anyag;
vegyészeti v. gyógyszerészeti készítmény;
(isk.) (oktatási, szemléltetési célra) kitömött
állat, kiszárított növény; bonctani, szövettani
készítmény
preparat anatomiczny – anatómiai preparátum
preparat grzybobójcsy – gombaölő szer
-
Wersja 01 01 2017
preparat kontaktowy [substancja chemiczna do
spryskiwania roślin w celu ich ochrony
przed szkodnikami] – kontakt készítmény
preparat mikroskopowy [preparat biologiczny
umieszczony w odpowiednim środowisku
między
szklanymi
płytkami]
–
mikroszkópos preparátum
preparat owadobójczy – rovarirtószer; rovarpor
preparat
promieniotwórczy
[preparat
zawierający substancję promieniotwórczą,
stosowany jako źródło promieniowania] –
radioaktív preparátum
preparator [pracownik laboratorium zajmujący
się sporządzaniem preparatów] – (lat.)
preperátor;
laboratóriumok,
kísérleti
állomások
preparátumok
készítésével
foglalkozó munkatársa; kikészítő, műtömő
preparaty diagnostyczne [preparaty stosowane
w diagnostyce lekarskiej] – diagnosztikai
készítmények
preparatyka [1. otrzymywanie, wyodrębnianie i
oczyszczanie pierwiastków i związków
chemicznych
w
laboratoriach;
2.
otrzymywanie w skali laboratoryjnej
pierwiastków a. związków chem.] –
előkészítés
preparować [przygotowywać preparaty anat.,
zool., bot., chem. itd.] – (lat.) preparálni;
előkészíteni,
elkészíteni;
preparátumot
előállítani; kikészíteni, kitömni (állatot);
megdolgozni vkit
preponderancja [zob. daw. przewaga, wyższość]
– fölény, túlsúly; túlerő
prepotencja [daw. wielka moc, potęga, władza] –
(lat.) prepotencia; hatalmaskodás, erőszak;
hatalmi túlsúly; önteltség, önhittség
prepozycja (przedrostek) [1. jęz. przyimek;
2. jęz.
umieszczanie
rodzajników,
przyimków
i
innych
wyrazów
pomocniczych przed wyrazami, do
których się odnoszą; 3. umieszczanie
rodzajników,
przyimków
i
innych
wyrazów pomocniczych przed wyrazami,
5408
do których się odnoszą] – (lat.) prepozíció;
(nyelvt.) elöljáró, előljárószó; viszonyszó
prepozyt [Kośc. rz.kat. przewodniczący kapituły
katedralnej; tytuł proboszcza kolegiaty;
tytuł zastępcy przełożonego (np. opata,
przeora) w niektórych zakonach.] prépost; plébános
prepozyt, primiceriusz (łac. praepositus –
przełożony)
[w
Kościele
rzymskokatolickim
przewodniczący
kapituły kanoników, czyli kapituły
katedralnej lub kolegiackiej, oraz w
Zgromadzeniu
Księży
Kanoników
Regularnych Laterańskich – często w
randze prałata lub infułata. Najczęściej
prepozytem jest
proboszcz parafii
kolegiackiej (przykładem kolegiata w
Wałbrzychu).
―
Tytuł
prepozyta
używany jest także w kościołach
anglikańskich
i
ewangelickoaugsburskich.] ― prépost (a megnevezés
latin eredetű, a praepositus vagyis elöljáró
szóból ered) [a katolikus egyház prelátusa,
szentelése szerint áldozópap, rangja szerint a
megyés püspök alárendeltje. A nagyprépost
az egyházi közigazgatás adminisztratív
központjának, a káptalannak a vezetője;
helyettese a kisprépost. Ezen kívül
prépostnak nevezik egyes szerzetesrendek,
például a premontrei rend vezetőjét is (más
rendeknél, például a bencéseknél ez az apát.)
― Különleges magyar egyházjogi intézmény
a címzetes prépost / címzetes prépostság,
amely szerint a török időkben tönkretett
szerzetesi prépostságok címeit (titulusait)
egy
arra
érdemes
világi
papnak
adományozták. XI. Piusz pápa 1934-ben a
kinevezéseket a megyés püspök hatáskörébe
adta.]
prepozytura, -a, -e [śrdw.łac. praepositura
'prepozytura' (z późn.łac. 'zwierzchnictwo'
od łac. praepositus 'przełożony') i łac.
praepositio 'przedstawienie' (tł. z gr.
próthesis) od praeponere 'przedstawić';
godność, urząd prepozyta; probostwo] –
(lat.) prepozitúra; méltóság, tisztség;
plébánosi cím v. rang v. állás; prépost;
plébános; (lelkész lakása és hivatala)
plébánia, parókia
Prerafaelici (The Pre-Raphaelite Brotherhood)
[stowarzyszenie artystyczne założone w
Londynie w 1848 roku przez trzech
studentów The Royal Academy of Art :
Johna Everetta Millais, Dantego Gabriela
Rossetti i Williama Holmana Hunta, do
których dołączyli później malarze James
Collinson i Frederick George Stephens,
rzeźbiarz Thomas Woolner i brat Dantego
- William Michael Rossetti. Z grupą
-
Wersja 01 01 2017
związany był także malarz Ford Madox
Brown. Nazwa ugrupowania odnosi się do
malarzy włoskich XIV i XV wieku, takich
jak Giotto czy Fra Angelico, na których
chcieli wzorować się członkowie bractwa.]
– (műv.) preraffaeliták angol író- és
művészcsoport, mely 1848-ban William
Holman Hunt (1827-1910), John Everett
Millais (1829-1896) és Dante Gabriel Rosetti
(1828-1882) vezetésével alakult azzal a
szándékkal, hogy koruk festészetét kivezesse
a felületes akadémizmusból. preria [fr.
prairie, step; rozległy obszar równinny,
płaski a. falisty, w dolinie Mississipi (USA),
o głębokiej, urodzajnej glebie, pokryty
wysoką trawą w miejscach nie uprawianych
(por. llanos; pampa; sawanna). Céljuk a
mélyebb élmények őszinte, eszményítő
kifejezése volt. Mintaképüknek a Raffaello
előtti 15. századi toszkánai festők
művészetét tekintették.
prerafaelita, prerafaelici (ang. The Pre-Raphaelite
Brotherhood) [stowarzyszenie artystyczne
założone w Londynie w 1848 roku przez
studentów The Royal Academy of Art:
Johna Everetta Millaisa, Williama Hunta,
Dantego Gabriela Rossettiego i jego brata
Williama Michaela, do których dołączyli
później malarze James Collinson, literat
Frederick George Stephens, rzeźbiarz
Thomas Woolner, a nieco później Walter
Howell Deverell i Charles Allston Collins.
Z grupą związany był także malarz Ford
Madox Brown.] – (műv.) preraffaelita
[preraffaeliták angol író- és művészcsoport,
mely 1848-ban William Holman Hunt (18271910), John Everett Millais (1829-1896) és
Dante
Gabriel
Rosetti
(1828-1882)
vezetésével alakult azzal a szándékkal, hogy
koruk festészetét kivezesse a felületes
akadémizmusból.]
prerafaelityzm [kierunek w sztuce powstały w
Anglii w połowie XIX w., nawiązujący do
sztuki wczesnego włoskiego odrodzenia] –
(műv.) preraffaelitizmus
preria, prerie [step; rozległy obszar równinny,
płaski a. falisty, w dolinie Mississipi
(USA), o głębokiej, urodzajnej glebie,
pokryty wysoką trawą w miejscach nie
uprawianych] – (fr.) prairie, (ang.) préri;
(földr.) nagy kiterjedésű füves puszta ÉszakAmerikában; (füves) pusztaság
preriowy, -a, -e – préri-; a prérire vonatkozó
prerogatywa
[1.
szczególne
uprawnienie
związane z zajmowanym stanowiskiem
lub pełnioną funkcją; 2. łac. praerogativa
'pierwszeństwo;
przywilej;
centuria
rzymska, wybrana przez losowanie,
5409
mająca pierwszeństwo w głosowaniu' od
praerogativus 'głosujący, opiniujący przed
innymi' z praerogare 'pytać przed innymi';
przywilej, pierwszeństwo związane ze
stanowiskiem, urzędem, rangą; przywilej
dziedziczny, królewski itp.] – (lat.)
prerogatíva; előjog, kiváltság
preromantyczny, -a, -e [(sztuka) dotyczący
preromantyzmu, preromantyków] – (lat.)
preromantikus, a romantikát megelőző
preromantyk [przedstawiciel , zwolennik
preromatyzmu] – preromantizmus híve,
követője
preromantyka – (lat.) preromantika; (műv.) a
romantikát közvetlenül megelőző, azt
előkészítő kor [A preromantika irodalmi
megfelelője
annak
a
társadalmi
átalakulásnak, amely valamivel később, a
francia forradalommal következett be. Az
általános európai preromantika eszmevilágát
a rousseau-i „Vissza a természethez”
jelszavába lehetne tömöríteni a következő
képpen:-a városi és udvari világtól vissza a
faluhoz, a tájhoz - vissza a természet,
szépségeihez - a szigorúan ésszerű világból
vissza az érzelmekhez, az ösztönökhöz vissza a társadalomnak ahhoz a rétegéhez,
amely még közel áll a természethez: a
néphez.]
preromantyzm
[1.
zespół
różnorodnych
tendencji
w
literaturze
i
sztuce
europejskiej
poprzedzających
okres
romantyzmu; 2. Preromantyzm, nazwa
zespołu
tendencji
w
europejskiej
literaturze i kulturze drugiej połowy
XVIII w. oraz początku XIX w.
poprzedzających w pełni ukształtowany
romantyzm. Odrzucono główne założenia
klasycyzmu na rzecz większej swobody
twórczej, oryginalności, wyobraźni i
natchnienia poszukiwanego m.in. w
twórczości
ludowej
oraz
tradycji
narodowej.
Język
poetycki
przeciwstawiano językowi pojęciowemu.
― Twórczość preromantyczna wyrażała
pesymizm i melancholię w scenerii
przeszłości (osjanizm, gotycyzm, powieść
grozy), kreśliła pejzaże grobów i ruin,
hołdowała
sentymentalizmowi
oraz
emocjonalnemu
patriotyzmowi
(np.
utwory
J.U.
Niemcewicza,
A.J.
Czartoryskiego, K. Brodzińskiego, J.P.
Woronicza). ― Do najwybitniejszych
twórców i teoretyków preromantyzmu
należeli: w Anglii – E. Young, E. Burke, T.
Warton, A. Shaftsbury, T. Percy, w
Szwajcarii – J.J. Breitinger, J.J. Bodmer,
w Niemczech – J.W. Goethe (wczesny
okres twórczości, tzw. werteryzm), F.G.
-
Wersja 01 01 2017
Klopstock, J.G. Herder, we Francji – J.
Bernardin de Saint-Pierre, A. de Staël,
F.R. de Chateaubriand.] – preromantizmus,
a romantizmust megelőző kor
presapiens (człowiek paleolityczny) – presapiens [a
swanscombe-i, steinheimi és fontéchevade-i
jellegű, a jellegzetes Neandervölgyieknél
korábbi ősemberek összefoglaló neve. Egyes
anatómusok szerint a mai embernek a
Neander-völgyiektől független, közvetlen
elődei, ők a Neander-völgyi embert
oldalirányú
ágnak
tartják.Legújabban
azonban hajlanak arra, hogy mindezeket
egyetlen csoportba foglalják Homo sapiens
néven,
és
közöttük
csak
alfaji
megkülönböztetéseket tegyenek.]
presensybilizowana płyta offsetowa [płyta
offsetowa
z
fabrycznie
naniesioną
światłoczułą warstwą kopiową] – ofszet
lemez
(gyárilag
rávitt
fényérzékeny
másolóréteggel)
Presentation Layer - (warstwa prezentacji) [Jest
szóstą warstwą modelu referencyjnego
OSI.] – Presentation Layer; megjelenítési
réteg [az egyetlen, amelyik megváltoztathatja
az üzenet tartalmát. Tömörítést, rejtjelezést,
kódcserét (ASCII - EBCDIC) végezhet el.]
preser [pracownik zecerni sporządzający na
odpowiedniej prasie próbne odbitki
składu zecerskiego do korekty] – (nyomd)
lehúzó, levonó munkás
presernia – lehúzó, levonó műhely
Presidio [park w San Francisco, w którym do
1994 roku mieściła się baza wojskowa, a
obecnie znajduje się tam między innymi
Internet Archive.] – (ang.) The Presidio of
San Francisco (eredetileg, El Presidio Real
de San Francisco or Royal Presidio of San
Francisco) [Presidio Nemzeti Park San
Francisco; itt található többek között az
Internet Archivum]
presja [oddziaływanie na kogoś mające go
skłonić lub zmusić do czegoś] – (lat)
presszió; nyomás, kényszer; erkölcsi
nyomás, kényszerítés, szorongatás, erőltetés;
(med.) kényszer [compulsion] [Visszatérő
cselekedet, amelynek az egyén nem képes
ellenállni, úgy érzi, hogy végeznie kell;
rituális viselkedés.]
presja deflacyjna – deflációs nyomás
presja ekonomiczna – gazdasági kényszer
presja inflacyjna – inflációs nyomás
presjonować [def. presja + napastować] – (lat.)
presszionálni;
kényszeríteni,
nyomást
gyakorolni (vkire) [nie chcę nikogo
presjonować:
senkit
sem
akarok
5410
presszionálni; senkire sem akarok nyomást
gyakorolni]
preskrybować [zob. przepisywać] – előírni,
elrendelni
preskrypcja [1. daw. przepis prawny lub nakaz
urzędowy; 2. daw. przepis na coś, recepta;
3. daw. przedawnienie; 4. późn.łac.
praescriptio
'przedawnienie'
z
łac.
'przedmowa; nakaz' od praescribere
'poprzedzać wstępem; nakazywać'; przest.
przepis prawny, recepta lekarska] – (lat.)
praescriptio; előírás, utasítás; (átv.) jogi
előírás, orvosi recept; (jog) elévülés
preskrypt – (dawno) előírás, elrendelés
preskrypt laboratoryjny – laboratóriumi előírás
prestidigitator [artysta cyrkowy pokazujący
sztuki polegające na zręczności i robiące
wrażenie magicznych] – bűvész
prestidigitatorski, -a, -ie [magiczny, kuglarski] –
bűvész-, bűvészi; mágikus
prestidigitatorstwo [1. sztuka prestidigitatora;
2. czyjaś wyjątkowa sprawność w robieniu
rzeczy trudnych, zwłaszcza wymagających
udawania
czegoś]
–
bűvészkedés,
mutatványosság
prestissimo [bardzo szybko] – (zene) prestissimo;
nagyon gyorsan
prestiż [poważanie i szacunek, jakim ktoś lub coś
cieszy się w swoim otoczeniu] – (fr.)
presztizs; hírnév, tekintély, befolyás, erkölcsi
súly
prestiżowy, -a, -e – presztizspresupozycja [1. sąd, opinia, przypuszczenie,
powzięte z góry; założenie; postulat,
wymaganie czegoś jako warunku. 2. w
logice presupozycja zdania A to sąd, który
musi być prawdziwy, żeby zdaniu A
można było przypisać wartość logiczną
(prawdę albo fałsz). Innymi słowy,
presupozycja to wniosek wynikający
zarówno ze zdania A, jak i z jego negacji.
Np.
presupozycją
zarówno
zdania
"Obecny król Francji jest łysy" jak i
zdania "Obecny król Francji nie jest łysy"
jest: "Francja ma obecnie króla".] –
preszuppozíció; előfeltevés
Preszów (słow. Prešov, ukr. Пряшів, węg.
Eperjes, niem. Preschau, łac. Fragopolis
lub Eperiessinum, cyg. Perieszys) [miasto
we
wschodniej
Słowacji,
ośrodek
administracyjny kraju preszowskiego i
powiatu Preszów. Drugie co do wielkości
miasto wschodniej Słowacji i trzecie całego kraju. Leży w historycznym
regionie Szarysz, tylko 38 km na północ
od Koszyc.] – Eperjes (szlovákul Prešov,
németül Preschau, latinul Fragopolis vagy
-
Wersja 01 01 2017
Eperiessinum) [város Kelet-Szlovákiában.
Az Eperjesi kerület (Prešovský kraj) és az
Eperjesi járás székhelye.]
presto [1. tempo szybkie, szybsze niż allegro;
2. utwór muzyczny w tym tempie; 3.
szybko;
śpiesznie;
ilość
jednostek
metrycznych na minutę (BPM): 168 – 200;
4. jest to określenie tempa, oznacza
szybko; prestissimo - bardzo szybko;
prestissimo
possibile
możliwie
najszybciej] – (ol) presto; (zene) sebesen,
nagyon gyorsan (adandó elő)
presto vivacissimo = bardzo żywo – presto
vivacissimo, nagyon élénken, nagyon
gyorsan
prestissimo = bardzo szybko [ilość jednostek
metrycznych na minutę (BPM): 200 – 208]
– (ol.) prestissimo; igen gyorsan, nagyon
gyorsan (zene)
presumpcja (domniemanie) [praw. uznanie
istnienia niestwierdzonego faktu na
podstawie innych
faktów,
których
istnienie jest stwierdzone] – vélelem
prêt-á-porter, pret-a-porter (z francuskiego –
gotowy do noszenia o ubraniach) [1.
przeciwieństwo haute couture czyli
luksusowa konfekcja; 2. kolekcja odzieży
zaprojektowanych przez domy mody
paryskie, przeznaczona najczęściej do
produkcji w krótkich seriach. 3. We
francuskim – „gotowe do noszenia”.
Niekonwencjonalne
gotowe
ubrania
wytwarzane przez kreatorów haute
couture i niezależnych projektantów. Na
przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku
pret-a-porter stała się samodzielną
przestrzenią mody, funkcjonującą między
haute couture i przemysłem mody
wytwarzającym konfekcję. Wzajemne
oddziaływanie tak różnych stylistycznie
obszarów
inspiruje
i
mobilizuje
wszystkich uczestników rynkowej gry,
jednak najskuteczniej pret a porter.
Począwszy od lat 60. no¬we trendy w
coraz większym stopniu wychodzą od
pret-a-porter. Pret-a-porter wywodzi się z
butików paryskich krawców, którzy już w
latach 30. organizowali w salonach mini
targi. 4. czyli kolekcje ubrań dostępnych
w sklepach, z produkcji seryjnej, a nie
szyte na zamówienie u krawca. Tak
powstała i rozpropagowała ten styl firma
Cacharel. Projektantami kolekcji tego
typu są m.in. Donna Karan czy Marc
Jacobs. Jego przeciwieństwem jest haute
couture.] – (fr.) prêt-à-porter (franciául:
„kész viselet”) [a megnevezést az olyan, egy
divatház tervezői által a tömegek számára
5411
készített, elérhető árú, hétköznapi divatot
képviselő
kollekciókra
és
darabokra
alkalmazzuk,
melyeket
változatos
méretekkel és igényekkel rendelkező nők és
férfiak is viselhetnek. Ez a kifutós
modellekre tervezett, kézzel készített,
költséges haute couture szöges ellentéte. A
prêt-à-porter ruhákat
tömeggyártással
állítják
elő,
különböző
konfekció
méretekben. Főbb szempontjaik - az aktuális
divat és a márka egyedi jegyeinek
bemutatása mellett - a hordhatóság, a
kényelmes fazonok és a felhasznált anyagok
egyszerű kezelhetősége. Ezek a széles
vevőkört megcélzó ruhadarabok valódi
bevételt hoznak a divatházaknak, ellentétben
az egyetlen bemutatóra varrt haute couture
összeállításokkal, amelyeket szinte sosem
sikerül eladni. A nagyobb divatházak évente
kétszer, a főszezonok alatti divathéten
mutatják be prêt-à-porter kollekcióikat. A
kész viselet divathete az haute couture
bemutatóktól külön, valamivel korábban
kerül
megrendezésre
a
leghíresebb
divateseményeknek helyet adó városokban,
mint Párizs, New York, London, Milánó,
Los Angeles és Tokió. Már év elején
bemutatják az aktuális őszi/téli darabokat,
majd a második szezonban a következő
esztendő
tavaszi/nyári
kollekcióját
ismertetik.]
pretekst [zmyślony powód podany w celu
ukrycia właściwej przyczyny] – ürügy,
kifogás
pretencja (pretensja) – igény, követelés,
kívánalom, kifogás [największa pretencja do
tekstu: legmagasabb igény a szöveg iránt]
pretendencki, -a, -ie [odnoszący się do
pretendenta, właściwy pretendentowi] –
igénylői
pretendent [kandydat, osoba pretendująca,
roszcząca sobie prawo (do stanowiska,
urzędu, tronu), ubiegająca się (o coś),
domagająca się (czegoś); konkurent],
-
Wersja 01 01 2017
pretendentka – (lat.) pretendens; vmire
igényt tartó; igénylő, követelő (ffi/nő);
trónkövetelő
pretendent do tronu – trónkövetelő
pretendować [ubiegać się o jakieś stanowisko,
tytuł itp.] – (lat.) pretendálni; igényt,
számot, jogot tartani (vmire); jogot formálni
(vmihez)
pretendować do tego tytułu – igényt tartani erre a
címre v. ezen cím iránt
pretensja [1. prawn. roszczenie; uroszczenie;
żądanie; uraza, żal do kogo. 2. żal, uraza i
niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też:
słowa wyrażające to uczucie; 3. prawo,
które sobie ktoś rości do czegoś;
4. przesadnie wysokie mniemanie o sobie]
– (nagyralátó) igény, igénylés, követelés,
követelődzés, kívánalom, követelmény;
sérelem, panasz; önhittség, elbizakodottság,
nagyralátás, nagyravágyás, beképzeltség;
(żal) kifogás (ellenvetés) (mieć pretensję:
kifogása van vmi ellen)
pretensje
nieściągalne
–
behajthatatlan
követelések
pretensję komu przyznać – elismerni vkinek az
igényét
pretensjonalnie –
igényesen, követelőzőn,
erőltetetten, ízléstelenül
pretensjonalność [brak naturalności, sztuczność;
krygowanie się, mizdrzenie się] –
igényesség, követelőzés, nagyravágyás,
erőltetettség, ízléstelenség
pretensjonalny, -a, -e [nienaturalny, sztuczny,
przesadny, napuszony, emfatyczny; pełen
pretensji ― 1. zachowujący się sztucznie,
krygujący
się;
2. zbyt
wyszukany,
świadczący o złym guście] – túlzottan
igényes, követelőző, elbizakodott (ember);
(wymuszony)
mesterkélt,
keresett,
mesterséges, modoros, természetellenes, nem
természetes,
erőltetett,
ízléstelen;
(przesadny) túlzott, túlzó, rendkívüli,
szokatlan; mű, szintetikus; (styl) fellengzős,
dagályos; sallangos; érzelmileg színezett;
nyomatékos, kifejező
pretensjonalny styl – keresett, erőltetett stílus
pretensjonalny ubiór – ízléstelen öltözet
pretensyjka [zdrobnienie od: pretensja] – kisebb
igény, követelés, panaszocska
pretor [w staroż. Rzymie - wyższy urzędnik,
sprawujący władzę w sądownictwie
cywilnym i karnym] – (gör.) praetor, prétor;
az igazságszolgáltatás első tisztviselője az
ókori Rómában
pretorianin
[członek
straży
przybocznej
wodzów, późn. cesarzy rz.] – (hist)
pretoriánus, praetoriánusok, pretoriánusok; a
5412
római császárok testőre v. testőrei; a cohors
praetoria katonái, eredetileg a vezérnek
testőrségét képezték és a szövetségesek
válogatott legénységéből alakították meg
őket
pretoriański,
-a,
-ie
[przymiotnik
od:
pretorianin] – pretoriánus
pretorium [1. namiot wodza w wojsku
rzymskim; 2. dom albo trybunał pretora;
3.
siedziba
pretora
(rzymskiego
gubernatora, który był także najwyższym
urzędnikiem
sądowym)
tam
zamieszkiwał Piłat, który sądził Pana.
Ratusz Heroda Wielkiego. 4. dosł.:
kwatera pretora jako dowódcy wojsk.
Miejsce
przebywania
wielkorządców
rzymskich na prowincji. Jako rzeczownik
zbiorowy "pretorium" oznacza gwardię
cesarskich pretorianów] – (lat.) praetorium,
a praetor hivatali helyisége a régi Rómában;
törvényház (helytartóság helytartói palota) [a
római helytartó palotája és szállása
jeruzsálemi tartózkodása idején (Mt 27,27;
Mk 15,16; Jn 18,28.33). Az ApCsel 23,35ben. Heródes palotája.]
pretressa, tunika, westalka [suknia niewieścia w
XVIII w.] – tunika, XVII. sz-i női ruha
Pretty Good Privacy (PGP, ang. całkiem niezła
prywatność) [jedno z najpopularniejszych
narzędzi
do
szyfrowania
poczty
elektroniczne] – PGP (Pretty Good Privacy)
- 'PGP' borítékoló eljárás ('elég jó biztonság')
(„egészen jó titkosság”, ill. titkositás, amely
egyébként az egyik aszimmetrikus, nyilvános
kulcsú titkositó eljárás neve) [1. egyfajta
titkosítási algoritmus; 2. nyilvános kulcsú
(RSA) titkosítást és digitális aláírást lehetővé
tevő public domain szoftver; gyakran
használják elektronikus levelek rejtjelezésére
vagy hitelesítésére; 3. A PGP elektronikus
üzenetek titkosítását teszi lehetővé. Két
kulccsal működik: az egyik nyilvános, ezzel
lehet az üzeneteket kódolni. Aki titkosított
-
Wersja 01 01 2017
üzenetet szeretne kapni, közzéteszi nyilvános
kulcsát, és mindenki, aki neki írni akar, ezzel
kódolhatja bizalmas üzenetét. A kódolt
üzenet visszafejtése csak a második, titkos
kulccsal lehetséges – ezt csak az üzenetek
címzettje ismeri. A titkos kulcs nélkül az
üzenet dekódolása még profi kódtörők
számára is reménytelen feladat. Számos
ország
–
nemzetbiztonsági
okokra
hivatkozva – korlátozni igyekszik a PGP és a
hasonló eljárások elterjedését. 4. Nyilvános
kulcsú titkosítási eljárás. 5. adatbiztonságot
szolgáló, titkosító kulcsrendszer, mely az
internetkommunikációnak egy alapvető
feltételét hivatott szavatolni; 128-bites
kulcsszavakat használó PGP 6.0 változata; 6.
egy számítógépes program, ami titkosításra
és hitelesítésre egyaránt használható. A
program
első
verzióját
Philip
R.
Zimmermann készítette el 1991-ben. Ma a
PGP a világon a legelterjedtebb és
valószínűleg a legbiztonságosabb mód arra,
hogy adatainkat megvédjük a kíváncsi
szemek elől. A PGP és a hasonló programok
követik az OpenPGP előírásokat a
kódoláshoz és a dekódoláshoz. Ilyenek
például a Patrick Townsend & Associates,
Authora Inc., EasyByte Cryptocx, Veridis, és
a GNU Privacy Guard.]
prewalentny, -a, -e – (lat.) prevalens; túlsúlyban
levő
prewencja [zapobieganie] – (lat.) prevenció;
megelőzés
prewencja ubezpeczeniowa – biztosítási prevenció
prewencyjny, -a, -e [zapobiegawczy, nie
dopuszczający do powstania zjawiska
uważanego za niepożądane] – (lat.)
preventív; előzetes, megelőző, óvó, elhárító,
elővigyázatossági
prewentorium [med. sanatorium zapobiegawcze
dla osób (np. dzieci) zagrożonych chorobą
(np. gruźlicą)] – preventórium; megelőző
szanatórium; rendelőintézet
prewet [daw. ubikacja] – (dawno) árnyékszék,
illemhely
prezbiter [1. w Kościele katolickim: kapłan
mający pełne święcenia uprawniające go
do
odprawiania
mszy;
2.
w
prezbiterianizmie: kapłan rządzący gminą
kościelną;
3. w
pierwotym
chrześcijaństwie: starszy w gminie] –
(gör.) presbiter; 1. öreg, vén; 2. a rk.
egyházban: pappá szentelt személy [a rk. és
ort. egyházakban az egyházmegyén belüli
kisebb egység vezetője]; 3. (egyh) protestáns
egyházközségi tanács világi tagja; a
presbitérium tagja; a pr. egyházakban az
egyházmegye lelkészi elnöke
5413
prezbiteriański,
-a,
-ie
[dotyczący
prezbiterianizmu, prezbiterianów] – (gör,
vall) presbiteriánus; 1. az angliai és északamerikai kálvinista egyház híve; 2. az ilyen
egyházzal kapcsolatos; 3. a presbitériumi
egyházszervezet alapján álló; a református
egyházak angolszász nyelvterületen szokásos
elnevezése
prezbiterianin, prezbiterianka – (gör, vall)
presbiteriánus ffi/nő; az angliai és északamerikai kálvinista egyház híve
prezbiterianizm
[odłam
wyznania
protestanckiego nieuznający episkopalnej
organizacji Kościoła anglikańskiego] –
(gör, vall) presbiterianizmus
prezbiterium [część kościoła, w której znajduje
się główny ołtarz] – (gör.) (vall.)
presbitérium;
szentély;
protestáns
egyházközségi tanács, ill. egyháztanács
prezencik [zdrobnienie od: prezent]
–
ajándékocska
prezencja [1. wygląd i sposób zachowania się
jakiejś osoby, zwykle atrakcyjny i
elegancki; 2. powierzchowność, postawa
(zwł. mężczyzny i zwł. z oceną korzystną)]
– (lat.) prezencia; jelenlét; tiszteletet
parancsoló magatartás, bemutatás
prezent [to, co się komuś darowuje, zwykle z
jakiejś okazji] – ajándék
prezent banalny – banális v. semmitmondó
ajándék
prezent gwiazdkowy – karácsonyi ajándék
prezent pomysłowy – ötletes ajándék
prezent przydatny – hasznos ajándék
prezent ślubny – nászajándék
prezent trafny – találó, megfelelő ajándék
prezent urodzinowy – születésnapi ajándék
prezent wartościowy – értékes ajándék
prezenta [(u Zygmunta Glogera) Tak się nazywa
przedstawienie
biskupowi
do
zatwierdzenia osoby duchownej na
wakujące beneficjum. Prezenta była
dawana albo przez samego kollatora, albo
przez jego pełnomocnika, albo nawet
przez opiekuna lub kuratora w majątku
małoletnich lub w kurateli będących.
Pisano ją według przyjętej formy i
składano na ręce biskupa.] – beiktatás;
megüresedett egyházi javadalomra a pap
személyének megerősítése
prezentacja [późn.łac. praesentatio 'pokazanie' (z
łac. praesentare 'pokazać; przedstawiać');
1. przedstawienie kogoś komuś w sposób
oficjalny; 2. pokaz towarów, urządzeń,
filmów itp.; 3. przedstawienie swojego
programu lub stanowiska w jakiejś
-
Wersja 01 01 2017
sprawie; 4. prezentacja przedstawienie
(kogo komu); zapoznanie (kogo z kim)] –
(lat.) prezentáció, prezentálás; bemutatás,
felmutatás;
bemutatkozás,
tisztelgés,
ismertetés, megismertetés; váltó bemutatása
prezentacja budżetu – költségvetés benyújtása
prezentacja programu PowerPoint – PowerPoint
program prezentációja v. bemutatása
prezentacja towarów – árubemutatás
prezentant [1. książk. osoba działająca w
imieniu jakiejś grupy, reprezentująca
kogoś lub coś; 2. książk. osoba mająca
cechy typowe, reprezentatywne dla
jakiejś grupy; .3. sport. zawodnik
wchodzący w skład reprezentacji kraju],
prezentantka – (ker) felhatalmazott,
meghatalmazott; a váltó bemutatója
(ffi/nő)
prezenter [1. w radiu, telewizji itp.: osoba
zapowiadająca lub prowadząca program;
2. mężczyzna demonstrujący stroje na
pokazach mody; 3. osoba prezentująca
wyroby na targach, wystawach itp.],
prezenterka – műsorvezető, műsorközlő,
konferanszié; maneken
prezenter telewizyjny – tévébemondó, televíziós
műsorvezető
prezenterka telewizyjna – tévébemondónő,
televíziós műsorvezetőnő
prezentka (Siostra) – Szt. Tamás-rendi apáca
prezentować [1. przedstawiać kogoś komuś;
2. wyrażać lub uosabiać coś; 3. w radiu,
telewizji itp.: zapowiadać programy,
odczytywać
wiadomości
itp.;
4. przedstawiać publicznie jakieś towary,
filmy itp.; 5. grać rolę kogoś] – (lat.)
prezentálni; mutatni, bemutatni, megmutatni;
benyújtani,
beterjeszteni;
feltüntetni;
ajándékba adni, ajándékozni; kiállítani,
kicsomagolni; ajánlani; (wojsk) tisztelegni
prezentować broń – puskával tisztelegni
prezentować weksel – váltót fizetésre bemutatni
prezentuj broń! – puskával tisztelegj!
5414
prezentuję Pani mojego syna – bemutatom fiamat
prezentować się [1. sprawiać określone wrażenie,
zwykle korzystne; 2. występować w jakiejś
roli na scenie, estradzie itp.] – mutatkozni,
látszani, tűnni, festeni; bemutatkozni
prezentyzm [historiogr. interpretacja historii
zgodnie ze współczesnymi poglądami,
doświadczeniami,
ze
współczesnej
perspektywy, wg dzisiejszych ocen i
przekonań
narodowych,
ideowych,
osobistych] – történelmi értelmezés
prezerwacja – (lat.) prezerváció; megóvás,
megelőzés, vmi baj ellen való védekezés
prezerwacja kultury zydowskiej w Krakowie i w
Polsce – a zsidó kultúra megóvása
Krakkóban és Lengyelországban
prezerwatywa [1. środek antykoncepcyjny dla
mężczyzn w postaci osłonki z cienkiej
gumy nakładanej na prącie; 2. fr.
préservatif 'jw.' od późn.łac. praeservare
'zachowywać'; używany przez mężczyzn)
środek ochronny, zwł. przeciw zarażeniu
chorobami wenerycznymi a. AIDS lub
antykoncepcyjny; kondom.] – (lat.)
prezervatívum, prezervatív, prezervatium;
(orv.) óvszer; védőszer, gumióvszer, kondom
prezes [osoba stojąca na czele jakiejś instytucji,
organizacji lub stowarzyszenia] – elnök
(eln.), pártelnök
prezes (ministrów) [Prezes Rady Ministrów] –
miniszterelnök
prezes banku – bankigazgató
prezes rady – tanácselnök
prezes Rady Ministrów [jest szefem rządu w
ustroju politycznym Polski. Zwyczajowo
Prezes Rady Ministrów nazywany jest
premierem. W Polsce występuje w
podwójnej roli, jako przewodniczący
Rady Ministrów oraz jako odrębny organ
administracji.] – (dawno) Minisztertanács
elnöke
prezes sądu – a bíróság elnöke
Prezes
Sądu
Najwyższego
Stanów
Zjednoczonych, właśc. Główny Sędzia
Stanów Zjednoczonych (en. The Chief
Justice of the United States) [1. jest
przewodniczącym Sądu Najwyższego i
szefem
władzy
sądowniczej;
2.
-
Wersja 01 01 2017
przewodniczący
federalnej
władzy
sądowniczej. Oprócz zwykłych uprawnień
sędziego Sądu Najwyższego przysługują
mu kompetencje np. w zakresie procedury
usuwania z urzędu Prezydenta USA
(impeachment). Obecnie funkcję tę
sprawuje William Renhquist, mianowany
w 1986 roku przez Ronalda Reagana.] –
chief justice [az Egyesült Államok
legfelsőbb bíróságának elnöke]
prezes Węgierskiego Związku Piłki Nożnej –
Magyar Labdarúgó Szövetség (MLSZ)
elnöke
prezes zarządu – igazgatótanács elnöke
prezeska – elnöknő
prezesostwo [1. urząd lub godność prezesa;
2. prezes z żoną] – elnöki hivatal v. tisztség,
elnökség; elnöks és felesége; az elnökék
prezesowa – az elnök felesége [Prezes i
Prezesowa: elnök és neje]
prezesować [pot. pełnić funkcję prezesa] –
elnökölni; betölteni az elnöki funkciót
prezesowicz [syn prezesa] – az elnök fia
prezesowski, -a, -ie – elnöki
prezesura [1. stanowisko lub godność prezesa;
2. okres pełnienia funkcji prezesa] –
elnökség, elnöki tisztség
prezumpcja – (lat.) prezumpció; védelem
prezumpcja niewiny – ártatlanság védelme
prezydencja – (lat.)
prezidencia; elnökség,
elnöklés
Prezydencja [to okres, w którym dane państwo
członkowskie przewodniczy posiedzeniom
Rady Unii Europejskiej oraz Rady
Europejskiej. Reprezentuje także Radę na
arenie międzynarodowej.] – Az Európai
Unió Tanácsának Elnöksége; Az EU Tanácsa
soros elnökségének intézménye (az Unió
működtetése szempontjából igen jelentős)
prezydencki, -a, -ie – elnöki
prezydent (od łac. praesidens, zasiadający na
czele) [1. to najwyższy urząd w państwie
będącym republiką, np. w Polsce lub USA.
2. osoba stojąca na czele państwa
będącego
republiką;
3. najwyższy
przedstawiciel władzy samorządowej w
dużym mieście; 4. osoba kierująca jakąś
instytucją, organizacją itp.] – (lat.)
prezidens; elnök, államfő, kormányfő; vezető
(jestem prezydentem)
prezydent miasta [odpowiednik burmistrza
(wójta) - organ wykonawczy gminy. W
miastach na prawach powiatu pełni
ponadto funkcję starosty] – (több mint
30 000 lakosú városban) polgármester,
főpolgármester
prezydent państwa – államelnök
prezydent republiki – köztársasági elnök;
államelnök
prezydentostwo – az elnök és felesége; elnökék
prezydentowa – elnöknő [Pani prezydentowa
Maria Kaczyńska – Maria Kaczyńska
elnökasszony]
Maria Kaczyńska, z domu Mackiewicz (ur.
1943 w Machowie) – żona prezydenta RP
Lecha Kaczyńskiego, pierwsza dama Polski
od 2005 roku. Z wykształcenia jest
ekonomistą.
5415
prezydentura [1. urząd lub godność prezydenta;
2. okres pełnienia funkcji prezydenta] –
elnökség
prezydialny, -a, -e; prezydyalny, -a, -e – (lat.)
prezidiális; elnöki, elnökségi
prezydialny wybór – elnökválasztás
prezydium
[1. grupa
ludzi
stanowiąca
(honorowe)
przewodnictwo
zjazdu,
(uroczystego)
zebrania
itp.;
organ
kierowniczy (wykonawczy, zarządzający)
organizacji, instytucji, Rady Narodowej
itp.; dawn. warownia; garnizon 2.
wieloosobowy
wybieralny
organ
kierowniczy
liczniejszego
organu
kolegialnego; 3. grupa osób wyłoniona
spośród
uczestników
jakiegoś
zgromadzenia, kierująca jego pracami] –
(lat.) prezidium; elnökség; választmány;
(rady narodowej) végrehajtó bizottság
 Prezydium
Konferencji
Rektorów
Akademickich Szkół Polskich
 Prezydium Sejmu naczelny organ
kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium
Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z
Wicemarszałkami.
 Prezydium Senatu, organ Senatu. Do jego
obowiązków
należy
dokonywanie
interpretacji
regulaminu
Senatu
po
zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej,
Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie
komisjom senackim rozpatrzenie spraw w
danym
zakresie,
ustala
zasady
organizowania doradztwa naukowego na
rzecz Senatu i jego organów, powołuje
doradców oraz korzystania z ich opinii i
ekspertyz, czuwa nad wykonywaniem przez
senatorów ich obowiązków wynikających z
regulaminu, opiniuje sprawy wniesione
przez marszałka senatu, podejmuje inne
czynności wynikające z regulaminu Senatu.
Prezydium – (rady narodowej) Végrahajtó
Bizottság
prezydium honorowe – díszelnökség
Prezydium Komitetu Centralnego Partii –
(dawno) a Párt Központi Bizottságának
elnöksége
Prezydium Rządu – (hist.) Kormánytanács
-
Wersja 01 01 2017
prezydium zarządu – elnöki tanács
Prezydium Zarządu Głównego – Főigazgatóság
elnöksége
prezydować [przewodniczyć, być prezesem] –
elnökölni, elnöki tisztet betölteni
prezydyalny salon w ratuszu – a városháza elnöki
szalonja
pręcik [1. cienki, niewielki pręt; 2. komórka
nerwowa siatkówki oka wrażliwa na słabe
bodźce
świetlne;
3. część
kwiatu
produkująca pyłek] – botocska, vessző; (u
kwiatu) bibe, porzószál
pręcik grafitowy [grafit używany do ołówków] –
grafit betét
pręcikowaty, -a, -e – vessző v. pálca alakú
pręcikowy, -a, -e – porzós
prędki, -a, -ie [1. odbywający się w szybkim
tempie; 2. mający zaraz nastąpić; 3. o
człowieku
i
jego
usposobieniu:
bezzwłocznie reagujący, niepanujący nad
odruchami] – gyors, sebes
prędki chód – gyors járás
prędko – gyorsan; (wkrótce) hamar; sebtében,
sietve
prędkonogi, -a, -ie – gyorslábú
prędkościomierz
[zob.
tachometr;
szybkościomierz] – sebességmérő
prędkość [1. wektorowa wielkość fizyczna
wyrażająca zmianę wektora położenia w
jednostce czasu. – 2. skalarna wielkość
oznaczająca przebytą drogę w jednostce
czasu lub tylko wartość prędkości zwana
przez niektórych szybkością. – Jednostka
prędkości w układzie SI to metr na
sekundę.] – gyorsaság; (fiz.) sebesség (v);
sietség
prędkość (szybkość, stromość charakerystyki)
zanikania – lecsengési arány (sebesség)
prędkość akustyczna – részecskesebesség
prędkość dozwolona – megengedett sebesség
prędkość drgań [Wielkość wektorowa –
pierwsza pochodna przemieszczenia drgań
względem czasu] – rezgéssebesség
predkość dźwięku (akustyczna) – hangsebesség,
részecskesebesség [a hang nem egyforma
sebességgel terjed a különböző anyagokban.
Sebessége levegőben (normál körülmények
között) körülbelül 340 m/s. Vízben négyszer,
acélban tizenötször nagyobb sebességgel
terjed.]
prędkość fazowa [fali jest to prędkość, z jaką
rozchodzą się miejsca fali o tej samej
fazie.] – fázissebesség
prędkość grupowa – csoportsebesség
prędkość igły – tűsebesség (gramofon, lemezjátszó)
5416
prędkość kątowa [prędkość ciała sztywnego w
ruchu obrotowym] – szögsebesség (A
szögelfordulásnak és az ehhez szükséges
idõnek a hányadosa. Jele: ω. Mértékegysége:
1/s)
prędkość kosmiczna [1. prędkość, jaką musi
osiągnąć obiekt kosmiczny, aby mógł
spełnić określone zadanie w przestrzeni
kosmicznej; 2. Prędkość kosmiczna –
prędkość początkowa, jaką trzeba nadać
dowolnemu ciału (np. rakiecie), by jego
energia kinetyczna pokonała grawitację
wybranego ciała niebieskiego. Obliczenia
zrobione zostały przy założeniu, że nie ma
innych ciał niebieskich i pominięte zostały
siły oporu.] – űrsebesség; kozmikus
sebesség; szökési sebesség
-
-
-
-
első kozmikus sebesség az a sebesség, amellyel
elindított lövedék elhanyagolva az atmoszféra
ellenállását és az égitest forgását, elegendő, hogy
az égitest sugarával egyező körpályára jusson.
Más szóval az első kozmikus sebesség az a
sebesség, mellyel el kell hajítani egy követ
vízszintes irányban ahhoz, hogy többé ne essen
le a földre. Ez a sebesség csak elméleti, a
valóságos
űrhajóknak
hajtóműre
volna
szükségük, hogy körpályán haladjanak, ellenkező
esetben visszatérnének a Földre.
második kozmikus sebesség: A csillagászatban
szökési sebességnek nevezzük azt a minimális
sebességet, mellyel egy adott égitestről (minden
további rakétahajtás nélkül) meg lehet szökni, el
lehet hagyni az égitestet. (A szökési sebességnél
a légkör hatását nem veszik figyelembe, mivel az
többek között alakfüggő.) Ahhoz, hogy egy
gravitációs teret elhagyjunk, akkora mozgási
energiával kell rendelkeznie a testnek, mely
egyenlő vagy nagyobb, mint a gravitációs
helyzeti energia.
harmadik kozmikus sebesség az a sebesség,
mellyel egy űrhajót vagy más testet adott pontról
indítva az éppen elhagyja a Naprendszert. A
Földről indított űrhajó esetében ez a sebesség
16,6 km/s.
negyedik kozmikus sebesség az a minimális
sebesség, amellyel indítani kell egy űrhajót
(általában: egy testet) a Földről, hogy a
Tejútrendszer
nehézségi
erőteréből
kiszabadulhasson
prędkość lotu – repülési magasság
prędkość maksymalna – maximális sebesség
prędkość minimalna – minimális sebesség;
kötelező legkisebb sebesség
prędkość objętościowa – térfogati sebesség
prędkość obrotowa [prędkość kątowa ciała
określana liczbą jego obrotów na
jednostkę czasu] – forgási sebesség
prędkość odczytu z portu (bps, bit/s, Kbit/s, Kbps,
Mbit/s, Mbps); prędkość przesyłu danych
[ma się zwyczaj podawać w bps, czyli
bitów na sekunde, a nie bajtów na
-
Wersja 01 01 2017
sekunde., czyli 1Mbps, a nie 1MBps (to
drugie jest 8 razy większe od pierwszego)]
– 1. adatátviteli sebesség (átviteli sebesség,
bps, bit/s, Kbit/s, Kbps, Mbit/s, Mbps) [Az
időegység alatt átvitt bitek vagy bájtok
száma. Az adatátviteli csatornán létrejövő
adatátvitel
jellemző
mennyisége,
mértékegysége bit/sec. CD vonatkozásában a
CD
olvasófeje
és
a
lemeztányér
fordulatszáma
által
meghatározott
adatolvasási sebesség. Az eredeti adatátviteli
sebesség 150 kbyte/sec volt, mely a hang CD
olvasási sebessége. A többszörös sebességű
meghajtók a tányér fordulatszámának
növelésével érnek el nagyobb átviteli
sebességet. A tényleges CD olvasási
sebesség a meghajtó puffer és a számítógép
memória közötti átviteli sebességtől is függ.
2. Az információáramlás sebességének
mértéke, amely az adatátviteli berendezések
által másodpercenként átvitt bitek számát
adja meg. Mértékegysége a bps (bit per
second). Az adatátvitel sebességét általában
a Kbps (ezer bit per second), Mbps (millió
bit per second) és Gbps (milliárd bit per
second) rövidítésekkel jelzik. A modemek
például 14,4; 28,8; 33,6 és 56 Kbps
sebességgel továbbítják az adatokat a
telefonvonalakon keresztül. Ez nagyjából azt
jelenti, hogy egy 14,4 Kbps sebességű
modem egy 50 oldalas, esszé jellegű írást,
körülbelül 5 perc alatt, míg egy 2 Gbps
adatátviteli sebességgel működő hálózat, az
Encyclopedia Britannica teljes szövegét alig
egy másodperc alatt továbbítaná.] 2.
adatsebesség
[Az
információáramlás
sebességének mértéke, amely az adatátviteli
berendezések által másodpercenként átvitt
bitek számát adja meg. Mértékegysége a bps
(bit per second). Az információáramlás
sebességének mértéke, amely az adatátviteli
berendezések által másodpercenként átvitt
bitek számát adja meg. Mértékegysége a bps
(bit per second). — Az adatátvitel sebességét
általában a Kbps (ezer bit per second), Mbps
(millió bit per second) és Gbps (milliárd bit
per second) rövidítésekkel jelzik. A
leggyakrabban használt modemek például
14,400 és 28,8 Kbps sebességgel továbbítják
az adatokat a telefonvonalakon keresztül. Ez
nagyjából azt jelenti, hogy egy 14,4 Kbps
sebességű modem egy 50 oldalas, esszé
jellegű írást körülbelül 5 perc alatt, míg egy
2 Gbps adatátviteli sebességgel működő
hálózat a Encyclopedia Britannica teljes
szövegét alig egy másodperc alatt
továbbítaná. ]
prędkość pociągu – a vonat sebessége
prędkość początkowa – kezdősebesség (v0)
5417
prędkość poddźwiękowa – (rep) hangsebesség
alatti sebesség
prędkość propagacji (rozchodzenia się) –
terjedési sebesség
prędkość propagacji (rozchodzenia się) fali –
hullámterjedési sebesség
prędkość przelotowa – átrepülési sebesség
prędkość przyśpieszona – gyorsuló sebesség
prędkość średnia – átlagsebesség
prędkość
światła
[1.
prędkość
fali
elektromagnetycznej
w
próżni
i
wynikającą z tego stałą fizyczną
(c = 299 792 458 m/s); 2. prędkość światła
w
ośrodkach
materialnych]
–
fénysebesség; vákuumbeli fénysebesség [az
egyik alapvető fizikai állandó. Értéke
pontosan 299 792 458 m/s minden
vonatkoztatási rendszerben Jele: c (a latin
celeritas, „sebesség” szóból).]
prędkość taśmy (m/min) – szalagsebesség (m/s,
cm/s, inch/s, m/min) [szabványos (többféle)
sebesség, amellyel a szalagot a magnófej
előtt mozgatják. Az orsós készülékek
többféle szalagsebességgel működhetnek
(38-19-9,5-4,76cm/s), a kazettás magnók
szabványos
szalagsebessége
4,76cm/s.
(Ugyanezek a sebességek coll/s-ban: 15-7,53,75-1,875). Ha a felvétel nem pontosan a
szabványos sebességgel készült, akkor más
készülékeken lejátszva megváltozhat a
hangmagasság és a játékidő is. Erre való
tekintettel némely magnón kismértékben
változtatni lehet a szalagsebességet.]
prędkość transmisji; (ang.) transmission speed –
(ang.) transmission speed; adatátviteli
sebesség [Az átvitt adatbitek száma
időegység alatt.]
prędkość transmisji danych (w bitach na
sekundę); prędkość transmisji bitów (kat.:
informatyka) – (ang.) bitrate [egy adatátviteli
csatorna sebessége; mértékegysége a bps
(vagy ennek valamelyik hatványa)]
prędkość wyjściowa – végsebesség
prędkość względna [prędkość rozpatrywana w
poruszającym się układzie współrzędnych]
– relatív v. viszonylagos sebesség
prędzej [raczej] – gyorsabban; (wcześniej)
hamarabb, előbb; (raczej) inkább
prędzej! – siess!
prędzej bym się śmierci spodziewał – (szó szerint:
előbb gondoltam volna a halálomra) vmi/vki
nagy meglepést okozott
prędzej czy później – korábban, vagy későbben;
előbb vagy utóbb, előbb-utóbb; mihamarabb
prędzej lub póżniej – előbb vagy utóbb
-
Wersja 01 01 2017
prędziuchno, prędziuteńko, prędziutko – nagyon
gyorsan [pisz predziuchno!: gyorsan írj!]
prędziuchny, -a, -e; prędziuteńki, -a, -ie;
prędziutki, -a, -ie – nagyon gyors
pręga [1. znak na czymś mający kształt długiego,
wąskiego pasa; 2. mięso wołowe przedniej
ćwierci, od łopatki do kolana] – csík, sáv;
(mięso) lábszár
pręgierz [1. słup stojący zwykle przed ratuszem
dawnych miast; 2. w średniowiecznych
miastach: słup, przy którym wystawiano
na widok publiczny skazańców i
wymierzano im karę; też: kara publicznej
chłosty pod tym słupem; 3. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) dawniej pręgnierz,
zwany także piłatem, słup stojący zwykle
przed ratuszem dawnych miast polskich,
pod którym kat ścinał głowy skazanych na
śmierć i smagano przestęców. Do słupa
tego
przywiązywano
oszustów
dla
pokazania ich ludowi i winowajców,
skazanych na hańbę publiczną, t. j.
piętnowanie
czyli
„pręgę”
lub
„wyświecenie” czyli wygnanie z miasta
(tak nazwane od tego, że pachołkowie
miejscy wyprowadzali ich za bramy
miasta ze światłem). Pręgierz był
najczęściej używany w stolicy królewskiej,
gdzie znaczna ludność, stek awanturników
i oszustów, a surowość artykułów
marszałkowskich były powodem, iż w
sądach marszałkowskich zapadały często
wyroki na chłostę publiczną. Chłostał zbir
zwany: niedobry, budel (Büttel), szargarz
czyli hycel.] – pellengér (szégyenfa,
szégyenoszlop, szégyenkő, bitófa, cégér,
pelengér, pilinger, pillinger, perrengér,
pölöngér) a középkorban (Magyarországon a
13. századtól) elterjedt megszégyenítő
büntetési eszköz. Általában kőből készült
dobogóból és a rajta elhelyezett oszlopból
áll, amelyhez hozzákötözték az elítéltet.
Magyarországon II. József tiltotta be az
alkalmazását.
Pręgierz na Starym Rynku w Poznaniu
pręgować – csíkozni, becsíkozni, sávozni
5418
pręgowany, -a, -e; pręgowaty, -a, -e [mający
skórę, sierść lub upierzenie pokryte
pręgami] – csíkos, sávos
pręgowany kot – cirmos cica
pręt (pręcik) [1. cienka laska, tyczka, cienki
drążek; też: prosta gałązka; 2. element
konstrukcji między jej wiązaniami mający
znaczną długość w porównaniu z innymi
wymiarami; 3. metalowy wyrób hutniczy
o znacznej długości w stosunku do
pozostałych wymiarów; 4. (u Zygmunta
Glogera) pierwotny znaczył tylko laskę i
tyczkę. Potem został nazwą tyczki
używanej do mierzenia powierzchni ziemi,
długiej na stóp polskich 15 a dzielonej w
miernictwie na 10 pręcików i 100 ławek.
Pręt „kopany” czyli kwadrowy (t. j.
przestrzeń ziemi długa i szeroka na 7 1/2
łokcia) zwał się „pólko”.] – vessző (ág),
fémrúd, farúd; (dawno) vessző (hosszmérték;
7,5 könyök)
pręt się zgiął – a rúd meggörbült
pręt świdra – fúrórúd
Prêt-à-porter, odzież konfekcyjna [1. fr. gotowe
do noszenia o ubraniach), czyli kolekcje
ubrań dostępnych w sklepach, z produkcji
seryjnej, a nie szyte na zamówienie u
krawca. Tak powstała i rozpropagowała
ten styl firma Cacharel. Projektantami
kolekcji tego typu są m.in. Donna Karan
czy Marc Jacobs. Jego przeciwieństwem
jest haute couture. 2. małe serie, gotowych
do
noszenia
modnych
strojów,
projektowanych przez grupę paryskich
projektantów pracujących z haute couture
salonami. Są modne, jednakże mniej
ekstrawaganckie niż haute couture,
posiadają szersze grono odbiorców.
Modele są prezentowane do obejrzenia i
zakupienia na targach mody p.a.p., które
odbywają się w Paryżu dwa razy w roku.
Nazwa pochodzi od francuskiego - pret a
porter = gotowy do noszenia.] – Prêt-àporter, konfekció ruházat (franciául: „kész
viselet”) [megnevezést az olyan, egy
divatház tervezői által a tömegek számára
készített, elérhető árú, hétköznapi divatot
képviselő
kollekciókra
és
darabokra
alkalmazzuk,
melyeket
változatos
méretekkel és igényekkel rendelkező nők és
férfiak is viselhetnek. Ez a kifutós
modellekre tervezett, kézzel készített,
költséges haute couture szöges ellentéte. – A
prêt-à-porter ruhákat tömeggyártással állítják
elő, különböző konfekció méretekben. Főbb
szempontjaik - az aktuális divat és a márka
egyedi jegyeinek bemutatása mellett - a
hordhatóság, a kényelmes fazonok és a
-
Wersja 01 01 2017
felhasznált anyagok egyszerű kezelhetősége.
Ezek a széles
vevőkört
megcélzó
ruhadarabok valódi bevételt hoznak a
divatházaknak, ellentétben az egyetlen
bemutatóra
varrt
haute
couture
összeállításokkal, amelyeket szinte sosem
sikerül eladni. - A nagyobb divatházak
évente kétszer, a főszezonok alatti divathéten
mutatják be prêt-à-porter kollekcióikat. A
kész viselet divathete az haute couture
bemutatóktól külön, valamivel korábban
kerül
megrendezésre
a
leghíresebb
divateseményeknek helyet adó városokban,
mint Párizs, New York, London, Milánó,
Los Angeles és Tokió. Már év elején
bemutatják az aktuális őszi/téli darabokat,
majd a második szezonban a következő
esztendő
tavaszi/nyári
kollekcióját
ismertetik.]
Prętnik karłowaty (Colisa lalia) [słodkowodna
ryba
akwariowa
z
rzędu
okoniokształtnych
i
rodziny
guramiowatych] – törpe gurámi (Colisa
lalia)
prętowy, -a, -e – vesszőprężnie – rugalmasan, feszülten
prężność [1. sprężystość ciała, materiału;
2. zdolność do intensywnego, sprawnego
działania; 3. stan napięcia wewnętrznego
w cieczach i gazach] – rugalmasság,
hajlékonyság; feszültség
prężny, -a, -e [1. odznaczający się lekkością i
dynamicznością;
2. energicznie
rozwijający swoją działalność; też: o
działaniu: rozwijający się energicznie] –
rugalmas, feszült
5419
prężyć [napinać, naciągać coś] – kifeszíteni,
megfeszíteni
prężyć się [1. natężać mięśnie ciała; 2. być
naprężonym, sztywnym] – kifeszülni,
megfeszülni
prima [pot. doskonały, świetny] – príma; első
osztályú, remek
prima aprilis [łac., pierwszy kwietnia,
tradycyjny
dzień
wzajemnego
oszukiwania się dla żartu, wyprowadzania
w pole, nabierania.] – április elseje; április
bolondja
prima facie [wym. prima facje] [na pierwszy rzut
oka] – első szempillantásra
Prima Aprilis [1. (Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) Tak się nazywa powszechny
zwyczaj zwodzenia innych w dniu
pierwszym kwietnia. Początek tego
zwyczaju
niektórzy
wywodzą
od
uroczystości dawnych Rzymian na cześć
bożka śmiechu i wesołości, wiadomo
bowiem, iż poganie rzymscy nowy rok
rozpoczynali w dniu 1 kwietnia, wśród
najweselszych zabaw. Inni utrzymują, że
Żydzi, nie wierząc w Zmartwychwstanie
Pańskie (Chrystus Pan, dnia 30 marca
przybity na krzyżu, w dniu 1 kwietnia
powstał z grobu), żołnierzy i wszystkich
uczyli kłamać. W Polsce od czasów
dawnych w dniu tym rozsyłano listy ze
zmyślonemi
wiadomościami,
lub
zawierające tylko kartkę z napisem: Prima
Aprilis, a także zwodzono ustnie, by
naśmiać się z łatwowiernych. Stąd
przysłowie: „Na prima Aprilis nie wierz,
bo się omylisz”, lub „nie czytaj, bo się
omylisz”. Lud zowie zwyczaj ten po
swojemu „prymaprylis”.
2. łac. 1
kwietnia, , wł. Prima dies Aprilis, dzień
żartów – obyczaj związany z pierwszym
dniem kwietnia, zapoczątkowany mniej
więcej w połowie XIII wieku, obchodzony
w wielu krajach świata. Polega on na
robieniu żartów, celowym wprowadzaniu
w błąd, konkurowaniu w próbach
sprawienia, by inni uwierzyli w coś
nieprawdziwego. Tego dnia w wielu
mediach pojawiają się różne żartobliwe
informacje.
W
Wielkiej
Brytanii
nazywany jest Dniem Głupca (April Fool's
Day lub All Fool's Day), we Francji Dniem
Ryby (Poisson d'avri) a w Rosji Dniem
śmiechu (День смеха [Dien smiecha]).
Zwyczaj ten pochodzi ze starożytnego
Rzymu. Wzajemne oszukiwanie powinno
się jednak robić tylko d]o południa.] –
Április elseje [Április bolondja a népszokás
szerint az, akit április elsején rászednek, a
-
Wersja 01 01 2017
bolondját járatják vele. A rászedett személy
az április bolondja. Több országban elterjedt
szokás. Eredete nem tisztázott. Talán a
bolondos áprilisi időjárásból ered. Egyik
magyarázata szerint kelta népszokás volt,
hogy április kezdetén vidám, bohókás tavaszi
ünnepeket ültek. Más magyarázat szerint IX.
Károly francia király egyik rendeletéből
ered. 1564-ben az új esztendőt április 1-jéről
január 1-jére tétette. Az akkor szokásban
lévő újévi ajándékozás megmaradt, de a
rendelet után április elsején már csak
bolondos ajándékot adtak egymásnak az
emberek.]
prima vista [1. a prima vista, a vista wł.,
(wykonanie
utworu
z
nut)
bez
przygotowania; (a) prima vista; 2. a vista
granie utworu z nut, bez przygotowania] –
(ol) prima vista; vmely zenedarabot a
kottából első olvasásra lejátszani
prima volta [zob. volta: muz. oznaczenie
pierwszego (prima v.) a. drugiego (seconda
v.)
zakończenia
w
powtarzanych
odcinkach utworu (por. repetycja; wolta)]
– (ol) prima volta; (zene) először
primaaprilisowy, -a, -e – április elsejei
primabalerina,
prymabaleryna
[tancerka
zespołu baletowego wykonująca główne
partie w balecie] – primabalerina; első
szólótáncosnő
primadonna (prymadonna) – primadonna
Primary Rate Interface (PRI) [to jest jednym z
rodzajów dostępu do ISDN] – PRI Primary
Rate Interface (felsőszintű csatoló)
primasowski, -a, -ie (prymasowski) – prímási
primera – (fr.) primer; elsődleges
Primicerius (zniekształcone łac. primus in cera, l.
mn. primicerii; gr. primikērios πριμικήριος,
l. mn. primikērioi) [w późnoantycznym
Rzymie zwierzchnik wydzielonego biura
(urzędu)
administracji
cesarskiej,
administrator
wyższej
rangi.]
―
Primikeriosz (latin primicerius, hell.
primikērios, gör.: πριμικήριος) [katonai és
civil értelemben egyaránt hivatali elöljáró; a
bizánci rendszerben szorosan kapcsolódik a
domesztikoszhoz,
mint
officiumának
elöljárója]
primiceriusz [zob. prepozyt] ― prépost [a
megnevezés latin eredetű, a praepositus
vagyis elöljáró szóból ered]
primo [łac., (po) pierwsze] – (lat.) primo; először
primo loco [wym. primo loko] [na pierwszym
miejscu] – első helyen
primo uomo [wym. Primo χomo] [śpiewak
wykonujący główną partię w operze lub
operetce] – első énekes, szólista
primo
5420
voto
[(nazwisko)
z
pierwszego
małżeństwa] – (név) első házasságból
primogenitura
[późn.łac.,
pierworództwo;
wyłączne
prawo
dziedziczenia
(przypadające hist. i w niektórych krajach
pierworodnym)] – (lat.) primogenitura;
elsőszülöttsaég, elsőszülöttségi jog
primordialny, -a, -e – (lat.) primordiális; ami
legelőbb megvolt
primordialny element kosmosu – a kozmosz
kezdeti eleme
prince de Galles [1. wzór kraty, której nazwa
pochodzi od tytułu księcia Walii, Edwarda
VIII noszącego ubrania o tym wzorze.
Francuzi zamienili słowo „Wales” - Walia
na Galles. Jest to krata utworzona przez
przecięcie
się
delikatnych
różnokolorowych nici osnowy i wątku,
posiada duży raport. 2. Tkanina wełniana
czesankowa o splocie skośnym i wzorze
dwubarwnej kraty – efekt różnych
kolorów przędz osnowy i wątku. Z tkaniny
w dyskretną kratkę szyje się kostiumy,
garnitury, żakiety i marynarki. W
końcówce XX wieku tradycyjne spojrzenie
Prince de Galles przełamała Jil Sander,
szyjąc z dyskretnej kratki eleganckie
suknie i długie spódnice.] – walesi herceg
(kockás gyapjúszövet)
Prince of Wales ang., [wym. prinsow uejlz] [siążę
Walii, tytuł bryt. następcy tronu] – (ang.)
Prince of Wales; az angol trónörökös, a
walesi herceg címe
Princeps legibus solutus. [panujący nie podlega
prawom] – (lat.) Princeps legibus solutus
est – A császár fel van oldozva a törvények
alól.
princypium
[łac.
principium;
początek,
pochodzenie; podstawa, zasada; np. a)
princypium mo ralitatis = zasada
tożsamości = azonosság elve; b) ab Iove
principium] – (lat.) princípium; elv, alapelv,
alapgondolat; vezérelv, (fil.) alap-ok, ős-ok,
vég-ok [(lat.) kezdet, alapok, a princeps,
principis (első, élen álló) melléknév nyomán,
eredetéről lásd principális]
Print Job [zadanie do druku. Zestaw danych
wysłanych przez aplikację wraz z
ewentualną informacją dostarczaną przez
konfigurację serwera wydruku, dające
razem kompletny wydruk.] – Print Job;
nyomtatási feladat
Print Queue - kolejka wydruku [Rodzaj bufora,
zazwyczaj umieszczonego na dysku
serwera, gromadzącego i porządkującego
zadania do druku. Każde żądanie druku
wydawane przez aplikację umieszczane
jest w kolejce, po czym jest obsługiwane
-
Wersja 01 01 2017
przez odpowiedni serwer i kierowane do
związanej z kolejką drukarki.] – (ang.)
Print Queue; nyomtatási sor
Print Server - serwer wydruku [Komputer lub
program zajmujący się obsługą zadań
zgromadzonych
w
kolejkach,
kierowaniem ich do drukarek sieciowych i
ewentualnie sygnalizacją zakończenia
obsługi każdej pracy. W sieciach peer-topeer jako serwer wydruku zazwyczaj jest
wykorzystywany serwer plikowy.] – Print
server; nyomtatószerver v. nyomtató szerver
printer {rzecz.}; drukarka {f.} [komp.] – (ang.)
printer – nyomtató [a képernyő mellett a
második legfontosabb kijelző eszköz
(kimenet), mely papírra nyomtat minden
grafikus információt; a régebbi írógépszerű
rendszereket először thermikus, majd
tintasugaras, később lezeroptika segítségével
író/rajzoló
gépek
követték;
a
gép
felbontásától és a papírtól függően, egyes
rendszerek nyomtatványai ma megközelítik a
fényképminőséget; míg irodákban ma
többnyire a gyors, fekete lenyomatokat
készítő lézer nyomtatók használatosak, a
Web és a hobby szférában a szines
tintasugaras gépek a népszerüek]
Printer sharing [dosł. dzielenie drukarki.
Wspólne korzystanie z drukarki przez
wielu użytkowników sieci.] – nyomtató
megosztása (Printer Sharing)
Prior tempore, potior iure [prior tempore patior
jure] [1. pierwszy w czasie, lepszy prawem.
Zasada pierwszeństwa przy nabywaniu
prawa, ale także przy wykonywaniu:
prawo powstałe później nie może być
wykonywana z uszczerbkiem dla prawa
powstałego wcześniej. 2. kto pierwszy w
czasie ten pierwszy co do prawa] – (lat.)
Prior tempore, potior iure; azé az elsőbbség,
aki előbb jött (időbeli elsőbbség elv)
priora [sprawy lub zdarzenia wcześniejsze] –
korábbi dolgok v. esetek; előzmények
priorytet [1. pierwszeństwo przysługujące lub
przyznane czemuś; 2. sprawa szczególnie
ważna, która musi być załatwiona w
pierwszej kolejności; 3. nm. Priorität 'jw.'
z śrdw.łac. prioritas dpn. prioritatis 'jw.' od
łac. prior '(po)przedni; wcześniejszy;
pierwszy; starszy' ― pierwszeństwo;
przywilej] – (lat.) prioritás; elsőbbség; az
elsőbbség joga; elsőbbségi részvények
priorytet gospodarczy – gazdasági prioritás
priorytet inwestycyjny – beruházási prioritás
priorytetowo – elsőbbségileg
priorytetowy, -a, -e – elsőbbségi
Prisztina (serb. Приштина, Priština i alb.
Prishtina, Prishtinë) [największe miasto
5421
Kosowa, terytorium, które 17 lutego 2008
roku
jednostronnie
proklamowało
niepodległość] – Pristina v. Prishtina
(albánul Prishtinë / Prishtina; szerbül:
Приштина / Priština) [Koszovó fővárosa,
egyben legnépesebb települése. Az ENSZ
ellenőrzése alatt áll.]
Prius quam exaudias, ne iudices. [nie sądź, zanim
wysłuchasz] – (lat.) Prius quam exaudias, ne
iudices; meghallgatás nélkül ne ítélj!
Privacy Enhanced Mail {rzecz.} (też: PEM);
poczta z zachowaniem poufności {f.}
[komp.] [zł.] [starszy standard bezpiecznej
poczty elektronicznej w Internecie,
obsługujący szyfrowanie, podpis cyfrowy i
certyfikaty cyfrowe, jak również metody
klucza prywatnego i klucza publicznego.
PEM rozwinął się potem do standardu
S/MIME.] – PEM (Privacy Enhanced Mail)
[az elektronikus levelek titkosítását és
hitelesítését biztosító eljárás]
Privatorum conventio iuri publico non derogat.
[umowa prywatna nie uchyla prawa
publicznego] – (lat.) Privatorum conventio
iuri publico non derogat; (Ulpianus) (Jogi
axióma)
=
Magánszerződés
nem
hatálytalanítja a közjogot.
priwilegium, prywilegium [łac. privilegium; zob.
przywilej; np. priwilegium Casimirianum
= "Przywilej Kazimierzowy"] – (lat.)
privilégium; (jog) kizárólagos jog, előjog,
kiváltság; (hist) kiváltság, szabadalom;
Privilegium personale personam sequitur et
extinguitur cum persona. – (lat.)
Privilegium personale personam sequitur et
extinguitur cum persona. (Reg. Iur. 7.) = A
személyi kiváltsg a személyhez fűződik és
vele együtt elenyészik.
priwilegium wolności – szabadság kiváltsága v.
joga
prix (cena) – (fr.) prix; ár, díj
prix fixe fr., [wym. prifiks] [cena stała] - (fr.) prix
fixe; szabott ár
PRL = Polska Rzeczpospolita Ludowa [Zwana
też propagandowo Polską Ludową] –
(dawno) Lengyel Népköztársaság
PRN – Powiatowa Rada Narodowa – (dawno)
Járási Nemzeti Tanács
pro anno [rocznie] – (lat.) pro anno; évente,
évenként, minden évben
pro domo (sua) [łac., dla (własnego) domu, we
własnej sprawie; dla własnej korzyści, dla
siebie] – (lat.) pro domo; saját házáért, pl.
„haza”-beszél; I. saját érdekét képviselő
(felszólalás, írásmű); belső, házi használatra
készült (feljegyzés, fogalmazvány); II. saját
ügyében, a maga érdekében (szólal fel, jár el)
-
Wersja 01 01 2017
pro et contra [wym. pro et kontra] – pro i kontra
[za i przeciw] – (lat.) pro et contra; mellette
és ellene (érvek)
pro forma [łac., dla formy, dla pozoru,
przyzwoitości;
(rachunek
p.f.)
prowizoryczny, tymczasowy] – (lat.) pro
forma; csak látszatra, a forma kedvéért
pro foro interno – (lat.) pro foro interno; belső
használatra
pro futuro [łac., na przyszłość] – (lat.) pro futoro;
a jövőre vonatkozóan, a jövőre nézve
pro libertate – (lat.) pro libertate (a szabadságért);
II. Rákóczi Ferenc zászlajának és pénzének
felirata, a fejedelem jelmondata
pro memoria [łac., dla pamięci; na pamiątkę;
protokół rozmowy dypl.] – (lat.) pro
memoria;
emlékeztető
feljegyzés;
emlékeztetőül
pro patria [łac., za ojczyznę, dla ojczyzny] – (lat.)
pro patria; a hazáért
Pro possesore habetur, qui dolo desiit possidere. –
(lat.) Pro possesore habetur, qui dolo desiit
possidere. (Reg. Iur.36.) = Birtokosnak
tekintendő az, aki habár vétkes, birtokát
elhagyja, (hogy ti. a vele kapcsolatos
terhektől megszabaduljon.)
pro primo [na początku] – (lat.) pro primo;
először
pro publico bono [dla dobra wspólnego] – (lat.)
pro publico bono; közös javaknak
pro rata [pro rata łac., (podzielić, wydzielić,
wyznaczyć)
proporcjonalnie
(do),
stosownie (do), odpowiednio (do udziału,
stopnia odpowiedzialności, czasu itp.).] –
(lat.) pro rata; aránylag (azt jelenti, hogy a
követelés, ill. kötelem annyi részre oszlik,
ahány a jogosult, ill.adós)
pro rata temporis [stosownie do upływu czasu] –
(lat.) pro-rata temporis; időarányosság elve
pro tempore [stosownie do okoliczności,
czasowo] – (lat.) pro tempore; ideiglenesen;
átmenetileg; átmeneti; ideiglenes; egy időre
pro timore mortis [z obawy przed śmiercią] –
(lat.) pro timore mortis; halálfélelemből
proamerykański, -a, -ie [sprzyjający Stanom
Zjednoczonym] – amerikabarát
probabilistyczny, -a, -e [1. rel., filoz. związany z
probabilizmem; 2. mat. związany z
probabilistyką] – valószínűségszámítási
probabilistyka [dział matematyki zajmujący się
badaniem prawidłowości występujących w
zdarzeniach
losowych]
–
valószínűségelmélet, valószínűségszámítás
probabilizm [1. doktryna filozoficzna, według
której poznanie ludzkie nie może osiągnąć
absolutnej pewności; 2. doktryna moralna
5422
głoszona w XVII w., według której
człowiek jest wolny od zobowiązania
moralnego, jeśli tylko jego nieistnienie jest
dosyć prawdopodobne; 3. doktryna
filozoficzna
sformułowana
przez
sceptyków, wg której poznanie ludzkie nie
może osiągnąć absolutnej pewności ze
względu na brak rzetelnych kryteriów
prawdy i sposobów odróżniania dobra od
zła. Stąd też człowiek w swojej
działalności
praktycznej
powinien
kierować
się
"zasadami
prawdopodobnymi" i rozsądkiem.] – (lat.)
probabilizmus
(a
lat.
probabilis,
'bizonyítható'
szóból);
(bölcs)
valószínűségtan, eszerint a megismerésben
csak valószínű tételekre tehetünk szert [ha
egy cselekedet mellett valóban bizonyító
érvek szólnak, megtehető még akkor is, ha a
törvény érvei erősebbek. Alapelve: „Kétes
törvény nem kötelez”. A bizonyithatóságnak
azonban oly komolynak kell lennie, hogy
érett
ember
elfogadja az ellekező
lehetőségének fenntartásával is. Elsőként
1577: Bartolomeus Medina OP fogalmazta
meg, s ez a legegyszerűbb és legvilágosabb
az probabilizmus között. A moralisták zöme
vallotta.]
probabilizm etyczny [Dr hab. Ryszard
Wiśniewski,
prof.
UMK]
– etikai
probabalizmus
probacja
[nowicjat
lub
okres
próbny
poprzedzający nowicjat] – (lat.) probatio;
megvizsgálás, kipróbálás
probatum est – (lat.) probatum est; be van
bizonyítva
probierca, probier [1. osoba zajmująca się
oznaczaniem
zawartości
metali
szlachetnych
w
stopach;
2. osoba
zajmująca się ustalaniem jakości wyrobu]
– próbáló, kísérletező ffi
probierczy, -a, -e; probierny, -a, -e; probierski, a, -ie – próba-; kísérleti
probiernia [1. dział zakładu przemysłowego, w
którym sprawdza się jakość wyrobów;
2. lokal przeznaczony na degustację,
zwłaszcza win] – hitelesítő iroda; mintabolt,
kóstoló; (műsz) próbaterem
probiernia ryb – halkóstoló
probiernia win – borkóstoló
probierstwo – nemesfém-próbázás
probierz [1. miernik służący za podstawę oceny
czegoś; 2. przyrząd do sprawdzania
składu ciał stałych i płynnych; 3. zob.
probierca] – próbakő; ismérv, ismertetőjel,
kritérium; aerométer; alkoholmérő
-
Wersja 01 01 2017
problem (problemat) [1. trudna sytuacja, z
której należy znaleźć jakieś wyjście;
2. poważna sprawa, która wymaga
przemyślenia i rozstrzygnięcia] – (gör.)
probléma; nehéz helyzet
Problem-based learning (PBL) (uczenie poprzez
rozwiązywanie problemów) [to metoda
nauczania, która skupia się na uczniu,
gdzie problem stanowi punkt wyjścia dla
procesu nauczania. Wykazuje liczne i
znaczące różnice z tradycyjną formą
kształcenia. Metoda rozpowszechniła się
szeroko począwszy od lat '70, a liczne
badania potwierdziły wypływające z niej
korzyści.] - PBL Problem Based Learning
(problémaorientált tanulás)
problem dokuczliwości akustycznej transportu
kolejowego – a vasúti szállításból eredő
zajterhelés problémája
problem dotykający wielu osób – több személyt v.
sokakat érintő probléma
problem drinker [ang., nadużywający alkoholu;
osobnik, któremu często picie stwarza już
swoiste problemy, nie będący jednak
(jeszcze)
alkoholikiem]
–
ivó
v.
alkoholfogyasztó problémája
problem nierozstrzygalny [w teorii obliczeń problem decyzyjny, dla którego nie
istnieje algorytm, który po skończonej
liczbie kroków jednoznacznie odpowie tak
lub
nie
dla
dowolnych
danych
wejściowych.] – megoldhatatlan probléma
Problem roku 2000, Y2K (z ang. year 2 kilo bug),
pluskwa milenijna (z ang. millenium bug)
[1. potencjalnie katastroficzne skutki,
jakie miał z nastaniem roku 2000 wywołać
przyjęty kilkadziesiąt lat wcześniej sposób
zapisu
daty
w
programach
komputerowych. 2. Y2K (Y2k problem) –
Year 2 Kilo (2000), rzadziej Year 2000
Krisis, Year 2000 Kompatibility] – Y2K
(Y2k problem, Year 2000 Kompatibility)
"2000. év problémája" v. "Millenniumi
bomba" [a problémát lényegében az okozta,
hogy különböző okokból nagyon sokáig az
évszámnak csak az utolsó két számjegyét
tárolták az informatikai rendszerekben. Ez az
évszázad váltásakor többféle zavart okozhat
ott
volna
az
adatok
tárolásánál,
visszakeresésénél, felhasználásánál logikai
vezérlések és számolások esetén, valamint az
eredmények közlésénél. A 2000.01.01.
dátum
egybeesett
az
ezredváltással
kapcsolatos
különbözõ
szintű
várakozásokkal, lehetõséget biztosított a
különböző szintű zavarkeltésekre, mindezek
mellett 2000. még szökőév is volt. Bár a
probléma oka egyszerű és parciális,
5423
megoldása mégis csak rendszerszemléletben
volt lehetséges.]
problemat [gr. próblēma dpn. problēmatos
'występ (np. skały); wał ochronny;
wymówka;
kwestia
sporna';
1.
zagadnienie,
zadanie,
sprawa
do
rozwiązania;
socjol.
zagadnienie
stwarzające trudności, kłopot. 2. Sytuacja
trudna ma miejsce, gdy dochodzi do
nierównowagi między potrzebami i
zadaniami a sposobami i warunkami ich
realizacji.] – (gör.) probléma; 1. megoldásra
váró elméleti vagy gyakorlati kérdés;
tudományos kérdés, kutatási feladat; 2.
rejtvény, talány, titok; 3. felvetett dolog vagy
terv
problematycznie
–
problematikusan
;
feltételezetten, kérdésesen
problematyczny, -a, -e [wątpliwy, niepewny] –
(gör.) problematikus; kérdéses, kétséges,
vitatható; talányos, rejtelmes, titokzatos
problematyka [ogół zagadnień określonej
dziedziny społ., nauk., techn., art. itd.] –
(gör.) problematika; problémakör, bizonyos
vonatkozásban
felmerülő
problémák,
kérdések, feladatok összessége
problemistyka
[sztuka
układania,
komponowania i rozwiązywania zadań,
problemów
szachowych]
–
feladványszerkesztés művészete
problemowość [1. kłopotliwość , uciążliwość; 2.
trudność , niełatwość] – problémásság,
vminek problémás volta
problemowy, -a, -e – probléma-, problémás,
problémát hordozó
problemy
wyżywieniowe
–
táplálkozási,
élelmezési problémák
probostwo
[1. parafia
podlegająca
proboszczowi;
2. stanowisko,
urząd
proboszcza; 3. siedziba probostwa] –
plébánosi cím v. rang v. állás; prépost;
plébános; (lelkész lakása és hivatala)
plébánia, parókia
proboszcz (prob.) [ksiądz zarządzający parafią]
– plébános (plb.)
proboszczować – plébánoskodni; plébánosként
tevékenykedni
proboszczowanie
–
plébánosi
működés;
plébánoskodás
proboszczowski, -a, -ie [Kościół proboszczowski i
parafialny św. Marii Przyjaciółki Pokoju]
– plébánosi
proboszczowy, -a, -e – plébánosi
probówka (próbówka) [1. szklane naczynie
laboratoryjne o wąskim, cylindrycznym
kształcie; 2. rodzaj drobnego sprzętu
-
Wersja 01 01 2017
laboratoryjnego w kształcie walcowatego
naczynia] – kémcső, próbacső; lombik
proc. = procent [łac. pro centum 'według stu';
odsetki; od sta; setna część] – százalék (%);
percent
proca [1. drewniane widełki z przymocowanymi
do nich gumkami, używane dla zabawy do
strzelania kamykami; 2. dawna myśliwska
i bojowa broń miotająca w postaci
złożonego we dwoje rzemienia lub sznura;
3. narzędzie do ciskania kamieni. Były
proce małe czyli ręczne i proce wielkie
czyli machiny szturmowe.] – parittya [két
végén erős zsinegre kötött hosszúkás,
romboid alakú erős, vastag bőrdarab, amely
közepén be van mélyítve, vagy esetenként ki
van vágva, hogy a beleteendő kődarab annál
biztosabban álljon (1Sám 17,40.49; 2Kir
3,25)]; csúzli
procarz – parittyázó, csúzlizó [„Procarz” (król
Dawid)]
procedencja [daw. ród, rodowód] – (dawno)
származás, eredet; családfa
proceder [działanie, często stanowiące czyjeś
źródło
utrzymania,
uznawane
za
niezgodne z zasadami moralnymi lub
prawem] – életmód, foglalkozás
procedować [postępować zgodnie z określoną
procedurą] – eljárni, lefolytatni
procedura [1. określone reguły postępowania w
jakiejś sprawie, zwykle o charakterze
urzędowym lub prawnym; 2. w językach
programowania: wydzielony fragment
algorytmu] – (lat.) procedúra; lefolyás,
menet; (sąd) eljárás, eljárásmód; ügykezelés;
(jog) perrendtartás, peres eljárás; (chem)
eljárás
procedura celna – vámeljárás
procedura cywilna – polgári eljárás
procedura karna – büntetőeljárás
procedura podatkowa – adóeljárás
procedura sądowa – bírósági eljárás
proceduralny, -a, -e – procedúrás; eljárásos
(módszer, technológiák), eljárási
procencik [zdrobnienie od: procent] –
kamatocska
5424
procent [1. (%) setna część danej wielkości;
2. bliżej nieokreślona część jakiejś
wielkości; 3. odsetki od pożyczki lub
lokaty] – kamat; százalék; (zysk) jutalék
procent bankowy – bankkamat
procent lichwiarski – uzsorakamat
procent należny – esedékes kamat
procent od kapitału – tőke utáni százalék;
tőkekamat
procent od kredytu – hitelkamat
procent od procentu – kamatos kamat
procent odpadków – selejtszázalék
procent przynosić – kamatot hozni
procent składany – kamatos kamat
procentować [1. przynosić dochód w postaci
odsetek;
2. przynosić
korzyść]
–
kamatozni; százalékolni
procentowo – százalékosan; százalékban kifejezve
procentowość [ilość czegoś wyrażona w
procentach] – százalékarány
procentowy, -a, -e – százalékos, százalék-; kamatprocentujący, -a, -e – kamatozó
procentujący kapitał – kamatozó tőke
procenty – százalékok
proces [to uporządkowany w czasie ciąg zmian i
stanów zachodzących po sobie] – (lat.)
processzus; (prawo) per, bírósági eljárás;
folyamat, lefolyás; eljárás, eljárásmód
 Procesy ciągłe to takie gdzie na dowolnym
skończonym odcinku czasu możemy wyróżnić
nieskończoną liczbę zmian a różnice między nimi
są dowolnie małe. Takie procesy opisują wiele
podstawowych zjawisk fizycznych.
 Procesy dyskretne to takie w których możemy
wyróżnić skończoną liczbę zdarzeń/stanów.
 Wyróżniamy też procesy naturalne i sztuczne.
 Procesami naturalnymi zajmują się nauki
przyrodnicze (fizyka, chemia, biologia, itd.)
 Procesami sztucznymi zajmuje się inżynieria i
nauki społeczne.
proces aerobowy [zob. aerobioza w zn. 2.] –
aerobiózis
proces akumulacyjny – felhalmozási folyamat
proces chemiczny – vegyi folyamat
proces chorobowy – kóros folyamat
proces cywilny [postępowanie sądowe w
sprawach cywilnych] – polgári per
proces duchowy – lelki folyamat
proces erozyjny – eróziós folyamat
proces ewolucyjny – fejlődési folyamat
proces fototypiczny – fénynyomásos eljárás v.
folyamat
proces gnilny – rothadási folyamat
proces gospodarczy – gazdasági folyamat
proces inflacyjny – inflációs folyamat
-
Wersja 01 01 2017
proces integracyjny – integrációs folyamat
proces intensywny – intenzív folyamat
proces inwestycyjny – beruházási folyamat
proces istotny – lényeges, releváns folyamat
proces izobaryczny [proces termodynamiczny,
podczas którego ciśnienie nie ulega
zmianie] – izobarikus állapotváltozás
proces kanonizacyjny – szenttéavatási per v.
eljárás
proces
karny
[postępowanie
organów
państwowych i innych podmiotów prawa
zmierzające do zastosowania represji
karnej] – büntetőper
proces kontrowersyjny – vitás ügy
proces monetarny – pénzügyi folyamat
proces możliwy – lehetséges folyamat
proces nieistotny – lényegtelen, irreveláns
folyamat
proces nieodwracalny [proces przebiegający
tylko
w
jednym
kierunku]
–
megfordíthatatlan, visszafordíthatatlan v.
egyirányú folyamat; irreverzibilis folyamat
proces o odszkodowanie – kártérítési per
proces o ojcostwo – apasági kereset
proces oddychania – légzés, a légzés folyamata
proces odwracalny [1. (fotografika) to jedna z
odmian
wywoływania
srebrowych
materiałów
fotograficznych;
2.
(termodynamika) proces termodynamiczny,
którego kierunek można odwrócić
poprzez nieskończenie małą zmianę
wartości jednej lub więcej zmiennych
stanu
termodynamicznego.
Procesy
odwracalne zachodzą przy niezmienionej
sumie entropii układu i otoczenia.] –
megfordítható,
visszafordítható
v.
reverzibilis folyamat
proces owulacyjny – (biol.) ovulációs folyamat
proces planowania – tervezési folyamat
proces poszlakowy – indiciumok (jelek) alapján
lefolytatott büntetőper
proces pracy – munkafolyamat
proces prasowy – (jog) sajtóper
proces produkcji – gyártási folyamat
proces produkcji, społeczny – társadalmi
termelési folyamat
proces produkcyjny – termelési folyamat;
gyártásmenet
proces przewozowy – szállítási folyamat
proces rehabilitacyjny – újrafelvételi v.
rehabilitációs per
proces rejestracyjny (ang. login process)
[inicjowanie
sesji
konwersacyjnych
polegające na sprawdzeniu nazwy i hasła
5425
użytkownika.] — (ang. login process)
regisztrációs folyamat
proces reprodukcji – reprodukciós folyamat
proces rozkładowy – bomlás, szétbomlás, a
bomlás a folyamata
proces rozwodowy – (jog) válóper
proces rozwoju zarodkowego – magzati fejlődés
folyamata
proces rynkowy – piaci folyamat
proces sądowy – bírósági eljárás; per [A per olyan
bírósági eljárás, amelyben a bíró, mint az
államhatalom közege, a felek kérelmére és
közreműködésével lefolytatott bizonyítási
eljárás során kiderített tényállás alapján
ítéletében megállapítja a vitás jog fennállását
vagy fenn nem állását, és rendelkezik az
ehhez fűződő jogkövetkezmények felől.]
proces sumaryczny – (jog) sommás eljárás
proces
szpiegów
–
kémper
[proces
amerykańskiego szpiega w Moskwie:
amerikai kém pere Moszkvában]
proces technologiczny – technológiai folyamat;
gyártási folyamat
proces tektoniczny – tektonikai folyamat
proces termodynamiczny [zwany też przemianą
termodynamiczną to każda, dowolna
zmiana stanu termodynamicznego układu
fizycznego. Ze względu na to, że wszystkie
układy nie pozostające w równowadze
termodynamicznej stale ulegają jakimś
zmianom, ustalenie początku i końca
procesów termodynamicznych jest zwykle
czysto umowne i zależy od sytuacji.] –
termodinamikai folyamat v. állapotváltozás
[Állapotváltozás a termodinamikában olyan
folyamat, melynek során egy közeg állapotát
leíró
jellemzőkben,
az
úgynevezett
állapotjelzőkben változás következik be.
Ilyen állapotjelző például a nyomás,
hőmérséklet, fajlagos térfogat, entalpia,
entrópia, belső energia. Az ideális gázok
állapotváltozásai
megfordíthatóak,
a
valóságos gázok állapotváltozásai azonban
irreverzibilisek.]
proces trawienia – emésztés, az emésztés
folyamata
proces warzenia w warzelni – sörlékészítés
proces werbalny – szóbeli v. berbális folyamat
[(fr.) proces-verbal, jegyzőkönyv]
proces wytwórczy – termelő folyamat
proces życiowy – élettani folyamat
procesja [1. uroczysty pochód religijny ze
śpiewem i niesieniem przedmiotów kultu;
też: ludzie biorący udział w takim
pochodzie; 2. tłum udających się dokądś
ludzi lub duża grupa jadących wolno
-
Wersja 01 01 2017
samochodów] – (lat.) processzió; (vall.)
római katolikus egyházi körmenet, búcsújáró
menet; (átv.) felvonulás, (gúny) búcsújárás,
vendégjárás
procesjonalnie – körmenettel, körmenetben
procesjonalny, -a, -e – körmeneti [krzyż
procesjonalny: körmeneti kereszt]
procesor (ang. processor), także CPU (ang.
Central
Processing
Unit)
[1.
1.
najważniejszy element komputera, w
którym odbywa się przetwarzanie
informacji;
2.
urządzenie
cyfrowe
sekwencyjne, które pobiera dane z
pamięci, interpretuje je i wykonuje jako
rozkazy. Wykonuje on ciąg prostych
operacji (rozkazów) wybranych ze zbioru
operacji
podstawowych
określonych
zazwyczaj przez producenta procesora
jako lista rozkazów procesora. 3.
jednostka centralna, termin używany jako
synonim procesora lub mikroprocesora.
CPU to układ, w którym wykonywane są
wszystkie obliczenia i rozkazy generowane
przez
program
uruchomiony
na
komputerze.] – CPU (angol: Central
Processing
Unit
–
központi
feldolgozóegység);
processzor
[1.
a
számítógép azon egysége, amely az
utasítások értelmezését és végrehajtását
vezérlő áramköröket tartalmazza; 2. a
számítógép „agya”, azon egysége, amely az
utasítások értelmezését és végrehajtását
vezérli, félvezetős kivitelezésű, összetett
elektronikus áramkör. Egy szilícium
kristályra integrált, sok tízmillió tranzisztort
tartalmazó digitális egység. A bemeneti
eszközök segítségével kódolt információkat
feldolgozza, majd az eredményt a kimeneti
eszközök felé továbbítja, melyek ezeket az
adatokat információvá alakítják vissza. A
PC-be helyezett processzort az Intel
fejlesztette ki. A processzor alatt általában
mikroprocesszort értünk, régebben a
processzor sok különálló áramkör volt, ám a
mikroprocesszorral sikerült a legfontosabb
5426
komponenseket egyetlen szilíciumlapkára
integrálni. 3. CPU (Central Processing Unit,
központi feldolgozóegység) A számítógép
központi
vezérlőegysége.
PC-knél
a
legelterjedtebb típus az Intel által gyártott
Pentium processzor és az AMD által gyártott
K6-III és Athlon processzor. 4. Központi
(vezérlő egység) processzor. A számítógép
azon egysége, amely az utasítások
interpretálását és végrehajtását vezérlő
áramköröket
tartalmazza.
5.
Olyan
funkcionális egység, amely utasításokat
értelmez és hajt végre.]
procesor IMP (stara nazwa dla przełączników
pakietu
sieci
ARPANET)
(kat.:
informatyka) IMP (Interface Message
Processor, interfész üzenet feldolgozó) [Az
IMP-ek vagy a hoszt részei (pl. hálózati
kártya és a programja) de sokszor valójában
speciális számítógépek, amelyek a vonalak
kapcsolását végzik, az a bemenetükre jutó
adatot valamelyik meghatározott kimenetre
kapcsolják (pl. routerek, hálózati átjárók)]
procesor PCM – PCM-processzor [olyan
jelfeldolgozó berendezés, amely lehetővé
teszi, hogy videómagnón analóg jelet
rögzíthessünk digitális formában. A felíró
csatorna A/D átalakítót, hibajavító kódolót és
videó jelgenerátort tartalmaz. A digitális
jelek a videó jel világosság-jelének helyére
kerülnek. A lejátszó csatornában a digitális
jeleket
leválasztják a videó jelről,
dekódolják, szükség esetén kijavítják a
hibáit, és a D/A átalakítóval analóg jellé
alakítják vissza.]
procesor sygnałów cyfrowych (urządzenie, które
z ciągu cyfrowych sygnałów uzyskuje i
przetwarza
poszczególne
elementy)
synonimy: DSP – (kat.: informatyka) DSP
Digital
Signal
Processor
(digitális
jelfeldolgozó processor)
procesor tekstu [zaawansowany edytor tekstowy
umożliwiający oprócz edycji czystej
zawartości tekstowej, także formatowanie
tekstu, czyli nadanie mu odpowiedniej
szaty typograficznej (np. stosowanie
krojów pisma, ustalanie łamów, regulacja
świateł itd.), stosowanie różnych kolorów,
łączenie tekstu z grafiką, a jednocześnie
określenie formatu papieru, na którym
dany dokument ma być wydrukowany.
Aby to wszystko było możliwe do
wykonania w praktyce, edycja odbywa się
w trybie WYSIWYG (czyli na ekranie
monitora
prezentowane
są
efekty
wprowadzanych
zmian wyglądu, i
jednocześnie jest to wygląd dokumentu
taki sam, jak po wydrukowaniu).] –
dokumentumszerkesztő v. szövegfeldolgozó
-
Wersja 01 01 2017
(gyakran értelemzavaróan szövegszerkesztő)
(angolul word processor) [egy olyan
számítógépes alkalmazás, amely valamilyen
nyomtatható
anyag
létrehozására,
szerkesztésére, formázására és esetlegesen
nyomtatására
használható.
A
dokumentumszerkesztők
a
korai
szövegformázó eszközök leszármazottjai. A
dokumentumszerkesztés az egyik legkorábbi
irodai számítógép-alkalmazási terület volt.
Bár a korai dokumentumszerkesztők
valamilyen szöveges leíró nyelvet használtak
(a LaTeX például a mai napig ilyen),
legtöbbjük ma már kihasználja a grafikus
felhasználói felületek lehetőségeit, és
WYSIWYG
módban
szerkeszt.
A
legszélesebb körben a Microsoft Word
alkalmazást használják erre a célra, a
Microsoft szerint 500 000 000 ember
használja az Office programcsomagot. Sok
más kereskedelmi dokumentumszerkesztő
alkalmazás is létezik, például a Word Perfect
vagy a StarOffice. A nyílt forrású (és
emellett ingyenes) alkalmazások, mint a
LibreOffice (OpenOffice.org) Writer vagy a
KWord népszerűsége gyorsan nő.]
procesorowy, -a, -e – processzorprocesować – perelni
procesować się z kimś [prowadzić z kimś o coś
proces sądowy] – pereskedni v. perben állni
vkivel
procesowicz – (tréf) pereskedő, patvarkodó ffi
procesowy, -a, -e – perbeli, peres, perprocessor status word; słowo stanu procesora –
PSW
Processor
Status
Word
(processzorállapot szó)
procesy bezwiedne; procesy mimowolne –
tudattalan
folyamatok
[unconscious
processes] [Olyan emlékek, impulzusok,
vágyak, amelyek nem hozzáférhet6ek a tudat
számára. Sigmund Freud pszichoanalitikus
elmélete szerint a fájdalmas emlékek és
vágyak sokszor elfojtódnak, azaz a
tudattalanba szorulnak, ahol továbbra is
befolyásolják cselekedeteinket, bár ennek
nem vagyunk tudatában.]
procesy jądrowe – atomjelenségek
procesy nieświadome – tudattalan folyamatok
procesy petrochemiczne – petrokémiai eljárások
procesy rozpadowe – szétesési folyamatok
procesy świadome – tudatos folyamatok
[corucious processes] [Az észleletek,
utóképek, belső gondolatok és álmok közül
azok, amelyeknek az egyén tudatában van.
Mások számára a szóbeli beszámoló vagy a
viselkedésből való következtetés teheti
hozzáférhetővé.]
5427
procesy życiowe [przemiany zachodzące w
organizmie
żywym;
do
procesów
życiowych
zaliczamy:
odżywianie,
oddychanie, wydalanie, rozmnażanie,
wzrost i rozwój, ruch, pobudliwość, sen,
przemiana
materii,
świadomość,
fotosynteza] – élettani folyamatok
proch [1. materiał wybuchowy miotający,
spalający
się
powierzchniowo
bez
detonacji; 2. o człowieku jako istocie nic
nieznaczącej wobec Boga i wszechświata;
3. reg. pył, okruszyny, drobne szczątki
czegoś;
4. pot.
proszek,
zwykle
uspokajający lub nasenny; 5. człowiek
(ciało) jest z prochu i w proch się obróci.
Wyrażenie ''Będą lizać proch'' oznacza
''poniosą klęskę''.] – por; lőpor, puskapor;
hamvai, porai vkinek
proch
bezdymny
[proch
strzelniczy
niewytwarzający dymu podczas spalania]
– füstnélküli lőpor
proch czarny [mieszanina azotanu potasowego,
siarki i węgla drzewnego, o najniższej
pośród materiałów wybuchowych sile
wybuchu] – fekete lőpor
proch strzelniczy [1. materiał wybuchowy,
służący głównie jako ładunek miotający w
broni palnej; 2. nie był wynaleziony w
Polsce, historja więc tego wynalazku,
bardzo zresztą niepewna, nie może nas tu
zajmować. To tylko możemy tu
powiedzieć, iż upowszechnionem było w
dawnej Polsce (obalone przez dzisiejszą
naukę podanie), że pierwszym wynalazcą
prochu był w roku 1330 niemiecki mnich
Bartold Schwarz.] – puskapor, lőpor [nagy
gázkibocsátással
égő
robbanóanyag.
Meggyújtva égése olyan heves, hogy hirtelen
igen nagy mennyiségű gáz (égéstermék)
keletkezik. Mivel a gáznak sokkal nagyobb a
térfogata, mint a szilárd halmazállapotú
anyagé, a nagyobb térfogat elfoglalására
irányult kiterjeszkedése következtében igen
nagy nyomást gyakorol a kiterjeszkedésének
ellenálló tárgyakra, mint például a puska
vagy ágyú csövére, vagy pl. a csövet elzáró
lövedékre. Ez az erőhatás veti ki a csőből a
lövedéket.]
Alapvetően szerves és szervetlen lőport
különböztetünk meg.
- A szerves lőpor (más néven: füst nélküli lőpor)
nitro-cellulóz (NC) alapú, a szervetlen lőpor
(más néven feketelőpor (egybe írandó!), régies
nevén puskapor vagy füstös lőpor) pedig szilárd
anyagok keveréke. A feketelőpor alkotórészei:
faszén, salétrom és kén. A kén okozza a szén
gyors elégését, melyhez a szükséges oxigént a
salétrom szolgáltatja. A szén elégése által
keletkezett szén-dioxid mintegy ezerszer
-
Wersja 01 01 2017
nagyobb térfogatú, mint amilyent a lőpor
elfoglalt, és e térfogattá való kiterjeszkedésével
löki ki nagy erővel a lövedéket a csőből. A
feketelőpor névleges égési sebessége 400 m/s,
míg a szerves lőporoké 800 m/s.
- A feketelőpor elméletileg kiszámított optimális
összetétele 73,9% kálium-nitrát (salétrom),
14,6% szén és 11,5% kén, de a rendeltetésétől
függően a keverési arányok ettől eltérhetnek. A
pirotechnikában
használatos
feketelőpor
standard összetétele: 75% kálium-nitrát, 15%
szén (elsősorban puha fából nyert), 10% kén. A
feketelőport alkotó anyagokat a keverés előtt
igen kis szemű porrá törik, hogy a különböző
anyagok lehetőleg jól elkeveredjenek. A porrá
törésre ezelőtt zúzómalmokat, vagy zúzókalapácsműveket használtak. A puskák számára
apróbb szemű, tehát gyorsabban elégő, az
ágyuk számára pedig nagyobb szemű
(szemcsés), azaz lassabban elégő lőport
gyártanak. A feketelőpor különböző keverési
arányainak megfelelően, 270-320 °C-nál
gyullad meg, és nevével ellentétben füstje
világosfehér.
proch węglowy – szénpor
prochowiec1; prochownik – lőporgyártó munkás
prochowiec2 [1. płaszcz z cienkiej tkaniny; 2.
rodzaj
płaszcza
letniego
(zarówno
męskiego jak i damskiego) wykonanego z
elanobawełny, najczęściej w jasnych
kolorach. Najbardziej popularne w latach
60. XX w.; 3. pierwotnie był to rodzaj
płaszcza uszytego z cienkiej tkaniny
chroniącego przed kurzem (prochem –
stąd nazwa); obecnie to płaszcz letni,
wykonany z impregnowanej tkaniny,
najczęściej
typu
popeliny
lub
elanobawełny, zwykle w jasnych kolorach.
W klasycznej formie jest płaszczem
jednorzędowym,
o
prostej
linii,
zapinanym
pod
szyją,
w
pasie
przewiązany paskiem. Bardzo popularny
w latach 60 dwudziestego wieku.] –
ballonkabát; porköpeny
prochowisko – sírdomb, dombtemető
prochownia
[1. daw.
wytwórnia
prochu,
pocisków i ładunków wybuchowych;
2. daw. budynek do przechowywania
5428
prochu,
pocisków
i
ładunków
wybuchowych; 3. młyn ze stępami do
robienia prochu (tzw. młyn prochowy) lub
magazyn prochu (skład). 4. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) młyn ze stępami do
robienia prochu lub skład prochu. Pod
nazwą prochowni znany był powszechnie
w Warszawie budynek zmurowany za
Stefana Batorego u wylotu ulicy Mostowej
nad
Wisłą
w
kształcie
wieży
czworobocznej z przeznaczeniem na
bramę mostową, przerobiony w latach
1648 i 1649 za jeneralstwa Arciszewskiego
na prochownię. Prochownię tę zbudowano
na dwa piętra, które się komunikowały
schodami
kręconymi.
Na
piętrach
urządzono rusztowania do składania
beczek
z
prochem,
do
których
podnoszenia służyła winda z blokami i
liną. Wejście zamykało się drzwiami
żelaznemi, okna takiemiż kratami i
okiennicami. Prochownia ta za czasów
Augusta III Sasa przeistoczona została na
więzienie, na którem Stanisław August
kazał położyć napis: „Nie miejsce, ale
zbrodnia ludzi hańbi”. Stąd nazwa
„prochowni”
stała
się
dla
ludu
warszawskiego synonimem więzienia i
jeszcze niedawno słyszeliśmy starych ludzi
w
Warszawie
każde
więzienie
„prochownią” mianujących. Ale nietylko
lud tak mówił. W sztukach teatralnych z
końca XVIII w. czytamy: „Dłużnika nie
mogącego wekslu płacić, do prochowni
zapakują”. Składy prochu z prochowni
powyżej wmiankowanej Brühl kazał
przenieść za miasto, w okolice Woli.] –
(fabryka) lőporgyár; (magazyn) lőporraktár
Stara Prochownia w Warszawie
prochownica [pojemnik wykonany z drewna,
metalu, rogu lub kości, używany przez
piechotę w XVI - XIX wieku do noszenia
prochu.] – lőportartó; lőporszaru
pochowy, -a, -e – por-, puskaporprochu nie wymyśli – (átv.) nem találja fel a
puskaport
prochy kogoś – vkinek a hamvai, porai
prochy przodków – az ősök hamvai
-
Wersja 01 01 2017
prodiż [1. (fr. prodige cudo) - metalowe naczynie
z pokrywą wyposażoną w wizjer, zasilane i
ogrzewane prądem lub rzadziej gazem,
służące do pieczenia ciast i mięsa; 2.
metalowe naczynie do pieczenia, ze
szczelną pokrywą, ogrzewane prądem
elektrycznym] – gyorsfőző edény
producent [1. ten, kto wytwarza jakiś towar;
2. ten, kto ponosi wszystkie koszty
związane z realizacją filmu, sztuki
teatralnej itp.; 3. organizm samożywny
wytwarzający
ze
związków
nieorganicznych substancje organiczne
własnego ciała; 4. to osoba lub firma
produkująca towary w celu sprzedaży ich
na rynku. Celem producenta jest zwykle
maksymalizacja udziału jego produktów
w rynku, a co za tym idzie
maksymalizacja
zysków.]
–
(ang.)
producer;
termelő,
gyártó;
előállító;
(biologia) termelő szervezet
producent drobnotowarowy – kisárutermelő
producent filmowy [przedsiębiorca filmowy] filmproducer [a filmkészítés pénzügyi
feltételeit megteremtő szakember, aki az
alkotómunka zavartalan lebonyolításáért is
felelős]
producent prywatny – magántermelő
producent towarowy – árutermelő
producent warzyw – zöldségtermelő
producent winogron – vincellér [1. égebben a
szőlők kezelésével és megőrzésével, illetve
nagyobb szőlőknél az azokban előforduló
munkák felügyelésével megbízott személy
volt, aki az állandó cselédek sorába tartozott,
és szabad lakáson kívül rendes éves fizetést
kapott, amely vagy kizárólag készpénzből,
vagy
készpénzből
és
terménybeli
járandóságokból szokott állni. 2. napjainkban
a feladata a szőlőtermesztés és alapvető
pinceműveletek technológiai folyamatainak
önálló ellátása]
produkcja [1. pierwsza i najważniejsza faza
procesu gospodarowania. Świadoma,
celowa i zorganizowana działalność ludzi,
polegająca
na
wytwarzaniu
dóbr
materialnych i świadczeniu usług dla
zaspokojenia potrzeb ludzkich, w której
biorą udział czynniki wytwórcze (ziemia,
praca, kapitał, przedsiębiorczość). 2.
5429
-
wszelka działalność ludzka, której celem
jest wytwarzanie określonych dóbr
materialnych,
przynoszących
zyski
producentowi i zaspokajająca potrzeby
społeczne. Natomiast produkcja wyrobów
jest to działalność polegająca na
wydobywaniu surowców mineralnych
bądź
przetwarzaniu
surowców
i
materiałów na wyroby gotowe.] – (lat.)
produkció; termelés, gyártás; előállítás, új
anyagi v. szellemi javak előállítása;
kivitelezés;
munkateljesítmény;
(műsz)
gyártmány, termés, termék; (műv.) (pokaz
cyrkowy) előadás, mutatvány
 Leśnictwo [ma wiele cech wspólnych z produkcją
rolną. Do produktów leśnictwa należą: drewno
uzyskane w lasach, karpina, żywica, owoce runa
leśnego,
zwierzyna
łowna.]
–
erdészet,
erdőgazdaság
 Produkcja budowlana [polega głównie na
wznoszeniu budynków i budowli oraz ich
rozbudowie i przebudowie. Efektem tej produkcji
są na przykład budynki mieszkalne, hale
fabryczne, szpitale, szkoły, lub drogi, kominy
fabryczne i rurociągi zaliczane do budowli.
Dzięki mechanizacji robót produkcja budowlana
zbliżona jest do produkcji przemysłowej.] –
építés, építkezés; építőipari termelés
 produkcja drobnotowarowa – kisipari termelés
 produkcja globalna – össztermelés
 produkcja ilościowa – mennyiségi termelés
 produkcja jakościowa – minőségi termelés
 produkcja kontrakacyjna – szerződéses termelés
 Produkcja przemysłowa [polega na pozyskaniu
bogactw naturalnych, takich jak węgiel, siarka
czy rudy żelaza, oraz ich przetwarzaniu na
produkty potrzebne człowiekowi. W przemyśle
wytwarza się bardzo różne produkty, gdyż od
produkcji przemysłowej - oprócz wspomnianych
już surowców - można zaliczyć maszyny i
urządzenia, środki transportu (samochody,
wagony), odbiorniki radiowe i telewizyjne,
lodówki, odzież, środki ochrony roślin, papier,
książki itp.] – ipari termelés
 Produkcja rolna [do produkcji tej zalicza się
wytwarzanie
produktów
roślinnych
i
zwierzęcych, takich jak zboże, buraki cukrowe,
tytoń, bydło, trzoda chlewna. Charakterystyczną
cechą w prowadzeniu tej produkcji jest
wykorzystanie procesów biologicznych.] –
mezőgazdasági termelés
ZE WZGLĘDU NA CELE
 produkcja podstawowa: realizuje zadania, dla
których przedsiębiorstwo zostało powołane
 produkcja pomocnicza: wspomaga realizację
produkcji podstawowej
STATYSTYCZNO-EKONOMICZNE
 produkcja towarowa - przeznaczone na
sprzedaż
produkty
przedsiębiorstwie
wytworzone
w
Wersja 01 01 2017
 produkcja globalna (w analizowanym okresie)
- produkcja towarowa plus różnica stanu
produkcji niezakończonej (na koniec okresu, w
stosunku do stanu z poczatku okresu) –
össztermelés
 produkcja czysta, produkcja własna - część
produkcji globalnej pozostającą po odjęciu
kosztów materialnych tej produkcji
 produkcja niezakończona - zasoby, które (na
podstawie dokumentacji) zostały wydane do
produkcji z magazynów zaopatrzeniowych ale
nie zostały przekazane do magazynów
produktów gotowych lub półfabrykatów
o produkcja w toku - produkty pracy
znajdujące
się
w
toku
procesu
technologicznego (zobacz: tok produkcji)
o i półfabrykaty
ZŁOŻONOŚĆ
 produkcja prosta - wytworzenie produktów
gotowych odbywa się w toku jednego
nieprzerwanego procesu technologicznego (np.
wytwarzanie energii elektrycznej)
 produkcja złożona – proces wytwórczy ze
względów technicznych podzielony jest na
następujące
po
sobie
fazy
(zwykle
odpowiadające rodzajom obróbki); powstałe w
ten sposób elementy łączone są ze sobą w fazie
montażu
LICZEBNOŚĆ
 produkcja
jednostkowa
liczba
wykonywanych jednorazowo wyrobów nie
przekracza kilku sztuk, zwykle na zamówienie
(nie "na skład"); obejmuje duży asortyment o
niewielkiej powtarzalności
 produkcja seryjna - wytwarzanie określonej
liczby (serii) jednakowych wyrobów według
takiej samej technologii; zależnie od liczby
wyrobów w serii (przy czym "seryjność" jest
pojęciem umownym; kilka gwoździków to nie
seria, lecz produkcja jednostkowa, kilka
statków pełnomorskich to wielka seria)
wyróżniane są:
o produkcja małoseryjna
o produkcja średnioseryjna
o produkcja wielkoseryjna
 produkcja masowa - wyrób (zwykle w kilku
wariantach konstrukcyjnych) wytwarzany w
ciągu długiego okresu – tömeggyártás
SKALA
 produkcja przemysłowa (zobacz: Przemysł)
 drobna wytwórczość
o produkcja
rzemieślnicza
(zobacz:
rzemiosło)
produkcja
chałupnicza
chałupnictwo)
ORGANIZACJA PRACY
o
(zobacz:
 produkcja
"gniazdowa" – wytwarzanie
odbywa się w "gniazdach" – komórkach
organizacyjnych wyspecjalizowanych
o
o
-
technologicznie, czyli wykonujących
pewien rodzaj obróbki, lub
przedmiotowo, czyli wykonujących pewną
grupę wyrobów lub ich elementów
(detali).
 produkcja
5430
potokowa,
produkcja
przepływowa ("potok produkcyjny") –
stanowiska robocze rozmieszczone są zgodnie
z przebiegiem procesu technologicznego;
przetwarzany materiał przemieszcza się w
sposób ciągły od stanowiska do stanowiska.
o linia produkcyjna – stanowiska połączone
są systemem transporterów i podajników.
CIĄGŁOŚĆ WYTWARZANIA
 produkcja wsadowa, produkcja w partiach produkcja "przerywana" - wytwarzanie
produktów w partiach, nieciągły tok produkcji
 produkcja ciągła - produkcja o przepływie
ciągłym - przepływ materiału w procesie
produkcyjnym jest ciągły (szczególnymi
przykładami produkcji ciągłej są procesy
chemiczne, metalurgiczne, itp.).
RODZAJ PRODUKTÓW
 produkcja
dyskretna,
wytwarzanie
dyskretne - produkcja wyróżniających się
jednostek wyrobów (np. samochody, artykuły
gospodarstwa domowego)
 produkcja procesowa – produkcja w której
mają zastosowanie
ciągłych
ASORTYMENT
technologie
procesów
 produkcja sprzężona - przez zastosowanie
dodatkowych
komponentów wytwarzanie
równocześnie z produktem głównym innego
produktu w celu zwiększenia opłacalności
procesu
 produkcja
uboczna
–
wytwarzanie
dodatkowych,
nietypowych
dla
przedsiębiorstwa produktów (zobacz produkt
uboczny), w celu pełniejszego wykorzystania
posiadanych mocy i środków
 produkcja wielowariantowa - wytwarzanie
szeregu różnych produktów w ilościach
zgodnie z popytem (możliwościami sprzedaży)
produkcja agrarna – agrártermelés
produkcja antyimportowa – import-helyettesítő
termelés
produkcja autobusów i pojazdów specjalnych –
autóbuszok és speciális gépjárművek
gyártása
produkcja brakowa – selejtgyártás
produkcja bruttó – bruttó termék
produkcja chałupnicza – háziipari termelés
produkcja ciagła – folyamatos termelés;
folyamatos gyártás [Olyan gyártási model,
ahol nem lehet darabokra bontani a terméket.
Léteznek egyedi darabokra (pl autó),
nagyobb
adagokra
(szemcsepp),
és
Wersja 01 01 2017
folyamatos termelésre (olaj) optimalizált
folyamatok.]
produkcja cykliczna – ciklikus termelés
produkcja czysta – nettó termék
produkcja dodana – hozzáadott érték
produkcja doświadczalna – kísérleti gyártás
produkcja dóbr materialnych – anyagi javak
gyártása
produkcja drobna – kisárutermelés
produkcja drobnej wytwórczości – kisárutermelés
produkcja
dyskretna
[Istnieje
błędne
przekonanie w przemyśle, że duże
organizacje
są
znacznie
bardziej
skomplikowane niż mniejsze firmy.
Podczas gdy duże przedsiębiorstwa mogą
mieć więcej środków, rzeczywistość w
dzisiejszym dynamicznym... Producenci
duzi i mali mają podobne wyzwania, które
zmuszają ich do zmniejszenia kosztów,
poprawy
zadowolenia
klienta,
funkcjonowania
globalnie
(zarówno
zakupy lub sprzedaż), i mają potrzebę
rozwijać swoje modele działalności
gospodarczej i spełniające nowe regulacje
przemysłowe.]
–
diszkrét
gyártás
[Egyenkénti gyártás. Léteznek egyedi
darabokra (pl autó), nagyobb adagokra
(cukorka), és folyamatos termelésre (olaj)
optimalizált folyamatok.]
produkcja eksportowa – exporttermelés
produkcja energii elektrycznej – villamosenergia
termelése
produkcja filmów – filmgyártás
produkcja finalna – végtermék
produkcja globalna [dobra i usługi materialne
wytworzone w danym okresie przez
jednostkę gospodarczą, dział gospodarczy
itp.] – teljes termelés; össztermelés
produkcja gotowa – késztermék
produkcja ilościowa – mennyiségi termelés
produkcja intensywna – belterjes v. intenzív
termelés
produkcja jakościowa – minőségi termelés
produkcja kapitalistyczna – tőkés-, kapitalista
termelés
produkcja krajowa – belföldi termelés
produkcja leków – gyógyszergyártás
produkcja małoseryjna – kis szériagyártás
produkcja
masowa
–
tömegtermelés,
tömeggyártás
produkcja maszyn; produkcja maszynowa –
gépgyártás
produkcja
materiału
siewnego
–
vetőmagtermesztés
5431
produkcja materiałochłonna – anyagigényes
termelés
produkcja mleka – tejtermelés
produkcja na cele rynkowe – piaci termelés
produkcja na potrzeby własne – termelés saját
szükségletre
produkcja na skład – raktárra termelés
produkcja na specjalne zamówienie – egyedi
gyártás
produkcja na wielką skalę – nagy szériagyártás
produkcja
na
zamówienie
–
termelés
megrendelésre
produkcja na zbyt – termelés értékesítésre
produkcja nettó – nettotermék
produkcja nie zakończona – befejezetlen termelés
produkcja planowa – tervszerű termelés
produkcja
podstawowych
artykułów
–
alapanyagok gyártása, elsődleges szükségleti
cikkek gyártása v. termelése
produkcja ponadplanowa – terven felüli termelés
produkcja poeksportowa – exporttermelés
produkcja pokojowa – béketermelés
produkcja próbna – próbagyártás
produkcja przemysłowa – ipari termelés
produkcja roczna – évi termelés
produkcja rolna – mezőgazdasági termelés
produkcja rzemieślnicza – kisipari termelés
produkcja
samochodów
–
autógyártás;
gépkocsigyártás
produkcja samolotów – repülőgépgyártás
produkcja seryjna – sorozatgyártás, szériagyártás
produkcja spółdzielcza – szövetkezeti termelés
produkcja surowcowa – nyersanyagtermelés
produkcja szeregu artykułów – egész sereg,
számos cikk v. árucikk termelése v. gyártása
produkcja środków konsumpcji – fogyasztási
cikkek gyártása
produkcja środków produkcji – termelőeszközök
gyártása
produkcja środków spożycia – fogyasztási cikkek
gyártása
produkcja
środków
wytwarzania
–
termelőeszközök gyártása
produkcja taśmowa [produkcja, w której każdy
robotnik pracujący przy taśmie wykonuje
kolejną czynność składającą się na montaż
i
obróbkę wyrobu;
też:
wyroby
pochodzące z tej produkcji] – futószalagon
történő gyártás
produkcja towarowa – árutermelés
produkcja uboczna [wytwarzanie artykułów
nietypowych dla danego zakładu w celu
wykorzystania odpadów i zdolności
produkcyjnej] – melléktevékenység
-
Wersja 01 01 2017
produkcja uzupełniająca – kiegészítő tevékenység
produkcja węgla – széntermelés
produkcja węgla kamiennego – kőszéntermelés
produkcja wielkoseryjna [produkcja polegająca
na wytwarzaniu dużej liczby jednego typu
wyrobów] – sorozatgyártás, nagyszériás
termelés
produkcja wina – bortermelés
produkcja wspomagana komputerowo (CAM –
Computer.
Aided
Manufacturing)
[wykorzystanie
komputerów
do
planowania, sterowania procesami (jest
opłacalne przy wysokiej produkcji – jest
drogi)] – számítógéppel támogatott gyártás
(CAM – Computer. Aided Manufacturing)
produkcja zbrojeniowa – haditermelés; hadiipar
produkcja zbożowa – gabonatermelés
produkcja żelaza – vasgyártás
produkcja żywnościowa – élelmiszer-termelés
produkcje akrobatyczne – akrobatamutatványok
produkcyjniak [pot. powieść, film o małej
wartości
artystycznej,
w
których
gloryfikuje się produkcję, przemysł itp.,
charakterystyczne dla socrealizmu] –
(közb.) termelési regény v. film v. színdarab;
a termelést sematikusan ábrázoló művészeti
alkotás
Gatunek powieści lub filmu utrzymany w
konwencji socrealistycznej, tendencyjny i
schematyczny. Najczęściej wyglądający w
sposób następujący lub podobnie:
1. Praca robotników (np.: wykonujących Plan
Sześcioletni)
2. Napotkanie problemów,
3. Rozwiązanie problemów przez młodego
ideowca,
4. Pojawienie się
kolejnych problemów
znacznie poważniejszych od poprzednich,
5. Wykrycie
i
usunięcie
"szkodnika
imperialistycznego" pochodzącego z państw
kapitalistycznych przez funkcjonariuszy UB,
6. Złożenie samokrytyki przez robotników i
powrót do pracy,
7. Zrealizowanie więcej niż 100% normy dzięki
oddanej pracy całego zespołu.
produkcyjnie – termlékenyen, teljesítőképesen
produkcyjność [wydajność w produkcji] –
termelékenység, termelőképesség
produkcyjność pracy – munkatermelékenység; a
munka termelékenysége
produkcyjny, -a, -e – termelési, termelő, termelői;
gyártási, gyártó; teljesítőképes, termelékeny,
termékeny, üzemi; termékeny, hasznos,
gyümölcsöző
produkować [1. wytwarzać jakiś towar; 2. o
organizmie żywym: wydzielać, formować;
3. lekcew. tworzyć coś, zwykle w dużych
ilościach i bez wysiłku] – produkálni;
5432
gyártani, termelni, előállítani, alkotni;
készíteni; kitermelni
produkować coś – termelni v. gyártani v.
előállítani vmit
produkować na rynek – piacra termelni
produkować
się
[pot.
występować
w
przedstawieniu, na scenie, na estradzie
itp., popisywać się jakąś umiejętnością] –
előadja, mutogatja v. kelleti magát
produkować się z czym – produkálja magát vmivel
produkt [1. to, co zostało wyprodukowane i jest
przeznaczone na sprzedaż; 2. to, co jest
przeznaczone
do
spożycia
lub
przygotowania potraw; 3. wytwór czyjejś
działalności
artystycznej,
społecznej,
czyjegoś umysłu itp.; 4. lekcew. o kimś lub
o czymś ukształtowanym przez jakieś
środowisko,
ideologię,
ustrój
itp.;
5. substancja powstająca w wyniku
reakcji chemicznych lub biologicznych
zachodzących w organizmie; 6. w
marketingu, to każdy obiekt rynkowej
wymiany oraz wszystko co może być
oferowane na rynku. Produktem może być
dobro materialne, usługa, miejsce,
organizacja bądź idea.] – (lat.) produktum;
termék, áru, gyártmány, készítmény;
termény; vmilyen tevékenység eredménye;
mű
 produkt w ekonomii
o Produkt w marketingu
o PKB - produkt krajowy brutto:
bruttó nemzeti termék (BNT)


produkt kartezjański zbiorów w matematyce
produkt reakcji - związek chemiczny, wynik
reakcji chemicznej
 Produkt - magazyn komiksowy
 Produkt - płyta Olafa Deriglasoffa
produkt antyimportowy – importhelyettesítő
termék
produkt brutto – bruttó termék
produkt chemiczny – vegyi termék
produkt czysty ekologicznie – környezetbarát
termék; ökológiailag tiszta termék
produkt czysty ekologicznie, przyjazny dla
człowieka i środowiska – környezet- és
emberbarát, ökológiailag tiszta termék
produkt ekologiczny – természetbarát termék
produkt eksportowy – exporttermék
produkt finalny, produkt końcowy [ekon.
produkt gotowy] – végtermék; késztermék
produkt globalny [wszystkie dobra i usługi
wytworzone przez społeczeństwo w ciągu
określonego czasu] – globális termék;
amelyet lényegében azonos változatban
értékesítenek a világ legtöbb országában, s
-
Wersja 01 01 2017
csak ritkán és minimális mértékig módosítják
a helyi piacok sajátosságaihoz
produkt gotowy – késztermék
produkt krajowy brutto; Produkt Krajowy
Brutto (PKB, ang. GDP – Gross Domestic
Product) [1. suma wartości dóbr i usług
finalnych wytworzonych na terytorium
danego kraju, w danym okresie; 2. pojęcie
ekonomiczne,
oznaczające jeden
z
podstawowych
mierników
dochodu
narodowego stosowanych w rachunkach
narodowych. PKB opisuje zagregowaną
wartość
dóbr
i
usług
finalnych
wytworzonych na terenie danego kraju w
określonej jednostce czasu (najczęściej w
ciągu roku).] – bruttó országos v. hazai
termék, bruttó nemzeti termék (BNT, GDP)
[bruttó hazai termék (gross domestic
product, GDP) a közgazdaságtanban egy
bizonyos terület – többnyire egy ország –
adott idő alatti gazdasági termelésének a
mérőszáma. Méri a nemzeti jövedelmet és
teljesítményt. Gyakran használják az
országban élők átlagos életszínvonalának
mutatójaként az egy főre jutó GDP-t, ami
azonban
túlzott
leegyszerűsítésnek
tekinthető.]
produkt mrozoodporny – fagyálló termék
produkt narodowy – nemzeti termék
produkt netto – nettó termék
produkt podstawowy – főtermék
produkt pośredni – közbenső termék
produkt przemysłowy – ipari termék
produkt pracy – munkatermék
produkt
przyjazny
dla
środowiska
–
környezetbarát termék
produkt rolny – mezőgazdasági termék
produkt ropopochodny – kőolajtermék
produkt społeczny – társadalmi termék
produkt towarowy – árutermék
produkt trujący – mérgező termék
produkt uboczny [produkt powstający w wyniku
przyjętej
koncepcji
technologicznej,
niestanowiący jednak zasadniczego celu
procesu wytwórczego] – melléktermék
produkt wadliwy – hibás termék
produkt węgierski – magyar termék
produkt wodoodporny – vízálló termék
produkt zwierzęcy – állati termék
produkt żaroodporny – hőálló termék
produkt żywnościowy – élelmiszer
produktować – (lat.) produkálni; termelni,
előállítani, gyártani; létrehozni, alkotni;
felmutatni, bemutatni, előadni
produktować meble – bútorokat gyártani
5433
produkty – termékek
produkty chemiczne – vegyipari termékek
produkty hodowli; produkty hodowlane –
mezőgazdasági termékek
produkty konsumpcyjne – fogyasztási termékek
produkty luksusowe – luxuscikkek
produkty masowe – tömegtermék
produkty mięsne – hús, húsáru
produkty mleczne – tejipari készítmények,
tejtermékek
produkty na eksportu – export termékek
produkty przemysłu – ipari termékek
produkty rolne – mezőgazdasági termékek
produkty spożywcze – élelmiszerek
produkty surowcowe – nyersanyagok
produkty trujące – mérgező termékek
produkty uboczne – melléktermékek
produktywnie – termékenyen
produktywność [produkcyjność, produktywność
majątku trwałego, relacja efektów do
sumy
nakładów
pracy
żywej
i
uprzedmiotowionej.
Miary
produktywności są bardzo różne, mogą
dotyczyć
poszczególnych
czynników
wytwórczych lub też łącznie wszystkich
zastosowanych
czynników
produkcyjnych.] – (lat.) produktivitás;
termelékenység;
termékenység,
termelőképesség; nagyhozamú tenyésztés
produktywność pracy – munkatermelékenység
produktywny, -a, -e [1. dający dobre efekty lub
wytwarzający duże ilości czegoś; 2. biol.
płodny; 3. jęz. o formantach: stosowany w
danym czasie do tworzenia nowych
wyrazów] – (lat.) produktív; alkotó, termelő,
új értéket létrehozó; termelékeny, termékeny,
szapora,
gyümölcsöző,
jövedelmező;
eredményes, sikeres; hasznot hajtó
prodziekan [zastępca dziekana wydziału na
wyższej uczelni; Prodziekan wydziału
Architektury Politechniki Krakowskiej] –
(lat.) prodekan; az egyetemen az előző
tanévben működött, a volt dékán;
dékánhelyettes
proekologiczny, -a, -e [sprzyjający zachowaniu
równowagi w przyrodzie] – ökológiaiproekologiczny obyczaj – ökológiai szokás
prof. = profesor – (tytuł) prof., professzor, (zawód)
tanár (jestem profesorem)
profan [1. nie wtajemniczony, nie będący
znawcą, laik; dyletant; ignorant; nieuk;
2. człowiek niemający wystarczającej
wiedzy w jakiejś dziedzinie; 3. człowiek,
który się dopuścił profanacji; 4. w
starożytnym
Rzymie:
człowiek
-
Wersja 01 01 2017
niedopuszczony do tajemnic religijnych],
profanka – (lat.) profán; avatatlan, be nem
avatott, világi (nem egyházi); hozzá nem
értő, laikus ffi/nő
profanacja [1. zbezczeszczenie przedmiotów i
miejsc
przeznaczonych
do
celów
kultowych; też: znieważenie powszechnie
uznawanych wartości; 2. późn.łac.
profanatio
'profanacja
miejsca
poświęconego' z łac. profanare 'bezcześcić'
od profanus 'nie dopuszczony do tajemnic
relig.; nie wyświęcony; złowróżbny'; pro
'przed', zbezczeszczenie miejsca a.
przedmiotu kultu relig.; zhańbienie,
skalanie czegoś, co jest otoczone czcią] –
(lat.)
profanáció
–
profanizáció
–
profanizálás;
szentségtörés;
megszentségtelenítés,
kegyeletsértés;
vmilyen
szent
ügy
megcsúfolása,
meggyalázása, kigúnyolása; meggyalázás
profanator [osoba dopuszczająca się profanacji,
zbeszczeszczenia]
–
profanizáló;
megszentségtelenítő
profaniczny, -a, -e – (lat.) profán; világi,
közönséges, nem szent
profaniczny charakter – profán jellem
profanować [1. bezcześcić przedmioty lub
miejsca
przeznaczone
do
celów
kultowych; 2. znieważać powszechnie
uznawane wartości] – profanizálni;
megszentségteleníteni; meggyalázni
profanum vulgus [zob. odi profanum...] – (lat.)
profanum vulgus; az avatatlanok tömege, a
műveletlenek, a hozzá nem értők
odi profanum vulgus et arceo [łac., nienawidzę
nieoświeconego tłumu i unikam go. z Horacego
(Pieśni, 3, 1, 1).]
profaszysta – (ol) profasiszta; fasisztabarát, a
fasizmussal rokonszenvező
profecja – (gör.) prófécia; jóslat, jövendölés
[Profecja, natura i polityka, - Instytut
Filozofii i Socjologii PAN]
profes (łac. profiteri - jawnie wyznawać, publ.
ogłaszać) [1. zakonnik, który złożył śluby
zakonne; 2. zakonnik, który złożył
profesję czasową - profes sympliczny, lub
profesję wieczystą - profes solemny] –
fogadalmat tett szerzetes; fogadalmas
szerzetes (lat. profiteri - nyíltan bevallani,
nyíltan kihirdetni) [időszakos, egyszerű, örök
vagy ünnepélyes fogadalmat tett szerzetes]
profesat (klasztor) – szerzeteskolostor
Professional Graphics Adapter (adapter grafiki
profesjonalnej) – PGA Professional
Graphics Adapter (professzionális grafikus
vezérlőkártya)
5434
Professional Graphics Controller (w skrócie
PGC) [z ang. profesjonalny kontroler
graficzny. Karta graficzna produkowana
przez firmę IBM przeznaczona do
zastosowań profesjonalnych. W momencie
premiery (1984 rok) była to najbardziej
zaawansowana karta tego typu do
komputerów IBM XT. PGC była
podłączana do dwóch gniazd ISA i
składała się z 3 elementów (jeden był
pomiędzy dwiema kartami w gniazdach).
Ponieważ na PBC był osobny procesor był
to
teoretycznie
osobny
komputer
odpowiedzialny za wyświetlanie grafiki.
Nowością w karcie była wysoka
rozdzielczość ekranowa 640x480
z
wykorzystaniem 256 kolorów. PGC była
akceleratorem 2D oraz 3D. Oprócz
swojego trybu pracy karta oferowała
emulację karty CGA.] – Professional
Graphics Controller (PGC)
profesja [zawód, zajęcie zawodowe, fach,
specjalność, rzemiosło; Kośc. rz.kat.
publiczne złożenie ślubów zakonnych] –
(lat.) professzió; foglalkozás, szakma,
mesterség,
hivatás;
(vall.)
hitvallás,
vallomás, fogadalom; (dawno) bevallás,
megvallás
profesja zakonna [sposób życia, poprzez złożenie
trzech ślubów: ubóstwa, posłuszeństwa i
czystości] – szerzetesi fogadalom [a három
szerzetesi fogadalom letétele után a kötelező
életmód:
szegénység,
engedelmesség,
tisztaság lett]
profesjonalista
[1. osoba
zajmująca
się
zawodowo jakąś dziedziną; 2. ktoś, kto ma
duże umiejętności w jakiejś dziedzinie i
doskonale wykonuje swoją pracę] –
professzionális v. profi sportoló
profesjonalistka – professzionális v. profi sportoló
nő
profesjonalizacja [1. proces wyodrębniania się
nowych zawodów lub specjalności w danej
dziedzinie; 2. przekształcanie się jakichś
zainteresowań, czynności w zawód;
3. nabywanie umiejętności niezbędnych do
wykonywania zawodu] – specializálódás,
szakosodás
profesjonalizm [1. czyjeś duże umiejętności i
wysoki poziom wykonywanej pracy;
2. zawodowe
uprawianie
jakiejś
specjalności; 3. wyraz lub związek
wyrazowy charakterystyczny dla języka
określonego środowiska zawodowego] –
(lat.) professzionalizmus; professzionizmus;
foglalkozásként, anyagi előnyökért, fizetésért
-
Wersja 01 01 2017
űzött sportolás; hivatássszerűen végzett
foglalkozás
profesjonalizować
się
–
specializálódni,
szakosodni
profesjonalny, -a, -e [1. będący specjalistą w
jakiejś dziedzinie; 2. uprawiany jako
zawód; 3. będący na wysokim poziomie w
danej
dziedzinie;
4. spełniający
wymagania profesjonalistów] – (lat.)
professzionista; hivatásos, foglalkozásszerű;
foglalkozási, mesterségi
profesjonalna konserwacja wyrobów tekstylnych
[Profesjonalne suche czyszczenie i mokre
czyszczenie odbywa się w pralniach
przemysłowych. Suche czyszczenie –
proces czyszczenia tekstyliów poprzez
obróbkę w różnych rozpuszczalnikach
chemicznych (wyłączając wodę). Proces
ten składa się z czyszczenie, płukania i
suszenia. Mokre czyszczenie – proces
czyszczenia odzieży, który odbywa się w
wodzie z zastosowaniem odpowiednich
detergentów i technologii (czyszczenie,
płukanie I suszenie). Symbol litery w
kółku wskazuje na typ procesu pranie,
jaki może być stosowany. Pozioma kreska
pod kołem informuje o łagodny proces
prania. Podwójna kreska – bardzo
łagodny proces.] – textíliák professzionális
kezelése [Textíliák professzionális kezelése a
professzionális
száraztisztítást
és
professzionális nedves tisztítást jelenti,
kivéve az ipari mosást. Professzionális
vegytisztítás – Textiltermékek tisztításának
folyamata (víz nélkül) bármilyen olyan
oldószerben történő kezeléssel, amit a
szakemberek vegytisztításhoz szokásosan
alkalmaznak. Ez a folyamat tisztításból,
öblítésből és centrifugálásból áll. Mindezt
megfelelő szárítási és helyreállító utókezelési
eljárások követik. Professzionális nedves
tisztítás – Textiltermékek szakemberek által,
vízben történő tisztításának folyamata,
amelyhez speciális technológiát (tisztítás,
öblítés és centrifugálás), mosószereket, és a
káros hatásokat minimálisra csökkentő
adalékokat használnak. Mindezt megfelelő
szárítási és helyreállító utókezelési eljárások
követik. A körben lévő betűk az oldószert és
az alkalmazható folyamatokat határozzák
meg. A kör alatti vonal enyhe professzionális
száraztisztítási eljárást jelöl, a kettős vonal
pedig rendkívül enyhe kezelést. Ezek a
mechanikai hatásra és/vagy a szárítási
hőmérsékletre és/vagy az oldószerhez adott
vízre utalhatnak.]
profesjonał [1. zob. profesjonalista; 2. zawodnik
uprawiający
sport
zawodowo]
–
szakember,
specialista;
(zawodnik)
versenyző
profesjonista [zob. zawodowiec], profesjonistka –
(lat.) profi, professzionista; hivatásos
sportoló, akinek a sport a kereseti forrása;
vmely szakma, foglalkozási ág hivatásos
művelője; szakember, mesterember
profeska [rel. zakonnica, która złożyła śluby
zakonne] – fogadalmat tett apáca
5435
profesor
[1. tytuł
naukowy
nadawany
samodzielnemu pracownikowi wyższej
uczelni lub instytutu naukowego; też:
osoba mająca ten tytuł; 2. zwyczajowo: o
nauczycielu szkoły średniej] – (lat.)
professzor; egyetemi tanár; (dawno) tanár;
(átv.) szakértő, elismert szaktekintély
profesor habilitał dwóch docentów – a professzor
két docenst habilitált
profesor historii – történelemtanár
profesor honorowy – címzetes tanár
profesor nadzwyczajny (prof.) [stanowisko
samodzielnego pracownika naukowego,
niższe
od
stanowiska
profesora
zwyczajnego] – rendkívüli (egyetemi) tanár
profesor tytularny – címzetes egyetemi tanár
profesor uniwersytetu – professzor; egyetemi
tanár
profesor
zwyczajny
(prof.)
[najwyższe
stanowisko samodzielnego pracownika
naukowego na wyższej uczelni lub w
instytucie] – egyetemi nyilvános, rendes
tanár
profesorka [pot. nauczycielka szkoły średniej] –
középiskolai tanárnő
profesorostwo [profesor z żoną] – professzorék;
tanár és felesége
profesorowa [żona profesora] – a tanár felesége,
tanárné
profesorowie i lektory opowiadają nam o Polsce
i Polakach – a professzorok és a
nyelvtanárok
mesélnek
nekünk
Lengyelországról és lengyelekről
-
Wersja 01 01 2017
profesorski, -a, -ie – professzori, tanári
profesorstwo [1. zob. profesorostwo; 2. zob.
profesura] – professzorék; professzúra
profesura [1. stanowisko lub tytuł profesora;
2. sprawowanie
funkcji
profesora;
3. grono profesorów] – (lat.) professzúra;
(egyetemi) tanári állás, cím v. foglalkozás
profeta [prorok, wieszcz; człowiek obdarzony
zdolnością przewidywania przyszłości] –
(gör.-lat.) próféta; (vall.) az isteni akarat,
szándék közvetítője; isten kiválasztott
embere, a nép tanítója (az ószövetségben, az
iszlámban); (átv.) jós, látnok
profetyzować [prorokować, wróżyć] – (gör.)
profetizálni; jósolni, jövendölni
profetyzm [1. przepowiadanie przyszłości; też:
zdolność
prorokowania;
2. zjawisko
występowania proroków] – prófétizmus [A
prófétizmus Izraelben a Kr. e. XI. sz.-ban a
prófétaközösségek megjelenésével kapja az
első nagy lendületet (Szentélyekkel és egyegy kiemelkedő vallási személlyel való
kapcsolat,
eksztatikus
állapot.).
Jelentőségük: a bírák korában (törzsek
elszigeteltsége, filiszteus veszély) a nabik
közössége jelentette a nemzeti egységesítő
erőt. A Jahve-hit védelmezői, a Baál-kultusz
ellenfelei.]
profil [1. twarz widziana z boku; też: jej
wizerunek; 2. linia obwodząca kontur,
kształt czegoś; 3. charakter, zakres,
kierunek czegoś; 4. przekrój pionowy
ukazujący budowę geologiczną danego
odcinka skorupy ziemskiej; 5. ozdobna
listwa wystająca nad powierzchnię muru,
mebla
itp.;
6. obrys
przekroju
poprzecznego jakiegoś przedmiotu; 7. zob.
kształtownik] – (fr.) profil; arcél; arculat;
oldalnézet; keresztmetszet, keresztszelvény;
(műsz) idom, szelvény; (ép.) az építészeti
tagozatok keresztmetszete
profil
profil nasypu – a töltés keresztmetszete v.
priűofilja
profil rzeki [wykres przedstawiający spadek
rzeki w różnych jej odcinkach] – folyó
keresztszelvénye
profil terenu [rysunek linii obrazującej rzeźbę
terenu wzdłuż osi trasy lub kierunków do
niej
poprzecznych]
–
terület
keresztszelvény v. keresztmetszet
5436
profilaksja [organizmu na obcogatunkowe
białko wprowadzone przez iniekcję] –
(gör.)
profilaxia,
profilaxis;
(orv.)
megelőzés, betegségmegelőzés, megelőző
védekezés; betegek megelőző jellegű
egészségügyi ellátása
profilaksja kryminalna – kriminálprofilaxis;
bűnmegelőzés
profilaktyczny, -a, -e – (gör.) profilaktikus; óvó,
megőrző, elhárító, kórmegelőző, védő;
megelőző
profilaktyczne badanie – megelőző vizsgálat
profilaktyczne badanie onkologiczne – rákszűrő
vizsgálat
profilaktyczne prześwietlenie płuc – tüdőszűrés
Profilaktyczny Dom Zdrowia Wielkopolanka –
Wielkopolanka Egészségmegőrző Ház
profilaktyka (gr. prophylaktikos) [działania
mające
na
celu
zapobieganie
niekorzystnym zjawiskom, zwłaszcza
chorobom]
–
megelőzés,
elhárítás,
védekezés;
betegségmegelőzés,
kórmegelőzés, rákszűrés
profilaktyka antywirusowa (ang. antivirus
hygiene) [całokształt działań i środków
zapobiegawczych mających uchronić
komputerowe stanowisko pracy przed
wirusami, bakteriami, końmi trojańskimi
itp.]
—
(ang.
antivirus
hygiene)
vírusvédelem, víruskeresés, vírusirtás
profilaktyka przeciwko rakowi – rákszűrés
[profilaktyka przeciwko rakowi piersi:
mellrák szűrés]
profilaktyka zdrowotna – betegségmegelőzés
-
Wersja 01 01 2017
profile [ang. profil {m.}; charakterystyka {f.}] –
(ang.) profile [inf. ismételten használt
paraméterek
automatikus
beállításához
szükséges információkat tartalmazó file]
profilować [1. nadawać czemuś określony
charakter,
zakres,
kierunek;
2. wykonywać profile architektoniczne;
też: ozdabiać coś profilami; 3. wykonywać
i badać pionowy przekrój warstwy
skorupy ziemskiej; 4. nadawać jakiemuś
przedmiotowi określony kształt za pomocą
odpowiednich narzędzi lub maszyn] – (fr.)
profilozni, (fr-ném.) profilírozni; vmely üzem
v. intézmény sajátos (termelési) arculatát
kialakítani; a gyártásra került árukat ennek
megfelelően kijelölni; (műsz) méretre szabni;
tervezni, megtervezni
profilowanie [motyw dekoracyjny w postaci
ciągłych, równoległych linii, wgłębień,
listew itp.] – (fr.) profilozás, (fr-ném.)
profilírozás
profilowany, -a, -e – méretre szabott
profit [korzyść, pożytek, zysk; zysk lub korzyść z
czegoś] – (fr.) profit; haszon, nyereség;
tőkehaszon
profitka [okrągła osłonka dla ochrony lichtarza
przed spływającą ze świecy stearyną] –
(dawno) gyertyavégtartó
profitować [1. wykorzystywać coś; 2. przynosić
zysk lub korzyść] – (fr.) profitálni; anyagi
hasznot húzni, előnyt szerezni (vmiből);
nyerni
proforma [dawn. klasa wstępna; szkoła
początkowa] – (dawno) kezdő osztály
profos [nm. 'dawn. dozorca więzienny, żandarm'
ze st.fr. provost 'przełożony' od łac.
propositus p.p. od proponere, przest. hycel,
oprawca; dawn. podoficer strzegący
aresztantów wojsk.] – (ném.) prófosz;
(dawno) katonai börtönőr, börtönfelügyelő,
porkoláb
profuzja [ łac. profusio 'wylewanie; rozrzutność';
obfitość, mnogość, nadmiar] – szertelen
bőség
progenitura [łac. 'mająca się urodzić' od
progignere 'płodzić'; przest. potomstwo;
dzieci] – (lat.) progenitúra; az utódok, a
leszármazottak; ivadék, maradék; utódlási
jog
progeria [znaczne przyśpieszenie procesu
starzenia się] – idő előtti öregedés
progi karczemne – csárda v. kocsmaküszöb
progimnazjum [dawny typ szkoły z programem
obejmującym zakres nauczania niższych
klas
gimnazjum.]
–
négyosztályos
gimnázium; algimnázium
prognat – prognát, előreálló arcú ember
5437
prognatyzm [1. (łac. prognathia) - nadmierne
wysunięcie
ku
przodowi
kości
trzewioczaszki (żuchwy lub szczęk). 2.
anat. silne wysunięcie ku przodowi obu
szczęk przed płaszczyznę górnej części
twarzy
(jak
u
kopalnych
form
człowiekowatych) a. tylko górnej szczęki, z
cofnięciem żuchwy (wada rozwojowa
człowieka)]
–
(bonc)
prognathia,
prognatizmus
[Az
állkapocscsont
homlokvonalon túli kiemelkedése. az emberi
koponyán, a negrid rassz ismertetőjele.]
prognosta, prognozer [osoba stawiająca,
sporządzająca prognozę, przewidująca
coś; prognostyk] – prognózist, előrejelzést
készítő ember
prognostycznie – jóslóan
prognostyczny, -a, -e – prognosztikai
prognostyk [1. przepowiednia formułowana na
podstawie jakichś danych; 2. fakt, na
podstawie którego można przewidzieć
rozwój wydarzeń; 3. zapowiedź, znak,
przepowiednia, wróżba, omen] – (gör.)
prognosztikon; jel, előjel, jóslat, ómen
prognostyka [gr. prognōstikón 'zapowiedź' z
r.nij. od prognōstikós 'zapowiadający' i
prógnōsis 'przeczucie, z góry powzięta
uchwała' od progignōskein 'wiedzieć z
góry; przepowiadać' – 1. dziedzina wiedzy
zajmująca
się
przewidywaniem
przyszłości na podstawie rozpoznawania
obecnego stanu rzeczy i przy zastosowaniu
w miarę możliwości procedur naukowych;
współcześnie p. ma duże osiągnięcia w
zakresie
przewidywania
niektórych
wycinków rzeczywistości (np. pewnych
procesów
demograficznych,
techn.,
ekologicznych);
p.
jest
elementem
przygotowawczym w planowaniu ludzkiej
działalności na szerszą lub węższą skalę i
stanowi przedmiot działalności licznych
placówek nauk. i agend rządowych (w
Polsce np. Komitet Prognoz "Polska w
XXI wieku", PAN, Centralny Urząd
Planowania). 2. gałąź futurologii,
zajmująca
się
ukazywaniem
prawdopodobnych kierunków rozwoju
społ.-ekon. w przyszłości, jego struktury i
tempa, oraz zasięgu przemian; 3. sztuka
przewidywania przyszłości] – (gör.)
prognosztika; jóslás tudománya; gazdasági
prognosztika
prognoza [1. przewidywanie przyszłych zjawisk
lub zdarzeń; 2. przewidywanie przyszłości
na
podstawie
horoskopu;
3.
przewidywanie przebiegu choroby; 4.
przewidywanie
(procesów
społ.,
przyszłych
faktów,
zjawisk);
-
Wersja 01 01 2017
zapowiadanie
(przebiegu
wydarzeń,
choroby, stanu pogody) oparte na
racjonalnych przesłankach i formułowane
przez specjalistów; med. rokowanie; 5.
przewidywanie
czegoś
oparte
na
określonych danych, obliczeniach] – (gör.)
prognózis; előrelátás, jóslás, jövendölés;
meghatározott adatokon alapuló előzetes
számítás; előzetes vélemény a folyamat
valószínű lefolyásáról; (orv.) kórjóslat; az
orvosnak
vmely
betegség
valószínű
lefolyásáról a tényezők ismerete alapján tett
nyilatkozata; (met.) az időjárás előrejelzése
prognoza długofalowa – hosszú távú prognózis
prognoza ekonomiczna – gazdasági prognózis
prognoza ilościowa – mennyiségi prognózis
prognoza jakościowa – minőségi prognózis
prognoza krótkoterminowa – rövid távú
prognózis
prognoza meteorologiczna – időjárás előrejelzés
prognoza perspektywiczna – távlati prognózis
prognoza pogody – időjárásjelentés, időjóslat;
időjárás-előrejelzés
prognoza pogody na dzień następny – a másnapra
várható időjárás prognózisa
prognoza rynku – piaci prognózis
prognoza średniookresowa – középtávú prognózis
prognoza
średnioterminowa
–
középtávú
prognózis
prognozować – prognosztizálni, előrejelezni;
előrejelzést, prognózist készíteni
prognozowanie – prognosztizálás
prognozowanie demograficzne – demográfiai
prognosztizálás
prognozowanie długoterminowe – hosszú távú
prognosztizálás
prognozowanie ekonomiczne – gazdasági
prognosztizálás
prognozowanie i analiza rynku – a piac
analizálása és prognosztizálása
prognozowanie krótkoterminowe – rövid távú
prognosztizálás
5438
prognozowanie perspektywiczne – perspektivikus
prognosztizálás
prognozowy, -a, -e [(literatura) dotyczący
prognozy lub związany z prognozą] –
(gör.) prognózis-; előrelátás-, jóslási,
jövendölési
progowy, -a, -e – küszöbös
progowy percepcji – felismerhetőségi küszöb
progowy przyrost <bodźca> – észlelhetőségi
(észrevehetőségi)
határ;
különbségi
(észrevehetőségi) küszöb
progowy przyrost głośności – hangosság
észrevehetőségi határa
progowy przyrost wysokości dźwięku –
hangmagasság észrevehetőségi határa
program [gr. prógramma 'obwieszczenie;
porządek
dzienny';
plan,
rozkład,
kalendarz, projekt (działań, prac, zadań,
celów itp.); zarys treści i metod określonej
dziedziny
nauki;
wyszczególnienie
utworów i wykonawców spektaklu,
widowiska, koncertu, punktów zabawy,
spis audycji radiowych a. TV. ― 1. plan
zamierzonych czynności, przedsięwzięć
itp.; 2. założenia, postulaty i cele jakiejś
działalności; 3. repertuar teatru, opery
itp.;
też:
opis
tego
repertuaru
wydrukowany w formie broszury, ulotki
lub w gazecie; 4. broszura zawierająca
informacje o danym przedstawieniu,
koncercie itp.; 5. szereg elementów
spektaklu, występu itp. następujących po
sobie w określonej kolejności; 6. audycja
radiowa albo telewizyjna; też: spis takich
audycji nadawanych w danym dniu lub
tygodniu; 7. zestaw audycji radiowych
lub telewizyjnych nadawanych przez daną
rozgłośnię na stałej częstotliwości;
8. zakres wiedzy objętej nauczaniem
szkolnym lub akademickim; też: wykaz
przedmiotów objętych takim nauczaniem;
9. ciąg instrukcji napisanych w języku
zrozumiałym dla komputera] – (gör.)
program; terv, munkaterv; célkitűzés,
szándék; tárgysorozat, napirend, munkaterv;
(pol.) politikai párt, kormányzat, társadalmi
szervezet alapvető feladatainak és céljainak
foglalata; (műv.) műsor; tévécsatorna,
program; (w szkole) tanterv; programfüzet;
(informatika) program (computer-) (számítógép-) program, szoftver [egy
számítógép működtetéséhez, feladatainak
elvégzéséhez
szükséges
parancsok,
utasítások összessége]
program antywirusowy (antywirus) [1. program
komputerowy,
którego
celem
jest
wykrywanie, zwalczanie i usuwanie
wirusów komputerowych. Współcześnie
-
Wersja 01 01 2017
najczęściej jest to pakiet programów
chroniących komputer przed różnego
typu zagrożeniami. 2. to program
komputerowy,
którego
celem
jest
wykrywanie, zwalczanie, usuwanie i
zabezpieczanie
przed
wirusami
komputerowymi (a także naprawia
uszkodzenia
wywołane
infekcją
wirusową)] – vírusirtó v. antivírus program
[a számítástechnikában egy szoftveres vagy
hardveres architektúra, amelynek célja annak
biztosítása, hogy a hálózatba vagy egy adott
számítógépbe ne juthasson be olyan
állomány, mely károkozást, illetéktelen
adatgyűjtést vagy bármely, a felhasználó
által nem engedélyezett műveletet hajt végre.
Ilyenek például a vírusok, trójai programok
és egyéb kártékony programok.]
program archiwizujący (ang. backup software)
[oprogramowanie do tworzenia archiwów
danych, często dostępny jako wyposażenie
systemu operacyjnego. Oprogramowanie
tego
rodzaju
zawiera
narzędzia
pozwalające gromadzić informacje o
składowanych danych źródłowych i
miejscu ich docelowego składowania,
harmonogram składowania, procedury
automatycznego składowania, narzędzia
do zarządzania archiwami.] – archiváló
program
[több
(általában
kisebb)
számítógépes
állományt
egy
file-ba
csomagoló program, megkönnyítve így a
file-ok átvitelét a hálózaton]
program artystyczny – kultúrműsor, művészeti
műsor
program celowy, państwowy – állami célprogram
program dla dzieci – gyerekműsor
program długofalowy inwestycyjny – hosszú távú
beruházási program
program do kompresji plików [program do
kodowania danych w taki sposób, aby
zajmowały jak najmniej danych na dysku.
Współcześnie
istnieje
kilkadziesiąt
formatów skompresowanych archiwów, z
których najpopularniejszym jest ZIP,
obsługiwany przez wszystkie dostępne
aplikacje. Programy dostępne na rynku
(freeware i shareware) obsługują różne
zestawy formatów kompresji.] – tömörítő
program
program dodatkowy – kísérőműsor
program dokumentalny – dokumentumműsor
program dozwolony od 16 lat – 16 éven
felülieknek ajánlott műsor
program drugi – kettes program v. csatorna
program dyskusyjny – vitaműsor
5439
program edukacyjny (ang. educational program)
[program
wspomagający
proces
nauczania i sprawdzanie wiedzy. Można
wyróżnić: a) elektroniczne podręczniki —
przekazują pewien zasób wiedzy; b)
programy wspomagające powtarzanie i
zapamiętywanie — tzw. nauczanie
programowane (ang. drill and practice),
pomocne np. przy nauce języków obcych;
c) programy testujące.] – iskolatévé;
iskolatelevízió; (inf.) oktatóprogram
program estradowy – esztrádműsor, vegyes
szórakoztató műsor
program filmowy – moziműsor
program finansowy – pénzügyi program
program generujący [zob. generator w zn.] –
generáló program
program gospodarczy – gazdasági program
program Indeo (typ programu kompresującego
dla obrazu opracowanego przez Intel) –
(kat.: informatyka) Indeo [Az Indeo eljárás
ingyenesen
terjesztett
digitális
videoállomány tömörítő és kibontó eljárás,
ami a videoállományokkal átadható. Az
Indeo eljárás képkockán belüli és képkockák
közötti tömörítéssel dolgozik. A tömörített
állományban kulcsképkockák és delta
képkockák találhatók. Az eljárás csak
képkockán belüli tömörítéssel tömöríti a
kulcs-képkockákat, ezért ezek önállóan
kibonthatók. A delta képkockák a képnek
csak megváltozott részeit tartalmazzák, ezért
csak a korábbi kulcsképkocka ismeretében
bonthatók ki. Alapértelmezés szerint minden
15.
képkocka
kulcsképkocka.
A
kulcsképkockák egymástól való távolsá-ga
alapvetően befolyásolja a képminőséget és az
adatátviteli sebességet. Ha a kulcsképkockák
közötti távolság kicsi, akkor jó a
képminőség, de nagyobb bitsebesség
szükséges az állomány továbbításához. Az
Indeo
állományban
a
képés
hanginformációk váltakozva helyezkednek
el. Megadható, hogy a képkockákhoz tartozó
hanginformáció hogyan helyezkedjen el a
file-ban. Alapértelmezés szerint minden
képkockához tartozik hanginformáció, de
megadható, hogy a hanginformáció ritkábban
helyezkedjen el a file-ban. Tömörítéskor az
ablak méretet, a képváltási frekvenciát, az
átlagos adatátviteli sebességet, a kép- és
hangállomány váltakozásának arányát és a
kulcs-képkockák közötti távolságot kell
megadni. Ha az alkalmazó szerint a
képminőség fontosabb az adatátviteli
sebességnél, akkor lehetősége van ennek
beállítására is. Az eljárás a beállított
képminőséget a legkisebb bitsebességnél
-
Wersja 01 01 2017
biztosítja. A tömörítéskor beállítható
paraméterek: Ablak méret: 320 × 240, 240 ×
180 vagy 160 × 120 képpont Képváltási
frekvencia: 5–10, 15, 24, 25, 30 Hz Kulcsképkockák távolsága: 15.]
program informacyjny – tájékoztató műsor
program inwestycji – beruházási program
program jest przyjazny w użytkowaniu – (inf.)
felhasználóbarát program
program kompleksowy – komplex program
program koncertu – a hangverseny műsora;
hangverseny műsor
program łatwy w użytkowaniu – (inf.) könnyen
kezelhető program
program magazynowy – készletnyilvántartási
program
program muzyczny – zenei műsor
program muzyki lekkiej – könnyűzenei műsor
program na żywo – élőadás
program nauczania – tanterv
program nauczania (curriculum) [Program
nauczania jest to w polskim systemie
oświaty opis sposobu realizacji celów i
zadań
ustalonych
w
podstawie
programowej
lub
innych
zadań
wspomagających realizację tych celów.
Przepisy
dotyczące
dopuszczania
programów i podręczników do użytku
szkolnego rozróżniają program nauczania
ogólnego, który obejmuje co najmniej
jeden etap edukacyjny i dotyczy
kształcenia zintegrowanego, przedmiotu,
ścieżki
edukacyjnej,
bloku
przedmiotowego lub ich części ; oraz
program nauczania dla zawodu i program
nauczania
dla
profilu
kształcenia
ogólnozawodowego, który stanowi zbiór
usystematyzowanych, celowych układów
umiejętności i treści nauczania, ujętych w
podstawie programowej kształcenia w
zawodzie albo w podstawie programowej
kształcenia
w
profilu
kształcenia
ogólnozawodowego,
określonych
w
odrębnych
przepisach,
wraz
ze
wskazówkami dotyczącymi realizacji
procesu kształcenia i oceniania osiągnięć
edukacyjnych
ucznia.
Źródło:
Rozporządzenie MENIS z dnia 5 lutego 2004
r. w sprawie dopuszczania do użytku
szkolnego
programów
wychowania
przedszkolnego, programów nauczania i
podręczników oraz cofania dopuszczenia.](curriculum) folyamatterv, tevékenységterv,
program; tanmenet
program naukowy – tudományos műsor; isk.
tanmenet; tanterv
5440
program niedozwolony dla dzieci – nem
gyerekeknek való műsor
program oświatowy – iskolatévé
program
państwowego
budownictwa
mieszkaniowego – állami lakásépítési
program
program pierwszy [zob. Pierwyj kanał (pl:
Program Pierwszy)] – egyes program v.
csatorna
program pocztowy – levelezőprogram
program poczty elektronicznej [program
komputerowy służący do wysyłania,
odbierania i przetwarzania poczty
elektronicznej.]
–
elektronikus
levelezőprogram
program pomocniczy [ang. helper program] –
segédprogram, utility
program produkcyjny – termelési program
program radiowy – rádióműsor
program
radiowy
zapisany
na
taśmie
magnetofonowej – szalagra rögzített
hangfelvétel
program rezydentny (TSR, Terminate and Stay
Resident, resident program) [1. to program
załadowany do pamięci operacyjnej
komputera w dowolnej chwili jako "back
stage" - "proces w tle" i pozostający w
stałej gotowości do wykonania. Program
rezydentny
obsługuje
w
czasie
rzeczywistym właściwe sobie wywołania
lub
przerwania.
Podstawowym
programem rezydentnym w DOS-ie jest
interpreter komend - command.com, inne
to np. sterowniki urządzeń lub np.
monitorujące klawiaturę lub drukarkę.
Każdy program rezydentny może być
immanentnym
składnikiem
systemu
operacyjnego, ładowanym w trakcie jego
startu
lub
doładowanym
przez
użytkownika wg jego potrzeb w dowolnej
chwili. 2. (program, który cały czas
pozostaje
w
pamięci
operacyjnej
komputera i realizuje określone procesy,
np. monitorowanie antywirusowe. Praca
w tle przez cały czas działania systemu
operacyjnego jest w przypadku takiego
programu podstawowym lub jedynym
trybem działania.] – memóriarezidens
program [A TSR (kibontva: Terminate and
Stay Resident) egy DOS program, amely
lefutása után a memóriában marad, így kódja
kívülről hívható, illetve futási állapotát
megőrzi. A TSR kilépés előtt ráfűzi magát
egy megszakításvektorra, aminek aktiválása,
aktiválja a TSR-t magát. Pl.: az időzítő
megszakítás hatására a TSR rendszeres
időközönként lefut. A TSR technika
hasznosnak bizonyult a DOS, mint
-
Wersja 01 01 2017
egyfeladatos operációs rendszer számos
hiányosságának enyhítésére. Segítségével
különféle
periféria
hardverillesztőprogramok, kisebb segédprogramok,
mint súgók, illetve vírusok készültek.]
program rozruchowy (ang. boot loader) [to
działający
na
zasadzie
bootstrapu
program uruchamiany jako pierwszy po
wykonaniu BIOS-u (lub EFI), służący do
załadowania systemu operacyjnego do
pamięci operacyjnej komputera.] – boot
loader (indítóprogram) [megjeleníti az
útválasztón futó indítóprogram verzióját]
program rozrywkowy – szórakoztató műsor
program rozwojowy – fejlesztési program
program sportowy – sportműsor, sportközvetítés
program sympozjum – szimpózium műsor;
szűkebb körű tanácskozás egy meghatározott
témáról
program systemowy (ang. system program)
[program tworzący środowisko do
opracowywania i wykonywania aplikacji.
Niektóre z nich są tylko interfejsami do
funkcji systemowych, inne są bardziej
złożone.] – rendszerprogram [a rendszermag
által nyújtott eszközöket használják az
operációs rendszertől elvárt szolgáltatások
megvalósítására]
program szkolny – tanterv
program świetlicowy – kultúrműsor, klub
programja
program tv dla wszystkich – korhatár nélküli
tévéműsor
program tv dozwolony od 7 lat. – 7 éven
felülieknek ajánlott tévéműsor
program tv dozwolony od 12 lat – 12 éven
program tv dozwolony od 16 lat – 16 éven
program układowy – rendszerprogram
program usługowy (ang. utility program)
[specjalizowany program komputerowy,
służący do wykonywania określonego
zadania, np. badania powierzchni dysku
twardego] – segédprogram
program użytkowy (ang. user program,
application program, application) [każdy
samodzielny program lub element pakietu
oprogramowania, który nie jest zaliczany
do
oprogramowania
systemowego.
Przykładami takich programów są
edytory tekstów, arkusze kalkulacyjne,
programy
baz
danych,
programy
graficzne, dziedzinowe (np. gospodarka
materiałowa, gospodarka finansowoksięgowa,
zarządzanie
zasobami
ludzkimi).]
–
felhasználói
alkalmazói program
5441
-
program;
A felhasználói programok a számítógépes
feldolgozás eszközei, segítségükkel tudunk
valamilyen konkrét feadatot elvégezni a gépen.
A feladatok jellegétól függően ezek a
programok lehetnek:
 programnyelvek (pl. Pascal, C, Basic),
 segédprogramok (pl. fájlkezelők, tömörítők,
víruskeresők),
 irodai
programcsomagok
(pl.
szövegszerkesztők,
táblázatkezelők,
adatbáziskezelők),
 és még sok minden más...
Program
Voyager
[program
dwóch
bezzałogowych
misji
kosmicznych
mających na celu badanie Jowisza (w 1979
roku) i Saturna (w latach 1980 i 1981).
Voyager 2 przeleciał także obok Urana (w
1986 roku) i Neptuna (w 1989 roku).
Sondy Voyager 1 i Voyager 2 wystrzelono
w 1977 roku wykorzystując korzystny
układ planet. Początkowo miały być
kontynuacją programu Mariner (loty 11 i
12, określane też jako program Mariner
Jupiter-Saturn). W marcu 1977 roku
nazwę zmieniono na program Voyager. Po
wystrzeleniu Voyager 1 naukowcy poznali
zagrożenia, jakie mogły pojawić się w
trakcie lotu Voyagera 2. Obie misje
dostarczyły bardzo wielu informacji o
gazowych
olbrzymach
Układu
Słonecznego,
ich
księżycach
i
pierścieniach. W roku 1998 Voyager 1 pod
względem oddalenia od Słońca wyprzedził
sondę Pioneer 10 (zmierzającą w
przeciwnym kierunku) i stał się
najdalszym sztucznym obiektem w
kosmosie. Voyager 1 przekroczył szok
końcowy w grudniu 2004 r., a Voyager 2
uczynił to w sierpniu 2007 r. Obydwie
sondy znajdują się obecnie w obrębie
płaszcza Układu Słonecznego i zmierzają
w stronę heliopauzy. Sondy zostały
zbudowane w należącym do NASA Jet
Propulsion Laboratory w Pasadenie. Do
każdej z nich jest dołączony Voyager
Golden Record.] – Voyager-program
[melynek keretében a NASA 1977-ben két
űrszondát indított a külső bolygók
megfigyelésére, a Voyager 1-et és a Voyager
2-t.]
 Voyager–1 (1977. szeptember 5., Jupiter,
Szaturnusz);
Aktuális helyzet: 2011. áprilisában több
mint 17,459 milliárd kilométerre (116
csillagászati egységre) volt a Naptól.
 Voyager–2 (1977. augusztus 20. Jupiter,
Szaturnusz, Uránusz, Neptunusz);
Wersja 01 01 2017
Aktuális helyzet: 2011. április több mint
14,216
milliárd
kilométerre
(95
csillagászati egységre) volt a Naptól.
program widowisk – a látványosságok műsora
program wyborczy [polityczny program partii
lub organizacji, która zobowiązuje się
realizować ten program w wypadku
zwycięstwa w wyborach] – választási
program
program wzbogacony – gazdagított program
program (zebrania) – tárgysorozat
program źródłowy (angielskie source program)
[tekst programu wyrażonego w języku
programowania, nadający się do czytania
przez człowieka i przeznaczony do
tłumaczenia
przez
translator]
–
forrásprogram
[Egy
magasszintű
programnyelven megírt szöveg. A Turbo
Pascal rendszerben kiterjesztése .pas. A
forrásprogram fordítása után kapjuk a
tárgykódot. A tárgykódú modulakat a
szerkesztő (linker) állítja össze futtatható
programmá. A Turbo Pascal renszerben a
szerkesztés automatikus.]
programatyczny, -a, -e – (gör.) programatikus;
programszerű; programot adó
programista [1. osoba opracowująca programy
komputerowe;
2. pracownik
opracowujący
program
jakiegoś
działania; 3. pracownik zatrudniony w
dziale programowym radia, telewizji,
filmu itp.], programistka – műsorkészítő,
műsorszerkesztő, programtervező (ffi/nő);
(műsz) programozó(nő)
programista komputerowy [on zajmuje się
opracowywanie i wdrażanie do użytku
programów
komputerowych]
–
számítógép-programozó
programistyczny, -a, -e – műsorkészítői,
műsorszerkesztői, programtervezői
programmable read-only memory {rzecz.} (też:
PROM); programowalna pamięć tylko do
odczytu {f.} [komp.] [zł.] - PROM
Programmable
Read-Only
Memory
(programozható, csak olvasható tár)
programować [1. pisać programy komputerowe;
2. ustawiać, najczęściej automatycznie,
parametry pracy jakiegoś urządzenia;
3. układać program jakiegoś działania,
jakiejś imprezy itp.] – (gör.) programozni;
tervezni, tervet készíteni; (műsz.) műveleti
utasítással ellátni, programozni
programować coś – beprogramozni vmit
programowanie [to proces projektowania,
tworzenia i poprawiania kodu źródłowego
programów komputerowych lub urządzeń
5442
mikroprocesorowych (mikrokontrolery).]
– programozás; tervezés, tervkészítés
Programowanie ekstremalne (ang. eXtreme
Programming, XP) [to paradygmat i
metodyka programowania mające na celu
wydajne tworzenie małych i średnich
"projektów wysokiego ryzyka", czyli
takich, w których nie wiadomo do końca,
co się tak naprawdę robi i jak to
prawidłowo zrobić. Przyświeca temu
koncepcja
prowadzenia
projektu
informatycznego, wywodząca się z
obserwacji innych projektów, które
odniosły sukces. Podstawą ekstremalnego
programowania jest synergia wynikająca
ze stosowania rozmaitych praktyk, które
same w sobie mają wiele zalet, lecz mogą
być trudne w zastosowaniu. Łączne użycie
tych
praktyk
ma
zapewniać
wyeliminowanie niedogodności każdej z
nich. Podstawowe założenia zostały
sformułowane przez Kenta Becka. Stroną,
która służyła do wymiany poglądów na
temat programowania ekstremalnego było
pierwsze na świecie Wiki Portland Pattern
Repository założone przez Becka i
Cunninghama.] – [XP] (ang. eXtreme
Programming, XP) Extrém programozás
Programowanie neurolingwistyczne (ang. neurolinguistic programming, NLP) [wiedza na
temat subiektywnego doświadczania,
modelu skutecznej komunikacji oraz
instrumentu zmiany osobistej. Zbiór
technik komunikacji nastawionych na
tworzenie i modyfikowanie wzorców
postrzegania i myślenia u ludzi. Nazwa
została wymyślona przez Johna Grindera i
Richarda Bandlera, aby podkreślić
postulowane
powiązanie
między
procesami neurologicznymi ('neuro'),
językiem ('lingwistyczne') i wzorcami
zachowań, którymi ludzie się kierują
('programowanie'). NLP było pierwotnie
promowane przez Bandlera i Grindera w
latach 70 jako niezwykle efektywna i
szybka forma psychoterapii oraz 'sztuka
doskonalenia'.
W
środowiskach
naukowych NLP nie uzyskało do dzisiaj
poparcia i jest przedmiotem ostrej krytyki
(zob. poniżej: Argumenty przeciwników
NLP). Najczęściej NLP pojawia się w
szkoleniach z metod służących rozwojowi
samomotywacji,
zdolności
negocjacyjnych, umiejętności uwodzenia,
czy prowadzenia kampanii wyborczych.] –
Neuro-lingvisztikus programozást (NLP)
[meg kell különböztetni a neurolingvisztika
nevű,
több
tudományágat
felölelő
tudományos irányzattal, amelynek semmi
-
Wersja 01 01 2017
köze az NLP-hez és az NLP semmilyen
módon nem használja eredményeit. A
neuro-lingvisztikus programozás (NLP)
egyrészt tapasztalatokra épülő konkrét
pszichológiai,
pszichoterápiás
és
kommunikációs technikák rendszere, amely
képviselőinek
állítása
szerint
a
nyelvhasználatot
és
viselkedést
tanulmányozva a kiválóság struktúráját
igyekszik
megfejteni,
ezzel
megismételhetővé és elsajátíthatóvá tenni az
egyes ember számára. Az így elsajátított
tudás az NLP szerint azután alkalmazható az
élet bármely területén, ahol a hatékony
kommunikáció mint releváns szempont
megjelenik (nevelés, vállalatvezetés, üzleti
élet, politika stb.).]
Programowanie obiektowe (ang. object-oriented
programming)
[paradygmat
programowania, w którym programy
definiuje się za pomocą obiektów —
elementów łączących stan (czyli dane,
nazywane
najczęściej
polami)
i
zachowanie (czyli procedury, tu: metody).
Obiektowy
program
komputerowy
wyrażony jest jako zbiór takich obiektów,
komunikujących się pomiędzy sobą w celu
wykonywania zadań. Podejście to różni się
od
tradycyjnego
programowania
proceduralnego, gdzie dane i procedury
nie są ze sobą bezpośrednio związane.
Programowanie obiektowe ma ułatwić
pisanie, konserwację i wielokrotne użycie
programów lub ich fragmentów.] –
objektumorientált programozás (angolul
object-oriented
programming,
röviden
OOP), Objektum orientált programnyelv.
[egy programozási módszer]
programowanie proceduralne [to paradygmat
programowania zalecający dzielenie kodu
na
procedury,
czyli
fragmenty
wykonujące ściśle określone operacje] –
procedurális programozás
programowanie strukturalne [to paradygmat
programowania zalecający hierarchiczne
dzielenie kodu na bloki, z jednym
punktem wejścia i jednym lub wieloma
punktami
wyjścia.
Chodzi
przede
wszystkim
o
nieużywanie
(lub
ograniczenie) instrukcji skoku (goto).
Dobrymi strukturami są np. instrukcja
warunkowe (if, if...else), pętle (while,
repeat), wyboru (case, ale nie switch z C i
potomnych). Strukturalność zakłócają
instrukcje typu: break, continue, switch (w
C itp.), które jednak w niektórych
przypadkach
znacząco
podnoszą
czytelność
kodu.]
–
struktúrális
programozás; a programfejlesztési eljárás a
5443
specifikáció
lépésről
lépésre
történő
finomítása
programowy, -a, -e – program-, műsor-,
programszerű
programowa muzyka [muzyka, która za
pośrednictwem odpowiednich czynników
(melodyka,
harmonia,
kolorystyka
instrumentalna itp.) sugerować ma pewne
wyobrażenia na temat określonych tytule
treści
literackich,
obrazowychczy
ideologicznych, w przeciwieństwie do
muzyki absolutnej. Typową formą
rogramową jest poemat symfoniczny] –
programzene
programy do prezentacji [programy służące do
tworzenia prezentacji multimedialnych.
Każda prezentacja jest złożona ze slajdów
składających się z tekstów, grafiki,
animacji oraz dźwięków. Najbardziej
znane programy do tworzenia prezentacji
to wchodzący w skład pakietu Microsoft
Office PowerPoint oraz wchodzący w
skład pakietu OpenOffice.org Impress.] –
prezentációs programok
programy są bardzo podobne – a műsorok
nagyon hasonlóak
progres [przest. postęp] – (dawno) haladás, siker,
előmenetel
progresista, progresistka – haladó szellemű ffi/nő
progresizm [1. zob. progresywność; 2. tendencja
w katolicyzmie sprzyjająca uznawanym za
postępowe postulatom pod adresem
Kościoła] – progresszivitás; (lat. progressus)
előrehaladás (filozófiai irányzat)
progresja [łac. progressio 'postęp(owanie
naprzód)' od progressus 'postęp' z p.p. od
progredi 'iść naprzód'; 1. osiągnięcie
kolejnego stadium rozwoju; 2. ekon.
stopniowe
wzrastanie;
3. muz.
powtarzanie
motywu,
zwrotu
melodycznego na stopniowo zmieniającej
się wysokości; 4. stopniowe wzrastanie,
postęp; stopniowe podwyższanie (odsetka
stawek podatków od wyższych dochodów;
stawki wynagrodzenia akordowego po
przekroczeniu określonej produkcji w
określonym czasie itp.)] – (lat.) progresszió;
fejlődés, haladás, előremenetel, emelkedés,
előrehaladás; (menny.) haladvány
progresja geometryczna – mértani haladvány
progresja malejąca – csökkenő haladvány v.
sorozat
progresja podatkowa [wzrost stopy podatkowej
wraz
ze
wzrostem
sumy
opodatkowywanej]
–
adóprogresszió
(vagyis hogy a magasabb sávba tartozó
jövedelmek magasabb adókulccsal adóznak)
-
Wersja 01 01 2017
progresja rosnąca – növekvő v. növő haladvány v.
sorozat
progresyjnie, progresywnie – progresszíven
progresyjny, -a, -e; progresywny, -a, -e – (lat.)
progresszív, progrediens; (fokozatosan)
haladó v. emelkedő; fokozatos
progresywność [1. wyznawanie postępowych
ideałów i wprowadzanie ich w życie;
2. zob.
progresja:
ekon.
stopniowe
wzrastanie]
– (lat.)
progresszivitás;
fokozatosan emelkedő fizetési v. adózási
kulcs; haladó, élenjáró álláspont; vminek
progresszív volta, jellege; vminek a haladó
volta
progresywny, -a, -e – (lat.) progresszív; haladó
(előre mutató), élenjáró; fokozatosan
emelkedő (pl. a vagyon arányában növekvő
adó)
progresywny system podziału dochodów –
progresszív jövedelemelosztási rendszer
prohibicja [zakaz urzędowy a. prawny (zwł.
sprzedaży a. niekiedy i produkcji napojów
alkoholowych)] – (lat.) prohibíció; tilalom,
tiltás, akadály, gátlás; megakadályozás;
általános jellegű alkoholtilalom, szesztilalom
prohibicja alkoholowa – alkoholtilalom
prohibicja handlu – kereskedelmi tilalom
prohibicjonista [1. zwolennik prohibicjonizmu;
2. zwolennik
prohibicji]
–
(lat.)
prohibicjonista; az alkoholtilalom híve (pl.
korábban az USA-ban)
prohibicjonizm [ochrona produkcji krajowej
przed konkurencją zagraniczną za
pomocą wysokich ceł a. ograniczeń lub
zakazów przywozu pewnych towarów] –
prohibícionizmus
prohibicyjny, -a, -e [związany z prohibicją] –
prohibíciós, prohibilitív; tilalmi
Prohibenda est ira in puniendo [1. przy
wymierzaniu kary nie wolno kierować się
gniewem; 2. w karaniu należy pohamować
gniew] – (lat.) Prohibenda est ira in
puniendo; íz ítélethozatal nem történhet
haraggal; higgadtan kell ítélkezni
prohibitny, -a, -e – (dawno) behozatali tilalom alá
eső áruk
prohibować (prohibuje) – (dawno) megtiltani
prohusycki, -a, -e – huszitabarát
projekcik – tervecske
projekcja (łac. proicere 'wyrzucać', 'rzucać') [1.
rodzaj
graficznej
prezentacji
przestrzennej cząsteczki na płaszczyźnie.
Swoisty
rzut
na
płaszczyznę
z
zachowaniem
pewnych
zasad
charakterystycznych dla danej projekcji.;
2. rzutowanie na ekran powiększonego
5444
obrazu klatek taśmy filmowej, przezroczy
itp.; też: emisja filmu w telewizji;
3. odwzorowanie
na
płaszczyźnie
powierzchni kuli ziemskiej lub jej części
wraz
z
siatką
równoleżników
i
południków; 4. mat. rzut punktu, figury
lub bryły; 5. jeden z mechanizmów
obronnych osobowości polegający na
przypisywaniu
innym
własnych,
nieakceptowanych uczuć, pragnień lub
impulsów] – (lat.) projekció; vetítés, (mt.)
vetület; (med.) projekció [projection]
[Elhárító mechanizmus, amellyel az emberek
úgy védik meg magukat saját nemkívánatos
tulajdonságaik
tudatosulásától, hogy
másoknak túlzottan tulajdonítják azokat.]
W chemii wyróżnia się projekcje:
 projekcja Newmana – dla konformerów
 projekcja Fischera – dla cukrów (łańcuchy i
pierścienie)
 projekcja Hawortha – jw. (bardziej
przypomina prawidłowy kształt cz.)
 projekcja Natta – gł. dla polimerów
 projekcja stereochemiczna – jest uniwersalna
Projekcja (psychologia) (od łac. proicere,
wyrzucać przed siebie) — w psychologii jeden
z narcystycznych mechanizmów obronnych;
przypisywanie innym własnych poglądów,
zachowań lub cech, najczęściej negatywnych.
Przyczyną jest większa dostępność tych
poglądów, zachowań i cech u osoby, która je
posiada, a tym samym łatwiejsze podciąganie
pod daną kategorię.
Projekcja (matematyka)
projekcja filmu; projekcja filmowa – vetítés,
filmvetítés
projekcyjna układanka – vetítési összerakó játék
projekcyjny, -a, -e – vetítő-; vetítő, vetítési
projekt
(zarządzanie)
[1. plan
działania;
2. wstępna wersja czegoś; 3. dokument
zawierający obliczenia, rysunki itp.
dotyczące wykonania jakiegoś obiektu lub
urządzenia] – (lat.) projektum, (ang.)
projekt [ang. project, a latin projectum,
projicere szóból származik, melynek
jelentése „vminek az előre vetítése”; időszaki
vállalkozás, melynek célja, hogy egyedi
terméket, szolgáltatást v. végeredményt
hozzon létre]; terv, tervezet; ajánlat,
(wniosek) javaslat, indítvány
projekt architektoniczny – építési terv
projekt budowlany – tervrajz; építési terv
projekt budżetu państwa – állami költségvetési
terv
projekt dojrzewa – a terv érik
Projekt Gutenberg [inicjatywa polegająca na
umieszczeniu
w
Internecie
elektronicznych
wersji
książek
-
Wersja 01 01 2017
istniejących w wersji papierowej. Według
danych z roku 2010 projekt udostępnił
ponad
33 000
wolnych
książek
elektronicznych] – Gutenberg Project [1.
amerikai eredetű mozgalom, melynek célja,
hogy néhány éven belül több ezer könyv
legyen (egyszerű) elektronikus formában,
nyilvánosan elérhető archívumokban, 2.
Project Gutenberg (magyarul Gutenberg
terv, rövidítése PG) egy közösségi
közreműködéssel szerveződő gyűjtemény,
melynek célja a kulturális művek digitális
megőrzése, „az elektronikus könyvek
létrehozásának
és
terjesztésének
támogatása”. 1971-ben alapította Michael S.
Hart, így ez a legrégebbi digitális könyvtár a
világon. A kollekció nagy része közkincs
könyvek teljes szövegét tartalmazza. A
könyvtár célja a lehető legszabadabb,
lehetőleg rendszerfüggetlen (a technológia
fejlődése mellett is használható formátumú),
nyílt formájú szövegek publikálása, amik
szinte minden számítógép alapú eszközön
használhatóak. 2010-ben több, mint 30 000
szbaadon elérhető szöveg szerepel a
weblapján, és több, mint 100 000 olyan
további hivatkozás, ami olyan partnereknél
elérhető szövegekre mutat, akik ugyanazon
elveket követik, mint a PG, és lehetőséget
kaptak a Project Gutenberg védjegy
használatára. Ahol csak lehetséges a művek
sima szöveges formátumban („plain text”)
vannak, bár számos egyéb formában is
elérhetőek (pl. HTML, PDF, EPUB, MOBI,
és Plucker). Bár a legtöbb könyv angol
nyelvű, számos nemzeti nyelven írt szöveget
is találhatunk a gyűjteményben. A PG
szintén szoros kapcsolatban áll a Digital
Proofreaders-szel, ami egy a digitalizált
szövegek internetes közösségi lektorálását
végző szervezet. 3. amerikai mozgalom,
melynek célja, hogy néhány éven belül több
ezer könyv legyen nyilvánosan elérhető
elektronikus formában]
projekt jako dobry przyjęto – a javaslatot, mint
jót, elfogadták
projekt jako taki jest dobry, ale trzeba poprawić
szczegóły – a terv mint ilyen v. nagyjából jó,
de részleteiben javítani kell rajta
projekt konstytucji, projekt konstrukcyjny –
alkotmánytervezet
projekt narodowego planu gospodarczego –
tervgazdasági tervjavaslat
projekt oblekł się w ciało – a terv testet öltött, a
terv megvalósult
projekt planu – tervjavaslat
projekt podręcznika – tankönyvtervezet
projekt poprawki – módosító javaslat
5445
projekt pracy – munkaterv
projekt racjonalizatorski – újítási javaslat
projekt techniczny – műszaki terv
projekt typowy – típusterv
projekt uchwały – határozati javaslat
projekt upadł – a tervezet v. indítvány megbukott
projekt usprawnienia – tökéletesítést, javítást
célzó tervezet
projekt ustawy – törvénytervezet; törvényjavaslat
projekt wykonawczy – kivitelezési terv
projekt wynalazku – találmányi javaslat
projekt zyskał sankcję – a tervezetet elfogadták v.
szentesítették
projektancki, -a, -ie [odnoszący się do
projektanta lub projektowania, właściwy
projektantom] – tervező-; tervezői
projektant [specjalista opracowujący projekty w
zakresie
architektury,
budownictwa,
mody itp.], projektantka – tervező(nő),
tervkészítő (ffi/nő); tervezőmérnök (jestem
projektantem); konstruktőr; indítványozó,
javaslattevő [projektant wnętrz Halina
Brzozowska:
Halina
Brzozowska
belsőépítész]
projektant (1) [artysta, który projektuje wzory
odzieżowe na tkaninach i dzianinach] textiltervező [Művész, aki megtervezi a
ruhaanyagok (szövetek, kötött kelmék stb.)
szerkezeti és színmintázatát.]
projektant (2) [artysta, który pracuje nad
nowym modelem odzieży] - divattervező,
modelltervező [Divat- és ruhatervezéssel
foglalkozó művész; tervei, mint modell
minták valósulnak meg.]
projektant kostiumów – jelmezes, jelmeztervező
projektant mody, projektantka mody –
divattervező (ffi/nő)
projektant odzieży – ruhatervező
projektant wzornictwa przemysłowego – ipari
formatervező
projektantka
kostiumów
–
jelmezes,
jelmeztervezőnő
projektodawca [1. osoba występująca z jakimś
projektem; 2. tech. inicjator; 3. autor
pomysłu; 4. te, kto wystąpił z projektem;
5. te, kto opracowuje, przedstawia plany
czegoś; 6. pomysłodawca, wnioskodawca,
animator; 7. promotor, inspirator,
kreator; 8. inicjator, autor, twórca; 9.
ojciec, sprawca, duch; 10. innowator,
nowator, reformator; 11. racjonalizator,
modernizator, pionier; 12. prekursor,
założyciel; 13. motor , spiritus movens] –
tervkészítő,
tervező;
indítványozó;
javaslattevő (ffi)
projektodawczy, -a, -e – tervkészítői, tervezői
-
Wersja 01 01 2017
projektodawczyni [1. techn. inicjatorka; 2.
wnioskodawczyni,
animatorka,
inspiratorka; 3. kreatorka, promotorka,
inicjatorka; 4. autorka, twórczyni,
nowatorka;
5.
reformatorka,
racjonalizatorka,
pionierka;
6.
prekursorka, sprawczyni] – tervkészítő,
tervezőnő; indítványozó (nő)
projektor1 [rzutnik, diaskop] – (ang.) projektor;
vetítő, vetítőgép, vetítőkészülék; fényszóró
projektor2 [urządzenie służące do wyświetlania
ruchomego obrazu na ścianie lub na innej
powierzchni, która służy za ekran
projekcyjny. Projektory te głównie
stosowane do wyświetlenia filmów
odtwarzanych przez komputer lub
komputerowych prezentacji. Projektory
komputerowe oparte są na dwóch
technologiach LCD i DLP.] – projektor,
videoprojektor v. digitális vetítő [a
számítástechnikában egy kimeneti eszköz. A
számítógéptől egy kábelen videojelet kap, és
az ennek megfelelő képet a lencséjén
keresztül kivetíti egy külső felületre, például
falra, vászonra stb. A videoprojektort
elsősorban konferenciákon és előadásokon
használják prezentációk bemutatására. Bár
drága eszköz, használata terjed az iskolai
oktatásban (kiváltva az írásvetítőket), sőt a
„házimozikban” is.]
projektor filmowy – filmvetítő, filmvetítőgép
projektor pomiarowy [przyrząd optyczny do
pomiaru i sprawdzania przedmiotów,
których obraz lub zarys oglądany jest na
ekranie przyrządu] – mérőprojektor
projektować
[1. opracowywać
projekt;
2. układać plany, zamyślać coś] – tervezni,
tervezgetni, indítványozni; tervet elkészíteni,
megtervezni; eltervelni; mat. vetíteni
projektować coś – tervezni vmit; indítványozni
vmit
projektować dom – házat tervezni
projektować (modną odzież) – (divatos ruhát)
tervezni
projektować sobie – eltervezni, kitervelni
projektować teatr – színház v. színházépület tervét
elkészíteni
5446
projektowanie – tervezés, megtervezés
projektowanie centralne – központi tervezés
projektowanie inwestycyjny – beruházási tervezés
projektowanie odzieży – ruhatervezés
projektowanie produktu; projektowanie wyboru
– terméktervezés
projektowanie wspomagane komputerowo, CAD
– (kat.: informatyka) CAD, Computer Aided
Design, számítógéppel támogatott tervezés
projektowanie wzornictwa przemysłowego –
ipari formatervezés
projektowy, -a, -e – terv-; tervező
prokator (adwokat) – (lat.) prokátor; ügyvéd,
védőügyvéd (ma már csak rosszalló
értelemben)
proklamacja [1. publiczne oświadczenie w
sprawie wielkiej wagi; też: odezwa
skierowana
do
społeczeństwa;
2. drukowane wezwanie do społeczeństwa,
o charakterze agitacyjnym] – (lat.)
proklamáció;
kiáltvány;
proklamálás,
ünnepélyes kihírdetés, közzététel, kikiáltás,
felhívás
proklamator – a kiáltvány szerzője
proklamator polskiego futuryzmu – a lengyel
futurizmus hírdetője
proklamować [1. podać coś, zwykle fakt wielkiej
wagi,
do
publicznej
wiadomości;
2. wybrać kogoś na jakieś stanowisko] –
(lat.) proklamálni; kikiáltani; ünnepélyesen
közhírré tenni, kihírdetni; ünnepélyesen
kijelenteni, kinyilvánítani
proklamować niepodległość – kihirdeti a
függetlenséget
proklamować się [mianować lub ogłosić się kimś
publicznie] – nevezni v. hirdeti magát,
közzétenni
proklityczny, -a, -e – propklitikus
proklityczność – proklitikusság
proklityka, proklityki [1. wyraz nieakcentowany
łączący się w całość akcentową z wyrazem
następującym po nim; 2. wyraz nie
akcentowany, lecz tworzący z następnym
wyrazem
(akcentownym)
całość
-
Wersja 01 01 2017
akcentowaną (np "do izby"); wyraz
nieakcentowany łączący się w całość
akcentową z wyrazem następującym po
nim; 3. wyrazy nie akcentowane,
najczęściej jednosylabowe, np. na ziemi,
do kina] – (nyelvt.) (gör.) proklitikon
proklityka zaimkowa – névmási proklitikon
prokliza (proklityka wg enkliza – gr. énklisis) [1.
podporządkowanie
akcentu
jakiegoś
wyrazu wyrazowi następującemu po nim;
2.
podporządkowanie
akcentuacyjne
wyrazu następującemu po nim wyrazowi;
3. językozn. połączenie się proklityki z
następującym po niej wyrazem w
akcentowaną całość; 4. to wyraz
nieposiadający własnego akcentu, lecz
tworzący
całość
akcentową
z
następującym
po
nim
wyrazem
akcentowanym] – (nyelvt.) proklitika
[„enklitika" nem csak maga a szó, hanem a
visszahajló
nyomatékvesztés
ténye,
jelensége.
A
„proklitika"
előrehajló
nyomatékvesztés, például a metszetelőző
névelők esetében.]
prokomunistyczny,
-a,
-e
[popierający
komunizm] – kommunistabarát
prokonsul [1. łac. proconsul 'jw.'; staroż. Rzymie
- były konsul, sprawujący, jako dowódca
wojsk. a. namiestnik, władzę konsularną
jakiejś prowincji; 2. w starożytnym
Rzymie:
konsul,
którego
władzę
przedłużono po zakończeniu rocznej
kadencji; 3. afrykańska małpa kopalna
uważana
za
przodka
małp
człekokształtnych] – (lat.) proconsul,
prokonzul (a konzul helyettese); (hist.) római
tartomány helytartója; volt konzul; (bibl.)
prokonzul (magyarul: tiszttartó, helytartó)
]Magasrangú római tisztviselő, aki mint
valamely ún. szenátusi tartományba kiküldött
konzul, legkevesebb egy évig vezette ott a
közigazgatást. Ilyen prokonzulok voltak
Sergius Paulus Cipruson, és Gallio
Akhájában (ApCsel 13,7; 18,12).]
prokonsularny, -a, -e – prokonzuli
prokonsulat [urząd, władza prokonsula] –
prokonsulság
Święty Prokop, cs. Wielikomuczenik Prokopij (ur.
w III wieku w Jerozolimie, zm. 8 czerwca
303) [męczennik chrześcijański, święty
Kościoła katolickiego i prawosławnego. Z
rozkazu Dioklecjana wszyscy zostali ścięci
w 303 roku.] – Cezáreai Szent Prokop
vértanú; Szent Prokóp nagyvértanú [Prokóp
Jeruzsálemben született. Fiatal korában jó
képzést kapott. Korán elvesztette keresztény
atyját. Dioklécián császár alatt belépett a
hadseregbe, a császár pedig Egyiptomba
5447
küldte, hogy üldözze a keresztényeket.
Útközben égi hangot hallott, amely szemére
hányta, hogy Jézus Krisztus ellen támad. Így
ő is, amint Pál apostol nem az emberektõl,
hanem a mennybõl nyerve meghívást,
Krisztus őt rabul ejtette. Ezután az égen
megjelent kereszt jele arra indította, hogy ne
támadjon a keresztényekre, hanem őt is
szenvedésekre hívta. Alexandriában nem
üldözte a keresztényeket, hanem elhagyva a
bálványimádást, összetörte a bálványokat.
Pogány anyja jelentette ezt a császárnak, ő
elfogatta
és
a
börtönbe
záratta,
megkeresztelkedvén
a
börtönben,
ellenségeitõl sok sebet kapott. De
erősségével és a kínzások elviselésével
Krisztushoz térített két szakasz katonát
vezéreikkel, hét nőt és saját anyját is.
Mindnyájukat lefejezték hitükért 303-ban a
pelesztinai Cezareában.]
prokrastynacja
lub
zwlekanie
(z
łac.
procrastinatio – odroczenie, zwłoka) [w
psychologii patologiczna tendencja do
nieustannego
przekładania
pewnych
czynności na później, ujawniająca się w
różnych
dziedzinach
życia.
Prokrastynacja najczęściej
pozostaje
nierozpoznana, dopiero niedawno uznano,
że jest ona zaburzeniem psychicznym.
Osoby nią dotknięte – prokrastynatorzy –
odczuwają trudności z zabraniem się do
pracy i w związku z tym odkładają jej
wykonanie, zwłaszcza wtedy, gdy nie
spodziewają
się
natychmiastowych
efektów. Osoby patologicznie zwlekające z
rozpoczęciem pewnych czynności uważa
się zazwyczaj za leni i przypisuje im brak
silnej woli i ambicji.] – (lat.) procrastinatio;
prokrasztináció;
halogatás,
elodázás,
késlekedés, húzás-halasztás, huzavona
prokrastynować [odwlekać, odkładać do jutra] –
prokrasztinálni; halogatni, elnapolni
prokreacja [1. płodzenie i rodzenie potomstwa;
2. daw. generacja, pokolenie] – (dawno)
nemzés; világra hozatal; generáció
Prokrust, Prokrustes [(mit. gr.) zbój attycki, syn
Posejdona (?); zabawiał się polowaniem
na podróżnych, których ciała rozciągał na
długość łoża, naciągając lub obcinając
wystające części; zabity przez Tezeusza;
prokrustowe łoże - dopasowywanie czegoś
do sztywnego schematu, trudna sytuacja
przysparzająca cierpień.] –
(gör.)
Prokrusztész [a görög mitológia hírhedt
alakja - úgy rabolta ki a háza előtt elhaladó
utasokat, hogy behívta és ágyába fektette
őket.Ha az utas termete hosszabb volt az
ágyánál, a felesleget levágta belőle, ha
rövidebb, az ágy méretére nyújtotta.
-
Wersja 01 01 2017
Prokrusztészt Theszeusz ölte meg saját
módszerével.]
prokura [zastępstwo; pełnomocnictwo handl. a.
bankowe o szerokim zakresie] – procura,
prokúra;
meghatalmazás,
megbízatás,
helyettesítés, cégjegyzési jogosítás [a)
tiszteletdíj kereskedelmi ügyekben; b)
meghatalmazás – különösen cégvezetésre
adott meghatalmazás; feljogosítása vkinek
arra, hogy a főnök cégét per Procura
jegyezhesse. Innen prokurista a. m.
cégvezető.]
prokuracja – (lat.) procuratio, prokurácia;
meghatalmazás, megbizatás; helyettesítés;
jelesül
fejedelmi
személyek
között
házasságkötés
meghatalmazott
közbenjöttével [a per procurationem kötött
házasságnál, amelynél a távol levő felet egy
e célra kinevezett meghatalmazott képviseli,
utólag is, mindkét házasfél közbenjöttével
szokás megáldani]
Prokuracja Stara i Prokuracja Nowa [dwa
budynki usytuowane wzdłuż placu św.
Marka w Wenecji] – Prokuráciák [A
velencei Szent Márk teret körbeveszik a
templom prokurátorainak, a legmagasabb
állami méltóságoknak épült prokuráciák,
melynek részei a Régi Prokuráciák
(Procuratie Vecchie) és az Új Prokuráciák
(Procuratie Nuove).]
prokurator [1. prawn. oskarżyciel publ.; 2.
funkcjonariusz publiczny prokuratury
uprawniony
do
samodzielnego
wykonywania czynności prokuratorskich;
funkcjonariusz prokuratury, którego
zadaniem jest ściganie przestępstw i
oskarżanie winnych w sądzie; też: stopień
służbowy
w
systemie
organów
prokuratury; 3. (u Zygmunta Glogera) Tak
nazywano pierwotnie w prawie polskiem
pełnomocników
i
patronów
stron
stających w sądach. Statut Kazimierza W.
postanowił, iż prokuratora swego każdy
mieć może i mieć ma. Prawo z r. 1496
orzekło, że prokurator ma być u Sądu
dany z urzędu potrzebującym go i
nieumiejętnym prawa. W r. 1538
postanowiono, że prokuratorem u Sądu
świeckiego być nie może osoba duchowna,
wyjąwszy w sprawach własnych albo
duchownych. W r. 1543 zaś uchwalono, że
Procuratores mają być przysięgli, ale że
kto chce sam swą rzecz prokurować w
Sądzie, ten może.] – (lat.) procurator,
ügyész, államügyész; I. az ókori Rómában:
1. Ügyvéd, teljes hatalmu megbizott, aki
valamely távollévő jogi személyt forma
szerinti meghatalmazás (mandatum) alapján
v. összes ügyeikben, v. csak egy bizonyos
5448
esetben képviselt. 2. A császárok alatt olyan
tisztviselők, akik a quaestorok jogkörével
ellátva azért mentek a császári provinciákba,
hogy a császár jövedelmét beszedjék. 3.
Római állások a pénzügy terén, milyenek
voltak: a procurator aerarii maioris
(pénzügyminiszter), procurator rei privatae
(császári jogügyek igazgatója), kiknek
alárendelve működtek az egyes fontosabb
jövedelmi források igazgatói és felügyelői: a
procurator metallorum, aquarum.
II.
Procuratornak nevezik a kolostorokban azt a
szerzetest, aki a kolostor gazdasági ügyeit
viszi. III. San Marco P.-a volt a címe a
velencei
köztársaság
legfőbb
állami
hivatalnokának.
Prokurator Generalny [1. organ państwowy
stojący na czele prokuratury; też:
zwierzchnik prokuratury; 2. naczelny
organ
prokuratury
i
zwierzchnik
prokuratorów] – főállamügyész; legfőbb
ügyész
prokurator (ludowy) – népügyész
prokurator naczelny [w II Rzeczypospolitej
najwyższy organ prokuratury w pionie
cywilnym,
przełożony
prokuratorów
cywilnych jednostek organizacyjnych
prokuratury. Urząd utworzony w 1928,
funkcję
Naczelnego
Prokuratora
sprawował
z
urzędu
Minister
Sprawiedliwości. Organem pomocniczym
Naczelnego Prokuratora był Nadzór
Prokuratorski.] – koronaügyész
prokurator wojskowy – katonai ügyész
prokuratoria [urząd powołany do obrony
prawnej i zastępstwa prawnego w
sprawach
dotyczących
interesów
majątkowych państwa i niektórych
instytucji publicznych] – ügyészség
prokuratoria generalna – főügyészség
prokuratorski, -a, -ie – ügyészi
prokuratorstwo – ügyészi megbizatás v. cím v.
hivatal
prokuratura [1. organ państwowy powołany do
strzeżenia praworządności i ścigania
przestępstw; 2. urząd prokuratora; 3. ogół
prokuratorów]
–
ügyészség,
államügyészség
Prokuratura apelacyjna [powszechna jednostka
organizacyjna prokuratury (jednostka
organizacyjna prokuratury w pionie
cywilnym).] – Fellebbviteli Fõügyészség
Prokuratura Generana (PG) [w latach 19501967 najwyższa w hierarchii cywilnego
pionu
prokuratury
jednostka
organizacyjna. Od 1967 najwyższa
jednostka
organizacyjna
całej
-
Wersja 01 01 2017
prokuratury. Zlikwidowana 31 marca
1990, kiedy to weszła w życie ustawa
nowelizująca ustawę z dnia 20 czerwca
1985
r.
o
Prokuraturze
Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1985 nr
31 poz. 138).] – Legfőbb Ügyészség
(Legf.Ü., LÜ)
Prokuratura okręgowa [powszechna jednostka
cywilnym).] – kerületi ügyéség
prokuratura rejonowa [powszechna jednostka
cywilnym).] – területi ügyéség
prokurent [pełnomocnik handl. a. bankowy] –
(lat.) prokurista; cégvezető, cégjegyző;
képviselő; kereskedelmi alkalmazott, aki a
vállalatot
írásban
v.
személyében
képviselheti; ügynök
prokurować [1. sporządzać coś, zwykle jakieś
dokumenty,
w
sposób
nieuczciwy,
dostosowując je do określonych potrzeb;
2. daw. «przygotowywać coś] – (lat.)
prokurálni;
helyettesíteni,
képviselni,
szerezni (vmit vmi módon)
prolegomena [gr. 'przedmowa' z l.mn. r.nij.
p.pr. biernik od prolegein 'mówić
przedtem';
1. wstępne
rozważania
wprowadzające do jakiegoś zagadnienia;
2. przedmowa
zawierająca
uwagi
ułatwiające czytelnikowi zrozumienie
treści danego dzieła; 3. uwagi wstępne,
wprowadzające; esej, rozprawa krytyczna
będąca
wstępem,
wprowadzeniem,
komentarzem do większego dzieła] – (gör.)
prolegomena; előszó, előzetes tudnivalók,
bevezetés
proletariaci – proletárok; (dawno) a régi Rómában
a nép legalsbb osztálya, amelynek tagjait az
állam csak ivadékaik (protes), tehát a
népszaporodás, katonai anyag szempontjából
értékelte.; teljesen vagyontalan, napi
munkájából élő személyek
proletariaci wszystkich krajow łączcie się! –
világ proletárjai egyesüljetek!
proletariacki
internacjonalizm –
proletár
internacionalizmus; proletár nemzetköziség;
proletariacki, -a, -ie – (lat.) proletár; a
proletáriátushoz tartozó, a proletariátusra
jellemző
proletarianie (z łac. preles: potomstwo, winna
latorośl) [w starożytnym Rzymie warstwa
najuboższych
nie
mających
ziemi
obywateli wolna w zasadzie od podatków i
służby wojskowej, u schyłku republiki w
znacznym stopniu utrzymywana przez
państwo.
Szczególnie
dużą
rolę
5449
proletariusze odgrywali podczas walk
wyborczych. Od państwa otrzymywali
jedzenie i prawo do bezpłatnych igrzysk
(panem et circenses - chleba i igrzysk).] –
(hist.) bérmunkások; bérmunkásság
proletariat [w społeczeństwie kapitalistycznym klasa
proletariuszy,
robotników
najemnych
pozbawionych
własnych
środków produkcji; klasa robotnicza] –
(lat.) proletariátus (latin proles „utód”
szóból) [a kapitalizmus egyik alapvető
társadalmi osztálya. Tagjai a proletárok,
vagy
rövid,
gyakran
dehonesztáló
megnevezéssel
„prolik”.
Eredeti
meghatározás szerint a proletárok azok az
emberek, akik nem rendelkeznek termelési
eszközzel, így munkaerejük eladásából,
bérmunkából élnek. Kezdetben lekicsinylő
felhanggal társult, amíg Karl Marx a
munkásosztály szociológiai meghatározására
nem
alkalmazta.];
munkásosztály;
kizsákmányolt bérmunkás
proletariat jest hegemonem rewolucji – (tört.) a
proletariátus a forradalom vezetője v.
élcsapata
proletariat socjalistyczny – szocialista proletár
proletariat światowy – világproletariátus
proletariatczyk [hist. członek Proletariatu,
pierwszej polskiej partii robotniczej] –
első
lengyel
munkáspárt
tagja;
proletárivadék
proletariusz [1. hist. pierwotnie członek grupy
społecznej w Republice Rzymskiej,
utożsamiany z ostatnią na zgromadzeniu
ludowym, najbiedniejszą klasą majątkową
obywateli; 2. polit. członek proletariatu,
klasy społecznej składającej się z
robotników najemnych, zwłaszcza tych
zatrudnionych w przemyśle; najuboższej
warstwy społeczeństwa; 3. przedstawiciel
proletariatu] – (lat.) proletár, bérmunkás
[1. Proletár (proletarii), a legalsó szabad
társadalmi osztály az ókori Rómában, amely
nevét a proles (gyermek) szótól vette, mivel
a proletárok csakis gyermekeik számával és
szavazatukkal lehettek az állam hasznára. 2.
A Karl Marx és Friedrich Engels által írt, és
1848-ban megjelent Kommunista kiáltvány
szerint a kapitalista társadalom burzsoáziából
és a proletariátusból áll – e kettő küzdelme
az úgynevezett osztályharc. A proletárok
vagyonnal
nem
rendelkeznek
és
munkaerejüket
eladva,
az
annak
ellenértékeként kapott jövedelemből élnek.
3. Napjainkban a proletár szót néha alacsony
társadalmi
státuszú
vagy
a
„munkásosztályhoz” tartozó személyekre
alkalmazzák.]
-
Wersja 01 01 2017
proletariusz
agrarny
–
agrárploretár;
mezőgazdasági bérmunkás
proletariusze – proletárok; bérmunkások
proletariusze wszystkich krajów łączcie się!
[fragment z Manifestu Komunistycznego
Karola Marksa i Fryderyka Engelsa,
który stał się hasłem i zawołaniem
komunistów w XX wieku. Wezwanie to
było również hasłem wszystkich republik
ZSRR i widniało - w tłumaczeniu na
odpowiednie języki narodowe - pod lub
nad winietami wszystkich tych gazet,
które stanowiły oficjalne organy partii
komunistycznych (nazywanych czasem
"robotniczymi" lub podobnie) w różnych
krajach.] – világ proletárjai egyesüljetek!
(Kommunista Kiáltvány)
proletariuszka – proletár nő
proletaryzacja [1. przekształcenie się jakiejś
warstwy ludności w proletariuszy; 2.
2. proces
ubożenia
jakiejś
grupy
społecznej i przechodzenia jej w szeregi
proletariatu; 3. obniżanie roli, pozycji
kogoś lub czegoś] – (lat.) proletarizáció,
proletárosodás;
elproletarizálás,
elproletarizálódás; a kisárutermelő proletárrá
válása
proletaryzować [czynić kogoś proletariuszem] –
(lat.) proletarizálni; proletárrá tenni;
elproletarizálni; proletársorba juttatni
proletaryzować się – (lat.) proletároskodni;
proletársorba
jutni;
elproletarizálódni;
proletárrá válni
prolog (komentarz, przedsłowie; introdukcja) [1.
gr. prólogos 'prolog sztuki teatr.; osoba
wygłaszająca go'; wydzielona część
wstępna utworu dram. a. powieści,
zawierająca wprowadzenie do akcji, 2.
2. wstępna część utworu literackiego lub
scenicznego;
3.
jazda
na
czas
poprzedzająca etapowy wyścig kolarski
lub będąca pierwszym etapem takiego
wyścigu] – (gör.) prológus, prológ; előszó,
bevezetés, bevezető beszéd előadásokon;
előhang; előjáték
Prolog,
PROLOG
(od
francuskiego
Programmation en Logique) [1. język
programowania nawiązujący do logiki
matematycznej;
2.
to
język
programowania logicznego - program w
Prologu to opis reguły wnioskowania oraz
celu do którego zmierzamy, a rola
komputera polega na odpowiednim
zastosowaniu
reguł
aby
znaleźć
rozwiązanie. Prolog został stworzony w
1971 roku przez Alaina Colmeraurera i
Phillipe'a Roussela. Używany w wielu
programach
z
zakresu
sztucznej
5450
inteligencji. Prolog opiera się o rachunek
predykatowy pierwszego rzędu, jednak
ogranicza się tylko do klauzul Horna.] –
PROLOG (számítógépes programnyelv) [egy
programozási
nyelv,
melyet
Alain
Colmerauer fejlesztett ki 1972-ben, a Prolog
név a francia eredetű programmation en
logique (logikai programozás) kifejezés
rövidítése. Az első logikai programozási
nyelvnek tekinthető. A Prolog egy megadott
logikai formuláról (célformula) képes
eldönteni, hogy logikai következménye-e
formulák egy adott halmazának. Utóbbi
formulák és a célformula a program
bemenete, a kimenet pedig a válasz, hogy
következik-e a célformula a többi
formulából. Röviddel Colmauer után Szeredi
Péter is kifejlesztett egy Prolog interpretert
Magyarországon.]
prolog do filmu – a film bevezetője
prolog do seksu – előjáték
prolongacja, prolongata [późn.łac. prolongatio
'przedłużenie'
z
prolongatus
'przedłużony';
odroczenie
terminu
(umowy, weksla itp., wykonania czegoś)] –
(lat.)
prolongálás;
meghosszabbítás;
megnyújtás
prolongacja
umowy
–
a
szerződés
meghosszabbítása
prolongować
[przedłużać
(przedłużyć),
przesuwać (przesunąć) termin ważności,
płatności, wykonania czegoś] – (lat.)
prolongálni; halasztani, meghosszabbítani;
továbbra is a műsoron tartani
prolongować akredytywe – meghitelezést v.
akkreditívet meghosszabbítani
prolongować
paszport
–
útlevelet
meghosszabbítani
PROM – Programmable Read-Only Memory
(programowalna pamięć tylko do odczytu)
– PROM (programozható ROM) [Olyan
memória, amely egyszer írható, de a tartalom
nem módosítható.]
prom [statek do przewozu ludzi, pojazdów i
ładunków przez rzeki, kanały itp.,
poruszany napędem własnym lub za
pośrednictwem liny rozwieszonej między
brzegami; też: rodzaj morskiego statku
pasażerskiego] – komp, komphajó; rév
-
Wersja 01 01 2017
prom kosmiczny [zob. wahadłowiec w zn. 2.] –
(űrh.) űrrepülőgép, űrkomp
prom przewożący składy pociągów – vasútszállító
komp
promenada [fr. promenade 'jw.' od promener
'oprowadzać' z łac. prominare 'poganiać';
pro- 'naprzód'; minare 'poganiać' —
przest. przechadzka; miejsce przeznaczone
do spaceru, deptak; 1. szeroka ulica
przeznaczona do spacerów; 2. figura w
tańcu polegająca na przejściu kilku
kroków po linii prostej; 3. daw. spacer; 4.
na statku, półpokład przeznaczony do
spacerów; 5. droga spacerowa albo
bulwar z pięknymi widokami; Centrum
Handlowo-Rozrywkowe Promenada jedno z największych centrów handlowych
na Pradze Południe w Warszawie.] – (fr.)
promenád;
sétány,
sétatér,
sétahely,
sétálóutca; korzó; (dawno) séta, sétálás
promenować [daw. spacerować] – sétálni,
korzózni
promesa [1. obietnica dokonania określonej
czynności lub spełnienia określonego
świadczenia; 2. zobowiązanie się organu
państwowego do wydania określonej
decyzji
po
dopełnieniu
przez
zainteresowanego
odpowiednich
formalności; 3. dokument zawierający
takie zobowiązanie] – (fr.) promesse;
igérvény; ígéret; (átv.) sorsjegy
prometeizm [1. postawa moralna, której
wyrazem jest poświęcenie się jednostki dla
dobra ogółu; 2. bezinteresowna miłość do
człowieka i wystąpienie w obronie tej
miłości przeciwko wyższym siłom, Bogowi
czy prawom rządzącym tym światu.
Prometeusz
w
mitologii
wystąpił
przeciwko bogom by pomóc ludziom.
Ukradł bogom ogień oraz zabił woła i
podzielił go na dwie części, w pierwszej
umieścił mięso owinięte w skórę a w
drugiej kości pokryte tłuszczem, a
następnie poprosił, by Dzeus wybrał część,
która miała być składana w ofierze
bogom. Dzeus wybrał tą z tłuszczem
myśląc, że pod nią znajduje się mięso. Gdy
zauważył, że padł ofiarą oszustwa kazał
przykuć Prometeusza do skał Kaukazu,
gdzie codziennie przylatywał orzeł i
wygryzał mu wątrobę, która codziennie
odrastała.] – prometeizmus; Prométeuszi
irányzat; az emberekhez való önzetlen
szeretet; határtalan hősiesség
1. prometeizm (etyka) [pogląd filozoficznoetyczny nawiązujący do mitu postaci
Prometeusza.
Głosił
moralny
ideał
postępowania, którego celem powinno być
dobro grupy społecznej, narodu czy też
5451
ludzkości, gotowość do walki o prawa ogółu,
wolność itp., choćby przyszło taką postawę
okupić największym cierpieniem.] - kierunek
etyczny, filozoficzny i koncepcja literacka
2. prometeizm (polityka) – ruch polityczny i
intelektualny w Europie okresu 1921 - 1945
zmierzający do niepodległości państwowej
narodów siłą wcielonych w skład ZSRR
3. [prometeizm] – postawa człowieka polegająca
na buncie wobec istoty wyższej oraz
altruistycznym
[(bezinteresownym)]
poświęceniu dla dobra ludzkości bądź
wybranej społeczności. Poświęcenie jest
bezinteresowne i czyni bohatera samotnym, bo
przerasta on innych, kierują nim szlachetne
pobudki niepojęte dla otoczenia. Postawa
prometejska jest też źródłem ogromnego
cierpienia bohatera.
prometejski, -a, -ie [buntujący się przeciwko
bogom, losowi, siłom zła]; prometeiczny, a, -e – prométeuszi; hatalmas, határtalan,
óriási, titáni
Prometeusz (gr. Προμηθεύς Prometheus) [w
mitologii greckiej tytan, syn tytana
Japetona, brat Atlasa i Epimeteusza,
ojciec
Deukaliona.]
–
Prométheusz
(ógörögül Προμηθεύς, „előrelátó”) a görög
mitológia egyik alakja, egy titán, aki ellopta
a tüzet az istenektől az embereknek. (Neve
görögül előrelátást jelent.)
promienica [1. zakaźna choroba bakteryjna
ludzi i zwierząt wywoływana przez
promieniowce;
2. planktonowy
pierwotniak morski o promienistej
budowie krzemionkowego szkieleciku] –
sugárgomba betegség; sugárállatkák
promienie aktyniczne – rádioaktív sugarak
promienie alfa, promieniowanie alfa [cząstki alfa
wysyłane
przez
jądra
atomowe
pierwiastków
promieniotwórczych
ulegających rozpadowi] – alfasugarak;
radioaktív atommagok bomlásakor kilövelt
láthatatlan
alfa-részecskék;
pozitív
elektromos töltésű anyagi részecskékből,
héliumatommagokból állnak, sebességük a
fénysebességnek 15-20 %-a. Erős ionizáló
hatásúak, áthatolóképességük csekély (8-9
cm vastag levegőréteg)
promienie beta – béta sugár; béta-részecskékből
álló korpuszkuláris sugárzás
promienie delta – (fizika) deltasugarak; az atom
elektronburkából kilökődött elektronokból
álló másodlagos sugárzás
promienie działania – hatósugár
promienie
elektronowe
–
elektronsugár,
elektonfény, katódsugár; egy irányban nagy
sebességgel haladó elektronok összessége
promienie gamma [zob. promieniowanie gamma]
– gamma-sugarak, gamma-sugárzás; (fizika)
-
Wersja 01 01 2017
az
atommag
radioaktív
átalakulási
energiaváltozásának megfelelő frekvenciájú
elektromágneses sugárzás
promienie katodowe [strumień elektronów
biegnący od katody do anody w rurze do
wyładowań elektrycznych wypełnionej
rozrzedzonym gazem] – katódsugarak;
nagy sebességű elektronokból álló sugár
ritkított terű v. légüres csőben
promienie kosmiczne – kozmikus sugarak
promienie nadfiołkowe – ibolyántúli sugarak
promienie odbiła się od głdkiej powierczhni – a
sugarak visszaverődtek a sima felületen
promienie podczerwone – infravörös sugarak v.
sugárzás
promienie
pozafiokowe,
promienie
ultrafioletowe (UV) – ibolyántúli sugarak v.
sugárzás [Ultraviola, ultraibolya (néha
ibolyántúli) fény, röviden: UV, a látható
fénynél rövidebb, de a röntgensugárzásnál
hosszabb hullámhosszú elektromágneses
sugárzás. Hullámhossztartománya (200–400
nm), ami a látható és a röntgensugárzás
(0,01–100 nm) közé esik.]
promienie radioaktywne – radioaktív sugarak
promienie Rentgena, promienie rentgenowskie,
promienie
X
[promieniowanie
elektromagnetyczne powstające w lampie
rentgenowskiej,
odznaczające
się
zdolnością przenikania przez ciała
nieprzezroczyste]
–
Röntgen-sugarak,
röntgensugarak; X-sugarak; nagy áthatoló
képességű, rendkívül kis hullámhosszú
elektromágneses sugárzás, amelyet széles
körben alkalmaznak a gyógyászatban és a
műszaki életben
promienie rozchodzą się – a sugarak szétszóródtak
promienie słońca – napsugár
promienie słońca igrają na wodzie – a nap fénye
táncol v. játszadozik a vizen
promienie ultraczerwony – infravörös sugarak
promienieć (prominuje, prominujesz, prominuje)
[1. uzewnętrzniać postawą, wyglądem
jakieś pozytywne emocje; 2. błyszcząc się,
iskrząc się, odcinać się na tle czegoś] –
sugározni (sugárzik), ragyogni
promienieć radością – sugárzik az örömtől
promieniejąco – sugárzóan, ragyogóan
promieniejący, -a, -e – sugárzó, ragyogó
promieniochronny,
-a,
-e
[stosowany
zapobiegawczo w celu zmniejszenia
szkodliwych skutków promieniowania] –
sugárvédő-; sugárzásvédő
promieniolecznictwo [leczenie chorób, zwłaszcza
nowotworów, za pomocą naświetlań
5452
odpowiednimi promieniami] – (orv.)
besugárzó gyógykezelés; radioterápia
Promienionóżki
(Actinopoda)
[podtyp
pierwotniaków wodnych, obejmujący trzy
gromady:
kolconóżki
(Acantharia),
słonecznice (Heliozoa) i promienice
(Radiolaria).
U
wszystkich
promienionóżek występują aksonemy
(szkielet wewnętrzny zbudowany z
krzemionki,
węglanu
wapnia
lub
siarczanu strontu), promienice mają
ponadto chitynowe torebki okołojądrowe.
Od centralnej części komórki odchodzą
promieniście cienkie nibynóżki, które
często są wzmacniane krzemionkowymi
igiełkami. Promienionóżki występują w
wodach słodkich i słonych jako organizmy
wolno żyjące.] – Mászólábúak (Actinopoda)
[A tengeri ugorkák e második rendjébe
tartozó fajoknak jól fejlett sugaras
vízedényrendszerük van, amelyből nemcsak
szájtapogatók indulnak ki, hanem rendesen
ambulakrális tapogatók és ambulakrális
lábak is. Azonban nincsen nekik teljes
körkörös izomzatuk. Az Actinopodákhoz
tartozik a legismertebb tengeri ugorkákon
kívül hosszú sora a legkülönösebb alakoknak
is, melyeknek ismeretét az utolsó évtizedek
mélytengeri expedícióinak köszönhetjük.]
promieniotwórczość [samorzutna przemiana
jąder
atomowych
niektórych
pierwiastków, której towarzyszy emisja
promieniowania
jądrowego]
–
rádioaktivitás
promieniotwórczy,
-a,
-e
[związany
z
promieniotwórczością] – radioaktív
promieniować [1. emitować energię promienistą,
cieplną,
świetlną
albo
elektromagnetyczną; też o energii:
wydzielać się z czegoś; 2. wywierać wpływ
na jakąś grupę osób, na jakieś
środowisko; 3. uzewnętrzniać pozytywne
cechy, emocje; 4. o bólu: rozchodzić się z
chorego miejsca na sąsiadujące części
ciała] – sugározni, kisugározni
promieniować się a. promienić się – sugárzik
promieniowanie [1. strumień cząstek lub fal
wysyłanych przez ciało; 2. emisja energii
w postaci strumieni cząstek lub fal
elektromagnetycznych; też: strumień
cząstek lub fal elektromagnetycznych
emitowanych przez ciała] – sugárzás;
kisugárzás
Rodzaje promieniowania
 promieniowanie fal elektromagnetycznych
(według rosnącej energii)
o promieniowanie radiowe,
-
Wersja 01 01 2017
o promieniowanie
mikrofalowe
–
mikrofale,
o promieniowanie tła (promieniowanie
reliktowe),
o promieniowanie cieplne (termiczne) –
promieniowanie
elektromagnetyczne
wysyłane
przez każde
ciało
o
temperaturze
większej
od
zera
bezwzględnego,
o promieniowanie
podczerwone
podczerwień,
o promieniowanie świetlne – światło,
o promieniowanie słoneczne,
o promieniowanie laserowe
o promieniowanie
ultrafioletowe
(nadfioletowe, nadfiolet) ultrafiolet,
o promieniowanie
rentgenowskie
(promienie Roentgena, promienie X),
o promieniowanie synchrotronowe wytwarzane przez naładowane cząstki
poruszające się po okręgach w polu
magnetycznym w synchrotronach lub w
polu gwiazd neutronowych
o promieniowanie
gamma
–
promieniowanie
elektromagnetyczne
wysyłane np. przez jądra atomów,
 promieniowanie korpuskularne (strumień
cząstek)
o promieniowanie beta - strumień
elektronów
lub
pozytonów
powstających z rozpadów beta.
o promieniowanie alfa – strumień jąder
atomów helu.
 mieszane (definicja nie ogranicza tylko
jednego falowego czy korpuskularnego typu)
o promieniowanie
naturalne
promieniowanie
radionuklidów
zawartych w środowisku naturalnym,
o promieniowanie kosmiczne,
o promieniowanie jonizujące
o promieniowanie niejonizujące
o promieniowanie
jąder
–
promieniowanie
wysyłane
przez
wzbudzone jądra atomowe,
o promieniowanie jądrowe – strumień
cząstek
lub
promieniowanie
elektromagnetyczne
wytwarzane
podczas przemian jąder atomowych,
o promieniowanie
plazmy
–
promieniowanie wytwarzane przez
plazmę,
o promieniowanie
hamowania
–
promieniowanie
elektromagnetyczne
powstające podczas hamowania ciała
(cząstki)
obdarzonej
ładunkiem
elektrycznym,
promieniowanie – emisszió, sugárzás, kisugárzás
promieniowanie
akustyczne
(dźwięku)
–
hangsugárzás
promieniowanie alfa [1. cząstki alfa wysyłane
przez jądra atomowe pierwiastków
promieniotwórczych
ulegających
5453
rozpadowi; 2. to rodzaj promieniowania
jonizującego cechującego się małą
przenikalnością. Promieniowanie alfa jest
to strumień jąder helu.] – alfa-sugárzás
promieniowanie beta [wysyłane przez jądra
atomowe
w
wyniku
rozpadu
promieniotwórczego] – béta-sugárzás
promieniowanie
cieplne,
termiczne,
temperaturowe
[promieniowanie
elektromagnetyczne emitowane przez
atomy i cząsteczki wzbudzone kosztem
dostarczonego
ciepła
lub
energii
wewnętrznej ciała] – hősugárzás
promieniowanie
elektromagnetyczne
[promieniowanie emitowane m.in. przez
wzbudzone atomy i cząsteczki, a także
wskutek zmian zachodzących wewnątrz
jądra atomowego] – elektromágneses
sugárzás
promieniowanie fali – (hullám) sugárzás
promieniowanie gamma [1. krótkofalowe
promieniowanie
elektromagnetyczne
emitowane m.in. przy wybuchu bomby
atomowej; 2. wysokoenergetyczna forma
promieniowania elektromagnetycznego.
Za promieniowanie gamma uznaje się
promieniowanie o energii kwantu większej
od 10 keV, co odpowiada częstotliwości
większej od 2,42 EHz, a długości fali
mniejszej od 124 pm. Zakres ten
częściowo pokrywa się z zakresem
promieniowania rentgenowskiego. W
wielu
publikacjach
rozróżnienie
promieniowania
gamma
oraz
promieniowania X opiera się na ich
źródłach, a nie na długości fali.
Promieniowanie gamma wytwarzane jest
w wyniku przemian jądrowych albo
zderzeń jąder lub cząstek subatomowych,
a promieniowanie rentgenowskie, w
wyniku zderzeń elektronów z atomami.
Promieniowanie
gamma
jest
promieniowaniem
jonizującym
i
przenikliwym. Nazwa promieniowania
gamma pochodzi od greckiej litery γ.] –
gamma-sugárzás
[nagyfrekvenciájú
elektromágneses hullámokból (1019 Hz
illetve 10 keV felett) álló sugárzás, mely a
gerjesztett atommagok alacsonyabban fekvő
állapotba
történő
átmenetekor,
az
úgynevezett gamma-bomláskor keletkezik.
Ez a bomlás sok esetben kíséri az alfa- és
béta-bomlást, valamint a magreakciókat.]
promieniowanie
geopatyczne
[szkodliwe
promieniowanie, które mają wysyłać żyły
wodne, uskoki tektoniczne i złoża
minerałów] – geopatikus sugárzás
-
Wersja 01 01 2017
promieniowanie
jądrowe
[promieniowanie
powstające w wyniku reakcji jądrowej lub
rozpadu promieniotwórczego] – nukleáris
sugárzás
promieniowanie jonizujące [promieniowanie
wywołujące jonizację atomów i cząsteczek
ośrodka, przez który przenika] – ionizáló
sugárzás
promieniowanie kołowe – körsugárzás
promieniowanie
korpuskularne
[promieniowanie składające się z cząstek
materialnych] – korpuszkuláris sugárzás;
(fizika) rendkívül parányi anyagi részecskék
igen gyors mozgásával terjedő sugárzás
promieniowanie kosmiczne [promieniowanie
zarówno
korpuskularne,
jak
i
elektromagnetyczne, docierające do Ziemi
z przestrzeni kosmicznej i z wyższych
warstw atmosfery ziemskiej] – kozmikus
sugárzás; a világűrből érkező igen nagy
energiájú radioaktív sugárzás
promieniowanie nadfioletowe, ultrafioletowe
[niewidzialne dla oka promieniowanie
elektromagnetyczne wywołujące m.in.
fluorescencję i powodujące opalanie się
skóry ludzkiej] – ibolyántúli sugárzás, UVsugárzás
promieniowanie nadfioletowe, ultrafioletowe
elektromagnetyczne wywołujące m.in.
fluorescencję i powodujące opalanie się
skóry ludzkiej] – ultraibolya sugárzás
promieniowanie neutronowe [promieniowanie
korpuskularne
składające
się
z
neutronów, emitowanych np. w procesie
rozszczepienia ciężkich jąder atomowych]
– neutronsugárzás
promieniowanie podczerwone, infraczerwone
elektromagnetyczne emitowane przez
wszystkie ciała] – infravörös sugárzás
promieniowanie radioaktywne – radioaktív
sugárzás
promieniowanie rentgenowskie [(w wielu
krajach nazywane promieniowaniem X
lub
promieniami
X)
–
rodzaj
promieniowani
elektromagnetycznego,
którego długość fali mieści się w zakresie
od 10 pm do 10 nm. Zakres
promieniowania
rentgenowskiego
znajduje się pomiędzy ultrafioletem i
promieniowaniem
gamma.
Znanym
skrótem nazwy jest promieniowanie rtg.]
– röntgensugárzás [az elektromágneses
sugárzás
egyik
formája,
amelynek
hullámhossza 10 nanométer és 100
pikométer közé esik, ennek megfelelően
frekvenciája 30 PHz és 3 EHz (30·1015 Hz és
5454
3·1018
Hz)
közötti.
Legfontosabb
felhasználási területei az orvostudomány és a
kristálytan. Mivel a röntgensugárzás ionizáló
sugárzás, ezért élettanilag veszélyes.]
promieniowanie rozproszone – szórt sugárzás
promieniowanie telewizora monitora – tévé
képernyő sugárzása
promieniowanie słoneczne – napsugárzás
promieniowanie tła (tłowe) – háttérsugárzás
promieniowanie
ultrafioletowe
(UV)
[Promieniowanie
ultrafioletowe
(nadfiołkowe,
nadfioletowe)
to
promieniowanie elektromagnetyczne o
długości fali od 40 do 400 nm (co
odpowiada zakresowi energii 30 eV - 3
eV), co umiejscawia je pomiędzy światłem
widzialnym
a
promieniowaniem
rentgenowskim. Zakres promieniowania
ultrafioletowego dzieli się na UV próżni
(długość fali 40-190 nm), dalekie
promieniowanie ultrafioletowe (190-220
nm), UVC (220-290 nm), UVB (290-320
nm), oraz UVA (320-400 nm). ] – ultraviola
v. ultraviolafény (UV)
promieniowanie widzialne [promieniowanie
elektromagnetyczne mogące wywołać
bezpośrednio wrażenia wzrokowe] –
elektromágneses sugárzás (látható fény,
északi fény)
promieniowy, -a, -e – sugárzó, ragyogó
promienisto,
promieniście – sugárzóan,
ragyogóan
promienistość – sugárzóképesség
promienisty, -a, -e; promienny, -a, -e
[1. rozchodzący
się
we
wszystkich
kierunkach jak promienie; 2. pełen
światła, blasku; 3. dotyczący promieni
elektromagnetycznych] – sugár-; sugárzó;
sugaras; sugár alakú, radiális
promienisty okrąg słońca – a nap sugárköre
promieniujący, -a, -e – sugárzó; kisugárzó
promiennik [1. sztuczne źródło promieniowania
podczerwonego
lub
nadfioletowego;
2. grzejnik gazowy lub elektryczny
promieniujący ciepło w określonym
kierunku;
3. element
promieniujący
anteny] – sugárzó
promiennik ciepła – hősugárzó, radiátor
promiennik
promieni
nadczerwonych
–
infravörös sugárzó
promienny, -a, -e – sugárzó, ragyogó
prominuje z Ciebie energia – sugárzik belőled az
energia
promień [1. (oznaczany literą od łacińskiego
słowa radius) - to w geometrii odcinek
łączący środek koła, okręgu, kuli lub sfery
-
Wersja 01 01 2017
z dowolnym punktem położonym na jej
brzegu, a także długość tego odcinka.
2. smuga świetlna wydobywająca się ze
źródła
światła;
3. przen.
odrobina,
zwiastun czegoś lepszego; 4. strumień
cząstek lub fal elektromagnetycznych
emitowanych przez ciała; 5. odcinek
łączący środek okręgu, koła lub kuli z
dowolnym punktem znajdującym się na
okręgu, na obwodzie koła lub na
powierzchni kuli albo łączący ognisko
elipsy, hiperboli, paraboli z dowolnym
punktem tej krzywej; też: długość tego
odcinka; 6. jeden z wyrostków, na których
rozpięte są błony płetw u ryb;7. jedno z
pojedynczych piórek osadzonych po obu
stronach stosiny pióra ptasiego] – sugár;
(mt.) sugár, rádiusz (r)
promień akustyczny – hangsugár
promień ciepła – hősugár
promień działania – hatósugár
promień graniczny – határsugár
promień koła – a kör sugara
promień krytyczny (pomiszczenia) – Hall-sugár,
Hall-rádiusz
promień
krytyczny
<pomieszczenia>
zengősugár, Hall-rádiusz [ami az a
forrástávolság, ahol a direkt hullám energiája
egyenlő az összes visszavert hullám
energiájának összegével]
promień nadziei – (átv.) reménysugár
promień odchylony (ugięty) – eltérített sugár
promień powrotny – visszafutó sugár
promień rentgenowski – röntgensugár
promień rozproszony – szórt sugár
promień skośny – ferdesugár
promień słońca, promień słoneczny – napsugár
promień świetlny; promień światła – fénysugár
promień świetlny odbity – visszavert fénysugár
promień świetlny padający – beeső fénysugár
promienie świetlne we wszystkich kierunkach –
fénysugár minden irányban
promień ugięty – elhajlott (diffrakciós) sugár
promień wychodzący – kilépősugár
promil [1. (o/oo) jedna tysięczna część jakiejś
wielkości;
2. jednostka
zawartości
alkoholu we krwi osoby nietrzeźwej] –
ezrelék; véralkoholszint ezrelékben
promille [wym. promile] [zob. promil: (o/oo) jedna
tysięczna część jakiejś wielkości] – (lat.)
promille; ezrelék
prominent [osoba przodująca pod względem
prestiżu w danym środowisku, należąca w
jakiejś dziedzinie do elity] – (lat.)
5455
prominens v. kimagasló személy v.
személyiség, kiválóság
prominentny, -a, -e [wybitny, przodujący,
wyróżniający się] – (lat.) prominens; kiváló,
kitűnő, kimagasló
promiscuitas – (lat.) promiscuitas; [1. hetaerismus
(hetérizmus), a teljesen rendszertelen közös
nemi élet. Némely etnográfus szerint az
ember primitív állapotában, mikor még a
társadalini élet nem alakult ki, semmi
rendszer sem uralkodott a nemi élet terén. A
tapasztalat azonban azt bizonyítja, hogy még
a legfejletlenebb törzseknél is vannak
szokások, melyek a nemi élet nyilvánulásait
szabályozzák. A P. tehát csak elmélet,
melynek tapasztalati alapja nincs. 2.
hetérizmus, őskeveredés, néprajzi elmélet a
kezdetleges emberek nőközösségéről.]
promocja [1. ocena kwalifikująca ucznia do
przejścia do następnej klasy; akt nadania
tytułu nauk. (zwł. doktorskiego) a. wojsk.;
szeroko zakrojone działanie popierania
handlu
zagranicznego,
łącznie
z
informacją, reklamą i wystawiennictwem;
w muz. rozrywkowej - wprowadzanie na
rynek (promowanie) nowego zespołu a.
solisty lub nowej płyty; przemiana pionka
na figurę w szachach (a. na damę w
warcabach) na linii 1 a. 8; — 2. działania
zmierzające do zwiększenia popularności
jakiegoś produktu lub przedsięwzięcia;
też: każde z tych działań; 3. prawo ucznia
do przejścia do następnej klasy;
4. przyznanie komuś tytułu naukowego
lub stopnia oficerskiego; też: ceremonia
takiej nominacji; 5. zamiana pionka na
figurę w szachach lub na damę w
warcabach] – (lat.) promóció; előlépés,
átmenet; előléptetés, előmenetel; kinevezés;
doktorrá
avatás;
felvétel
(magasabb
osztályba); (w sklepu) kedvezményes vásár;
(átv.) reklám
promocja doktorska – doktorrá avatás
promocja
eksportu
–
exporttámogatás,
exportösztönzés
promocja oficierska – tiszti előléptetés
promocja sprzedaży – értékesítés-ösztönzés
promocyjny, -a, -e – (lat.) promóciós; előléptetési,
avatási
promontorium [wzgórek-promontorium] – (lat.)
promontorium; (bonc) a keresztcsontnak a
medencébe szögellő része (1)
-
Wersja 01 01 2017
promotor [1. wyższy pracownik naukowy
opiekujący się pracą doktoranta albo
magistranta; 2. inicjator i opiekun
jakiegoś
przedsięwzięcia;
3. zob.
aktywator; 4. śrdw.łac. promotor 'ten,
który posuwa' i późn.łac. promotio
'poparcie; krzewienie' od promovēre
'posuwać naprzód; profesor kierujący
pracą
doktoranta;
inicjator,
projektodawca;
protektor;
chem.
substancja
potęgująca
działanie
katalizatora.] – (lat.) promotor (egyetemen);
avató, avató tanár; témavezető (tanár)
promotorka [kobieta będąca pracownikiem
naukowym na wyższej uczelni, pod której
kierunkiem doktorant
pisze pracę
doktorską lub magistrant magisterską] –
témavezető (tanárnő)
promować – promoveálni; kinevezni, avatni;
előléptetni
promować kogoś na doktora – doktottá avatni v.
fogadni vkit
promować się – előlépni
promowanie zdrowia – az egészséges életmód
népszerűsítése
promowany, -a, -e – promoveált; felavatott,
előléptetett
1
promt [to pokazuje nam m.in. takie statystyki,
jak: punkty życia, punkty] – (lat.) promt;
pontos, gyors, azonnali
prompt2 – (ang.) prompt - készenléti jel: 'tessék',
'kérem' felszólítás [1. a számítógépen a
(kommunikációs) parancs kiadhatóságát
mutató hely, illetve speciális jelzés (pl. ?
vagy -> ); 2. a képernyőn megjelenő
szövegszerű jelzés, mellyel a gép jelzi a
felhasználónak, hogy kész további adatok
vagy parancsok fogadására; (nem-grafikus
megjelnítésű programok esetében)]
- prompt {rzecz.} [komp.] - zgłoszenie {n.}
[komp.]
- prompt {rzecz.} [komp.] (też: command
prompt, prompt character) - znak zgłoszenia
{m.} [komp.]
- prompt {rzecz.} [komp.] (też: command
prompt, prompt character) - znak zachęty {m.}
[komp.]
promulgacja [ogłoszenie aktu normatywnego,
konieczne do uzyskania przez ten akt
mocy obowiązującej] – (lat.) pomulgatio,
promulgáció; (jog) kihírdetés, közzététel;
különösen törvénykihírdetés
promulgacja ustawy – törvény kihírdetése
promulgacyjny, -a, -e – (lat.) promulgációs [pl.
promulgációs
szakasz:
a
törvény
megszavazásától a kihirdetésig terjedő
időszak]
promontorium
5456
promulgować [praw. ogłaszać akt prawny w
dzienniku
urzędowym,
dokonywać
promulgacji;
obwieszczać]
–
(lat.)
promulgálni; kihírdetni, közzétenni; törvényt
kihírdetni
promyczek [zdrobnienie od: promyk] –
sugaracska
promyk [1. mały promień światła; 2. pojedynczy
włosek tworzący chorągiewkę piór u
ptaków] – kis sugár
pronuncjacja [daw. sposób wymawiania] –
(dawno) (wymowa) kiejtés
propagacja (rozchodzenie się) dźwięku –
hangterjedés
propagacja
(rozchodzenie
się)
fal
–
hullámterjedés
propaganda [1. to rozpowszechnianie (czasem
przedstawianych jednostronnie lub nawet
całkowicie fałszywych) informacji o
sprawach publicznych, celem przekonania
do czegoś dużych zbiorowości ludzkich.
2. szerzenie jakichś poglądów, haseł
politycznych itp. mające na celu
pozyskanie zwolenników; 3. technika
sterowania poglądami i zachowaniami
ludzi
polegająca
na
celowym,
natarczywym, połączonym z manipulacją
oddziaływaniu na zbiorowość; 4. specjalna
komórka, zespół ludzi realizujący takie
cele; też: tekst, wystąpienie, film itp.
realizujące takie cele] – (lat.) propaganda [a
propagare latin szóból ered, melynek
jelentése: „terjeszteni”. A propaganda célja
az emberek véleményének befolyásolása,
meggyőzése.];
eszméknek,
tanoknak,
nézeteknek, politikai elméleteknek, különféle
eszméknek (élőszó, nyomtatás, művészet,
technika stb.) útján történő terjesztése,
népszerűsítése;
hírverés,
népszerűsítés
[Leggyakrabban a politika használja, de egy
termék, sport, vagy szemlélet (felfogás)
népszerűsítésére is használják.]
propaganda
ekonomiczna,
propaganda
gospodarcza – gazdasági propaganda
propaganda partyjna – pártpropaganda
propaganda zbędna – hiábavaló propaganda v.
hírverés
propagandowowo – propaganda útján
propagandowy, -a, -e [dotyczący propagandy] –
propagandapropagandysta;
propagandzista
[osoba
zajmująca się zawodowo propagandą] –
(lat.) propagandista; propagandát űző
személy; vmilyen felfogás, álláspont igazsága
mellett érvelő, erről másokatis meggyőzni
akaró
személy;
vmilyen
szervezett
-
Wersja 01 01 2017
pártoktatási
forma
vezetője;
szemináriumvezető, konferenciavezető
propagandystka,
propagandzistka
–
propagandista nő
propagandystyczny,
-a,
-e
–
(lat.)
propagandisztikus;
propaganda
céljait
szolgáló, propagandaszerű
propagator [osoba upowszechniająca jakieś
poglądy, idee lub wiedzę], propagatorka –
(lat.) propagátor; vmilyen tan, elv hírdetője,
terjesztője (ffi/nő)
propagator literatury francuskojęzycznej – a
francianyelvű irodalom népszerűsítője
propagować [rozpowszechniać jakieś idee, myśli,
przekonania] – (lat.) propagálni; terjeszteni,
széles
körben
hírdetni,
híresztelni;
népszerűsíteni
propan [bezbarwny, bezwonny, palny gaz
występujący w ropie naftowej i w gazie
ziemnym] – (gör.) propán (C3H8); (vegyt.)
szénhidrogén, a kőolaj gáz halmazállapotú
alkotórésze; propángáz
propan-butan – propán-bután (PB)
propedeutyczny, -a, -e – propedeutikus;
előkészítőpropedeutyk – előkészítő, bevezető a tudományba
propedeutyk programowej – programelőkészítő
propedeutyka
[gr.
propaideúein
'uczyć
początków jakiejś wiedzy'; wprowadzenie,
wstęp do jakiejś dziedziny wiedzy] – (gör.)
propedeutika; (tud.) előkészítés, bevezetés a
tudományba
propeller [dawn. śmigło] – (lat. propellere→ang.)
propeller (továbbhajtani), (rep) légcsavar,
(haj) hajócsavar; (statek) csavargőzös
folyami átkeléshez
propinacja (z grec. pinein pić) [1. w dawnej
Polsce: wyłączne prawo szlachcica do
produkcji trunków; też: obowiązek
kupowania przez chłopów określonych
ilości tych trunków; 2. daw. szynk,
karczma; 3. w średniowiecznej łacinie
propinatio, znaczyła wystawienie wina na
sprzedaż.] – italmérési jog; (dawno) söntés,
italmérés, kocsma
propinator [w dawnej Polsce: posiadacz
propinacji lub dzierżawca monopolowego
wyszynku napojów alkoholowych] –
kocsmáros, csapláros
5457
propolis [lepka, aromatyczna substancja
wyrabiana przez pszczoły z roślinnych
substancji balsamicznych] – propolisz v.
méhszurok [olyan gyantás, ragacsos anyag,
amelyet a dolgozó méhek a kaptár
védelmére, a betolakodó baktériumok és
egyéb kórokozók ellen gyűjtenek. Ragadós,
sárgásbarna, kellemes illatú anyag, melyet a
fák rügyeiről, fiatal ágairól, levélnyeleiről
gyűjtenek be a méhek, átalakítják, azután a
kaptárak tömítésére és fertőtlenítésére
használják.]
propolisowy, -a, -e – propoliszpropolski, -a, -ie [sprzyjający Polsce] –
Lengyelországnak kedvező
proponent (łac. proponere) – proponens;
indítványozó, javasoló, javaslattevő
proponować [łac. propositio 'przedłożenie' od
proponere
'przedkładać;
oferować';
występować z propozycją, wnioskiem,
projektem, ofertą] – (lat.) proponálni;
ajánlani; javasolni, javallani, javaslatot tenni;
indítványozni, előterjeszteni
proponować kogoś na kandydata – jelöltnek
javasolni vkit
proponować towar – árut kínálni
proponuję, żeby… - javaslom, hogy…
proporcja [równość dwóch stosunków postaci a :
b = x : y. W zapisie tym a i y nazywamy
wyrazami skrajnymi, b i x – środkowymi.]
– (lat.) proporció; (mt.) arány, arányosság;
(műv.) művészi arányosság [A proporció
(latinul pro portione) szót Cicero alkotta a
görög analógia fogalmának megjelölésére]
proporcja harmoniczna [proporcja postaci a : b
= b:(a-b). Rozkład danej liczby a na dwa
składniki: b oraz a - b spełniające
proporcje harmonicznaną nazywa się
złotym
podziałem
lub
podziałem
harmonicznym.] – harmónikus arány
proporcja odwrotna – fordítottt arányosság
proporcja prosta – egyenes arányosság
proporcje – arányok
proporcje gałęziowe – ágazati arányok
proporcje gospodarcze – gazdasági arányok
proporcje ilościowe – mennyiségi arányok
proporcje planowe – tervezett arányok
proporcjonalnie – arányosan, arányban
proporcjonalno-całkująco-różniczkujący (ang.
proportional-integral-derivative) – (ang.)
PID Proportional Integral Derivative [Egy
I/O egység, amely egy analóg bemenet
próbál meg egy bizonyos értékre állítani
(setpoint), és az az érték közelében tartani.
Tipikus
felhasználási terület
pl.
a
hőmérséklet-szabályozás.]
-
Wersja 01 01 2017
proporcjonalność – arányosság
proporcjonalność prosta [to taka zależność
między dwiema zmiennymi wielkościami,
w której iloraz tych wielkości jest stały.
Prowadzi to do wzoru y = ax
pozwalającego wyliczyć jedną z nich w
zależności od drugiej. Mówimy, że obie
wielkości są wprost proporcjonalne.] –
egyenes arányosság [Két
mennyiség
kapcsolatát egyenes arányosságnak mondjuk,
ha az egyik mennyiséget akárhányszorosára
változtatva a
másik
mennyiség
is
ugyanannyiszorosára változik.]
proporcjonalność odwrotna [to taka zależność
między dwiema zmiennymi wielkościami,
w której iloczyn tych wielkości jest stały.
Daje to wzór: y = k/x pozwalający wyliczać
jedną z nich w zależności od drugiej.
Mówimy też wtedy, że obie wielkości są
odwrotnie proporcjonalne.] – fordított
arányosság [Ha két változó mennyiség
összetartozó értékeinek szorzata állandó,
akkor azt mondjuk, hogy az a két mennyiség
fordítottan arányos.]
proporcjonalny, -a, -e – (lat.) proporcionális;
arányos, viszonylagos
proporcjonalny system wyborczy [system
wyborczy, w którym uczestniczące w
wyborach
partie
otrzymują
w
parlamencie liczbę mandatów ściśle
powiązanych z liczbą głosów złożonych na
nie w okręgach wyborczych] – arányos
választási rendszer [fő célja a reprezentáció,
azaz minél több választópolgár kapjon
képviseletet]
proporczyk [1. mały proporzec, zwykle w
kształcie trójkąta; 2. trójkątna lub
czworokątna flaga wciągana na maszt,
wskazująca na przynależność statku do
przedsiębiorstwa żeglugowego, klubu
sportowego itp.] – zászlócska, kis zászló v.
lobogó
proporczyki klubowe – klubzászlók
proporzec [1. niewielka chorągiew,
mały
sztandar
służące
do
celów
reprezentacyjnych, dawniej: chorągiewka
przytwierdzona do drzewca lancy lub
włóczni;
2. chorągiew
marynarki
wojennej; 3. (u Zygmunta Glogera) Tak
zwano dawniej sztandar wojskowy,
chorągiew i wreszcie kopję z chorągiewką.
Kronikarze niemieccy zaświadczają, że u
pogan słowiańskich na Pomorzu widzieli
chorągwie wojenne malowane na płótnie.]
– zászló, lobogó, hadilobogó
5458
proporzec przechodni – vándorzászló
proporszczyk [właściwie praporszczyk (z ros.
prapor), chorągiew] – (daw., wojsk) lobogó,
zászló; (dawno) zászlóalj, csapat
proposić o ocenę ze strony rzeczoznaców –
kikérni a szakértők értékelését v. becslését
propozycja [zob. proponować] – (lat.) propozíció;
ajánlat, javaslat, indítvány, előterjesztés
propozycja dla firm – ajánlat cégeknek
propozycja handlowa – kereskedelmi ajánlat
propozycja małżeństwa – házassági ajánlat
propozycja nie do pogardzenia – nem
megvetendő javaslat
propozycja uzyskała ogólny aplauz – a javaslatot
általános tetszés fogadta
propozycja wiążąca – kötelező ajánlat
propozycje rozbrojeniowe – leszerelési javaslatok
propria manu [łac., własnoręcznie] – (lat.)
propria manu; saját kezűleg
Proprietatis dominus plenam in re potestatem
habet [właściciel ma pełnię władzy nad
rzeczą] – (lat.) Proprietatis dominus plenam
in re potestatem habet; a tulajdonos
rendelkezik hatalommal a dolog felett [1. A
tulajdonszerzés általában azt jelenti, hogy
tulajdonos a dolog felett valami módon
hatalmat nyer, vagyis a dolgot birtokába
veszi. 2. a tulajdonos a dologgal rendelkezik
(pl. eladja, elcseréli, bérbe, vagy zálogba
adja stb.)]
proprio motu [łac., pod wpływem popędu,
natchnienia,
z
własnej
ochoty,
nieprzymuszonej woli] – (lat.) motu
proprio; saját indításából, azaz önként, jó
szántából
propyleje, propileje [w architekturze starożytnej
Grecji:
monumentalna
brama
z
wewnętrzną kolumnadą, prowadząca
zwykle do wielkich sanktuariów] – (gör.)
propitea; oszlopcsarnok (görögöknél)
prorektor [zastępca rektora] – (lat.) prorektor; az
egyetemen a rektor helyettese; az előző évi
rektor
proroctwo [1. czyjeś słowa lub jakieś zdarzenia,
które są interpretowane jako zapowiedź
czegoś;
2. przepowiednia
wygłoszona
-
Wersja 01 01 2017
przez proroka, uznawana za głos boży] –
jóslat
Proroctwo (grec. profeteia), Prorok (grec.
profetes), Prorokini (grec. profetis) - proroctwo
i prorokowanie nie ograniczają się tylko do
przepowiadania
przyszłości.
Wszelkie
przekazywanie woli Boga, które jest zgodne z
wolą Boga, jest prorokowaniem. To miało miejsce
już w ST. Bóg powiedział do Abimelecha, że
Abraham jest prorokiem i będzie sią za niego
(Abimelecha) modlił. Aaron nazywany jest
prorokiem Mojżesza. Prorokowali i tacy, co nie
byli prorokami, co widać u Saula. Proroctwo
przyszło do Izraela po zawiedzeniu kapłaństwa w
słuchaniu Urim i Tummim. Pierwszymi
prorokami byli Samuel, Elizeusz, Natan, Jan
Chrzciciel. Naczelnym prorokiem Nowego
Testamentu jest sam Pan Jezus Chrystus, o
którym prorokował (między innymi) Mojżesz.
Prorokował Agabus, prorokowały także córki
Filipa.
Proroctwa,
jako
przepowiednie
przyszłości, spotykamy w Ewangeliach, w Listach
Apostolskich; Księga Objawienia jest prawie
wyłącznie tylko przepowiadaniem przyszłości.
Pismo Święte mówi wyraźnie o darze proroctwa,
który nie służy przepowiadaniu przyszłości, ale
przepowiadaniu woli Boga ludziom, co jest
mówieniem ku zdobywaniu, ku napominaniu i
pocieszaniu. Proroctwo tego rodzaju jest
nauczaniem i wprowadzaniem w znajomość
Słowa Bożego, pocieszaniem, dawaniem ochoty
do nauczania i do zbudowania zboru. Wszystko
należy czynić wg woli Boga. Nawet głoszenie
Słowa Bożego musi odbywać sią zgodnie z wolą
Boga. Mogą być tacy, co głoszą Chrystusa z
zazdrości. Szatan używał Słowa Bożego
niezgodnie z Wolą Boga, gdy kusił Pana na
pustyni. Są i fałszywi prorocy (grec.
pseudoprofetes).
Naczelnym
fałszywym
prorokiem będzie druga bestia z Obj. 13;11-18,
która będzie trzecią osobą trójcy szatańskiej.
proroczy, -a, -e [1. zawierający proroctwo;
2. dotyczący proroka; 3. mający w sobie
proroctwo,
przepowiednię;
wieszczy,
wróżebny, profetyczny] – próféta, prófétai,
látnoki
proroczny, -a, -e – prófétai [sen proroczny:
prófétai álom]
prorogacja
[łac.
prorogatio
'prolongata;
odroczenie' od prorogare 'przedłużać;
odraczać';
odroczenie
(zwł.
sesji
parlamentu);
przedłużenie
terminu;
prawn. (p. sądu) klauzula umowy,
oddająca spory, jakie mogą z niej
wyniknąć, do rozstrzygnięcia innemu
sądowi niż ten, który byłby miejscowo
właściwy.] – (lat.) prorogatio; kiterjesztés
(vmely bíró illetékességének önkéntes
elfogadása v. vmely hivatalos aktusnak (pl.
bírósági tárgyalásnak) elhalasztása
prorok
(zob.
profeta)
[1. W
religiach
abrahamowych prorokiem jest osoba
5459
będąca w kontakcie z Bogiem, będąca jego
"ustami" na ziemi, nierzadko założyciel
jakiejś religii. W każdej jednak jego rola i
znaczenie są nieco inne, np. u mormonów
prorokiem nazywany jest każdy kolejny
prezydent Kościoła, począwszy od Josepha
Smitha; 2. osoba przepowiadająca
przyszłość,
zwłaszcza
nadejście
kataklizmów,
kary
bożej;
3. charyzmatyczny
przywódca
lub
reformator religijny, któremu przypisuje
się szczególne posłannictwo boże i
zdolności wizjonerskie] – próféta, jós;
jövendőmondó
Prorocy - tak nazywa większą część autorów
ksiąg Starego Testamentu. Nie wszyscy podali
proroctwa swe na piśmie. Ludzie ci działali z woli
Boga. Na polecenie Boga przepowiadali i
ostrzegali Izraelitów i pogan. W następującej
liście podane są imiona proroków z
przypuszczalnymi datami czasów ich działania
(przed Chrystusem).
Przedwygnaniowi:
Jonasz (862): głosił pogańskiej Niniwie.
Amos (787)
Ozeasz (785-725)
Abdiasz (887)
Joel (800)
Izajasz (760-698)
Micheasz (750-710)
Nahum (713)
Habakuk (626)
Sofoniasz (630)
Jeremiasz (629-588)
Wygnaniowi:
Ezechlel (595-574)
Daniel (607-534)
Powygnaniowi:
Aggeusz (520)
Zachariasz (520-518)
Malachiasz (397).
PRÓFÉTÁK - Isten szószólói; az ÓSZ-i próféták
nem magyarázták Isten akaratát, hanem
továbbadták a szavakat, amelyeket Isten reájuk
bízott; a prófétáknak két fontos feladatuk volt: az
igehirdetés és a jövendölés; voltak prófétai
iskolák is, ezekről azonban keveset tudunk (1Sám
19,19-20; 2Kir 2,3.5; 4,38; 6,1); az Írás
különbséget tesz igazi és hamis próféták közt (Jer
28,1kk.). Az ÓSZ-ben kétféle próféta fordul elő: a
korai próféták - akiket az 1Sám 9,9"nézők"-nek
nevez -, ezek megadták annak a nagy történelmi
háttérnek a magyarázatát, amelyben az
"íráspróféták" éltek és munkálkodtak; az
íráspróféták közé tartoznak Ézsaiás (1), Jeremiás
(1), Ezékiel, Dániel (3) és a 12 ún. "kis" próféta.
Prorok Jeremiasz (‫ ְ מהְָמ ְ רִי‬Yirməyāhū, "niech
Jahwe podniesie [z upadku]" lub "Jahwe
wywyższa") [prorok, twórca biblijnej
księgi Jeremiasza, jest mu przypisywane
również autorstwo biblijnych Lamentacji.
Zapowiadał
spustoszenie
Judy
i
-
Wersja 01 01 2017
Jerozolimy. Działał 40 lat. Spisywanie
swej księgi, w której zawarł napomnienia i
groźby dla Izraelitów, zapowiedzi upadku
państwa i niewoli oraz proroctwa głoszące
oswobodzenie z niewoli i ostateczne
zbawienie, zakończył w 585 p.n.e. Był
jednym z czterech proroków większych.] – JEREMIÁS próféta (nevének (‫ְ מהְָמ ְ רִי‬
Jirmejahu, Yirməyāhū) jelentése "Jah(weh)
felmagasztal/felemel"; Isten felmagasztal,
Isten magasztos; Jahve megalapoz; 'Jahve
emeljen föl a nyomorúságból')
prorok we własnym kraju – próféta a saját
hazájában
Prorokini (grec. profetis) [1. prorokiniami w ST
były: Miriam - siostra Mojżesza i Aarona.
Debora, która była także sędzią Izraela,
Hulda. W NT Anna, córka Fanuela, z
pokolenia Asser, cztery córki Filipa.
Fałszywą prorokinią była Izabel. 2.
Prophet: Sara, Miriam, Debora, Estera;
Anna] – prófétanő [Prófétai adottságú nő,
mind a régi Izráelben, mind az ÚSZ-i
ősgyülekezetben (2Móz 15,20; Bír 4,4; 2Kir
22,14; Ézs 8,3; ApCsel 21,8-9).]
prorokować
[1. przewidywać
na
jakiejś
podstawie przyszłe wypadki; 2. wygłaszać
proroctwo] – jövendölni, megjövendölni;
jósolni
prosak [twardy guzek o żółtawej lub białej
barwie, występujący pod silnie napiętym
naskórkiem] – (orv.) milium [az újszülöttek
bőrén, főleg az orr környékén látható apró
fehér kiemelkedő göböcskék. Nem kóros
elváltozás.]; gombostűfejnyi
jóindulatú
daganat
proscenium [1. łac. z gr. proskēnion 'scena';
przedscenie, awanscena, część sceny
wysunięta przed kurtynę; 1. odsłonięta
część sceny przed kurtyną, wysunięta
nieco w stronę widowni; 2. w starożytnym
teatrze greckim i rzymskim: podium
przylegające do budynku scenicznego, na
którym występowali
aktorzy;
3. w
starożytnym teatrze rzymskim: miejsca
siedzące, tuż przed sceną, przeznaczone
dla uprzywilejowanych widzów; 2.
„Dykcjonarzyk teatralny” (wydany w
Poznaniu r. 1808)] – (lat.) proszcénium;
proscenium; (szính) előszín; a színpadnak v.
a zenekarnak a függöny és a nézőtér közötti
része (az antik művészetben a színészek itt
játszottak)
prosceniowy, -a, -e; proscenijny, -a, -e – (lat.)
proszcéniumi
prosektor [1. lekarz wykonujący sekcje zwłok;
2. osoba
sporządzająca
preparaty
anatomiczne; 3. późn.łac. prosector
5460
'anatom' z łac. prosecare 'odcinać'; pro'przed'; secare] – proszektor; boncolóorvos,
kórboncnok
prosektorium [pomieszczenie (w szpitalach itp.),
gdzie dokonywane są sekcje zwłok, sala
sekcyjna] – proszektura; boncterem, az
egészségügyi
intézmény,
boncolásra
szakosodott osztálya, területe
proseminarium
[zajęcia
akademickie
przygotowujące
studentów
do
samodzielnej pracy na seminarium] –
(lat.) proszeminárium; egyetemi v. főiskolai
gyakorlat
a
tudományos
kutatás
munkamódszereinek és munkaeszközeinek
megismertetésére
proseminaryjny, -a, -e – (lat.) proszemináriumi
prosiak [zob. prosię] – malac, süldő
prosiątko, prosiczek – kismalac, malacka
prosić [proszę, prosisz, prosi, prosimy, prosicie,
proszą] [1. w uprzejmej formie zwracać się
do kogoś, by coś uzyskać, otrzymać;
2. wyrażać słownie lub gestem jakąś
propozycję;
3. proponować
komuś
sprawowanie jakiejś funkcji; 4. zwracać
się do kogoś, zwykle w uprzejmej formie,
by go nakłonić do przybycia w
odwiedziny; 5. zwracać się do kogoś,
zwykle uprzejmie, z propozycją wejścia do
jakiegoś pomieszczenia lub udania się
gdzieś; 6. zwracać się do kogoś z uprzejmą
prośbą o przywołanie jakiejś osoby do
telefonu lub o połączenie z jakąś osobą,
instytucją; 7. o zwierzętach, zwykle o psie:
przyjmować wyuczoną pozycję ciała,
oczekując na nagrodę] – kérni, kérlelni;
unszolni; könyörögni; kéregetni; (kogo o co)
kérni (vkitől vmit); hívni, meghívni;
kérvényezni (vmit)
prosić do siebie – magához kér v. kéret; magához
hív
prosić do tańca – felkérni a táncra; táncra felkérni
v. hívni
prosić kogo na kawę – vkit egy feketére meghívni
prosić kogo na korowaj – lakodalomra hívni vkit
prosić kogo o co, prosić kogoś o coś – kérni vkitől
vmit; megkérni vkit vmire
prosić kogo o co na klęczkach – térdenállva
könyörögni vmiért
prosić kogo o pomoc – segítséget kérni vkitől
prosić (kogo) o przysługę – szívességet kérni
(vkitől)
-
Wersja 01 01 2017
prosić kogo o rękę – megkérni vkinek a kezét
prosić kogo w kumy – felkérni vkit komának v. a
komaságra
prosić (kogo) o wsparcie – segítséget kérni (vkitől)
prosić kogoś do tańca – táncra kérni vkit
prosić na obiad – ebédre hívni v. meghívni
prosić na wszystko – kérve kérni; könyörögni; az
egekre v. az ég szerelmére kérni
prosić o bezzwłoczną odpowiedź – azonnali
választ kérek
prosić o ciszę – csendet kér
prosić o czas – időt kérni
prosić o głos – szót kérni; szólásra jelentkezni
prosić o jałmużnę v. jałmużny– alamizsnát kérni,
kéregetni
prosić o klucz – kulcsot kérni
prosić o łaskę – kegyelmet kérni
prosić o ofertę – ajánlatot kérni
prosić o paszport – útlevelet igényelni
prosić o podwyżkę – béremelést v. fizetésemelést
kérni
prosić o pomoc – segítséget kér
prosić o pozostanie – marasztalni
prosić o pozwolenie – engedélyt kérni
prosić o przebaczenie – bocsánatot kérni
prosić o rabat – árengedményt kérni
prosić o rachunek – kérni a számlát
prosić o rękę – megkéri a kezét
prosić o ułaskawienie – kegyelmet kérni
prosić o wizę – vízumot kérni
prosić o wskazanie drogi – útbaigazítást kérni
prosić o wsparcie – segítséget kérni
prosić śpiewać na bis – (éneket) újráztatni
prosić z powrotem – visszakérni
prosimy do odprawy paszportowej i celnej –
kérjük,
fáradjanak
az
útlevélés
vámvizsgálathoz
prosimy do stołu – üljünk asztalhoz!
prosimy nie palić! – kérjük a dohányzást mellőzni!
prosimy zachować ciszę! – csendet kérünk!
prosimy zachować paragon – szíveskedjék a
blokkot megőrizni
prosimy zamykać drzwi! – kérjük az ajtót
becsukni!
prosił, abyśmy go odwiedzili – arra kért, hogy
látogassuk meg
prosił mnie o wypożyczenie książki – arra kért
engem, hogy kölcsönözzek neki egy könyvet
prosił po dobremu, a potem zaczał wymyślać –
szépszerével kért, aztán korholni kezdett
prosiłem go, blagałem ale na próżno – kértem,
könyörögtem neki, de hiába v. hasztalan
5461
prosiłbym (prosiłabym) o szybką naprawę –
kérem, gyorsan javítsa meg!
proszę (coś) – kérek (vmit)
proszę – szívesen; kérem
proszę! – kérem!, (forma grzecznościowa) tessék!
proszę? – tessék?
proszę (bardzo) (++) – kérek
proszę (bardzo) – tessék; kérem, tessék
proszę, abyśmy – kérem, ha mi
proszę bardzo – kérem szépen; szépen kérem…
proszę bardzo1 – nagyon szívesen
proszę bardzo2 – (tessék!); tessék parancsolni!;
tessék, parancsoljon!
proszę bardzo, czy coś jeszcze? – tessék
parancsolni, még valamit?
proszę bardzo, masz jakiś problem? – tessék,
valamilyen problémád van?
proszę bardzo, może jeszcze (trochę) ciasta
(kawy, mięsa, sałaty, zupy) – tessék, lehet
még (egy kis) tésztát (kávét, húst, salátát,
levest)
proszę bardzo, może trochę piwa (wina, zupy,
kawy, wódki)? – tessék parancsolni, lehet
egy kis sört (bort, levest, kávét, kávét)?
proszę bardzo, nie ma za co – kérem szépen, nincs
mit
proszę bardzo! Pan pierwszy! – csak ön után!
(przy wejściu)
proszę bilet normalny do X – kérek egy jegyet X.be
proszę bilet w jedną stronę do… - kérek egy
egyirányú jegyet …. felé
proszę bilet w obie strony do… - kérek egy retúr
jegyet … felé
proszę bilety! – kérem a jegyeket v. jegyeiket!
proszę bilety do kontroli – kérem a jegyeket
ellenőrzésre!
proszę bliżej – tessék közelebb jönni
proszę butelkę piwa – tessék, egy üveg sört
proszę butelkę wody mineralnej – tessék
(parancsolj), egy üveg ásványvízet
proszę chłeb, mleko i kilo cukru – kenyeret, vajat
és egy kiló cukrot kérek
proszę coś do picia – valami innivalót kérnék!
proszę czuć się jak (u siebie) w domu! – érezze
magát otthon!
proszę darować mi sposób wyrażania się –
bocsánat a kifejezésért
proszę do kasy numer pięć – fáradjon az ötös
pénztárhoz
proszę do kawy dwa rogalinki, miód, dżem,
marmoladę – kérek a kávéhoz két kiflit,
mézet, dzsemet, lekvárt
proszę do pełna – tele kérem
-
Wersja 01 01 2017
proszę do stołu – kérem, asztalhoz ülni; kérem,
üljön le v. üljenek le az asztalhoz; tessék az
asztalhoz fáradni; fáradjon (fáradjanak)
asztalhoz!
proszę dokończyć – tessék befejezni
proszę dostarczyć moją walizkę do pokoju –
kérem, küldje föl a bőröndömet a szobámba!
proszę dwa jajka na miękko – hozzon két
lágytojást
proszę dwa bilety do Łodzi w przedziale dla
niepalących – kérek két jegyet Łódźba,
nemdohányzó fülkébe
proszę dwa bilety na sobotę – kérek két jegyet
szombatra
proszę dwa jajka na twardo – hozzon két
keménytojást
proszę dwie kawy! – két kávét kérek!
proszę dwie porcje lodów mieszanych – kérek két
adag vegyes fagylaltot
proszę dwie porcje twarogu ze szczypiorkiem –
kérek két adag túrót, snidlinggel
proszę dwie szklanki mleka i dwie bułki z
masłem – kérek két nagy pohár tejet és két
vajas zsemlét
proszę dziesięć litrów super! – tíz liter szupert
kérek!
proszę dzwonić a. zadzwonić do mnie pod
następujący numer! – kérem, hívjon fel a
következő telefonszámon !
proszę dzwonić przez zero – a nullát (…számot)
kell tárcsázni
proszę ekspres do kawy – kérek egy kávéfőzőt
proszę filiżankę herbaty, dwie bułki i masło –
egy csésze teát, két zsemlét és vajat kérek
proszę „Gazetę Krakowską” – „Krakkói Újság”ot kérek
proszę głęboko oddychać – tessék mélyet
lélegezni; lélegezzen mélyen!
proszę go zabrać i przynieść mi gorący – kérem,
vigye vissza és hozzon egy meleget!
proszę go naprawić – kérem, javítsa meg!
proszę iść do tego dużego bloku, i następnie
skręcić na/w lewo – menjen addig a nagy
háztömbig, azután forduljon balra!
proszę iść prosto – tessék egyenesen menni
proszę iść tą ścieżką – menjenek ezen az ösvényen
(úton)!
proszę iść w tym kierunku – menjen ebben az
irényban!
proszę jechać do końca – a végállomásig kell
mennie; utazzon a végállomásig
proszę jechać prosto! – menjen egyenesen!
proszę jechać raczej autostradą – inkább válassza
az autópályát (autóutat)
5462
proszę jeden znaczek za 100 forintów i 5
znaczków po 60 forintów – kérek egy 100
forintos és 5 darab 60 forintos bélyeget
proszę jeszcze… – kérek még…
proszę jeszcze cztery rogaliki i pięć bułek – kérek
még négy kiflit és öt zsemlét
proszę jeść! – kérem, egyen!
proszę jeść często, ale w małych porcjach – egyen
gyakran és keveset
proszę jeść dużo węglowodanów – fogyasszon sok
szénhidrátot
proszę, jeśli jesteś tak miły – kérlek, ha olyan
kedves vagy
proszę kanapki – szendvicset kérek
proszę kanapki z szynką – sonkás szendvicset
kérek
proszę kaszleć – köhögjön! (orvosnál)
proszę kazać zanieść mój bagaż do pokoju –
vitesse fel a csomagomat a szobámba.
proszę kieliszek wina czerwonego i butelkę wody
mineralnej – kérek egy kupica vörösbort, és
egy üveg ásványvizet
proszę klucz do (pokoju) 308! – a 308-as kulcsot
kérem!
proszę kończyć rozmowę – kérem, fejezze be a
beszélgetést!
proszę książkę wydać doręczycielowi listu –
kérem a könyvet a levél átadójának kiadni
proszę księdza! – tisztelendő úr kérem!
proszę litr oleju silniokowego – kérek egy liter
motorolajat
proszę łaskawie – szíveskedjék
proszę łaskawie zawiadomić – szíveskedjék
értesíteni
proszę mi dać coś na kaszel – kérek valamit
köhögés ellen
proszę mi dać jakiś środek nasenny
(uśmierzający ból) – kérek valami altatót
(fájdalomcsillapítót)
proszę mi dać piętnaście litrów benzyny – kérek
tizenöt liter benzint
proszę mi dać zastrzyk – tessék adni egy injekciót
proszę mi dorobić dwa klucze – kérem készítesen
két kulcsot!
proszę mi je zapakować – kérem becsomagolni
proszę mi nakręcić włosy lokówką – egy kicsit
süsse be!
proszę mi napisać swój adress – kérem, írja fel a
címét
proszę mi naprawić mi te buty – legyen szíves
megjavítani ezt a cipőt
proszę mi nie odmawiać – kérlek, ne utasíts vissza
engem
-
Wersja 01 01 2017
proszę mi opowiedzieć treść sztuki – kérem,
mondja el a darab tartalmát
proszę mi ostrzyc włosy na jeża – kefefrizurát
kérek
proszę mi podać! – legyen szíves ideadni a…!,
adja ide…!
proszę mi podać jadłospis (kartę) – kérem az
étlapot
proszę mi podać numer kierunkowy – kérem,
adja meg a körzetszámot!
proszę mi podać sól! – kérném szépen a sót
proszę mi podać swój adress – kérem, adja meg a
címét
proszę mi podciąć włosy – nyírja fel egy kicsit
proszę mi pokazać…! – legyen szíves, mutassa
meg…!
proszę mi pokazać kilka kapeluszy! – legyen
szíves mutatni méhány kalapot!
proszę
mi
pokazać
książki
techniczne
(historyczne,
sztuce,
filologiczne,
pedagogiczne, medyczne, rodzicze) –
műszaki
(történelmi,
művészeti,
nyelvtudományi,
pedagógiai,
orvosi,
mezőgazdasági) könyveket mutasson
proszę mi pokazać spis książek (katalog) –
kérem, mutassa meg a katalógust
proszę mi pokazać te sandaly – kérem, mutassa
meg ezt a szandált
proszę mi pokazać ten gumowy materac w
kolorze granatowym – kérem, mutassa meg
azt a kék gumimatracot
proszę mi pokazać ten materiał – legyen szíves
megmutatni azt az anyagot
proszę mi pokazać tę torbę a. torebkę – kérem,
mutassa meg nekem ezt a táskát
proszę
mi
polakierować
paznokcie
–
körömlakkozást kérek!
proszę mi polakierować włosy – lakozza be (a
hajam) kérem
proszę mi pomóc w tej sprawie – kérem, segítsen
nekem ebben az ügyben
proszę mi pomóc! – segítséget kérek; kérem,
segítsen
proszę mi poradzić! – kérem, adjon tanácsot!
proszę mi powiedzieć…! – tessék mondani…!;
szíveskedjék megmondani…!
proszę mi powiedzieć, czy…? – kérem, mondja
meg, hogy…
proszę mi powiedzieć, czy ten stół jest wolny? –
kérem, mondja meg, vajon szabad ez az
asztal?
proszę mi powiedzieć, gdzie jest najbliższy
zakład fryzjerski? – tessék megmondani,
hol van a legközelebbi fodrászüzlet?
5463
proszę mi powiedzieć, gdzie powinnam wysiąść –
legyen szíves megmondani, hol kell
leszállnom
proszę mi powiedzieć, kiedy mam wysiąść –
legyen szíves szóljon, mikor kell leszállnom
proszę mi powiedzieć, która droga prowadzi do
miejscowości X? – kérem, tessék
megmondani, melyik út vezet X helységbe?
proszę mi powiedzieć, którędy mam iść na
dworzec? – tessék megmondani, merre kell
mennem a pályaudvarra?
proszę mi powiedzieć, którędy mam iść na stację
(na pocztę)? – tessék megmondani, merre
kell mennem az állomásra (póstára)?
proszę mi pozakać – legyen szíves, mutassa meg
proszę mi powiedzieć…! – szíveskedjék
megmondani, hogy..!
proszę mi powiedzieć, jak daleko jest stąd do
kempingu! – legyen szíves megmondani,
milyen messze van a kemping?
proszę mi pozwolić, że się przedstawię… engedje meg, hogy bemutatkozzam
proszę mi pozwolić – engedje meg
proszę mi pozwolić, że wyrażę panu (pani) moje
współczucie. –
engedje meg, hogy
kifejezzem részvétemet.
proszę mi przebaczyć! – bocsásson meg!
proszę mi przynieść jeszcze kawę z mlekiem –
kérem, hozzon még egy kávét tejjel
proszę mi przynieść śniadanie (obiad, kolację)
do pokoju – a reggelit (ebédet, vacsorát) a
szobámba kérem; kérem, hozassa fel a
reggelimet (ebédemet, vacsorámat) a
szobámba!
proszę mi przystrzyc brodę (wąsy) – igazítsa meg
a szakállamat
proszę mi rozjaśnić pasemko włosów z przodu –
elöl egy tincset szőkítsen ki!
proszę mi rozjaśnić włosy – szőkítést kérek
proszę mi to napisać – kérem, írja le nekem
proszę mi to pokazać – kérem nekem ezt
megmutatni; kérem, mutassa meg nekem
proszę mi to zmierzyć a. zważyć! – kérem, mérje
meg ezt nekem!
proszę mi trochę bardziej ostrzyc włosy – egy
kicsit jobban vágja le!
proszę mi ufarbować włosy – hajfestést kérek
proszę mi ułożyć włosy – szárítsa be (hajat)
proszę mi umówić na spotkanie z panem
Kowalskim! – kérem, beszéljen meg
számomra találkozót Kowalski úrral!
proszę mi umyć głowę i nakręcić loki – egy
mosást és berakást kérek
proszę mi umyć włosy – kérem, mossa meg a
hajam
-
Wersja 01 01 2017
proszę mi wskazać drogę! – kérem, mutassa meg
az utat!
proszę mi wskazać drogę do hotelu…! – legyen
szíves megmutatni az utat a …
szállodába/hotelba!
proszę mi wstawić szkło – kérem, pótolja az
üveget
proszę mi wybaczyć – bocsánatot kérek
proszę mi wybaczyć! – bocsásson meg! bocsánat!
bocsánatot v. elnézést kérek! ne haragudjon!
proszę mi wybrać kilka pięknych czerwonych
(białych) róż – kérem, válasszon ki nekem
néhány szép piros (fehér) rózsát!
proszę mi wydać mój bagaż – kérem, adja ki a
csomagomat
proszę mi wymienić kilka wydawnictw – soroljon
fel néhány könyvkiadót
proszę mi wymienić kilku współczesnych pisarzy
polskich – kérem, sorolja fel néhány mai
lengyel író nevét
proszę mi wyregulować zegarek – kérem, állítsa
be az órámat
proszę mi zapakować tę książkę – kérem,
csomagolja be nekem ezt a könyvet
proszę mi zrobić jakąś modną fryzurę – csináljon
nekem valami divatos hajviseletet
proszę mi zrobić ładny bukiet – kérem, csináljon
nekem egy szép csokrot!
proszę mi zrobić manicure – manikűrt kérek!
proszę mi zrobić przedziałek z prawej (lewej)
strony – a választékot a jobb (bal) oldalra
kérem
proszę mi zrobić trwałą ondulację – dauert
kérnék
proszę młynek do mielenia kawy – kérek egy
kávédarálót
proszę mną dysponować – kérem, rendelkezzék
velem
proszę mną rozporządzać! – rendelkezzék velem!
proszę mnie obudzić o godzinie szóstej! – kérem,
ébresszenek hatkor!
proszę mnie odprowadzić! – legyen szíves,
kísérjen el!
proszę mnie odwidzić! – kérlek, tátogass meg!
proszę mnie odwieźć do Hotelu Europejskiego! –
kérem, vigyen el az Európa Szállóhoz!
proszę mnie ostrzyc i ogolić – hajvágást és
borotválást kérek
proszę mnie poinformować, czy…? – kérem,
tájékoztasson, hogy…
proszę mnie połączyć z Ambasadą Węgierską w
Warszawie! – kérem, kapcsolja a magyar
nagykövetséget Varsóban!
proszę mnie połączyć z policją – kérem, kapcsolja
a rendőrséget!
5464
proszę mnie zawieźć na dworzecu! – kérem,
vigyen a pályaudvarra!
proszę mnie zawieźć na ulicę… do hotelu…! –
kérem, vigyen el a(z) …utcába, a
…szállóhoz
proszę mnie zdjąć – kérem vegyen le engem,
készítsen fotót rólam
proszę mnie źle nie zrozumieć – ne vegye rossz
néven
proszę mówić! – mondja csak!
proszę mówić w swoim imieniu! – csak a saját
nevében beszéljen!
proszę mówić wolno/wolniej – kérem, beszéljen
lassabban
proszę mu/jej nie przeszkadzać! – ne zavarják!
proszę nagrać zdjęcia na płytę CD – kérem a
képeket CD-re átmásolni
proszę napisać coś o sobie – kérem, írjon magáról
valamit
proszę napisać mi swój adres – kérem, adja meg a
címét
proszę nas kiedyś odwiedzić – kérem, látogasson
meg minket valamikor
proszę nas odwiedzić, jeśli panu (pani) pozwoli
na to czas – kérem, látogasson meg minket,
ha van egy kis ideje!
proszę natychmiast skierować tę osobę do
mojego pokoju! – kérem, azonnal küldje föl
a szobámba!
proszę nie brać tego poważnie! – ne vedd/vegye
ezt komolyan
proszę nie dotykać samochodu! – senki ne
nyúljon az autóhoz!
proszę nie odkładać słuchawki – kérem, ne tegye
le a kagylót!; kérem, tartsa a vonalat!
proszę nie przerywać! – kérem, ne szakítson félbe!
proszę nie przeszkadzać! – kérem, ne zavarjon!
proszę nie robić tego więcej! – ne tegye ezt többet!
proszę nie robić z tego problemu! – kérem, ne
csináljon gondot belőle!
proszę nie rób tego więcej! – ne tedd ezt többet!
proszę nie wchodzić – ne tessék bejönni!
proszę nie zachowywać się tak, jakby pan nie
wiedział! – ne tegyen úgy, mintha nem
tudná!
proszę nie zapomnieć, … - kérem, ne felejste el,
hogy…
proszę nie zapomnieć o mojej sprawie! – kérem,
ne feledkezzék meg az ügyemről!
proszę, niech mi pan/pani mi pokaże jakieś
dobre narty! – kérem, mutasson valamilyen
jó sílécet
-
Wersja 01 01 2017
proszę, niech mi pan/pani pomoże – kérem,
segítsen
proszę, niech pan to zrobi! – legyen szíves, tegye
meg ezt!, kérem, tegye meg (ezt)!
proszę, niech pan usiądzie! – üljön le! foglaljon
helyet!
proszę o bardzo mocną czarną kawę – kérek egy
jó erős feketekávét
proszę o bilet do wagonu sypialnego w
przedziale męskim (damskim), na dole (na
górze) – kérek egy hálókocsijegyet férfi
(női) fülkébe, alulra (felülre)
proszę o bilet na pociąg pospieszny do Katowic
(na pociąg InterCity, EuroCity) – kérek
egy jegyet Katowicébe gyorsvonatra
(InterCity, EuroCity vonatra)
proszę o bilet pierwszej klasy na pociąg osobowy
do Poznania – kérek egy első osztályú
jegyet Poznańba, személyvonatra; kérek egy
első osztályú személyvonati jegyet Poznańba
proszę o bilet sypialny do Budapesztu, na dzień
drugiego
czerwca
–
kérek
egy
hálókocsijegyet
Budapestre,
június
másodikára
proszę o bilety! – kérem a jegyeket!
proszę o chleb z masłem – vajaskenyeret kérek
proszę o cierpliwość – türelmet kérek
proszę o coś odpowiedniego dla dziesięcioletniej
dziewczynki – kérek valami megfelelőt egy
tízéves kislánynak
proszę o dane osobiste w celu zameldowania? –
kérem a személyi adatait a bejelentés végett?
proszę o dane paszport w celu zameldowania? –
kérem útlevelét a bejelentés végett?
proszę o depilację nóg – lábgyantázást kérek
proszę o dwie pary skarpetek na r. stopy
trzydzieści siedem – kérek két pár zoknit
harminchetes lábra
proszę o jakaś dobrą powieść współczesną –
kérek egy jó modern regényt
proszę o jakiś słaby środek nasenny – kérek egy
gyenge altatót
proszę o jedną (dwie, trzy) porcje – kérek egy
(két, három) adagot
proszę o jednoosobowy (dwuosobowy) pokój –
kérek egy egyágyas (kétágyas) szobát
proszę o jeszcze jedną szklankę! – kérek még egy
poharat! (még egy pohárral!)
proszę o kartę dań! – kérem az étlapot!
proszę o kawałek tortu czekoladowego – kérek
egy szelet csokoládétortát
proszę o koszulę popelinową z długim rękawem
– hosszú ujjú puplininget kérek
proszę o krawat do brązowego (popielatego,
ciemnego, jasnego) garnituru – kérek egy
5465
nyakkendőt barna (szürke, sötét, világos)
öltönyhöz
proszę o książkę telefoniczną – kérek egy
telefonkönyvet
proszę o kufel piwa! – kérek egy korsó sört!
proszę o lemoniadę! – kérek egy limonádét!
proszę o lornetkę – kérek egy látcsövet
proszę o łańcuszek bursztynowy – kérek egy
borostyán láncot
proszę o łaskawe powiadomienie mnie – szíves
értesítésüket várom
proszę o miejsce w kajucie pierwszej (drugi)
klasy – kérek egy helyet az elsőosztályú
(másodosztályú) kajütben
proszę o makijaż wieczorowe – esti kikészítést
kérek
proszę o małą kawę – kérek egy szimpla kávét
proszę o miejsca w pierwszym (drugim,
dziesiątym) rzędzie – az első (második,
tizedik) sorba kérem (a helyet, jegyet)
proszę o natychmiastowe doręczenie! – kérem,
azonnal kézbesítsék!
proszę o numer większe – egy számmal nagyobbat
kérek
proszę o okulary przeciwsłoneczne – kérek egy
napszemüveget
proszę o oranżadę! – kérek egy narancslevet!
proszę o paczkę Carmenów – kérek egy doboz
Karment (cigaretta)
proszę o pańskie dokumenty! – kérem az
igazolványait!
proszę o papier listowy i kopertę – kérek
levélpapírt és borítékot
proszę o paszport – kérem az útlevelét
proszę o paszport lub dowód osobisty – kérem az
útlevelét
vagy
személyazonossági
igazolványát
proszę o oczyszczenie twarzy, masaż, maseczkę –
arctisztítást, masszázst, pakolást kérek
proszę o pełny zabieg – egy teljes arckezelést
kérek
proszę o podkoszulek damski (męski) – kérek egy
női (férfi) trikót
proszę o pokwitowanie – kérem a nyugtát
proszę o powiększenie tego zdjęcia – nagyítást
kérek erről a képről
proszę o pół numeru mniejsze – egy fél számmal
kisebbet kérek
proszę o program – kérek egy műsort
proszę o przedłużenie terminu – kérem,
hosszabbítsa meg a határidőt
proszę o pudełko zapałek – egy doboz gyufát
kérek
-
Wersja 01 01 2017
proszę o rachunek! – kérem a számlát!, fizetni
szeretnék!
proszę o regulację (depilację) brwi – szedje ki a
szemöldökömet!
proszę o rosół – kérek egy húslevest
proszę o skrócenie włosów – vágjon le a hajamból
proszę o szklankę wina – kérek egy pohár bort
proszę o szklankę wody/wody sodowej – kérek
egy pohár vizet/szódavizet
proszę o tabletki od bólu głowy – kérek
valamilyen fejfájás elleni tablettát
proszę o tłumacza! – kérek egy tolmácsot!
proszę o trochę cierpliwości! – egy kis türelmet
kérek!
proszę o uwagę! – figyelmet kérek!
proszę o wiadomości odwrotną pocztą – kérek
értesítést postafordultával
proszę o wybaczenie – bocsátanot kérek
proszę o zajęcie tego tutaj miejsca – tessék itt
helyet foglalni; kérem, üljön le ide; tessék
ezt a helyet itt elfoglalni
proszę o zaszczycenie mnie – legyen szerencsém
proszę o znieczulenie – érzéstelenítést kérek!
proszę obciąć krótko z tyłu i po bokach, a z
przodu mniej – hátul és oldalt vágja
rövidebbre, de elöl ne vágjon sokat
proszę obciąć tylko końce włosów – csak a hajam
végét vágja le
proszę obudzić mnie rano o godzinie szóstej
(siódmej, ósmej) – legyen szíves
felébreszteni 6 (7, )8-kor
proszę oddychać głęboko – sóhajtson!; lélegezzen
mélyeket
proszę odrobinę – kérek még
proszę ostrzyc krótko (średnio) – rövidre
(közepesre) vágja (frizurát)
proszę, oto jadłospis – tessék, íme az étlap; tessék,
itt (íme) az étlap
proszę, oto mój paszport (nasze paszporty) –
tessék, itt az útlevelem (itt vannak az
útleveleink)
proszę, oto pańska karta hotelowa –
parancsoljon, itt van a szállodai kártyája
proszę otworzyć usta – nyissa ki a száját!
(orvosnál)
proszę otworzyć walizkę (te walizki) – nyissa ki a
bőröndöt (ezeket a bőröndöket)
proszę paczkę papierosów – kérek egy doboz
cigarettát
proszę pana! – uram!
proszę pana profesora – tanár úr (kérem)!
proszę pana! proszę pani! – (na ulicy) kérem
uram/hölgyem! kérem szépen!
proszę pana (pani, państwa)! – kérem!
5466
proszę
pana!
–
Tanár
úr
(kérem)!
(középiskolában)
proszę pana (pani), chciałbym (chciałabym)
porozmawiać z panem (z panią) –
szeretnék beszélni önnel
proszę pana (pani), czy są jeszcze wolne pokoje?
– jó napot uram (asszonyom), van még
szabad szobájuk?
proszę Pana/Panią o pewną przysługę – tegyen
nekem egy szívességet
proszę pani – kérem szépen; kérem v. tessék
hölgyem v. asszonyom
proszę pani! – Tanárnő (kérem)! (középiskolában)
proszę pani nauczyczelki – kérem v. tessék
tanárnő
proszę pani, chciałbym pani przedstawić + AC.
(=T.) [nn.]; proszę pana, chciałbym panu
przedstawić + AC. (=T.) [hn.] – bocsánat,
szeretném Önnek bemutatni
proszę pani, poproszę widokówkę i znaczek –
tessék asszonyom, kérek egy képeslapot és a
bélyeget
proszę Panie profesorze! – Tanár úr (kérem)!
proszę państwa – kérem önöket
proszę państwa! – kérem, hölgyeim és uraim!
proszę państwa, nazywam się Andrzej Busko –
kérem önöket, Buskó Andrásnak hívnak
proszę państwa, wznoszę toast za szczęśliwy
pobyt w Polsce! – kérem önöket,
pohárköszöntőt mondok a szerencsés
Lengyelországban tartózkodásra
proszę państwo, to jest pani Marianna Szatai kérem önöket (tessék), ő Szatai Marianna
asszony
proszę paragon – tessék a blokk
proszę pasek do zegarka – kérek egy óraszíjat
proszę paszport, proszę o paszport; proszę o
paszporty – kérem az útlevelét (útleveleket)
proszę pić! – kérem, igyon!
proszę pieniądze – kérem a pénzt
proszę pięć róż z przybraniem – kérek öt szál
rózsát és egy kis zöldet hozzá
proszę płacić przy kasie – szíveskedjék a
pénztárnál fizetni
proszę poczekać – tessék megvárni; tessék egy
kicsit várni v. várakozni; várjon csak!
proszę poczekać! – kérem, várjon! várjon csak!
proszę
poczekać
chwilkę,
jeszcze
nie
przywieziono wszystkich bagaży – kérem,
várjon egy kicsit még, nem hoztak ki minden
csomagot
proszę poczekać, zaraz zobaczę w magazynie –
tessék várni, mindjárt megnézem a raktárban
proszę poczęstować się ciastem! – vegyen egy kis
süteményt!
-
Wersja 01 01 2017
proszę podejść bliżej! – tessék közelebb jönni!
proszę podpisać! – írja alá!, kérem, írja alá!
proszę podzelować buty – egy talpalást kérek
proszę pofatygować się do ogrodu – fáradjon ki a
kertbe
proszę pofatygować się osobiście – kérem,
fáradjon el személyesen
proszę pokazać dokumenty! – kérem, mutassa az
iratait!
proszę pokazać język – kérem, mutassa a nyelvét
(orvosnál)
proszę pokazać tańszą? – kérem mutasson
olcsóbbat
proszę policzyć razem! – kérem, számolja egybe!
proszę połączyć numer wewnętrzny 25 – kérem,
kapcsolja a 25 melléket!
proszę położyć walizkę (torbę, torebkę) na
taśmie – tegye bőröndjét (táskáját, retiküljét)
a szalagra
proszę posłać kwiaty pod ten adres… - kérem
küldje a virágot erre a címre…!
proszę posprzątać mój pokój i łazienkę! – kérem,
takarítsa ki a szobámat és a fürdőszobámat!
proszę powiedzieć aaa! – mondja: ááá! (orvosnál)
proszę powtórzyć – kérem (tessék) megismételni;
kérem, ismételje meg
proszę powtórzyć jeszcze raz! – kérem mondja
még egyszer!
proszę pozdrowić ode mnie pana Nowaka –
kérem, adja át üdvözletemet Novák úrnak!
proszę pozdrowić ode mnie żonę – adja át (az)
üdvözletemet a kedves feleségének!
proszę pozdrowić pana Kovácsa (panią Kovács)
– üdvözlöm Kovács urat (Kovácsné
asszonyt)
proszę pozdrowić wszystkich ode mnie –
mindenkit szeretettel üdvözlök
proszę pozwolić, że przedstawię… - engedje meg,
hogy bemutassam
proszę pozwolić,
że przedstawię panu
(pani)/pana Nowaka (panią Nowak) –
engedje meg, hogy bemutassam önnek
Novák urat (Novákné asszonyt)
proszę pójść do biura turystycznego i poprosić o
jakiś tańszy hotel – fáradjon el az
idegenforgalmi irodába és kérjen egy
olcsóbb szállást
proszę pójść ze mną na komisariat policji –
kérem, jöjjön velem a rendőrkapitányságra
proszę pół czarnej – kérek egy szimpla feketét
proszę pół kilo – fél kilót kérek; kérek egy fél kilót
proszę pół kilo suchej kiełbasy, dwadzieścia deka
pasztetowej, piętnaście deka salcesonu i
dziesięć deka szynki – kérek egy fél kiló
5467
szárazkolbászt, húsz deka kenőmájast,
tizenöt deka disznósajtot és tíz deka sonkát
proszę przebić obcasy – egy sarkalást kérek
proszę przedstawić mnie temu panu (tej pani) –
kérem, mutasson be ennek az úrnak
(hölgynek)
proszę przedstawić się po polsku – tessék
bemutatkozni lengyelül
proszę przekazać moje serdeczne ukłony dla
Pana żony a. małżonki! – kérem, adja át
szívélyes üdvözletemet kedves feleségének
proszę przekazać następującą wiadomość! –
kérem, adja át a következő üzenetet!
proszę przekazać serdeczne pozdrowienia
panu… – kérem, adja át szívélyes
üdvözletemet
proszę przekazać serdeczne pozdrowienia panu
Kovácsowi (pani Kovács) – kérem, adja át
szívélyes üdvözletemet Kovács úrnak
(Kovácsné asszonynak)
proszę przeliczyć pieniądze! – kérem, számolja át
a pénzt!
proszę przetłumaczyć na angielski – kérem
lefordítani angolra
proszę przyciemnić rzęsy – tartós szempillafestést
kérek
proszę przyjąć wyrazy najwyższego szacunku –
kérem fogadja legnagyobb tiszteletemet!
proszę przyjąć wyrazy szczerego współczucia fogadja őszinte részvétemet
proszę przyjąć wyrazy wdzięczności a. proszę
przyjąć serdeczne wyrazy wdzięczności –
fogadja hálás köszönetemet
proszę przyjąć wyrazy współczucia – kérem,
fogadja részvétemet
proszę przyjść przed piąta – jöjjön öt óra előtt!, öt
előtt jöjjön!
proszę przyjść trochę później – jöjjön kicsit
később!, egy kicsit később jöjjön!
proszę przyjść za godzinę/za dwa dni – jöjjön egy
óra/két nap múlva
proszę przyjść za pół godziny, za godzinę, za
dwie godziny – jöjjön fél óra, egy óra, két
óra múlva!
proszę przymierzyć tę parę – tessék ezt a párat
felpróbálni (cipő)
proszę przykleić – kérem, ragassza meg!
proszę przynieść jakiś polski przysmak – kérem,
hozzon valami lengyel ételkülönlegességet
proszę przynieść rachunek! – kérem, hozza a
számlát!
proszę resztę – tessék a visszajáró
proszę sałatkę z pomidorów lub surówkę z
marchewki – paradicsomsalátát vagy
sárgarépa salátát kérek
-
Wersja 01 01 2017
proszę siadać! – üljön le; foglaljon helyet; kérem,
üljön le; tessék v. parancsoljon helyet
foglalni; tessék leülni
proszę się jeszcze tym poczęstować – vegyen még
ebből!
proszę się nie fatygować! – kérem, ne fáradjon!
proszę się nie krępować! – ne zavartassa magát!
proszę się nie wtrącać! – ne avatkozz v.
avatkozzon bele!
proszę się nie śmiać, moja wymowa jest bardzo
słaba – kérem, ne nevessen ki, nagyon rossz
a kiejtésem
proszę się przesunąć, przejść w kierunku wyjścia
– kérem, menjenek a kijárat felé!
proszę się rozebrać do pasa! – kérem derékig
(övig) levetkőzni!, vetkőzzön le derékig!
proszę się rozłączyć – hagyják abba, szakítsák meg
a beszélgetést (telefonálásnál); tegye le a
hallgatót
proszę się nie krępować! – ne zavartassa magát!
proszę się nie rozłączać – kérem, ne hagyják abba;
ne tegye le a hallgatót
proszę się odwrócić – forduljon meg!
proszę się tu pofatygować – szíveskedjék ide
fáradni
proszę się tu zatrzymać – itt legyen szíves
megállni!
proszę się tym nie martwić! – ne is törődj vele!
proszę się tym nie przejmować! – ne csináljon
gondot belőle!
proszę się wylegitymować! – igazolja magát!
proszę się z tym nie spieszyć! – ne siesse el ezt!
ráér ezzel!
proszę skręcić w lewo (w prawo)! – kanyarodjon
be balra (jobbra)!
proszę sobie wybrać – tessék választani
proszę sobie wyobrazyć! – képzelje csak el!
proszę sprawdzić koła – megnézné a kereket?
proszę sprawdzić silnik, akumulator, światła,
gaźnik – kérem ellenőrizze a motort, az
akkumulátort, a karburátort
proszę sprowadzić lekarza! – kérem, hozzon
orvost!
proszę teraz wykręcić numer. – tessék most
tárcsázni (kitekerni) a számot.
proszę tędy! – erre kérem!, erre parancsoljon!, erre
tessék!
proszę to postawić a. położyć na wagę – kérem,
tegye a mérlegre!
proszę to powtórzyć – kérem , ismételje meg
proszę to rozmienić (na drobne) – kérem ezt
felváltani (aprópénzre)
proszę to tylko mnie zostawić – bízza csak rám!
5468
proszę to zrobić – légy szíves tedd meg ezt!,
kérlek, tedd meg (ezt)!
proszę trochę poczekać – várjon egy kicsit
proszę trochę sałaty zielonej – tessék egy kevés
salátát
proszę trzy znaczki po złotówce – kérek három
egyzlotys bélyeget
proszę tutaj – tessék idejönni
proszę tutaj! – ide tessék!, itt tessék!
proszę tylko wyrównać – csak egyenesre vágja!
(hajat)
proszę uprzejmie – kérem szépen; tessék
parancsolni
proszę uprzejmie! – tessék, parancsoljon!, tessék
parancsolni!
proszę usiąść – kérem, üljön le; tessék helyet
foglalni!, tessék leülni; foglaljon helyet!
proszę usiąść do stolu – kérem, leülni az asztalhoz
proszę uważać! – figyeljen ide!, figyeljen!
proszę w kok – kontyba fésülve kérem
proszę was o przesłanie mi (nam)… – legyen
szíves, küldjön nekem (nekünk)...
proszę wejść! – fáradjon be! kérem, fáradjon be!;
tessék belépni v. befáradni v. bejönni!
kerüljön beljebb! erre tessék!
proszę wejść dalej! – kerüljön beljebb!
proszę wejść, ja jestem – kérem fáradjon be
(tessék befáradni), én vagyok
proszę wezwać lekarza! – hívjon orvost!
proszę wezwać mechanika, aby naprawił
samochód – kérem, hívjon szerelőt, hogy
megjavítsa a kocsit!
proszę więcej tego nie robić – kérem, ne tegye ezt
még egyszer; ne tedd v. tegye ezt többet!
proszę wjechać zaraz po tym samochodzie –
hajtson be ez után a kocsi után
proszę włączyć (wyłączyć) ogrzewanie – kérem,
kapcsolja be (kapcsolja ki) a fűtést
proszę włączyć mi wentylację – kérem, kapcsolja
be nekem a szellőzést
proszę wsiadać! – tessék beszállni!, tessék beülni!
proszę wsiadać, zamykamy drzwi! – tessék
beszállni, zárjuk az ajtókat!
proszę włożyć kapcie, a płaszcze, teczki i torby
zostawić w szatni – (w muzeum) kérem,
vegyenek papucsot, a kabátokat, táskákat
pedig adják be a ruhatárba
proszę wprowadzić PIN kod – kérem, üsse be a
PIN-kódját
proszę wsiąść do tramwaju numer dziesięć –
tessék felszállni a tízes villamosra
proszę wstrzymać oddech! – kérem, tartsa vissza a
lélegzetét!
-
Wersja 01 01 2017
proszę wybawić tę plamę – legyen szíves, vegye
ki ezt a foltot!
proszę wybrać – tessék választani
proszę wydać książkę cy listu – kérem, a könyvet
a levél átadójának kiadni
proszę wymienić baterię – elemcserét kérek;
kérem, cserélje ki az elemet
proszę wymienić koło – legyen szíves kereket
cserélni
proszę wymienić olej – olajcserét kérek
proszę wypełnić kartę meldunkową – kérem,
töltse ki a bejelentőlapot
proszę wypełnić ten formularz – ezt a lapot töltse
ki
proszę wysiąść, gdy tylko pociąg się zatrzyma –
szálljon le, mihelyt a vonat megáll!
proszę wysiąść na drugim przystanku – tessék
leszállni a második megállónál!
proszę wysiąść tu! – itt tessék kiszállni!
proszę wystawić mi rachunek – kérem, állítsa ki a
számlát
proszę wytłumaczyć po angielsku – kérem
elmagyarázni angolul
proszę wziąć! – vegyetek!; tessék venni!; kérem
vegyenek!
proszę wziąć miarę – kérem, vegyen rólam
mértéket
proszę wziąć wszystko do kąpeli – hozzák
magukkal az összes fürdőholmit!
proszę wziąć taksówkę, stąd jest dość daleko –
nenjen taxival, innen elég messze van
proszę zadzwonić do mnie do domu po dziwiątej
wieczorem! – hívjon fel otthon este kilenc
után!
proszę zachować ciszę! – csendet kérek!
proszę zadzwonić po taksówkę! – kérem, hívjon
taxit!
proszę zająć miejsce! proszę usiąść! – foglaljon
helyet!, tessék leülni
proszę zająć miejsce – tessék helyet foglalni,
foglaljon helyet!
proszę zająć dla mnie to miejsce – kérem, foglalja
nekem ezt a helyet
proszę zająć miejsca! – kére, foglalják el a
helyüket!
proszę zamiadomić karetkę pogotowia! –
értesítse a mentőket!
proszę zamknąć drzwi! – kérem, csukja be az ajtót
proszę zamówić dla mnie taksówkę! – kérem,
rendeljen nekem taxit!
proszę zamówić taksówkę na godzinę pół do
siódmej – kérem, rendeljen egy taxit fél
hétre
proszę zamykać drzwi! – kérem az ajtót becsukni!
5469
proszę zanieść moje walizki do poczekalni (do
przechowalni bagażu, do taksówki, do
wagonu – vigye a bőröndjeimet a
váróterembe (a csomagmegőrzőbe, a taxihoz,
a kupéba)
proszę zaopiekować się rannym! – kérem,
gondoskodjék a sérültről!
proszę zapalić światło! – gyújtsa fel a villanyt
proszę zapalić – tessék rágyújtani
proszę zapiąć pasy bezpieczeństwa i zgasić
papierosy! – kérem, kapcsolják be a
biztonsági öveket és oltsák el a cigarettát!
proszę zapłacić w kasie – szíveskedjék a
pénztárnál fizetni; a pénztárnál tessék fizetni
proszę zaproponować trasę zwiedzania –
ajánlanak egy útvonalat?
proszę zapytać! – tessék megkérdezni!
proszę zapytać kogoś! – kérdezzen meg valakit!
proszę zapytać policjanta/strażnika miejskiego –
kérdezze meg a rendőrt!
proszę zarezerwować dla mnie (dla nas) jedno
miejsce (dwa miejsca) – tartson fenn
számomra (számunkra) egy helyet (két
helyet)
proszę zarezerwować dla mnie dwa bilety na
godzinę ósmą – kérem, tegyen félre
számomra két jegyet a nyolcórai előadásra
proszę zawiadomić Ambasadę Węgierską w
Warszawie! – kérem, értesítse a varsói
magyar nagykövetséget
proszę zawieźć pana (panią) na dworzec, a
potem jechać na ulicę Długa – legyen
szíves, vigye el az urat (hölgyet) a
pályaudvarra, azután menjen a Długa utcába
proszę zawołać lekarza (pogotowie)! – tessék
orvost (mentőket) hívni!
proszę zażywać dwa razy (trzy razy) dziennie –
tessék kétszer (háromszor) bevenni naponta
proszę zażywać przed każdym jedzeniem jeden
proszek (jedną pigułkę) w wodzie – vegyen
be minden étkezés előtt egy port (pirulát)
vízben
proszę zgasiś światło! – oltsa el a villanyt
proszę zmienić mi sto złotych – tessék felváltani
nekem száz złotyt
proszę zmienić pościel! – kérem, cserélje ki az
ágyneműmet!
proszę zmierzyć temperaturę – mérje meg a lázát!
proszę znieczulić – kérek érzéstelenítést
proszę znieść moje rzeczy! – kérem, vigyék le a
holmimat!
proszę zobaczyć – tessék megnézni v. megtekinteni
proszę zobaczyć, czy pan Kovács (pani Kovács)
jest u siebie w pokoju – kérem, nézze meg,
-
Wersja 01 01 2017
hogy Kovács úr (Kovácsné asszony) a
szobájában van-e!
proszę zobaczyć na metce – tessék megnézni a
címkén
proszę zobaczyć w innym sklepie – tessék más
üzletben megnézni
proszę zostać na kolację – kérem, maradjon
vacsorára; tessék vacsorára maradni
proszę zostawić paszport – kérem, hagyja itt az
útlevelét!
proszę zrobić badania i przyjść z powrotem –
csináltassa
meg
a
laboratóriumi
vizsgálatokat, és utána jöjjön vissza!
proszę zrobić po jednej kopii z każdego udanego
zdjęcia – kérem, csináljon minden sikerült
felvételről másolatot
proszę zwrócić się do policjanta (milicjanta) –
tessék megkérdezni a rendőrt
proszę zszyć – kérem, varrja meg!
proszę, żeby zadzwonił do mnie później –
visszahívást kérek
prosić się [pot. usilnie, uporczywie prosić o coś] –
kérni; kérlelni; könyörögni
prosić się2 [o samicy świni, dzika: wydawać
potomstwo] – elleni (disznóról), malacozni,
fialni, fiadzani, megfialni
prosienniczek szorstki (Hypochoeris radicata) –
kacúros véreslapu (Hypochoeris radicata)
prosię [1. młoda świnia; 2. pot. o człowieku
niechlujnym lub zachowującym się
niestosownie] – malac
prosię
ziemne [zob. mrównik: afrykańskie
zwierzę o wydłużonym pysku i długim,
lepkim języku żywiące się termitami i
mrówkami] – földimalac (Orycteropus afer)
prosięcina – malachús
prosięcina w galerecie a. galarecie – malachús
zselében
prosięcy, -a, -e – malac-
5470
Prosionek szorstki,
prosionek piwniczny
(Porcellio scaber) [nazywany również
stonogiem (szorstkim, piwnicznym) lądowy skorupiak należący do gromady
pancerzowców. Prosionek należy do
detrytofagamiem,
czyli
grupy
organizmów,
które
odżywiają
się
szczątkami
innych
organizmów
zwierzęcych i roślinnych oraz odchodami.
Myślę, że większych szkód w domu nie
zrobi - gorzej jak się rozpleni w ogrodach
lub szklarniach (wtedy są w stanie
wyrządzić większe szkody w uprawach).]
– pinceászka (Porcellio scaber Latr.), az
ászkafélék rendjének Oniscidae-családjába
tartozó rákfaj
prosit! [wym. proz-it] [na zdrowie!] (mówione
przed wypiciem trunku) – (lat.) prosit!
egészségére!
váljék
egészségére!
(koccintáskor)
proskomidia (gr. przynoszenie) [wstępna część
Liturgii, w czasie której dokonuje się
przygotowania świętych darów (chleba i
wina) do Eucharystii. W tym celu używa
się pięciu prosfor: z pierwszej kapłan
wyjmuje część czworokątną - Baranka
która stanie się Ciałem Chrystusa, a z
pozostałych cząstki ku czci Bogurodzicy,
Jana Chrzciciela, dziewięciu chórów
świętych, a także ku wspomnieniu żywych
i zmarłych. Wszystkie te cząstki wraz z
Barankiem są kładzione na naczyniu
liturgicznym zwanym diskos, na którym
ustawia się asteriskos (ros. zwiezdica) dwa metalowe pałąki tworzące krzyż oraz
przykrywa trzema welonami. Czerwone
wino zmieszane z wodą wlewa się do
kielicha. Wszystkim tym czynnościom
towarzyszą
określone
modlitwy
i
ceremonie.] – (proskomedia < προσκομίζω
'elébe helyëz/tësz, odavisz') [1. az egyházi
szertartás azon része, mialatt a pap előkészíti
a kenyeret és a bort az oltáriszentséghez.
Nincsen magyar megfelelője, az ortodox
liturgiának erre a bevezető részére a görög
eredetű proszkomidia (i-vel) szót használják.
2. A Bakos-féle Idegen szavak és kifejezések
szótárában (2002) a proszkomédia (é-vel)
szó
jelentése:
‘görögkeleti
templom
-
Wersja 01 01 2017
főapszisához
helyiség’.]
(északról)
csatlakozó
proskrybent – (lat.) proskribált; halálraítéltek
listájára kiírt; számkivetett
proskrybować – (lat.) proskribálni; nyilvánosan
megbélyegezni és törvényen kívülhelyezni,
számkivetni; eredetileg közhírré tétel kiírás
útján; büntetés, száműzetés céljából összeírni
proskrypcja, proskrypcje [ łac. proscriptio l.poj.
'jw.' od proscribere 'obwieścić co pismem;
licytować; konfiskować; proskrybować';
― 1. ogłoszenie o wyjęciu spod prawa,
ukaraniu śmiercią lub objęciu różnego
rodzaju
represjami
przeciwników
politycznych; 2. w starożytnym Rzymie:
ogłoszenie listy osób wyjętych spod prawa
z przyczyn politycznych; 3. represje
stosowane w staroż. Rzymie wobec
przeciwników polit., polegające na
ogłoszeniu listy (proskrypcyjnej) nazwisk
obywateli
wyjętych
spod
prawa
(proskrybowanych), których majątek
ulegał konfiskacie, za których zabójstwo
wyznaczano nagrodę.] – (lat.) proskripció,
proskribálás; (hist.) nyilvános megbélyegzés,
s ennek következményeként törvényen kívül
helyezés, számkivetés; száműzetés
proskrypcyjny, -a, -e [związany z proskrypcją] –
proskripciós
Prosna [rzeka w centralnej Polsce, lewy dopływ
Warty] – Prosna (lengyel folyó)
proso [roślina zbożowa o kwiatostanie w
kształcie wiechy; też: ziarno tej rośliny] –
köles
Proso (Panicum L.) [rodzaj roślin jednorocznych
lub
bylin
należący
do
rodziny
wiechlinowatych. Jedna z najstarszych
roślin zbożowych] – köles [a pázsitfűfélék
(Poaceae) családjába és a kölesfélék
(Panicoideae) alcsaládjába tartozó Panicum
és Pennisetum növénynemzetségek egyes
fajainak összefoglaló elnevezése. A szót
gyakran a legismertebb kölesfaj, a
termesztett köles rövidebb neveként is
használják. Mezopotámiában már 6000 évvel
ezelőtt is termesztették. Onnan jutott el
Ázsiába, Afrikába, Európába az ókorban és a
középkorban, majd a 16. században a
spanyolok, portugálok által Amerikába.]
Gatunki flory Polski
 proso rózgowate (Panicum virgatum F.
Muell. – gatunek uprawiany – Vesszős köles
(Panicum virgatum)
 proso włosowate (Panicum capillare L.) –
gatunek uprawiany - hajszálágú köles
(Panicum capillare)
 proso zwyczajne, p. właściwe (Panicum
miliaceum L.) – gatunek uprawiany -
termesztett köles (jófizető köles avagy
kásaköles, Panicum miliaceum L.)
 Panicum
dichotomiflorum
Michx.
–
efemerofit
 Panicum lanuginosum Elliott – efemerofit
Inne gatunki (wybór)
 proso olbrzymie (Panicum maximum)
 gyomköles (Panicum ruderale)
 hajszálágú köles (Panicum capillare)
 indiai köles (Pennisetum glaucum vagy
Pennisetum typhoides)
5471
proso wymłócone – hántolt köles
Proso zwyczajne, proso właściwe (Panicum
miliaceum
L.)
[gatunek
roślin
jednorocznych należący do rodziny
wiechlinowatych.
Pochodzi
z Azji.
Zaliczane
do
najstarszych
roślin
uprawnych. Uprawiane dawniej w całej
Europie na kaszę jaglaną, dziś rzadko już
tu spotykane. Obecnie na szerszą skalę
uprawiane jest jeszcze w południowej
części Rosji, w zachodniej i środkowej
Azji, w północnych Indiach, Chinach i
Japonii. Kasza zawiera dużo białka
(14%), słoma ma znaczenie jako pasza.] –
Köles (Panicum maliaceum, dôchan) [Belőle
szintén sütöttek kenyeret (Ez 4,9), de
tápértékben elmarad a búzakenyértől. Régen
nálunk is készült köleskenyér.]
Proso zwyczajne – Köles
prosowy, -a, -e – kölesből készült
prosówka [ostra postać gruźlicy] – (orv.)
lázkiütés
prosówkowy, -a, -e [dotyczący prosówki lub
związany z prosówką] – lázkiütéses
prospekt [1. broszura lub ulotka zawierająca
tekst informacyjno-reklamowy; 2. element
dekoracji, malowidło przedstawiające
pejzaż, budowle itp., umieszczone w głębi
sceny; 3. zob. weduta; 4. daw. widok,
perspektywa] – (lat.) prospektus; ismertető
füzet; (ker.) tájékoztató, reklámszerű
ismertetés, nyomtatott röplap v. brosúra
alakú reklám; részletes kereskedelmi
árjegyzék; (német) távlat, kilátás, látvány;
sugárút, út
prospekt emisyjny [dokument zawierający
szczegółowe dane o stanie spółki akcyjnej,
-
Wersja 01 01 2017
która przystępuje do emisji akcji] –
emissziós v kibocsátó tájékoztató
prospekt handlowy – kereskedelmi prospektus
prospekt
organowy
[frontowa
elewacja
zewnętrznej obudowy organów, którą
stanowi przednia wyeksponowana część
szafy organowej.] – (muz) orgonaszekrény
prospekty – prospektusok
prospekty reklamowe – reklámprospektusok
properity (mienie) – (ang.) properity; prosperitás;
(közg.) gazdasági fellendülés; siker, foganat;
jólét, vagyonosodás, gazdagság; tulajdonjog
properity bez mojej zgody – prosperitás
egyetértésem nélkül
prosperować [1. pomyślnie i szybko się rozwijać,
przynosząc
zysk;
2. działać
z
powodzeniem]
–
(lat.)
prosperálni;
virágozni; jól, sikeresen haladni; boldogulni,
érvényesülni
prospołeczny [mający na celu dobro społeczne] –
a társadalmi jólétet szolgáló
prosta [1. linia wyznaczona przez dwa punkty;
2. prosty odcinek drogi; 3. jedno z
podstawowych pojęć geometrii, szczególny
przypadek nieograniczonej z obydwu
stron krzywej o nieskończonym promieniu
krzywizny w każdym punkcie]] – (geom)
egyenes
(linia) prosta przed metą – célegyenes
prosta praca – egyszerű munka
prosta prostopadła do czegoś – egyenes merőleges
vmire
prosta przecinająca – metsző egyenes
prosta równoległa – párhuzamos egyenes
prosta skośna – kitérő egyenes
prosta spódnica – egyenes vonalú szoknya [Olyan
szoknya, amely teljes hosszában csaknem
teljesen egyforma szélességű, azaz az alja
bősége megegyezik a derékbőséggel. Hogy
kényelmesebb legyen viselni, alul hasítékkal
látják el.]
prosta styczna [s do krzywej K w punkcie P jest
to prosta, która jest granicznym
położeniem siecznych sk przechodzących
przez punkty P i Pk gdy punkt Pk dąży
(zbliża się) do punktu P po krzywej K
(zob. rysunek).] – (matematikai) érintő [Egy
kör érintője olyan egyenes a síkon, amelynek
egy adott körrel egy, és csak egy közös
pontja van, a kör egy tetszőleges sugarára
merőleges egyenes.]
5472
prosta styka się z okręgiem – az egyenes érint egy
kört
prostacki, -a, -ie [odnoszący się do prostaka,
należący
do
prostaka,
właściwy
prostakowi; nieokrzesany, ordynarny];
prostaczy, -a, -e [dotyczący prostaka,
właściwy prostakowi, niewykształcony;
prostacki] – faragatlan, egyszerű, nyers,
durva; útszéli; nemtelen
prostactwo [1. ogół cech właściwych prostakowi
lub czemuś prostackiemu; 2. prostackie
zachowanie; 3. lekcew. ogół prostaków] –
durvaság, közönségesség
prostaczeć – eldurvulni, közönségessé válni
prostaczek [z pobłażaniem o człowieku
niewykształconym, zwykle naiwnym] –
szerény, egyszerű, faragatlan ember
prostaczka – szerény, egyszerű nő
prostaczyć – eldurvítani
prostaglandyna [1. hormon tkankowy, pochodna
kwasu arachidonowego, regulator wielu
procesów fizjologicznych; 2. jest jedną z
metod stosowanych w indukcji porodu] –
prosztaglandin [1. az emberi testben
képződő különleges anyagcsere-szabályozó
hormonféleség; 2. A telítetlen zsírsavak
egyik csoportja, amelyet bizonyos ingerek
hatására a test minden szövete termel.
Nagyrészt
a
sejthártyában
lévő
arachidonsavból származnak, valószínűleg a
keletkezés helyén hatnak. Élettani szerepük
teljesen nem tisztázott, de szerepük van a
sárgatest visszafejlődésében, a vérlemezkék
működésében, a fekélyek elleni természetes
védekezésben
és
a
gyulladások
kiváltásában.]
prostak [pogard. o człowieku niewykształconym i
niekulturalnym] – neveletlen, durva fráter;
goromba, nyers, durva, faragatlan ember,
bunkó; egyszerű (ember); ripők
-
Wersja 01 01 2017
prostak (grec. agrammtos) [1. człowiek
prymitywny, zachowujący się w sposób
niekulturalny, chamski; 2. człowiek nie
uczony, ale przy zdrowym umyśle, będący
w stanie rozumieć sprawy duchowe,
mogący reagować na głos Ducha Świętego.
3. syn. chamidło, burak, cham, buc, gbur]
– primitív, tanulatlan v. műveletlen ember
prostakowaty, -a, -e – nyers, durva, faragatlan
prostata [gruczoł krokowy (stercz). Jest to
nieparzysty
narząd
mięśniowogruczołowy. Jest częścią
składową
męskiego układu płciowego.] – (gör.)
prosztata; (él.) dülmirigy; a húgycsövet
körülfogó mirigy, amelynek váladéka az
ondóval keveredik
prostatitis [zob. zapalenie gruczołu krokowego;
Zapalenie gruczołu krokowego (prostaty,
stercza) – prosztatagyulladás (prostatitis)
proste – (włosy) sima
prosto [1. wzdłuż linii prostej; 2. w pozycji
pionowej, wyprostowanej; 3. w sposób
nieskomplikowany,
przystępny;
4. w
sposób zwyczajny, niewyszukany; 5. bez
zwłoki, nie zatrzymując się nigdzie; 6. bez
żadnych etapów, ogniw pośrednich] – (o
kierunku) egynesen, egyenest; (w sposób
prosty) egyszerűen; (wprost) egyenesen,
nyíltan; (skromnie) egyszerűen, szerényen
prosto, jak pod sznur – egyenes, mint a vonal;
nyílegyenes
prosto jak strzelił – nyílegynesen!
prosto w oczy – egyenesen a szemébe
prosto stać – egyenesen állni
prosto z igły – (nowiusieńki) vadonatúj
prosto
z
mostu
[wprost,
dosłownie,
bezpośrednio] – (átv.) egynesen; kertelés
nélkül, kerek-perec, ajtóstul fejest ugrani
(vmibe); egyszerre, hirtelen, teketória nélkül;
prosto- [1. pierwszy człon wyrazów złożonych
określający to, co wyraża drugi człon
złożenia
jako
odbywające
się,
przebiegające po linii prostej; 2. pierwszy
człon
przymiotników
złożonych
o
charakterze dzierżawczym określający to,
co nazywa drugi człon złożenia jako
proste; 3. pierwszy człon wyrazów
złożonych
nazywających
przedmiot
wyróżniający się czymś prostym] –
egyenes, nyíltprostodusznie – nyíltszívűen, egyeneslelkűen
prostoduszność – egyszerűség, őszinteség,
nyíltság; nyíltszívűség, egyeneslelkűség
prostoduszny, -a, -e [odznaczający się prostotą,
szczerością i łatwowiernością; też:
świadczący o takich cechach] – őszinte,
5473
becsületes,
egyenes,
egyszerű,
nyílt,
nyíltszívű, egyeneslelkű
prostodzioby, -a, -e – egyenescsövű; egyenescsőrű
prostokącik [zdrobnienie od: prostokąt] –
derékszögecske
prostokąt [1. czworokąt o wszystkich kątach
prostych i o dwóch parach boków
równych
i
równoległych;
2. płaski
przedmiot przypominający kształtem tę
figurę; 3. w planimetrii, czworokąt, który
ma wszystkie kąty proste (stąd również
jego nazwa); 4. w planimetrii, czworokąt,
który ma wszystkie kąty proste (stąd
również jego nazwa). Prostokąt jest
szczególnym
przypadkiem
trapezu
prostokątnego
oraz
równoległoboku.
Szczególnym przypadkiem prostokąta (o
wszystkich bokach tej samej długości) jest
kwadrat.] – derékszög; négyszög, téglalap
prostokątnie – derékszögűen
prostokątność – vminek derékszögű volta
prostokątny, -a, -e [1. przecinający się pod
kątem prostym; 2. w odniesieniu do figur
geometrycznych: mający jeden kąt prosty
albo wszystkie kąty proste] – derékszögű;
téglalap
prostokątny
układ
współrzędnych
[zob.
kartezjański układ współrzędnych] –
derékszögű koordinátarendszer
prostolinijnie – egyenesvonalúan, egyenesen
prostolinijność – egyenesség, egyenes vonalúság
prostolinijny, -a, -e [postępujący w sposób
uczciwy,
szczery i
otwarty;
też:
świadczący
o
takich
cechach]
–
egyenesvonalú, egyenes
prostoliniowość – egyenesvonalúság
prostopadle – merőlegesen, függőlegesen
prostopadła [mat. prosta prostopadła] –
merőleges; merőleges egyenes
prostopadła w środku odcinka – szakaszfelező
merőleges
prostopadłościan [1. równoległościan, którego
wszystkie
ściany
są
prostokątami;
2. przedmiot przypominający tę bryłę] –
derékszögű paralellepipedon; téglatest
prostopadłość [cecha geometryczna dwóch
prostych lub płaszczyzn (albo prostej i
płaszczyzny), które tworzą przystające
kąty przyległe. Zgodnie z rys. 1 prosta AB
jest prostopadła do CD w punkcie B. Jeżeli
-
Wersja 01 01 2017
prosta jest prostopadła do innej, jak
pokazano na rys. 1, wszystkie kąty
stworzone przez ich przecięcie nazywa się
kątami prostymi (mają one miarę ½π
radianów lub 90°). Odwrotnie, dowolne
proste przecinające się pod kątem
prostym są prostopadłe.] – merőlegesség
prostopadły, -a, -e [tworzący z daną prostą albo
płaszczyzną kąt prosty] – merőlegesprostota [1. ogół cech charakterystycznych dla
kogoś
skromnego,
szczerego;
2. właściwość
czegoś
skromnego,
zwykłego;
3. właściwość
czegoś
nieskomplikowanego,
łatwego
do
zrozumienia, wykonania; 4. Prostota jest
właściwością, stanem lub jakością bycia
prostym. Często oznacza piękno. Proste
rzeczy
są
zwykle
łatwiejsze
do
wytłumaczenia
i
zrozumienia
niż
skomplikowane]
–
(lat.)
sziplicitás;
(naturalność) egyszerűség; természetesség;
egyenesség;
(tępota)
korlátoltság,
együgyűség;
keresetlenség;
egyszerű
emberek, tömeg
prostować
[1. czynić
prostym
coś
zakrzywionego,
zgiętego;
2. czynić
gładkim coś pofałdowanego, pomiętego;
3. nadawać czemuś prosty kierunek;
4. dokonywać
korekty
czegoś,
doprowadzać do właściwego stanu] –
egyenesíteni, kiegyenesíteni, egyengetni;
(átv.) igazítani, kiigazítani, helyreigazítani,
kijavítani, helyesbíteni
prostować kośki – kiegyenesedni, felegyenesedni,
kihúzza magát
prostować omyłki – hibákat kijavítani
prostować prąd elektryczny [przekształcać prąd
zmienny
na
jednokierunkowy]
–
egyenirányítani
prostować się [1. wracać do pozycji prostej;
2. ulegać prostowaniu; 3. stawać się
gładkim] – kiegyenesedni, kisímulni
prostowanie – kiegyenesítés; (átv.) kiigazítás
prostowłosy, -a, -e [posiadający proste włosy] –
(népi) sima hajú
prostownica,
prostowarka
[maszyna
do
prostowania wyrobów walcowanych] –
hajvasaló
prostowniczy, -a, -e – hajvasaló-
5474
prostownik [1. jest to element lub zestaw
elementów elektronicznych służący do
zamiany napięcia przemiennego na
napięcie jednego znaku, które po dalszym
odfiltrowaniu może być zmienione na
napięcie
stałe. 2.
urządzenie
do
prostowania
prądu
elektrycznego;
3. mięsień umożliwiający wyprostowanie
zgiętej w stawie kończyny lub zgiętego
palca] – egyenirányító [segítségével
váltakozó
áramot
alakíthatunk
egyenárammá]
prostownik niskiej częstotliwości – (rád)
kisfrekvencia-egyenirányító
prostownik rtęciowy – higanygőz-egyenirányító
prostracja [1. skrajne wyczerpanie nerwowopsychiczne; 2. leżenie na brzuchu z
rozłożonymi
rękami,
będące
w
chrześcijaństwie wyrazem pokory wobec
Boga i głębokiej modlitwy] – kimerülés,
összeomlás
prostracja duchowa – (átv.) lelki kimerülés
prosty, -a, -e [1. nieodchylający się w żadną
stronę; 2. o człowieku: niewykształcony i
nieobyty; 3. o człowieku: niewyróżniający
się spośród innych; też: stojący nisko w
jakiejś hierarchii; 4. o przedmiotach:
niewyróżniający się niczym, pozbawiony
ozdób; 5. łatwy do wykonania lub
zrozumienia; 6. naturalny, oczywisty] –
(równy) egyenes, (prymitywny) egyszerű (po
prostu: egyszerűen, egyenesen, kertelés
nélkül); sima; (átv.) egyszerű, világos; igazi,
valódi, átlagos, közönséges, egyszerű,
megszokott; szimpla; (átv.) szerény
Proste
Chodzenie
[w
wędrówce
swej
chrześcijanin może znużyć się i z drogi
prostej odbiec, z prostej drogi tzn. iść za
'innymi doktrynami, słuchać głosu ciała,
polegać raczej na ludziach, niż na Piśmie
Świętym itp. Dlatego też nawoływania do
czynienia
ścieżek
prostymi.
Do
prostowania ścieżek nawoływał Jan
Chrzciciel.] – egyenes járás [Az őszinteség
mércéje: egyenes járás „egyenesség”.]
proste kręgowce – egyszerű gerinctelenek
proste słowa – egyszerű szavak
proste zadanie – egyszerű feladat
proste źródło dźwięku – egy v. egyedi hangforrás,
egyszerű hangforrás [olyan rezgő felület,
amelynek
mérete
a
keltett
hang
hullámhosszához képest kicsi és amelynek a
kimozdulása a felület mentén mindenütt
azonos fázisú]
prosty, jak świeca – egyenes, mint a jegenye
prosty lewy – balegyenes
prosty pokarm – egyszerű táplálék
-
Wersja 01 01 2017
prosty prawy – jobbegyenes
prosty przypadek – tiszta véletlen
prosty ruch harmoniczny – egyszerű harmónikus
rezgés
prostytucja [1. uprawianie seksu za pieniądze; 2.
późn.łac. prostitutio 'nierząd' z łac.
prostitutus p.p. od prostituere 'oddać (się)
nierządowi'; 1. uprawianie seksu za
pieniądze; 2. sprzedaż usług seksualnych
(głównie:
odbywanie
stosunków
płciowych) za pieniądze lub inny rodzaj
zapłaty. Osoba oferująca usługi seksualne
nazywana jest prostytutką (termin ten
odnosi się również do mężczyzn); 3.
oddawanie się nierządowi] – (lat.)
prostitutio; prostitúció; a kéjelgés iparszerű
keresettel egybekötött űzése; fizetség
ellenében nyújtott szexuális szolgáltatás [a
prostituált szó a latin „prostere” igéből
származik, jelentése: kiáll, árul, árulja
magát]
prostytutka [kobieta uprawiająca prostytucję;
przestarzale:
nierządnica,
jawnogrzesznica] – (lat.) prostituált (nő);
kéjelgést keresteszerűen űző nő; utcai nő,
kéjnő; szajha; parázna nő; utcalány, utcanő,
(vulg.) kurva
prostytuować [bezcześcić, hańbić] – gyalázni,
meggyalázni,
megbecsteleníteni,
megszégyeníteni
prostytuować się [1. uprawiać prostytucję;
2. wysługiwać się komuś dla pieniędzy lub
innych korzyści; 3. uprawiać nierząd] –
prostituálódni
prostitutus [nieprzyzwoity] – (lat.) prostitutus;
illetlen, ledér, erkölcstelen, szemérmetlen
proszalny, -a, -e [daw. związany z proszeniem
lub żebraniem] – kolduló
prosząco – kérve, kérőn
proszący, -a, -e [wyrażający prośbę] – kérő
proszek
[1. drobno
roztarta,
zmielona
substancja, drobne cząsteczki jakiegoś
minerału, metalu itp.; 2. mieszanina
substancji sproszkowanych stanowiąca
surowiec, półprodukt lub gotowy produkt;
3. lekarstwo sproszkowane, przygotowane
w opłatku, kapsułce itp. lub sprasowane w
postaci tabletki] – por; porszem
proszek do czyszenia żelaza – vaspor
proszek do mycia naczyń – mosogatópor
proszek do pieczenia [sypka mieszanina
zawierająca
związek
chemiczny
rozkładający
się
w
podwyższonej
temperaturze z wydzieleniem produktów
gazowych. Jego podstawowym zadaniem
jest
spulchnianie
produktów
piekarniczych (ciasta itp.).] – sütőpor [A
5475
sütőpor
a
sült
tészták
térfogatnövelésére szolgáló anyag. A
nátrium-hidrogénkarbonát
elterjedése előtt az ammóniumbikarbonátot
sütőporként
is
alkalmazták.
Magyarországon
elsőként
Váncza
József
magánvállalkozó kezdte gyártani,
keverékét 1925. március 13-án
vettette lajstromba "Váncza sütőkrémpor" néven.]
proszek do prania – mosópor
proszek do zębów – fogpor
proszek korundowy – korund-por, csiszolópor
proszek kredowy – krétapor
proszek lukrecjowy – édesgyökérpor
proszek od bólu – fájdalomcsillapító
proszek przeciw owadom – rovarpor
proszek węglowy – szénszemcse (mikrofon)
proszek węglowy do mikrofonu – mikrofonszén
proszenie – kérés; kérlelés; unszolás
proszki od bólu głowy – fejfájást csillapító tabletta
proszki w opłatku – (gysz) por ostyában
proszkować [doprowadzać do postaci proszku
metodami
mechanicznymi
lub
fizykochemicznymi]
–
porrá
törni,
elporlasztani
proszkowanie – porrá törés, elporlasztás
proszkowaty, -a, -e – porrá tört; porszerű
proszony, -a, -e – kért, meghívott, megkért
prośba [1. uprzejme zwrócenie się do kogoś w
celu uzyskania, wyjednania czegoś;
2. życzenie
wyrażone
na
piśmie,
skierowane do jakiejś instytucji lub osoby
urzędowej] – kérés, kérelem, kérvény,
folyamodvány
prośba – zob. Modlitwa prośby – fohász
prośba o informację – információkérés
prośba o łaskę – kegyelmet kérni
prośba o pomoc – segítségkérés, segélykérés
prośba o ułaskawienie – kegyelmi kérvény
prośbą do kogo się zwrócić – kérelemmel fordulni
vkihez
-
Wersja 01 01 2017
prośna [o samicy świni domowej lub dzika:
ciężarna] – vemhes, hasas (állat, disznó,
vaddisznó)
prośność – vemhesség
prościeć – kiegyenesedni; elközönségeskedni,
eldurvulni
prościuchno,
prościutko,
prościuśko,
prościuteńko, prościusieńko – egészen
egyszerűen; egyenes darab, egyeneske
prościuchny, -a, -e; prościuteńki, -a, -ie,
prościutki, -a, -ie – egészen egyszerű
prośna [o samicy świni domowej lub dzika:
ciężarna] – hasas
prośna świnia – hasas disznó
prośnianka [gąska zielona] – kölesszalma,
kölespálinka; tojásgomba, császárgomba
prośnianka koźlarz brązowy – barna likacsos
gomba
Prot, cs. Muczenik Prot i (cs.) Muczenik Iakinf,
Hiacynt, wł. Proto e Giacinto (zm. ok. 262
w Rzymie) [bracia męczennicy, święci
Kościoła katolickiego i prawosławnego. O
ich kulcie wiadomo z dokumentów
liturgicznych
Depositio
martyrum,
salzburskiego Itinerarium, Epitome de locis
sanctorum
oraz
sakramentarzy
i
marmurowego kalendarza z Neapolu.
Święty Damazy (papież 366-384) obu
męczenników nazwał braćmi, jednak nie
wiadomo czy dotyczyło to więzów krwi.
Późniejsze Passio Eugenii Rzymskiej,
wspomina ich jako eunuchów i służących
św. Eugenii, którzy ponieśli śmierć
męczeńską za czasów panowania cesarza
Galiena (260-268). Święci zostali wysłani
przez Eugenię do pouczenia i ochrzczenia
pewnej młodej rzymianki imieniem
Bazyla. Zostali pojmani przez pogan i
zawleczeni do ich świątyni, gdzie mieli
złożyć ofiarę rzymskim bożkom. Zostali
straceni przez ścięcie lub spalenie. Grób
św. Hiacynta, z zachowanym napisem,
odkryła wyprawa archeologiczna (1845)
do katakumb Bazyli przy Via Salaria.] –
Protus és Jácint [Szent Eugénia szolgái,
keresztény vértanúk]
protagonista,
protagonistka
[1. człowiek
przodujący w czymś lub walczący o coś;
2. odtwórca głównej roli w sztuce lub
filmie; też: główny bohater książki; 3. w
starożytnym teatrze greckim: pierwszy
aktor prowadzący dialog z chórem] –
(gör.) protagonista; előharcos; (szính.)
főszereplő; (átv.) vezető, főember
Protaktyn (Pa, łac. protactinium) [pierwiastek
chemiczny z grupy aktynowców. Nazwa
pochodzi od złożenia dwóch słów
5476
łacińskich prot i actinium, które to
wspólnie oznaczają poprzednika aktynu.
Pierwiastek odkryli Kazimierz Fajans i O.
H. Göhring w 1913 r. jako krótkotrwały
produkt przejściowy między 234Th a 234U.
Nadali mu wtedy nazwę brevium. Kilka lat
później inni badacze odkryli dłużej żyjący
izotop 231Pa i nadali pierwiastkowi jego
obecną nazwę.] – protaktínium [a
periódusos rendszer egyik kémiai eleme.
Vegyjele Pa, rendszáma 91. Leghosszabb
ideig megmaradó és a természetben
legnagyobb arányban előforduló izotópja a
Pa-231, mely az urán-235 bomlási terméke,
felezési ideje 32,76 év. Sokkal kisebb
arányban található meg a rövid életű,
metastabil Pa-234m izotóp, mely az urán238 bomlási terméke. A Pa-233 a tórium
233-as izotópjának bármilyen bomlásából
előállhat.]
protargol [połączenie srebra z białkiem,
preparat działający bakteriobójczo] –
proteinezüst, protargol
protegować [popierać] kogo – (fr.) protegálni,
protezsálni; pártfogolni, támogatni vkit;
protekciót nyújtani; beajánlani
protegowany, -a [osoba korzystająca z czyjejś
protekcji]
–
protekciós;
pártfogolt,
támogatott, protezsált
protegowanie – protezsálás; pártfogás, támogatás,
beajánlás
proteid [daw. białko złożone, zawierające oprócz
aminokwasów również i inne składniki] –
(gör.) proteid; (vegyt.) összetett fehérje;
fehérjének más csoportokkal alkotott
vegyülete
proteina [1. zob. białko: związek organiczny
występujący we wszystkich żywych
organizmach; 2. daw. białko proste,
zbudowane wyłącznie z aminokwasów] –
(gör.) protein [gör. (melynek jelentése:
„elsődleges
fontosságú”)];
(vegyt.)
(egyszerű) fehérje
proteinowy, -a, -e – proteinproteiny [biol. chem. białka proste składające się
z aminokwasów] – proteinek; fehérjefélék
(albuminok, globulinok, növényi globulinok,
protaminok, prolaminok, hisztonok)
protekcja [1. późn.łac. protectio 'obrona';
poparcie,
pomoc,
opieka
osoby
wpływowej; 2. ochrona i pomoc udzielana
komuś przez wpływową osobę] – (lat.)
protekció; pártfogás; befolyásos személy
nyújtotta, inkább a személyt, mint az ügyet
néző támogatás, segítség, közbenjárás
protekcja fartuszkowa – női támogatás v.
pártfogás
-
Wersja 01 01 2017
protekcjonalnie – támogatóan, pártfogóan
protekcjonalność – pártfogás
protekcjonalny, -a, -e [traktujący innych z
wyższością i pobłażliwą przychylnością;
też: świadczący o takim traktowaniu] –
támogató, pártfogó
protekcjonistyczny, -a, -e – protekcionista
protekcjonizm [1. polityka ochrony produkcji i
handlu krajowego przed konkurencją
zagraniczną, głównie za pomocą ceł
nakładanych na przywożone towary oraz
koncesji i zakazów; - 2. polityka mająca
na celu ochronę rynku krajowego przed
konkurencją
zagraniczną
poprzez
ograniczenie importu oraz pobudzanie i
ułatwianie
eksportu]
–
(lat.)
protekcionizmus; olyan rendszer, amelyben
csak protekcióval lehet boldogulni; (közg.) a
hazai iparnak és kifejlődésének támogatása
védvámokkal
protekcjonizm celny – vámprotekcionizmus
protekcjonizm gospodarczy [polityka ochrony
przemysłu krajowego przed konkurencją
zagraniczną przez wysokie (protekcyjne)
cła przywozowe i premie eksportowe] –
gazdasági protekcionizmus
protekcjonizm podatkowy – adóprotekcionizmus
protekcyjka [zdrobnienie od: protekcja] – kisebb
pártfogás
protekcyjność – támogatás, pártfogás
protekcyjność tej grupy – ennek a csoportnak a
pártfogása
protekcyjny, -a, -e [1. chroniący krajowy
przemysł i handel przed konkurencją
zagraniczną; 2. załatwiany lub uzyskany
dzięki protekcji] – támogató, védő
protektor [protector 'obrońca' od łac. protegere
'osłaniać; chronić'; opiekun, obrońca],
protektorka – (lat.) protektor; oltalmazó,
pártfogó,
támogató,
védő,
védnök,
közbenjáró (ffi/nő)
Protector Poloniae [Jeżeli król upoważnił
którego z kardynałów przy stolicy
apostolskiej
do
załatwiania
spraw
polskich, ten nazywany był Protector
Poloniae. Obowiązek ten ustawał ze
śmiercią lub wywyższeniem protektora na
papieża.] – (rel., lat.) Protector Poloniae;
Lengyelország oltalmazója (kardinális v.
pápa)
protektor sztuki – műpártoló
protektorat [1. opieka osoby wpływowej nad
kimś lub nad czymś; też: patronat jakiejś
osoby lub instytucji nad jakimś
przedsięwzięciem; 2. forma zależności
politycznej
państwa
słabszego
od
5477
silniejszego oparta na nierównoprawnej
umowie międzynarodowej; też: władza
sprawowana przez jakieś państwo nad
innym; 3. kraj znajdujący się w takiej
zależności; 4. opieka, zwł. honorowa, nad
jakimś przedsięwzięciem; (p. kolonialny)
forma
zależności
narzucona przez
państwo
imperialistyczne
krajowi
zależnemu; kraj a. terytorium w ten
sposób zależne.] – (lat.) protektorátus,
védnökség; erősebb állam rendszerint
erőszakos védnöksége egy másik, gyengébb
állam fölött, amely az utóbbi önállóságának,
függetlenségének kisebb-nagyobb mértékű
feladásával ját; a védnökség alatt álló terület
protektoratowy, -a, -e – protektorátusi, védnökségi
protektorski, -a, -ie – pártfogói, támogatói
proteolityczny-, -a, -e – proteolitikus; fehérjebontó
proterozoiczny, -a, -e [(geogr.) dotyczący
proterozoiku
lub
związany
z
proterozoikiem] – proterozoikus
proterozoik (1. zob. era proterozoiczna; 2.
algonk, eozoik) – proterozoikum v.
földtörténeti előidő [földtörténeti eon, a
komplex élet virágzása előtti nagy periódus.
Mintegy 2500 millió évvel ezelőtt (mya)
kezdődött és 542 ± 1 mya zárult.]
protest [1. ostre wystąpienie przeciw działaniu
uważanemu za niesłuszne; 2. urzędowe
stwierdzenie odmowy zapłaty przez
dłużnika sumy wymienionej na wekslu,
czeku itp.; 3. (ostry) sprzeciw; notarialne
stwierdzenie niewykonania zobowiązania
wynikającego z weksla, czeku itd.] –
tiltakozás, óvás; (ker.) óvatolás [cselekvés,
midőn valaki óvatol vagyis óvást vesz fel]
protest song (pieśń protestu) [1. piosenka
wyrażająca protest wobec aktualnych
negatywnych
zjawisk
społecznopolitycznych; 2. rodzaj piosenki z nurtu
muzyki zaangażowanej, której wymowa
jest manifestem skierowanym przeciw
jakiemuś zjawisku społecznemu lub
politycznemu, np. przeciw wojnie lub
biedzie. Protest song jest często rodzajem
muzyki tworzonej spontanicznie przez
ludzi, ale w ostatnich czasach wywodzi się
ze wszystkich gatunków muzycznych,
łącznie z punkiem i rapem. Piosenki takie
stają popularne szczególnie w czasach
społecznych
rozdźwięków
i
wśród
zaniedbanych
grup
społecznych.
Protestują
one
przeciwko
niesprawiedliwości,
dyskryminacji
rasowej, wojnie, globalizacji, inflacji,
nierównościom społecznym itp.] – (ang.)
protest song; tiltakozási dal [arra hivatott,
hogy tiltakozzék olyan társadalmi problémák
-
Wersja 01 01 2017
ellen,
mint
igazságtalanság,
faji
megkülönböztetés, háború, a globalizáció
negatív hatásai, infláció, vagy társadalmi
egyenlőtlenség. Az ellenállási dalok eredeti
műfaja a folk zene, de manapság már
mindenféle műfajban megtalálhatók. Az
ilyen dalok főleg bizonyos társadalmi
csoportokon belül népszerűek, illetve
társadalmi megmozdulások idején.]
Pieśni protestu o charakterze ludowym
pojawiają się w całej historii. Powstawały
już w czasach amerykańskiej wojny
domowej. W czasach późniejszych takie
wydarzenia, jak rewolucja amerykańska,
ruch abolicjonistyczny, ruch związkowy w
XX wieku, czy Wielki Kryzys były źródłem
tematów dla autorów protest songów i
powodowały wzrost ich popularności. Swój
rozkwit protest songi przeżywały podczas
ery hipisowskiej (przełom lat 60. i 70. XX
wieku).
Większość
miała
charakter
rockowy, a głównymi tematami były wojna
wietnamska oraz destrukcyjny wpływ
człowieka na środowisko i siebie samego.
Forma protest songu, z akompaniamentem
gitary akustycznej i harmonijki ustnej,
została spopularyzowana na początku XX
wieku przez Woody'ego Guthrie i Pete'a
Seegera. Tradycja ta była kontynuowana
przez Phila Ochsa, Boba Dylana, Billy'ego
Bragga czy Davida Rovicsa. Protest songiem
jest jeden z popularniejszych utworów
grupy Pink Floyd, "Another Brick in the
Wall" . Feministyczne protest songi
tworzyły m.in.: Joan Baez, Alanis
Morissette (You Oughta Know), PJ Harvey,
Babes In Toyland i Patti Smith, która
protestowała też przeciw izraelskiej agresji
na Liban piosenkami Qana i Without
Chains. Pierwszą polską piosenką uznaną za
protest song jest "Dziwny jest ten świat"
Czesława Niemena.
Népi ellenállási dalok mindig is voltak a
történelemben, melyek közül a legkorábbi a
„The Cutty Wren”, mely az 1381-es paraszt
felkelés alatt született, a feudális elnyomás
ellen. Az amerikai függetlenségi háború
alatt is sok tiltakozó dal született. Az
amerikai polgárháború alatt született meg a
„We Shall Overcome” című, híres dal. A 20.
században, az egyesítési mozgalom, a
gazdasági világválság, a polgári jogok
mozgalma, a vietnami háború, és újabban,
az iraki háború ihletett ellenállási dalokat,
olyanokat, mint Bob Dylan „The Times They
Are A-Changin’” (1964), Woody Guthrie
„This Land Is Your Land” (1940), vagy
legutóbb, a System of a Down „Toxicity”
(2001) című száma. A kezdeti időkben ezt a
műfajt, gyakran csak egy gitárral és
szájharmónikával, Woody Guthrie és Pete
Seeger munkái indították el a 20. század
elején, amit aztán olyan előadók folytattak,
mint Phil Ochs, Joan Baez vagy Bob Dylan.
A 21. században Neil Youngtól hallhatók
ellenállási dalok, mint az iraki háborút és
George W. Bush elnököt kritizáló "Let's
Impeach The President" című szám.
5478
protest czeku – csekkóvatolás
protest weksła, protest weksłowy – váltóóvatolás
protestacja [daw. wystąpienie przeciw czemuś] –
protestálás; tiltakozás
protestacyjny, -a, -e [będący wyrazem protestu]
– tiltakozó
protestancki, -a, -ie [odnoszący się do
protestanta lub protestantyzmu, właściwy
protestantom; wyznający protestantyzm;
złożony z protestantów] – (lat.) protestáns
(prot.); (vall.) a protestantizmus alapjain álló,
rá vonatkozó; a nem katolikus és nem
ortodox egyházak, egyházi közösségek
gyűjtőneve
protestant [łac. protestans dpn. protestantis p.pr.
od protestari 'oświadczać'; ewangelik],
protestantka – (lat.) protestáns (prot.)
(ffi/nő); (vall.) a protestantizmus vmelyik
felekezetének híve
protestantyzm [1. ogół wyznań i ugrupowań
chrześcijańskich, które oddzieliły się od
Kościoła
katolickiego
w
wyniku
reformacji; 2. nazwa różnych kierunków
relig. wyrosłych z reformacji XVI w. oraz
tych, które się do niej przyłączyły] – (lat.)
protestantizmus, (vall.) a katolikus egyháztól
az
újkorban
elszakadt
keresztény
hitfelekezetek közös elnevezése; az e
hitfelekezetekre jellemző vallási, világnézeti
stb. eszmék rendszere
protestować [wyrażać sprzeciw, pokazywać, że
się z czymś nie zgadza] – (lat.) protestálni,
erélyesen tiltakozni; óvást emelni vmi ellen;
felszólalni; óvatolni
protestować przeciw czemuś – tiltakozni vmi ellen
protestować wszelkimi sposobami – kézzel-lábbal
tiltakozik
protestuje tysiąckrotnie – ezerszer tiltakozik
Protestuję! – tiltakozom!
protestować wekseł – (ker.) váltót óvatolni
protestowanie – protestálás; tiltakozás; óvatolás
[cselekvés, midőn valaki óvatol vagyis óvást
vesz fel]
protestowanie weksła – váltóóvatolás
protestowanie jest bezcelowe – az ellenvetés
céltalan; a tiltakozás cél nélküli
protestowy, -a, -e – tiltakozóprotestujący, -a, -e – tiltakozó
protetyczy, -a, -e – protézis-; a protézisre
vonatkozó; (nyelv.) protetikus
protetyka [dział stomatologii i ortopedii
zajmujący się zagadnieniami związanymi
z wykonywaniem i stosowaniem protez;
-
Wersja 01 01 2017
też: wykonywanie protez] – (orv.) protetika
(ortopéd cipő, gyógy papucs, kerekesszék,
művégtag, rokkant kocsi, gyógyászati
segédeszköz, tolókocsi készítés; egyedi
méretvétel, diabétesz stb.)
proteza [1. sztuczne uzupełnienie brakującej
części ciała lub narządu; 2. coś, co
chwilowo uzupełnia brak czegoś innego;
3. element protetyczny w artykulacji
wyrazu] – (gör.) protézis; (orv.) műtestrész,
vmilyen elvesztett szerv orvosi pótlása;
műfogsor v. művégtag; (drewniana noga)
faláb, műláb
proteza (dentystyczna) – műfogsor, protézis;
kivehető teljes fogmű
proteza zębowa – protézis; műfogsor
protis [dwu- strukturalny, miękki, szeleszczący,
średniej wagi materiał włókienniczy
składający się od strony wierzchniej z
materiału szenilowego oraz od spodu z
włókna wełnianego, gdzie materiał
szenilowy oraz włókno wełniane są
połączone razem w splocie trykotowym
oraz splotem łańcuszkowym na specjalnej
maszynie. Materiał szenilowy w formie
cienkiej, kratkowanej tkaniny z przędzy
zgrzeblonej jest tkany na krośnie,
umożliwiając nałożenie wzoru oraz z
100% wiskozowego włókna. Ten materiał
włókienniczy,przeznaczany
na
tania
odzież dziecięcą był popularny w latach
60-tych.] – protis technika [Eljárás
közepesen nehéz, puha, rusztikus kétrétegű
textília
előállítására,
amely
egy
alapszövetből és egy arra helyezett laza
szálhalmazból áll; ezt a két réteget egy e
célra szolgáló gépen a varrvahurkolás
technikájával trikó- vagy zsinórfektetésű
fonalakkal erősítik össze. Az alapszövet egy
ritka, rácsszerű szövet - bár lehet valamilyen
mintás szövet is -, a szálhalmaz pedig egy
gyapjúszálakból készült kártolt bunda. Ily
módon egy olcsó kelmét állíthatnak elő, amit
az 1960-as években gyermekruhák (főleg
kabátok) készítésére használtak. Később
ezen az elven "Art Protis" néven egy
művészeti ág is kialakult, amelynek
keretében ezzel a technikával különböző
színű gyapjú- vagy más szálakat, nemez,
csipke stb. kelmedarabokat helyeznek el
művészi módon és erősítenek fel az
alapszövetre,
és
így
alkotnak
faliszőnyegeket, képeket, térplasztikákat.]
Az "Art Protis" technika Csehországból ered,
amelyet
neves
szakemberek a
Brnoi
Gyapjúkutató Intézetben kísérleteztek ki és
vezettek be, majd ezen a néven nyilvánítottak
védetté. Az "Art Protis" műhely jelenlegi
tulajdonosa és vezetője Zoia-Schmitter
5479
Kasparova cseh művésznő. Csehországi és
németországi tevékenységével az "Art Protis"
technika megőrzését és oktatását szolgálja.
Az Art protis technika lényege: a faliszőnyegek
alapját a nyers vagy színezett gyapjúvatta
különböző színű rétegeinek laza halmaza (nem
szövött vagy nemezelt) képezi, tépéssel,
feszítéssel
fátyolszerű
hatást,
finom
színátmeneteket, vágással, sodrással és fonással
éles vagy keményebb kontúrokat lehet elérni.
A művész a gyapjúfonallal fest, illetve rajzol.
Ezen túl a rétegezés lehetővé teszi más
textilfelületek-nemez, csipke, szőttesek, fóliák
képbe való, kollázsszerű beledolgozását is. A
technika alkalmas térformák, plasztikák (még
monumentális méretben is) előállítására.
Protisty (Protista) [jedno z pięciu królestw
wyróżnianych
w
ostatnich,
hierarchicznych systemach klasyfikacji
organizmów
(np.
w
podziałach
Whittakera i Margulis oraz CavalieraSmitha).] – (gör.) protista; egysejtű
protoarchimandryta [archimandryta niektórych
zespołów monasterów w chrześcijańskich
Kościołach
wschodnich]
–
protoarchimandrita
(görögkeleti
szerzetesrend főnöke) [Nagy Szent Bazil
Rend vezetője a superior generalis,
protoarchimandrita]
protodiakon (gr. proto - pierwszy, diakon - sługa)
[w katolicyzmie najstarszy nominacją
duchowny wśród kardynałów diakonów,
którzy nie ukończyli 80 roku życia i mają
prawo wybierania papieża. Kardynał
protodiakon jako pierwszy z balkonu
Bazyliki św. Piotra ogłasza imię
nowowybranego papieża. On także
przedstawia papieżowi arcybiskupów
metropolitów
podczas
ceremonii
wręczania
paliuszy.]
–
(egyh.)
protodiakónus (a görögkeleti egyházban)
progeneza [najprostsza forma neotenii, jest to
proces polegający na przyspieszeniu
gametogenezy, która może zachodzić już u
zarodków, lub na przyspieszeniu rozwoju
układu
rozrodczego,
znacznie
wyprzedzającego
morfologiczną
i
fizjologiczną
zdolność
młodocianego
organizmu do rozrodu.] – progenesis,
protogenezis; termékenyítés
protogeniczny, -a, -e – protogenikus; elsődleges
protokolant [osoba spisująca przebieg z
rozprawy, posiedzenia, sesji; protokólant],
protokolantka,
protokólantka
–
(protololista) jegyzőkönyvvezető (ffi/nő)
protokólarnie, protokolarnie – jegyzőkönyvileg,
protokollárisan
protokólarny, -a, -e; protokolarny, -a, -e –
protokoll, protokálláris; diplomáciai és
-
Wersja 01 01 2017
sajtófogadásokkal,
bemutatókkal
kapcsolatos, ott szokásos; jegyzőkönyvi
protokolista [przestarzałe: osoba zapisująca
przebieg rozprawy, posiedzenia itp.;
protokolant] – jegyzőkönyvvezető
protokół [1. oficjalne pisemne sprawozdanie z
przebiegu
rozprawy,
posiedzenia,
zebrania itp.; 2. dokument będący
sprawozdaniem z przebiegu czynności
urzędowych; 3. ogół zasad postępowania
przyjętych w określonych okolicznościach;
4. zasady
wymiany
informacji
i
współpracy programów i urządzeń
komputerowych;
5. w
dokumentach
średniowiecznych:
część
wstępna
informująca o tym, kto i dla kogo
wystawia dokument; 6. Zestaw reguł i
procedur zarządzających komunikacją
między dwoma lub więcej urządzeniami.
5. Specyfikacja, która zawiera opis reguł i
procedur, z którymi powinny być zgodne
produkty, by mogły wykonywać działania
w sieci, takie jak wysyłanie danych.
Protokoły
pozwalają
produktom
pochodzącym od różnych producentów
komunikować się ze sobą w obrębie tej
samej sieci.] – (gör.) protokoll; (gör.-lat.)
protokollum; (dipl.) jegyzőkönyv (jkv.);
nemzetközi tárgyalások alkalmával a
tárgyalások eredményét rögzítő, mindegyik
fél által aláírt okmány, amely az utólagos
kormánymegerősítés
után
nemzetközi
szerződés erejével bír; a kormányzati, főleg a
nemzetközi
udvariasság,
diplomáciai
érintkezés, tárgyalás stb. formaságainak
szamályzata; (informatika)
protocol v.
protokoll,
eljárásszabályzat
[1.
kommunikációs
szabályok
leírását
tartalmazó
eljárásgyűjtemény
illetve
adatformátum előírás, mely meghatározza,
hogy a különböző hálózati alkalmazásoknál a
két gépnek mit és milyen sorrendben kell
egymással közölni; az Interneten használatos
protokollokat az RFC dokumentumok
tartalmazzák. 2. A hálózati kommunikációt
leíró szabályok rendszere. Protokollokat
használnak a hálózatokban egymással
kommunikáló számítógépek és programok is.
A protokollokat különböző testületek
szabványosítják. Az Internet esetében ez a
testület az Internet Acivities Board. Az
Internet a TCP/IP protokoll-családot
használja. 3. A kommunikációnál használt
szabályok és megállapodások összességét
protokollnak (protocol) nevezzük. 4. Az
adatkommunikáció során használt szabályok
és
konvenciók
összessége.
5.
a
kommunikációs szabályok szoftverszintű
leírását
tartalmazó
eljárásgyűjtemény,
5480
(kvázi) szabvány; 6. az együttműködés
módjának elvi leírása 'forgatókönyve';
az Internet esetében az adatátvitel módját
leíró utasítások, parancsok, válaszok, stb.
összessége a TCP/IP protokoll; ezen a
családon belül vannak az Internet
alkalmazásai]
protokół domowy – házi jegyzőkönyv
Protokół drzewa rozpinającego (ang. SpanningTree Protocol – STP) [sporządzony przez
IEEE (ang. Institute of Electrical and
Electronics
Engineers)
opisany
w
dokumencie (IEEE 802.1d). Jest to
protokół wykorzystywany przez sieci
komputerowe (np. LAN) w drugiej
warstwie modelu sieciowego ISO/OSI.
STP obsługiwany jest przez przełączniki
(ang. network switch) i mostki sieciowe
(ang. network bridge).] – STP, Spanning
Tree Protocol; feszítőfa protokoll [Az STP
fizikailag létező redundáns útvonalakkal
rendelkező hálózaton teszi lehetővé, hogy
miden cél csakis egy útvonalon legyen
elérhető.]
protokół dworski [zbiór zasad zachowania się
obowiązujący na dworach królewskich lub
książęcych] – udvari protokoll
protokół
dyplomatyczny
[ogół
zasad
postępowania przyjętych w stosunkach
międzynarodowych]
–
diplomáciai
protokoll
protokół FTP; protokół transferu plików (FTP)
– fájlátviteli protokol; File Transfer Protocol,
v. rövid nevén FTP TCP/IP hálózatokon –
mint amilyen az internet is – történő
állományátvitelre szolgáló szabvány.
protokół handlowy [umowa międzynarodowa
ustalająca rodzaje i ilości towarów
podlegających
wymianie
między
zainteresowanymi
państwami
w
określonym
czasie]
–
kereskedelmi
jegyzőkönyv v. szerződés
protokół
inwentaryzacyjny
–
leltározási
jegyzőkönyv
protokół jednostronny [protokół spisany tylko
przez jedną ze stron zainteresowanych
jakąś sprawą] – egyoldalú jegyzőkönyv
protokół kontroli sieciowej (NCP — Network
Control Protocol) [Był to protokół
przystosowany do obsługiwania jednej
sieci, jaką w owym czasie był ARPAnet.
Nie był on odpowiedni do współpracy
wielu sieci. R.E. Kahn zaproponował
opracowanie nowych protokołów TCP/IP,
które zostały napisane w 1977 r., i ten rok
można
traktować
jako
początek
eksperymentalnego Internetu. 1 I 1983 r.
wymieniono protokół NCP w działającej
-
Wersja 01 01 2017
sieci ARPAnet na TCP/IP. Była to wielka
operacja
wymagająca
równoczesnej
zmiany
oprogramowania
wszystkich
komputerów podłączonych do sieci.
Zmiana ta była przygotowywana przez
kilka lat i przebiegła nadspodziewanie
gładko.] – NCP (Network Control Protocol
- hálózatvezérlési protokoll)
protokół kwalifikacyjny – minősítési v. képesítési
jegyzőkönyv
Protokół L2TP (ang. Layer Two Tunneling
Protocol)
(dekapsułkowanie
danych
tunelowanych za pomocą IPsec) [umożliwia
tunelowanie ruchu IP, IPX oraz NetBEUI
i przekazywanie go poprzez dowolne
medium
transmisyjne,
obsługujące
dostarczanie datagramów w połączeniu
punkt-punkt, np. IP, X.25, Frame Relay
czy ATM.] – (informatika) L2TP (ang.
Layer Two Tunneling Protocol); L2TP
protokoll [Az L2TP egy számítástechnikai
szabványon
alapuló
internetes
protokollbújtatás, amely csomagorientált
közegben történő továbbításkor a PPPkeretek beágyazását biztosítja. A PPTP
bújtatóprotokollhoz hasonlóan az L2TP is
ötvözi a PPP hitelesítési és tömörítési
mechanizmusait. A PPTP protokolltól
eltérően azonban az L2TP a PPP-keretek
titkosítására nem a Microsoft pont-pont
típusú titkosítási (MPPE) eljárását használja.
Az L2TP titkosítási szolgáltatásai az IPSec
protokollon alapulnak.]
protokół przekazu informacji NTTP (News
Network Transfer Protocol) - NNTP - News
Network Transfer Protocol, a news hálózati
szabványa
protokół
Zmodem
(popularny
protokół
transferu plików) (kat.: informatyka)
Zmodem
[1.
A
Zmodem
egy
állományátviteli protokoll, amit modemek
használnak kapcsolt vonalon keresztül
történő megbízható adatcserére. Gyakran
használják a BBS rendszerekkel való
kommunikációk során. Rengeteg kényelmes
jellemzője van. Többek között például az,
hogy egy megszakadt adatcserét később a
szakadás helyétől folytathatunk. Vesd össze:
Kermit, Xmodem, Ymodem; 2 sokféle fejlett
szolgáltatást nyújtó (pl. változó méretű
adatblokkok, automatikus tömörítés, a
megszakadt letöltés folytatása) file-transzfer
protokoll
modemes
kapcsolatokhoz,
állományok telefonvonalon való le- és
feltöltéséhez]
protokół NBP (w komputerach Macintosh:
protokół warstwy transportu kojarzący
nazwy urządzeń z adresami sieciowymi) –
5481
(kat.: informatyka) NBP Name Binding
Protocol (névösszekapcsolási protokoll)
protokół obrad parlamentu – parlamenti napló;
parlamenti jegyzőkönyv; a parlamenti
tárgyalás jegyzőkönyve
protokół odbiorczy – átvételi jegyzőkönyv
protokół przesłuchania – kihallgatási jegyzőkönyv
protokół przyjęcia – átvételi jegyzőkönyv
protokół punkt-punkt z tunelowaniem; PPTP
(kat.: informatyka) – PPTP Point-to Point
Tunneling Protocol (pontok közötti alagútprotokoll)
protokół RARP [(w zestawie protokołów
TCP/IP, jest to protokół mapujący adres
sprzętowy do adresu internetowego) (kat.:
informatyka) synonimy: RARP, reverse
address resolution protocol] – RARP
protokol;
RARP
(Reverse
Address
Resolution Protocol) [Az ARP protokoll
fordítottja,amely olyan táblázattal dolgozik,
amelyben az van felsorolva, hogy milyen IP
cím milyen Ethernet (fizikai) címnek felel
meg. A RARP protokollal az RFC903
foglalkozik.]
protokół rewizyjny – ellenőrzési jegyzőkönyv
protokół rozmów – tárgyalási jegyzőkönyv
protokół różnic – eltérési jegyzőkönyv
Protokół SAP (Service Advertising Protocol) [jest
protokołem używanym przez routery do
rozpowszechniania nazw i adresów usług,
które są udostępniane przez węzły IPX.] –
SAP
Service
Advertising
Protokol
(szolgáltatáshirdető protokoll)
protokół sieci komutacji pakietów danych Packet Switching Data Network (PSDN) –
PSDN Packet Switching Data Network
(csomagkapcsolt adathálózat)
protokół SPX (protokół warstwy transportu
używany w sieciach Novell NetWare) –
(kat.: informatyka) SPX Sequenced Packet
Exchange (soros adatcsomag csere)
protokół szkód – kárfelvételi jegyzőkönyv
protokół transmisji hipertekstu; protokół HTTP
(protokół internetowy oparty o TCP/IP
stosowany do pobierania hipertekstu ze
zdalnego komputera) – (kat.: informatyka)
http, Hypertext Transfer Protocol; egy
információátviteli
protokoll
elosztott,
kollaboratív,
hipermédiás,
információs
rendszerekhez.
protokół uszkozenia – kárfelvételi jegyzőkönyv
protokół w trzech egzemplarzach – jegyzőkönyv
három példányban
protokół z obrad – tanácskozási jegyzőkönyv
-
Wersja 01 01 2017
protokół
zdawczo-odbiorczy
[protokół
sporządzany przy zdawaniu i odbieraniu
czegoś] – adás-vételi jegyzőkönyv
protokół zdawczy – átadási jegyzőkönyv
protokół
Zmodem
(popularny
protokół
transferu plików) (kat.: informatyka)
Zmodem
[1.
A
Zmodem
egy
állományátviteli protokoll, amit modemek
használnak kapcsolt vonalon keresztül
történő megbízható adatcserére. Gyakran
használják a BBS rendszerekkel való
kommunikációk során. Rengeteg kényelmes
jellemzője van. Többek között például az,
hogy egy megszakadt adatcserét később a
szakadás helyétől folytathatunk. Vesd össze:
Kermit, Xmodem, Ymodem; 2 sokféle fejlett
szolgáltatást nyújtó (pl. változó méretű
adatblokkok, automatikus tömörítés, a
megszakadt letöltés folytatása) file-transzfer
protokoll
modemes
kapcsolatokhoz,
állományok telefonvonalon való le- és
feltöltéséhez]
protokółować, protokołować [pisać protokół z
przebiegu
posiedzenia,
zebrania,
rozprawy itp.; też: umieszczać coś w
protokóle]
–
jegyzőkönyvezni,
jegyzőkönyvet írni v. felvenni v. vezetni
proton [1. trwała cząstka elementarna o
dodatnim ładunku elektrycznym, składnik
jądra atomowego; 2. cząstka elementarna
o dodatnim ładunku elektrycznym, będąca
obok
neutronu
składnikiem
jąder
atomowych] – (gör.) proton; (fiz.) a
hidrogén atommagja; egységnyi pozitív
töltésű elemi részecske, amely a neutronnal
minden elem atommagjának egyik építő
elemét alkotja; az atommodell pozitív töltésű
atommagja, amely körül az elektronok
különféle pályákon keringenek
protonotariusz [późn.łac. protonotarius 'pisarz
zbierający i spisujący akta męczenników';
1. prałat w kurii rzymskiej należący do
osobnego kolegium, sporządzający bulle
papieskie,
akta
kanonizacyjne
i
beatyfikacyjne; 2. godność honorowa
niektórych dostojników kościelnych; 3.
Kośc. rz. kat. jeden z 7 członków osobnego
kolegium
kurii
rz.,
notariuszy
kanonizacyjnych
i
konsystorskich,
podpisujących także bulle papieskie.] –
(gör.-lat.)
protonotarius; főjegyző; a
Vatikánban magas egyházi rang, melynek
betöltőiből alkotott testület a kabinetirodának
felel meg; a pápai kollégium magas rangú
tisztviselője
protoplasta [1. założyciel rodu; 2. coś, od czego
wywodzi się jakaś rzecz; 3. u roślin i
zwierząt: gatunek pierwotny, od którego
5482
wywodzą się inne gatunki], protoplastka
[1. antenatka, seniorka; 2. podn.
pramatka; 3. założycielka rodu] – I. előd,
ős; II. (biol) protoplaszt; eltávolított sejtfalú
baktérium-vagy növényi sejt
protoplazma [materia żywa tworząca komórki, z
której zbudowane są jądra komórkowe i
cytoplazma] – (gör.) protoplazma; (él) a sejt
átlátszó,
kocsonyás
élő
állománya
(cytoplazma,
sejtmag,
cytocentrum,
chromatophorák, mitokondrium stb.)
protoplazmatyczny, -a, -e – protoplazmaPrototrofy
[organizmy
heterotroficzne,
wymagające do wzrostu oprócz substancji
mineralnych tylko jedno organiczne
źródło węgla] – (biol.) prototrófok [prototróf
baktérium = "vad típusú" baktérium,
minimál táptalajon nő, C, N forrás, sók, víz.
A minimális tápigény fajonként eltérő lehet
(nitrogénkötés, fotoszintézis, aerob, anaerob
...)]
prototyp [to urządzenie, obwód lub program
zaprojektowany i zbudowany w celu
zademonstrowania zdolności do budowy
urządzenia docelowego. Podczas budowy
prototypu inżynierowie wprowadzają
pierwszy raz w życie swoje nowe
pomysły.] – (gör.) protípus; ősalak,
őspéldány,
mintakép;
minta;
(műsz)
mintagép; vmely új gép, szerszám stb. első
példánya; mintapéldány
prototyp samochodu – a személygépkocsi
prototípusa
protozoa
[jednokomórkowe
organizmy
zwierzęce] – (gör.) protozoa; (áll.)
protozoák, véglények; a legegyszerűbb,
egysejtű állati szervezetek
protozoiczny, -a, -e – protozoikus
protuberancja [1. obłok gazów w koronie Słońca
wyrzucany
ponad
chromosferę
i
spływający następnie ku jej powierzchni;
2. zw. w l.mn.: wielkie łuki i pętle płonącej
materii podnoszące się z powierzchni
Słońca i opadające na nie z powrotem,
pojawiające się zazwyczaj w pobliżu plam
słonecznych i związane z aktywnością pola
magnetycznego
Słońca;
wyskoki
słoneczne] – (lat.) protuberancia; (csill.)
napkitörés; napfáklya; a nap felületén
megfigyelhetővörösen
izzó
kitörések;
gáznemű anyagok tömege; (orv.) dudorodás
proudhonizm [wym. prudonizm] [teoria P.J.
Proudhona głosząca program stopniowych
reform, sprzeciwiająca się zorganizowanej
walce klasy robotniczej] – proudhonizmus;
P. J. Proudhon francia kispolgári anarchista
tanítás, amely az önálló kisárutermelők
társadalmát tartja személyi állapotnak
-
Wersja 01 01 2017
provider {rzecz.}; żywiciel {m.} a. provider
{rzecz.}
(też:
supplier,
source);
dostarczyciel {m.} – (ang.) provider –
ellátó, szolgáltató, gondoskodó; (inf.)
szolgáltató
prowadnica [element maszyny, urządzenia
służący do nadawania określonego
kierunku ruchu lub do zapewniania
określonego
położenia
innemu
elementowi] – (műsz.) vezető, vezeték,
terelőprowadnica rakietowa [element niektórych
wyrzutni
rakietowych
nadający
początkowy kierunek lotu pociskowi] –
(wojsk) vezetősín, vezetőcső
prowadnica śrubowa wycinacza (mechaniczny
zapis dźwięku) – vezérorsó
prowadnik nici [część maszyny do szycia
doprowadzająca nić do miejsca tworzenia
ściegu] – cérnavezető
prowadzać [1. prowadzić do jakiegoś miejsca
wielokrotnie; 2. daw. oprowadzać] –
vezetni, körülvezetni, elvezetni, kalauzolni;
(murem) körülvenni
prowadzać się [utrzymywać bliskie stosunki,
sympatyzować ze sobą; też: chodzić ze
sobą] – viselkedni
prowadzanie – vezetés, útmutatás, irányítás
prowadzanie się – viselkedés
prowadzący [1. gospodarz programu, prezenter;
2. osoba prowadząca jakieś zajęcia,
wykłady itp.; 3. dowódca załogi samolotu
znajdującego się na czele grupy
myśliwców lub samolotów szturmowych] –
vezető, levezető, bemutató; (autó) sofőr;
wojsk. vezér v. vezérpilóta (légi egységnél);
(ajtó) nyíló [drzwi prowadzące do czego]
prowadzący program – műsorvezető
prowadzący wojnę – hadviselő
prowadzenie – vezetés, irányítás; (átv.) folytatás
prowadzenie człowieka przez Boga – ember
vezetése Isten által
prowadzenie interesu – üzletvezetés
prowadzenie kont – számlavezetés
prowadzenie pędzla – ecsetkezelés
prowadzenie taśmy – szalagvezetés
prowadzenie wojny – hadviselés, háború
prowadzenie się, prowadzenie [sposób życia,
postępowanie] – viselkedés, életmód;
előrehaladás, haladás
prowadzić (prowadzę) ― prowadzać [1. zmierzać
wraz z kimś, wskazując mu drogę;
2. kierować jakimś środkiem lokomocji;
3. stanowić dojście lub przejście do czegoś;
4. doprowadzać,
przewodzić;
5. przodować w jakiejś klasyfikacji;
5483
6. kierować partnerem w tańcu; 7. o
jakiejś czynności, jakimś zachowaniu: być
przyczyną czegoś; 8. być odpowiedzialnym
za funkcjonowanie i przebieg czegoś,
zajmować się czymś; 9. wykonywać,
kontynuować jakąś czynność, działalność;
10. mat.
wykreślać
jakąś
linię;
11. wytyczać, budować coś w jakimś
miejscu; 12. uwypuklać linię melodyczną
w kompozycji muzycznej albo w jej
wykonaniu;
13. nadawać
roślinie
określoną formę i wielkość, stosując
odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne; 14. o
niektórych elementach maszyn, urządzeń:
nadawać odpowiedni kierunek ruchu
współpracującym zespołom] – kísérni,
(kocsit) vezetni, elvezetni; irányítani;
levezetni; vinni; (átv.) folytatni, űzni;
lefolytatni
prowadzi mnie po rozmaitych wertepach –
mindenféle rossz utakon vezet engem
prowadzić aukcję – árverést tartani
prowadzić auto – autót vezetni
prowadzić badania filologiczne – filológiai
kutatásokat folytatni
prowadzić badania naukowe – tudományos
kutatásokat végezni v. folytatni
prowadzić brudny proceder – aljas v. piszkos
foglalkozást űzni
prowadzić buchalterię – könyvelni
prowadzić czyjeś interesy – menedzselni vkit
prowadzić czynny tryb życia – tevékeny
életmódot folytatni
prowadzić ćwiczenie – gyakorlatot vezetni
prowadzić do czego – vezetni (vmihez); irányulni
(vmire)
prowadzić do celu – célhoz vezetni
prowadzić do sprzeczności – ellentmondáshoz
vezetni
prowadzić do wniosku – következtetésre késztetni
prowadzić dochodzenie – nyomozni; nyomozást
folytatni
prowadzić dom (gospodarstwo) a. prowadzać
gospodarstwo domowe – háztartást vezetni
prowadzić dom otwarty – nyílt házat tartani v.
vinni
prowadzić dyskusję – vitatkozni; diszkúziót v.
diszkussziót folytatni
prowadzić dystrybucję czegoś – forgalmazni vmit
prowadzić działalność – tevékenységet végezni;
tevékenykedni
prowadzić działalność charytatywną – közjó
érdekében
tevékenykedni;
karitatív
tevékenységet folytatni
-
Wersja 01 01 2017
prowadzić działalność handlową – kereskedelmi
tevékenységet folytatni
prowadzić działalność na własne ryzyko –
tevékenységet folytat saját kockázatára
prowadzić działalność pod własnym nazwiskiem
– tevékenységet folytat saját nevén
prowadzić działania wojenne – hadműveletetket
folytatni
prowadzić dziennik – naplót vezetni
prowadzić dziecko za rękę – kézenfogva vezetni a
gyermeket
prowadzić ewidencję – nyilvántartást vezetni
prowadzić ewidencję ludności – a lakosságról
nyilvántartást vezetni
prowadzić gospodarstwo – gazdaságot vezetni,
háztartást vezetni
prowadzić gospodarstwo domowe – háztartást
vezetni
prowadzić handel – kereskedelmet űzni v.
folytatni; kereskedni
prowadzić impuls – ingerületet vezetni
prowadzić innowację – újítást bevezetni
prowadzić interes – üzleti válalkozást folytatni v.
űzni; kereskedelmet folytatni
prowadzić intrygi – intrikálni
prowadzić kampanię wyborczą – választási
kampányt v. hadjáratot folytatni
prowadzić kasę – pénztárt vezetni
prowadzić kogo na pasku – (átv.) pórázon vezetni
v. kurtán tartani vkit
prowadzić kogo na śmierć – vesztőhelyre vinni
vkit
prowadzić
konferansjerkę
–
bemondani,
konferálni, bekonferálni
prowadzić korespondencję – levelezni, levelezést
folytatni, levelezni
prowadzić korespondencję z kimś – levelezni
vkivel; levelezést folytatni vkivel
prowadzić książki – könyvelést vezetni; könyvelni
prowadzić księgi – könyvet vezetni
prowadzić księgowość – könyvelést vezetni;
könyvelni; könyvet vezet
prowadzić lekcję – órát tartani
prowadzić licytację – árverést tartani
prowadzić maszynę – gépet vezetni
prowadzić mecz – vezeti a meccset
prowadzić na pasku a. prowadzić na smyczy –
pórázon vezetni (kutyát)
prowadzić na spacer – sétáltatni
prowadzić na szafot – kínpadra vonni
prowadzić naukę – tanítani, tanulmányokat vezetni
prowadzić naukę języków obcych – idegen nyelvi
tanulmányokat vezetni; idegen nyelveket
tanítani
5484
prowadzić negocjacje – tárgyalást folytatni
prowadzić niespokojne życie – nyugtalan életet
élni
prowadzić dzienny tryb życia – nappali életmódot
folytatni
prowadzić nocny tryb życia – éjszakai életmódot
folytatni
prowadzić pasożytniczny tryb życia – élősködni;
élősködő életmódot folytatni
prowadzić pertraktacje – tárgyalásokat folytatni
prowadzić piłkę – vezetni a labdát
prowadzić pod rękę – kézenfogva v. karonfogva
vezetni vkit
prowadzić podwójną grę – kettős játékot folytatni
prowadzić pokojową politykę – békepolitikát
folytatni
prowadzić polemikę – vitát folytatni v. vezetni,
vitázni
prowadzić politykę asymilacyjną – asszimilációs
politikát folytatni
prowadzić postępowanie – eljárást folytatni
prowadzić poszukiwania – kutatásokat végezni
prowadzić pracę badawczą – kutatómunkát
végezni
prowadzić proces (przeciw komu) – perelni vkit
prowadzić protokół – jegyzőkönyvet vezetni
prowadzić punktuację – sp pontozni; pontozást
vezetni
prowadzić rachunki – számlát vezetni
prowadzić
reformatorską
politykę
–
reformpolitikát folytatni
prowadzić rejestr – törzskönyvet vezetni
prowadzić restaurację – vendéglőt vezetni
prowadzić rokowanie – tárgyalni
prowadzić rokowania – tárgyalásokat folytatni
prowadzić roboty – munkálatokat vezetni v.
folytatni
prowadzić rozmowę – beszélgetést folytatni v.
fenntartani; beszélgetni
prowadzić rozmowy handlowe – üzleti
tárgyalásokat folytatni
prowadzić rozmowy z kimś o czymś – tárgyalni
vkivel vmiről
prowadzić rozpustne życie – züllött életet élni
prowadzić rzecz dalej – tovább beszélni; folytatja
a beszédet
prowadzić samochód – autót vezetni
prowadzić samochód po wypiciu alkoholu –
ittasan autót vezetni
prowadzić samochód po spożyciu alkoholu –
alkohol fogyasztás után autót vezetni
prowadzić seminarium – szemináriumot tart v.
vezet
-
Wersja 01 01 2017
prowadzić siedzący tryb życia – ülő életmódot
folytat
prowadzić sklep – boltot v. üzletet tartani fenn;
üzletet vezetni
prowadzić spotkanie wyborcze – választói gyűlést
tartani
prowadzić śledztwo – nyomozni; nyomozást
folytatni v. vezetni
prowadzić układy – tárgyalásokat folytatni;
tárgyalni
prowadzić walkę – harcot folytatni; harcolni
prowadzić wesoły tryb życia – vígan élni, víg v.
vidám életet élni
prowadzić wojnę – háborút v. hadat viselni
prowadzić wojnę przeciw komuś; prowadzić
wojnę z kimś – háborút v. hadat viselni vki
ellen; háborúskodni, háborúzni vkivel
prowadzić wykaz czego – kimutatást vezetni
vmiről
prowadzić wykład z czegoś – előadást tartani
vmiből; előadni vmit
prowadzić wykłady – előadásokat tartani
prowadzić a. prowadzać z powrotem –
visszavezetni
prowadzić zdrowy tryb życia – egészséges
életmódot folytat
prowadzić życie domatorskie – otthonülő életet
élni
prowadzić życie spokojne – nyugodt életet
folytatni, nyugodtan élni
prowadzić się [1. iść, trzymając jeden drugiego
za
ręce
lub
pod
ręce;
2. być
prowadzonym; 3. żyć w pewien sposób,
sprawować się] – vezetteti magát;
kézenfogva vezetik egymást; kézenfogva
mennek; viselkedni
prowadzić się z kim pod rękę – belekarolva menni
prowadzony [pilot samolotu wykonujący
rozkazy prowadzącego grupę bojową] –
vezető pilóta
Prowansalczyk, Prowansalka – provanszi (ffi/nő)
prowansalski, -a, -ie [przymiotnik od: Prowansja
(kraina historyczna we Francji)] –
provanszál
Prowansja (fr. Provence, prow. Provença lub
Prouvènço)
[kraina
historyczna
w
południowo-wschodniej
Francji,
nad
Morzem Śródziemnym, na wschód od
dolnego biegu Rodanu. Nazwa wzięta od
prowincji rzymskiej Galia Zaalpejska,
którą Rzymianie nazywali także Provincia
Nostra - „Nasza Prowincja".] – (földr.)
Provance (Franciaország)
5485
proweniencja [pochodzenie jakichś zjawisk lub
osób] – (lat.) proveniencia; (pochodzenie)
eredet, származás
proweniencyjny, -a, -e – (lat.) provenienciális;
eredeti, származási
prowent [w dawnej Polsce: dochód z folwarku,
wsi
pańszczyźnianej
lub
zakładu
przemysłowego]
–
(dawno)
földbirtokjövedelem; hozam, termés
prowentowy, -a, -e – birtokjövedelmi
prowerbialny, -a, -e – (lat.) proverbális;
közmondásos; (átv.) közismert
prowerbialny poziom IQ – közismert IQ szint
prowiant [zapas jedzenia zgromadzony w
określonym celu] – (lat→ném) proviant;
élelem, élelmiszer, élelmiszerkészlet; eleség;
útravaló (étel)
Prowjant-majster [(u Zygmunta Glogera) Tak
nazywano u nas w XVII wieku dostawcę
żywności dla wojska. Z prowjantmajstrem generalnym znosił się podskarbi
koronny.] – (daw) étekmester
prowiantować [zaopatrywać w prowiant] –
élelmezni, élelemmel ellátni
prowiantowanie – élelmezés
prowiantowy, -a, -e – élelmiszer-, élelemprowidencja (opatrzność) – (lat.) providencia;
(vall.) gondviselés; előrelátás, gondoskodás
prowikariusz – (egyh.) provikárius
prowikariusz apostolski misji afrykańskiej –
afrikai apostiűoli misszió provikáriusa
prowincja [1. część kraju oddalona od stolicy i
większych
ośrodków
kulturalnych;
2. lekcew. obszary opóźnione w rozwoju
cywilizacyjnym i kulturalnym; też:
mieszkańcy takich obszarów; 3. jednostka
administracyjna w niektórych państwach
lub część składowa federacji; 4. obszar
kilku diecezji podległych metropolicie lub
kilka
klasztorów
podległych
prowincjałowi; 5. w starożytnym Rzymie:
terytorium podbite przez Rzymian,
rządzone
przez
prokonsula
lub
propretora; 6. łac. provincialis 'dotyczący
prowincji' od provincia 'posiadłość rz.
poza granicami Italii'. – 1. jednostka
podziału adm. w niektórych państwach;
Kośc. rz.kat. obszar kilku diecezji
podległych
metropolicie
a.
kilku
klasztorów podległych prowincjałowi;
pop. część kraju oddalona od stolicy; 2.
jednostka podziału administracyjnego
niektórych państw świata] – (lat.)
provincia; tartomány (tart.); (hist.) a római
birodalomnak
meghódított,
helytartó
kormányozta tartománya; (földr.) vidék; az
-
Wersja 01 01 2017
országnak a fővárostól távol eső része (nem
főváros)
Prowincja Wenecja (wł. Provincia di Venezia)
[jest jedną ze 110 prowincji we Włoszech]
– Velence (megye) (Provinzia di Venezia)
[Olaszország Veneto régiójának kisebb
adminisztratív
közigazgatási
egysége,
székhelye egyben a régió központja is:
Velence.]
prowincja zakonna [połączenie wielu domów
zakonnych pod kierownictwem jednego
przełożonego - prowincjała. Pierwsze
prowincje pojawiły się w organizacji życia
zakonnego u franciszkanów, później
zostały przejęte przez inne zakony i
zgromadzenia zakonne.] – szerzetesrendi
provincia [több rendi ház összekapcsolása
egy elöljáró irányítása alatt - provinciális. A
szervezett provinciák a ferencesek rendi
szervezetében jelentek meg először, később
ezeket más szerzetesrendek és gyülekezetek
is átvették.]
prowincjalny, -a, -e – (lat.) provinciális, vidékies
prowincjalna kuria (łac. curia - zarząd, władza
duchowna) [zarząd prowincji: prowincjał,
wikariusz prow., sekretarz, ekonom] –
provinciális kúria (lat. curia - igazgatóság, lelki
vezetés) [provinciális igazgatóság: provinciális,
vikárius provinciális, titkár, ökonomus]
prowincjalna
kustodia
[okręg
prowincji
zakonnej, zarządzany przez własnego
przełożonego,
zwanego
kustoszem,
podlegającego
prowincjałowi]
–
provinciális kusztódia [szerzetesi igazgatási
egység, melyet maga az elöljáró, vagyis a
kusztosz irányít, aki a provinciálisnak tartozik
elszámolással]
prowincjał [1. zob. minister prowincjalny wyższy
przełożony
zarządzający
prowincją zakonną; 2. zwierzchnik
klasztorów jednej prowincji zakonnej] –
(lat.) provinciális; (egyh.) rendfőnök,
tartományfőnök; a szerzetesrend tartományi
főnöke [lásd minister provinciális - a szerzetesi
provincia irányítója felett álló elöljáró]
prowincjał zakonu – rendfőnök
prowincjałat [siedziba kurii prowincjalnej] provincialát [a provinciális kúria székhelye,
központja]
prowincjonalizm [wyraz a. zwrot właściwy tylko
niektórym
okolicom
kraju;
zaściankowość, parafiańszczyzna] - (lat.)
provincionalizmus, vidékiesség; a helyi
szűkkörű problémák, érdekek, eredmények
egyoldalú túlbecsülése, amely rendszerint az
országos, nemzeti arányú kérdések szem elől
tévesztésével v. elhanyagolásával jár;
szűklátókörűség, a szélesebb szemmeli
5486
látókör hiánya; (nyelvt.) tájnyelvi sajátság,
tájszó, tájszólás
prowincjonalnie – (lat.) provinciálisan, vidékiesen
prowincjonalność – vkinek/vminek vidéki,
tartományi, provinciális volta
prowincjonalny, -a, -e [1. związany z prowincją,
dotyczący prowincji; 2. położony na
prowincji, z dala od metropolii; 3. rel.
adm. związany z prowincją kościelną,
dotyczący
prowincji
kościelnej,
pochodzący z prowincji kościelnej] –
provinciális;
vidéki,
helyi,
vidékies,
vidékiesen elmaradott; tartományi
prowincjusz [lekcew. człowiek mieszkający na
prowincji, niemający miejskiej ogłady ani
obycia towarzyskiego], prowincjonał –
provinciális, vidéki v. vidékies ember; vidéki
prowitamina
[związek
chemiczny
przekształcający się w organizmie - pod
wpływem energii słonecznej lub enzymów
- w witaminę] – (lat.) provitamin,
provitaminok; (él.) még nem teljesen
kialakult vitamin v. vitaminok
prowizja [1. handl. procentowe wynagrodzenie
od obrotu za pośrednictwo, komis, kupno,
sprzedaż itp.; dawn. zapasy żywności,
opału itp. – 2. to wynagrodzenie za
pośrednictwo w zawieraniu umów na
rzecz dającego polecenie lub zawieranie
ich w jego imieniu; ustalane w procentach
od wartości transakcji] – (lat.) provízió;
(ker.) jutalék, közvetítői díj; (dawno) élelem,
eleség, élelmiszerkészlet; (egyh.) a katolikus
egyházban: a betegeknek szentségekkel való
ellátása
prowizja agenta – ügynöki jutalék
prowizja bankowa – bankjutalék
prowizja del credere – hitelszavatosság; del
credere
Tytuł XXIII. Umowa agencyjna
Art. 761[1] [Prowizja po rozwiązaniu umowy] §
1. Agent może żądać prowizji od umowy
zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej,
jeżeli - przy spełnieniu przesłanek z art. 761 propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub
agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem
umowy
agencyjnej.
§ 2. Agent może żądać prowizji od umowy
zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej
także wtedy, gdy do jej zawarcia doszło w
przeważającej mierze w wyniku jego działalności
w okresie trwania umowy agencyjnej, a zarazem
w rozsądnym czasie od jej rozwiązania.
prowizja komisowa – bizományosi jutalék
prowizja maklerska – ügynöki jutalék
prowizja manipulacyjna – kezelési jutalék
prowizja od obrotu – forgalmi jutalék
-
Wersja 01 01 2017
prowizja od sprzedaży – eladási v. értékesítési
jutalék
prowizja pośrednika – közvetítői jutalék
prowizja sprzedażowa – eladási jutalék
prowizja ubezpieczeniowa – biztosítási jutalék
prowizja zabezpeczenia – biztosítási jutalék
prowizja zbytu – értékesítési jutalék
prowizor [dawn. farmaceuta, absolwent kursów
aptekarskich],
prowizorka
–
(lat.)
provizor; intéző, felügyelő, felvigyázó
(dawn.)
gyógyszerész,
patikus,
gyógyszertárvezető
prowizorka [tymczasowość] – provizórium;
ideiglenes, átmeneti jellegű építmény, épület
prowizoryczny, -a, -e [mający trwać tylko
pewien czas, niemający charakteru
stałego] – (lat.) provizórikus; ideiglenes,
átmeneti; időleges
prowizoryczny
opatrunek
usztywniający
złamaną kończynę – törött végtag rögzítése
prowizorium [stan tymczasowy, przejściowy] –
(lat.) provizórium; ideiglenes v. átmeneti
állapot, ideiglenes helyzet v. rendszabályok
v. kormányzat
prowizorium budżetowe [to budżet uchwalony
tymczasowo, na pewien czas przed
budżetem rocznym, a także budżet roczny
w formie ogólnych jego założeń] – előzetes
költségvetés
prowizorycznie – provizórikusan; ideiglenesen,
időlegesen, átmenetileg
prowizoryczność – ideiglenesség, átmeneti állapot
prowizoryczny, -a, -e [mający trwać tylko
pewien czas, niemający charakteru
stałego] – provizórikus; ideiglenes, átmeneti
prowizoryczne mieszkanie – szükséglakás
prowizoryczne nosze – szükséghordágy
prowizoryczne
obliczenie
–
kalkuláció;
hozzávetőleges számítás v. számítások
prowizyjka – kicsi eleség; jutalékocska
prowizyjny, -a, -e – províziós; jutaléki
prowodyr [przewodnik; kierownik; kierowca;
wódz] [1. pogard. osoba przewodząca w
nakłanianiu grupy ludzi do czegoś złego;
2. daw. wodzirej] – (dawno) pártvezér;
főkortes; (wodzirej) vezető, főkolompos,
hangadó
5487
prowokacja [1. wyzwanie, umyślna zaczepka;
podstępne judzenie, podpuszczanie kogoś
do szkodliwych dla niego (lub dla osób
trzecich) działań a. decyzji; 2. podstępne
działanie mające na celu nakłonienie
kogoś do określonego postępowania,
zwykle szkodliwego dla niego i osób z nim
związanych; 3. podstępna działalność
tajnych agentów udających członków
jakiejś organizacji, działających na jej
szkodę; 4. działanie lub jego efekt mające
na celu zaszokowanie kogoś, wywołanie w
kimś
jakichś
emocji
lub
niekontrolowanych
zachowań;
5. nakłanianie
jakiejś
osoby
do
popełnienia
przestępstwa
w
celu
doprowadzenia do wszczęcia przeciwko
niej postępowania karnego] – (lat.)
provokáció, provokálás; kihívás; kihívó
magatartás, cselekmény; bújtogatás, ingerlés,
izgatás; a rendőrség titkos ügynökeinek
beugrató tevékenysége
prowokacja kontrrewolucyjna – ellenforradalmi
provokáció
prowokacyjnie – provokatívan; kihívóan
prowokacyjny, -a, -e [zaczepny, mający
charakter prowokacji] – provokációs,
provokáló; kihívó
prowokator [podżegacz; agent policji, który
dostaje się do organizacji polit., aby
działać na jej szkodę], prowokatorka –
(lat.) provokátor; kihívó, felbujtó, bujtogató;
beugrató titkos rendőrügynök, politikai
ügynök (ffi/nő)
prowokatorski, -a, -ie – provokátori; ügynöki
prowokatywny, -a, -e – (lat.) provokatív; kihívó,
sértő
prowokatywny styl – (lat.) provokatív; kihívó
stílus
prowokować [1. wywoływać; 2. podburzać do
czegoś] – (lat.) provokálni; kihívni, kihívóan
viselkedni; bujtogatni, ingerelni, izgatni;
beugratni (titkos politikai, rendőrségi
ügynök); (dawno) párbajra hívni
prowokujący, -a, -e [zwracający na siebie uwagę,
wywołujący w kimś silne emocje] – kihívó,
provokáló
proxy
{rzecz.}
[komp.]
[zob.
Serwer
pośredniczący] – (informatika) proxy; proxy
(-server) - 'proxy' (-szerver), 'közeli' szerver
[több feladatot ellátó segéd-szerver egy
Internet szolgáltatónál, a központi szerver és
a felhasználó között üzemeletetve; feladatai
között lehet pl. egy tűzfal müködtetése, nagy
tárolókapacitású gyorsítótár fenntartása és
más erőforrást kímélő feladat]
-
Wersja 01 01 2017
proxy server {rzecz.}; serwer proxy {m.} [komp.]
[zł.] – proxy server [kisegítő feladatokat
ellátó szerver, többnyire (földrajzilag)
valahol a felhasználó közelében; működhet
tűzfalként (firewall) vagy nagykapacitású
átmeneti tárolóként (cache), ahol az
Internetről leggyakrabban letöltött file-ok
másolatai megőrződnek, hogy ne kelljen
minden alkalommal az eredeti, többnyire
túlterhelt és ezért lassú szerverről letölteni
őket]
proza [późn.łac. prosaicus 'prozaiczny' od łac.
prosa 'proza' r.ż. od prosus 'prosty,
bezpośredni; – 1. mowa niewiązana,
pozbawiona
stałych
jednostek
rytmicznych i podziału na wersy; też:
utwory pisane mową niewiązaną; 2. rzeczy
i sprawy codzienne, zwykłe, mało
interesujące; 3. lit. mowa niewiązana (w
przeciwieństwie do poezji); utwory lit.
pisane mową niewiązaną (np. powieści,
nowele, współczesne sztuki teatr.); przen.
powszedniość, szara rzeczywistość] – (lat.)
próza; (irod.) kötetlen előadásmód, nem
vers; egyszerű, köznapi nyelvhasználat,
folyóbeszéd, folyamatos beszéd, kötetlen
beszéd; mindennapiság, hétköznapiság
proza poetycka [proza posługująca się środkami
ekspresji typowymi dla poezji] – költői
próza
proza życia – az élet mindennapi volta v.
prózaisága
prozaiczny, -a, -e [pisany prozą; przen. szary,
przyziemny, pospolity, powszedni] –
prózai; mindennapi, közönséges, lapos
prozaiczny człowiek – prózai ember
prozaik [autor piszący prozą] – prózaíró
prozaizm [lit. wyrażenie odróżniające się rażąco
prozaicznym charakterem od poetyckiego
kontekstu] – prózaizmus
prozatorski, -a, -ie – prózaírói, prózaProzelici [poganie,
którzy
pod
wpływem
propagandy żydowskiej przyjmowali
judaizm i poddawali się obrzezaniu.
Późniejsza
literatura
rabinistyczna
rozróżniała prozelitów Sprawiedliwości i
prozelitów Bramy; ci ostatni pozostawali
nadal poganami, ale byli w łączności ze
społecznością Izraela.] – (gör.) prozeliták
(közeledők, jövevények) [Az ÓSZ-ben az az
idegen, aki Izráel területén lakott (2Móz
20,10; 5Móz 5,14); jövevénynek is nevezték.
Az ÚSZ-ben az a pogány származású ember,
aki felvette a zsidó hitet, akár Palesztinában,
akár másutt lakott (Mt 23,15; ApCsel 2,10;
6,5; 13,43); nyilvánvalóan különbséget tettek
körül nem metélt prozeliták közt, azaz
olyanok közt, akik nem azonosultak teljesen
a zsidó hittel, és körülmetélt prozeliták közt,
akik teljesen alávetették magukat a zsidók
törvényeinek.]
5488
prozelita [1. nowo nawrócony, neofita, nowy
(zwł. gorliwy) wyznawca jakiejś wiary,
idei; 2. człowiek z pogan, który przyjął
Chrystusa. Zwany także nowowiernikiem,
nowo nawróconym, Żydem.] – (gör.)
prozelita (közeledő, jövevény); (vall.) vmely
hitre újonnan áttért személy; (átv.) vminek
újsütetű, buzgó híve; (bibl.) prozelita
(járulékos, hozzájött; zsidótárs)
prozelityzm [dążenie do nawracania innych na
swoją wiarę, do pozyskania zwolenników
jakiejś idei] – prozelitizmus; új hitre térés,
térítői tevékenység; ortodoxok katolikus
egyházba csábítása
prozodia [1. ogół brzmieniowych właściwości
języka charakteryzujących sylaby lub ich
ciągi w toku wypowiedzi; 2. dział
językoznawstwa
zajmujący
się
brzmieniowymi właściwościami języka;
3. nauka o budowie wiersza zajmująca się
zagadnieniami
akcentu,
iloczasu
i
intonacji; 4. dział zajmujący się opisem i
organizowaniem w mowie wiązanej –
akcentu, intonacji i iloczasu] – (gör.)
prozódia; (irod) verstan; a költészettannak a
verselés szabályaival foglalkozó része;
(zene) a dallam ütemének és hangsúlyainak
helyes tagolása a szöveg ritmusához és
hangsúlyához
prozodyczny, -a, -e [dotyczący prozodii,
właściwy prozodii] – prozódiai; verstani
prozopopeja, fictio personae [gr. prosōpopoiía
'dramatyzacja; jw.'; prósōpon 'osoba:
twarz; maska; rola'; -poiia od poieín, ― 1.
zwrot stylistyczny, przedstawiający osobę
nieobecną jako przemawiającą a. osobę
nieżyjącą jako żywą i obecną; retor.
personifikacja; 2. figura retoryczna
polegająca
na
wprowadzeniu
przedmiotów nieożywionych lub pojęć
abstrakcyjnych
jako
postaci
przemawiających;
3.
odautorskie
wprowadzenie w obręb wypowiedzi
stanowiących pozorny cytat słów tych,
którzy
nie
mogą
rzeczywiście
wypowiedzieć się w danej sprawie zmarłych, nieobecnych, a nawet (poprzez
personifikację) przedmiotów, zwierząt,
zjawisk i pojęć. Prozopopeja znana jest z
klasycznych ujęć retoryki - jej funkcją w
przemowie jest kreacja fikcyjnych
oponentów i sprzymierzeńców mówcy, co
ma
ułatwić
mu
prowadzenie
argumentacji.] – 1. (gör. prosopopoiia, lat.
personificatio,
perszonifikáció)
-
Wersja 01 01 2017
megszemélyesítés; a naiv szemléletnek és a
költői képzeletnek az az eljárása, hogy élő
személyekül tekint élettelen tárgyakat,
természeti erőket, elvont fogalmakat; 2.
olyan metaforából származó szókép, amely
tárgyaknak, jelenségeknek, elvont dolgoknak
emberi sajátosságot, érzést, cselekvést
tulajdonít
prożek [zdrobnienie od: próg] – kis küszöb,
küszöböcske
próba [1. badanie mające na celu sprawdzenie
czegoś; 2. wysiłek podjęty w celu
dokonania czegoś; 3. niewielka ilość
jakiejś substancji, jakiegoś wyrobu itp.
pobrana do przeprowadzenia określonych
badań;
4. spotkanie
osób
przygotowujących sztukę, koncert itp., w
czasie którego ćwiczą oni poszczególne
sceny; 5. trudna sytuacja, w której
ujawnia się prawdziwa wartość kogoś lub
czegoś;
6. wynik
czyichś
starań,
doświadczeń, dający o nich jakieś
wyobrażenie; 7. potwierdzenie, dowód
czegoś; 8. zawartość metalu szlachetnego
w stopie z innymi metalami; też: znak
stempla urzędu probierczego określający
zawartość metalu szlachetnego w danym
wyrobie; 9. w analizie chemicznej:
ustalony sposób postępowania mający na
celu
stwierdzenie
obecności
lub
nieobecności danej substancji w badanym
materiale;
10. wyłoniona
z
jakiejś
zbiorowości grupa jednostek, podlegająca
bezpośredniemu badaniu, na podstawie
którego wnioskuje się o własnościach całej
zbiorowości] – (wypróbowanie) próba,
kipróbálás,
próbálkozás,
próbatétel;
(usiłowanie) kísérlet; ellenőrzés; vizsgálat,
kivizsgálás; (nyomd) próbanyomat; fémjelzés
próba ciążowa [badanie mające na celu wczesne
stwierdzenie ciąży] – terhességi próba
próba czytana [pierwsza próba przedstawienia,
podczas której aktorzy czytają swoje role]
– olvasó próba
próba dorywcza – szúrópróba
próba eksploatacyjna – üzemeltetési próba
próba fabryczna – gyári ellenőrzés
próba
generalna
[ostateczna
próba
poprzedzająca
właściwy
występ,
przedstawienie teatralne itp.] – (szính)
főpróba
próba
generalna
[ostateczna
próba
poprzedzająca
właściwy
występ,
przedstawienie teatralne itp.] – főpróba
próba gwarancyjna – garanciális ellenőrzés
próba jakości – minőség-ellenőrzés
próba kontrolna – ellenőrzési próba
5489
próba laboratoryjna – laboratóriumi ellenőrzés
próba losowa, próbka losowa [reprezentacja
pewnego zbioru elementów służąca do
wnioskowania o własnościach tego zbioru]
– sorspróba; véletlen minta v. mintavétel
próba mechanizmu – a mechanizmus kipróbálása
próba metali – fémpróba
próba monetarna – érmepróba
próba ognia, próba ogniowa – (hist) tűzpróba
próba pojednania – békéltetési kísérlet
próba przekupstwa – vesztegetési kísérlet
próba reprezentatywna – reprezentatív minta
próba
rezonansu
(brzmienia)
–
rezonanciavizsgálat, hangpróba
próba (badanie) słuchu – hallásvizsgálat
próba sił – erőpróba
próba smakowa [zob. degustacja] – ízlelés;
ízpróba; degusztáció; ízelítő
próba SPO – (dawno) MHK-próba
próba śpiewu – énekpróba
próba teatralna – színházi próba
próba tuberkulinowa [wprowadzenie
do
organizmu
tuberkuliny
w
celu
stwierdzenia zetknięcia się pacjenta z
gruźlicą] – tuberculin próba; tuberculin v.
tuberkulin v. gümőkor teszt
próba zastraszenia – megfélemlítési kísérlet
próba złota – aranypróba
próbka [1. niewielka ilość jakiejś substancji,
jakiegoś wyrobu itp. pobrana do
przeprowadzenia określonych badań lub
służąca do pokazywania zamiast całości;
2. niewielka ilość jakiegoś towaru, zwykle
kosmetyku,
dawana
nieodpłatnie
klientowi do przetestowania; 3. wynik
czyichś starań, doświadczeń, dający o nich
jakieś wyobrażenie; 4. potwierdzenie,
dowód czegoś] – minta, áruminta;
szabásminta;
kötéspróba;
próbaradab;
mutatvány
próbka arbitrażowa – döntőbírósági minta
próbka bez wartości – minta érték nélkül
próbka materiału (tkaniny) [[oryginalny wzór
tkaniny tworzony na podstawie projektu
projektanta. Ta metoda ekskluzywnego
projektowania jest dobrze znana w
przemyśle wełnianym, ułatwiająca (za
pomocą kilku kolorowych pasków w nici
osnowy oraz przez kolorowe wątki)
tworzenie szerokiej gamy kolorów w
pojedynczym
wzorze,
czasami
z
modyfikacjami w splocie. Jedynie wzory
uznane za udane zostają wprowadzone do
produkcji.] – mintavágat [Kelmedarab egy
adott mintával, ami a tevező ill. gyártó
-
Wersja 01 01 2017
elképzelését mutatja be. Látni lehet rajta a
minta formai és színbeli megoldásait. A
tervező elképzelései alapján készült kelmemintavágatok összehasonlításával lehet
kiválasztani a gyártásra legalkalmasabb
változatot.]
próbka do badania – vizsgálati minta
próbka odbiorcza – átvételi minta
próbka ściegów – öltésminta
próbka toroidalna [znormalizowane jarzmo
próbka z materiału magnetycznego do
pomiaru
własności
magnetycznych
materiałów magnetycznie miękkich] –
(vill.) gyűrűmagos minta; toroid minta
próbka towaru a. towarów – áruminta
próbka wzorcowa [wzór lub model stosowany do
określenia
jakości
materiału
włókienniczego, wykorzystuje symbole
techniczne i jest w zgodności z
połączonymi normami. Musi przedstawiać
wszystkie specyfikacje w zgodności z
umową między producentem a klientem.]
– referencia minta [Egy minta vagy modell,
amely a kelme ill. a ruhadarab anyagát,
formáját, kivitelét és minőségét rögzíti a
gyártó és vevő közötti szállítási szerződés ill.
a műszaki leírás mellékleteként.]
próbkowanie (dyskretyzacja, kwantowanie w
czasie)
[proces
tworzenia
sygnału
dyskretnego, reprezentującego sygnał
ciągły za pomocą ciągu wartości
nazywanych próbkami. Zwykle jest
jednym z etapów przetwarzania sygnału
analogowego na cyfrowy] – mintavétel;
digitalizálás; mintavételezés (sampling) [inf.
Az analóg-digitális átalakítás egyik lépése.
Az
analóg
jelből
meghatározott
gyakorisággal mintát vesznek, és a mért
adatot kvantálják (számszerű értéket adnak
neki). Az átalakítás minőségére mind a
mintavételi frekvencia, mind a kvantálás
felbontása hatással van. A CD-DAlemezeknél pl. 44,1 kHz sebességgel vesznek
mintát 16 bites felbontással.]
próbkujący poziom dźwięku – megítélési
hangnyomásszint
próbnie – próbálva
próbnik [przyrząd do pobierania próbek
kopaliny płynnej, skały itp.] – mintavevő
(eszköz), szonda
próbnik izolacji [przyrząd do badania stanu
izolacji
urządzeń
i
instalacji
elektrycznych] – elszigeltelés mintavevő
próbnik kosmiczny [zob. sonda kosmiczna]
űrszonda
próbnik napięcia [wskaźnik występowania
napięcia elektrycznego] – feszültségmérő
5490
próbny, -a, -e [wykonany na próbę, aby
przekonać się, jaki będzie efekt] – próba-;
minta-; kísérleti
próbne obciążenie – próbaterhelés
próbne składanie – nyomd. próbaszedés
próbne zamówienie – próbarendelés
próbne złożenie – nyomd. próbaszedés
próbny alarm – próbariadó
próbny lot – próbarepülés; szárnypróbálgatás
próbobranie – mintavétel
próbować (probuję, -esz) [1. jeść lub pić coś w
niewielkiej ilości, aby sprawdzić, jak to
smakuje; 2. starać się coś robić;
3. wypróbowywać działanie czegoś albo
przydatność czegoś lub kogoś; 4. robić coś
na próbę, aby to poznać; 5. odbywać
próbę sztuki, koncertu itp.] +B. v. T. –
próbálni,
próbálkozni,
próbálgatni;
(usiłować) kísérletet tenni, megkísérelni;
(kosztować pokarmu) ízlelni, megízlelni,
kóstolni
próbować czegoś – kóstolni, ízlelni vmit
próbować sosu – megízlelni a mártást
próbować szczęścia – szerencsét próbálni
próbować się [1. sprawdzać swoje siły, walcząc z
kimś, z czymś; 2. daw. być początkującym
w jakiejś dziedzinie] – kipróbálja magát v.
az erejét; összeméri erejét vkivel; kezdő
vmiben
próbowanie – megpróbálás, megízlelés
próchnica [1. choroba zęba polegająca na
powstaniu ubytków; 2. część składowa
niektórych gleb powstała z rozkładu
obumarłych substancji organicznych] –
televényföld, lombföld, humusz, ganajföld;
termőföld; (orv.) szú, szuvasodás
próchnica zębów – fogszuvasodás, fogszú
próchnicowaty, -a, -e – televényes
próchnicowy, -a, -e; próchniczy, -a, -e –
televényes, televény-; humuszos, szú-,
szuvas
próchniczy gleba – televénytalaj
próchnieć (próchnieje) [1. ulegać rozkładowi w
próchno; 2. o zębach, kościach: ulegać
próchnicy; 3. pot. starzeć się, niedołężnieć]
– széthullani, szétmorzsolódni, porrá lenni,
porladni,
elporladni;
porlani;
(gnić)
korhadni, elkorhadni; rothadni, elrothadni;
mállani (mállik)
próchnienie – korhadás, szuvasodás; odvasodás
próchnienie zębów – fogszuvasodás
próchno [1. wynik rozkładu drewna przez
drobnoustroje;
2. pot.
o
starym,
niedołężnym człowieku lub o starym,
-
Wersja 01 01 2017
zniszczonym przedmiocie] – féregrágás,
szuvasság, szúliszt; korhadt része vminek
próchno się z kogoś sypie – (közb.) potyog már
belőle a fűrészpor (olyan öreg)
prócz [zob. oprócz] – (kogo/czego) kívül
(vkin/vmin)
prócz tego – ezen kívül; ezenkívül, ezenfelül,
továbbá
prócz tego nie mam nic do dodania – ehhez nincs
mit hozzátennem
próg [1. pozioma listwa łącząca pionowe belki
futryny
w
drzwiach
wejściowych,
wystająca nieco ponad podłogę; 2. miejsce,
w którym znajduje się wejście do domu
lub jakiegoś pomieszczenia; 3. początek
czegoś; 4. graniczna wielkość czegoś;
5. przeszkoda utrudniająca osiągnięcie
jakiegoś
celu;
6. stopień
skalny
powodujący załamanie spadku w korycie
rzeki lub w dolinie lodowcowej;
7. poprzeczna
listewka
na
gryfie
niektórych instrumentów strunowych;
8. w lekkoatletyce i narciarstwie: belka, z
której zawodnik odbija się do skoku; 9. w
samochodzie: dolne obrzeże nadwozia
poniżej drzwi] – küszöb
próg, belka do odbicia – ugródeszka
próg bodźca – ingerküszöb [ingerlékeny sejtek
esetében az a membránpotenciál érték, ahol
kiváltódik
akciós
potenciál
vagy
receptorpotenciál]
próg bólu [1. najmniejsza siła bodźca, przy
której
powstaje
wrażenie
bólu
określonego organu; 2. wartość ciśnienia
akustycznego, przy której ucho odczuwa
wrażenie bólu. Jest ona prawie niezależna
od częstotliwości i wynosi 140 dB dla
dźwięków sinusoidalnych oraz 120 dB dla
szumów.] – (zaj) fájdalomküszöb
próg kolejowy – talpfa
próg modulacji – modulációküszöb
próg odczuwania normalny – tényleges tapintási
(érzékelési) küszöb
próg percepcji (zrozumiałości mowy) –
beszédészlelhetőségi határ (szint)
próg percepcji akustycznej – hangészlelési
küszöb
próg percepcji mowy – beszédérzékelési küszöb
próg pobudliwości, podniety [1. najmniejsza
(progowa) wartość bodźca, wywołująca
widoczną reakcję drażnionej komórki,
tkanki lub narządu albo niezbędna do
pobudzenia analizatora i wywołania
efektu subiektywnego; 2. najmniejsze
natężenie
bodźca
konieczne
do
wyzwolenia impulsu w tkance nerwowej i
mięśniowej] – (él) ingerküszöb [igy nevezik
5491
valamely inger azon legkisebb fokát, mely
mellett
az
érzést,
az
izmokban
összehuzódást, a mirigyekben elválasztást
képes támasztani. Azon alól az inger
hatástalan, azon tul növelt inger pedig
fokozódott működést vált ki. A szem
látóidegének ingere p. a fény; e fény azon
legkisebb foka, mely mellett az, ha
szemünkbe esik, már fényérzést okoz az I.;
ennél gyengébb fényt nem tudunk még
megérezni; erősebb fény behatása pedig az
I.-nél nagyobbfoku fényérzést okoz.]
próg pobudzenia [w neurologii to punkt
graniczny, w którym poziom energii
przychodzącego bodźca jest wystarczający
do pobudzenia określonego neuronu
czuciowego] – (él) ingerküszöb
próg podatkowy [maksymalny dochód przyjęty
za podstawę przy naliczaniu podatków] –
adóküszöb, adóhatár
próg reakcji (zadziałania) – reakcióküszöb
próg
rentowności
[cena,
przy
której
przedsiębiorstwo pokrywa w pełni koszty
ekonomiczne i osiąga zysk] – rentábilitás v.
jövedelmezőség küszöbe
próg różnicy (bodźca), progowy przyrost
(bodźca) – küszöbérték
próg różnicy <bodźca> – észlelhetőségi
(észrevehetőségi) határ
próg
różnicy
<bodźca>
–
különbségi
(észrevehetőségi) küszöb
próg
różnicy
głośności
–
hangosság
próg różnicy wysokości dźwięku – hangmagasság
próg rozpoznawania mowy – beszédfelismerési
küszöb
próg słyszalności [1. najniższy poziom dźwięku
możliwy do usłyszenia przez ucho ludzkie;
2.
najmniejsze
natężenie
dźwięku
wywołujące
wrażenia
słuchowe]
–
hallhatósági küszöb; hallásküszöb
próg słyszalności normalny – tényleges
hallásküszöb
próg słyszenia [próg słyszenia jest na poziomie
natężenia zwykłej mowy potocznej,
odbieranej z ok. 1-1,5 m.] – hallásküszöb
[1. valamely meghatározott frekvenciájú
tisztahang ama legkisebb hangnyomásértéke,
amely süketszobában a vizsgált személy
hallószervében még hangérzetet kelt; 2. a
hallás frekvenciaintenzitás-vizsgálatánál az a
legkisebb és frekvenciától függő szintérték,
amelyet a vizsgálati alany éppen észlel. A
fülészetileg normális hallású egyéneknél a
legalacsonyabb hallásküszöb érték a
hangnyomásszint vonatkoztatási értékének
-
Wersja 01 01 2017
(20 μPa) felel meg. Ez az érték 2-4 kHz
frekvenciatartományban van; a fül tehát itt a
legérzékenyebb. A hallásküszöb határolta
görbe 500 Hz alatt a kis frekvenciák felé
erősen emelkedik, míg a nagyobb
frekvenciák irányában (8 kHz-ig) az
emelkedés kisebb mértékű]
próg słyszenia bolesnego – fájdalomküszöb
próg słyszenia bolesnego normalny – tényleges
fájdalomküszöb
próg słyszenia drażniącego – zavarási küszöb
próg słyszenia niepokojącego – érzékelési küszöb
próg świadomości [najmniejsza i największa
wartość bodźców wywołujących u kogoś
świadomość czegoś] – hallhatóság küszöbe
próg wrażliwości [najmniejsza i największa
wartość bodźca wywołującego reakcję] –
érzékenységküszöb; érzékenység küszöbe
próg wyborczy [ustalona liczba głosów
wyborców wystarczająca do tego, żeby
partia weszła do parlamentu] – választási
küszöb
próg
zrozumiałości
mowy
–
beszédérthetőségküszöb
prószyć [1. o drobnym śniegu: padać; 2. sypać
czymś drobnym; 3. rozpylać farbę, lakier
na jakieś tło] – porozni
prożen – (prożny) üres
próżnia [1. gaz pod ciśnieniem znacznie
mniejszym niż ciśnienie atmosferyczne
otrzymywany
w
warunkach
laboratoryjnych; - 2. pojęcie równoważne
pustej przestrzeni, które w fizyce i
technice
posiada
szereg
niuansów
znaczeniowych] – űr, légüres tér, vákuum,
üresség; (kosmos) világűr
próżnia
absolutna,
doskonała
[obszar
pozbawiony
całkowicie
cząstek
materialnych] – abszolút légüres tér
próżniacki, -a, -e [charakterystyczny dla
próżniaka, oddający się próżnowaniu];
próżniaczy, -a, -e – lusta, lomha, henye,
rest, tunya
próżniactwo – lustálkodás, lustaság, tétlenség,
henyélés, restség; naplopás
próżniactwo jest zarodkiem nędzy – restség a
nyomor forrása
próżniactwo społeczne [w psychologii społecznej
mówi się o nim wtedy, gdy wysiłek
wkładany przez jednostki w wykonanie
zadania jest mniejszy, gdy działają one
wraz z innymi niż, gdy działają
indywidualnie. Próżniactwo społeczne
można redukować poprzez kontrolę
wyników uzyskanych przez jednostkę, lub
tylko sugerowanie, że taka kontrola ma
5492
miejsce.] – társas lógás [social loafing]; az a
jelenség, hogy az egyének kisebb
erõfeszítést fejtenek ki, ha együtt dolgoznak,
mint ha külön
próżniaczka [(prawo i polityka) utracjuszka;
birbantka] – lusta, pazarló nő
próżniaczo – lustán, henyélve
próżniaczyć – ellustulni, ellustítani, lustává tenni
próżniaczyć się [spędzać czas bezczynnie] –
ellustulni, henyélni, lustálkodni
próżniaczyna [1. biełoruczka; 2. człowiek o
wydelikaconych
dłoniach
unikający
ciężkiej pracy] – lusta dög; finom kezű
ember; munkakerülő ember
próżniaczysko – naplopó, világ lustája
próżniak [osoba prowadząca bezczynne życie] –
rest, lusta, henyélő, lustálkodó (ember), here,
léhűtő, naplopó, semmittevő, munkakerülő;
dologkerülő
próżnica – hiába, hasztalan
próżnienie – semmittevés
próżniomierz (wakuometr) [1. przyrząd do
mierzenia ciśnień poniżej ciśnienia
atmosferycznego; 2. przyrząd do pomiaru
ciśnienia gazu niższego od ciśnienia
atmosferycznego] – vákummérő
próżniowy, -a, -e – vákuumpróżniuteńki, -a, -ie – teljesen üres
próżniuteńko – egészen üresen
próżno [zob. na próżno] – (prusto) üresen;
(daremnie) hiába
próżno słomę młócić – hiába csépeled a szalmát
próżno zdzierał zelówki – hiába koptatta cipőjét;
(átv.) hiába járt vmi után
próżność [cecha osoby, która jest próżna;
charakteryzuje ją chęć imponowania
innym lub małostkowe ambicje] – üresség;
hiúság,
könnyelműség,
szeleburdiság,
hiábavalóság; tétlenség
próżność rozpiera kogo – nem fér bele a hiúság
próżnować (próżnuje) [nic nie robić, marnować
czas] – henyélni, lustálkodni, tétlenkedni,
lopni a napot; tespedni
próżnowanie – lustálkodás, henyélés, restség
próżnowanie jest nasieniem wszystkiego złego –
(közm) a restség minden gonosztságnak a
kútfeje; lustaság az ördög párnája
próżny, -a, -e [1. mający o sobie bardzo dobre
zdanie i lubiący, żeby go podziwiać i
pochlebiać
mu;
2. nadmiernie
przywiązujący
wagę
do
rzeczy
zewnętrznych; też: świadczący o takiej
postawie;
3. niedający
pożądanych
efektów; 4. niczym niewypełniony] –
-
Wersja 01 01 2017
haszontalan, hasztalan, üres; (daremny)
hiábavaló; (zarozumiały) hiú; (átv.) légüres
próżne słowa – hiábavaló üres v. hiú szavak
próżne usyłowania – hiábavaló fáradozás v.
erőltetés
próżne żale – hiábavaló bánat
próżny trud – hiábavaló vesződség
pruchnieć (pruchnieje) – szuvasodni
prucie – felbontás, szétszedés, felfejtés
pruć (pruje) [1. rozsnuwać dzianinę, aby
otrzymać włóczkę; 2. rozdzielać na części,
wyciągając nici ze szwów; 3. rozdzierać,
rozcinać spoistość czegoś, szybko się
przemieszczając; 4. rozrywać, niszczyć,
zwykle wiercąc w czymś otwór lub
posługując
się
ciężkim,
ostrym
narzędziem; 5. pot. iść, biec lub jechać
bardzo szybko; 6. pot. strzelać całą serią]–
fejteni, felfejteni, szétszedni; széttépni,
elszakítani; szétfejteni
pruć powietrze – a levegőt hasítani
pruć wodę – hasítani
pruć się [1. o dzianinie: ulegać zniszczeniu z
powodu
wysnuwania
się
nitek;
2. rozdzielać się na szwach; 3. pot. ulegać
zakłóceniom, zaburzeniom] – fesleni,
felfesleni, szétfesleni
prudencja – (lat.) prudencia; (dawno) belátás,
meggondoltság, megfontoltság, értelem
Prudencja (imię żeńskie) – Prudencia [latin
eredetű női név, jelentése: bölcsesség,
körültekintés]
pruderia [fr. pruderie 'jw.' od prude '(osoba)
udanej skromności' — 1. przesadna,
udana, fałszywa wstydliwość, skromność;
2. przesadna i udawana wstydliwość,
zwłaszcza gorszenie się sprawami seksu] –
(fr-lat)
prüdéria;
álszemérem,
szemérmeskedés; szemforgatás
pruderyjnie
–
prüden;
álszemérmesen,
szemérmeskedve; szemforgatóan
pruderyjność
– prüdség; álszemérmesség,
szemérmeskedés
pruderyjny, -a, -e [udający zgorszenie,
wstydliwość, najczęściej sprawami seksu]
– (fr.) prűd; erkölcscsősz; álszemérmes,
túlzotan
szemérmes,
szemérmeskedő,
szemforgató
prunela (fr. prunelle) [1. cienka, mocna tkanina
jedwabna o splocie atłasowym; 2. cienka
jedwabna tkanina do wyrobu obuwia
tekstylnego (prunelowe buciki) i jako
tkanina obiciowa] – (dawno) prunelle,
atlaszkötésű fésűs gyapotszövet
prunelka [1. damski pantofel z pruneli (cienka
tkanina, używana m.in. do wyrobu obuwia
5493
tekstylnego, na obicia mebli itp.); 2.
gatunek likieru śliwkowego] – női papucs
v. házicipő; szárított szilva, szilvalikőr
prunelka, prunelki [damski pantofel z pruneli] –
női posztópapucs
prunelowy, -a, -e – prunelle-ből készült
Prunus laurocerasus 'Mano' (zob. laurowiśnia
wschodnia 'Mano') – Babérmeggy
Prus, Pruska – porosz (ffi/nő)
Prus [Bolesław Prus (właśc. Aleksander
Głowacki)
(1847-1912),
pisarz
i
publicysta] – (eredeti nevén Aleksander
Głowacki, Hrubieszów, 1847. augusztus 20.
– Varsó, 1912. május 19.) [a pozitivizmus
korszakában alkotó lengyel író és publicista]
prusacki, -a, -ie [dotyczący Prusaków, właściwy
Prusakom]; pruski, -a, -ie [1. przymiotnik
od: Prusy; 2. dotyczący Prusów (lud
bałtycki), właściwy Prusom] – poroszprusactwo [1. pogard. Prusacy; 2. pogard. o
charakterze
prusaków
–
butnych
Niemców] – poroszosság, porosz szellem v.
modor; a poroszok
prusaczka [mieszka w Prusach] – porosz
prusak [pogard. butny Niemiec] – gőgös, kevély,
dölyfös, goromba, felfuvalkodott német
Prusak, Prusaczka [1. pogard. butny Niemiec] –
porosz (ffi/nő)
Prusak (Blatella Germanica) [duży, brunatny
owad żyjący w kuchniach, magazynach
itp] – német csótány, svábbogár, csótány
(Blatella Germanica)
-
Wersja 01 01 2017
Prusy (łac. Borussia, Prutenia, Prussia, niem.
Preußen) [kraina historyczna między
dolnym Niemnem a dolną Wisłą, w
średniowieczu zamieszkana przez Prusów
i pokrewnych im Jaćwingów]– (hist.)
Poroszország



pruski, -a, -e [1. przymiotnik od: Prusy; 2.
dotyczący Prusów (lud bałtycki), właściwy
Prusom] – porosz, poroszországi
pruski mur (dom szachulcowy) [rodzaj ściany
szkieletowej wypełnionej murem z cegły.
Jego
konstrukcja
drewniana
jest
widoczna, często impregnowana i może
być
traktowana
jako
element
dekoracyjny. Mur pruski znany jest od
średniowiecza] – falécekből álló választófal
(német építészeti stílus)
pruski mur


Prusy – wspólna nazwa państw istniejących
kolejno na historycznych terenach Prus i
innych:
o Prusy Zakonne – państwo zakonu
krzyżackiego ze stolicą w Królewcu,
nazwane tak w 1466 w odróżnieniu do Prus
Królewskich przyłączonych do Polski;
o Prusy Książęce – inaczej Księstwo Pruskie,
czyli państwo powstałe w 1525 z Prus
Zakonnych,
po
likwidacji
zakonu
krzyżackiego;
o Brandenburgia-Prusy – państwo istniejące w
latach 1618-1701, będące unią Księstwa
Pruskiego i Brandenburgii;
o Królestwo Prus – państwo istniejące w
latach 1701-1918, a od 1871 wchodzące w
skład Cesarstwa Niemieckiego
o Prusy – kraj związkowy istniejący w latach
1919-1947.
Prusy to także nazwa różnych ziem i
prowincji polskich i niemieckich:
o Prusy Królewskie
o Prusy Górne
o Prusy Wschodnie
o Prusy Nowowschodnie
o Prusy Zachodnie
o Prusy Południowe
o Prusy
Poroszország (történeti) (1226-1526) – A mai
Lengyelország északi felén elhelyezkedő
terület, amelyet a kihalt balti poroszok
laktak és a Német Lovagrend uralt.
Királyi Poroszország (1466-1773) – A
Lengyelországhoz került Kelet-Pomeránia és
a történeti Poroszország nyugati és középső
fele egy részének megnevezése, amely a
lengyel korona része volt Lengyelország első
felosztásáig.
Porosz Hercegség – (1526-1701) – A Német
Lovagrend államából létrejött világi állam.
A történeti Poroszország keleti fele. 1701-ig
állt fenn.
Porosz Királyság (1701-1934) –
A
Brandenburgi Választójedelemség és a
Porosz
Hercegség
(Kelet-Poroszország)
területét magába foglaló új állam.
o Nyugat-Poroszország (1773-1945) – A
Porosz Királyság tartománya a korábbi
Királyi Poroszország területéből. 1945-ig
Németország része volt.
o Kelet-Poroszország (1773-1945) – A
Porosz Királyság tartománya a korábbi
Porosz Hercegség területéből. 1945-ig
Németország része volt Königsberg
közigazgatási székhellyel, amelyet a
szovjet megszállás után Kalinyingrádra
-
Wersja 01 01 2017
kereszteltek át, és különleges szovjet
katonai körzetet alakítottak ki körülötte.
Ma Oroszországhoz tartozik.
Porosz Szabad Állam - Poroszország
megnevezése 1918 és 1947, azaz az első
világháborús vereség, és a porosz állam
felszámolása között

Prusy [11 miejscowości w Polsce] – Prusy (lengyel
települkések)
o Prusy – wieś w woj. dolnośląskim, w pow.
strzelińskim, w gminie Kondratowice
o Prusy – wieś w woj. łódzkim, w pow.
skierniewickim, w gminie Głuchów
5494
o Prusy – wieś w woj. małopolskim, w pow.
o
o
o
o
o
o
o
o
krakowskim,
w
gminie
KocmyrzówLuborzyca
Prusy – wieś w woj. mazowieckim, w pow.
grójeckim, w gminie Warka
łosickim, w gminie Łosice
mińskim, w gminie Mińsk Mazowiecki
warszawski zachodnim, w gminie Kampinos
Prusy – wieś w woj. świętokrzyskim, w pow.
buskim, w gminie Stopnica
Prusy – wieś w woj. świętokrzyskim, w pow.
Opatowskim, w gminie Ożarów
Prusy – wieś w woj. warmińsko-mazurskim,
w pow. działdowskim, w gminie Rybno
Prusy – wieś w woj. wielkopolskim, w pow.
jarocińskim, w gminie Jarocin
Prusy [miejscowości we Francji: Prusy (Aube) –
miejscowość i gmina w regionie
Szampania-Ardeny] – Prusy (francia
helység és járás a Champagne-Ardenne
régióban)
 Prusy Królewskie (niem. KöniglichPreußen) [nazwa prowincji przyłączonej
do Polski po wojnie trzynastoletniej
postanowieniami pokoju toruńskiego
(1466). Prusy Królewskie obejmowały:
Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską,
rejony Malborka i Elbląga oraz
Warmię, która choć zaliczała się do
Prus Królewskich, tworzyła jednak
wydzielone
władztwo
terytorialne
podlegające miejscowym biskupom tzw. dominium warmińskie. Dzieliła się
na trzy województwa: pomorskie,
chełmińskie i malborskie oraz Księstwo
Warmińskie.] – Királyi Poroszország
(1466-1773) [A Lengyelországhoz került
Kelet-Pomeránia
és
a
történeti
Poroszország nyugati és középső fele egy
részének megnevezése, amely a lengyel
korona része volt Lengyelország első
felosztásáig.]
Prut [rzeka w południowo-wschodniej Europie,
lewy dopływ Dunaju, jest rzeką graniczną
pomiędzy Rumunią a Mołdawią. Długość 967 km (drugi co do długości dopływ
Dunaju), powierzchnia zlewni - 22.100
km² (7.990 km² w Mołdawii, 10.989 km² w
Rumunii, 8.840 km² na Ukrainie), średni
roczny przepływ u ujścia - 92 m³/s.] – Prut
[(ukránul: Прут) egy 953 km hosszú folyó,
amely
Ukrajnában
(Ivano-Frankivszk
megyében, az Északkeleti-Kárpátokban, a
Hoverla közelében) ered, Románián és
Moldávián folyik át, majd a Dunába ömlik.]
prychnąć — prychać [1. gwałtownie wydmuchać
powietrze nozdrzami lub wargami,
wydając charakterystyczny dźwięk; 2. o
urządzeniu mechanicznym, silniku itp.:
wydać
charakterystyczny
dźwięk
przypominający odgłos, który towarzyszy
wydmuchiwaniu powietrza; 3. powiedzieć
coś opryskliwie, ze złością] – kitörni; fújni,
prüszkölni, prüsszenteni
prychnąć śmiechem – nevetésben tör ki, kipukkad
prycza [jest to "łóżko" zbudowane najczęściej z
żerdzi lub desek] – (ném. Pritsche) priccs;
támlátlan deszkaágy; börtönben, katonai
őrszobában deszkából készült kemény
fekhely; tábori ágy, faágy
pryk [pogard. o starym, zniedołężniałym
mężczyźnie] – elaggott, öreg férfi
prykol [łóżko] [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – ágy
prym
[pierwszeństwo,
pierwsze
miejsce,
przodowanie w jakiejś dziedzinie] – (lat.)
prím; (zene) a hangsor első hangja v.
alaphangja; (zene) alaphang; első szólam,
első hangszer; elsőhegedű, általában az első
szólam; (sp, dawno) a mellett és hasat védő
állás, első állás a vívásban; elsőbbség
pryma [1. zob. prima; najlepszy (gatunek
towaru); muz. pryma, odległość (interwał)
między dwoma dźwiękami, notowanymi
na tej samej wysokości; 2. jest to interwał
między I i I stopniem. Prymę czysta
tworzą dwa dźwięki o tej samej nazwie
i wysokości; pryma zwiększona składa się
z jednego półtonu] – (lat.) prima; kiváló,
elsőrendű, első (osztály, hang, alapállás stb.)
5495
Askelov
prymabalerina, prymabaleryna (primabalerina)
[wł. prima ballerina 'pierwsza baletnica';
zob. primabalerina; najlepsza tancerka w
zespole baletowym, solistka] – (ol)
primabalerina; első táncművésznő; a
balettben a főszerepet alakító táncosnő
[Aranyváry Emília (1830 körül - 1868 után)
az első magyar prímabalerina]
prymadonna [wł. prima donna 'pierwsza dama';
zob. primadonna; śpiewaczka grająca
główne role w operze a. operetce; żart.
osoba nie umiejąca pracować pod czyimś
kierownictwem a. w zespole] – (ol.) (Prima
Donna) primadonna; (szính) az operában v.
operettben főszerepet alakító énekesnő; a
színház legjelentősebb színésznője
prymaprilis [zob. prima aprilis; łac., pierwszy
kwietnia, tradycyjny dzień wzajemnego
oszukiwania się dla żartu, wyprowadzania
w pole, nabierania.] – (prima aprilis) április
elseje
prymaria [pierwsza msza poranna] – (egyh)
hajnali első mise; első hajnali mise
prymariusz [przest. ordynator szpitala] – (lat.)
primárius; (vall.) főpap; (dawno) kórházi
osztályvezető- v. főorvos
prymas [1. z łac. primarius; tytuł i godność
związane z pewnymi stolicami biskupimi,
w Polsce z Gnieznem; pierwszy skrzypek
w kapeli, zwł. Cygańskiej; 2. Podług
prawa kanonicznego prymasem zowie się
pierwszy biskup w kraju. Tak w Hiszpanii
prymasem bywał arcybiskup toledański, w
Węgrzech
strygoński,
w
Polsce
-
Wersja 01 01 2017
gnieźnieński. Pierwszym arcybiskupem
gnieźnieńskim, który wyrobił sobie tytuł
prymasa, był Mikołaj Trąba. Mikołaj
Trąba herbu Trąby (ur. ok. 1358 w
Sandomierzu, zm. 2 grudnia 1422 w
Lubicy na Spiszu), polski duchowny
katolicki, notariusz królewski od 1390
roku, podkanclerzy koronny 1403–1412,
arcybiskup halicki 1410-1412, arcybiskup
gnieźnieński od 1412, pierwszy prymas
Polski od 1417.] – I. (lat.) primás; (egyh)
érsek; vmely ország legmagasabb rangú
katolikus főpapja [az ország első főpapja, aki
érseki méltóságú, joghatósága alá tartozik
az ország egész klérusa. Magyarország
prímása a mindenkori esztergomi érsek.]; II.
(zene) a népi (cigány) zenekar vezetője,
elsőhegedűse
prymasostwo [godność lub urząd prymasa] –
(lat.) primácia; (egyh) prímásság; prímási
rang, cím, méltóság, hivatal
prymasowski, -a, -ie – prímási (Pałac
Prymasowski: Prímási palota)
Prymasowski Instytut Życia Wewnętrznego w
Warszawie
(dawniej
Prymasowskie
Studium Życia Wewnętrznego) – Varsói
Belső Élet Prímási Intézet (régen: Belső Élet
Prímási Tanulmányok)
prymat [pierwszeństwo] – (lat.) primátus; elsőség,
elsőbbség, fölény, hegemónia; felsőbb
hatóság; főhatóság
prymicja [pierwsza msza odprawiana przez
nowo wyświęconego kapłana] – (lat.)
primitia, primicia; felszent pap első miséje,
első mise
prymicje [pierwociny jakiejś kultury, jakiegoś
gatunku literackiego lub jakiegoś autora]
– bemutatkozás, első fellépés
prymityw – kezdetleges dolog
prymityw [1. prymitywne warunki życia;
2. pogard.
człowiek
ograniczony
i
niekulturalny] – primitív életviszony;
(człowiek) primitív, korlátolt, határolt, szűk
látókörű ember
prymityw [1. dzieło wykonane w sposób naiwnie
uproszczony, charakterystyczne dla sztuki
ludów pierwotnych lub sztuki ludowej;
2. twórca takich dzieł] – primitív, naív
alkotás, mű v. művész v. alkotó
prymitywista – primitív ember
prymitywizacja [1. przedstawianie czegoś w
sposób zbyt uproszczony; 2. czynienie
czegoś lub stawanie się prymitywnym] –
leegyszerűsítés, vulgarizálás
prymitywizm (zobacz: prymitywizm) [I. (sztuka)
1. Cecha sztuki ludów pierwotnych, także
sztuki ludowej i sztuki dziecięcej. 2.
5496
Kierunek
w
sztuce
współczesnej;
spontaniczna, instynktowna twórczość
artystów (najczęściej samouków), którzy
nie są związani z żadnymi kierunkami
sztuki współczesnej ani tradycjami sztuki
ludowej lub dziecięcej. Polega na
upraszczaniu oraz często deformacji i
stylizowaniu, skłonności do skrajnego
realizmu.
Omówienie
malarstwa
prymitywnego, inaczej naiwnego, znajduje
się
pod
hasłem:
Prymitywizm
(malarstwo).;
II.
(malarstwo)
Prymitywizm, sztuka naiwna - obrazy,
rzeźby
i
przedmioty
rzemiosła
artystycznego tworzone przez artystów
nieprofesjonalnych,
również
przez
chorych
psychicznie
lub
osoby
niepełnosprawne umysłowo; także dzieła
stylizowane na takie. Zainteresowanie
sztuką naiwną pojawiło się we Francji pod
koniec XIX wieku.; III. (muzyka)
kierunek w muzyce współczesnej. Do
prymitywizmu czasem zalicza się ambient
i podobne mu nurty, gdzie linia
melodyczna jest słabo rozbudowana, lub
nie ma jej wcale.] – primitívizmus,
primitívség;
(műv.)
szándékosan
egyszerűsített formákhoz folyamodó és az
ősnépek fejletlen művészetének primitív
módszereit alkalmazó művészeti irány;
bonyolult kérdések leegyszerűsített kezelése
prymitywnie – (lat.) primitíven; ősi, őseredeti,
eredeti módon; elmaradottan, kezdetlegesen,
fejletlenül; (átv.) együgyüen, ostobán,
műveletlenül, tökéletlenül
prymitywność [1. np. zachowania prymitywizm,
prostactwo, trywialność; 2. przaśność,
głupota, ciasnota; 3. tępota, niedouczenie,
nieokrzesanie; 4. siermiężność, zacofanie,
ciemniactwo; 5. ciemnota, średniowiecze,
ignorancja; 6. 6. kołtuństwo, kołtuneria,
ograniczoność;
7. posp. chamstwo,
gminność; 8. brak kultury, brak
wychowania; 9. kalectwo ducha, ubóstwo
ducha; 10. np. plemienia pierwotność,
dzikość;
11.
nienowoczesność,
anachroniczność,
przestarzałość;
12.
archaiczność, prostota, ascetyczność; 13.
skromność, surowość; 14. zgrzebność,
siermiężność] – (lat.) primitívség; ősiség,
őseredetiség, eredetiség; elmaradottság,
kezdetlegesség, fejletlenség; ősállapotúság,
ősállapotban lévőség; (átv.) együgyüség,
ostobaság, műveletlenség
prymitywny1, -a, -e [1. będący na niskim,
poczatkowym
stopniu
rozwoju;
2. świadczący o zacofaniu cywilizacyjnym;
3. niemający wykształcenia ani ogłady i
zachowujący się poniżej ogólnie przyjętej
-
Wersja 01 01 2017
normy; też: świadczący o braku
wykształcenia i ogłady] – (lat.) primitív;
ősi,
őseredeti,
eredeti;
elmaradott,
kezdetleges,
fejletlen;
ősállapotú,
ősállapotban lévő; tökéletlen; (átv.) együgyü,
ostoba, műveletlen
prymitywny2, -a, -e [związany z prymitywizmem
w sztuce] – művészetben a primitívizmussal
kapcsolatos
prymka [popularny dawniej tytoń do żucia w
postaci laseczek do krojenia] – bagó
prymula, prymulka (zob. Pierwiosnek) [bot.
śrdw.łac. primula (veris) 'pierwiosnek' z
łac. r.ż. od primulus 'pierwszy' z primus] –
(lat.) primula; kankalin (Primula)
[A
kankalin
tudományos
Primula
nemzetségneve a korai virágzásra utal. A
terminus a latin primus kicsinyített alakja:
elsőke (tavasszal korán nyíló virág). A
Primula nemzettségbe mintegy 425 faj
tartozik. Ebből 300 faj a Himalája lejtőin és
Nyugat-Kínában őshonos.]
Primula vulgaris
prymus [pierwszy, najlepszy uczeń], prymuska –
eminens; kitűnő, kiváló tanuló; az osztály
legjobb tanulója (fiú/lány); kitűnő, kiváló; fő,
legfontosabb
prymus [ (handl.) nazwa przenośnej kuchenki
naftowej] – szeszfőzőgép
prymus inter pares – (lat.) prymus inter pares;
első az egyenlők között
pryncesa, princesa, princeska [1. suknia
nieodcinana w talii, lekko wcięta i
rozszerzona u dołu; 2. prosta, klasyczna
sukienka, nie odcinana w talii z
zaszewkami pionowymi przechodzącymi
najczęściej przez środek piersi i łopatki,
może być rozszerzana u dołu. Weszła do
mody kobiecej w latach 70 ubiegłego
stulecia. Może być bez rękawów. 3. Fason
sukni wprowadzony w 1863 roku przez
Charlesa Fredencka Wortha, założyciela
haute couture. Wówczas rewolucyjny, bo
odrzucający
krynolinę.
Princeska
wydobywa i podkreśla atuty kobiecej
sylwetki. Jest nieodcinana w talii, ale
oddaje naturalne przewężenia i krągłości,
dzięki pionowym cięciom na całej
długości. Początkowo krytykowana, jako
5497
wyraz „ukrytej nagości”, szybko stała się
podstawą garderoby – ubieranych przez
Wortha – królowych i księżniczek, stąd
nazwa sukni. Princeska, zaproponowana
dla sylwetki wymodelowanej gorsetem,
jest uznawana za punkt wyjścia do
rozważań
o
sukni
reformowanej,
przywracającej ciału naturalne proporcje,
podjętych w pierwszej dekadzie XX
wieku.] – princessz; ujjnélküli ruha
[Derékvarrat
nélküli ruha,
végigfutó
szabásvonalakkal,
ami
jelentős
derékformázást tesz lehetővé viszonylag
gloknis szoknyarésszel. 1863-ban hozta
divatba Charles Frédéric worth (1826-95)
divattervező. Alexandra walesi hercegnőre
utal, aki állítólag először viselte. Az ilyen
szabású angol tearuha a reformruha
elődjének számít. 1900 után egyrészt kedvelt
szabásmódja a sans-ventre vonalnak,
másrészt reformruha-szabásként is elfogadott
forma. Az 1930-as és 1950-es években újra
divatba jött, kabátoknál is.]
pryncesa – princessz
pryncypalny, -a, -e [główny, naczelny] – (lat.)
principális; fő, legfőbb; (waźny) fontos,
lényeges; nagy fontosságú, elsőrendű; vezető
pryncypał
[przest.
szef,
zwierzchnik],
pryncypałka - (lat.) principális; (hivatali)
főnök, feljebbvaló, elöljáró (ffi/nő); (zene)
principál (az orgonák alapvető hangszíne)
pryncypat [1. forma ustrojowa cesarstwa w
Rzymie od Augusta do Dioklecjana (27
p.n.e.- 284 n.e.), gdy władca występował
jako pierwszy wśród senatorów (princeps
senatus) i pierwszy obywatel; 2. «w Polsce
w okresie rozbicia dzielnicowego, też na
Rusi i w Czechach: zwierzchnia władza
najstarszego spośród książąt rodziny
panującej; 3. forma ustrojowa państwa
rzymskiego, w której cesarz skupiał w
swych rękach pełnię władzy mimo
istnienia republikańskich urzędów i
-
Wersja 01 01 2017
instytucji] – (lat.) principátus; elsőség,
vezető szerep, vezérség; fejedelemség
pryncypialny, -a, -e [zasadniczy, trzymający się
zasad] – (lat.) principiális; elvi
pryncypium, principium [wym. princ-ipium]
<łac.
principium
początek>
[1.
najważniejsza dla kogoś lub dla czegoś
zasada albo wartość; 2. zasada, prawidło,
dewiza; podstawa; 3. zasada, prawidło;
podwalina czegoś np. pryncypium teorii] –
(lat.) principium; elv, alapelv; (fil.) alapok,
ősok, végok
Pryscylla * Akwila – Priscilla (idős, öreg,
tiszteletre méltó; öreges; szigorú) [Prisca
(Priszka) kicsinyített alakja, Akvila nevű
zsidókeresztyén férfi felesége, nevét mindig
együtt találjuk férjéével; férje sátorkészítő
volt, házuknál gyülekezet jött össze;
tanították Apollóst és segítették Pált (ApCsel
18,2.26; Róm 16,3; 1Kor 16,19; 2Tim 4,19).]
przysiad [w gimnastyce, w tańcu: pozycja
polegająca
na
przykucnięciu
z
wyprostowanym tułowiem] – ugrás
przysiad podparty [przysiad z oparciem rąk o
ziemię] – ugrás támaszkodó kézzel
przysiad rozkroczny [przysiad z rozstawionymi
nogami] – ugrás terpeszállással
przysiady (w wielu ukraińskich i rosyjskich
tańcach ludowych); prysiudy [1. ukr.,
przysiady w tańcach lud. ukr. i ros. 2.
przysiady w ukraińskich i rosyjskich
tańcach ludowych; 2. gwarowo: przysiad
w tańcach ludowych] – (kozáktáncban)
ugrás behajlított lábbal
Święta Pryska lub Pryska, męczennica rzymska,
łac. Sancta Prisca (ur. w Rzymie, zm. w 2.
połowie III wieku tamże) [Rzymianka,
dziewica, męczennica i święta Kościoła
katolickiego. W tradycji katolickiej
uważana jest za świętą, pomimo trudności
z
jednoznacznym
ustaleniem
jej
tożsamości.
Informacji
dostarcza
Passiones Tatianae et Priscae (jej i św.
Tatiany), z którego wyodrębnione zostało
życie św. Martyny. Według Martyrologium
Rzymskiego św. Pryska została poddana
torturom i ścięta w połowie III wieku
podczas prześladowań chrześcijan przez
cesarza Klaudiusza II. Jej wspomnienie
liturgiczne obchodzone jest 18 stycznia.] –
Piroska, azaz Prisca, [ókeresztény vértanú.
Temploma az Aventinus hegyén áll.
Legendáját a Debreceni-kódexben olvassuk.
Eszerint
egy
római
nemesember
megkeresztelt lánya volt. Claudius császár
pogány áldozatra akarta kényszeríteni. Ő
csakugyan imádkozni kezdett a bálvány
előtt, a templom azonban összeomlott. A
5498
császár többféleképpen is kínoztatta, de
Piroska hű maradt hitéhez. Börtönében
éjszakának évadján a mennyei szentek és
angyalok dicsérik az Urat. A császár
oroszlánok elé vetteti, de ezek lábához
heverednek, nem szaggatják szét. Ezután
hatalmas máglyát gyújtat, de az Úristen
esővel és széllel eloltja. Végül a császár úgy
véteti fejét Piroskának. A kivégzés helyén,
az Aventinus-hegy tövében templomot
emeltek a tiszteletére. A hagyomány szerint
abból a lakóházból alakították át, amely
Szent Péter római szállása volt. Piroska
nevét patrociniumaink között, alakját, viselt
dolgait pedig ikonográfiánkban hiába
keressük. Napját és miséjét középkori
misekönyveink azonban számontartják, az
esztergomi Agendarius (1583) az imádságos
ünnepek között említi. A névnek és napnak
nyilvánvalóan Piroska, Szent László leánya,
a bizánci kereszténységnek Iréne néven
tisztelt szentje adott hazai tekintélyt.]
pryskać – fröcskölni, fröccsenni, loccsanni
pryskany, -a, -e [o owocach i warzywach:
zawierający
środki
chemiczne]
–
(gyümölcs és zöldség) vegyszert tartalmazó;
permetezett
prysnąć
(prysnę,
pryśnie)
—
pryskać
[1. spowodować przemieszczanie się w
powietrzu kropel albo drobnych cząstek
czegoś; 2. przemieścić się w powietrzu w
postaci
kropel,
drobnych
cząstek,
kawałków itp.; 3. ulec zniszczeniu, rozpaść
się na kawałki; 4. o nastrojach, uczuciach:
szybko przeminąć; 5. pot. uciec w
pośpiechu; 6. pryskać zraszać rośliny
środkami chemicznymi, by uchronić je
przed chorobami i szkodnikami] –
csobbanni, loccsanni, freccsenni; elugrani,
meglépni, megszökni, meglógni, kereket
oldani
prysnąć błotem – sárral fröcskölni
prysnąć się — pryskać się [1. rozprysnąć coś na
samego siebie; 2. rozprysnąć coś na siebie
nawzajem] – befrölcsköli v. lefröcsköli
magát; lefröcskölik egymást
prystąpić do oblężenia twierdzy – megkezdeni a
vár v. erőd ostromát, hozzálátni v.
hozzákezdeni a vár ostromához
prystojny, -na – csínos, jóképű
pryszcz [1. zob. krosta; 2. pot. o czymś bardzo
łatwym lub mało ważnym] – pattanás,
pörsenés
pryszczarek heski, mucha heska (Mayetiola
destructor) [drobny, czarny owad z rzędu
muchówek; dł. ok. 3 mm; szkodnik zbóż;
larwy
wysysają
soki,
powodując
-
Wersja 01 01 2017
zasychanie
roślin]
–
Hesszeni
gubacsszúnyog (Mayetiola destructor)
pryszczaty, -a, -e [pokryty pryszczami] –
pattanásos, kiütéses
pryszczata cera – pattanásos arcbőr
pryszczowaty, -a, -e – pattanásos, kiütéses
pryszczyca (afoza, łac. Aphtae epizooticae) [1.
ostra, zaraźliwa choroba wirusowa bydła i
trzody
chlewnej,
objawiająca
się
bolesnymi pęcherzami- ostra, bardzo
zaraźliwa wirusowa choroba zwierząt
racicowych hodowlanych i dzikich. Zwana
także zarazą pyska i racic.Choroba ta
występuje na całym świecie. Na zakażenie
tą chorobą wrażliwe są bydło, trzoda
chlewna, owce, kozy, bawoły, renifery,
wielbłądy, dziki oraz przeżuwacze dziko
żyjące. W obrębie tego samego gatunku
wrażliwość na zakażenie jest różna.] –
kiütés, sömör; száj- és körömfájás [lat.
aphtae epizooticae; egy erősen ragályos,
olykor halálos, a párosujjú patás állatokat
fenyegető vírus (Aphthovirus) okozta
betegség. A kórokozó fő áldozatai a
szarvasmarha, a disznó, a birka vagy a
kecske, valamint bivaly és szarvas, de elefánt
és sün is megkaphatja; a lovat, ami nem
párosujjú patás, a vírus nem támadja meg.]
pryszczycowy, -a, -e [(medycyna) wywołany ,
spowodowany pryszczycą] – kiütéses,
sömörös
pryszczyk [zdrobnienie od: pryszcz] – kis
pattanás
pryszczykowaty, -a, -e – kiütéses, pattanásos
prysznic [aparat do kąpieli natryskowej, w
którym woda przechodząca przez rury
spada gęstym deszczem kropli. Nazwa
pochodzi
od
nazwiska
Vincenta
Priessnitza, twórcy wodolecznictwa.] –
zuhany, tus; zuhanyzó
prysznicowy, -a, -e – zuhany-
5499
pryśnięcie – öntözés, locsolás, fröcskölés
prytan [w starożytnych Atenach: członek
dziesiątej części Rady Pięciuset] – (hist.) a
nagytanács tagja (a régi Görögországban)
prywaciarski, -a, -ie [przymiotnik od:
prywaciarz] – maszek
prywaciarz [pot. prywatny przedsiębiorca,
rzemieślnik lub kupiec] – magánkereskedő,
maszek
prywacja [daw. odmawianie sobie czegoś lub
obywanie się bez czegoś] – (dawno) hiány,
kellemetlenség, lemondás vmiről
prywata [interes własny, korzyść osobista w
sprawach publicznych] – magánérdek,
magánügy
prywatka [pot. młodzieżowa zabawa urządzana
w prywatnym domu] – parti, házibuli
prywatnie – (lat.) privátim; magánúton, nem
hivatalosan, bizalmasan
prywatnoprawny, -a, -e – magánjogi
prywatny, -a, -e [1. stanowiący czyjąś osobistą
własność; 2. niepodlegający państwu ani
żadnym
instytucjom
publicznym;
3. dotyczący czyichś spraw osobistych i
rodzinnych] – (lat.) privát-; magán- (ember,
ügy); maszek; házi, személyes, saját
(használat),
egyéni
(nézet);
nem
nyilvánosság elé való, bizalmas; nem
hivatalos (ügy, levél, irat)
prywatna audencja – magánkihallgatás
prywatna inicjatywa [przedsiębiorstwa będące w
czasach PRL własnością prywatną; też:
właściciele takich przedsiębiorstw] –
magánvállalkozás, magánszektor; maszek
prywatna karetka przewozowa – privát
betegszállító autó
prywatna lekcja – magánóra
prywatna szkola – magániskola
prywatna szkola języków obcych – idegen nyelvi
magániskola
prywatne przedsiębiorstwo – magánvállalat
prywatne przedsięwzięcie – magánvállalkozás
prywatny człowiek – magánember
prywatny detektyw – magánnyomozó
prywatny prywaciarz – magánvállalkozó
prywatyzacja
[1.
przekazanie
majątku
państwowego
w
ręce
prywatnych
właścicieli; 2. odsprzedaż przez państwo
osobom prywatnym mienia uprzednio
upaństwowionego a. wziętego przez
państwo w zarząd] – privatizáció
prywatyzacyjny,
-a,
-e
[związany
z
prywatyzacją] – privatizációs
prywatyzować – (lat.) privatizálni; magánosítani
prywatyzować coś – (lat.) privatizálni vmit
-
Wersja 01 01 2017
prywatyzować się [stawać się własnością
prywatną] – (lat.) privatizálni; magánéletet
folytatni, magánzóként élni
prywatność1
[życie
osobiste;
poczucie
bezpieczeństwa we własnym domu,
samotność z wyboru; prawo do życia
intymnego, strzeżonego przed niechcianą
poufnością (M. Ossowska)] – egyéni v.
személyes élet
prywatność2 [to termin, który - w najszerszym
znaczeniu - określa możliwość jednostki
lub grupy osób do utrzymania swych
danych oraz osobistych zwyczajów i
zachowań nieujawnionych publicznie.] –
egyéni v. személyes élet
pryzma [1. Szczególny rodzaj graniastosłupa, w
którym podstawy są równoległymi
wielokątami foremnymi, a ściany boczne
stanowią kwadraty o długości boku
równej długości boku podstawy; 2.
usypisko albo stos mający kształt ściętego
ostrosłupa o podstawie prostokątnej;
3. wielościan, którego podstawami są
prostokąty leżące na dwóch równoległych
płaszczyznach, a przeciwległe ściany
boczne są jednakowo nachylone do
podstawy;
4. część
kłody
drewna
otrzymana po odcięciu desek bocznych] –
(gör.)
prizma;
(menny.)
(rendszerint
háromszög alapú v. hatszögalapú) hasáb;
(fiz.) a fénysugarakat felbontó és irányultól
eltérítő átlátszó test; optikailag az a háromélű
hasáb, mellyel a fényt színeire bontják;
macskaszem; rakás, kupac, halom
pryzmat [1. bryła z przezroczystego materiału
ograniczona
przynajmniej
dwiema
nierównoległymi płaszczyznami, służąca
do załamywania lub odbijania wiązki
światła albo do jej rozszczepiania na
barwy składowe; 2. graniastosłup o
podstawie trójkątnej] – hasáb, prizma
[olyan átlátszó anyagból készült test,
melynek optikai sűrűsége eltér a levegőétől.
(Az optikai sűrűség nem egyezik meg a
térfogategység tömegével.) Emiatt a fény
terjedési sebessége a prizmába lépve
megváltozik, és a fénynyaláb megtörik. A
fénysugár a prizmában tovább halad, majd az
újabb határfelülethez érve ismét megtörik.
Az egyszerű prizmára eső fénysugár tehát
kétszer törik meg: a prizmához érve és a
kilépéskor.]; prizma
5500
pryzmatyczny, -a, -e [1. przymiotnik od:
pryzmat (w fizyce), np. lornetka
pryzmatyczna; 2. przymiotnik od:
pryzmat
(w
matematyce),
np.
pryzmatyczny kształt] – hasáb-, prizmás
pryzmatyczne barwy – szivárványszínek
przaśnik [1. zob. maca; 2. niekwaszony chleb,
podpłomyk, maca. Symbolizuje czyste
serce.] – kovásztalan kenyér [Kovász nélkül
sütött kenyér, amelynek jelentős szerepe volt
a zsidók páska ünnepén (2Móz 12,8).];
macesz, pászka
Przaśników święto czyli święto niekwaszonych
chlebów [wiąże się ściśle ze Świętem
Paschy, po którym przez siedem dni nie
wolno było jeść ani przechowywać chleba
kwaszonego. Spożywano tylko przaśniki cienkie placki z pszennej mąki zaczynionej
wodą.
Takie
placki
zwane
po
hebrajsku massor (w żargonie żydowskim:
"maca") spożywali Izraelici podczas
pospiesznego wyjścia z Egiptu.] – A
kovásztalan kenyerek ünnepe (hág hámácot)
[az elnevezés szintén a szabadságra,
szabadulásra emlékezteti a zsidóságot. A
kovásztalan kenyér, vagyis a pászka (mácá,
macesz, laska) volt a szegények és a
rabszolgák kenyere. Nevezik nyomorúság
kenyerének (lehem óni) is, hiszen a
rabszolgasorban tengődő zsidóság ezt
fogyasztotta napi eledelül. Az egyiptomi
fogságból menekülő zsidóknak sem volt
ideje és módja megkeleszteni a tésztát.
„Az
első
hónapban,
a
hónapnak
tizennegyedikén,
estennen
az
Úrnak
páskhája. E hónapnak tizenötödik napján
pedig az Úr kovásztalan kenyerének ünnepe.
Hét napig egyetek kovásztalan kenyeret. Az
első napon szent gyülekezéstek legyen,
semmi robota munkát ne végezzetek. Hét
napon át pedig tűzáldozatot áldozzatok az
Úrnak, és a hetedik napon szent
gyülekezéstek is legyen: semmi robota
munkát ne végezzetek.”
Mózes III. könyve 23. fejezet 5-8. (Károli
Gáspár fordítása)]
prząśny, -a, -e – kovásztalan
prządka [1. kobieta zajmująca się przędzeniem;
2. motyl
nocny,
którego
gąsienice
wytwarzają oprzędy i żerują na liściach
drzew; 3. tropikalny pająk wytwarzający
wielkie i bardzo mocne sieci] – fonónő,
fonómunkásnő; (áll.) szövőpille; a fonó (a
faluban)
prządka pierścienica [motyl nocny składający
jaja na młodych gałązkach drzew tak, że
tworzą pierścień] – Gyűrűslepke – éjszakai
-
Wersja 01 01 2017
lepke (Malacosoma
1758).).
neustria
(Linnaeus,
prządka pierścienica
Prządkowate,
jedwabnikowate,
prządki
(Bombycidae) [rodzina motyli obejmująca
około 300 gatunków występujących w
strefach tropikalnych i subtropikalnych
Azji i Afryki.] – selyemlepkefélék
(Bombycidae); fonólepkék v. szövőlepkék
prząść (przędzie) [1. przerabiać włókno na nici;
2. o pająku: wytwarzać pajęczynę] – fonni
prząść na kądzieli – guzsalyon fonni
prząść kądziel – (len- v. gyapjú)szálakat fonni
prząść na kołowrotku – rokkán fonni
prząśnica – orsó; fonógépcsalád
prząśniczka – fonóasszony
Prząśniczka [utwór muzyczny napisany przez
Stanisława Moniuszkę, pierwotnie na głos
i fortepian; obecnie często wykonywany
na instrumentach dętych. Słowa do
melodii ułożył Jan Czeczot.] – Fonóasszony
Stanisław Moniuszko (Ubiel, 1819. május 5.
– Varsó, 1872. június 4.) lengyel romantikus
zeneszerző,
zongorista
és
orgonsita
zeneműve
prze- [1. przedrostek nadający czasownikom
następujące
odcienie
znaczeniowe:
przebycie
jakiejś
drogi,
jakiegoś
fragmentu przestrzeni, np. przebiec,
przefrunąć; przemieszczenie kogoś, czegoś
w inne miejsce, np. przenieść, przelać;
nadanie kierunku od siebie, oddalenie
czegoś,
np.
przegnać,
przegonić;
przeniknięcie czegoś przez coś, np.
przesiąknąć,
przedziurawić;
podział
przedmiotu na części, np. przeciąć,
przełamać; odchylenie w pionie lub w
poziomie, np. przechylić, przewrócić;
pomieszanie czegoś z czymś, połączenie w
całość, np. przepleść, przemieszać; ułożenie
w naprzemianległy sposób, np. przełożyć,
przesypać; ogarnięcie czynnością wiele
różnych osób lub rzeczy, np. przebadać,
przepytać; przewyższanie kogoś, czegoś
pod jakimś względem, np. przerosnąć,
przeważyć; złe wykonanie czegoś, np.
przejęzyczyć się, przeoczyć; doprowadzenie
czynności do jakiegoś etapu lub do końca,
np. przeczytać, przebudzić; ustanie jakiegoś
5501
działania lub stanu, np. przeminąć,
przekwitnąć; wykonanie czegoś od nowa,
przekształcenie czegoś w coś innego,
zmienienie właściwości czegoś, np.
przebudować, przepakować; ulegnięcie
jakiejś czynności, np. przemarznąć,
przerdzewieć; czynność zbyt długą lub zbyt
intensywną, np. przekarmić, przesolić;
spędzenie czasu na czymś lub wytrwanie
w
jakimś
stanie,
np.
przeleżeć,
przepracować; utratę lub zmarnowanie
czegoś, np. przegrać, przepić; wybieganie
naprzód myślą lub działaniem, np.
przeczuć, przepowiedzieć; 2. przedrostek
intensyfikujący znaczenie przymiotników,
np. przecudny, przemiły, przenajświętszy] –
(szóképző előtag)
przeanalizować [dokonać analizy czegoś] –
elemezni, analizálni
przeanalizować koszty – költségeket elemezni
przeanalizować utwór literacki – irodalmi művet
elemezni
przebaczalny, -a, -e – megbocsátható, bocsánatos
przebaczenie – bocsánat, megbocsátás
przebaczenie grzechów – zob. Odpuszczenie
grzechów – bűnösök megbocsátása; bűnösök
bocsánata (bűnök eltörlése); feloldozás (lat.
absolutio): a bűnök megbocsátása a bűnbánat
szentségében. - Ha a gyóntató a gyónó
felkészültségében (bánat, erős fogadás, stb.)
nem kételkedik, a feloldozást nem szabad
megtagadnia v. elhalasztania (980.k.; vö.
843.k. 1.§).
przebaczyć — przebaczać [darować komuś
jakąś winę] – megbocsátani
przebaczam mu za twoją
instancję –
megbocsátok neki a te kedvedért
przebaczać 77 razy [przebaczać bez końca,
zawsze (Mt 18,21-22)] – folyton v.
állandóan megbocsátani
Ekkor Péter lépett hozzá s megkérdezte:
“Hányszor vétkezhet ellenem testvérem úgy,
hogy meg kell bocsátanom neki? Hétszer is?”
Jézus ezt felelte neki: “Nem azt mondom
neked,
hogy
hétszer,
hanem
akár
hetvenhétszer. (Mt 18,21-22)
przebaczyć komu co – megbocsátani vkinek vmit
przebaczyć krzywdę – vétket megbocsátani
przebadać ― przebadywać [1. zbadać kolejno
wiele osób, rzeczy, zjawisk; 2. zbadać
kogoś, coś dokładnie, pod wieloma
względami]
–
átkutatni,
kikutatni,
kinyomozni
przebadanie ― przebadywanie – megvizsgálás
przebalotować – (dawno) szavazattöbbséggel
elvetni (jelöltet v. javaslatot); leszavazni
-
Wersja 01 01 2017
przebalować [1. pot. spędzić jakiś czas, bawiąc
się na balu; 2. pot. spędzić dużo czasu na
zabawach,
przyjęciach,
spotkaniach
towarzyskich] – átbálozni
przebalować zimę – átbálozni a telet
przebaluje cała noc – az egész éjszakát átbálozza
przebankietować (przebankietuje) – (dawno)
lakomákon,
vacsorákon
résztvenni;
bankettezni
przebąkiwać – suttogni, mormolni, susogni,
sugdosni; rebesgetni
przebąkiwanie [pot. niepełna, nieoficjalna lub
nieśmiała wypowiedź na jakiś temat] suttogás, mormolás, susogás, sugdosás
przebąknąć — przebąkiwać [pot. powiedzieć o
czymś
niewiele,
nieśmiało
lub
nieoficjalnie] – értelmetlenül mondani
(vmit); rebesgetni
przebicie [1. otwór wydrążony lub wykuty na
wylot w czymś lub pod czymś; 2. przepływ
prądu poza obwód wskutek uszkodzenia
izolacji elektrycznej; 3. pot. dodatkowy
zysk na jakiejś transakcji; 4. zob.
perforacja] – törés, áttörés; fúrás, átfúrás,
átlyukasztás; átszúrás, átdöfés; átvágás,
átütés; (orv.) pungálás
przebicie opłucnej – mellhártya csapolása
przebicie pokładu – (bány) aknamélyítés a
lelőhelyen
przebicie tunelu – alagútfúrás
przebicie się – átjutás, átfurakodás; (wojsk) kitörés,
áttörés; öngyilkosság az hogy agyonszúrja v.
szíven döfi magát
przebicie się do przodu – előretörés
przebić (przebije) — przebijać [1. zrobić w czymś
otwór jakimś ostrym przedmiotem,
przeszyć coś lub kogoś na wylot; 2. kopiąc,
drążąc, kując, zrobić w czymś przejście;
3. przeniknąć, przedostać się przez gęstą,
grubą warstwę czegoś; 4. przebijać: być
widocznym
przez
jakąś
zasłonę,
przeszkodę, wyłaniać się spod czegoś;
5. przebijać: o dźwiękach, rzadziej o
zapachach, smakach: dawać się słyszeć,
czuć; 6. przebijać: o uczuciach, stanach
emocjonalnych: dawać się odczuć, być
wyczuwalnym, widocznym; 7. pot. okazać
się pod jakimś względem lepszym od
kogoś lub czegoś; 8. pot. zaproponować
wyższą cenę, korzystniejsze warunki od
oferowanych wcześniej; 9. pobić już bitą
kartę kartą jeszcze starszą; 10. przekuć,
przetopić coś na nowo] – törni, áttörni;
fúrni, átfúrni, átlyukasztani; átszúrni, átdöfni;
átvágni, átütni; (ká) felülütni
przebić dziurę na wylot – teljesen átlyukasztani,
lyukat ver ki
5502
przebić atutem - (ká) aduval ütni az ászt
przebić tunel – alagutat törni v. fúrni át
przebić się — przebijać się [1. przebić, przekłuć
samego siebie; 2. wykuć lub wykopać
otwór, aby się gdzieś dostać; 3. przedostać
się przez coś z trudem; 4. zob. przeniknąć,
przedostać się przez gęstą, grubą warstwę
czegoś; 5. przebijać się: zob. być
widocznym
przez
jakąś
zasłonę,
przeszkodę, wyłaniać się spod czegoś;
6. przebijać: o dźwiękach, rzadziej o
zapachach, smakach: dawać się słyszeć,
czuć; 7. przebijać: o uczuciach, stanach
emocjonalnych: dawać się odczuć, być
wyczuwalnym,
widocznym;
8. pot.
osiągnąć
sukces,
pokonując
liczne
trudności;
9. pot.
ulec
przebiciu,
przedziurawieniu] – átszúródni, átfúródni,
átvágódni, átütődni; átfurakodni; áttörni,
kitörni, kivágja v. keresztülvágja magát;
előtörni
przebić
się
przez
pierścień
wojsk
nieprzyjacielkich – áttörte magát az
ellenség gyűrűjén
przebiec (przebiegnę, przebiegnie), przebiegnąć
— przebiegać [1. przebyć jakąś drogę
biegiem; 2. rozwinąć się w czasie, odbyć
się w jakiś sposób; 3. o czymś będącym w
ruchu: pojawić się na chwilę i szybko
przesunąć się, przetoczyć się, przejechać;
4. dać się zauważyć lub odczuć;
5. przebiegać: być widocznym, rysować się
na jakimś tle; 6. przebiegać: o linii,
drodze: być przeprowadzonym przez coś,
ciągnąć się gdzieś, prowadzić dokądś,
którędyś; 7. prześledzić coś w myśli, w
pamięci; 8. o dźwiękach: rozlec się, dać się
usłyszeć] – átfutni, végigfutni, átszaladni,
végigszaladni, futkosni; elfutni, átv. lefolyni
przebiec mimo kogo/czego – elfutni vki/vmi mellett
przebiec na drugą stronę – átfutni a másik oldalra
przebiec oczami – (átv.) szemeivel átfut, átolvas
przebiec się, przebiegnąć się [pot. przebyć jakąś
przestrzeń,
biegnąc,
zwykle
dla
przyjemności] – végifutni v. megtenni
vmilyen területet
przebiedować [pot. przeżyć pewien czas w
biedzie]
–
szenvedni,
átszenvedni,
elnyomorogni, elvergődni, elkínlódni
przebiedowanie – elvergődés, elkínlódás
przebieg [1. rozwijanie się czegoś w czasie i
sposób, w jaki coś przebiega; 2. miejsce i
kierunek
biegu
czegoś;
3. liczba
kilometrów przejechanych przez dany
pojazd; 4. praca wykonana przez jakieś
urządzenie, liczona w odpowiadających
rodzajowi danej pracy lub rodzajowi
-
Wersja 01 01 2017
urządzenia jednostkach, pozwalająca
określić jego wydolność lub stopień
zużycia; 5. zbiór następujących po sobie
kolejno wartości tej samej wielkości
fizycznej, np. temperatury, ciśnienia] –
menet, megtett út; (átv.) lefolyás, folyamat
przebieg boju – harcmenet; a harc lefolyása
przebieg choroby – a betegség lefolyása
przebieg kariery – pályafutás; karrier
przebieg organizacyjny – szervezési folyamat
przebieg porodu – a szülés lefolyása
przebieg produkcji – termelési folyamat;
gyártásmenet
przebieg reprodukcji – reprodukciós folyamat
przebieg rozwoju – a fejlődés menete
przebieg sprawy – ügymenet; az ügy lefolyása;
tényállás
przebieg wyborów – a választások lefolyása
przebieg wydarzeń – az események lefolyása
przebieg zanikania – kirezgési folyamat
przebieg życia – életfolyás, pályafutás
przebiegać – végbemenni, lejátszódni, lefolyni
przebiegi eliminacyjne – selejtező
przebiegle – ravaszul, furfangosan, fortélyosan
przebiegłość – ravaszság, furfang, csel, fortély;
álnokság
przebiegłość i knowanie [Biblia Warszawska:
Działając podstępnie dzięki mądrości,
będzie miał powodzenie; będzie pyszny w
sercu i wielu zniszczy niespodzianie. Lecz
gdy powstanie przeciwko księciu książąt,
zostanie zmiażdżony bez udziału ludzkiej
ręki; Biblia Tysiąclecia: Przy jego
przebiegłości i knowanie będzie skuteczne
w jego ręku. Stanie się on wyniosłym w
sercu i niespodziane zgotuje zagładę wielu.
Powstanie przeciw Najwyższemu Księciu,
lecz bez udziału ręki ludzkiej zostanie
skruszony; Biblia Gdańska: A przemysłem
jego poszczęści mu się zdrada w ręku jego,
a uwielbi sam siebie w sercu swojem, i
czasu pokoju wiele ich pogubi; nadto i
przeciw książęciu książąt powstanie, a
wszakże bez ręki pokruszony będzie.
(Dan. 8:25)] – álnokság [Csalárd alattomos
magatartás
valaki
rászedésére
és
megrontására (Dán 8,25; Mt 26,4; ApCsel
13,10) Dán. 8,25. És a maga eszén jár, és
szerencsés lesz az álnokság az ő kezében, és
szívében felfuvalkodik és hirtelen elveszt
sokakat; sőt a fejedelmek fejedelme ellen is
feltámad, de kéz nélkül rontatik meg.]
przebiegły [umiejący wykorzystać sytuację dla
swojej korzyści, niedający się oszukać ani
wykorzystać; też: świadczący o takiej
umiejętności] – ravasz, furfangos, fortélyos,
5503
agyafúrt; furfangos, hamiskás; kitanult;
leleményes; rafinált; számító
przebieracz – böngésző, guberáló, válogató ember
przebieracz ziemniaków – buginyaválogató
munkás
przebierać1 [zob. przebrać] – (w czym) válogatni
(vmiben); (wybierać coś lepszego) válogatni,
megválogatni;
selejtezni;
kiválogatni;
szétválogatni; mustrálni; váltogatja lábát,
kezét v. ujját
przebierać (wybierać) jak w ulęgałkach –
válogatós, finyáskodó
przebierać miarę v. miarkę – nem ismer mértéket
vmiben; túlfeszíti a húrt
przebierać nogami w tańcu – a lábát váltogatja a
tánc közben
przebierać pałcami po strunach – húrokat
pengetni
przebierać w jedzeniu – válogatós az evésben
przebierać (w towarach) – válogatni
przebierać2 [zob. przebrać] – (przeodziewać)
(zmieniać ubiór) átöltöztetni; álruhába
öltöztetni
przebierać3 [pot. poruszać czymś, np. palcami,
na przemian, wykonywać nimi szybkie
ruchy] – megmozdítani, megmozgatni,
megérinteni vmit; pengetni
przebierać się [zob. przebrać się] – átöltözni;
álruhába öltözni
przebierający, -a, -e – válogató, válogatós, finnyás
przebieralnia [pomieszczenie, w którym można
przebrać się w odpowiedni strój, np.
roboczy lub kąpielowy] – öltözőkabin;
öltöző (gyárban, sportklubban)
przebieranie – válogatás; selejtezés; megtisztítás;
átöltöztetés
przebieranie się – átöltözködés
przebieraniec [1. pot. osoba przebrana za kogoś;
2. pot. o człowieku śmiesznie lub
dziwacznie ubranym] – vkinek öltözött, vki
maszkjába, ruhájába bújt ffi; furcsán,
nevetségesen öltözött madárijesztő
przebierki – lom, hulladék
przebijać [zob. przebić] – áttörni, átfúrni,
átlyukasztani
przebijak [narzędzie kowalskie, blacharskie i
murarskie do ręcznego przebijania
otworów] – (műsz.) lyukasztó, átütőszeg
przebijak kowalski v. trzonowy – lyukasztó
kalapács
przebijak ręczny – lyukasztóvas
przebijanie – átlyukasztás; (ká) felülütés
przebijarka [maszynka do przebijania otworów
w metalu] – lyukasztógép
-
Wersja 01 01 2017
przebinda [przepaska, przewiązka. Klonowicz
mówi o kupowanych w Gdańsku] – (daw)
öv, szalag, kötés
przebiśnieg [roślina o białych kwiatach i wąskich
liściach, kwitnąca wczesną wiosną] –
hóvirág (Galanthus) [az amarilliszfélék talán
legismertebb növénynemzetsége. 16 fajuk él,
melyek a Balkántól a Kaszpi-tóig találhatók
meg.]
przebiśnieg pospolity, śnieżyczka przebiśnieg
(Galanthus nivalis) – kikeleti hóvirág
(Galanthus nivalis)
przebitka [1. cienki papier używany przy pisaniu
przez kalkę do sporządzania kopii;
2. kopia jakiegoś dokumentu; 3. pobicie
karty już pobitej; 4. sposób księgowania,
przy którym zapis odbija się jednocześnie
na kilku kartach kontowych; 5. górn.
poprzeczny chodnik łączący dwa biegnące
równolegle wyrobiska; 6. w klasycznym
modelu narracji filmowej: krótkie ujęcie
wmontowane do podstawowego ujęcia
danej sceny po to, aby w bliższym planie
ukazać wycinek tego, co zostało
skadrowane w ujęciu podstawowym;
7. pot. dodatkowy zysk ze sprzedaży
jakiegoś towaru] – átütés; géppapír,
átütőpapír; másolat; (ká) felülütés
przebitkowy, -a, -e – átütéses, átütőprzebity, -a, -e – átütött, kilyukadt
przebita opona – kilyukadt gumiabroncs
przebłagać
—
przebłagiwać
[błaganiem
wyjednać przebaczenie] – engesztelni,
kiengesztelni;
kérlelni,
esdekelni,
könyörögni
Przebłagania, Ubłagania (hebr. kapporet) [wieko
Arki Przymierza Pańskiego (Skrzyni,
Biblia Gdańska) zrobione z jednej bryły
czystego złota, przedstawiające dwa
cheruby na płycie z twarzami do siebie.
Było to miejsce dla Pośrednika dla
otrzymania
wiadomości
od
Boga.
Opryskiwano je krwią (pojednania),
dlatego jest typem Chrystusa.] – (héb.)
kapporet = fedél [frigyláda fedőlapját jelentő
héber „kapporet” szó: (Ex. 26:34); a
frigyláda fedelén, a két kérub között levő
hely (kafor, kapporet)]
5504
Przebłagania Dzień * Dzień oczyszczenia – Jom
Kippur – Engesztelés Napja
przebłysk [1. krótkotrwałe, słabe błyśnięcie;
2. nagły, krótkotrwały przejaw czegoś] –
csillogás, csillanás, villanás
przebłysk świadomości – az öntudat felvillanása
przebłysnąć (przebłyśnie) — przebłyskiwać
[1. błysnąć spod czegoś; 2. uzewnętrznić
się nagle, na chwilę; 3. zaistnieć i zniknąć]
– átvillanni, átcsillámlani
przebłyśnięcie – átvillanás
przebodzenie – átdöfés, átszúrás, átütés
przebogato – dúsgazdagon
przebogaty, -a, -e [1. niezwykle bogaty;
2. składający się z bardzo wielu
elementów] – dúsgazdag, nagyon gazdag
przeboje – slágerek
przeboje [1. pot. problemy związane z czymś lub
z kimś; 2. pot. niezwykłe, często śmieszne
zdarzenie] – problémák vkivel/vmivel
kapcsolatban; nevetséges, gyakori esetek
przebojem [pokonując wszelkie trudności siłą] –
erővel legyőzve mindenféle nehézséget
przebojowo – harcosan, bártan; divatosan
przebojowość – harcosság; divatosság
przebojowy, -a, -e [1. będący przebojem
muzycznym; 2. cieszący się ogromną
popularnością; 3. idący przebojem,
odważny; 4. przełomowy, łamiący utarte
kanony] – újító, modern, úttörő; harcos,
bátor, támadó, küzdő; divatos, sikeres,
slágerprzeboleć [przestać rozpaczać] – átszenvedni,
elviselni, elszenvedni; lemondani vmiről
przebóg [wykrzyknik wyrażający zachwyt,
zdumienie] – az istenért! szent v. nagy isten!
przebój [1. piosenka lub melodia taneczna
bardzo modna w jakimś okresie; 2. rzecz
ciesząca się w jakimś czasie ogromną
popularnością; 3. w grach zespołowych:
szybki, niespodziewany atak na bramkę
przeciwnika
przeprowadzony
przez
jednego
zawodnika,
kończący
się
strzałem] – törés, áttörés, átütés; sláger,
divatszám, filmsiker, dalsiker, átütő siker
-
Wersja 01 01 2017
przebój telewizyjny [zob. telehit: program lub
film telewizyjny mający bardzo wysoką
oglądalność] – tévésiker
przebóstwienie (gr. theosis, theopoiesis) [pojęcie
występujące zwłaszcza w prawosławnej
teologii apofatycznej; określa dobrowolne
dopuszczenie człowieka przez Boga do
współudziału w Jego życiu i boskiej
naturze drogą pewnego uczestnictwa
przez
podobieństwo.
Uczestnikiem
przebóstwienia jest mistyk, należy jednak
podkreślić,
że
wedle
tradycji
prawosławnej mistykiem powinien być
każdy chrześcijanin, a nie tylko wybitne
jednostki, zaś przebóstwienie stanowi
dzięki Chrystusowi przeznaczenie i cel
ludzkiej egzystencj.] – (gör.) theozis [A
theozis görög fogalma az ember végső célját,
a Teremtőként
elfogadott
személyes
intelligenciával vagy abszolútummal való
egyesülést jelenti. Népszerűen ez az
üdvösség állapota.]
przebóść
(przebodę,
przebodzie)
[1. o
zwierzętach: przebić rogami; 2. przekłuć
czymś ostrym] – átdöfni (szarvval);
felöklelni
przebrać (przebiorę, przebierze) — przebierać1
[1. ubrać kogoś w coś innego; 2. ubrać
kogoś w strój charakterystyczny dla kogoś
innego lub przedstawiający coś; 3. zmienić
komuś lub sobie jakąś część ubioru] –
felöltöztetni, átöltöztetni, beöltöztetni
przebrać kogo za kobiete – nőnek öltöztetni át vkit
przebrać —
przebierać2
[1. oczyścić
coś,
wybierając to, co właściwe, a odrzucając
to, co uszkodzone, zepsute; 2. przebierać:
nie móc się zdecydować na coś, rzadziej na
kogoś;
3. przebierać:
kolejno
coś
przesuwać, przekładać, zwykle palcami;
4. daw. wybrać do dna lub wziąć za wiele]
– válogatni, megválogatni; szétválogatni;
selejtezni, szemezgetni; megrostálni; túl
sokat venni
przebrać groch – borsót tisztítani
przebrać kartofle do sodzenia – vetnivaló
burgonyát válogatni
przebrać miarę – túlfeszíteni a húrt; nem ismer
hatást
przebrać miarkę – túllépni a mértéket
przebrać się — przebierać się1 [1. ubrać się w
coś innego; 2. ubrać się w strój
charakterystyczny dla kogoś innego lub
przedstawiający coś] – átöltözni, ruhát
váltani; álruhába öltözni
przebrać sie [przeprowadzić] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
átkísérni, átvezetni
5505
przebrać się do teatru – átöltözni a színházba
przebrać się w coś – átöltözni vmibe
przebrać się za kobiete – nőnek öltözni át
przebrać się za kogoś – vminek öltözni
przebrać się — przebierać się [daw. wyczerpać
się] – megtelni, túlfolyni; kimerülni
przebrała się już miarka – betelt a mérték
przebrałeś miarkę – betelt a pohár
przebrana po męsku – férfiruhába öltözött nő
przebranie [1. strój do przebrania się za kogoś
lub za coś; 2. coś, co służy do
zamaskowania czegoś] – kiválogatás;
átöltözés; álruha
przebranie się – átöltözködés
przebrany1, -a, -e – (wyborowy) válogatott, finom
przebrany2, -a, -e – (ubrany inaczej) átöltözött,
álruhás
przebrany po kominiarsku – kéményseprőnek
öltözött
przebrnąć [1. przejść albo przejechać przez jakiś
trudny teren; 2. zdołać coś zrobić,
pokonawszy trudności] – átgázolni,
leküzdeni (akadályt)
przebrnięcie – átgázolás
przebronować – átboronálni
przebronowanie – átboronálás
przebrukować – újrakövezni, újraburkolni
przebrukować kamieniem – újrakövezni
przebrukowanie – újrakövezés, újraburkolás
przebrukowanie
placu
Wolności
kostką
granitową – Szabadság tér újrakövezése
gránit kockakővel
przebrzmiały, -a, -e [taki, który stracił
aktualność]
–
elhangzott;
(dawno)
elfelejtett, elavult, divatjamúlt, kiöregedett,
aktualitást vesztett; letűnt
przebrzmieć — przebrzmiewać [1. brzmiąc,
przestać być słyszalnym; 2. stracić
aktualność; 3. przebrzmiewać daw. dawać
się posłyszeć, zauważyć] – alhangzani;
(átv.) elavulni, elveszti aktualitását
przebrzydle – nagyon csúnyán, rondán, pocsékul,
undorítóan
przebrzydły, -a, -e [1. budzący odrazę; 2. «taki,
który się znudził, obrzydł] – nagyon
csúnya, ronda, pocsék, undorító
przebudowa, przebudówka [1. dokonywanie
zmian w budowie czegoś; 2. zmiana
istniejącego stanu czegoś na inny] –
átalakítás, átépítés, újjáépítés
przebudować — przebudowywać [1. dokonać
gruntownej zmiany w jakiejś budowli;
2. zmienić istniejący stan czegoś na inny] –
átalakítani,
újjáalakítani;
átépíteni,
újjáépíteni; átszervezni
-
Wersja 01 01 2017
przebudować coś – átépíteni vmit
przebudować się — przebudowywać się
[1. zwykle o budowli, konstrukcji itp.:
zostać przebudowanym; 2. przebudować
swój dom, swoje mieszkanie; 3. przybrać
nowe formy organizacji] – átalakulni,
átépülni
przebudowanie – újjáépítés
przebudzenie – felébresztés, felkeltés
przebudzenie się – felébredés, felriadás
przebudzić
(przebudzę)
—
przebudzać
[1. przerwać komuś sen; 2. wyrwać kogoś z
odrętwienia, z zamyślenia] – felébreszteni,
felriasztani
przebudzić się — przebudzać się [1. przestać
spać; 2. otrząsnąć się z odrętwienia, z
zamyślenia; 3. o zjawiskach, stanach
uczuciowych itp.: przejawić się] –
felébredni, felriadni
przebycie – átkelés, átjárás, áttörés; kiállás, átélés,
elszenvedés
przebyć (przebędę, przebędzie) — przebywać
[1. spędzić gdzieś pewien czas; 2. przeżyć
coś, zwykle coś złego, trudnego lub
nieprzyjemnego; 3. przejść, przejechać
jakiś dystans; 4. daw. znajdować się w
czymś] – időzni, tartózkodni; (przejść)
megtenni (utat), átkelni, átmenni, átvonulni;
(átv.) átélni, átvészelni, kiállni, elszenvedni,
elviselni vmit; átesni, átmenni vmin; (dawno)
van, található vmiben; (utat) megjárni
przebyć chorobę – átesni a betegségen, betegséget
szenvedni el v. állni ki
przebyć długą drogę – hosszú utat tenni meg
przebyć drogę z prędkością 90 km/h – utat
megtesz 90 km/h sebességgel
przebyć drogę w czasie – utat megtesz t idő alatt
przebyć przesilenie – válságon esni át
przebyć rzekę – átkelni a folyón
przebyć w stolicy – a fővárosaban lakni
przebyć wpław – átúszni
przebył parę miesięcy na Węgrzech – néhány
hónapot Magyarországon töltött
przebył tę drogę w czasie 51 minut – ezt az utat
51 perc alatt tette meg
przebyta przestrzeń – pálya, útvonal, megtett út
przebyty, -a, -e – keresztezett
przebywający, -a, -e – tartózkodó
przebywający w bezruchu – veszteglő
przebywać [przebyć] – (być gdzieś) időzni,
tartózkodni (vhol); vesztegelni; (drogę)
megtenni (az utat)
przebywa na emigracji – emigrációban élni
przebywać chorobę – átesni a betegségen
przebywać próby – kísérlet alatt áll
5506
przebywać za granicą – kölföldön tartózkodni
przebywanie – időzés, tartózkodás; veszteglés;
átkelés, átjárás, áttörés; kiállás, átélés,
elszenvedés
przecedzenie – megszűrés
przecedzić
(przecedzę)
—
przecedzać
[1. przepuścić płyn przez filtr, sito itp. w
celu oczyszczenia go lub oddzielenia części
stałych; 2. oddzielić prawdę od fałszu,
porównując fakty] – átszűrni, megszűrni;
összeszűrni; leszűrni; átv. kiszűrni az
igazságot
przecedzać Komara [Pan zarzuca faryzeuszom,
że przywiązują wielką wagę do rzeczy
małych, a rozmyślnie pomijają rzeczy
ważne. (por. Mt 23,24)] – szúnyogot
kiszűrni (nagy feneket keríteni a kis
dolgoknak) [Mt 23,24: „Ti vak vezetők! A
szúnyogot
kiszűritek,
a
tevét
meg
lenyelitek” ]
przecedzić przez sito – szitán átszűrni v.
megszűrni, átszitálni v. megszitálni
przecedzić się — przecedzać się [zostać
przecedzonym] – átszűrődni, megszűrődni
przecena [wyznaczenie niższej ceny niż
poprzednia] – átárazás; árleszállítás
przecenianie – przecenienie – túlbecsülés,
túlértékelés
przecenić — przeceniać [1. ocenić kogoś lub coś
zbyt wysoko; 2. zmienić cenę jakiegoś
towaru
na niższą]
–
túlbecsülni,
túlértékelni; árat leszállítani
przecenić a. przeceniać coś – leárazni vmit
przeceniać swoje zdolności – túlbecsüli tehetségét
przecenić swe siły – túlbecsüli erejét
przecenić się — przeceniać się [przecenić samego
siebie] – túlértékelődni; túlértékeli magát
przeceniony, -a, -e – leszállított áru; leértékelt
przeceniony towar – áru leszállított áron; leértékelt
áru
przechadzać się [zob. spacerować] – sétálni, járnikelni egyet
przechadzka [spacer] – séta, sétálás
przechadzka w Ogrodzie Saskim – séta a Szászkertben
przecharakteryzować
się
[zmienić
sobie
charakteryzację] – más színben tünteti fel
magát; túljátssza szerepét
przechera
[1. daw.
osoba
przebiegła,
przewrotna; 2. daw. o osobie przekornej,
kłótliwej] – ravasz; álnok, alattomos, gonosz
férfi v. nő
przechlać [posp.; zob. przepić] – (közb.) elinni
przechlać pieniądze – elissza a pénzét
-
Wersja 01 01 2017
przechlastać – mulatni, tékozolni, pazarolni,
kirúgni a hámból
przechłodzenie — przechładzanie – túlhűtés
przechłodnąć – kissé lehűlni
przechłodzić — przechładzać [1. za bardzo coś
ochłodzić; 2. nadmiernie ochłodzić ciało] –
kihűteni
przechłodzić się — przechładzać się [1. stać się
chłodniejszym lub chłodnym; 2. stać się
zbyt zimnym; 3. przeziębić się] – kihűlni,
túlságosan kihűlni
przechodni, -ia, -ie [1. taki, przez który się
przechodzi
dalej;
2. o
nagrodzie,
wyróżnieniu, odznaczeniu: przechodzący
w ręce kolejnego zwycięzcy] – átjáró,
átmenő; (nyelvt.) átható
przechodni sprawdzian – dugós határidomszer
przechodzący, -a, -e – járó, áthaladó, elhaladó
przechodzenie (przejście) – (czynność) átjárás,
átmenet; (miejsce) átjáró
przechodzenie próby – próbatétel
przechodzić [zob. przejść] – átmenni, átjönni;
(często)
átjárni;
keresztülmenni;
végigvonulni;
rátérni;
(przewyższać)
meghaladni, felülmúlni; elmúlni
przechodzić chorobę – betegségen átesni
przechodzić a. przejść (co) – túlhaladni (vmin)
przechodzić a. przejść do sedna rzeczy a. sprawy
– rátér a dolog lényegére
przechodzić dziedzicznie – öröklődni (betegség)
przechodzić dziwne koleje – különös dolgokon
keresztülmenni; sok különöset látni
przechodzić
Gehennę
[być
uczestnikiem
straszliwych
wydarzeń,
cierpieć
niesamowite męki] – megjárni a Gyehennát;
szörnyű borzalmakat kiállni
przechodzić a. przejść granicę – túlmegy a
határon
przechodzić mękę – kínt v. gyötrelmet átélni,
elszenvedni
przechodzić a. przejść mutację –(hang) mutálni
przechodzić a. przejść na (czyją) stronę – vki
mellé áll; (vkinek az) oldalára állni
przechodzić na drugą stronę ulicy – átmenni
(átmegy) az utca másik oldalára
przechodzić a. przejść na emeryturę a. w stan
spoczynkowy
–
nyugalomba
vonul;
nyugdíjba menni; visszavonulni
przechodzić a. przejść (na jakiś temat) – kitérni
(vmire)
przechodzić a. przejść na inny temat – más
tárgyra tér
przechodzić a. przejść (obok kogo/czego) –
elmegy (vmi/vmi) mellett
przechodzić (przejść) operację – műtéten esik át
5507
przechodzić próby – kísérlet alatt áll
przechodzić a. przejść (przez co) – túlmenni
(túlmegy)
przechodzić rożne fazy – különböző fázisokon
menni át
przechodzić wszelkie granice – (átv.) túlmenni
minden határon
przechodzić z rąk do rąk – kézről kézre jár
przechodził tędy jakiś włóczęga – valami
csavargó járt erre
przechodzień [osoba idąca ulicą, chodnikiem] –
járókelő, gyalogos, gyalogjáró
przechodzony, -a, -e [1. mocno zniszczony na
skutek długiego noszenia, używania;
2. taki, którego uroda, młodość, świetność
minęły; 3. mający za sobą wiele
doświadczeń, zwłaszcza seksualnych] –
használt, elviselt, elnyűtt
przechodzone ubranie – elnyűtt ruha
przecholowany, -a, -e – elfajult, túlzott
przechorować — przechorowywać [1. przebyć
jakiś okres, chorując; 2. przypłacić coś
chorobą] – betegeskedni, betegségen
keresztülmenni
przechorować się — przechorowywać się
[przebyć chorobę] – betegségen átesni
przechorował całe życie – egész életében mindíg
betegeskedett
przechować — przechowywać [1. uchronić coś
przed
zepsuciem,
zniszczeniem,
zaginięciem itp. przez umieszczenie w
odpowiednich warunkach; 2. przetrzymać
kogoś, coś w ukryciu przez pewien czas;
3. uchronić coś przed zapomnieniem] –
őrizni,
megőrizni;
eltenni,
elrejteni;
megtartani; tárolni; tartogatni
przechować co w pamięci – emlékezetében
megőrizni vmit
przechować a. przechowywać coś – megőrizni
vmit; tárolni, raktározni vmit
przechować a. przechowywać dane – adatot
tárolni
przechować a. przechowywać informację –
információt tárolni
przechować rzeczy skadzione – lopott holmit
elrejteni
przechowywać dokumenty – iratot tárolni
przechować się — przechowywać się [1. zostać
przechowanym,
uchronionym
przed
zepsuciem, zniszczeniem, zaginięciem itp.;
2. przetrwać w ukryciu i ocaleć dzięki
temu; 3. zostać uchronionym przed
zapomnieniem] – őrződni, megőrződni;
elrejtőzni, elbújni
przechowali korespondencję w archiwum – a
leveleket a levéltárban megőrizték
-
Wersja 01 01 2017
przechowalnia [1. pomieszczenie, w którym
przechowuje się przez jakiś czas bagaż;
2. budynek
lub
pomieszczenie
przeznaczone
do
przechowywania
owoców, warzyw, płodów rolnych itp.;
3. miejsce, w którym ktoś może
bezpiecznie przebywać przez jakiś czas] –
megőrző, értékőrző, értékmegőrző, ruhatár
przechowalnia bagażu – csomagmegőrző (vasúti
pályaudvaron),
poggyászmegőrző,
poggyászraktár; ruhatár, vasúti ruhatár;
csomagmegőrzés
przechowanie, przechowywanie – megőrzés,
megóvás; tartás, eltartás
przechowanie mebli – bútorraktár
przechowywanie akt księgowych – könyvelési
akták megőrzése
przechowywanie bezterminowe – határidő nélküli
megőrzés
przechowywanie danych – adatmegőrzés
przechowywanie długookresowe – hosszú távú
megőrzés
przechowanie żywności – ennivaló v. élelmiszer
tárolása
przechód – (dawno) átjárás; átvonulás
przechodzący (między komputerów domowych i
biurowych) – átjáró [Hálózatok összekötését
a legtöbbször nem elegendő egyszerűen
kábelekkel
megoldani:
a
különböző
protokollokat használó hálózatok egymással
való kommunikációjához más eszközök is
szükségesek, amelyek a protokollokat
értelmezni tudják. Ezek egyike az átjáró:
olyan hálózati eszköz, amely két különböző
felépítésű számítógép-hálózatot köt össze.
Mivel a különböző hálózattípusokban az
állomások eltérő módon számozottak, ezért a
köztük lévő adatforgalom biztosításához az
egyes hálózatoknak is rendelkezniük kell
címmel, hogy az üzenetek a megfelelő
hálózatra jussanak. Az átjáró lehet akár egy
erre a célra felállított külön számítógép, de
lehet csak egy program is, amely olyan
számítógépen
fut,
melyet
a
két
kommunikálni kívánó hálózatba kötnek. —
A korai időkben az angol nyelvű
irodalomban a gateway (átjáró) kifejezést
használták a router (útvonal-választó)
elnevezés helyett is: tehát olyan állomásokat
értettek ez alatt, amelyek az Internet
hálózaton belül irányították az adatokat.]
Przechód [1. wieś w Polsce położona w
województwie opolskim, w powiecie
nyskim, w gminie Korfantów; 2. Przechód
– dawniej: Przechod (1306), Prechod
(1333), Prschichod (1534), Przychod
(1728), Psychod (1883), Waldfurt (1936) -
5508
wieś w Polsce położona w województwie
opolskim, w powiecie nyskim, w gminie
Korfantów.] – Przechód (lengyel falu)
przechrapać – áthorkolni (egy bizonyos időt)
„przechrapać” całego przedpołudnia – egész
délelőttöt áthorkolni
przechrzcić (przechrzczę) [1. ochrzcić kogoś
według innego obrządku niż ten, według
którego był chrzczony przedtem; 2. nadać
czemuś inną nazwę, zmienić komuś imię
lub nazwisko] – átkeresztelni; elkeresztelni
przechrzcić się [1. zmienić wyznanie; 2. zmienić
swoje imię lub nazwisko, swoją nazwę;
3. zmienić radykalnie swoje poglądy] –
átkeresztelődni, elkeresztelődni; más nevet
kapni
v.
felvenni;
kikeresztelődni,
kikeresztelkedni
(kikeresztelkedik),
megkeresztelődni
przechrzcić się [1. zmienić wyznanie; 2. zmienić
swoje imię lub nazwisko, swoją nazwę;
3. zmienić radykalnie swoje poglądy] –
kikeresztelkedni; nevet változtatni; hitvallást
változtatni
przechrzczenie – átkeresztelés, átkeresztelkedés
przechrzczony, -a, -e – átkeresztelkedett,
kikeresztelkedett
przechrzta [daw. osoba, która zmieniła swoje
wyznanie
na
chrześcijańskie]
–
kikeresztelkedett, áttért
przechwalać się — przechwalić się [przesadnie
chwalić się] – túlságosan dicsekedni,
hencegni,
hetvenkedni,
kérkedni,
büszkélkedni; nagyzolni
przechwalanie — przechwalenie – agyondicsérés
przechwalenie się – túlzott dícsekvés, túlzásba vitt
kérkedés
przechwalić — przechwalać [przesadzić w
chwaleniu kogoś, czegoś] – agyondicsérni,
túlságosan magasztalni
przechwalić się czym; przechwalić się z czego –
dicsekedni, kérkedni vmivel
przechwalka – dicsekvés, kérkedés, hencegés,
nagyzolás
przechwalka z mojej strony – dicsekvés v.
hencegés az oldammal
przechwycenie – megfogás, megragadás
przechwycić (przechwycę) — przechwytywać
[1. przejąć coś, co jest przeznaczone dla
kogoś innego; też: zatrzymać kogoś, coś w
drodze przed celem; 2. wziąć coś komuś
na swój użytek; 3. posługując się
metodami
radiolokacji,
wykryć
nieprzyjacielski samolot, pocisk rakietowy
itp., aby go zaatakować i zniszczyć] –
elfogni, megfogni
przechwycić meldunek – jelentést elfogni
-
Wersja 01 01 2017
przechyba – hegynyereg
Przehyba (Prehyba, Przechyba; 1175 m n.p.m.)
[niewybitny szczyt górski w zachodniej
części Pasma Radziejowej w Beskidzie
Sądeckim. Nazwa Prehyba (początkowo
Perehyba) jest to zruszczona przez
Rusinów
dawniej
zamieszkujących
pobliską Ruś Szlachtowską nazwa
słowacka i oznacza przełęcz. Najpierw
dotyczyła tylko hali, dopiero później
przeniesiona została na szczyt.] – (földr.)
Przehyba
przechybnąć – hirtelen meghajlítani; megbillenteni
przechybnąć się – hirtelen meghajlani, megbillenni
przechylić — przechylać [nadać czemuś, komuś
pozycję pochyłą] – áthajlítani, átbillenteni
przechylić szalę zwycięstwa na czyją stronę –
eldönteni a győzelmet vkinek az oldalára
przechylić się — przechylać się [1. przybrać
pozycję pochyłą; 2. wychylić się na
zewnątrz czegoś] – áthajolni, áthajlani,
átbillenni; felbillenni; megbillenni
przechylić się do czyjego życzenia – hajlik vkinek
a kívánságára
przechylić się ku czyjemu zdaniu – hajlani vkinek
a véleményére
przechylić się na czyją stronę – átpártolni vkihez;
átmenni vkinek a pártjára
przechył [1. przechylenie się budowli, jakiegoś
jej elementu, urządzenia technicznego;
też: stopień pochylenia; 2. odchylenie
statku wodnego, samolotu itp. od
naturalnego
położenia;
3. przesadne
skłanianie się ku czemuś] – hajlás, elhajlás,
lejtés; (haj) dőlés
przechytrzyć — przechytrzać [1. oszukać kogoś;
2. stracić coś, przebrawszy miarę w
5509
chytrości] – ravaszul becsapni; ravaszságban
felülmúlni; túljárni az eszén
przechytrzyć się — przechytrzać się [1. oszukać
siebie
wzajemnie;
2. stracić
coś,
przebrawszy miarę w chytrości] –
megcsalják, becsapják, rászedik, felültetik
egymást
przeciąć (przetę, przetnie) — przecinać
[1. cięciem podzielić jednolitą całość na
części; 2. tnąc, przerwać ciągłość jakiejś
powłoki,
zwykle
skóry;
3. nagłym
wystąpieniem, pojawieniem się przerwać
lub zakończyć coś; 4. o linii, drodze, ulicy
itp.: biegnąc w odmiennym kierunku,
zetknąć się w jakimś punkcie z inną linią,
drogą, ulicą itp.; 5. przebiec w poprzek
lub wzdłuż jakiejś płaszczyzny, dzieląc ją
na części; 6. z impetem przemieścić się w
jakiejś przestrzeni; też: pojawić się nagle i
szybko zniknąć] – elvágni, átvágni,
kettévágni,
átmetszeni,
elmetszeni;
keresztülfűrészelni;
keresztezni,
szelni,
átszelni;
félbeszakítani,
megszakítani,
meghiúsítani; orv. felvágni
przeciąć (bilet) – (jegyet) kezelni
przeciąć co na dwoje – kettévágni vmit
przeciąć komu odwrót, drogę – elvágni vkinek a
visszavonulás útját
przeciąć ręce zakładające się – elvágja a fogadást
(tanúja a fogadásnak)
przeciąć a. przecinać na wpół – felezni
przeciąć wstęgę – vmit szalagátvágással megnyitni
v. átadni
przeciąć się — przecinać się [zwykle o liniach,
drogach, ulicach itp.: biegnąc w różnych
kierunkach, zetknąć się w jakimś punkcie]
– kereszteződni; megszakadni, félbeszakadni
przeciąć nić życia – (átv.) elvégni az élet fonalát
przeciąg [1. silny prąd powietrza przepływający
przez jakieś pomieszczenie otwarte na
przestrzał; 2. daw. jakiś odcinek czasu] –
(przemarsz)
átvonulás,
átmenetel;
(powietrza) huzat, léghuzat, légvonat v.
léghuzam [az a káros befolyás, amely
hűvösebb
levegőáramlatnak
testünkre
behatásából származik, főleg, ha az egy
határozott irányban s nagyobb hőmérsékleti
különbözettel történik]; (czas) tartam
przeciąg czasu – időtartam, időköz
przeciąg wojska – (dawno) a hadsereg árvonulása
przeciąg życia – élettartam
przeciągać a. przeciągnąć strunę – túlfeszíteni a
húrt
przeciąganie – áthúzás; kihúzás, kifeszítés,
kinyújtás; átvonulás, átmentés; húzás,
-
Wersja 01 01 2017
elhúzás, nyújtás, elnyújtás; csuklóbirkózás,
szkanderezés, karlenyomósdi
przeciąganie liny [konkurencja sportowa,
polegającą na tym, że dwie drużyny
ciągną jedną linę w dwa przeciwne
kierunki. Popularna w Europie i USA na
przełomie XIX i XX wieku. W latach
1900-1920 konkurencja olimpijska.] –
kötélhúzás
przeciąganie oczka – szemlefogás
przeciągnąć — przeciągać [1. ciągnąc za coś,
spowodować przedostanie się tego na
drugą
stronę
jakiegoś
otworu;
2. umocować sznur, drut, kabel itp. w
poprzek czegoś, między dwoma punktami
zaczepienia; 3. przesunąć coś, rzadziej
kogoś, z jednego miejsca w drugie;
4. płynnie
przesunąć
czymś
po
powierzchni czegoś; 5. wydłużyć czas
trwania czegoś; 6. przedłużyć w wymowie
sylaby, wyrazy lub wymówić je ze
szczególną intonacją; 7. idąc, jadąc, lecąc,
płynąc itp., przemieścić się; 8. poddać
metale i stopy obróbce plastycznej
polegającej na stopniowym zmniejszaniu
przekroju poprzecznego i wydłużaniu
obrabianego materiału; 9. poddać metal
lub
metalowy
przedmiot
obróbce
polegającej na skrawaniu warstwy
materiału z obrabianego przedmiotu za
pomocą przeciągacza; 10. daw. ciągnąc
coś, nadmiernie wydłużyć] – áthúzni,
átvonni, végighúzni; (przedłużać) elnyújtani,
elhúzni, kinyújtani, kifeszíteni; túlfeszíteni;
elhúzni, elnyújtani; átkenni, átmázolni;
húzni, elnyújtani (beszédben); átvonni,
áthúzni; átvonulni, átmenni
przeciągnąć druty telefoniczne – telefonvezetéket
kihúzni
przeciągnąć kogo na swoją stronę – átállítani vkit
a maga pártjára
przeciągnąć strunę – (átv.) kifeszíteni a húrt
przeciągnąć sylabę – húzza a szótagot
przeciągnąć strunę – (átv.) túlfeszíti a húrt,
eltúlozni, kiélezni, túllőni a célon, túlmegy a
határon
przeciągnąć sznur – zsinórt áthúzni
przeciągnąć zebranie – elnyújtani a gyűlést
przeciągnij i upuść (ang. drag and drop) [to jedno
z
udogodnień
oferowanych
przez
menedżery okien graficznych interfejsów
użytkownika. Polega ono na umożliwieniu
użytkownikowi wykonywania określonych
operacji na dwóch różnych obiektach za
pomocą pojedynczego ruchu myszą
komputerową.] - „fogd és vidd”, „húzd és
ejtsd” (angol nyelven: drag and drop v. Drag
5510
& Drop v. drag-and-drop) [1. a számítógép
grafikus felhasználói felületén használatos
funkció, melynek segítségével a képernyőn
lévő valamely absztrakt objektumra egérrel
kattintva, majd azt egy másik helyre vagy
objektum fölé húzva valamilyen feladatot
tudunk végrehajtani. A fogd és vidd
támogatása nem minden szoftver része,
pedig sok esetben gyors és a felhasználók
számára könnyen elsajátítható technika.
Ugyanakkor
a
fogd
és
vidd
implementációiban legtöbbször hiányzik az
arra való utalás, hogy mikor végezhető fogd
és vidd-művelet, ezért a felhasználók
számára sem mindig nyilvánvaló, hogy egy
adott objektumot meg lehet ragadni az
egérrel.
2.
Grafikus
programoknál
alkalmazott felhasználóbarát adatmozgató
művelet. Lehetővé teszi, hogy egy
adatállományt a képernyőn kijelöljünk,
ikonjánál fogva egy tárból 'kiemeljünk', majd
egy másikba 'ejtsünk'.]
przeciągnąć się — przeciągać się [1. potrwać
dłużej lub za długo; 2. rozprostować ciało,
wyciągając ręce i nogi] – elhúzódni,
eltartani; nyújtózkodni, kinyújtózkodni,
kinyúlni, elnyúlni; végighúzódni
przeciągarka [1. maszyna do wytwarzania
prętów, drutów lub rur przez przeciąganie
–
sposób
obróbki
plastycznej;
2. obrabiarka do przeciągania, stosowana
przy obróbce skrawaniem] – dróthúzó gép
v. pad
przeciągarka do drutu – dróthúzó gép
przeciągarka linowa ręczna – kézi egyenes
dróthúzó gép
przeciągle – elhúzottan, kinyújtottan
przeciągły, -a, -e [przedłużający się, przewlekły]
– hosszú, hosszantartó; hosszadalmas;
vontatott
przeciążanie ― przeciążenie [1. pozorny wzrost
ciężaru ciała znajdującego się w momencie
startu w pojeździe poruszającym się od
ziemi w górę; 2. pozorny wzrost ciężaru
samolotu, statku kosmicznego powstający
wskutek zmian przyśpieszenia ruchu
samolotu w locie krzywoliniowym;
3. nadwyżka obciążenia ponad obciążenie
znamionowe] – túlterhelés
przeciążenie pracą – munkával való túlterhelés
przeciążenie rynku towarem – a piacnak áruval
való túlterhelése
przeciążony uczeń – túlterhelt tanuló
przeciążyć — przeciążać [1. zbytnio coś
obładować; 2. nałożyć na kogoś zbyt wiele
obowiązków; 3. spowodować, że coś, np.
żołądek, kręgosłup, jest nadmiernie
-
Wersja 01 01 2017
obciążone;
4. uczynić
coś
zbyt
przeładowanym ozdobami, informacjami
itp.;
5. poddać
maszynę,
przyrząd
obciążeniu większemu od obciążenia
znamionowego; 6. przeprowadzić przez
obwód o zbyt cienkich przewodach prąd o
dużym napięciu powodujący zbytnie
nagrzanie się przewodów] – túlterhelni,
megterhelni, túlterhelni, megrakni
przeciążyć się — przeciążać się [1. zbytnio się
czymś obładować; 2. wziąć na siebie zbyt
wiele obowiązków; 3. ulec nadmiernemu
obciążeniu] – túlterhelődni
przecie [daw.; zob. przecież] – hisz, hiszen
przeciec (przeciekę v. przecieknę; przecieknie),
przecieknąć — przeciekać [1. przepuścić
jakąś ciecz z powodu nieszczelności,
przedziurawienia,
porowatości;
2. o
cieczach: cieknąc, przeniknąć przez coś;
3. o towarach, informacjach: nielegalnie
wydostać się skądś mimo zakazu,
utrudnień] – szivárogni, átszivárogni,
átcsurogni, átfolyni; kiszivárogni
przeciek [1. przedostawanie się cieczy, rzadziej
gazu, pary, w miejscach nieszczelnych,
uszkodzonych,
źle
zabezpieczonych;
2. miejsce, w którym przedostaje się woda
lub inna ciecz; 3. wydostawanie się
towarów lub informacji w sposób
nielegalny] – lék, rés, lyuk; szivárgás,
ömlés; (átv.) kiszivárgás, beszivárgás
przeciek gazu – gázszivárgás
przeciek informacji – információk kiszivárgása
przeciekanie – szivárgás
przeciekanie czasu przez palce – (átv.) az idő
kifolyása az ujjak között
przeciekanie wody – vízszivárgás
przeciekły, -a, -e – átnedvesedett, átázott
przecieplający, -a, -e – (diatermiczny) dietermiás
przecieplanie – (diatermiczność) dietermia; (fiz.)
hősugár-áterresztő képesség
przecier
[półpłynna
masa
uzyskana
z
przetartych owoców lub warzyw] – püré
przecier owocowy – gyümölcspüré
przecier pomidorowy – paradicsomsűrítmény;
paradicsompüré
przecieraczka, przecieracz [narzędzie albo
maszyna do przecierania owoców lub
jarzyn] – dörzsölő v. törlő készülék
przecieracz szyb w samochodzie – ablaktörlő a
gépkocsin
przecierać [zob. przetrzeć] – passzírozni;
átdörzsölni, szitán áttörni, átnyomni; (rękaw)
kikoptatni
przecierać a. przetrzeć coś spirytusem – szesszel
fertőtleníteni vmit
5511
przecierać oczy – dörzsöli a szemét
przecieranie [zob. przetarcie] – horzsolás,
kidörzsölés, elkopás
przecierpieć
[1. doznać
wielu
cierpień,
zmartwień; 2. znieść coś, cierpiąc] –
elszenvedni, kiállni, túlélni
przecież
[partykuła
wprowadzająca
sąd
polemiczny
w
stosunku
do
wypowiedzianego
wcześniej,
podkreślająca, że jego prawdziwość jest
dla mówiącego oczywista, np. Pana
przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa.]
– hisz, hiszen, mégis, azért, pedig
przecież kolacja czeka – hiszen vár a vacsora
przecież masz czas, prawda? – hiszen van időd,
igaz?
przecież państwo wiedzą, że… – hiszen tudják,
hogy…
przecież to jest zwykły ołówek – hiszen ez egy
közönséges cerua
przecież znasz go – hiszen ismered őt
przecież znasz język polski! – hiszen ismered a
lengyel nyelvet!
przecięcie [1. miejsce przecięte; 2. miejsce, w
którym coś się z czymś krzyżuje] –
átvágás, metszés, átmetszés; metszet,
metszőpont; kereszteződés; átszelés; (mt)
metszés, találkozás
przecięcie pionowe – (ép) keresztmetszet
przecięcie poziome – felülnézeti metszet
przecięcie tęczówki – szivárványhártya átmetszése,
(gör.), iridotomia [a szivárványhártya
behasítása, olyan esetekre való operálás,
hogyha
hályogoperálás
után
a
szivárványhártya nyilása elzáródott, úgy
hogy új nyilást kell vágni. A sebet lándszával
szúrják, a szivárványhártya behasítására az
ugynevezett csipő-olló való.]
przecięcie wstęgi – szalag átvágása (avatáskor v.
megnyitáskor)
przecięcie węzła gordyjskiego – gordiuszi csomó
átvágása
przecięcie się [zob. przecięcie] – metszéspont,
metsződés, kereszteződés
przeciętna [wynik podzielenia sumy danych
składników przez ich liczbę] – átlag,
középérték
przeciętna plonu – termésátlag
przeciętniak [pot. osoba mało interesująca] –
(közb.) középszerű, hétköznapi, szürke ffi
przeciętnie – átlagosan; közepesen
przeciętność – átlagosság [a valóság jelenségeinek
olyan
csoportja,
ill.
a
művészi
megformálásnak az a módja, amelyben az
ellentmondások nivellálják, semlegesítik
-
Wersja 01 01 2017
egymást, s amelyben ilyenformán a
középszerűség tükröződik], középszerűség
przeciętny, -a, -e [1. będący wynikiem
podzielenia sumy pewnych składników
przez ich liczbę; 2. zwykły, typowy;
3. słaby, pospolity] – egyszerű (közönséges),
átlagos, átlag- (átl.), közepes; tipikus;
közönséges, rendes, megszokott, szokásos,
általános; gyenge; középszerű; keresetlen
przeciętna stopa zysku – átlagos profitráta v.
haszonrész
przeciętna stopa zysku – átlagprofit, átlaghaszon
przeciętna wartość – középérték, átlagérték
przeciętne zużycie paliwa – üzemanyagfelhasználás átlaga; átlagfogyasztás
przeciętny dochód – átlagbevétel
przeciętny kurs – középárfolyam
przeciętny typ – átlagtípus, átlagember
przeciętny uczeń – átlagos tanuló
przeciętny wskaźnik – átlagos mutatószám
przeciętny zarobek – átlagkereset, átlagos kereset
v. jövedelem
przeciętny zysk – átlaghaszon, átlagprofit
przecinać [zob. przeciąć] – elvágni, átvágni,
átmetszeni; átszelni, keresztezni
przecinak [1. topór ze stali używany do
przecinania, odcinania lub nacinania
przedmiotu metalowego na gorąco przy
kuciu ręcznym; 2. narzędzie ślusarskie w
postaci dłuta z utwardzonym ostrzem
tnącym używane do ręcznego przecinania
na zimno cienkich prętów; 3. nóż tokarski
do przecinania prętów; 4. narzędzie
murarskie do wykuwania otworów i
rowków w murze] – (műsz) véső,
törőkalapács
przecinak pneumatyczna – sűrített levegős véső
przecinanie – elvágás, átvágás; (jegy) kezelés
przecinanie się kierunków ruchu – forgalmi
irányok kereszteződése; útkereszteződés
przecinarka [1. tokarka do przecinania prętów i
rur; 2. urządzenie do cięcia tlenem; 3. zob.
piła] – (műsz) vésőpad; gyorsdaraboló
5512
przecinek
[1. znak
interpunkcyjny
(,)
rozdzielający zdania współrzędne, zdanie
podrzędne od nadrzędnego lub wyrażenia
wtrącone; 2. znak graficzny stosowany w
ułamkach
dziesiętnych,
oddzielający
całości od części dziesiętnych] – (nyelvt.)
vessző (,) (írásjel); vonás
przecinka [1. wycięcie i usunięcie niektórych
wschodzących młodych roślin, drzew w
celu zapewnienia prawidłowego rozwoju
pozostałym; 2. ścieżka powstała na skutek
wycięcia drzew i krzewów w gęstych
drzewostanach;
3. krótki
chodnik
poprzeczny łączący w kopalni dwa
sąsiednie wyrobiska] – (bány.) rövid vágat;
két vájatot összekötő járat; járás, csapás
przecinka leśna – erdőnyiladék
Przecinka (wieś, województwo lubelskie) –
Przecinka
(lengyel
falu
a
lublini
vajdaságban)
przecinkować – vesszőt tenni, kitenni a veszőt v.
írásjeleket
przecinkowanie – vessző használata; vessző
kitétele; interpunkció
przecinkowanie nadaje rytm – a vessző
használata ritmust ad
przeciosać ('rozciąć') – egy csapással széttörni,
szétvágni, kettétörni
przecisnąć — przeciskać [cisnąc, pchając z
dużym wysiłkiem, przesunąć coś, kogoś
przez coś] – átnyomni, keresztülnyomni,
átcsusztatni
przecisnąć się — przeciskać się [1. cisnąc się,
pchając się, przedostać się przez coś z
trudem; 2. z trudem dać się przepchnąć
przez coś; 3. przedostać się dokądś mimo
przeszkód] – átnyomódni; átnyomakodni,
átfurakodni, átjutni, átvergődni
przecisnąć się przez tłum – átjutni, átvergődni a
tömegen
przeciw + R. [1. przyimek przyłączający nazwę
stanu rzeczy, na które się dana osoba nie
zgadza, np. Mieszkańcy gminy protestowali
przeciw budowie oczyszczalni ścieków.;
2. przyimek przyłączający nazwę osoby,
której ktoś zamierza zrobić coś złego, np.
Generał poprowadził dywizjon przeciw
nieprzyjacielskim czołgom.; 3. przyimek
przyłączający nazwę stanu rzeczy,
któremu określone działania mają
zapobiec lub który mają usunąć, np. Łykał
tabletki przeciw grypie.; 4. przyimek
przyłączający nazwę stanu rzeczy, której
istnienie jest zagrożone, np. Wykroczenia
przeciw
porządkowi
i
spokojowi
publicznemu podlegają karze.; 5. przyimek
przyłączający nazwę osoby lub grupy
-
Wersja 01 01 2017
osób, z którą inna osoba lub grupa osób
współzawodniczy, np. Dwie drużyny
dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o
puchar
prezydenta
miasta.;
6. daw.
przyimek
wraz
z
przyłączanym
rzeczownikiem komunikujący o kierunku
ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska
nazywanego przez ten rzeczownik, np.
Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi
rzeki.] – ellen, szemben; (komu/czemu) ellen,
(vkivel/vmivel) szemben; (czego) vmivel
szemben; (czemu) vmivel szemközt; vmi
ellenében; (wbrew) vki/vmi ellenére
przeciw mej woli – akaratom ellenére
przeciw
naturze
–
természet
ellen,
természetellenes
przeciw parlamentarny, -a, -e – nem
parlamentáris
przeciw wiatrom a. wiatrowi – szél ellenében,
széllel szemben, szél ellen
przeciw zamku – a várral szemben
przeciw- [pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczający działanie przeciwne] – ellen(szóképző előtag)
przeciwatomowy, -a, -e [zabezpieczający przed
działaniem broni atomowej] – atombiztos,
atomvédelmi
przeciwbakteryjnie – antibakteriálisan
przeciwbakteryjny, -a, -e [chroniący przed
bakteriami, zwalczający bakterie] –
antibakteriális,
baktérium
elleni,
baktériumölő
przeciwbodziec [1. (medycyna) antybodziec; 2.
hamulec,
przeszkoda;
3.
zawada,
ogranicznik] – ellentétes irányban ható
ösztönzés v. indíték
przeciwbólowy, -a, -e [zwalczający, uśmierzający
ból] – fájdalomcsillapító
przeciwcholeryczny, -a, -e – kolera elleni
przeciwciała
monoklonalne
[przeciwciała
unieszkodliwiające tylko jeden określony
antygen] – monoklonális antitestek
przeciwciała,
immunoglobuliny
[białka
wydzielane przez komórki plazmatyczne
(czyli pobudzone limfocyty B) w
przebiegu odpowiedzi immunologicznej
typu humoralnego, które mają zdolność
do swoistego rozpoznawania antygenów.
Jako część układu odpornościowego u
człowieka
i
innych
kręgowców
przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w
obronie organizmu przed bakteriami i
pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz
w
znacznie
mniejszym
stopniu,
pasożytami
i
bakteriami
wewnątrzkomórkowymi.] – ellenanyagok,
immunglobulinok [olyan fehérjemolekulák,
5513
amelyeket az immunrendszer termel annak
érdekében, hogy felismerje és semlegesítse a
szervezetbe került idegen anyagokat, mint
például a baktériumokat vagy vírusokat.
Minden egyes ellenanyag egy idegen
molekula egyedi részét (antigén) ismeri fel
és kötődik hozzá. Az ellenanyagok az
immunrendszer humorális immunválasza
során keletkeznek. — Az immunglobulinok
olyan glikoproteinek az immunglobulin
szupercsaládban, amelyek ellenanyagként
funkcionálnak.
Az
ellenanyag
és
immunglobulin
elnevezéseket
gyakran
egymás
helyettesítésére
használják.
Előfordulnak a vérben és a szöveti
folyadékban,
csakúgy
mint
számos
váladékban.
Szerkezetüket
tekintve
globulinok (a fehérje elektroforézis γrégiójában találhatók). Az ellenanyagokat az
immunrendszer
B-sejtjeiből
származó
plazmasejtek termelik és választják ki. A
folyamat során a B sejtek a nekik megfelelő
antigént
megkötik,
aktiválódnak
és
plazmasejtté,
vagy
memóriasejtté
differenciálódnak.
Az
aktiválódáshoz
rendszerint a T-sejtek támogatása is
szükséges.]
przeciwciało [białko surowicy krwi] – antitest
[(biol) Fehérjemolekula, amelyet a szervezet
az antigén bejutása után termel, és szerepe az
antigén hatástalanítása.]
przeciwciażowy, -a, -e – terhességmegelőző;
fogamzásgátló
przeciwczołgowy, -a, -e [przeznaczony do
niszczenia czołgów] – tankelhárító
przeciwdeszczowy, -a, -e [służący do ochrony
przed deszczem] – eső elleni, esővédő, esőprzeciwdyfterytowy, -a, -e – diftéria elleni
przeciwdziałać
[przeciwstawiać
jakiemuś
działaniu inne działanie] – ellenezni,
ellenállni,
ellenszegülni,
ellenkezni,
szembehelyezkedni
przeciwdziałać komu/czemu – szembehelyezkedni,
ellenkezni
vkivel/vmivel;
ellenszegülni
vminek; vmi ellen hatni
przeciwdziałający, -a, -e – ellenálló, ellenható
przeciwdziałanie [zob. reakcja] – reakció;
ellenállás, ellenszegülés, ellenhatás
przeciwdżumowy, -a, -e – pestis elleni [strój
przeciwdżumowy lekarza; miedzioryt z XVII
wieku: az orvos pestis elleni öltözete (XVII.
sz-i rézkarc)]
przeciwek, przeciwka – szembenlakó (ffi/nő)
przeciwfaza [jeżeli różnica faz dwóch fal wynosi
180 stopni to takie fale są w przeciwfazie.
Gdy dwie fale danym w punkcie są w
przeciwfazie, to wygaszają się. Zjawisko to
-
Wersja 01 01 2017
jest
nazywane
interferencją
destruktywną] – ellenfázis
przeciwfebryczny, -a, -e – láz elleni
przeciwgazowy, -a, -e [zabezpieczający przed
gazami trującymi] – gázelhárító
przeciwgnilnie – antiszeptikusan, fertőtlenítő
módon
przeciwgnilny, -a, -e [zapobiegający gniciu] –
fertőtlenítő,
gennyesedést
meggátoló,
antiszeptikus
przeciwgorączkowy, -a, -e [stosowany przeciw
gorączce] – láz elleni
przeciwgruźliczy, -a, -e [zapobiegający gruźlicy,
stosowany w leczeniu gruźlicy] – tüdővész
v. gümőkór elleni; tüdővészelleni
przeciwgrypowy, -a, -e [stosowany w leczeniu
grypy, zapobiegający grypie] – hűlés elleni
przeciwić się a. przeciwiać się – ellenezni vmit,
szembeszállni vmivel
przeciwieństwa klasowe – (pol) osztályellentétek
przeciwieństwo
[1. sprzeczność
zachodząca
między rzeczami, zjawiskami itp.; 2. rzecz,
osoba, zjawisko różniące się całkowicie od
innej rzeczy, osoby, od innego zjawiska;
3. niepowodzenie, niepomyślne zdarzenie;
4. filoz. sąd przeciwny danej tezie; 5. filoz.
«podstawowa
kategoria
dialektyki
oznaczająca współwystępujące i ścierające
się przeciwstawne tendencje, siły w
przedmiotach i zjawiskach rzeczywistości]
– ellentét, ellentmondás; ellentétesség
przeciwjad [zob. antytoksyna] – (gör.) antitoxin,
ellenméreg
przeciwkandydat – ellenjelölt
przeciwkiłowy, -a, -e [stosowany w leczeniu kiły]
– vérbaj elleni, antiluetikus
przeciwko [zob. przeciw] – (komu/czemu)
szemben, ellenben; szemközt; ellen
przeciwkonstytucyjny, -a, -e (antykonstytucyjny)
– alkotmányellenes
przeciwkorozyjny, -a, -e [zob. antykorozyjny] –
korrózió elleni, korrodálásgátló
przeciwlegle – átellenesen, ellentétesen, átellenben,
szemközt
przeciwległość – átelleneség, ellentétesség,
szembenállás, átellenes helyzet
przeciwległy, -a, -e [leżący po przeciwnej stronie
czegoś]
–
átellenes,
szemközti,
szembenfekvő, ellentétes, szemközt levő
przeciwlotniczy, -a, -e [mający za zadanie
niszczenie samolotów nieprzyjacielskich
lub obronę przed nimi] – légoltalmi,
légvédelmi (lé., légv.), légelhárító
przeciwlotniczy pocisk rakietowy – légvédelmi
rakéta
5514
przeciwmolowy, -a, -e [zwalczający lub
odstraszający mole] – molyírtó
przeciwnatarcie
[zob.
kontrofensywa]
–
ellentámadás
przeciwnie1 [1. w przeciwnym kierunku; 2. w
zupełnie inny sposób] – ellenkezőleg,
ellentétesen, fordítva
przeciwnie2 [partykuła wprowadzająca sąd
polemiczny lub zaprzeczający w stosunku
do wypowiedzianego wcześniej, np. Oni
nie
wyjeżdżają,
przeciwnie,
dopiero
niedawno wrócili.] – egyáltalán nem
przeciwnik (ang. enemy) [1. osoba, grupa osób
(zorganizowana lub niezorganizowana),
wojska lub siły paramilitarne, elementy
narodowe lub sojusznicze, które prowadzą
w sposób zamierzony wrogie działania
wymierzone przeciwko stronie własnej i z
którymi należy walczyć z użyciem, w razie
konieczności, siły; 2. należy dążyć do
utrzymania dobrych stosunków z każdym
człowiekiem, błogosławić wrogom, ale
zdecydowanie przeciwdziałać szatanowi,
który jest głównym przeciwnikiem sprawy
Bożej.], przeciwniczka – ellenfél (ffi/nő);
ellenség [Személyes, nemzeti vagy szellemi
ellenfél (2Móz 23,22; Mt 5,25)]; ellenlábas,
ellenző
przeciwności
hartują
człowieka
–
a
viszontagságok edzik az embert
przeciwności losu – a sors szeszélye v.
változandósága v. viszontagságai
przeciwność [1. niepomyślne zdarzenie; 2. zob.
przeciwieństwo] – ellentét, ellenkezés,
ellenszegülés, akadályozás; fennakadás,
zavar, viszontagság; meggondolatlanság
przeciwny, -a, -e [1. leżący naprzeciw czegoś;
2. skierowany
w odwrotną stronę;
3. całkowicie odmienny; 4. sprzeciwiający
się czemuś; 5. rywalizujący z kimś w walce
sportowej]
–
ellenkező,
ellentétes,
szembenálló; (przeciwległy) szemközti,
szembenlevő, túlsó, ellentétes, ellenes
przeciwna strona – szemközti oldal; túloldal, túlsó
oldal
przeciwny kierunek – ellenkező irány
przeciwokopy, -a, -e – (dawno, wojsk) ellenakna
przeciwpancerny, -a, -e [stosowany przeciw
broni
pancernej]
–
pácéltörő,
páncélelhárító; páncélprzeciwpancerny pocisk – páncéltörő lövedék
Przeciwpancerny pocisk kierowany (ppk) [to
pocisk rakietowy służący do niszczenia
czołgów i innych wozów bojowych
przeciwnika. Istnieje duże zróżnicowanie
ppk; od ręcznych po duże, montowane na
pojazdach lub śmigłowcach, zdolne
-
Wersja 01 01 2017
niszczyć najlepsze pancerze czołgów] –
páncéltörő rakéta [harckocsik és páncélozott
járművek, valamint más, páncélzattal
rendelkező, kis méretű célok (erődítmények,
bunkerek) elleni rakétafegyver. Az egyszerű
felépítés és a kis méret miatt hajtóműve
szilárd hajtóanyagú, általában két fokozattal,
az első, gyorsítófokozat pár tizedmásodperc
alatt (általában a vetőcsövön belül) kiég, és
menetsebességre gyorsítja a rakétát, azután a
menethajtómű az elért sebességet hosszabb
ideig képes fenntartani. Általában kumulatív
robbanótöltettel rendelkezik.]
przeciwpaństwowy, -a, -e – államellenes
[charakter przeciwpaństwowy: államellenes
karakter]
przeciwpapieski, -a, -ie – pápaellenes
przeciwpowodziowy, -a, -e [zapobiegający
powodzi i jej skutkom] – árvízvédelmi,
áradás v. árvíz elleni
przeciwpożarny, -a, -e; przeciwpożarowy, -a, -e
[służący
do
gaszenia
pożaru,
zabezpieczający przed pożarem] – tűzoltó
przeciwpożarowy, -a, -e [zabezpieczający przed
pożarem, służący do gaszenia pożarów] –
tűzoltóprzeciwprąd [ruch w przeciwnym kierunku
dwóch czynników oddzielonych ścianką
lub niemieszających się, między którymi
zachodzi wymiana ciepła] – (műsz)
ellenáram
przeciwprostokątna
[bok
w
trójkącie
prostokątnym leżący naprzeciw kąta
prostego] – átfogó (matematikai)
przeciwprostokątny, -a, -e – (bok) derékszöggel
szemben fekvő
przeciwrepublikański, -a, -ie – köztársaságellenes
przeciwreumatyczny, -a, -e [zapobiegający
powstawaniu reumatyzmu, stosowany
przy leczeniu reumatyzmu] – reuma elleni
przeciwrokoszony, -a, -e – felkelésellenes,
lázadásellenes
przeciwskurczowy, -a, -e [działający hamująco
na skurcze mięśni, naczyń itp.] – görcs
elleni, görcsoldó
przeciwsłoneczny, -a, -e [chroniący przed
nadmiernym lub szkodliwym działaniem
promieni słonecznych] – nap elleni, napprzeciwsobny mikrofon węglowy – ellenütemű
szénmikrofon
5515
przeciwstawiający się – ellenálló; szembeállító,
szembehelyezkedő; ellenző; ellenkező
przeciwstawianie ― przeciwstawienie [osoba,
rzecz, cecha, zjawisko krańcowo różniące
się od innej osoby, rzeczy, cechy, od
innego zjawiska] – ellenállás, ellenkezés;
elentét; szembeállítás
przeciwstawianie się ― przeciwstawienie się –
szembenállás, szembeszállás; ellenkezés
przeciwstawić — przeciwstawiać [1. zestawić ze
sobą na zasadzie przeciwieństwa postacie,
rzeczy, pojęcia całkowicie od siebie
odmienne; 2. postawić kogoś lub coś
przeciw
komuś,
czemuś
w
celu
przeciwdziałania komuś, czemuś lub
zrównoważenia czegoś] – szembeállítani,
szembehelyezni; ellenezni; ellenkezni
przeciwstawić
kogo/co
komu/czemu
–
szembehelyezni vkit/vmit vkivel/vmivel
przeciwstawić się — przeciwstawiać się
[sprzeciwić się komuś, czemuś] –
ellenkezni,
ellenállni,
szembeszegülni;
ellenszegülni; szembehelyezkedni
przeciwstawiając się – ellenkezve, ellenállva,
szembeszegülve;
ellenszegülve;
szembehelyezkedvei
przeciwstawiający, -a, -e się – ellenkező, ellenáll,
szembeszegülő;
ellenszegülő;
szembehelyezkedő
przeciwstawiać się czemuś – szembe szállni vmivel
przeciwstawność – ellentét
przeciwstawnie – ellentétesen, szembenállóan,
szembehelyezkedően
przeciwstawny, -a, -e [1. całkowicie odmienny;
2. przeciwstawiający się komuś, czemuś] –
ellentétes,
szembenlevő,
szembenálló,
szembehelyezkedő
przeciwszkorbutowy, -a, -e [działający przeciw
szkorbutowi, używany przy leczeniu
szkorbutu, zapobiegający szkorbutowi] –
(lek) skorbut elleni
przeciwszumowy, -a, -e – zajcsillapító
przeciwśrodek [środek zaradczy, sposób na coś]
– ellenszer
przeciwuderzenie [1. natarcie dokonane w
obronie przez wojska odwodów i wojska
ściągnięte z odcinków nieatakowanych;
2. atak zawodnika lub drużyny broniącej
się, mający na celu powstrzymanie lub
odparcie nacierającego przeciwnika] –
ellenlökés,
visszaütés,
visszavágás,
ellentámadás
przeciwwaga [1. obciążnik przymocowany do
ruchomych
części
urządzenia
technicznego, służący do zrównoważenia
-
Wersja 01 01 2017
sił działających na to urządzenie; 2. rzecz
przeciwdziałająca czemuś] – ellensúly
przeciwwaga przy rękojmi – kard ellensúlya a
markolatnál
przeciwważyć [stanowić przeciwwagę dla czegoś
lub kogoś] – ellensúlyozni
przeciwwskazanie [1. okoliczność stanowiąca
przeszkodę w leczeniu chorego danym
lekiem lub daną metodą; 2. okoliczność
stanowiąca przeszkodę w zrobieniu
czegoś] – ellenjavaslat, kontraindikáció;
(med) ellenjavallat
przeciwwskazany, -a, -e [1. niewskazany ze
względu na stan czyjegoś zdrowia;
2. stanowiący przeszkodę w zrobieniu
czegoś] – (orv) ellenjavallt, kontraindikált
przeciwwstrząsowy, -a, -e [1. chroniący przed
wstrząsami – gwałtownymi drgnięciami;
2. zabezpieczony przed negatywnymi
skutkami wstrząsów; 3. stosowany w celu
wyprowadzenia organizmu pacjenta ze
stanu wstrząsu – szoku] – ütés, rázás ellen
védő, ütésbiztos, ütésálló; rezgésérzéketlen
przeciwwybuchowy, -a, -e [chroniący przed
wybuchem czegoś] – robbanás elleni
przeciwzakaźny, -a, -e (antiinfectiosus) – (lat.)
antiinfectiosus, fertőzéselleni
przeciwzapalny,
-a,
-e
[zapobiegający
powstawaniu
stanów
zapalnych
w
organizmie, stosowany przeciwko stanom
zapalnym] – (orv.) gyulladáselleni
przeciwzarazkowy, -a, -e – antiinfectiosus
przecucić (przecucę) – felébreszteni, felkelteni
przecucić się – felébredni, felkelni
przecucić się na tlena – oxigénre felébredni
przecudnie – csodásan, csodálatosan, remekül
przecudny, -a, -e; przecudowny, -a, -e [niezwykle
piękny] – csodás, csodálatos, csodaszép,
nagyszerű, elbűvölő, tüneményes; kitűnő,
remek
przecudna muzyka w filmie – csodaszép filmzene
przecudownie
–
kitűnően,
gyönyörűen,
csodálatosan
przecukrzony, -a, -e – túlcukrozott, túlédesített
przecukrzyć [pot. dodać zbyt dużo cukru] –
túlcukrozni, túlédesíteni
przecukrzenie krwi [zob. hiperglikemia] –
hiperglikemia; túl magas vércukorszint (lehet
fertőzés vagy egyéb, lázzal járó betegség
eredménye is); a vércukorszint növekedése
przecukrzyć [pot. dodać zbyt dużo cukru] –
túlcukrozni, túlédesíteni
przecyganić – áron felül adni el
przecząco – tagadólag, ellentmondóan
5516
przeczący, -a, -e [wyrażający przeczenie] –
(nyelvt.) tagadó; ellentmondó
przeczekać — przeczekiwać [1. czekać przez
pewien czas; 2. poczekać, aż coś
przeminie, skończy się, spełni się itp.;
3. poczekać na coś z większą wytrwałością
niż inni lub czekając, zostać gdzieś dłużej
niż inni] – kivárni, végigvárni, megvárni,
bevárni
przeczekać burzę – megvárni a vihar végét
przeczekać noc – végigvirrasztani v. átvirrasztani
az éjszakát
przeczekanie ― przeczekiwanie – kivárás,
bevárás
przeczekiwanie kilku dni opadów – néhány esős
nap kivárása
przeczenie [1. wyraz, wyrażenie lub zdanie
przeczące; 2. partykuła przecząca] –
ellentmondás, tagadás
przeczep
–
átültetés,
transzplantáció;
transzplantálás;
átültetett
rész,
transzplantátum
przeczep wątroby – májátültetés
przeczepić — przeczepiać [zaczepiając, umieścić
coś w innym miejscu] – hozzáilleszteni,
hozzáfűzni, odacsatolni
przeczesać
(przeczesze)
—
przeczesywać
[1. przeciągnąć grzebieniem, szczotką lub
ręką po włosach; 2. zmienić uczesanie;
3. przeszukać
jakiś
teren
bardzo
dokładnie, zwykle w poszukiwaniu kogoś
lub czegoś] – átfésülni, újrafésülni
przeczesać się — przeczesywać się [1. poprawić
sobie fryzurę; 2. zmienić sobie uczesanie]
– átfésüli a haját, újra megfésülködni
przeczesanie ― przeczesywanie – átfésülés
przeczesywanie budynków – az épületek
átfésülése
przeczesywanie terenu – terület átfésülése
przeczesanie się – átfésülködés
przeczka – keresztbarázda
przecznica [1. ulica prostopadła do głównej
arterii lub innej ulicy; 2. poziome
wyrobisko korytarzowe drążone w
kamieniu w poprzek warstw, łączące szyb
z nachylonymi pokładami lub jeden
pokład z drugim; 3. ulica biegnąca w
poprzek ulicy głównej (przecinająca ją)] –
keresztút, (ulica) keresztutca; (górn)
keresztvágat (druga przecznica na lewo: a
második
keresztutca
balra);
(kolej)
keresztvágány; (mt) harántvonal, átló
przecznik – (ép) kereszgerenda
przeczołgać się — przeczołgiwać się [przebyć
jakąś przestrzeń, czołgając się] – átmészni,
keresztülmászni, átkúszni
-
Wersja 01 01 2017
przeczucie
―
przeczuwanie
[intuicyjne
przeświadczenie, że coś się stanie, zwykle
coś złego] – sejtelem, sejtés, megsejtés,
megérzés; előérzet; átv. szimat
przeczucie telepatyczne – telepátikus előérzet v.
megérzés
przeczuć
(przeczuje)
—
przeczuwać
(przeczuwa) [intuicyjnie
przewidzieć
przyszłe wypadki, zwykle złe] – megérezni,
megsejteni; előre megérezni; előrelátni;
gyanítani; átv. kiszimatolni
przeczuć co, przeczuwać co – megsejteni vmit
przeczuć a. przeczuwać coś – megérezni vmit,
ráérezni vmire
przeczuć (przeczuje), przeczuwać coś złego –
rosszat sejteni
przeczuć pismo nosem – (átv.) kitalálni, rájönni
vmire
przeczulenie [nadmierna wrażliwość na coś] –
érzékenység,
túlérzékenység,
túlzott
ingerlékenység
przeczulić – érzékennyé, túlérzékennyé tenni
przeczulić się – elérzékenyülni; érzékennyé válni
przeczulony, -a, -e [nadmiernie wrażliwy] –
érzékeny, túlérzékeny, ingerlékeny
przeczyć [1. odmawiać słuszności komuś,
czemuś; 2. być w sprzeczności z czymś] –
(czemu) tagadni (vmit); ellentmondani
przeczyć czemuś – ellentmondani vminek;
ellentmondásban van vmivel; rácáfolni vmire
przeczyć komu/czemu – ellentmondani vkinek;
tagani vmit
przeczyć zdroweniu rozsądkowi – ellentmond a
józan észnek
przeczysty, -a, -e [1. nadzwyczaj czysty;
2. niezwykle
szlachetny,
prawy]
–
rendkívül tiszta, nagyon tiszta
przeczyszczający, -a, -e – hashajtó
przeczyszczenie
–
áttisztítás,
megtisztítás;
meghajtás, átöblítés
przeczyścić (przeczyszczę) — przeczyszczać
[1. czyszcząc, usunąć pobieżnie brud;
2. czyszcząc, dokładnie usunąć brud,
osady z czegoś częściowo lub całkowicie
zatkanego;
3. pot.
spowodować
wypróżnienie, rozwolnienie, zwykle przy
niestrawności, zaparciach] – áttisztítani,
kitisztítani, megtisztítani; (hashajtó) hajtani;
meghajtani
przeczyścić komin – kéményt seperni v. tisztítani
przeczyścić się – kitisztulni
przeczytać (przeczytam, -asz, -ają) (co)
[1. czytając, zapoznać się z treścią czegoś;
2. zdołać coś odczytać, rozszyfrować] –
elolvasni, átolvasni; végigolvasni; (na głos)
felolvasni
5517
przeczytać do końca – végigolvasni, elolvasni
przeczytać książkę od deski – (átv.) elolvasni a
könyvet elejétől a végégig, elolvasni a
könyvet az utolsó betűig
przeczytać od deski do deski [pot. czytać całość i
bardzo dokładnie] – elejétől végig elolvasni
przeczytaj! – olvasd el!
przeczytaj mi swoje streszczenie – olvad fel a
kivonatot (amit készítettél); olvad fel az
összefoglalódat
przeczytajmy program! – olvassuk el a
programot!, nézzük meg a moziműsort! stb.
przeczytanie – átolvasás
przeć1 (prę, prze) [1. posuwać się gwałtownie
naprzód; też: z wysiłkiem przemieszczać
się w górę; 2. napierać na coś, na kogoś;
3. usilnie
dążyć
do
czegoś;
4. o
doznaniach, uczuciach: pobudzać do
czegoś; 5. wstrzymując oddech, napinać
grupy mięśni, aby wywołać ucisk na
odpowiednie narządy jamy brzusznej] –
lökni, nyomni, szorítani, tolni; (átv.)
erőltetni, kiharcolni;
2
przeć – (melegtől) izzadni, hervadni, gyengülni
przećwiczać ― przećwiczyć [1. ćwicząc, wprawić
się w wykonywaniu czegoś; 2. ćwicząc z
kimś, przysposobić go do czegoś;
3. nadwerężyć zbyt długimi lub zbyt
intensywnymi
ćwiczeniami;
4. lekko
wychłostać] – gyakorolni, begyakorolni
przećwiczenie – ismételt gyakorlás, árgyakorlás
przećwiczenie
rekrutów
–
újoncképzés;
gyakorlatozás
przećwiczenie wyjścia z samolotu – a
repülőgépből kimenet v. a repülőgép
elhagyásának begyakorlása
przećwiczyć się [nadwerężyć swój organizm zbyt
długimi lub zbyt forsownymi ćwiczeniami]
– begyakorolja magát
przed = przede [1. przyimek komunikujący, że
osoba lub rzecz znajduje się lub została
umieszczona po tej samej stronie danego
obiektu co obserwator albo bliżej przodu
tego obiektu niż tyłu, np. Samochód
zatrzymał się przed gmachem.; 2. przyimek
komunikujący, że osoba lub rzecz
znajduje się lub została umieszczona bliżej
początku czegoś albo wyżej w jakiejś
hierarchii niż obiekt, o którym mowa, np.
Piotr stał w kolejce przed Adamem.;
3. przyimek wraz z użytym po nim
rzeczownikiem nazywający zdarzenie,
względem którego stan rzeczy, o którym
mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej, np.
Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed
odlotem.; 4. przyimek wprowadzający
określenie czasu, jaki upłynął od momentu
-
Wersja 01 01 2017
zajścia danego zdarzenia, np. Statek
odpłynął przed godziną.; 5. przyimek
wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub
zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć
kontaktu, np. Zasłoniła twarz przed
wiatrem.; 6. przyimek wprowadzający
określenie adresata lub świadka czyjejś
wypowiedzi, np. Wyżaliła się przed babcią.;
7. przyimek komunikujący, że dane
zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej
osoby lub grupy osób, np. Rozprawa
odbyła się przed kolegium do spraw
wykroczeń.] – (kogo/co) (vki/vmi) elé;
(kim/czym) (vki/vmi) előtt; elől
przed Chrystusem – (w czasie) Krisztus előtt (Kr.
e.) [latin a. Ch. n]
przed chwilą – (w czasie) az előbb, az imént,
pillanatokkal ezelőtt
przed czasem – (w czasie) idő előtt
przed domem – ház előtt
przed dworzec – pályaudvar elé
przed front wojska – a hadsereg frontja elé
przed jedzeniem czy po jedzeniu? – étkezés előtt
vagy étkezés után?
przed koncertem i po nim – hangverseny előtt és
utána
przed laty – (w czasie) évekkel ezelőtt
przed narodzeniem Chrystusa – Krisztus előtt
(Kr. e.)
przed naszą erą (p. n. e.) [przed narodzeniem
Chrystusa] – (w czasie) időszámításunk
előtt (i.e.)
przed nosem – az orra előtt
przed obiadem – ebéd előtt; délelőtt
przed obliczem prawa – törvény színe előtt
przed oczami – a szeme előtt
przed odejściem – távozás előtt
przed oknem – az ablak előtt
przed paru dniami – (w czasie) pár napja
przed podróżą – utazás előtt
przed południem – délelőtt (9:00 – 12:00)
przed
południem
[przyimek;
rzeczownik,
(narzędnik)] – (w czasie) délelőtt [elöljárószó
+ főnév (eszköz eset)]
przed rokiem – egy évvel ezelőtt
przed rozejściem się – mielőtt elválnánk; elválás
előtt
przed sądem – a bíróság előtt
przed słońcem – a nap elől
przed stu laty – száz évvel ezelőtt; száz éve
przed ślubem aniołek, po ślubie lucyperek –
(közm.) az esküvőig angyal, esküvő után
ördög
przed ślubem, przed ślubiem – házasság előtt
5518
przed świtem – hajnal előtt, hajnalban, jókor
reggel, napkeletnél
przed terminem – határidő előtt
przed tygodniem – (w czasie) egy hete, egy hét
előtt, egy héttel ezelőtt
przed wieczorem – estefelé
przed wojną – (w czasie) háború előtt
przed unio – egyesülés előtt
przed wyjazdem chciałbym (chciałabym) kupić
kilka pamiątek z Polski – elutazás előtt
szeretnék
néhány
lengyelországi
emléktárgyat venni
przed wypowiedzeniem tych słów zaciął się – a
szavak elmondása előtt megakadt (a
beszédben)
przed- [1. pierwszy człon wyrazów złożonych,
których
podstawą
jest
połączenie
przyimka przed z rzeczownikiem, np.
przedrozbiorowy,
przedmieście;
2. przedrostek tworzący od innych
czasowników
czasowniki
pochodne,
zwykle z odcieniem znaczeniowym
czynienia czegoś wobec kogoś, np.
przedłożyć, przedstawić; 3. przedrostek
tworzący rzeczowniki, przymiotniki i
przysłówki pochodne, zwykle z odcieniem
znaczeniowym
wyprzedzania
w
przestrzeni, w czasie, w kolejności, np.
przedmówca, przedostatni, przedwczoraj](szóképző előtag)
przedać ― przedawać (sprzedać, sprzedawać) –
(dawno) eladni, árulni, árusítani
przedajność – megvesztegethetőség
przedajny, -a, -e – (dawno) megvásárolható,
megvesztegethető
przedalpejski, -a, -ie – az Alpokon inneni
(Bawaria – przedalpejski region Niemiec:
Bajorország – Németország Alpokon inneni
régiója)
przedarcie [miejsce, w którym coś jest
przedarte, pęknięte itp.] – széttörés,
elpattanás, szétszakadás
przedarcie się – áttörés
przedarcie się przez szeregi wroga – az ellenség
seregein v. csapatain való áttörés
przedarty, -a, -e – szétszakadt, elszakadt, széttört
przedatować – átkeltezni, keltezést megváltoztatni
przedatować bilet lotniczy – repülőjegyet
átkeltezni
przedatować
dokument
–
a
keltezést
megváltoztatni az okmányon
przedawkować [1. zastosować coś, zwłaszcza lek,
zbyt często lub zażyć zbyt dużą dawkę
leków; 2. użyć czegoś zbyt często] – (orv.)
(gyógyszert) túladagolni
-
Wersja 01 01 2017
przedawnić — przedawniać [spowodować, że coś
z upływem czasu straci moc prawną] –
elavulni; határidőt elmulasztani
przedawnić się — przedawniać się [1. stracić
moc prawną; 2. stracić ważność na skutek
upływu czasu] – elévülni, határideje lejár
przedawnienie [1. zob. preskrypcja; 2. zasada
prawna, według której nie można ścigać
przestępstwa ani dochodzić swoich praw
w sądzie po upływie określonego czasu] –
(stracenie praw) elévülés; elavulás
 przedawnienie
(prawo
cywilne)
przedawnienie roszczeń
 przedawnienie
-
 przedawnienie
-
(prawo
karne)
przedawnienie odpowiedzialności karnej
(prawo
podatkowe)
przedawnienie zobowiązań podatkowych
przedawnienie reklamacyjne – reklamáció
elévülés
przedawnienie
skargi
–
keresetelévülés
[Elévülésen a római jog a kereseti jog
időmúlás következtében való elenyészését
értette, tehát csak az actio szűnt meg, nem
pedig az a jog, amelynek érvényesítésére az
actio szolgált (kivéve a szolgalmat).]
przedawnienie utratne – jogvesztés elévülés útján
przedawniony, -a, -e [1. taki, który stracił moc
prawną; 2. taki, który stracił ważność] –
elévült; (starożytny) elavult; kiöregedett,
erejét vesztett
przedawny, -a, -e [bardzo dawny, prastary] –
nagyon régi
przedaż (sprzedaż) – eladás, árusítás
przedażny, -a, -e (sprzedażny) – (dawno)
eladható, eladó, megvásárolható
przedąć (przedmę, przedmie) – (instrument)
(egyszer) átfújni
przedbałkański, -a, -ie – a Balkántól északra
elterülő
przedbarcze (przedramię) – alkar
przedbieg [bieg eliminacyjny decydujący o tym,
którzy z zawodników mają brać udział w
dalszych eliminacjach lub w finale] –
előfutam
przedborze – liget előtti rész
przedbramie [to jest to umocnienie bramy
warownej w średniowiecznych murach
obronnych (miejskich lub zamkowych) w
postaci warownej przybudówki.
Z
przedbramia rozwinęła się z czasem forma
barbakanu. Przykład zachowanego do
dziś przedbramia stanowi przedbramie
Bramy Krakowskiej w Lublinie.] – a kapu
előtti erődítmény; előkapu
przedbrzask – hajnal, derengés, pirkadás, virradat
przedbrzask jesieni – őszi derengés
przedbrzask lekko mglisty – a hajnal könnyen
ködös
przedburza – a vihar előtti idő
5519
przedchrystusowy, -a, -e – a Krisztus előtti
przedchrystusowy powrót – a Krisztus előtti
megtérés
przedchrześcijański, -a, -ie [poprzedzający
chrześcijaństwo] – kereszténység előtti
przedcywilizacyjny, -a, -e – civilizáció előtti
przedczasowy, -a, -e – nagyon régi
przedczasowy powrót do domu – nagyon régi
hazatérés v. hazaérkezés
przeddnieprzański, -a, -ie – Dnyeperen inneni
[Tereny przeddnieprzańskie: Dnyeperen
inneni területek]
przeddnieprzański i zadnieprzański – Dnyeperen
inneni és Dnyeperen túli
Przeddnieprze – a Dnyeper jobbpartján elterülő
vidék [Dnyeper jobb partján elterülő, valaha
az Osztrák-Magyar Monarchiához tartozó,
inkább mezőgazdasággal foglalkozó, ukránul
beszélő országrész]
Przeddnieprze i Zadnieprze – a Dnyeper jobb és
bal partján elterülő vidékek
przeddziejowy, -a, -e – történelem előtti
przeddzień [dzień poprzedni] – előest, előző est,
az előző nap
przeddźwięk – előhang, bevezető hang
przede [przed] (tylko w wyrażeniach: przede
mną, przede mnie: előttem, elém)
przede dniem – hajnal előtt
przede mną – előttem
przede mnie – elém
przede wszystkim – mindenekelőtt, mindenek
előtt; elsősorban, főleg, különösen
przede[przedrostek
odpowiadający
znaczeniowo
przedrostkowi
przed-,
używany przed zbiegiem niektórych
spółgłosek, np. w przededniu] – (szóképző
előtag)
przedech – szellőztető ablak; huzatnyílás,
szellőztető
przedech piecowy – a kályha huzatnyílása v.
szellőztetője
przedech piwnicy – a pince szellőztető ablaka,
pincelyuk
-
Wersja 01 01 2017
przededniowy, -a, -e; przeddzienny, -a, -e – előző
napi
przedefilować
(przedefiluje)
[1. przejść,
przejechać, defilując; 2. przejść dumnie
wobec większej liczby osób, chcąc zwrócić
na siebie uwagę] – elvonulni, felvonulni
przedegzaminacyjny, -a, -e [poprzedzający
egzamin] – vizsga előtti
przedeklamować
–
elszavalni,
elmondani,
felmondani
przedelekcyjny, -a, -e (konwokacyjny) – (dawno)
(sejm, zjazd) választást megelőző
przedeliberować – alaposan megfontolni
przedelikacić
–
túlfinomítani,
túlságosan
elfinomítani
przedelikatny, -a, -e – (głos, obraz itd.)
túlfinomított, túlságosan elfinomított
przedelikatny aksamitny głos – túlfinomított,
bársonyos hang
przedeń [daw. przed niego] – (dawno) előtte
przedeptać (przedepce v. przedepcze) —
przedeptywać [1. chodząc gdzieś często,
utorować drogę; 2. chodząc często po
jakimś terenie, poznać go dokładnie] –
széttaposni, széttépni
przedeptany, -a, -e – elnyomott, eltaposott
przedestylować [dokonać destylacji czegoś] –
lepárolni, áttisztítani, átdesztilálni
przedęty, -a, -e – átfújt
przedferyjny, -a, -e – (dawno) ünnepelőtti, szünidő
előtti [dzień pierwszy przedferyjny....: ünnep
előtti első nap]
przedferyjny numer gazetki – az újság ünnep
előtti száma
przedfeudalny, -a, -e [poprzedzający feudalizm]
– feudalizmus előtti, a feudalizmust
megelőző
przedfrontowy, -a, -e [1. znajdujący się przed
frontem – miejscem działań wojennych;
2. o chmurach, mgle, opadach itp.:
znajdujący
się
przed
frontem
atmosferycznym] – frontelőtti
przedgangesowy, -a, -e – a Ganges jobbpartján
elterülő
przedgórze [obszar ciągnący się wzdłuż łańcucha
górskiego po tej stronie, ku której
skierowany był napór sił górotwórczych] –
hegyalja
przedgranicze – határsáv
przedgraniczny, -a, -e – határmenti, határszéli
przedgrobowy, -a, -e – halál előtti
przedgrodzie – külváros, előváros; külső vár
przedgwiazdkowy, -a, -e [odbywający się przed
świętami Bożego Narodzenia] – karácsony
v. karácsonyest előtti
5520
przedhistoryczny, -a, -e [poprzedzający okres
historyczny]
–
történelem
előtti,
történelemelőtti
przedimek (łac. articulus) [1. wyraz, który
określa kategorię określoności
lub
nieokreśloności następującego po nim
rzeczownika; 2. część mowy występująca
przed rzeczownikiem (także przed
konstrukcją rzeczownikową, a niekiedy
również przed przymiotnikiem lub
liczebnikiem użytym rzeczownikowo),
wskazująca na jego kategorię określoności
lub nieokreśloności. Odmianą przedimka
jest rodzajnik, który oprócz kategorii
określoności lub nieokreśloności rozróżnia
jeszcze kategorię rodzaju gramatycznego]
– névelő [A névelő olyan nyelvtani
(grammatikai) jelentésű szófaj, amely
általában főnévvel együtt használatos, és
szerepe főleg annak jelzése, hogy milyen
mértékben ismert a főnév által megnevezett
tárgy a beszélők számára, azaz milyen fokú a
tárgy egyénítettsége. Emellett, nyelvtől
függően, más szerepeket is betölthet, mint
például a szám, a nem és az eset jelzése. A
névelő használata szófajváltást is előidézhet,
például melléknév főnevesítését, melléknév
névmásként való használatát stb.]
A névelők fajtáinak a száma nyelvtől függően
különbözik. Sok nyelvben (a magyarban, az
újlatin nyelvekben, a germán nyelvekben stb.)
van:
 határozatlan névelő, amely a tárgy alacsony
fokú
egyénítettségét
jelzi,
azaz
ismeretlenként mutatja be;
 határozott névelő, amely a tárgy magas fokú
egyénítettségére utal, azaz ismertként
mutatja be, vagy ismertnek tekinti.
Egyes nyelvekben ennél több fajta névelőt
tartanak számon. Például a francia nyelv
nyelvtana az anyagnévelőt (article partitif) is
ismeri, amely azt jelzi, hogy egy anyag meg
nem határozott mennyiségéről van szó. A
román nyelv nyelvtana a határozatlan és a
határozott névelőn kívül még kettőt tart
számon, amelyek betöltik a határozott névelő
funkcióját is, de emellett más szerepük is van.
A birtokos névelő (articol posesiv vagy
genitival) a birtokos esetben álló névszókkal a
birtokolt tárgyat képviseli, a melléknévi (vagy
mutató) névelő (articol adjectival vagy
demonstrativ) pedig a melléknevet és a
számnevet főnevesíti.
Más nyelvekben nincs határozott névelő: ilyen
volt a klasszikus latin nyelv (majd a kései
latinban egyre inkább bizonyos mutató
névmásokat – ILLE, ILLA, ILLUD vagy IPSE,
IPSA, IPSUM – kezdtek el ilyen funkcióban
használni) és ilyen a szláv nyelvek többsége
(kivétel a bolgár nyelv és a macedón nyelv).
Ezekben a nyelvekben a tárgy magas fokú
egyénítettségét a névelő hiánya fejezi ki.
-
Wersja 01 01 2017
Helyére vonatkozóan nem minden nyelv
tekintetében és/vagy nem minden névelőre illik
ez az elnevezés, ugyanis egyes nyelvekben a
főnév végére illesztik, például a határozott
névelőt a románban és a bolgárban.
Nyelvtől függően a névelő lehet változatlan
alakú (a magyarban) vagy változó. Például az
újlatin nyelvekben számban és nemben egyezik
a főnévvel, a román nyelvben pedig esetben is,
azaz ragozzák.
przedimek nieokreślony – határozatlan névelő
(egy)
przedimek określony – határozott névelő (a, az)
przedjagielloński, -a, -ie [dziejący się, odbywany,
praktykowany lub powstały przed
okresem panowania Jagiellonów] – a
Jagellók trónralépése v. uralkodása előtti
przedjarmarczny, -a, -e – vásár előtti
przedjarmarczny harmider – vásár előtti lárma v.
zsivaj v. ricsaj
przedjazie – zátony v. zuhatag előtti gát, előgát
przedjesienny, -a, -e [poprzedzający jesień] –
őszelőtti, nyárvégi, nyárutói
przedkapitalistyczny, -a, -e [poprzedzający
kapitalizm] – kapitalizmus előtti
przedkarpacki, -a, -ie – a Kárpátok előterében
levő; a Kárpátoktól északra elterülő [Region
przedkarpacki: előterében levő régió]
przedkazimierzowski, -a, -ie – Nagy Kázmér
lengyel király uralkodása előtti
przedkazimierzowski kościół – Nagy Kázmér
lengyel király uralkodása előtt épült templom
przedklasyczny, -a, -e [odnoszący się do okresu
poprzedzającego klasycyzm; też: tworzący
w
tym
okresie]
–
preklasszikus;
klasszicizmus előtti; a klasszicizmust
megelőző
przedkładać [zob. przedłożyć] – előterjeszteni,
javasolni, benyújani, elétenni, felterjeszteni
przedkładać projekt ustawy – törvényjavaslatot
előterjeszteni v. beterjeszteni
przedkładać rodzinę ponad wszystko – csak a
családjának él
przedkonstytucyjny, -a, -e – alkotmány előtti
[Okres przedkonstytucyjny 1860–1866]
przedkop – (wojsk) védőárok, fedárok
przedkoronacyjny, -a, -e – koronázás előtti
[Sejmik przedkoronacyjny województwa
krakowskiego:
a
Krakkói
Vajdaság
koronázást megelőző gyűlése]
przedkoronacyjny tytuł – koronázás előti cím
przedlecie – nyárelő, tavaszutó
przedlecie na zachodzie i południu Polski –
nyárelő Lengyelország nyugati és déli részén
przedletni, -ia, -ie – nyár előtti, nyárelői
przedletni wieczór – nyárelői este
5521
przedlęźwiowy, -a, -e – (bonc) praelumbaris
(izomzat)
przedłożenie – előterjesztés, beterjesztés
przedłożyć — przedkładać [1. wyjaśnić coś
komuś; 2. przedkładać: uważać coś za
ważniejsze od czegoś innego; 3. dać komuś
coś do wglądu, rozpatrzenia lub oceny] –
előterjeszteni, javasolni, benyújani, elétenni,
felterjeszteni
przedłożyć do zapłaty – fizetésre benyújtani
przedłożyć dowód – bizonyítékot benyújtani
przedłożyć komu prośbę – kéréssel fordulni vkihez
przedłożyć projekt ustawy – törvényjavaslatot
előterjeszteni v. beterjeszteni
przedłubać – átfúrni, kilyukasztani, átlyukasztani
przedłużacz [1. przewód elektryczny zakończony
z jednej strony wtyczką, z drugiej
gniazdkiem, służący do przedłużania
innego przewodu elektrycznego; 2. to, co
przedłuża
jakiś
przedmiot,
jakieś
urządzenie]
–
halogató,
késlekedő;
ceruzahosszabbító; meghosszabbító; (vill.)
hosszabbító, elosztó; hosszabbítózsinór
przedłużenie [to, co stanowi dalszą część czegoś]
–
meghosszabbítás;
hosszabbítás;
megnyújtás; prolongálás; (jegy) érvényesítés
przedłużenie pobytu w hotelu – a szállodai
tartózkodás meghosszabbítása
przedłużka wekslowa (czekowa) – (kat.:
ekonomika, prawo) váltótoldat (csekktoldat)
przedłużony, -a, -e – meghosszabbodott, megnyúlt
przedłużyć — przedłużać [1. powiększyć długość
czegoś; 2. sprawić, że coś trwa dłużej, niż
przewidywano; 3. spowodować, że coś jest
ważne, przydatne dłużej] – elnyújtani,
meghosszabbítani; (ruhát) leengedni
przedłużyć
kontrakt
–
szerződést
meghosszabbítani
przedłużyć pobyt o jeden dzień – egy nappal
meghosszabbítani a szobafoglalást
przedłużyć termin – meghosszabbítani a határidőt
przedłużyć się — przedłużać się [1. stać się
dłuższym;
2. trwać
dłużej,
niż
przewidywano,
lub
za
długo]
–
meghosszabbodni
przedmajowy, -a, -e – május előtti [weekend
przedmajowy: május előtti hétvége]
przedmecz [mecz odbywający się bezpośrednio
przed meczem głównym] – előmérkőzés
-
Wersja 01 01 2017
przedmiejski, -a, -ie – külvárosi, elővárosi
przedmieście
[1.
historycznie
jednostka
osadnicza związana funkcjonalnie z
miastem, jednak leżąca poza obszarem
jego jurysdykcji; 2. peryferyjna dzielnica
miasta;
3. obszar
zabudowany
przylegający bezpośrednio do dużego
miasta] – előváros, külváros; kültelek [np.
Krakowskie Przedmieście: Krakkó Előváros
Varsóban];
peremváros,
külterület,
peremkerület (miasteczko blisko miasta)
przedmiot [1. rzecz, materialny element świata;
2. jedna z nauk objęta programem
nauczania w szkole lub na studiach
wyższych; 3. temat, treść, wątek czegoś;
4. to, co lub ten, kto skupia na sobie czyjąś
uwagę, podlega czyjemuś działaniu;
5. filoz. obiekt poznania i działalności
człowieka] – tárgy, dolog; (nauk) tantárgy;
(obrabiany)
munkadarab;
(zawodowy)
szaktárgy; (nyelvt.) tárgy [a nyelvtanban az
a mondatrész, mely azt a személyt vagy
dolgot nevezi meg, akire v. amire
közvetetlenül ráhat az ige jelölte cselekvés.
A tárgy általában kétféle lehet: vagy már
meg van készen s a cselekvés csak ráirányul,
vagy még csak a cselekvés által jön létre,
annak eredménye, célja]; (temat) téma
przedmiot (badania) – kísérleti (vizsgálati)
személy
przedmiot badań – a kutatások tárgya
przedmiot czci – tisztelet tárgya
przedmiot do wyboru – szabadon választható
tantárgy
przedmiot
do wygrania
na
lotem
–
nyereménytárgy
przedmiot egzaminacyjny – vizsgatárgy
przedmiot fakultatywny – fakultatív tantárgy
przedmiot kalkulacji – kalkuláció tárgya
przedmiot maturalny – érettségi tárgy
przedmiot nauczania – tantárgy
przedmiot obowiązkowy – kötelező tantárgy
przedmiot obowiązkowy (do wyboru spośród
kiulku) – kötelezően választható tantárgy
przedmiot obrad – tárgyalási téma; a tárgyalás
tárgya
przedmiot opodatkowania; przedmiot podatku –
adótárgy
przedmiot prawa, zobowiązania, własności itp.
[rzecz, postępowanie, umowa itp., na które
rozciągają się pewne normy prawne] –
birtoktárgy, jog tárgya, kötelezettség tárgya
stb.
przedmiot pracy – munkatárgy
przedmiot rozmowy – a beszélgetés v. beszéd
tárgya; beszédtárgy
5522
przedmiot spożycia – fogyasztás tárgya
przedmiot szkolny – tantárgy
przedmiot sztuki – műtárgy; művészeti tárgy; a
művészet tárgya
przedmiot ubezpeczienia – biztosítási tárgy; a
biztosítás tárgya
przedmiot ulubiony – kedvenc tantárgy
przedmiot wartościowy – vagyontárgy
przedmiot wykładowy – tantárgy
przedmiot zawodowy – szaktárgy
przedmiotowo – tárgyilagosan, objektíven
przedmiotowość – objektivitás, tárgyilagosság,
tárgyi hűség
przedmiotowość w malarstwie – tárgyszerűség a
festészetben
przedmiotowa odmiana czasownika – (gram)
tárgyas igeragozás
przedmiotowy, -a, -e [1. dotyczący przedmiotu
lub
przedmiotów
–
materialnych
elementów rzeczywistości; 2. odznaczający
się instrumentalnym podejściem do kogoś,
do czegoś; 3. filoz. odznaczający się
obiektywizmem,
rzeczowością;
4.
dotyczący jednej z nauk objętych
programem
szkolnym;
5. będący
przedmiotem prawa] – objektív, tárgyi,
tárgyas, tárgyilagos, tárgyszerű; szóbanforgó
przedmiotowe zdanie podrzędne – tárgyi
mellékmondat
przedmiotowy sposób malowanie – naturalista
festő mód; tárgyi festészet
przedmioty codziennego użytku – mindennapos
használati tárgyak, használati cikkek v.
eszközök
przedmioty
humanistyczne
[przedmioty
zajmujące się człowiekiem jako istotą
społeczną i jego wytworami, np. językiem,
literaturą, sztuką, historią] – humanista v.
humán tárgyak (pl. nyelv, irodalom,
művészet, történelem)
przedmioty spożycia – fogyasztási cikkek
przedmioty stałe i fakultatywne w nauczaniu
szkolnym – kötelező és fakultatív tantárgyak
(iskolában)
przedmioty święte – zob. Święte przedmioty –
kegytárgyak, szent tárgyak (szentképek,
kegyszobrok, amulettek stb.)
przedmioty w użytkowaniu – használati tárgyak
-
Wersja 01 01 2017
przedmiotowy, -a, -e [1. dotyczący przedmiotu
lub
przedmiotów
–
materialnych
elementów rzeczywistości; 2. odznaczający
się instrumentalnym podejściem do kogoś,
do czegoś; 3. filoz. odznaczający się
obiektywizmem,
rzeczowością;
4.
dotyczący jednej z nauk objętych
programem
szkolnym;
5. będący
przedmiotem prawa] – tárgyi, tárgyas;
szóbanforgó
przedmostowy, -a, -e – (a) híd előtti; (a) híd előtt
levő; hídfőprzedmoście – hídfő
Przedmoście – lengyel földrajzi nevek
2 miejscowości w Polsce:
 Przedmoście - wieś w woj. dolnośląskim, w




pow. głogowskim, w gminie Głogów
Przedmoście - wieś w woj. dolnośląskim, w
pow. średzkim, w gminie Środa Śląska
Zobacz też:
Przedmoście
(fortyfikacja)
pozycja
obronna przed mostem, przyczółek
Przedmoście rumuńskie - polska koncepcja
militarna
Przedmoście Warszawskie - linia fortyfikacji
i umocnień
przedmowa [omówienie charakteru, historii
powstania, intencji dzieła, zamieszczone
na początku książki] – előszó, bevezetés
(bev.)
przedmowca, przedmówca; przedmówczyni
[osoba przemawiająca bezpośrednio przed
kimś] – előző szónok, megnyitó szónok, az
előtte szóló
przedmuchać
—
przedmuchiwać
[1. dmuchaniem przepchnąć coś przez
jakiś otwór; 2. o wietrze: przeniknąć na
wskroś] – átfújni, kifújni
przedmurze [1. zob. przedgórze; 2. pierwszy od
strony zewnętrznej niższy mur otaczający
właściwy mur obronny miasta lub zamku;
3. miejsce szczególnie narażone na ataki ze
względu na swe położenie] – előfal,
védőfal; várfal; (bonc) claustrum
przedni, -ia, -ie [1. znajdujący się na przodzie;
2. będący w bardzo dobrym gatunku;
3. przodujący w czymś; 4. idący lub stojący
na przodzie] – (znajdujący się na przedzie)
elülső, mellső, első; (przodowy) elő-, él-;
(wyborny) elsőrendű, kiváló, prima, remek,
kitűnő
przednia część – vminek az eleje; előrész,
mellsőrész, eleje
przednia gatunek – kitűnő v. első v. legjobb v.
legfinomabb minőség
przednia łapa – mellső láb; mancs
przednia noga – (u zwirząt) elülső v. mellső láb
5523
przednia placówka – előretolt állás
przednia ręka – mellső kéz
przednia straż – előőrs
przednia strona – első oldal, előlap; előlnézet
przednia szynka [przednia część półtuszy
wieprzowej] – első v. mellső sonka
przednie wino – kitűnő bor
przednica – első, elülső v. mellső rész; előrész,
eleje vminek
przednica średnia (górna) – közép eleje (felső
eleje)
przednica wozu – a kocsi eleje
przedniejszy, -a, -e [stopień wyższy od
przymiotnika: przedni (będący w bardzo
dobrym gatunku)] – legelső, legkiválóbb,
legkitűnőbb
przednio – remekül, kiválóan, kitűnően
przedniojęzykowy, -a, -e – (nyelvt.) elülső
nyelvállású
przedniość – vminek a kitűnő, pompás, finom volta
przedniość pomysłu - a gondolat v. ötlet v. terv v.
elgondolás v. javaslat kitűnősége
przednówek [daw. okres przed nowymi zbiorami
do pierwszych żniw] – betakarítás v. aratás
előtti időszak
przednówkowy, -a, -e – aratás előtti [Obiad
przednówkowy: aratás előtti ebéd]
przedobiedni, -ia, -ie; przedobiadowy, -a, -e
[przypadający
przed
obiadem]
–
ebédelőtti, délelőtti
przedobozowy, -a, -e – (raport, apel, zwiad) a
tábor előtt levő [zwiad przedobozowy: tábor
előtti felderítés]
przedobry, -a, -e – nagyon jó, rendkívül jó
przedobry człowiek – nagyon jó ember
przedobrzyć — przedobrzać [mając dobre
intencje, przesadzić w ulepszaniu czegoś]
– (közb.) túlbuzgóan cselekedni, túllőni a
célon
przedodrzański, -a, -ie – az Oderán inneni, az
Odera jobb partján fekvő
przedojrzały, -a, -e – (wiek) túlérett, nagyon érett
przedojrzały owoc lub warzywo – túlérett
gyümölcs vagy zöldség
przedokienny, -a, -e – ablak előtti
przedokienny park a. ogródek – ablak előtti park
v. kertecske
przedokienny rolety – ablak előtti sötétítő függöny
v. redőny
przedokopowy, -a, -e – az árok előtt levő; árok
előtti [od ulicy Nowowiejskiej okopy (a i
ulica Przedokopowa): régi Przedokopowa
utcától; po dawnej ulicy Przedokopowej: a
(Varsóban) régi Przedokopowa utcán]
-
Wersja 01 01 2017
przedonegdaj
–
harmadnapja,
a
minap
[przedonegdaj wycieczkę zrobiłem na
Kalwaryą:
a
minap
a
Kálváriára
kirándultam]
przedonegdajszy, -a, -e – három nappal ezelőtti
przedoperacyjny, -a, -e [poprzedzający operację]
– műtét előtti
przedoskonały, -a, -e – nagyszerű, a
legnagyszerűbb, remek, pompás
przedoskonały kadr – nagyszerű v. remek
filmkocka
przedostać się (przedostanie się) — przedostawać
się (przedostaje się) [1. dotrzeć dokądś,
pokonując
trudności;
2. zwykle
o
substancjach, zapachach, dźwiękach:
wniknąć do wnętrza czegoś; 3. o
informacjach, wiadomościach: dotrzeć
dokądś] – befurakodni v. betolakodni;
eljutni, átjutni, átmenni, átérni, odaérni
przedostać się do szeregów partii – befurakszik v.
betolakszik a pártba
przedostać się do wiadomości – (hír) kiszivárog
przedostateczny, -a, -e – (stan, tekst, sąd) a végsőt
megelőző, utolsó előtti; még nem végleges,
végprzedostatni, -ia, -ie [drugi od końca] – utolsó
előtti
przedostojni, -a, -ie – nagyon nyájas v. barátságos
Kármelhegyi Boldogasszony
július 16
A Kármelhegyi Boldogasszony tisztelete a 14.
században jelent meg, az ünnep középpontjában
Szűz Mária kegyelmessége áll.
PROPRIO IN LATINO DELLA S. MESSA
tratto dal Missale Romanum a.D. 1962 promulgatum
e traduzione italiana delle letture secondo
la traduzione proposta dalle CEI
16 Luglio
BEATA MARIA VERGINE
DEL MONTE CARMELO
…Regina Mundi dignissima, Maria Virgo
perpetua, intercede pro nostra pace et salute, que
genuisti Christum Dominum, Salvatorem
omnium, alleluia.
…Most noble Queen of the world, Mary, ever
Virgin, intercede for peace and salvation, who
didst bring forth Christ our Lord, the Savior of
mankind.
*
…Królowo świata przedostojna, Maryjo Panno
wieczna, któraś porodziła Chrystusa Pana,
zbawcę wszystkich, proś dla nas o pokój i
zbawienie, alleluja.
5524
przedowcipny, -a, -e – nagyon szellemes v. tréfás
przedowcipny kolega – nagyon szellemes
munkatárs
przedozować [1. zastosować zbyt dużą dozę
czegoś, zwłaszcza leku; 2. przesadzić w
stopniowaniu nasilenia czegoś, np.
napięcia w filmie] – túladagolni
przedpałacowy, -a, -e – (dziedziniec, park, okres)
palota előtt levő
przedpapieski, -a, -ie – (czas, okres) a pápaság
előtti
przedpiastowski, -a, -ie [dziejący się, odbywany,
praktykowany lub powstały przed
okresem panowania Piastów] – (gród,
okres) a Piastok előtti; a Piastokat megelőző
przedpiekielny, -a, -e – a pokol tornácán levő
przedpiekle [1. przedsionek piekła; 2. miejsce
położone
na
dalekich
krańcach
zamieszkanego terenu; 3. wydarzenie lub
miejsce przysparzające cierpienia, będące
zapowiedzią czegoś jeszcze bardziej
nieprzyjemnego] – (egyh) a pokol tornáca
[Dante Pokla: a bűnös lelkek, bűneik
súlyosságától függően különböző fajtájú és
mértékű büntetésben részesülnek: a pokol
tornácán a meg nem keresztelt emberek
(újszülöttek és a kereszténység előtt élők)];
(átv.) istenhátamögötti hely, zug, sarok
przedpiersie [nasyp ziemny stanowiący osłonę
przed ogniem nieprzyjacielskim] – mellvéd
przedplon [1. każdy zasiew poprzedzający na
danym polu następującą po nim uprawę
roślin; też: roślina poprzedzająca roślinę
uprawianą po niej na tym samym polu;
2. uprawa o przejściowym charakterze,
przygotowująca odpowiednie warunki
środowiska dla odnowienia lasu przez
sadzenie właściwych gatunków drzew; też:
drzewa i krzewy przeznaczone na tę
uprawę] – korai zöldség, primőr;
elővetemény [minden termesztett növény,
amelyet más termesztett növény követ
ugyanazon a területen]
przedpłata
[określona
suma
pieniędzy,
stanowiąca część ceny towaru, wpłacana z
góry w celu uzyskania gwarancji jego
zakupu w określonym terminie] –
előfizetés, előfizetési díj; előleg
przedpłata długu – tartozási előleg
przedpłata na kwartał – előfizetési díj negyedévre
-
Wersja 01 01 2017
przedpłata na rok – előfizetési díj egy évre; éves
előfizetési díj
przedpłata na samochód – előfizetés gépkocsira;
gépkocsi előfizetés
przedpłatnik – előfizető
przedpłatny, -a, -e – (System) előre fizetendő
przedpoborowy, -a, -e [1. poprzedzający pobór
do
wojska;
2. będący
w
wieku
przedpoborowym] – sorozás előtti
przedpoborowy
[mężczyzna
w
wieku
przedpoborowym] – sorozás előtt álló ffi
przedpodziałowy, -a, -e – (hist) (stan)
Lengyelország felosztása előtti
przedpogrezbowy, -a, -e – temetés előtti
przedpokład – előfedélzet
przedpokoik – kis előszoba, előszobácska
przedpokojowy1 – (dawno) inas, ajtónálló
przedpokojowy2, -a, -e – előszobai, előszobás
przedpokojowy3, -a, -e [poprzedzający zawarcie
pokoju] – a béke megkötése előtti
przedpokój [pomieszczenie znajdujące się
bezpośrednio za drzwiami wejściowymi
mieszkania, biura itp., z którego wchodzi
się do innych pomieszczeń, pokoi] –
előszoba, belépő
przedpokój z artesolą – lépcsőfülkés konyha,
előszoba kufferpadlással
przedpole
[1. teren
znajdujący
się
w
bezpośredniej bliskości czegoś; 2. sfera, w
której można wyodrębnić elementy
charakterystyczne dla jakiegoś zjawiska,
np. literatury, sztuki; 3. teren znajdujący
się przed stanowiskiem myśliwego; 4. w
piłce nożnej: część boiska znajdująca się
przed bramką; 5. teren leżący przed
zajętymi przez wojska stanowiskami; 6.
teren znajdujący się przed pozycjami (z
przodu,
od
strony
nieprzyjaciela)
zajmowanymi
przez
wojska
lub
stanowiska ogniowe] – előtér; (wojk)
előterep
przedpołudnie [pora między rankiem a
południem] – délelőtt (de.)
przedpołudniowy, -a, -e – délelőtti
przedporanny, -a, -e – hajnali, kora reggeli
przedporanny serwis informacyjny – hajnali
információs szerviz
przedporcie, przedport [obszerny basen przy
wejściu do portu wodnego] – a kikötő
bejárata
przedporodowy, -a, -e [poprzedzający poród] –
szülés előtti
przedpoście
[Przedpoście
czyli
czas
Siedemdziesiątnicy
(Tempus
Septuagesimæ),
wprowadził
do
5525
kalendarza w VII papież św. Grzegorz I
Wielki. Jest to swoiste przygotowanie do
Wielkiego Postu obejmującego trzy
kolejne niedziele przed Środą Popielcową:
Niedziela
Siedemdziesiątnicy
(zwana
Niedzielą
Starozapustną),
Niedziela
Sześćdziesiątnicy
(Mięsopustna)
i
Niedziela Pięćdziesiątnicy (Zapustna).] –
(egyh) a nagyböjt előtti három hét
przedpotopowy, -a, -e [1. pochodzący z bardzo
odległej epoki; 2. pot. stary i niemodny] –
özönvíz előtti
przedpotopowe suknie – ósdi v. vízözönelőtti
ruhák
przedpowstaniowy; przedpowstańczy, -a, -e
[poprzedzający powstanie] – felkelés előtti
przedproże [1. stopień lub stopnie przed
wejściem do budynku; 2. zob. przedpole] –
küszöb előtti hely
przedramienny, -a, -e – alkari [(medycyna) gips
przedramienny biały: fehér alkari gipsz]
przedramię [część ręki od łokcia do nadgarstka]
– (bonc) alsókar, alkar; antibrachium
przedranny, -a, -e [poprzedzający ranek] –
hajnali, kora reggeli
przedrapać ― przedrapywać – átkaparni,
kaparással lyukat csinálni
przedrapać się – áttöri magát vhová
przedrapać się tam gdzie ciepło – áttöri magát
oda, ahol meleg van
przedrążyć [drążąc, przedostać się na drugą
stronę, przebić się przez coś] – átvájni,
átvésni, szétvájni
przedrenesansowy, -a, -e [poprzedzający
renesans, tworzący w tym okresie] –
reneszánsz előtti, a reneszánsz megelőző
przedrenować – (műsz) alagcsövezés
przedreptać (przedrepcze v. przedrepce) [przejść
gdzieś małymi kroczkami] – áttipegni vmin
przedrewolucyjny,
-a,
-e [poprzedzający
rewolucję] – forradalom előtti
przedręcze – (bonc) kéztő
przedgrać – megrezzenni, megreszketni
przedrogatkowy, -a, -e – (szaniec) városszéli,
külvárosi
przedrogi, -a, -ie – nagyon drága
przedrogi pierścionek – értékes gyűrű
przedrogi produkt – nagyon drága termék
przedromantyczny, -a, -e [poprzedzający
romantyzm, tworzący w tym okresie] –
preromantikus, romantika előtti
przedrostek, prefiks [w językoznawstwie jest to
fragment
wyrazu
(tzw.
morfem)
dodawany po lewej stronie do słowa
podstawowego lub jego rdzenia (czyli do
-
Wersja 01 01 2017
podstawy
słowotwórczej),
służący
tworzeniu wyrazów pochodnych. Wyraz
może nie posiadać żadnego prefiksu, może
posiadać jeden lub więcej prefiksów.] –
(lat.) praefixum; (nyelvt) igekötő (ik.),
előrag, előtag, előképző
przedrostek
czasownikowy;
przedrostek
czasownika – igekötő
przedrostki dwójkowe [stosowane w informatyce
przedrostki
jednostek
miary
o
identycznych nazwach i oznaczeniach jak
przedrostki SI, ale o mnożniku 103
zastąpionym przez 210 (103 = 1000 ≈ 1024
= 210). Dodatkowo przedrostek kilo jest
często oznaczany literą K, a nie k jak w
układzie SI. Zastosowanie przedrostków
dwójkowych jest bardzo praktyczne, jeśli
operujemy wielkościami dla których
naturalnym jest dwójkowy system
liczbowy,
np.
rozmiarami
pamięci
komputerowej. Ponieważ takie użycie
przedrostków SI nie jest zgodne z ich
oryginalnym przeznaczeniem, w 1999 r.
IEC
zaproponowało
metodę
wyeliminowania rozbieżności. Polegała
ona na dodaniu po znaku mnożnika
(pisanym zawsze wielką literą) litery i, i
zastąpienie
drugiej
sylaby
nazwy
mnożnika przez bi (od binarny).
Przykładowo KiB, czyli kibibajt ma
oznaczać 1024 bajty, w odróżnieniu od kB,
czyli kilobajta oznaczającego 1000 bajtów.
Propozycja ta przyjmuje się jednak
bardzo powoli, mimo że używane są coraz
wyższe mnożniki powodujące coraz
większe rozbieżności.] – bináris prefixumok
[a bináris prefixumokat (más néven bináris
előtagokat
vagy
előtétszókat)
a
számítástechnikában
használják
az
alapmértékegység kerek többszöröseinek
rövidítésére. Összevethető a decimális
prefixummal. A jelenleg (2009) hivatalosan
hatályos előírás által követett szabvány a
KiB, MiB, GiB, TiB alakú, új informatikai
mértékegységeket eredményezte.]
przedrozbiorowy, -a, -e [poprzedzający rozbiory
Polski] – Lengyelország felosztása előtti
przedruk [1. ponowne wydrukowanie, bez zmian
w tekście, dzieła literackiego, pracy
naukowej,
artykułu
itp.
lub
ich
fragmentów; 2. dzieło literackie, praca
naukowa, artykuł itp. wydrukowane
ponownie, bez zmian] – utánynyomás,
utánnyomat, lenyomat, másolat
przedruk homograficzny – fakszimile
przedrukować
—
przedrukowywać
[opublikować w prasie, w książce itp. tekst
5526
już poprzednio gdzieś drukowany] –
utánnyomást készíteni, újra nyomni
przedrwić – kinevetni
przedrwiwać – megtréfálni vkit; csúfot űzni vkiből
przedrwiwanie –
megtréfálás, kifigurázás,
kicsúfolás
przedrzeć (przedrę) — przedzierać [1. drąc,
rozdzielić coś na części; 2. o świetle,
błysku, głośnym dźwięku itp.: nagłym
pojawieniem się przerwać całkowitą
ciemność, ciszę itp.] – szétszakítani, eltépni
przedrzeć się — przedzierać się [1. zostać
przedartym; 2. przedostać się przez coś z
trudem; 3. osiągnąć cel, pokonawszy
problemy,
trudności;
4. o
świetle,
dźwiękach itp.: przedostać się przez coś,
co zamyka lub utrudnia dostęp do czegoś]
– elszakadni, kilyukadni; átjutni, keresztül
vergődni, törtetni; (fény) szűrődni
przedrzeć się przez gesty las – átvergődni a sűrű
erdőn
przedrzemać [drzemać przez pewien czas] –
lustálkodni, tétlenkedni
przedrzemać się [przespać się trochę] –
elszundítani, szunyókálni
przedrzeźniać [1. naśladować w ośmieszający
sposób czyjeś gesty, mimikę, ruchy,
sposób mówienia itp.; 2. naśladować w
złośliwy sposób] – kifigurázni (vkit)
przedrzeźniacz [pot. ten, kto przedrzeźnia kogoś]
– utánzó, csúfoló, kicsúfoló, csúfolkodó
ember
Przedrzeźniacz północny (Mimus polyglottos) [to
jest ptakiem z rodziny przedrzeźniaczy z
rodzaju
mimus.
Jest
to
jedyny
przedstawiciel
przedrzeźniaczy
w
Ameryce Północnej; 2. ptak mający
zdolność
naśladowania
zasłyszanych
głosów, żyjący w Ameryce Północnej] énekes gezerigó más néven amerikai
gezerigó (Mimus polyglottos) [a madarak
osztályának a verébalakúak (Passeriformes)
rendjéhez és a gezerigófélék (Mimidae)
családjához tartozó faj.]
przedrzeźniacki, -a, -ie [przymiotnik od:
przedrzeźniacz]
–
utánzó,
csúfoló,
kicsúfoló, csúfolkodó
przedrzeźnić, przedrzeźniać [naśladować w
ośmieszający sposób czyjeś gesty, mimikę,
ruchy, sposób mówienia itp.] – csúfolni,
-
Wersja 01 01 2017
kicsúfolni; kifigurázni; kigúnyolni; utánozni,
majmolni
przedrzeźniać się [1. przedrzeźniać siebie
nawzajem; 2. daw. przekomarzać się z
kimś] – csúfolja, kicsúfolja magát
przedrzeźnianie – majmolás, utánzás, kicsúfolás
przedscena – a színpad eleje, proszcánum, a
színpadnak az előfüggöny és a zenekari árok
közötti része
przedsejmowy, -a, -e – a Szejm összeülése előtti
przedsezonowy, -a, -e [poprzedzający jakiś
sezon] – évad v. szezon előtti
przedsień (dziedziniec) – előszoba, bejárat, pitvar
przedsiębiorca [właściciel przedsiębiorstwa] –
vállalkozó (ffi); (dawno) maszek
przedsiębiorca budowlany – építkezési v. építési
vállalkozó
przedsiębiorca indywidualny – egyéni vállalkozó
przedsiębiorca prywatny – magánvállalkozó
przedsiębiorca przewozowy – fuvaros, fuvarozási
v. szállítási vállalkozó
przedsiębiorczość [cecha charakteru lub zespół
cech i zachowań właściwych przede
wszystkim dla przedsiębiorców. Twórcą
tego pojęcia jest mgr inż. Michał
Młodawski]
–
vállakozó
szellem,
vállalkozás, vállalkozási kedv
przedsiębiorczość państwowa – állami vállalkozás
przedsiębiorczość prywatna – magánvállakozás
przedsiębiorczość wolna – szabadvállalkozás
przedsiębiorczy, -a, -e [chętny do podejmowania
różnych spraw i umiejący je pomyślnie
załatwić] – vállalati; (pomysłowy) vállalkozó
kedvű v. szellemű
przedsiębiorstwa samorządowe – önkormányzati
vállalatok
przedsiębiorstwo [1. wyodrębniona prawnie,
organizacyjnie i ekonomicznie jednostka
prowadząca działalność gospodarczą w
celu osiągnięcia zysku. W jej skład
wchodzą mniej lub bardziej odrębne
jednostki
gospodarcze,
nazywane
zakładami; 2. art 55 z indeksem
pierwszym KC - jest zorganizowanym
zespołem składników niematerialnych i
materialnych
przeznaczonym
do
prowadzenia działalności gospodarczej] –
vállalat (v., váll.), cég, vállalkozás
przedsiębiorstwo agencyjne – ügynöki vállalat,
ügynökség
przedsiębiorstwo akcyjne – részvényvállalat
przedsiębiorstwo bankowe – bankvállalat
przedsiębiorstwo budowlane – építkezési v.
építési vállalat
5527
przedsiębiorstwo
budowlano-montażowe
–
épületszerelő vállalat
przedsiębiorstwo budżetowe – központi vállalat;
költségvetési vállalat
przedsiębiorstwo centralne – központi vállalat
przedsiębiorstwo deficytowe – deficites v.
veszteséges vállalat
przedsiębiorstwo
detaliczne
handlowe
–
kiskereskedelmi vállalkozás v. vállalat
Przedsiębiorstwo dla Handlu Wyrobami
Włókienniczymi
–
(dawno)
Textilkereskedelmi Vállalat
Przedsiębiorstwo dla Handlu Zagranicznego
Drewnem, Papierem oraz Materiałem
Opałowym – (dawno) Fa-, Papír- és
Tüzelőanyag Külkereskedelmi Vállalat
przedsiębiorstwo dostawca – eladó, értékesítő
vállalat
przedsiębiorstwo ekspedycyjne – szállítási
vállalat
przedsiębiorstwo eksportowe [Przedsiębiorstwo
Exportowo-Importowe TOM-MARG Sp.
z o.o. - Kraków] – exportvállalat
Przedsiębiorstwo
Eksportu
Wyrobów
Tekstylnych – (dawno) Textilkiviteli
Vállalat (HUNGAROTEX)
przedsiębiorstwo
gastronomiczne
–
gasztronómiai vállalat
przedsiębiorstwo geologiczne – geológiai vállalat
przedsiębiorstwo gospodarki komunalnej –
közületi vállalat
przedsiębiorstwo górnictwa węglowego –
szénbánya
vállalat
[Warszawskie
Przedsiębiorstwo Geologiczne Górnictwa
Węglowego: Varsói Geológiai Szénbánya
Vállalat]
przedsiębiorstwo górnicze – bányavállalat
przedsiębiorstwo handlowe – kereskedelmi
vállalat
przedsiębiorstwo
handlu
detalicznego
–
kiskereskedelmi vállalat
Przedsiębiorstwo Handlu Detalicznego Sprzętem
Rowerowym, Radiowym i Elektrycznym –
Kerékpár,
Rádió
és
Villamossági
Kiskereskedelmi Vállalat; Keravill Nagy- és
Kiskereskedelmi Rt. (KERAVILL) [1950ben alakult Kerékpár, Rádió és Villamossági
Kiskereskedelmi
Vállalat
néven.
A
kereskedelmi korlátok eltörlését követően
1973-tól KERAVILL Kereskedelmi Vállalat.
Elsőként vezette be Magyarországon 1961ben a minta utáni árusítást. 1966-tól
általánosította az önkiszolgáló rendszert. Az
1980-as években áruház jellegű bolthálózatát
fejlesztette és bevezette a telefonos
értékesítést. 1989-ben részvénytársasággá
-
Wersja 01 01 2017
alakult. A 1990-es évek végén hazánkban
megjelentek az elektronikai termékeket
árusító multinacionális cégek, melyek lassan
kiszorították a piacról. A Keravill 2004
decemberében megszünt.]
przedsiębiorstwo
handlu
hurtowego
–
nagykereskedelmi vállalat
Przedsiębiorstwo
Handlu
Pasmanterią
i
Tkaninami Dekoracyjnymi – Rövidáru és
Lakástextil
Kiskereskedelmi
Vállalat
(RÖLTEX) [Röltex Ker. Kft. (Röltex
Áruház)]
Przedsiębiorstwo Handlu Samochodami i
Częściami Zamiennymi – Autó- és
Alkatrészkereskedelmi
Válallat
(AUTÓKER)
przedsiębiorstwo handlu wewnętrznego –
belkereskedelmi vállalat
przedsiębiorstwo handlu zagranicznego –
külkereskedelmi vállalat
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
[Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego
EUROTAXPOL Sp.J., Gdańsk – Firma
od początku działalności zajmuje się
eksportem i promocją polskich produktów
zarówno
spożywczych
jak
i
przemysłowych
ze
szczególnym
ukierunkowaniem na kraje Europy
Wschodniej,
Południowej
i
Azji
Środkowej.· Zapraszamy do współpracy
zarówno polskich producentów jak i
zagraniczne
firmy
handlowe]
–
Külkereskedelmi Vállalat
Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego dla
Książek i Czasopism – (dawno) Könyv és
Hírlap Külkereskedelmi Vállalat
Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego dla
Wyrób Telekomunikacyjny i Mechaniki
Precyzyjnej – (dawno) Elektromossági és
Finommechanikai Külkereskedelmi Vállalat
(ELETROIMPEX)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Kompletnymi Urządzeniami – (dawno)
Nagyberendezések Export Import Vállalat
(KOMPLEX)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Wyrobami Galanterii Skórzanej i Futrami
– (dawno) Bőr- és Szőrmekülkereskedelmi
Válallat (TANNIMPEX)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Pojazdów
Motorowych
–
(dawno)
Gépjármű
Külkereskedelmi
Vállalat
(MOGÜRT)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Produktami Farmaceutycznymi – (dawno)
Gyógyszer
Külkereskedelmi
Vállalat
(MEDIMPEX)
5528
Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Stalą i
Metalami – (dawno) Acél és Fém
Külkereskedelmi Válallat (METALIMPEX)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Wyrobami Monopoli Państwowych –
(dawno)
Állami
Egyedáruságok
Külkereskedelmi Vállalat (MONIMPEX)
Przedsiębiorstwo
Handlu
Zagranicznego
Wyrobami Przemysłu Ciężkiego – (dawno)
Nehézipari
Külkereskedelmi
Vállalat
(NIKEX)
przedsiębiorstwo hurtowe – nagykereskedelmi
vállalat
przedsiębiorstwo importowe – importvállalat
Przedsiębiorstwo
Importowe
Wyrobów
Włókienniczych – (dawno) Textilbehozatali
Vállalat (IMPORTTEX)
przedsiębiorstwo inwestor – beruházási vállalat
przedsiębiorstwo jajczarskie – tojásértékesítő
vállalat [Przedsiębiorstwo Jajczarskie w
Bochni: Bochniai Tojásértékesítő Vállalat]
przedsiębiorstwo kapitalistyczne – kapitalista v.
tőkés vállalat
przedsiębiorstwo kolportażu – (vállalat) terjesztő
przedsiębiorstwo
kolportażu
książek
–
könyvterjesztő vállalat
przedsiębiorstwo komisowe – bizmányi vállalat
przedsiębiorstwo komunalne – községi v. közületi
v. kommunális vállalat
przedsiębiorstwo
komunikacyjne
[Miejskie
Przedsiębiorstwo Komunikacyjne SA w
Krakowie] – közlekedési vállalat
przedsiębiorstwo koncernowe – konszernvállalat
przedsiębiorstwo konkurencyjne – konkurens
vállalat
przedsiębiorstwo macierzyste – anyavállalat
przedsiębiorstwo mieszane – vegyesvállalat
przedsiębiorstwo
momopolistyczne
–
monopolvállalat
przedsiębiorstwo montażu – szerelő vállalat
przedsiębiorstwo nierentowne – veszteséges
vállalat
Przedsiębiorstwo Obrotu Książkami – (dawno)
Könyvértékesítő Vállalat (KÖNYVÉRT)
Przedsiębiorstwo
Obrotu
Produktami
Naftowymi – ásványolajforgalmi vállalat
(ÁFOR)
przedsiębiorstwo
obrotu
towarowego
[Przedsiębiorstwo Obrotu Towarowego
BUT-S S.A., Łódź] – áruforgalmi vállalat
przedsiębiorstwo odbiorca – átvevő vállalat
przedsiębiorstwo
oczyszczania
miasta
–
köztisztasági hivatal v. vállalat
przedsiębiorstwo państwowe [przedsiębiorstwo,
którego wyłącznym właścicielem jest
-
Wersja 01 01 2017
państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb
Państwa.] – állami vállalat
przedsiębiorstwo pogrzebowe [przedsiębiorstwo
zajmujące
się
organizowaniem
pogrzebów] – temetkezési vállalat
przedsiębiorstwo pomocnicze – melléküzem
przedsiębiorstwo produkcyjne – termelő vállalat
przedsiębiorstwo projektowania – tervező vállalat
przedsiębiorstwo prywatne – magánvállalat;
maszek
przedsiębiorstwo przemysłowe – ipari vállalat;
iparvállalat
przedsiębiorstwo przestaje istnić – a vállalat
megszűnik
przedsiębiorstwo przetwórcze – feldolgozó
vállalat
przedsiębiorstwo przewozowe – szállítási v.
szállítmányozási vállalat
przedsiębiorstwo
przynoszące
straty
–
veszteséges vállalat
przedsiębiorstwo reklamowe [Przedsiębiorstwo
Reklamowe
"INTERSCAND"
S.C.,
Kraków] – reklámvállalat
przedsiębiorstwo remontowe – javítóvállalat
przedsiębiorstwo rentowne – rentábilis v.
nyereséges vállalat
przedsiębiorstwo rolne – agrárvállalat
przedsiębiorstwo rzemieślnicze – kisipari vállalat
Przedsiębiorstwo Rozpowszechniania Filmów –
(dawno) Mozgókép-forgalmazási Vállalat
(MOKÉP) [1952-ben alakult meg a
Mozgókép-forgalmazási Vállalat a hazai,
illetve külföldi filmek magyarországi,
valamint a magyar filmek külföldi
forgalmazására.
A
Külkereskedelmi
Főosztály 1956-ban történő kiválásával és
önálló céggé alakulásával a MOKÉP már
csak a belföldi forgalmazást végezte.]
Przedsiębiorstwo Rozpowszechniania Książek –
(dawno) Állami Könyvterjesztő Vállalat
przedsiębiorstwo
samochodowe
[Przedsiębiorstwo Samochodowe Asaj] –
gépkocsi vállalat
przedsiębiorstwo samorządowe – önigazgatási
vállalat
przedsiębiorstwo skupu – felvásárló vállalat
przedsiębiorstwo spedycji międzynarodowej –
nemzetközi szállítmányozási vállalat
przedsiębiorstwo spedycyjne – szállítmányozási
vállalat
przedsiębiorstwo spółdzielcze – szövetkezeti
vállalat
przedsiębiorstwo
techniczno-handlowe
–
műszaki-kereskedelmi vállalat
przedsiębiorstwo
techniczno-usługowe
–
műszaki-szolgáltató vállalat
przedsiębiorstwo transportowe – szállító v.
szállítási vállalat
przedsiębiorstwo turystyczne [Przedsiębiorstwo
Turystyczne Czarny Potok] – turisztikai
vállalat
5529
przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe – biztosító
vállalat
przedsiębiorstwo usług kommunalnych –
kommunális-szolgáltató vállalat
przedsiębiorstwo usługowe – szolgáltató vállalat
przedsiębiorstwo uzdrowiskowe – üdülő vállalat
przedsiębiorstwo w budowie – építés alatt levő
vállalat
przedsiębiorstwo w likwidacji – felszámolás alatt
levő vállalat
przedsiębiorstwo wiertnicze – fúrási v. mélyfúrási
vállalat; mélyfúró vállalat
przedsiębiorstwo wydawnicze [Przedsiębiorstwo
Wydawnicze Rzeczpospolita SA] –
kiadóvállalat
przedsiębiorstwo
wyspecjalizowane
[Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów
Wyspecjalizowanych
BETRAS
Sp.]–
szakosított vállalat
przedsiębiorstwo wytwórcze – termelővállalat
Przedsiębiorstwo
Zarządzania
Nieruchomościami;
Przedsiębiorstwo
Zarządzania Nieruchomościami PZN Sp. z
o.o. – Ingatlankezelő Vállalat
przedsiębiorstwo zbytu – értékesítő vállalat
przedsiębiorstwo zyskowne – nyereséges vállalat
przedsiębiorstwo
żeglugi
morskiej
–
tengerhajózási vállalat
przedsiębiorstwo
żeglugi
śródlądowej
–
folyamhajózási vállalat
przedsiębiorstwo żeglugowe – hajózási vállalat
przedsięwziąć (przedsięwezmę, przedsięweźmie) —
przedsiębrać (przedsiębiorę, przedsiębierze)
[zdecydować się na wykonanie czegoś] –
vállani, elvállalni; vállalkozni vmire;
belekezdeni vmibe, hozzáfogni vmihez;
elkezdeni vmit; hozzálátni vmihez
przedsięwziąć dużą pracę – nagy munkára
vállakozni
przedsięwziąć
działania
–
intézkedni,
intézkedéseket tenni
przedsięwziąć (pewne) kroki – lépéseket
foganatosítani; tenni vmit
przedsięwziąć kroki prawne – törvényes lépéseket
tenni
-
Wersja 01 01 2017
przedsięwzięcie [projekt, działanie podjęte w
jakimś celu] – vállalkozás (cselekvés);
(dawno) (tréf) (női mell) kirakat, előnyök
przedsięwzięcie budownicze – építési vállalkozás
przedsięwzięcie intratne – nyereséges vállalkozás
przedsięwzięcie inwestycyjne – beruházási
vállalkozás
przedsięwzięcie nieudane – sikertelen vállalkozás
przedsięwzięcie
o
szerokim
zakroju
–
nagyszabású vállalkozás
przedsięwzięcie reklamowe – reklámvállalkozás
przedsięwzięcie rodzinne – családi vállalkozás
przedsięwzięcie
ryzykowne
–
kockázatos
vállalkozás
przedsięwzięcie udane – sikeres válllakozás
przedsięwzięcie upadło – a vállalkozás megbukott
przedsięwzięcie
zyskowne
–
nyereséges
vállalkozás
przedsionek
[1. niewielkie
pomieszczenie
oddzielające wnętrze budynku od wejścia;
też: kryta przybudówka przed głównymi
drzwiami budynku; 2. to, co pozwala
częściowo doświadczyć czegoś, zwykle
czegoś niemiłego; 3. u człowieka i innych
kręgowców: część serca oddzielona
zastawką od komory; 4. część błędnika
ucha wewnętrznego] – pitvar, előcsarnok,
tornác; előtér
przedsionek (atrium cordis) – atrium cordis;
szívpitvar [lewy przedsionek serca (łac.
atrium cordis sinistrum): bal szívpitvar]
przedsionek łażni – vetkőző, vetkőzőhelyiség
(fürdőben)
przedsionek piekła – a pokol tornáca
przedsionek pochwy [1. Kształtem przypomina
elipsę; ukazuje się po rozchyleniu warg
sromowych. Znajduje się tam zewnętrzne
ujście cewki moczowej, około 2 cm poniżej
łechtaczki, mające wygląd szczeliny.
Poniżej znajduje się ujście pochwy, u
dziewicy zamknięte błoną dziewiczą. 2.
Przedsionek pochwy to zagłębienie między
wargami sromowymi mniejszymi kształtu
eliptycznego. Do przedsionka uchodzą,
idąc od góry: cewka moczowa, czyli
brodawka moczowa i pochwa (ujście
pochwy, lub odwrotnie - wejście do
pochwy).
Na
bocznych
częściach
przedsionka leżą gruczoły cewkowopęcherzykowe (po jednym z każdej
strony) Bartholiniego, które wydzielają
śluz,
zwłaszcza
przy
pobudzeniu
seksualnym. luz łagodzi tarcie podczas
kopulacji i utrzymuje właściwą wilgotność
dróg płciowych. Pełni funkcje ochronne.
Obok dużych (około 1 cm) gruczołów
5530
Bartholiniego w przedsionku mieszczą się
mniejsze gruczoły śluzowe rozproszone
pod nabłonkiem przedsionka. Nabłonek
jest
wielowarstwowy
płaski.
Nad
brodawką moczową, około 2 cm od niej
leży łechtaczka. W Tylnej części
przedsionek pochwy jest zamknięty
wędzidełkiem
warg
sromowych
mniejszych.] – (anatomia) hüvelybemenet
przedsionek serca – pitvar (szív); szívpitvar
przedsłoneczny, -a, -e – napfelkelte előtti
przedsłowie [daw.; zob. przedmowa] – előszó,
bevezetés; prológus
przedsłowny, -a, -e – (nyelvt.) igekötő-; előszói,
bevezető
przedsmak [próbka tego, co ma nastąpić] –
kóstoló, ízelítő; előérzet
przedsprzedaż
[sprzedaż
biletów
przed
wyznaczonym terminem rozpoczęcia się
czegoś] – elővétel
przedsprzedaż biletów – jegyelővétel
przedsprzedaż na aukcjach – elővétel az
árverésekre
przedsprzedaż zbiorowa – csoportos jegyelővétel
przedstanisławowski, -a, -ie – (hist) (okres)
Poniatowski Szaniszló uralkodása előtti
przedstawiciel [1. osoba reprezentująca kogoś
lub coś; 2. osoba upoważniona na
podstawie pełnomocnictwa albo ustawy do
podejmowania czynności prawnych w
imieniu innej osoby fizycznej lub prawnej]
– képviselő
przedstawiciel akwizycyjny – akvizíciós képviselő
przedstawiciel
handlowy
–
kereskedelmi
képviselő
przedstawiciel społeczny [w prawie polskim:
uczestnik procesu karnego reprezentujący
organizację społeczną w zakresie obrony
interesu
społecznego]
–
társadalmi
képviselő
przedstawiciel stały – állandó képviselő
przedstawiciel wielkiej burżuazji – nagypolgár
przedstawiciel wyłączny – kizárólagos képviselő
przedstawiciel
związków
zawodowych
–
szakszervezeti képviselő
przedstawiciele państw obcych – idegen országok
képviselői
przedstawiciele prasy – a sajtó képviselői
przedstawicielka [kobieta występująca w czyimś
imieniu, wyrażająca czyjeś poglądy,
reprezentantka jakiejś zbiorowości] –
képviselőnő
przedstawicielski, -a, -ie – képviseleti
przedstawicielstwo [polega na tym, że czynność
prawna dokonywana zostaje przez osobę
-
Wersja 01 01 2017
zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby
zwanej dalej reprezentowanym, oraz że
pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla
reprezentowanego]
–
képviselet,
kirendeltség (kir.); érdekeltség; képviselőség
przedstawicielstwo
(czyich)
interesów
–
érdekképviselet
przedstawicielstwo dyplomatyczne – diplomáciai
képviselet
przedstawicielstwo handlowe – gazdaságikereskedelmi
képviselet;
kereskedelmi
képviselet v. kirendeltség v. képviselés
przedstawicielstwo
konsularne
–
konzuli
képviselet
przedstawicielstwo ludowe – népképviselet
przedstawicielstwo prawne – jogi képviselet
przedstawicielstwo zagraniczne – külképviselet
przedstawić (przedstawię, -isz) — przedstawiać
[1. poznać kogoś z kimś, wymieniając jego
nazwisko, imię i (lub) krótko informując o
tym, kim ten ktoś jest, czym się zajmuje
itp.; 2. zaprezentować komuś kogoś,
podając o nim bliższe informacje lub
pokazać coś komuś, aby mógł się z tym
zapoznać; 3. dać coś komuś do obejrzenia,
do akceptacji itp., podać do wiadomości;
4. ukazać coś lub kogoś w książce, w filmie
itp.; 5. przedstawiać: o jakimś utworze,
dziele sztuki: pokazywać coś lub kogoś;
6. wyobrazić sobie coś lub kogoś;
7. przedstawiać: uchodzić za kogoś, za coś
lub za jakieś; 8. zaproponować coś komuś;
9. zagrać na scenie] – bemutatni, (dawać do
oglądania);
benyújtani,
bemutatni,
megmutatni, előterjeszteni; felterjeszteni;
ecsetelni (leírni); bemutatni, játszani, előadni
(vmit), alakítani; (mieć za treść) ábrázolni;
lefesteni, leírni, ecsetelni, vázolni; (sobie
coś) elképzelni; (reprezentować) képviselni;
(pomyśleć) elképzelni; (átv.) állítani,
beterjeszteni,
előterjeszteni,
javasolni,
kijelölni
przedstawiać coś – ábrázolni vmit
przedstawiać coś komu – tárni (vmit vki elé)
przedstawiać coś obrazowo – képletesen mutatni
be vmit
przedstawiać coś w czarnych barwach – sötét
színekben látni vmit; sötéten ítélni
przedstawiać
do
nagrody
–
jutalomra
felterjeszteni
przedstawić a. przedstawiać do dyskusji – vitára
bocsátani
przedstawiać mocne, przekonywujące dowody –
meggyőző bizonyítékkal szolgálni
przedstawić a. przedstawiać projekt – tervezetet
bemutatni
5531
przedstawiać, przedstawić kogoś komuś –
bemutatni vkit vkinek
przedstawiać, przedstawić sobie – elképzelni
przedstawić a. przedstawiać w innym świetle átv. más megvilágításba helyez
przedstawiający, -a, -e – bemutató; megmutató;
ecsetelő; képviselő
przedstawić co do podpisu – aláírásra javasolni
vmit
przedstawić co fragmentarycznie – valamit
szemelvényesen bemutatni
przedstawić co na swoją obronę – védelmére
felhoz vmit; védekezni vmivel
przedstawić co w korzystnym świetle – jó színben
tüntetni fel vmit
przedstawić co w prawdziwym świetle – (átv.) (a)
helyes megvilágításban tüntetni fel vmit
przedstawić a. przedstawiać coś – ábrázolni v.
bemutatni vmit
przedstawić coś graficznie – grafikusan v. rajzban
ábrázolni vmit
przedstawić a. przedstawiać do dyskusji – vitára
bocsátani
przedstawić do orderu – kitüntetésre terjeszteni
elő
przedstawić do zapłaty – fizetésre bemutatni v.
előterjeszteni
przedstawić dowody – bemutatni a bizonyítékokat
przedstawić kandydata – jelöltet állítani v.
ajánlani v. javasolni
przedstawić kogo do awansu – előléptetésre
javasolni vkit
przedstawić kogo do nagrody – vkit jutalmazásra
felterjeszteni;
jutalmazásra,
díjazásra
javasolni vkit; díjra v. kitüntetésre javasolni
v. felterjeszteni v. előterjeszteni vkit
przedstawić kogoś komuś – bemutatni vkit vkinek
przedstawić komu opłakane skutki pijaństwa –
lefesteni vkinek a részegeskedés szomorú
következményeit
przedstawić a. przedstawiać mieszczańską
moralność – polgári erkölcsöket ábrázolni
przedstawić a. przedstawiać okres historyczny –
történelmi korszakot ábrázolni
przedstawić projekt do zbadania – tervet
felülvizsgálatra bemutatni, benyújtani
przedstawić rachunek – számlát bemutatni v.
benyújtani
przedstawić sobie co – elképzel magának vmit
przedstawić a. przedstawiać stosunki społeczne –
társadalmi viszonyokat ábrázolni
przedstawić sztukę – színdarabot bemutatni,
előadni v. színre vinni
przedstawić a. przedstawiać ustawę – törvényt
kifejteni
-
Wersja 01 01 2017
przedstawić się — przedstawiać się [1. poznać się
z kimś, wymieniając swoje nazwisko, imię,
czasem też krótko informując o tym, kim
się jest; 2. zaprezentować się komuś,
podając o sobie bliższe informacje; 3. dać
się
zauważyć;
4. przedstawiać
się:
wydawać się jakimś; 5. powstać w umyśle
jako czyjeś wyobrażenie o czymś] –
bemutatkozni; ajánlja magát; mutatkozni,
tűnni, látszani, festeni
przedstawić się a. przedstawiać się komuś –
bemutatkozni vkinek [przedstawiamy się:
bemutatkozunk]
przedstawił się/przedstawiła się w złym świetle átv. alaposan levizsgázott
przedstawienia na wolnym powietrzu –
szabadtéri játékok
przedstawienie
[1. widowisko
teatralne,
operowe,
baletowe
itp.;
2. demonstracyjne,
niewłaściwe
zachowanie w miejscu publicznym; 3. gra
obliczona na celowe wprowadzenie kogoś
w błąd przez udawanie, zmyślanie czegoś;
4. obraz
ogólny
czegoś,
co
było
przedmiotem postrzeżenia; 5. wizerunek
czegoś w sztuce] – bemutatás; (czynność)
ábrázolás, lefestés, ecsetelés; elképzelés;
(teatr)
előadás,
színházi
előadás;
színielőadás; előterjesztés, állítás
przedstawienie abonamentowe – bérleti előadás
przedstawienie benefisowe – jótékonysági
előadás; jutalomjáték
przedstawienie dla prasy – sajtóbemutató
przedstawienie dosyć się udało – az előadás elég
jól sikerült
przedstawienie galowe – díszelőadás
przedstawienie kukiełkowe – bábjáték
przedstawienie
kukiełkowe
dla
uczniów
młodszych – bábjáték fiatal tanulóknak
przedstawienie na wolnym powietrzu –
szabadtéri előadás
przedstawienie nie doszło do skutku – az előadás
elmaradt, az előadásból semmi sem lett
przedstawienie operetkowe – operettelőadás
przedstawienie operowe – operaelőadás
przedstawienie premierowe – bemutató előadás
przedstawienie teatralne – színielőadás; színházi
előadás; bemutató
przedstawienie
weksla
do
zapłaty
–
váltóbemutatás fizetés céljából
przedstawienie się – bemutatkozás
przedstuletni, -ia, -ie – száz év előtti
przedstuletnie władze kosciola – az egyház száz
évvel ezelőtti befolyása v. tekintélye
5532
przedszkolak,
przedszkolaczek
[dziecko
chodzące do przedszkola] – óvodás fiú
przedszkolak z młodszej grupy – kiscsoportos
óvodás
przedszkolak z starszej grupy – nagycsoportos
óvodás
przedszkolak z średniej grupy – középcsoportos
óvodás
przedszkolanka
[wychowawczyni
w
przedszkolu] – óvónő, óvó néni
przedszkole
[placówka
wychowawcza
i
opiekuńcza dla dzieci w wieku od trzech
do sześciu lat] – óvoda; napközi otthon
przedszkolny, -a, -e [1. poprzedzający okres
szkolny; 2. dotyczący przedszkola] –
óvodai, iskola előtti; óvodás
przedślubny, -a, -e [poprzedzający ślub] –
házasság előtti
przedślubny poradnik – házasság előtti útmutató
przedśmiertelny, -a, -e [1. poprzedzający śmierć,
zapowiadający śmierć; 2. przedzgonny] –
halál előtti
przedśmiertny, -a, -e [poprzedzający śmierć] –
halál előtti, halált megelőző
przedśmiertne charczenie – halálhörgés
przedśniadaniowy, -a, -e – reggeli előtti
przedśpiew – (zene) előének
przedświąteczny, -a, -e [poprzedzający święta] –
ünnep előtti, ünnepek előtti
przedświt [1. chwila poprzedzająca świt;
2. chwila
coś
zapowiadająca]
–
hajnalhasadás, reggeli szürkület, virradat,
pirkadás, pirkadat, pitymallat
przedświt nowej epoki – új korszak hajnala v.
hajnalhasadása
przedświtowy, -a, -e [przymiotnik od: przedświt]
– hajnali, kora reggeli, virradati
przedświtowy mrok – hajnali szürkület
przedtakt [1. zob. anakruza; 2. pojedyncza nuta
lub grupa nut na początku utworu albo
jego części umieszczona przed pierwszą
kreską taktową] – (zene, irod) ütemelőző;
1. Az ütemet megelőzheti egy szervetlen
egység, többnyire hangsúlytalan szó vagy
szócsoport: a felütés vagy ütemelőző (ném.:
Auftakt). 2. Felütés, Auftakt, anakruszisz: a
zeneművészetben valamely zenei frázisnak
egy ütemnél kisebb időtartamú és a
következő ütemig terjedő része; az ilyen
frázis tehát viszonylag súlytalan ütemrészen
indul, ellentétben a legsúlyosabb ütemrészen,
vagyis a taktus elején kezdődő thetikus
frázissal.
przedtatrzański, -a, -ie – a Tátrától északra fekvő
-
Wersja 01 01 2017
przedtem [w czasie poprzedzającym coś] –
ezelőtt, azelőtt; előzőleg, régen, régebben,
egykor; az előbb
przedtem mieszkałem u rodziców (u krewnych,
u znajomych, w hotelu, w domu
akademickim)
–
azelőtt
szüleimnél
(rokonoknál, ismerősöknél, szállodában,
diákotthonban) laktam
przedterminowo – a határidőt megelőzően; idő
előtt
przedterminowy, -a, -e [poprzedzający ustalony
termin] – határidő előtti; idő előtti
przedterminowe wykonanie – határidő előtti
teljesítés
przedterminowe wykonanie planu – idő előtti
tervteljesítés
przedterminowe
zwolnienie
–
feltételes
szabadlábra bocsátás
przedtytuł (zob. szmuctytuł: tytuł książki
umieszczony na pierwszej po okładce
stronie książki) – (nyomd.) előzéklap
przedudzie [→ podudzie] – (bonctan) lábszár,
szárcsont, sípcsont, alsó lábszár
przedugoda (ang. arrangement, preliminaries) –
(ol) preliminare, prelimináré; előzetes
tárgyalás, bevezetés, megállapodás
przedugodowy, -a, -e – (ol) preliminare,
prelimináre,
prelimináris;
előzetes,
előkészítő, kezdeti
przeduniowy, -a, -e (przed unio) – egyesülés előtti
przedurlopowy, -a, -e [poprzedzający urlop] –
szabadság előtti
przeduwłaszczeniowy, -a, -e – a jobbágyság
felszabadítása
előtti
[gmina
przeduwłaszczeniowa:
jobbágyság
felszabadítása előtti nagyközség]
przedwakacyjny, -a, -e [poprzedzający wakacje]
– (nyári) szünet előtti
przedwcześnie – időt megelőzően
przedwcześnie zestarzać się – idő előtt
megöregedni
przedwcześnie zestarzały a. postarzały – koravén
przedwczesność – vminek a korai, idő előtti v.
elhamarkodott volta; időelőttiség
przedwczesny, -a, -e [zbyt wczesny] – idő előtti v.
időelőtti; korai, elhamarkodott
przedwczesny poród – koraszülés
przedwcześnie – korán, idő előtt, elhamarkodottan
przedwcześni, -ia, -ie – kora-, idő előtti [niestety
radość wszystkich była przedwcześnia:
sajnos koraöröm volt]
przedwcześnie dojrzały – koraérett
przedwcześnie dojrzały wiek od 22 – koraérett
életkor 22-től
5533
przedwczoraj [I. w dniu poprzedzającym dzień
wczorajszy; II. dzień poprzedzający dzień
wczorajszy] – tegnapelőtt
przedwczoraj była niedziela – tegnapelőtt
vasárnap volt
przedwczorajszy, -a, -e – tegnapelőtti
przedweselny, -a, -e – lakodalom előtti
przedweselny zawrót głowy – lakodalom előtti
szédülés
przedwieczerze [daw. pora przed nadejściem
wieczoru] – alkony, szürkület, esthajnal
przedwiecznie – örökké; nagyon régen
przedwieczność – örökkévalóság, öröklét
przedwieczność Chrystusa (dyteizm) – Krisztus
örökkévalósága
przedwieczny, -a, -e [1. istniejący od wieków;
2. o Bogu: istniejący wiecznie] – örök,
örökkévaló
Przedwieczny [podn. Bóg] – Örökkévaló; Isten
przedwieczorny, -a, -e – alkonyati, est előtti
przedwieczór [czas przed nadejściem wieczoru]
– alkonyat
przedwieć [1. daw. brat babki stary wuj, dziadek
wujeczny; 2. daw. brat prababki starszy
wuj] – nagy-nagybácsi; a nagymama fivére;
dédnagybácsi, dédnagymama fivére
przedwiekowy, -a, -e – nagyon régi, ősrégi, ősi
przedwielkanocny, -a, -e – húsvét előtti; a
húsvétot megelőző
Przedwielkanocny Festiwal Muzyczny – Húsvét
előtti Zenei Fesztivál
przedwigilijny, -a, -e – karácsonyest előtti
przedwigilijny opłatek – karácsonyest előtti ostya
przedwiośnie [pora roku przejściowa między
zimą a wiosną] – a tél és a tavasz közötti
átmeneti időszak; tavaszelő
przedwiślany, -a, -e – a Visztulán inneni
przedwiślane kraje – a Visztulán inneni országok
przedwiosenny, -a, -e – télvégi, tavasz előtti, a
tavaszt megelőző
przedwojenny, -a, -e – háború előtti
przedwojenny film o Warszawie – háború előtti
film Varsóról
przedwojenny Gdańsk – háború előtti (békebeli)
Gdańsk
przedwojnie [czas poprzedzający wojnę] –
háború előtt; a háborút megelőző időszak
przedwrześniowy, -a, -e [poprzedzający wybuch
wojny we wrześniu 1939 r.] – szeptember
előtti (1939 szeptembere előtt)
przedwschodni, -ia, -ie – napfelkelte előtti
przedwschodni spacer – napfelkelte előtti séta
przedwschód – napfelkelte előtti időszak; hajnal,
virradat
-
Wersja 01 01 2017
przedwstęp – bevezetés, előkészítése [Przedwstęp
do Festiwalu w Jarocinie: Jarocini Fesztivál
előkészítése]
przedwstępny, -a, -e [poprzedzający właściwy
wstęp do czegoś] – bevezető, előkészítő
przedwyborczy, -a, -e [związany z mającymi się
odbyć wyborami] – választás előtti
przedwzmacniacz [(ang: preamplifier, w slangu
audio: preamp) jest to wzmacniacz
elektryczny, którego zadaniem jest
wstępne wzmocnienie słabego sygnału,
zanim zostanie on skierowany do dalszej
obróbki i/lub wzmocnienia np. przez
wzmacniacz mocy. Przedwzmacniacz
może, ale nie musi być oddzielnym
urządzeniem - często znajduje się we
wspólnej obudowie z innym urządzeniem
takim
jak
mikrofon,
instrument
muzyczny, mikser, wzmacniacz mocy itp.]
–
előerősítő
[fogadja
a
különféle
műsorforrások (lemezjátszó, CD-játszó,
tuner, magnó stb.) jelét, felerősíti a
feszültségüket, szükség esetén korrigálja a
frekvenciaátvitelt (hangszínszabályzás), és a
jelet
végül
továbbadja
a
teljesítményerősítőre.
A
nívósabb
előerősítőket gyakran külön építik meg, nem
vonják össze a teljesítményerősítővel. Fonoelőerősítő: az az előerősítő-fokozat, amelyre
csak a lemezjátszó használatakor van
szükség (RIAA-korrektor). A legtöbb
erősítőbe és előerősítőbe már eleve beépítik,
de gyakran önálló készülék gyanánt készítik
el. Elő-előerősítő (MC-erősítő, headamp):
olyan erősítő-fokozat, amelyre csak a
mozgótekercses
hangszedőknek
van
szükségűk. Ez is gyakran külön egységet
képez.]
przedwzmacniacz stereofoniczny – sztereó
előerősítő
przedymać [zob. przedąć] – átfújni
przedyskutować
—
przedyskutowywać,
przedysputować [1. dyskutując, omówić
coś dokładnie; 2. dyskutować przez
pewien czas] – megvitatni, megbeszélni,
átbeszélni, megtárgyalni
przedyskutować coś – megvitatni vmit
przedyskutować temat – témát megvitatmi
przedyskutowanienie
[syn.
naplotkowanie,
obgadanie,
obmówienie,
oczernienie,
omówienie, oplotkowanie, oszkalowanie,
poustalanie,
spotwarzenie,
ustalenie,
zdecydowanie] – megvitatás
przedzamcze – (hist.) váralja; külsővár; alsóvár
przedzawałowy, -a, -e [poprzedzający zawał
serca] – szívroham előtti
5534
przedzgonny, -a, -e (przedśmiertelny) – halál
előtti
przedzgonny wiatyk – halál előtti áldozás
przedział
[1. niewielkie
pomieszczenie
wyodrębnione wskutek podzielenia na
części; 2. to, co dzieli lub jest wynikiem
podziału, np. różnica w poglądach,
sytuacji społecznej, materialnej między
kimś a kimś; 3. część skali jakiejś
wielkości wyodrębniona w określonym
celu
przez
wyznaczenie
wartości
granicznych; też: zbiór wszystkich
wartości lub wszystkich elementów
zawartych między dwiema wyznaczonymi
w
tej
części
skali
wartościami
granicznymi; 4. zbiór wszystkich liczb
rzeczywistych spełniających określoną
nierówność, zawartych między dwiema
wartościami granicznymi; 5. daw. to, co
odgradza coś od czegoś; też: odstęp
między czymś a czymś] – választóvonal,
kerítés; távolság, köz; (w wagonie) fülke,
szakasz; (we włosach) választék; (átv.)
szakadék, különbség; (bonc) interstitium
(köz, időköz); (mt) szakasz, intervallum
przedział damski – női szakasz
przedział dla niepalących – nemdohányzó szakasz
przedział dla palących – dohányzó szakasz
przedział mieszkania – lakáskiutalás
przedział między wierszami – sorköz, sortávolság
przedziałek [1. linia dzieląca włosy na głowie
rozczesane w dwie przeciwne strony; 2.
linia dzieląca włosy na głowie rozczesane
na dwie strony] – választék; elválasztás
[asymetryczny
przedziałek:
nem
szimmetrikus elválasztás]
przedziałek jest na środku – középen van
elválasztva
przedziałek jest z prawej strony – jobb oldalt van
elválasztva
przedziałek na boku – választék oldalt
przedziałek na środku; przedziałek pośrodku –
választék középen
przedziałka – rekesz; választóvonal
przedziałka taktowa – ütemszakasz, taktusvonal
-
Wersja 01 01 2017
przedziałowy, -a, -e – osztó; választó, elválasztó;
(bonc) interstitialis
(przedziaw)
dla
palących
–
dohányzó,
dohányzószakasz
przedzielenie – beosztás, elválasztás, elosztás
przedzielić — przedzielać [1. oddzielić coś, kogoś
od czegoś, od kogoś czymś; 2. stać się
przegrodą między czymś a czymś, kimś a
kimś; 3. dzieląc, odłączyć coś od czegoś] –
elválasztani, szétválasztani, kettéválasztani;
elosztani, beosztani
przedzielić a. przedzielać mieszkanie –
leválasztani a lakást
przedzielić się — przedzielać się [1. odgrodzić się
od kogoś, od czegoś; 2. ulec rozłączeniu] –
elválasztódni, szétoszlani
przedzielony, -a, -e – elválasztott; szétválasztott
przedziemski, -a, -ie – a földi lét előtti
przedziemski Jezus – a földi lét előtti Jézus
przedziemski byt – a földi lét előtti létezés
przedzierać się [zob. przedrzeć się] – törtetni
przedzieranie się – törtetés
przedzierzganie ― przedzierzgnięcie – átalakítás,
átváltoztatás
przedzierzgnąć — przedzierzgać [przemienić
kogoś, coś w kogoś lub w coś innego] –
átfűzni, befűzni; átalakítani, megváltoztatni
przedzierzgnąć kogo w co – átalakítani vkit vmivé
przedzierzgnąć nitkę przez co – cérnát átfűzni
vmin v. befűzni vmibe; befűzi a tűt
przedzierzgnąć się — przedzierzgać się [zmienić
swoją postać, nabrać innych cech] –
átfűződni, befűződni; átalakulni, megváltozni
przedzierzgnięcie się – átlalakulás, átváltozás
przedzierzgnięcie się w nowego człowieka – új
emberré válás
przedsiesiątkować – megtizedelni
przedzimek [Piędzik przedzimek (Operophtera
brumata)] – araszoló pille
przedzimie [pora roku przejściowa między
jesienią a zimą] – az ősz és a tél közötti
átmeneti időszak; télelő
przedzimowy, -a, -e – a tél beállta előtti
przedzierzgnąć — przedzierzgać [przemienić
kogoś, coś w kogoś lub w coś innego] –
átfűzni, befűzni
przedzierzgnąć się — przedzierzgać się [zmienić
swoją postać, nabrać innych cech] –
átfűződni, befűződni
przedzierzgnięty, -a, -e – átfűzött, befűzött
przedziobać
–
(csőrrel)
kilyukasztani,
átlyukasztani
przedziurawić — przedziurawiać [zrobić w
czymś dziurę] – lyukasztani; átlyukasztani,
kilyuksztani, átfúrni, átvágni
5535
przedziurawić blachę na wylot – teljesen
átlyukasztani a bádoglemezt
przedziurawić się — przedziurawiać się [zostać
przedziurawionym]
–
átlyukadni,
kilyukadni; (np. statek) léket kapni
przedziurawienie (perforacja) – kilyukasztás,
átlyukasztás
przedziurkować [zrobić w czymś dziurkę lub
dziurki]
–
átlyuggatni,
kilikacsolni;
perforálni
przedziurkować coś – kilyukasztani vmit
przedziwnie – nagyon szépen, csodálatosan,
remekül, pompásan, csodaszépen
przedziwny, -a, -e [1. bardzo dziwny; 2. mogący
wywołać podziw, zachwyt] – nagyon szép,
csodálatos, remek, pompás, csodaszép
przedziwna rzeźba – csodálatos v. csodaszép
szobor
przedzwonić
—
przedzwaniać
[1. pot.
zatelefonować do kogoś lub w jakieś
miejsce; 2. pot. przekazać komuś jakąś
wiadomość telefonicznie] – elharangozni,
elütni; megtelefonálni
przedzygmuntowski, -a, -ie – (I., II. v. III.)
Zsigmond lengyel király uralkodása előtti;
Zsigmond lengyel király uralkodását
megelőző
przedźgać – átszúrni, átdöfni, átbökni
przedźgać tą różką – azzal a kis rózsával átszúrni
przedźwięczeć – megszólalni, felhangzani
przedźwigać ― przedźwignąć [przenieść z
trudem coś ciężkiego z jednego miejsca na
drugie] – elmozdítani, megmozdítani;
emelni, megemelni
przedźwigać się [sforsować się, podnosząc lub
przenosząc duży ciężar] – megemeli magát,
beleszakad az emelésbe
przedżniwny, -a, -e [poprzedzający żniwa] –
aratás előtti
przeegzaminować [1. egzaminując, sprawdzić
zasób wiadomości i umiejętności jednej
osoby lub kilku osób po kolei; 2. pot.
wypytać kogoś o coś szczegółowo] –
levizsgáztatni, kihallgatni, kikérdezni, sorra
kikérdezni; áttanulmányozni, megvizsgálni
przeekspediować – reexpediálni; újrafeladni
przefaksować coś – elfaxolni vmit
przefabrykować – átdolgozni
przefabrykować temat – témát v. tárgyat
átdolgozni
przefarbkować – túlságosan sok kékítőt használni
(mosásnál)
przefarbować [ufarbować coś ponownie, na inny
kolor] – átfesteni; túlfesteni
-
Wersja 01 01 2017
przefarbować się [1. ulec ufarbowaniu na inny
kolor; 2. zmienić kolor włosów; 3. pot.
zmienić swoje poglądy polityczne] –
átfestődni, megváltoztatja a haja színét; más
politikai álláspontra helyezkedni
przefarbować na kolor zielony – zöldre átfesteni
przefarbowany, -a, -e – átfestett; túlfestett
przefarbowywać – átfestegetni; átfesteni; túlfesteni
przefasonować [pot. nadać czemuś inny kształt]
– átfazonírozni; átformálni, átalakítani
(ruhát)
przefasonowanie – átalakítás
przefasować [przetrzeć przez sito lub cedzak
gotowane jarzyny, owoce itp.] – átszitálni,
átnyomni, átereszteni
przefasować przez sito – szitán átnyomni;
átszitálni
przefermentować
—
przefermentowywać
[1. poddać coś fermentacji w celu
uzyskania
jakiegoś
produktu
spożywczego; 2. ulec fermentacji] –
kierjeszteni, megerjeszteni
przefilozofować [1. podchodząc do czegoś zbyt
poważnie, zrobić coś źle, niezrozumiale;
2. filozofować przez pewien czas] –
túlkombinálni,
túlhajtani,
okoskodni;
elfilozofálgatni
przefiltrować — przefiltrowywać [1. przepuścić
ciecz przez filtry w celu jej oczyszczenia;
2. stosując odpowiednie zabiegi, usunąć z
czegoś, zwykle z mowy, elementy
niepożądane] – átszűrni, megszűrni
przefiltrować a. przefiltrowywać pokarm –
kiszűrni a táplálékot
przeflancować— przeflancowywać [1. przesadzić
flance na inne miejsce; 2. pot. przenieść
kogoś, coś w inne miejsce] – átültetni
(növényt); áthelyezni
przeflancować się — przeflancowywać się [pot.
przenieść się w inne miejsce] – átültetődni,
áthelyeződni
przeformować — przeformowywać [uformować
coś na nowo] – átalakítani, átformálni
przeformować się — przeformowywać się
[uformować się na nowo] – átalakulni,
átformálódni, új formát ölteni
przeformułować
—
przeformułowywać
[sformułować coś na nowo] – átalakítani,
átformálni, újjáformálni
przeformułować się — przeformułowywać się
[zostać przeformułowanym] – átalakulni,
átformálódni, újjáformálódni
przeformułowanie
[to,
co
zostało
przeformułowane] – átalakítás, átformálás,
újjáformálás
5536
przeforsować — przeforsowywać [1. zrealizować
coś wbrew wszelkim trudnościom,
sprzeciwom; 2. przemęczyć coś lub kogoś
jakimś
działaniem,
nadmiernym
wysiłkiem] – kierőszakolni, áterőszakolni,
keresztülvinni,
keresztülhajtani;
kikényszeríteni, átkényszeríteni
przeforsować kandydata – kikényszeríteni a jelölt
megválasztását
przeforsować swoje plany – keersztülviszi az
akaratát
przeforsować swój projekt – keresztülhajtja v.
keresztülerőszakolja tervét
przeforsować się — przeforsowywać się
[przemęczyć się jakimś działaniem,
nadmiernym wysiłkiem] – túlfárasztja
magát
przefrunąć — przefruwać [1. o ptakach:
poruszając skrzydłami, przenieść się z
miejsca na miejsce; 2. przemieścić się z
miejsca na miejsce, unosząc się w
powietrzu; 3. pot. o człowieku: przemieścić
się
dokądś
szybko;
4. przefruwać:
zmarnotrawić czas, odwiedzając wiele
miejsc dla rozrywki] – átröpülni, átszaladni,
átlebbenni, átröppenni
przefrunąć przez życie – egy életet leélni
przefrymarczyć [1. daw. roztrwonić majątek;
2. daw. uczynić przedmiotem handlu
rzeczy, które nie powinny być źródłem
materialnego zysku] – (dawno) elfeketézni,
elcserélni, elkótyavetyélni
przefryzować – átfésülni, újrafésülni
przegadać — przegadywać [1. pot. być bardziej
wygadanym niż ktoś inny; 2. pot. gadać
przez jakiś czas; 3. pot. tworząc jakieś
dzieło literackie, filmowe itp., użyć zbyt
wielu słów, nagromadzić zbyt wiele
wątków zacierających główną myśl
utworu] – sokat beszélni
przegadać kogo – túlbeszélni v. agyonbeszélni
vkit;
meggyőzni
vkit;
átbeszélni,
elbeszélgetni
przegadałem z nim kilka godzin – több órán át
beszélgettem vele
przegadanie
–
átbeszélés,
megbeszélés,
beszélgetés,
elbeszélgetés,
csevegés;
meggyőzés
przegadany, -a, -e [pot. o utworze literackim,
filmie itp.: taki, w którym użyto zbyt wielu
słów, nagromadzono zbyt wiele wątków
zacierających główną myśl utworu] –
átbeszélt, tárgyalt
przegalopować
[1. o
wielu
zwierzętach:
galopując, pokonać jakąś przestrzeń;
2. przejechać galopem na koniu; 3. pot.
przebiec bardzo szybko] – vágtába átcsapni
-
Wersja 01 01 2017
przeganiać [zob. przegonić]
przeganiać się [pot. biegnąc, jadąc, szybko idąc
itp., wyprzedzać jeden drugiego] –
versenyt futni; kiárusítani
przeganienie – átkergetés, átzavarás, üldözés
przegapić — przegapiać [pot. nie zauważyć
czegoś, kogoś przez gapiostwo] – nem vesz
észre (mert másfelé bámul); elbámészkodni
 przegapić sposobność: elszalasztja az
alkalmat
przegarbować – (skórę) cserezni, megcserezni
przegarnąć — przegarniać [1. garnąc, przesunąć
z miejsca na miejsce; 2. gładząc,
przeczesać sierść, włosy] – összekaparni,
összeszedni
przegarnąć popiół w piecu – összekaparja a hamut
a kályhában
przegawędzenie – eltereferélés, elcsevegés, egy
bizonyos idő átfecsegése
przegawędzić (przegawędzie) [pogawędzić przez
jakiś czas] – fecsegni, átfecsegni, elfecsegni;
áttrécselni
przegawędzić godzinę – egy óra hosszát fecsegni
v. elfecsegni
przegaworzyć – elgagyogni, elgügyögni (egy
bizonyos időn keresztül)
przegaworzyć pół dnia – fél napot elgagyogni
przegazdować – (táj) gazdálkodni, elgazdálkodni
(egy időn át)
przegdakać
(przegdaczę,
przegdacze)
–
túlbeszélni, túlkiabálni
przegiąć (przegnę, przegnie) — przeginać
[1. pochylić ku dołowi lub na bok; 2. gnąc,
zmienić kształt czegoś; 3. pot. przesadzić w
czymś]
–
behajlítani,
meghajlítani,
elgörbíteni, meggörbíteni
przegiąć się — przeginać się [1. wygiąć się na
bok, w przód lub do tyłu; 2. zmienić
kształt pod wpływem siły gnącej; 3.
wygiąć się, przechylić się, pochylić się,
przychylić się, nachylić się, schylić się,
skłonić się, zniżyć się, przekrzywić się; 4.
zgiąć się (we dwoje/w pół), wygiąć się,
powyginać
się,
odkształcić
się,
zniekształcić się, zdeformować się,
wykrzywić
się,
pokrzywić
się,
powykrzywiać
się]
–
meghajolni,
elgörbülni, meggörbülni
przegiąć się nad ladą – meghajolni a láda fölött; a
ládára hajolni
przegib – hajlás, hajlat, zug [Krywańskiej Małej
Fatry: Przegib (Priehyb, 1462,1 m)]
przegięcie [1. miejsce, w którym coś zostało
przegięte; 2. pot. przesada, brak umiaru w
czymś]
–
meggörbítés,
elgörbítés,
meghajlítás
5537
przeginać pałę – (átv.) túlfeszíti a húrt
przeginanie – meghajlítás, behajlítás, meggörbítés
przegląd [1. przeglądanie czegoś w celu
dokonania
oceny,
kontroli
itp.;
2. zestawienie
i
przedstawienie
najważniejszych wiadomości, faktów,
wydarzeń itp. z jakiejś dziedziny;
3. impreza
poświęcona
publicznej
prezentacji jakichś dokonań] – áttekintés,
megtekintés;
szemle,
vizsgálat,
megszemlélés; átnézés; kivonulás
przegląd filmowy – filmszemle
przegląd filmów – filmhét
Przegląd Gospodarki Światowej (tygodnik) – Heti
Világgazdaság
przegląd norm – normavizsgálat
przegląd oddziałów – wojsk. seregszemle
[przegląd
oddziałów
partyzanckich
działających w czasie II wojny światowej: a
II.
világháború
idején
működő
partizánosztagok seregszemléje]
przegląd okresowy – időszaki szemle
przegląd pożarniczy – tűzszemle [a tűzrendészeti
hatóság által időnként a tűzveszélyes
állapotok megszüntetése végett megejtett
helyszíni szemle, melyet a tűzrendészeti
szabályrendelet
alapján
ejt
meg];
tűzvizsgálat
przegląd prasy – sajtószemle; lapszemle
przegląd światowej prasy gospodarczej – a
gazdasági világsajtó szemléje v. áttekintése
przegląd
techniczny
[sprawdzenie
stanu
technicznego maszyny lub urządzenia] –
műszaki szemle v. vizsga v. átvizsgálás
przegląd terenu – terepszemle
przegląd tygodniowy – heti szemle
przegląd wojska – katonai díszszemle
przegląd
zerowy
samochodu
[przegląd
samochodu dokonywany w salonie przed
wydaniem samochodu kupującemu] –
(autószalonban) autó megszemlélése
przeglądać [zob. przejrzeć] – átnézni, áttekinteni;
(inf.) lapozni; megszemlélni; végignézni
przeglądać (kogo/co) – nézegetni (vkit/vmit)
przeglądać pocztę a. korespondencję – átnézi a
postáját
przeglądać się w lustrze – tükörbe nézni, nézni v.
megnézni magát a tükörben
przeglądanie – áttekintés, átvizsgálás, átnézés
przeglądarka (ang. browser) [1. urządzenie
optyczne służące do oglądania przezroczy
fotograficznych;
2. urządzenie
projekcyjne do przeglądania taśmy
filmowej;
3. program
komputerowy
służący do wyszukiwania i przeglądania
-
Wersja 01 01 2017
danych określonego typu] – dianéző;
számítógép
program;
keresőprogram,
böngészőprogram, böngésző [1. elsősorban a
Web oldalak nézegetésére kifejlesztett kliens
szoftver; a legújabb böngésző programokba
(pl. Netscape Navigator, Internet Explorer)
már FTP, gopher, e-mail, news, chat és
egyéb klienseket is beépítenek; 2. A
böngészõ tulajdonképpen olyan szoftver,
amellyel a World Wide Web hálózaton
kalandozhatunk,
az
információk
tömkelegében böngészhetünk, különbözõ
erõforrásokat térképezhetünk fel. Ezt az
oldalt valószínûleg Ön is valamelyik
böngészõprogram segítségével olvassa. A
böngészõ
kliensként
mûködve
a
kiszolgálókkal felveszi a kapcsolatot és
azoktól különbözõ információkat szerez be.
Egyszerû
eszközöket
nyújtanak
az
állományok feltérképezésére és letöltésére,
amit egyébként a kissé nehézkesebb Archie
és FTP segítségével kellene végrehajtani. A
legelterjedtebb grafikus böngészõk között
található a Netscape Navigator, a Microsoft
Internet Explorer és az NCSA Mosaic nevû
terméke. A szövegesek legelterjedtebbike a
Lynx, amellyel leginkább unix operációs
rendszereken találkozhatunk.]
przeglądarka
internetowa
[program
komputerowy, służący do pobierania i
wyświetlania zawartości dokumentów z
serwerów
internetowych,
a
także
odtwarzania plików multimedialnych
(czasem za pomocą różnych wtyczek).] –
webböngésző v. böngésző (angolul browser)
[azon programok, amelyekkel az interneten
található
tartalmakat
–
legtöbbször
weblapokat – lehet megtekinteni, illetve az
interneten keresztül elérhető szolgáltatásokat
használni.]
przeglądarka offline [aplikacja służąca do
kopiowania stron internetowych, co
możliwia późniejsze ich przeglądanie bez
połączenia z internetem. Pliki HTML są w
tym celu pobierane rekurencyjnie –
aplikacja wykrywa w stronie HTML
hiperłącza i podążając za nimi pobiera
dalsze strony. Oprócz samej strony
pobiera również wszystkie znajdujące się
na niej elementy, np. obrazki, skrypty,
arkusze stylów. W ten sposób uzyskuje się
lokalną kopię witryny. W celu uniknięcia
zapętleń programy te zwykle pozwalają
określić maksymalny stopień zagłębienia,
lub ścieżkę, spoza której pliki nie są
pobierane.
W
wypadku
stron
generowanych przez skrypty działające po
stronie serwera (np. PHP), co wynika ze
specyfiki działania protokołu HTTP,
5538
program zapisuje plik HTML będący
wynikiem działania skryptu, a nie kod
samego skryptu.] – offline reader [olyan
program, mely e-mail szerverekről letöltött
levelek
utólagos
elolvasását,
megválaszolását és a válaszok visszatöltését
biztosítja]
przegładzać się [zob. przegłodzić się]
przegładzać1 [zob. przegłodzić]
przegładzać2 [zob. przegładzić]
przegładzanie1 – éheztetés
przegładzanie2 – kisimítás
przegładzanie się – éhezés, koplalás
przegładzić — przegładzać [ponownie coś
wygładzić] – ársimítani, kisimítani
przegłęboki, -a, -ie – nagyon mély, feneketlen
przegłodniały, -a, -e – kiéhezett, éhes
przegłodnieć – elkoplalni, éhezni egy kissé
przegłodnieć czego – éhezni egy kissé vmire
przegłodnienie – koplalás, éhezés, nem evés
przegłodzenie – éheztetés, kiéheztetés, koplaltatás
przegłodzić (przegłodzę) — przegładzać [nie dać
komuś jeść przez jakiś czas] – éheztetni,
koplaltatni
przegłodzić się — przegładzać się [głodzić się
przez pewien czas] – éhezni, koplalni,
éhezteti magát (egy ideig), átkoplalni
przegłos [1. jęz. zmiana barwy samogłoski pod
wpływem
otoczenia
fonetycznego
zachodząca w językach indoeuropejskich;
2. w języku polskim: proces fonetyczny
polegający na wymianie samogłoski e w o
lub w a w pozycji przed spółgłoskami
przedniojęzykowymi
twardymi,
po
spółgłosce miękkiej, np. pleść: plotę, lecieć:
latać] – (nyelvt.) hangváltozás
przegłosować — przegłosowywać [1. zdecydować
o czymś większością głosów; 2. wygrać z
kimś w głosowaniu] – leszavazni,
megszavazni
przegłosować coś – vmit megszavazni
przegłosować dużą, większością głosów – nagy
szótöbbséggel megszavazni
przegłosować kogo – leszavazni vkit
przegłosować wniosek – szavazni a javaslat fölött
v. javaslatról
przegnać [zob. przegonić] – üldözni, hajtani,
kergetni; megelőzni (futásban)
przegnać kogo – megelőzni vkit
przegnać muchy – elhesegeti a legyeket
przegnajać [zob. przegnoić] – jól megtrágyázni
przegnajanie [zob. przegnojenie] – megtrágyázás
-
Wersja 01 01 2017
przegnany, -a, -e – hajszolt, meghajszolt;
átkergetett; üldözött, hajtott; (táj) (vmennyi
időt) élt, megélt; tapasztalt
przegniatać [zob. przegnieść] – átgyúrni,
megdagasztani
przegniatanie – przegniecenie (kompresja)
przegnicie – megrothadás, elkorhadás
przegnić [zgnić zupełnie] – megrothadni,
elkorhadni
przegnieść (przegniotę, przegniecie) – átgyúrni,
megdagasztani
przegniły, -a, -e [taki, który zgnił zupełnie] –
rothadt, megrothadt, elkorhadt, elkorhadt
przegnoić – jól megtrágyázni
przegnojenie – megtrágyázás
przegon [1. przepędzanie bydła przez dany
grunt;
2. droga
przeznaczona
do
przepędzania bydła] – áthajtás, átkergetés,
átterelés; átzavarás; (jog) marhacsapás
szolgalma, marhacsapás; marhahajtás (útja);
(vegyt) párlat
przegonić,
przegnać
—
przeganiać
[1. prowadząc, pędząc coś lub kogoś przed
sobą i ponaglając wołaniem, batem itp.,
doprowadzić w jakieś miejsce; 2. pot.
przepędzić kogoś, coś skądś; 3. pot.
biegnąc, jadąc, idąc szybko w jakimś
kierunku, wyprzedzić kogoś, coś; 4. pot.
zmusić do biegu, do pośpiechu; 5. pot.
mieć nad kimś, nad czymś przewagę w
jakiejś
dziedzinie;
6. spowodować
przemieszczenie się kogoś, czegoś w inne,
odległe miejsce; 7. przeganiać: pot. biegać
przez pewien czas; 8. przeganiać: pot.
uganiać się za czymś przez pewien czas] –
üldözni, hajtani, kergetni; megelőzni
(futásban)
przegonić się – versenyt futni, kergetőzni,
hajkurászni
przegonowy, -a, -e – hajtási, áthajtási,
marhacsapási; (vegyt.) desztillációs, párlat
przegorący, -a, -e – forró, égető, tüzes, nagyon
meleg
przegorący dzień – forró v. meleg nap
przegorący uśmiech – meleg mosoly
przegorzały, -a, -e – égett, átégett, keresztülégett
Przegorzan (Echinops L.) [rodzaj roślin
wieloletnich lub roślin dwuletnich z
rodziny astrowatych, obejmuje około 70
gatunków, występujących w Euroazji i
północnej Afryce.] – (növ.) szamárkenyér
5539
Przegorzan (Echinops L.)
Przegorzan kulisty (Echinopas sphaerocephalus)
[łodyga
gruba
prosto
wzniesiona
dorastająca do dwóch metrów. Liście
słabo kolczaste. Kwiaty rurkowe zebrane
w kulistą główkę o średnicy czterech do
siedmiu
centymetrów.
Korona
niebieskawobiała. Roślina dwuletnia.] Fehér
szamárkenyér
(Echinops
sphaerocephalus L.)
Przegorzan pospolity (Echinops ritro) – Sötétkék
szamárkenyér
przegorzeć – átégni, keresztülégni, megégni
przegorzki, -a, -ie – nagyon keserű
przegorzknąć ― przegorzknieć – (nagyon)
megkeseredni v. keserűvé válni
przegorzkniały, -a, -e – (nagyon) keserű v.
megkeseredett
przegorzknięty, -a, -e – nagyon keserű
przegospodarować ― przegospodarzyć –
elgazdálkodni (egy bizonyos ideig); rosszul
gazdálkodni
przegospodarowanie – rossz gazdálkodás
przegospodarowanie obiektu – a létesítmény
rossz gazdálkodása
przegościć (przegoszczę) – vendégeskedni
przegotować — przegotowywać [1. gotując,
doprowadzić płyn do stanu wrzenia;
2. zbyt długo gotując, obniżyć wartość,
smak potrawy; 3. zagotować powtórnie] –
felforralni; szétfőzni, elfőzni, kelleténél
többet főzni, túlfőzni
przegotować kartofle – krumplit szétfőzni
przegotować mleko – felforralni a tejet; tejet
forralni
przegotować się — przegotowywać się [1. o
płynie: zostać przegotowanym; 2. gotując
się zbyt długo, stracić na wartości, smaku
itp.] – felforrni; szétfőni, elfőni
przegotowanie – forralás; szétfőzés, elfőzés
przegrabiać ― przegrabić – átgereblyézni;
elgereblyézni, összegereblyézni
przegrabiać miejsce w ktorej są grzyby –
átfésülni a gombászó helyet
przegracować – átkaparni, átvakarni
przegrać — przegrywać [1. zostać pokonanym w
jakiejś grze, w walce, w rywalizacji
-
Wersja 01 01 2017
sportowej itp.; 2. doznać w czymś
niepowodzenia; 3. stracić coś w grze
towarzyskiej
lub
hazardowej;
4. odtworzyć z nut lub wykonać dla próby
albo dla nabrania wprawy utwór
muzyczny lub wiele utworów po kolei na
jakimś instrumencie; 5. grać na jakimś
instrumencie lub w jakąś grę przez pewien
czas; 6. zostać uznanym za gorsze, mniej
atrakcyjne od czegoś innego; 7. doznać
niepowodzeń życiowych; 8. nagrać na
nowo
zarejestrowany
już
utwór
muzyczny, tekst, film itp. na inny materiał
rejestrujący; 9. środ. grając w teatrze, w
filmie itp., z przesadą odegrać jakąś rolę,
scenę] – játszani, eljátszani (egy ideig);
eljátszogatni; eljátszani vmit; veszteni
(alulmaradni),
elveszteni,
eljátszani;
elveszíteni (csatát, pert) ; (játékban) kikapni
przegrać cały majątek – eljátssza az egész
vagyonát
przegrać co w co – elveszíteni vmit vmiben v. vmin
przegrać (przegrywać) coś na coś – átmásolni
vmit vmire
przegrać bitwę – elveszíteni a csatát
przegrać godzinę w tenisa – egy óra hosszat
teniszezni
przegrać etiudę na fortepianie – elzongorázni egy
etűdöt
przegrać majątek w karty – kártyán elveszíteni v.
elkártyázni a vagyont
przegrać mecz – elveszteni a meccset
przegrać na loterii – sorsjátékon veszíteni
przegrać partię – elveszteni a játszmát
przegrać płytę – lemezt lejátszani
przegrać proces – pert elveszíteni
przegrać przy losowaniu – szól a rövidebbet húzza
przegrać a. przegrywać sprawę w sądzie –
elveszti a perét a bíróságon
przegrać ten mecz – ezt a játszmát v. meccset
elveszíteni
przegrać w apelcji – a pert másodfokon elveszíteni
przegrać w wyborach a. wybory – veszíteni a
választásokon
przegrać zakład – elveszteni a fogadást
przegrał/przegrała – (átv.) a rövidebbet húzta
przegrać się – túlsokat veszíteni (játszva)
przegradzać [zob. przegrodzić] – elkeríteni,
elválasztani
przegradzanie – elválasztás, elkerítés
przegramolić się (przegramolę się) – (nehezen)
átmászni, átkúszni, átjutni; átvergődni,
átevickélni
5540
przegramolić się ekspresowo z jednego kąta
pokoju do drugiego – sebtében átjutni a
szoba egyik sarkából a másikba
przegramolić się przez drobną bramę cmentarza
– a temető apró kapuján átvergődni
przegrana [1. poniesiona porażka w grze, walce,
rywalizacji sportowej itp.; 2. kwota
pieniężna, przedmiot, które ktoś przegrał;
3. niepowodzenie w jakiejś dziedzinie
życia, w dążeniu do osiągnięcia jakiegoś
celu] – veszteség; vesztett játék, csata stb.;
vereség, legyőzetés
przegrane! – fuccs!
przegranie – vminek az eljátszása (hangszeren);
vminek az elvesztése (játéké, csatáé)
przegrany [człowiek, który uległ przeciwnikowi
w jakiejś grze, walce, rywalizacji
itp.], przegrana – vesztes (ffi/nő)
przegrany,
-a,
-e [1. taki,
który
uległ
przeciwnikowi w grze, w walce, w
rywalizacji sportowej itp.; 2. taki, który
doznał niepowodzenia w jakiejś dziedzinie
życia, w dążeniu do osiągnięcia jakiegoś
celu; 3. o człowieku: taki, który doznał
licznych niepowodzeń życiowych; też:
właściwy takiemu człowiekowi] – vesztes,
vesztett, elvesztett, vesztő
przegrana walka a. bitwa – vesztett harc v. csata
przegrany zakład – elvesztett fogadás
przegręplować – (növ) átfésülni, átkarolni
przegręplowanie – (növ) átfésülés, átkarolás
przegroda (przegrodzie) [1. to, co przegradza;
2. miejsce odgrodzone] – közfal; válaszfal;
rekesz, szakasz; (wojsk) torlasz, akadály, zár;
(bonc) sövény; (műsz.) válaszfal; közfal,
(régi, régies )válasz; rabicfal
Przegroda, Mur [aluzja do Zakonu, który
odgraniczył Żydów od pogan (w osiąganiu
zbawienia). Przegrodę tę Chrystus usunął
przelaniem krwi Swojej za wszystkich,
którzy wzywają Imienia Jego.] – válaszfal
[Jézus korában a jeruzsálemi templomban a
pogányok udvarát a zsidók udvarától
elválasztó fal különítette el (Ef 2,14)]
przegroda minowa – aknazár
przegroda nosowa [chrząstka dzieląca wnętrze
nosa na dwie jamy nosowe] – orrsövény
przegroda pierwotna [przegroda w cytoplazmie
komórki oddzielająca od siebie dwie nowo
powstałe komórki potomne] – citoplazma
membrán
przegroda półprzepuszczalna [zob. błona
półprzepuszczalna] – félig áteresztő hártya
przegroda serca, przegroda międzykomorowa
[podłużna gruba ścianka dzieląca serce na
lewą i prawą komorę] – szívsövény
-
Wersja 01 01 2017
przegrodzenie – elválasztás, elkerítés
przegrodzić — przegradzać [1. przedzielić jakąś
przegrodą coś od czegoś, kogoś od kogoś
lub części jakiejś całości; 2. być przegrodą
między czymś a czymś, kimś a kimś] –
elkeríteni, elválasztani
przegrodzić dostęp – a bemenetet, a bájárást v.
odajutást elkeríteni
przegrodzić murem – fallal elválasztani
przegródka [1. to, co przegradza; 2. miejsce
odgrodzone] – rekesz; fiók
przegródki mózgowe – agysövény
przegrupować — przegrupowywać [1. przenieść
z jednej grupy do innej; 2. przemieścić
wojska z jednego rejonu do drugiego w
celu dokonania niezbędnej koncentracji
sił] – átcsoportosítani
przegrupować się — przegrupowywać się
[1. znajdując się w większej grupie,
zmienić
dotychczasowe
miejsce
w
układzie; 2. o wojsku: przemieścić się z
jednego
rejonu
do
drugiego]
–
átcsoportosulni
przegrupowanie [1. zmiana dotychczasowego
układu czegoś lub kogoś; 2. reakcja
chemiczna polegająca na zmianie układu
atomów w cząsteczce] – átcsoportosítás
przegrymasić (przegrymaszę) – fintorokat vágni
przegrymaszenie – fintorgatás
przegrywać [zob. przegrać] – (grać trochę)
eljátszogatni, eljátszani; (w grze) eljátszani;
(odnosić klęskę)
veszteni,
elveszteni
(alulmaradni)
przegrywać bitwę – csatát veszteni
przegrywać sprawę w sądzie – elveszti a perét a
bíróságon
przegrywający, -a, -e – vesztes, vesztő
przegrywka – (zene) előjáték, prelűd; (ir) refrén
przegryzanie – átrágás, megrágás, átharapás
przegryzka – kóstoló, előétel, egy harapás, falat
przegryźć (przegryzę, przegryzie) — przegryzać
[1. rozerwać
zębami;
2. zjeść
coś
naprędce, niewiele, zaspokajając pierwszy
głód; 3. przerywając picie, jedzenie
czegoś, co jakiś czas zjeść coś innego w
niewielkiej
ilości;
4. o
niektórych
substancjach: spowodować korozję] –
átrágni, átharapni, átmarni; gyorsan enni,
bekapni egy falatot; kirágni
przegryźć nitkę zębami – a fonalat foggal
elharapni
przegryźć się — przegryzać się [1. pot. o
produktach spożywczych, zwłaszcza o
płynach: przemieszać się, nabierając
jednolitego smaku, zapachu itp.; 2. o
gryzoniach: gryząc coś zębami, przedostać
5541
się przez coś lub dokądś; 3. pot. przedostać
się z trudem przez coś, zwykle pokonując
jakąś
twardą
przeszkodę;
4. pot.
opanować jakąś trudną treść] – áttörni v.
átjutni vmin
przegryźć się przez świat v. życie – valahogy v.
valahogyan boldogulni (az életben)
przegrzać — przegrzewać [1. zbyt silnie ogrzać;
2. sprawić, że komuś jest zbyt ciepło;
3. fiz.
ogrzać
ciecz
powyżej
jej
temperatury wrzenia bez wywoływania
wrzenia] – áthevíteni, túlhevíteni, túlfűteni,
túlfőzni; (motort) bemelegíteni
przegrzać się — przegrzewać się [1. zbytnio
nagrzać się; 2. odczuć zbyt wielkie gorąco]
– átforrósodik; áthevül, túlhevül
przegrzanie [zob. hipertermia] — przegrzewanie
– túlfűtés, túlhevítés; hipertermia (hőkezelés,
lázkezelés); (hyperthermia): a szervezet
hőmérsékletének nagyfokú felemelkedése a
fizikai hőszabályozás csődje miatt
przegrzany, -a, -e – túlhevített, melegített,
túlmelegített
przegrzebać ― przegrzebywać – átfésülni
przegrzebać gazety – újságokat átfésülni v.
áttanulmányozni
przegrzewacz [to część kotła parowego,
przeważnie w postaci wiązki rur, służy do
ogrzania
pary
nasyconej
powyżej
temperatury nasycenia i otrzymania pary
przegrzanej.
Wprowadzenie
przegrzewaczy
podniosło
sprawność
maszyn parowych tłokowych i umożliwiło
zastosowanie turbin parowych.] – (műsz)
túlhevítő
przegrzmieć ― przegrzmiewać – elhangzani;
messziről villámlani
przegub [w mechanice to połączenie dwóch
elementów umożliwiające ich wzajemny
ruch obrotowy dookoła osi lub punktu] –
(w łokciu) csukló; (bonc) izület; ránc,
göngyöleg, csomó
przegub
krzyżakowy,
przegub
Cardana
[przegub łączący wał napędzany z wałem
napędzającym za pomocą krzyża o
prostopadłych ramionach] – kardáncsukló
[két rúd (tengely) közötti olyan kapcsolat,
mely lehetővé teszi azt, hogy egymáshoz
képest hajlítónyomaték ébredése nélküli
minden irányban elhajoljanak, de meggátolja
-
Wersja 01 01 2017
a két rúd egymáshoz képesti elcsavarodását
és így lehetőség nyílik forgatónyomaték
átvitelére egyik tengelyről a másikra. Más
definíció szerint a kardáncsukló négytagú
csuklós gömbi mechanizmus.]
przegub ręki – kézcsukló
przegubowiec [pot. autobus, tramwaj, trolejbus
itp. złożony z dwóch części połączonych ze
sobą za pomocą przegubu i mający kryte
przejście między obiema częściami] –
csuklós; [autobus przegubowy] csuklós
autóbusz
przegubowy, -a, -e – csukló-, izületi; csuklós
przegwarzyć – elbeszélgetni, fecsegni, csevegni
przegwarzyć z tobą noc – egy éjszakát
elbeszélgetni veled
przegwizdać (przegwizdam v. przegwiżdżę,
przegwizda
v.
przegwiżdże)
—
przegwizdywać [1. pot. przelecieć z
gwizdem; 2. pot. o wietrze: przeniknąć
kogoś
na
wskroś;
3. pot.
wydać
lekkomyślnie pieniądze; 4. pot. gwizdać
przez jakiś czas; 5. pot. próżnować przez
jakiś czas] – elfütyürészni; fúj, átfúj (a szél);
süvíteni, átsüvíteni
przehaflować – hímezni, újrahímezni; kivarrni
przehajdamaczenie – (hist) (a lengyel-ellenes
hajdamák mozgalomban való részvétel a
XVII-XVIII. században, Ukrajnában)
przehajdamaczyć – (hist.) hajdamákoskodni
przehałasować – lármázni, túlkiabálni, túllármázni
przehandlować — przehandlowywać [1. pot.
sprzedać coś lub zamienić na coś; 2. pot.
handlować przez jakiś czas] – kereskedni;
kupeckedni; eladni, elsózni, elkótyavetyélni,
túladni vmin
przehandlowanie – kupeckedés; eladás, elsózás;
ráfizetés
przeharcować
–
(lovon)
száguldozni,
lovasmutatványokat végezni
przeharować [pot. przeżyć jakiś czas, ciężko
pracując]
–
küzdeni,
elküszködni,
elkínlódni, elbajlódni
przeharowanie
– küszködés, elküszködés,
kínlódás, elkínlódás, bajlódás, elbajlódás,
halás, elhalás
5542
przehasać [1. beztrosko bawić się przez jakiś
czas; 2. tańczyć żywo przez jakiś czas] –
táncolni, mulatni, ugrálni (egy ideig)
przeheblować – átgyalulni, átsimítani
przehodować – tenyészteni, nevelni, etetni
przeholować — przeholowywać [1. holując,
przeprowadzić statek, łódź, samochód,
szybowiec itp. w inne miejsce; 2. pot.
przesadzić w czymś lub z czymś] – (haj)
vontatni, elvontatni; eltúlozni, elnagyítani,
túlságba vinni (vmit); nagyzolni
przeholowany, -a, -e – túlméretezett
przehulać [1. hulając, bawiąc się, zmarnować
pieniądze, majątek itp.; 2. przeżyć jakiś
czas, hulając, bawiąc się] – átdorbézolni,
átmulatni;
eltékozolni,
elpazarolni,
elpocsékolni
przehulanie – átdorbézolás, átmulatás; eltékozlás,
elpazarlás, elpocsékolás
przehulanie czego zawartości – vmi tartalmának
elpocsékolása
przeidealizować [wyobrazić sobie kogoś albo coś
w sposób zbyt idealny] – átidealizálni;
túlságosan eszményíteni
przeinaczanie – megmásítás, megváltoztatás
przeinaczenie [to, co zostało przekręcone,
zafałszowane] – átalakítás, megváltoztatás,
megmásítás
przeinaczenie się – átalakulás, megváltozás
przeinaczyć — przeinaczać [nadać czemuś inny
sens niż pierwotnie zamierzony] –
megmásítani, elferdíteni
przeinaczyć się — przeinaczać się [zostać
przeinaczonym] – átváltozni, megváltozni,
más alakot ölteni, átalakulni
przeinwestować [zainwestować w coś zbyt wiele]
– túlinvesztálni
przeinwestowanie – túlinvesztálás
przeistaczanie — przeistoczenie [1. przemiana,
która dokonała się w kimś lub w czymś;
2. w
dogmatyce
chrześcijańskiej:
przemiana istoty chleba i wina w ciało i
krew Jezusa Chrystusa zachodząca
podczas mszy świętej w sakramencie
Eucharystii] – átalakulás, átváltozás; (egyh)
átlényegülés, átváltoztatás
przeistoczyć — przeistaczać [zmienić kogoś, coś
gruntownie] – átalakítani, megváltoztatni
przeistoczyć się — przeistaczać się [zmienić
całkowicie swój wygląd, charakter, swoją
istotę] – átalakulni, megváltozni; (egyh)
átlényegülni
przejadać [zob. przejeść] – egy harapást enni;
felemészteni
przejadać się [zob. przejeść się] – felemésztődni
-
Wersja 01 01 2017
przejadanie [zob. przejedzenie] – szétrágás,
felfalás, felevés
przejaskrawianie — przejaskrawienie [1. to, co
zostało namalowane zbyt jaskrawymi
kolorami; 2. to, co zostało przedstawione
w sposób przesadny] – eltúlzás, túlzás;
rikító v. túlságosan éles v. túlzott színekben
való ábrázolás
przejaskrawić — przejaskrawiać [1. użyć zbyt
jaskrawych kolorów; 2. przedstawić coś z
pewną przesadą] – rikító v. túlságosan éles
v. túlzott színekben festeni, lefesteni;
eltúlozni; nagyzolni
przejaskrawiony, -a, -e – túlzott; túlságos
przejasno – világosan
przejasny, -a, -e – nagyon világos
przejaśnić — przejaśniać [1. uczynić coś
jaśniejszym lub mniej zwartym, mniej
jednolitym; 2. spowodować, że coś staje się
jaśniejsze, bardziej zrozumiałe; 3. wyciąć
zbyt gęsto rosnące drzewa lub zbyt gęste
gałęzie drzew] – világossá tenni, kideríteni;
(vegyt.) deríteni, felderíteni
przejaśnić się — przejaśniać się [1. o niebie: stać
się jaśniejszym, pogodniejszym; 2. stać się
bardziej zrozumiałym] – kiderülni,
kivilágosodni
przejaśnienie [stan mniejszego zachmurzenia
nieba] – kiderítés, (vegyt.) felderítés; az ég
kevésbé felhős állapota
przejaśnienie się – kivilágosodás, kiderülés
przejaśnienie się ciemności – a sötétség
kivilágosodása
przejaśniony, -a, -e – világossá vált, derült,
kiderült (idő); átlátszó, tiszta, tisztított
(folyadék)
przejaw, przejawienie [zewnętrzny znak czegoś]
– megnyilvánulás, jelenség, tünet, előjel
przejaw korupcji – a korrupció tünete
przejaw życia – életjelenség
przejawiać
inwencję
–
találékonyságról,
leleményességről tanúbizonyságot tenni
przejawić — przejawiać [okazać na zewnątrz] –
megmutatni, nyilvánítani
przejawić się — przejawiać się [wyjść na jaw] –
megnyilvánulni, megnyilatkozni
przejazd (przejeżdzie) [1. przebywanie jakiejś
drogi pojazdem; 2. miejsce, w którym
można przejechać w poprzek jakąś drogę;
3. w narciarstwie, w jeździe konnej:
przejechanie
przez
zawodnika
wyznaczonej trasy, zwykle podczas
jakichś zawodów, wyścigów itp.] – átkelés,
átutazás, átvonulás; forduló; (np. przez most)
áthajtás; (sp) menet
5543
przejazd kolejowy – vasúti átjáró, útátjáró; vasúti
átkelő
przejazd wzbroniony!, nie ma przejazdu –
áthajtani tilos!
przejazd zabroniony v. zbroniony – tilos az
átkelés v. áthajtás!, tilos az átjárás!
przejazdem [przejeżdżając, na krótko] –
átutazóban, átkelőben, átvonulóban
przejazdowy1 – átjáró
przejazdowy2 – sorompó-őr
przejazdowy3, -a, -e – átutazási, átutazó; átjáró
przejażdżka [przejechanie się gdzieś niedaleko,
dla przyjemności] – kirándulás, utazás,
utacska, séta (járművel)
przejażdżka konno – sétalovaglás
przejażdżka okrętem – hajókirándulás, hajókázás
przejażdżka po mieście – kocsikázás, utazgatás a
városban
przejąć (przejmuje) — przejmować [1. wziąć to,
co wcześniej należało do kogoś innego;
2. zatrzymać w sposób nielegalny kogoś
albo coś będącego w drodze; 3. wzorując
się na kimś lub na czymś, przyswoić sobie
jego sposób postępowania; 4. o uczuciach,
stanach fizycznych: ogarnąć, przeniknąć;
5. wzbudzić gwałtowne uczucia] – átvenni,
átvállalni; meghatni; meghatni, érinteni,
megfogni, megrázni, elfogni; átvenni,
megáévá tenni, eltulajdonítani
przejąć czyje długi – magára vállalja vkinek az
adósságát
przejmować a. przejąć lub obejmować a. objąć
dowództwo – átveszi a parancsnokságot
przejąć listy – leveleket átvenni
przejąć obyczaję – magáévá tenni v. átvenni a
szokásokat
przejąć władzę od kogoś – hatalmat átvenni vkitől
przejąć się — przejmować się (czymś) [1.
zaniepokoić się, zmartwić się czymś;
2. potraktować coś bardzo poważnie,
poświęcić się czemuś całkowicie] –
meghajtja vmi; megszívlelni vmit; szívére
vesz vmit; megilletődni
przejechać (przejadę, przejedzie) — przejeżdżać
[1. korzystając ze środków lokomocji,
przebyć jakąś drogę; 2. o środkach
lokomocji: jadąc, przebyć jakąś drogę;
3. jadąc, przedostać się przez coś; 4. minąć
coś lub kogoś, jadąc obok; 5. najechawszy
na jakąś żywą istotę, zabić lub zranić ją;
6. pot. przesunąć czymś po czymś, wzdłuż
czegoś itp.; 7. pot. o jakiejś rzeczy, jakimś
zjawisku itp.: przesunąć się po czymś,
wzdłuż czegoś itp.] – (o podróży) átutazni,
elutazni, keresztülutazni; elhajtani; (np. przez
-
Wersja 01 01 2017
most) áthajtani, keresztülhajtani; (jadąć
stratować) elütni, elgázolni (jármű)
przejdźmy do innego stolika! – menjünk át egy
másik asztalhoz!
przejdźmy do innej materii – térjünk át más
tárgyra v. beszédtémára
przejdźmy do palarni – menjünk a dohányzóba
przejdźmy na „ty” – tegeződjünk
przejdźmy
teraz na drugą stronę ulicy –
menjünk most át az utca másik oldalára!
przejechać kogo – elgázolni vkit; átgázolni v.
keresztülhajtani vkin
przejechać kogoś – elgázolni vkit
przejechać na czerwonym – piroson áthajtani
przejechać przez coś – valamin átutazni, átmenni
przejechać się — przejeżdżać się [1. pojechać
dokądś dla przyjemności; 2. pot. zawieść
się na kimś, na czymś; 3. pot. ostro
skrytykować albo wyśmiać kogoś lub coś;
4. pot. umrzeć] – utazni, utazgatni;
lovagolni; (átv.) meghalni
przejechać się na koniach – lovagolni
przejechać się na tamten świat – (közb.)
átköltözni a másvilágra
przejechać się po kim – (közb.) vkinek a rovására
tréfálkozni; vkiből tréfát v. gúnyt űzni
przejechanie – utazás, elutazás, átutazás; hajtás,
elhajtás; gázolás, elgázolás
przejechanie (kogoś) i nieudzielenie pomocy –
cserbenhagyásos gázolás
przejechanie samochodem
studenta – diák
elütése v. elgázolása autóval
przejechanie się – (egy ideig v. egy bizonyos
pontig való) utazgatás; lovaglás
przejechanie się autobusem – egy ideig
autóbuszon való utazgatás, autóbuszút
przejechanie się rowerem – kerékpározgatás
przejednać — przejednywać [uzyskać czyjeś
przebaczenie, czyjąś sympatię lub czyjąś
zgodę na coś] – kiengesztelni
przejednać się – kibékülni
przejednanie
–
kiengesztelés,
kibékülés,
kiengesztelődés
przejednany, -a, -e – megbékült, kibékült;
kiengesztelt,
kiengesztelődött
[Bóg
przejednany: kiengesztelt Isten]
przejednawczy, -a, -e – kibékítő, kiengesztelő
przejedzenie, przejedzenie się [przeładowanie
żołądka wskutek zjedzenia nadmiernej
ilości pokarmu] – szétrágás; felfalás, felevés
przejedzony, -a, -e [taki, który za dużo zjadł] –
jóllakott; tele ette magát
przejeść (przejem, przeje) — przejadać [1. wydać
pieniądze na jedzenie, na utrzymanie;
5544
2. zjeść wszystko; 3. jeść przez pewien
czas] – egy harapást enni; felemészteni
przejeść majątek – felmészti a vagyonát
przejeść się — przejadać się [1. zjeść za dużo;
2. o potrawach: przestać smakować z
powodu częstego ich podawania; 3. o
czymś, co występuje zbyt często, w
nadmiarze: znudzić się] – túl sokat enni;
megundorodni
przejezdność – (út) járhatóság
przejezdność dróg – utak járhatósága
przejezdny1, -a, -e [1. nadający się do przejazdu;
2. będący gdzieś przejazdem] – átutazó,
áthajtó, átkelő, átmenő
przejezdny1, -a, -e [człowiek będący gdzieś
przejazdem] – átutazó, átkelő
przejeździć (przejeźdzę, przejeździ) [1. pojeździć
przez jakiś określony czas; 2. pot.
zmarnować pieniądze na jazdy, podróże,
przejażdżki] – utazgatni, beutazni; utazásra
elkölteni
przejeżdżać [zob. przejechać v. przejeździć] – (o
podróży) átutazni, elutazni, keresztülutazni;
elhajtani; (np. przez most) áthajtani,
keresztülhajtani; (jadąć stratować) elütni,
elgázolni (jármű)
przejęcie [wzruszenie towarzyszące jakiejś
szczególnej sytuacji] – átvétel, elfogadás,
átvállalás;
meghatódás,
izgalom,
elfogódottság, együttérzés; meghatottság,
meghatódottság
przejęcie przedsiębiorstwa – vállalatátvétel;
vállalatvásárlás
przejęcie się – elfogódottság
przejęty, -a, -e [bardzo czymś zainteresowany,
zaabsorbowany; też: świadczący o takich
cechach]
–
elfogódott,
meghatott;
meghatódott; együttérző, átérző; vmivel
telített, átivódott
przejęty zimnem – átjárja a hideg
przejęzyczenie,
przejęzyczenie
się
[błąd
językowy popełniany przez nieuwagę] –
elszólás, nyelvbotlás
przejęzyczyć się — przejęzyczać się [popełnić
błąd językowy polegający na przekręcaniu
wyrazu lub na niewłaściwym jego użyciu
przez nieuwagę] – (közb.) elszólja magát,
megbotlik a nyelve
przejmować [zob. przejąć] – áthatni, áthatolni;
(brać na siebie) átvenni, vállalni
przejmować wstręt – undorral fogadni
przejmować się (czym) [zob. przejąć się] –
átitatódni vmivel; (átv.) át van hatva (vmitől),
szívére
vesz
vmit,
átérezni
vmit;
érzékenykedni; foglalkoztatja vmi; felizgulni
vmin
-
Wersja 01 01 2017
przejmowanie – elfogadás, átvevés
przejmujący, -a, -e [1. przenikający do głębi,
bardzo silny lub bardzo nieprzyjemny;
2. wywołujący bardzo silne, zwykle
przykre, uczucia, wrażenia] – megragadó,
átható; elviselhetetlen, szörnyű; velőtrázó
przejmujący dreszczem – hátborzongató
przejmujący krzyk – ijesztő kiáltás; velőtrázó
sikoly
przejmujący mróz – átható fagy, csikorgó hideg
przejmujący wiatr – metsző szél
przejrzałość – érettség, vminek a túlérett volta
przejrzały, -a, -e [1. o roślinach i ich owocach:
zbyt dojrzały; 2. iron. o człowieku: taki,
który przekroczył wiek dojrzały] – érett,
megérett, túlérett
przejrzany, -a, -e – átnézett, megtekintett,
megszemlélt
przejrzeć1,
przeglądnąć
—
przeglądać
[1. zaznajomić się z czymś dość pobieżnie;
2. obejrzeć coś dokładnie, jedno po
drugim, sprawdzając jakość i stan tego;
3. obejrzeć jakieś miejsce dokładnie,
szukając czegoś; 4. stać się częściowo
widocznym; 5. przeniknąć coś wzrokiem;
6. odzyskać wzrok; 7. dostrzec swą
dotychczasową niewiedzę, pomyłkę, swój
błąd itp.; 8. rozpoznać czyjeś prawdziwe
zamiary] – átnézni, áttekinteni; szemlélni,
megszemlélni; végignézni; végigtekinteni;
(zrozumieć wszystko) átlátni, keresztüllátni
(vmin); visszanyeri látását; átvizsgálni,
átnézni
przejrzeć co do dna – vminek a fenekére látni;
átlátni vmin, átlátni a szitán
przejrzeć (czego) plany a. zamiary – átv. átlát a
szitán
przejrzeć a. przeglądnąć gazetę – újságot átnézni
v. átfutni
przejrzeć korektę – korrektúrát átnézni
przejrzeć rachunek – számlát átvizsgálni
przejrzałem nareszcie na oczy – végre megláttam
a valóságot, leesett a hályog a szememről
przejrzeć2 — przejrzewać [o roślinach i ich
owocach: stać się zbyt dojrzałym] – túlérni
przejrzeć się, przeglądnąć się — przeglądać się
[1. obejrzeć swoje odbicie w lustrze, w
wodzie; 2. odbić się w czymś, zwykle w
wodzie; 3. znaleźć odzwierciedlenie w
czymś] – megnézi magát (a tükörben)
przejrzenie1 – áttekintés, megszemlélés
przejrzenie się – önmagának nézése v. nézegetése
przejrzenie się
w lustrze – tükörben nézés,
tükörnézés
5545
przejrzenie się w lustrze
przejrzenie2 – túlérés
przejrzenie owoców – a gyümölcs túlérése
przejrzysto – átlátszón, áttekinthetően, világosan
przejrzystość
–
átlátszóság,
áttetszőség;
áttekinthetőség, világosság, érthetőség
przejrzystość polityki pieniężnej EBC – EBC
(The European Central Bank) pénzügyi
politikájának áttekinthetősége
przejrzysty,
-a,
-e
[1. przezroczysty,
prześwitujący; 2. łatwy do odgadnięcia,
zrozumienia] – átlátszó, áttetsző; üvegszerű;
(zrozumiały) áttekinthető, világos, érthető
przejrzysty materiał – áttekinthető anyag
przejrzyście
–
átlátszóan,
áttetszően;
áttekinthetően, világosan, érthetően
przejrzyścieć – átlátszóvá válni
przejścia nie ma! – átjárni tilos!, tilos az átjárás!
przejście [1. miejsce, w którym można przejść;
2. zdarzenie,
doświadczenie,
zwykle
przykre; też: przeżycie wywołane przez to
zdarzenie; 3. stadium przejściowe; też:
wstawka między dwiema częściami
utworu, dwoma zjawiskami, okresami
itp.] – (czynność) átjárás, átmenet, átkelés;
kitérés; kapu; átkelőhely; (miejsce) átjáró,
átkelőhely, átjáróhely, átjárás; gyalogút, köz;
kellemetlenség,
baj,
viszontagság,
megpróbáltatás;
kellemetlen
eset
v.
benyomás v. élmény
przejście dla obywateli Unii Europejskiej –
átkelő az európai uniós állampolgárok
számára
przejście dla pieszych – ájáró gyalogosok részére;
kijelölt gyalogátkelőhely, zebra
przejście do ofensywy – (wojsk) átcsapás
támadásba
przejście dozwolone – szabad az átjárás
przejście frontu – (meteorológia) frontátvonulás
przejście graniczne [miejsce, w którym można
przekroczyć granicę państwa]
–
határátkelőhely
przejście graniczne dla ruchu kołowego – közúti
határátkelőhely
przejście ilości w jakość – a mennyiség átcsapása a
minőségbe; a
mennyiség
minőséggé
változása
-
Wersja 01 01 2017
przejście nadziemne – felüljáró
przejście nie dozwolone – tilos az átjárás
Przejście Pańskie, Święto * Pascha – (héb.)
Pészah (héberül: ‫פסח‬, görögül: πάσχα; zsidó
húsvét, pászkaünnep) a kovásztalan kenyér –
az Egyiptomból való kivonulás – és az első
tavaszi termés ünnepe
przejście podziemne – aluljáró (gyalogosoknak);
földalatti folyosó
przejście przez góry – átkelés a hegyeken
przejście przez jezdnię – átkelés az úttesten
przejście przez tory wzbronione! – a vágányokon
átjárni tilos!
przejście zabronione; przejście wzbronione! –
tilos az átjárás!
przejściowo – átmenetileg; ideiglenesen
przejściowy, -a, -e [1. taki, przez który się
przechodzi, idąc dokądś; 2. mający
charakter tymczasowy; 3. stanowiący
stadium pośrednie między czymś a czymś]
– átmenti, ideiglenes; időleges
przejściowe mieszkanie – szükséglakás
przejściowe mieszkanie bez sąsiadów –
szomszédok nélküli szükséglakás
przejść (przejdę, przejdziesz, przejdzie) —
przechodzić (co) [1. idąc, przebyć jakąś
drogę; 2. idąc, przedostać się na drugą
stronę czegoś; 3. pójść dokądś, zwykle do
innego pomieszczenia; 4. idąc, minąć
kogoś lub coś; 5. o słońcu, chmurach,
zjawiskach
atmosferycznych
i
przedmiotach
będących
w
ruchu:
przesunąć się z miejsca na miejsce;
6. zostać
przekazanym,
oddanym;
7. przedostać
się,
przesunąć
się,
przeniknąć przez coś; 8. o liniach,
szlakach,
drogach
itp.:
zostać
wytyczonym, przeprowadzonym przez
coś; 9. zakwalifikować się do następnego
etapu jakiegoś konkursu, następnej tury
wyborów itp.; 10. zostać przyjętym,
uchwalonym w wyborach lub w
głosowaniu;
11. o
zjawiskach,
zdarzeniach: minąć; 12. przeżyć coś;
13. zostać poddanym czemuś; 14. zacząć
coś robić; 15. zacząć robić coś innego albo
inaczej; 16. przekształcić się w coś;
17. prześcignąć kogoś, coś, okazując się
5546
lepszym, doskonalszym, większym itp.;
18. o środkach lokomocji: przejechać,
przelecieć itp. z miejsca na miejsce;
19. zostać przesiąkniętym czymś; 20. daw.
ucząc się, przyswoić sobie jakąś wiedzę]–
(w inne miejsce) átmenni, átlépni, áttérni,
átjönni; rátérni; keresztülmenni; végigmenni
(végigmegy); végigvonulni; (przeżyć np.
chorobę itd.) (co) átesni (vmin); (być
przejętym) áthatódni; (átv.) túlmenni vmin,
meghaladni vmit, felülmúlni, kimagaslani;
elmúlni, elszállni, eltelni; átélni, átmenni,
átesni vmin, végezni v. elvégezni vmit;
áttérni, átmenni, cserélni, változgatni;
átitatni, átjárni (szagról, illatról); (utat)
megjárni
przejść chorobę – betegesen átesni; betegségből
kilábalni
przejść do atku – támadásba megy át
przejść do historii – bekerülni a történelembe
przejść do innego tematu – más témára térni át
przejść do innej partii – átpártolni egy másik
párthoz
przejść do kładce, przejść do kładką – átmenni a
pallón
przejść do meritum – a tárgyra, lényegre térni
przejść do ofensywy – támadást indítani,
támadásba menni át
przejść do porządku dziennego – napirendre térni
przejść do potomności – emlékét megőrzi az
utókor
przejść do przeciwnego obozu – az ellenfél
táborához pártolni
przejść do świętego Piotra, pójść poskarżyć się
świętemu Piotrowi – (szó szerint: átment a
Szent Péterhez, Szent Péterhez ment
panaszkodni) Szent Péterrel parolázik;
meghalt
przejść do tematu – a tárgyra térni
przejść granicę – átmenni a határon, átlépni a
határt
przejść kurs kroju – szabászati tanfolyamot
végezni
przejść na czyją strone – (átv.) átmenni vkinek a
pártjára; átpártolni vkihez; vki mellé állni
przejść na drugą stronę drogi – átmegy az út
másik oldalára
przejść na inne stanowisko – más állásba menni
przejść na rentę – nyugdíjba menni
przejść na „ty” – áttérni a tegezésre
przejść nad czym do porządku; przejść nad czym
do porządku dziennego – napirendre térni
vmi fölött
przejść praktykę – gyakorlatot folytatni,
gyakorlati időt tölteni (el)
-
Wersja 01 01 2017
przejść przez co – túlesni (vmin)
przejść przez drogę – átmegy az úton
przejść przez granicę – határon átlépni
przejść przez kontrolę celną – vámvizsgálaton
átesni
przejść przez krytyczny okres – válságos időn
megy keresztül
przejść przez przejazd kolejowy – átmenni a
vasúti átkelőn v. útátjárón
przejść przez ulicę – átmegy az utcán (a másik
oldalra)
przejść suchą nogą – száraz lábbal átkelni; (átv.)
megúszni a bajt
przejść szkołę – kijárja az iskolát
przejść w bród – átgázolni
przejść z klasy do klasy – (átv.) egyik osztályból a
másikba lépni
przejść się [pochodzić trochę, zwykle dla
przyjemności] – sétálni; sétál egy keveset;
jár v. sétál egyet, egyet fordulni; elsétálgatni;
járni egyet
przekabacenie – megnyerés, meghódítás (a maga
számára)
przekabacić (przekabacę) — przekabacać [pot.
wpłynąć na zmianę czyjegoś myślenia,
postępowania] – megnyerni, meghódítani, a
maga pártjára húzni vkit
przekabacić się — przekabacać się [pot. zmienić
pod czyimś wpływem poglądy, sposób
myślenia, postępowania] – meghódolni; vki
pártjára állni
przekadzić (przekadzę) – tömjénnel átfüstölni
przekadzony, -a, -e – tömjénezett, tömjénnel
átfüstölt
przekalkować — przekalkowywać [napisać lub
narysować coś przez kalkę] – átmásolni
(indigóval) átpauzolni
przekalkulować — przekalkulowywać [1. zrobić
kalkulację; też: skalkulować coś na nowo,
dostosowując
do
nowych
potrzeb;
2. rozważyć coś] – átszámolni, átszámítani,
újra kiszámítani v. kalkulálni
przekalkulować się – elszámolja magát
przekalkulowac
się
na
kalkulatorze
–
számológépen elszámolja magát
przekalkulowanie (przeliczenie na nowo) –
átszámítás, újra kiszámítás
przekalkulowanie się – elszámítás, kalkulációs
hiba, tévedés a számolásban
przekapać ― przekapywać – szemezni (esőtől),
csöppenként esni, szemerkélni
przekarbować – újra bevágni, bemetszeni
przekarczmarzyć – kocsmároskodni (egy ideig)
przekarczować – erdőt írtani
5547
przekarmić — przekarmiać [1. dać komuś,
czemuś
zbyt
dużo
pożywienia;
2. dostarczyć komuś czegoś w nadmiarze]
– feltáplálni; meghízlalni; túltáplálni
przekarmić się – sokat enni, túltáplálja magát
przekarnawałować (przekarnawałuje) – elbálozni,
átmulatni, átfarsangolni
przekartkować
—
przekartkowywać
[przewrócić szybko kartki książki, zeszytu
itp., nie czytając ich dokładnie] – átlapozni
(könyvet, jegyzetfüzetet)
przekartkować gazetę – újságot átlapozni
przekartować – megkeverni a kártyát
przekartować te złe – (ká) rosszul keverni
przekaszać [zob. przekosić] – egy darab rétet
lekaszálni
przekaz [1. pieniądze przekazane komuś za
pośrednictwem poczty lub banku; też:
przekazanie komuś pieniędzy w taki
sposób; 2. blankiet pocztowy lub bankowy
przeznaczony do wypisania zlecenia
przesyłki; 3. tekst pisany, dzieło sztuki
itp., będące źródłem wiedzy o przeszłości;
też: taka informacja zawarta w czymś lub
przekazywana ustnie z pokolenia na
pokolenie; 4. przekazanie czegoś] –
utalvány, utalás; átutalás, kiutalás; csekk
przekaz bankowy – banki átutalás, bankutalvány,
bankátutalás
przekaz międzybankowy – bankközi átutalás
przekaz na okaziciela – bemutatóra szóló csekk
przekaz pieniężny – pénzesutalvány; pénzátutalás
przekaz pocztowy – postautalvány
przekaz telegraficzny; przelew telegraficzny –
(kat.: ekonomika) TT Telegraphic Transfer
(távirat továbbitás)
przekaz ustny – szájhagyomány útján terjed
przekaz walutowy – valuta-átutalás
przekazać (przekażę, -esz, przekaże), przekazywać
(przekazuję, -esz) [1. powierzyć komuś coś;
2. powtórzyć komuś jakąś informację,
czyjeś polecenie, słowa itp.; 3. wysłać jakiś
bodziec, sygnał, impuls do jakiegoś
-
Wersja 01 01 2017
urządzenia, narządu itp.; 4. wpłacić
pieniądze do banku lub na pocztę, zlecając
wypłacenie ich temu, na czyje nazwisko
lub konto zostały wpłacone] – továbbítani;
(co komu) (pozdrowienie) átadni, átnyújtani;
átruházni; (pocztą) átutalni, küldeni, kiutalni;
ráhagyni, hagyományozni
przekazać ciepło – hőt átadni
przekazać co komu w spuściźnie – örökül hagyni;
hagyományozni
przekazać, przekazywać (komu co) (wiadomość) –
üzenni (üzen) (vkinek)
przekazać majątek (urząd) – birtokot ráhagyni,
ráhagyományozni vkire
przekazać a. przekazywać co komu – ráruházni
przekazać impuls – ingerületet továbbítani
przekazać a. przekazywać na konto – számlára
utalni v. átutalni
przekazać pieniądze – pénzt átutalni v.
utalványozni
przekazać piłkę – (sp) labdát továbbítani,
passzolni
przekazać a. przekazywać pałeczkę – átadni a
stafétabotot
przekazać pieniądze przez pocztę – utalványon v.
csekken pénzt befizetni
przekazać potomności – az utókorra hagyni
przekazać a. przekazywać pozdrowienia (komu
a. dla kogo) – üdvözletet átadni; üdvözöltetni
(vkit)
przekazać prawo – jogot átruházni
przekazać a. przekazywać ukłony – üdvözletet
tolmácsolni
przekazać a. przekazywać w formie darowizny –
adományképpen adni
przekazać a. przekazywać wiadomość komuś –
üzenetet átadni vkinek
przekazać a. przekazywać wiadomość w recepcji
– üzenetet átadni a recepciónál
przekazać
wiadamości
telegraficznie,
telefonicznie – üzenetet táviratilag, telefonon
továbbítani
przekazać wniosek – tapasztalatot, eredményt
átadni
przekazem – átutalás útján
przekazywać – átvinni (jelet, hírt)
przekazywać informację – információt közölni v.
átadni
przekazywać wiedzę komuś – tudást átadni vkinek
przekazanie, przekazywanie – átadás; átutalás,
utalványozás; átvitel (jelé, híré)
przekazanie metody pracy – munkamódszerátadás
5548
przekazanie a. przekazywanie pieniędzy –
pénzátutalás
przekazanie
rozkazów
–
parancsközlés,
parancsátadás
przekazanie a. przekazywanie siły – erőátvitel
przekazanie wiadomości – hírek átadása
przekazanie
własnych
metod
pracy
–
munkamódszer-átadás
przekazowy, -a, -e [(informatyka) dotyczący
przekazu lub związany z przekazem] –
átutalási, utalványi
przekazywanie słowa bożego – zob. ewangelizacja
– igehirdetés; evangelizáció; evangélium
hirdetése
przekazywanie wywołań – hívásátirányítás
[beérkező hívások átirányítása másik
mobilszámra,
vezetékes
számra
v.
hangpostára]
przekaźnik [1. urządzenie odbierające jakieś
impulsy, przetwarzające je i przekazujące
dalej; 2. zob. neuroprzekaźnik] – (műsz)
relé; adó (gép); impulzátor közlő távjelző
műszer
przekażnik mikrofonowy – mikrofonrelé
przekażnikowa stacja radiowa – átjátszó állomás,
relé
przekąs [daw. ironia, szyderstwo] – irónia;
kötekedés, csipkelődés
przekąsić (przekąszę, przekąsi) — przekąszać
[1. zjeść
trochę
dla
zaspokojenia
pierwszego głodu lub zjeść coś między
regularnymi posiłkami; 2. zjeść coś po
wypiciu wódki] – átharapni, szétharapni,
elharapni; falatozni
przekąsić coś – harapni, bekapni vmit
przekąska [1. jedzenie spożywane między
regularnymi posiłkami; 2. zob. zakąska] –
előétel, harapnivaló, falat, hideg falat; imbisz
przekątna [1. odcinek łączący dwa wierzchołki
wielokąta nieleżące na tym samym boku
lub dwa wierzchołki wielościanu nieleżące
na tej samej ścianie; 2. linia przecinająca
pod kątem, na ukos płaszczyznę mającą
kształt wieloboku] – átló, rézsút; testátló
przekiblować – (köz) leülni (börtönben); eltölteni
przekiblować całe życie – egész életet leülni
-
Wersja 01 01 2017
przekiblowac nocke na miejscu (toalety,
internet, knajpki...) – egész éjjelt egy
helyben eltölteni
przekipieć – elforrni, elpezsegni; megnyugodni,
elcsendesedni, elcsendesülni
przekisać ― przekisnąć (przekisnę, przekiśnie) –
túlságosan megsavanyodni
przeklasyfikować [klasyfikując coś ponownie,
przenieść
do
innej
kategorii]
–
átosztályozni, más osztályba sorolni
przekląć
—
przeklinać [1. wypowiedzieć
przekleństwa, wulgarne słowa; 2. życzyć
komuś czegoś złego; 3. potępić coś,
złorzecząc]
–
átkozni,
elátkozni;
megátkozni;
szidni,
szidalmazni,
szitkozódni; (użyć przekleństw) káromkodni
przeklekotać (przeklekocze v. przeklekoce) –
vijjogni, túlvijjogni; rikoltozni; kelepelni;
fecsegni,
kerepelni,
túlharsogni,
agyonbeszélni
przekleństwo [1. imprecatio, figura retoryczna
polegająca na użyciu wykrzyknienia
będącego wyrazem oburzenia i życzeniem
niepowodzenia, klęski, złego losu dla
obiektu przeklętego. Zobacz też: klątwa. Przekleństwo w znaczeniu potocznym to
obelga, wulgarne wyrazy używane dla
wyrażenia gniewu lub złości; 2. wulgarne
lub obelżywe słowo używane w celu
wyrażenia złego stosunku do kogoś lub
czegoś; 3. wyrażone przez kogoś życzenie,
aby kogoś innego spotkało coś złego;
4. przyczyna czyjegoś nieszczęścia] – átok
[félelmetes és káros, szerencsétlenséget hozó
természetfölötti erőknek szavak úján történő
felszabadítása és valami v. valaki ellen
fordítása]; káromkodás, átkozódás; szidalom,
szitok; átok
Przekleństwo (grec. ara, życzenie komuś złego)
- jest przeciwieństwem do błogosławieństwa.
Szatan został przeklęty, przeklęta została ziemia
za oddanie się człowieka szatanowi. Przeklęty
został
Kain
za
lekceważenie
Boga
nieodpowiednią ofiarą. Pocieszyciela, który miał
uwolnić spod siły przekleństwa, widzimy w
Noem, który tym samym wskazuje na Chrystusa.
Przeklęty jest także człowiek, który robi sobie
obraz ryty, kto lekceważy rodziców swoich,
przeklęty jest człowiek, który ufa człowiekowi.
Chrystus wyjmuje nas spod siły przekleństwa w
chwili przyjęcia Go jako swego Zbawiciela, bo
On stał się przekleństwem za grzeszników, którzy
szukają schronienia pod zbawienną siłą Jego krwi.
Z jednych i tych samych ust nie powinny
wychodzić błogosławieństwo i przekleństwo.
ÁTOK. - Valakinek bajt, rosszat kívánni; Isten
felől nézve, valakire Isten ítéletét helyezni (1Móz
3,14.17). Aki szüleit átkozta, halállal bűnhődött
(3Móz 20,9). A keresztyéneket inti a Biblia, hogy
áldjanak, és ne átkozzanak (Mt 5,44; Lk 6,28;
Róm 12,14).
5549
przeklęcie1 – átkozódás, káromkodás
przeklęcie2 – átkozottul, átkosan, veszettül
przeklęczeć – térdepelgetni, eltérdepelni, térdelni
przeklętnik, przeklętnica – átkozott, elátkozott,
gonosz lélek, ördög; káromkodó, átkozódó
(ffi/nő)
przeklęty, -a, -e [pot. trudny do zniesienia,
okropny] – átkozott, átkos; méltatlan,
borzalmas, ördögi
przeklinać na czym świat stoi – szidja a világot;
átkozza a világmindenséget
przeklinać kogo/co – szidni vkit/vmit
przeklinanie
[syn.
lżenie,
obrażanie,
obszczekiwanie,
ochrzanianie,
opieprzanie,
opluwanie,
ubliżanie,
wymyślanie] – káromkodás, szitkozódás;
sértés; szidás
przeklinanie się – szitkozódás
przeklęty, -a, -e – átkozott, átkos
przekład [1. tłumaczenie tekstu, utworu z
jednego języka na drugi; 2. tekst, utwór
przełożone z jednego języka na drugi;
3. wyrażenie czegoś za pomocą środków
właściwych
innej
dziedzinie
niż
pierwotna] – (tłumaczenie) fordítás (ford.),
műfordítás; fordítómunka, lefordított mű;
fordította…
przekład addenda – szöveghű, adekvát fordítás
przekład artystyczny – műfordítás
przekład
autoryzowany
–
a
szerző
beleegyezésével készített v. jóváhagyott
fordítás
przekład bez prawa autoryzacji – jogosulatlan
fordítás
przekład dzieła literackiego – műfordítás
przekład filologiczny – nyersfordítás
przekład już jest gotowy – a fordítás már kész
przekład literacki – műfordítás
przekład niewolniczy – szolgai fordítás,
szószerinti fordítás
przekład swobodny; przekład wolny – szabad
fordítás
przekład tekstów specjalistyczny – szakfordítás
przekład z polskiego – fordítás lengyelből
przekład z węgierskiego – fordítás magyarból
przekładacz (tłumacz) – (dawno) fordító
przekładać [zob. przełożyć] – (na inne miejsce)
áthelyezni, áttenni, átültetni, átrakni;
rakosgatni; (tłumaczyć) fordítani, lefordítani,
átültetni; (dawać pierwszeństwo) előtérbe
helyezni; többre becsülni
przekładać coś z jednego języka na inny –
fordítani vmit egy nyelvből egy másikra
-
Wersja 01 01 2017
przekładać dzieło z węgierskiego na (język)
polski – művet magyarból v. magyarról
lengyelre fordítani v. lefordítani
przekładać Petőfiego – Petőfit fordítani
przekładalność – fordíthatóság, lefordíthatóság
przekładalność perspektyw [w interakcjonizmie
symbolicznym to założenie, że w trakcie
interakcji aktor społeczny stawia się w
sytuacji drugiej jednostki, z którą wchodzi
w interakcje i jest w stanie zrozumieć sens
jej działania. W szerszym rozumieniu
przekładalność
perspektyw
oznacza
umiejętność
rozpoznawania
i
przyjmowania roli osoby, z która dany
aktor społeczny wchodzi w interakcje.
Dzięki temu możliwy jest konsens
społeczny oraz w ujęciu makrospołecznym
ład społeczny.] – perspektíva v. távlat
lefordíthatósága
przekładalny, -a, -e [1. dający się przełożyć na
inny język; 2. dający się wyrazić za
pomocą środków właściwych innej
dziedzinie] – fordítható, lefordítható
przekładanie – áttevés, fölébe helyezés
przekładaniec [1. ciasto przekładane masą
cukierniczą o różnych smakach; 2. o
czymś złożonym z wielu różnych,
następujących po sobie części] – rétes;
rakott tészta v. palacsinta
przekładanka – körözés, bógni; korcsolyázásban
leírt félkör; ív, boltív
przekładany, -a, -e – réteges
przekładnia [1. jęz. inwersja polegająca na
rozdzieleniu innymi słowami wyrazów
tworzących ze sobą związki składniowe;
2. urządzenie przenoszące ruch obrotowy
z jednego wału na drugi] – (műsz) áttétel,
átvitel; (kolej) váltó
przekładnia bloczkowa a direct drive direkthajtás (Direct Drive) [A motor
közvetlenül, erőátvitel nélkül hajtja meg a
lemezjátszó tányérját (illetve magnókon a
hangtengelyt vagy a csévélőorsókat).]
przekładnia mechaniczna [cięgnowa w której
cięgnem jest elastyczny pas opasujący oba
koła pasowe – czynne i bierne] – (ang. Belt
(mechanical))
Belt
Drive;
szíjhajtás
(lemezjátszóknál, magnóknál)
przekładnia samochodowa – tengelykapcsoló
przekładnia ślimakowa [przekładnia zębata
złożona z dwóch kół: czynnego, czyli
ślimaka – śruby, i biernego, czyli
ślimacznicy] – (műsz) csigás váltó
przekładnia zębata – fogaskerékmeghajtás
przekładnia w samochodzie – tengelykapcsoló
przekłamać
—
przekłamywać
[1. podać
informację częściowo zmienioną, tylko
5550
pozornie prawdziwą; 2. o urządzeniach
pomiarowych,
liczących:
błędnie
przekazać jakieś dane, wyniki pomiarów
itp.] – kitalálni, kiagyalni, koholni, hazudni
przekłamanie
[1. informacja
częściowo
zmieniona, nie w pełni prawdziwa;
2. niezamierzona
zmiana
wskazań
urządzeń pomiarowych lub zmiana
wartości danych, powstała w procesie ich
przetwarzania] – koholmány; színezés,
meseszövés; becsapás, rászedés, felültetés
przekłamany, -a, -e [o jakichś danych,
informacjach: zawierający ukryty błąd] –
kitalált, koholt, kiagyalt
przekłębić się – átgomolyogni, átszállni
przekłosić
(przekłoszę,
przekłosi)
się
–
megkalászosodni, kalászba szökkenni
przekłosować – durván v. nagyjából kicsépelni
przekłucie – (języka itd.) átszúrás, átdöfés, áttörés,
átlyukasztás
przekłucie języka – nyelv átszúrása (pirsing)
przekłucie pępka – aköldök átszúrása (pirsing)
przekłuć (przekłuje) — przekłuwać [przebić
czymś ostrym] – átszúrni, átdöfni,
átlyukasztani
przekłusować [1. o koniu: przebiec jakąś
przestrzeń kłusem; 2. przejechać konno
kłusem; 3. pot. przebiec bardzo szybko]–
ügetni, elügetni, átügetni
przekłusować [zajmować się przez jakiś czas
kłusownictwem] – ügetővel foglalkozni
przekłusowanie – ügetés, átügetés, elügetés
przekłuwacz
[narzędzie
posiadające
wyodrębniony
wąski
lecz
zawsze
zaokrąglony wierzchołek uformowany
przez zastosowanie przeważnie stromego
retuszu dwu krawędzi bocznych] – (műsz)
lyukasztó, perforáló, perforálógép
przeknajpować – kocsmázni (egy ideig)
przekoczować [koczować przez pewien czas] –
kóborolni,
átkóborolni;
elutazgatni,
átutazgatni;
elvándorolni;
átvészelni,
eltölteni; táborozni
przekodować – rejtjelezni, kódolni; átkódolni
[przekodować na Divx6]
przekolorować – átszínezni, átfesteni
-
Wersja 01 01 2017
przekolorować wszystkie części tego przedmiotu
– ennek a dolognak v. tárgynak minden
részét átszínezni
przekołatać (przekołatacze) – zúgva v. düböröve v.
dörömbölve áttörni
przekołatać się – nehezen bejutni, betörni
przekołować – gurítani, elgurítani; átgurítani
(kerekeken)
przekołować piłkę miedzy jego nogami – a labdát
lábai között elgurítani; „kötényt adni”
przekomarzać się [żartując, drażnić się z kimś] –
kötekedni, ingerkedni, incselkedni
przekomarzanie się – kötekedés, ingerkedés,
incselkedés
przekomicznie
–
nagyon
komikusan
v.
mulatságosan
przekomiczność – komikusság, mulatságosság
przekomiczny, -a, -e [niezmiernie komiczny] –
nagyon komikus v. mulatságos
przekomponować
—
przekomponowywać
[1. komponując, przerobić jakieś dzieło,
zwłaszcza utwór muzyczny; 2. powtórnie
ułożyć z elementów jakąś całość] –
átkölteni, átszerkeszteni, átkomponálni
przekonać — przekonywać (przekonywam v.
przekonuję)
[1. dowodząc słuszności,
prawdziwości czegoś, zmienić czyjś
stosunek do czegoś lub do kogoś; 2.
sprawić, że ktoś przezwyciężył w sobie
niechęć do kogoś lub do czegoś] –
meggyőzni, rábeszélni; jobb belátásra bírni
przekonać kogo o czym; przekonać kogoś o czymś
– meggyőzni vkit vmiről
przekonać kogoś do czegoś – meggyőzni vkit
vmiről
przekonać o fałszerstwie – meggyőzni a
hamisításról v. vminek hamis voltáról
przekonać się — przekonywać się [1. nabrać
przeświadczenia
o
słuszności,
prawdziwości czegoś; 2. przezwyciężyć w
sobie niechęć do kogoś lub do czegoś] –
meggyőződni; megbizonyosodni
przekonać się do kogo – megkedvelni vkit; legyűri
az ellenszenvét vkivel szemben
przekonać się o czym – meggyőződni miről;
kitapasztalni (vmit)
przekonać się
o
czym
na podstawie
doświadczenia
–
tapasztalatból
meggyőződni vmiről
przekonanie
[sąd,
zdanie
oparte
na
przeświadczeniu
o
prawdziwości,
słuszności czegoś] – meggyőződés, felfogás,
érzület; bizalom; hiedelem
przekonania religijne – lelkiismereti meggyőződés
przekonanie się – meggyőződés
5551
przekonany,
-a,
-e
[przeświadczony
o
prawdziwości, słuszności czegoś] –
meggyőzödött; meggyőzött, rábeszélt
przekonferować – tárgyalni, megtárgyalni;
átbeszélni, megbeszélni
przekonspirować – elkonspirálni
przekonspirować się – elkonspirálódni
przekonstruować
—
przekonstruowywać
[wprowadzić do jakiejś konstrukcji pewne
zmiany] – átszerkeszteni, újraszerkeszteni,
újrakonstruálni
przekonsultować [omówić coś z kimś] –
megvitatni, megkonzultálni vmit vkivel
przekonująco, przekonywająco – meggyőzően
przekonujący, przekonywający, -a, -e [1.
trafiający do przekonania; 2. trafiający do
przekonania, mający moc przekonania o
czymś; przekonujący, przekonywujący
(słowo często oceniane jako niepoprawne)]
– meggyőző; nyomós (érv)
przekonująca reklama – meggyőző reklám
przekonywający argument – nyomós érv
przekonywacz – meggyőző ffi
przekonywanie – meggyőzés
przekop [1. odkryty rów ziemny łączący coś z
czymś; też: przejście podziemne; 2. górn.
wyrobisko korytarzowe drążone poziomo]
– árok, átvágás, csatorna; (bány) hajtás,
kihajtás
przekopać — przekopywać [1. kopiąc, powtórnie
wydobyć ziemię na wierzch; 2. skopać
ziemię, wydobywając ziemiopłody na
powierzchnię;
3. kopiąc,
przebić,
wydrążyć tunel, kanał itp.; 4. kopiąc,
spulchnić grunty; 5. pot. przerzucić
zawartość
szafy,
szuflady,
zwykle
pośpiesznie czegoś szukając] – átfúrni,
átvágni, keresztülásni
przekopać się — przekopywać się [1. kopiąc,
utorować sobie przejście przez coś; 2. z
trudem przedostać się gdzieś, zwykle w
śniegu; 3. zob. przekopać w zn. 5.] –
átvágja v. keresztülássa magát
przekopać się przez śnieg – átássa magát a havon
przekopanie – átvágás, átásás, átfúrás
przekopiować — przekopiowywać [1. sporządzić
kopię rysunku, dokumentu, mapy itp.;
2. wykonać kopię filmu w celu uzyskania
wielu egzemplarzy taśmy filmowej;
3. wykonać
odbitki
fotograficzne;
4. odtworzyć tekst, ilustrację itp. na
warstwie światłoczułej naniesionej na
odpowiednie
podłoże]
–
lemásolni,
átmásolni, lekopírozni
-
Wersja 01 01 2017
przekopiować się — przekopiowywać się [zostać
przekopiowanym]
–
lemásolódni,
átmásolódni
przekopiowanie
–
lemásolás,
átmásolás,
átkopírozás
przekopyrtnął się na tamten świat – (szó szerint:
átfordult a másvilágra) meghalt
przekora
[1. skłonność
do
umyślnego
sprzeciwiania
się
komuś;
też:
przekomarzanie się; 2. osoba przekorna]
(zob.
przekorność)
–
ellenszegülés,
ellenkezés,
ellentét,
ellenállás,
dac;
makacsság,
konokság,
önfejűség,
engedetlenség
przekornie – akaratosan, makacsul, nyakasan,
önfejűen, dacosan, makrancosan, konokul,
engedetlenül
przekorność – akaratosság, makacsság, nyakasság,
önfejűség,
dacosság,
makrancosság,
konokság; ellenkezés
przekorny, -a, -e [skłonny do umyślnego
sprzeciwiania się; też: właściwy takiej
postawie] – akaratos, makacs, nyakas,
önfejű, dacos, makrancos, konok, ellenkező,
ellenálló, engedetlen
przekos – lekaszált fű
przekosić (przekoszę) – egy darab rétet lekaszálni
przekoszenie – darab rétnek a lekaszálása
przekować – kigúnyolni, kicsúfolni, gúnyt űzni
belőle
przekoziołkować [1. przekręcić się parę razy w
powietrzu; 2. przewrócić coś do góry
dnem] – bukfencezni, átbukfencezni;
buktatni, felbuktatni; felborítani
przekoziołkować się [zob. przekoziołkować w zn.
1.] – bukfencezni, átbukfencezni
przekraczający, -a, -e – átlépő, áthaladó, áthágó
przekraczający oczekiwania; poniżej oczekiwań
– várakozásokat meghaladó v. felülmúló
przekraczalny, -a, -e [taki, który można
przekroczyć] – túlléphető
przekraczanie – átlépés, túllépés, áthágás,
megszegés, túlteljesítés
przekraczanie granic między kulturami w
wielokulturowej Australii – többkúltúrájú
Ausztráliában a kultúrák közötti határ
átlépése
przekraczanie granicy – határátkelés
przekraczanie planu – tervtúlteljesítés
przekradać się [zob. przekraść się] – átlopakodni,
átszökni
przekrajać (przekraje) [zob. przekroić] – átvágni
(késsel, ollóval), átszelni
przekrajanie – átvágás, átmetszés
5552
przekrakać (przekrakacze) – károgni, huhogni
(egy ideig)
przekramarzyć – utcai árusításból élni (egy ideig)
przekrapiać [zob. przekropić] – cseperegni,
permetezni (eső)
przekraplać [zob. przekroplić] – cseppfolyósítani
przekraplanie – lepárlás
przekrasić (przekraszę, przekrasi) – túlfűszerezni
przekrasić się – túlfűszereződni
przekraść się (przekradnę się, przekradnie się) —
przekradać się [1. przejść, przedostać się
gdzieś ukradkiem; 2. o czymś, np. o
promieniach słońca: przedostać się gdzieś w
sposób dyskretny] – átlopakodni, átszökni
(titokban)
przekraść się przez granice – átszökni a határon
przekrawać [zob. przekrajać, przekroić] –
átvágni, átmetszeni
przekrawanie [krojenie wykonane na całej
grubości
materiału
(krojenie
w
przeciwieństwie do cięcia nie powoduje
braku materiału w obszarze wykonanego
podziału, części przekrojone po zetknięciu
pasują do siebie).] – átvágás, átmetszés
przekreskować – (hist) leszavazni (rovátkával)
przekreślić
—
przekreślać
[1. skasować,
unieważnić za pomocą kreski coś
napisanego; 2. uznać coś za niebyłe,
nieważne lub kogoś za osobę bez
znaczenia;
3. uniemożliwić
realizację
czegoś] – áthúzni, keresztülhúzni; (átv.)
meghiúsítani, megsemmisíteni
przekreślenie [to, co zostało przekreślone,
unieważnione] – áthúzás, keresztülhúzás,
kihúzás; (átv.) meghiúsítás, megsemmisítés
przekręcanie v. przekręcenie – elfordítás,
elcsavarás; (átv.) kiforgatás; elferdítés;
(perwersja) perverzió, perverzitás
przekręcenie się – elcsavarodás, elfordulás
przekręcić — przekręcać [1. obrócić coś wokół
osi; 2. przechylić na bok, ustawić ukośnie;
3. przedstawić coś niezgodnie z prawdą,
zmieniając sens tego; 4. powtórzyć jakieś
słowa niedokładnie, trochę zmieniając ich
postać,
brzmienie
lub
kolejność;
5. zmienić położenie kogoś lub czegoś,
dokonując obrotu; 6. zepsuć coś, kręcąc
tym zbyt mocno; 7. pot. zatelefonować do
kogoś] – elfordítani, elcsavarni, elforgatni;
(átv.) kiforgatni, elferdíteni
przekręcać a. przekręcić (czyje) słowa –
megmásítja (vkinek) a szavait; kiforgatja
(vkinek) a szavait
przekręcić do kogoś – telefonálni; odacsörögni
vkinek
przekręcić fakty – meghamisítani a tényeket
-
Wersja 01 01 2017
przekręcić a. przekręcać film – továbbítani a
filmet
przekręcić a. przekręcać klucz – ráfordítja a
kulcsot
przekręcić kluczyk – az indítókulcsot elfordítani
przekręcić kontakt – kapcsolót kikapcsolni v.
bekapcsolni
przekręcić przez maszynkę –
ledarálni
(húsdarálón)
przekręcić się — przekręcać się [1. zostać
obróconym wokół własnej osi; 2. zostać
ustawionym ukośnie; 3. zmienić swoje
położenie, dokonując obrotu; 4. ulec
przekręceniu wskutek nieprawidłowego
użytkowania; 5. posp. umrzeć] – elfordulni;
(átv.) meghalni (meghalt, elhalálozott,
elhunyt)
przekręcać się, przekręcić się – áfordulni
przekrętny, -a, -e – csavaró, elcsavaró, kicsavaró;
hamis
przekroczenie [czyn naruszający, zwykle w
niewielkim stopniu, jakieś przepisy,
reguły] – átlépés, áthágás, túlteljesítés,
túlszárnyalás; (átv.) áthágás, megszegés,
megsértés; (występek) kihágás, szabálysértés,
vétség, bűn
przekroczenie dyscyplinarne – fegyelmi vétség
przekroczenie granicy – határátlépés, a határ
átlépése
przekroczenie kompetencji – hatáskörtúllépés
przekroczenie kwoty wolnej – szabad kvóta
átlépése
przekroczenie norm v. normy – normatúlteljesítés
przekroczenie planu – tervtúlteljesítés, a terv
túlteljesítése
przekroczenie prawa – jogsértés
przekroczenie prędkości o 140 km/h – a 140 km/h
sebesség túllépése v. meghaladása
przekroczenie terminu – határidő elmulaszása v.
túllépése
przekroczenie
zatwierdzonych
limitów
finansowych – normán fölüli ráfordítások
przekroczyć — przekraczać [1. idąc, jadąc itp.,
dotrzeć dalej, niż coś sięga; też: zrobić
krok przez coś; 2. osiągnąć poziom
przewyższający coś; też: wystąpić poza
granicę, zakres czegoś] – (przewyższać v.
przewyższyć)
túllépni,
meghaladni,
túlszárnyalni; (np. granicę) átlépni; áthágni;
(átv.) túllépni, átlépni, áthágni, megszegni;
kihágást elkövetni; többet tesz a kelleténél,
túlteljesíteni
przekraczać granicę – átlépni a határt
przekraczać normę – megdönteni a normát,
túlteljesíteni a normát
5553
przekraczać sumę – túllépni az összeget
przekroczyć coś – valamin átutazni, átmenni
przekroczyć czas – időt túllépni, kifutni az időből
przekroczyć dozwoloną prędkość – túllépni a
megengedett sebességet
przekroczyć granice obrony konicznej – a jogos
önvédelmet túllépni
przekroczyć a. przekraczać granicę – átlépi a
határt; a határ megsértése; a határon átkelni
przekroczyć kompetencję – túllépi a hatáskörét
przekroczyć normę v. normy – túlteljesíteni a
normát
przekroczyć pełnomocnictwo – visszaélni a
felhatalmazással
przekroczyć a. przekraczać pewien obrót
towarowy
–
bizonyos
áruforgalmat
meghaladni
przekroczyć pięćdziesiątkę – túllépni az ötvenet;
túl van az ötvenen
przekroczyć a. przekraczać plan – túlteljesíteni a
tervet
przekroczyć poziom przedwojenny – a
túlszárnyalni a háború előtti szintet v.
színvonalat
przekroczyć prawo – megszegni a törvényt
przekroczyć próg – átlépi a kisküszöböt
przekroczyć stan konta – számlát túllépni
przekroczyć a. przekraczać swoje kompetencje –
hatáskörét túllépi
przekroczyć uprawnienia – túllépi hatáskörét
przekroczyć wieczny próg – (szó szerint: átlépi az
örök küszöböt) meghal
przekroić (przekroje), przekrajać — przekrawać
[krojąc, podzielić] – átvágni, átszelni,
kettészelni
przekroić się, przekrajać się — przekrawać się
[ulec przekrojeniu] – átvágódni, átszelődni
przekrojenie – átvágás, átmetszés, szelés
przekrojenie placka na dwie części – lepény v.
lángos kettévágása
przekrojowy, -a, -e – profil-, szelvény-, metszet-,
keresztmetszeti, metszeti
przekropić – csöpörészni, cseperegni, permetezni
(az eső)
przekroplić – cseppfolyósítani
przekroplić przez bibułę – leszűrni v.
cseppfolyóssá tenni vmit selyempapíron
keresztül
przekrój [1. obraz otrzymany w miejscu
przeciętym; też: rysunek przedstawiający
ten obraz; 2. obraz wszystkich elementów
składających się na coś, rozpatrywanych
ze względu na jakąś cechę; 3. figura
płaska powstająca w miejscu przecięcia
przedmiotu,
bryły
geometrycznej
-
Wersja 01 01 2017
płaszczyzną; też: rysunek przedstawiający
przedmiot przecięty] – vágás, átvágás;
átmetszés, metszet, keresztmetszet, profil,
szelvény; áttekintés; (geom) síkmetszet
Przekrój
[tygodnik
społeczno-kulturalny
wydawany obecnie przez Edipresse
Polska. Ukazuje się od roku 1945, do 2002
r. wydawany w Krakowie, a obecnie w
Warszawie. Redaktorem naczelnym jest
Jacek Kowalczyk. Zastępcą redaktora
naczelnego jest Bartek Chaciński.] –
Przekrój (társadalmi-kultúrális hetilap)
Przekrój znany polski tygodnik – Przekrój ismert
lengyel hetilap
przekrój geologiczny [obraz rozmieszczenia
utworów geologicznych w rzucie na
płaszczyznę pionową, utworzony na
podstawie robót poszukiwawczych lub
górniczych] – geológiai metszet
przekrój glebowy [przekrój pionowy gleby do
pewnej
głębokości,
przedstawiający
naturalny jej układ] – talajszelvény
przekrój podłużny – hosszmetszet
przekrój poprzeczny – keresztmetszet
przekrój poziomy – vízszintes metszet
przekrój
rozproszenia
powirzchni
–
szóráskeresztmetszet
przekrój rozproszenia zwrotnego – hátraszórási
(visszaszórási,
visszaszóródási)
keresztmetszet
przekrój skrzydła – (rep) szárnymetszet
przekrój stożka – (mt) kúpszelet
przekrój strumienia (wiązki) – sugárnyalábkeresztmetszet
przekrój terenu [obraz warstw ziemi i urządzeń
znajdujących się pod jej powierzchnią na
danym terenie] – a terület v. terep metszete;
a földréteg képe
przekrój wąski – szűk keresztmetszet
przekrój wydarzeń – az események áttekintése
przekrój wzdłużny – hosszmetszet
5554
przekrólować – (királyként) uralkodni, eluralkodni
przekrwienie
[nadmierne
rozszerzenie
i
wypełnienie krwią naczyń krwionośnych
jakiejś części ciała, narządu lub tkanki] –
vérbőség, véraláfutás, hiperémia
przekrwić się [o częściach ciała, narządach,
tkankach: nadmiernie wypełnić się krwią
na skutek rozszerzenia się naczyń
krwionośnych i silnie się zaczerwienić] –
vérrel megtelni
przekrwiony, -a, -e – vérrel megtelt, hiperémiás
przekryczeć — przekrykiwać – túlkiabálni,
túlharsogni
przekryczeć głośną muzykę – túlkiabálni v.
túlharsogni a hangos zenét
przekryczeć kogoś – túlkiabálni vkit
przekrykiwać się – egymásnak átkiabálni
przekrywiać — przekrywić – meghajlítani,
elhajlítani; elgörbíteni, meggörbíteni
przekrywić się – meghajolni, elgörbülni,
meggörbülni
przekrywienie
–
görbítés,
meggörbítés;
meghajlítás
przeksięgować — przeksięgowywać [księgując,
przenieść z jednego konta na drugie] –
átkönyvelni
przeksięgowanie [operacja polegająca na
przeniesieniu jakiejś kwoty, jakiejś
pozycji z jednego konta na drugie] –
átkönyvelés
przeksięgowanie towaru – áruátkönyvelés
przekształcenie [1. zmiana charakteru, statusu
prawnego, struktury, formy czegoś;
2. mat. wzajemna zależność dwóch lub
więcej zmiennych wielkości] – átalakítás,
átformálás, megváltoztatás; transzformáció
przekształcenie centralne
symetryczne
–
középpontosan szimmetrikus transzformáció
przekształcenie danych – adatok átalakítása
przekształcenie
homeomorficzne
[zob.
homeomorfizm] – (gör.) homeomorfizmus;
toologikus
terek
között
értelmezett
ekvivalenciareláció
-
Wersja 01 01 2017
przekształcenie homograficzne [zob. homografia]
– (gör.) homográfia; (gram) írásmód
azonossága
przekształcenie
izogonalne
–
szögtartó
transzformáció
przekształcenie izometryczne [zob. izometria] –
(gör.)
izometria;
egyenlőszerűség;
egybevágósági
(távolságtartó)
transzformáció
przekształcenie konforemne [1. wzajemnie
jednoznaczne
przekształcenie
geometryczne zachowujące kąty ― 2.
geom.
przekształcenie
konforemne
przekształcenie ciągłe i różnowartościowe
jednej figury w drugą, przy którym kąty
nie ulegają zmianie, np. przekształcenie
przez podobieństwo] – egybevágó átalakítás
przekształcenie
osiowo
symetryczne
–
tengelyesen szimmetrikus transzformáció
przekształcenie strukturalne – struktúra-átalakítás
przekształcenie się – átlakulás, változás,
megváltozás, átváltozás
przekształcić — przekształcać, przekształtować
[1. zmienić kogoś lub coś w kogoś lub w
coś innego; 2. zastąpić dane wyrażenie
matematyczne innym – równoważnym
wyrażeniem lub daną figurę geometryczną
inną – odpowiadającą jej figurą]
–
átalakítani,
újjáalakítani,
átformálni,
megváltoztatni, elváltoztatni; átképezni,
formálni
przekształcić a. przekształcać dane – adatot
átalakítani
przekształcić kogo/co na kogo/co v. w kogo/co –
átalakítani,
megváltoztatni
vkit/vmit
vkivé/vmivé
przekształcić się — przekształcać się [1. zmienić
się w kogoś lub w coś innego; 2. o
wyrażeniu matematycznym lub o figurze
geometrycznej: ulec przekształceniu –
zastąpieniu innym – równoważnym
wyrażeniem lub inną figurą] – átalakulni,
újjáalakulni, átformálódni, megváltozni;
elváltozni
przekształcić się a. przekształcać się w coś –
átalakulni vmivé
przekształtnik [urządzenie przekształcające
prąd stały na zmienny lub odwrotnie albo
zmieniające jedną częstotliwość prądu na
inną] – átalakító
przekształtnik A/D – A/D átalakító (analógdigitális átalakító) [Ennek az eszköznek a
segítségével alakulnak át az analóg bemeneti
jelek számjegyekké (diszkrét értékekké) a
digitalizálás
során.
A
digitalizálás
másodpercenkénti száma a mintavételezési
frekvenciától függ. Az A/D átalakító
5555
felbontása határozza meg, hogy hány
fokozaton megy át a digitalizált jel e
folyamat során. Az audiojelek esetében
szokásos érték 8 vagy 16 bit.]
przekształtnik D/A – D/A átalakító (digitálisanalóg átalakító) [Ez egy olyan eszköz vagy
építőelem, amely a digitális jeleket átalakítja
analóg jelekké. Egy D/A átalakítóra pl. akkor
van szükség, ha digitális hangadatokat
akarunk átalakítani kimenő audiójelekké,
amit aztán egy hangszóró felerősít és
lejátszik. A D/A átalakítók beépíthetőek
VGA-kártyákba is, ahol ezek a digitális kép
információit
átalakítják
a
monitor
vezérléséhez szükséges analóg RGB-jelekké]
przekształtnik modulacji – modulációs átalakító
przekucie – kovácsolás, újrakovácsolás
przekuć — przekuwać [1. kując, przebić coś na
wylot; 2. nadać kawałkowi metalu lub
przedmiotowi z metalu odpowiedni
kształt; 3. podkuć na nowo] – vmi v. más
alakúra
kovácsolni;
átkovácsolni,
újrakovácsolni; újrapatkolni; átlyukasztani,
kilyukasztani (ütögetéssel)
przekuć konia – újrapatkolni a lovat
przekuć ścianę – átlyukasztani a falat
przekuć się — przekuwać się [kując, przebić się
przez coś na wylot] – átlyukasztódni
przekukać [o kukułce: kukać przez pewien czas]
– kakukkolni (egy ideig)
przekulbaczyć – (swe konie) átnyergelni
przekupa
[(ekonomia)
1.
przekupka,
straganiarka, kramarka; 2. handlarka,
handlara; (literatura) 3. w przenośni:
kłótnica, awanturnica; 4. w przenośni:
krzykaczka, krzykała; 5. w przenośni:
jędza, piekielnica; 6. w przenośni:
jwiedźma, czarownica; 7. w przenośni:
baba (jaga), babsko; 8. w przenośni:
babsztyl, babus; 9. w przenośni: babon,
babiszon] – kofa, árus; (átv.) házsártos nő,
boszorkány; vénasszony, vén satrafa
przekupka [1. kobieta trudniąca się drobnym
handlem; 2. pot. o kłótliwej kobiecie lub o
takiej, która dużo i głośno mówi] – kofa,
házalónő
przekupczyć – kupeckeni (egy ideig)
przekupczyć z gnomami – aranymondásokkal v.
emlékversekkel kupeckeni
przekupić
(przekupi) —
przekupywać
(przekupuje) [zjednać sobie kogoś, dając
mu pieniądze, podarunki, łapówkę] –
megvásárolni;
felbérelni;
lekenyerezni;
vesztegetni (korrumpálni); megvesztegetni;
pénzelni, lepénzelni
przekupić kogoś – megvesztegetni vkit
-
Wersja 01 01 2017
przekupić świadka – tanút megvesztegetni
przekupienie – megvásárlás, megvesztegetés,
lepénzelés
przekupień [człowiek trudniący się drobnym
handlem, zwykle obnośnym; kramarz;
straganiarz] – árus, kofa, házaló
przekupień starych rzeczy – ószeres
przekupka [1. kobieta trudniąca się drobnym
handlem; 2. pot. o kłótliwej kobiecie lub o
takiej, która dużo i głośno mówi] – kofa;
házalónő
przekupny, -a, -e [dający się przekupić] –
megvesztegethető,
megvásárolható,
lepénzelhető
przekupstwo
[łapownictwo,
korupcja]
–
vesztegetés, megvesztegetés
przekwalifikować
—
przekwalifikowywać
[1. zmienić czyjeś kwalifikacje; 2. zmienić
przynależność kogoś, czegoś do jakiejś
klasy, kategorii] – átképezni, átkvalifikálni;
átminősíteni
przekwalifikować kogoś na coś – átképezni vkit
vminek
przekwalifikować się — przekwalifikowywać się
[zmienić swoje kwalifikacje zawodowe na
inne] – átképződni; átképzésen résztvenni;
átképezi v. átképzi magát
przekwalifikowanie [nabycie dodatkowych bądź
nowych kwalifikacji w ramach tej samej
grupy zawodowej] – átképzés
przekwasić — przekwaszać [1. poddać zbyt
silnej
fermentacji
zakwaszającej;
2. podczas obróbki czegoś użyć w
nadmiarze
substancji
o
odczynie
kwaśnym] – elsavanyítani, túlsavanyítani
przekwasić się — przekwaszać się [1. ulec zbyt
mocnemu zakwaszeniu; 2. wchłonąć zbyt
wiele kwasu lub innej substancji o
odczynie kwaśnym] – elsavanyodni,
túlsavanyodni
przekwaszenie – elsavanyítás, túlsavanyítás
przekwaszenie
organizmu
–
szervezet
elsavanyítása
przekwaterować
—
przekwaterowywać
[przenieść kogoś do innego mieszkania, na
inną kwaterę] – átszállásolni, más szállásra
költöztetni
przekwaterować się — przekwaterowywać się
[przenieść się w inne miejsce, do innego
mieszkania] – átköltözködni, más szállásra
menni lakni; szállást változtatni
przekwaterowanie
–
átszállásolás,
szállásváltoztatás
przekwaterowanie do innego mieszkania –
költözködés; más lakásba költözés
przekwękać – nyafogni, nyöszörögni, sopánkodni
(egy ideig)
przekwiał – (növ.) Rafflesia; óriás bűzvirág [A
rejtély 1818 óta megoldatlan, ekkor fedezte
fel a rafléziát a szingapúri brit gyarmat
alapítója és egy botanikus kísérője.]
5556
przekwiczeć – sivalkodni, vonítani, szűkölni (egy
ideig)
przekwiecić – kivirágozni, elborítják a virágok
przekwit – (dawno) elvirágzás, virághullás
przekwit kwiatostanu – a virágzat elvirágzása
przekwitanie [1. (menopauza, klimakterium; gr.
meno (miesiąc) i pausis (przerwa,
zatrzymanie) etap w życiu kobiety (oraz
samic niektórych innych gatunków),
pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a
początkiem starzenia się; 2. zob.
klimakterium] – elvirágzás, elvirulás; (orv.)
a változás kora, változókor; klimaktérium,
klimax
przekwitły, -a, -e [1. niemający już kwiatów;
2. taki, który nie wygląda młodo, świeżo;
3. taki, który przeminął] – elvirult,
elvirágzott; (átv.) liöregedett, elavult
przekwitnąć — przekwitać [1. o roślinach:
stracić kwiaty, przestać kwitnąć; 2. stracić
młodzieńczy wygląd; 3. o sławie, urodzie:
przeminąć; 4. przejść klimakterium] –
virágozni, elvirágozni, elvirulni
przekwitnięcie – elvirágzás, elvirulás
przekwitnięty, -a, -e [zob. przekwitły w zn. 1.] –
elvirult, elvirágzott
przelabować – (közb.) tétlenkedni, henyélni,
lustálkodni (egy ideig)
przelać — przelewać [1. lejąc, przemieścić płyn z
jednego naczynia do drugiego; 2. wlać
płyn do naczynia w ilości większej niż jego
pojemność; 3. zrzec się prawa do czegoś
na korzyść kogoś innego; 4. przekazać
komuś
swoją
wiedzę,
swoje
doświadczenia, wpoić komuś wyznawane
przez siebie wartości, zasady; 5. obdarzyć
kogoś uczuciem, którym wcześniej darzyło
się inną osobę; 6. w bankowych obrotach
bezgotówkowych: przenieść jakąś kwotę z
jednego konta na inne; 7. polać coś,
zwykle jedzenie umieszczone na sicie,
jakimś płynem w celu spłukania,
ochłodzenia lub ogrzania tego] – átönteni,
áttölteni; teleönteni, túl sokat önteni;
átömleszteni; ontani, kiontani; átadni,
átruházni; (ker.) átutalni
-
Wersja 01 01 2017
przelać coś na papier – papírra vetni, írásos
formába önteni vmit
przelać krew – vért ontani
przelać kufel – teleönteni a korsót
przelać myśli na papier – papírra veti a
gondolatait
przelać a. przelewać na konto – számlára utalni v.
átutalni
przelać swoje prawa – átruházza jogait
przelać wiersz – (nyomd) sort újratördelni
przelać z rachunku na rachunek – átvezetni v.
átutalni egyik számláról a másik számlára
przelał wodę z dzbanka do karafki – átöntötte
vizet a korsóból a vizesüvegbe
przelać się — przelewać się [1. o cieczy:
przemieścić się z jednego miejsca w
drugie; 2. ulec przelaniu do innego
naczynia; 3. wylać się poza brzegi
naczynia;
4. zostać
nadmiernie
wypełnionym
płynem]
–
átömleni,
túlömleni; túlfolyni, átfolyni; kiönteni
przelać się w co – vmivé alakulni v. átalakulni
przelakierować – átlakkozni, újralakkozni,
meglakkozni
przelakierować
lakierem bezbarwnym
–
színtelen lakkal átlakkozni
przelakierować stół – asztalt átlakkozni
przelamać pierwsze lody – (átv.) megtöri a jeget
przelamentować
–
siránkozni,
jajongani,
panaszkodni (egy ideig); (közb.) lamentálni
przelanie – átöntés; átruházás
przelanie jakiej sumy – vmilyen összeg átruházása
przelanie prawa – jog átruházása
przelatać [1. o ptakach: latać przez pewien czas;
2. podróżować statkiem powietrznym lub
kierować nim przez określony czas; 3. pot.
przez jakiś czas chodzić dużo i pośpiesznie
z miejsca na miejsce lub wielokrotnie
powracać w to samo miejsce] – átszállni,
átrepülni
przelatanie – átrepülés
przelatywać – átszállongani, átszálldosni
przeląc się [zob. przelęknąć się] – megijedni,
megrémülni; megszeppenni
przelecieć (przelecę) — przelatywać [1. przebyć
jakąś przestrzeń drogą powietrzną,
unosząc się za pomocą skrzydeł lub
specjalnego mechanizmu, albo kierując
lub podróżując statkiem powietrznym;
2. zostać przeniesionym w powietrzu z
jednego miejsca w drugie, będąc
popychanym przez wiatr, wyrzuconym w
powietrze, wystrzelonym itp.; 3. szybko
przebiec, przejechać przez coś, szybko
minąć kogoś lub coś; 4. o czasie i
5557
zjawiskach zachodzących w czasie: szybko
minąć; 5. o deszczu: krótko popadać; 6. o
płynnej lub sypkiej substancji: przedostać
się przez coś; 7. szybko, pobieżnie
zapoznać się z czymś; 8. o dźwiękach:
pojawić się na chwilę i zniknąć; 9. posp. o
mężczyźnie: odbyć stosunek seksualny] –
átrepülni, átszállni (vmi felett); (przebiegać)
átszaladni, átrohanni; végigsietni; hirtelen
feltűnni; tovatűnni; (átv.) átfutni; (férfi)
szeuális viszonyt folytatni; közösülni
przelecieć pismo (oczami) – átfutni az írást
(szemmel)
przelecieć się [1. udać się gdzieś szybko, w
określonym celu; 2. przejść się, idąc
szybkim krokiem; 3. odbyć podróż jakimś
samolotem, balonem itp.; też: polatać
trochę dla przyjemności lub treningu] –
átfutni (a városon); gyorsan egy kis sétát
tenni; szaladni egyet
przelepiać — przelepić – átragasztani, egyik
helyről a másikra ragasztani át vmit
przelew [1. przelanie (się) czegoś; 2. w
bankowym obrocie bezgotówkowym:
operacja polegająca na przeniesieniu
pewnej sumy pieniężnej z jednego konta
na drugie; 3. złożenie na nowo wiersza
składu drukarskiego w celu uzyskania
bezbłędnego
tekstu;
4. zob.
cesja;
5. urządzenie w zaporze, śluzie, jazie itp.
służące do regulowania przepływu wody;
6. otwór
umieszczony
na
pewnej
wysokości w wannie, umywalce itp.,
zabezpieczający przed przelewaniem się
wody] – átöntés, átömlesztés, ontás, öntés;
vérátömlesztés; (bankowy) átutalás, átadás,
átruházás; (műsz) túlfolyó
przelew bankowy – átutalás (egy folyószámláról a
másikra); bankutalvány, bankátutalás, banki
átutalás
przelew bezgotówkowy – készpénz nélküli átutalás
przelew gotówkowy – készpénz-átutalás
przelew kapitału – tőkeátadás
przelew krwi [zob. transfuzja krwi] –
vérátömlesztés
przelew na konto bieżące – folyószámlára történő
átutalás
przelew pieniędzy – pénzátutalás
przelew walutowy – valuta-átutalás
przelew z rachunku na rachunek – számlárólszámlára történő átutalás
przelewać [zob. przelać] – átönteni, áttölteni,
átömleszteni; ontani
przelewać krwi – vért ontani; vérengzeni
(vérengzik)
przelewać łzy – könnyeket ontani
-
Wersja 01 01 2017
przelewać z pustego w próżne [1. podejmować
działania bezsensowne, niemające żadnego
znaczenia, zajmować się jednym i tym
samym’; ‘mówić dużo i bez sensu’; zwrot;
2. To, co się dzieje, wygląda jak
przelewanie z pustego w próżne] – üres
szalmát csépelni; hetet-havat v. tücskötbogarat
összehordani;
szószátyárkodni,
ismételni a már elmondottakat; fecsegni,
locsogni
przelewać się przez brzegi – kiönteni, kiáradni
przelewanie – átöntés, átömlesztés; (jog) átruházás
przelewanie z pustego w próżne – üres
szalmacséplés
przelewanie się – bővelkedés; átömlés, túlfolyás,
kiöntés
przelewki [daw. rzecz błaha, łatwa do wykonania
lub opanowania] – tréfa, kis ügy, könnyű
ügy
przelewowy, -a, -e – vízlefolyóra, kiöntőre
vonatkozó; átutalási, utalványozási
przeleźć — przełazić [1. przejść przez coś, nad
czymś, pod czymś, przez jakiś otwór;
2. przejść skądś dokądś, zwykle wolno, z
trudem] – átmászni, átkúszni
przeleźć przez płot – átmászni a kerítésen
przeleżały, -a, -e – sokáig feküdt, állott; nem friss;
romlott
przeleżały towar – romlott áru
przeleżeć [1. o ludziach, zwierzętach: leżeć przez
jakiś czas; 2. przeczekać coś, leżąc; 3. o
przedmiotach: przetrwać do jakiegoś
momentu w ukryciu, w zapomnieniu,
bezużytecznie] – fekve eltölteni, elheverni,
átheverni, feküdni (egy ideig)
przeleżeć się – túl hosszú ideig feküdni; elfeküdni,
heverni, heverészni, elheverészni
przelękły, -a, -e [przerażony, przestraszony; też:
świadczący o takich uczuciach] – megijedt,
megrémült
przelęknąć się [doznać uczucia lęku] – megijedni,
megrémülni; elrémülni
przelęknięcie — przelęknienie – ijedtség, rémület
przelęknięty, -a, -e; przelękniony, -a, -e [daw.;
zob. przelękły] – megijedt, megrémült
przelękniony, -a, -e [taki, który się przeląkł;
przelękły, przelęknięty] – megijedt,
megrémült
przelicytować — przelicytowywać [1. zaoferować
na licytacji wyższą cenę niż ktoś inny;
2. przewyższyć kogoś w czymś; 3. w
niektórych grach w karty: zgłosić wyższy
kolor niż przeciwnik] – túllicitálni; lefőzni,
letromfolni vkit
przelicytować się — przelicytowywać się
[1. przelicytować jeden drugiego, oferując
5558
wyższą cenę; 2. przewyższyć jeden
drugiego w czymś; 3. w niektórych grach
w karty: przelicytować jeden drugiego,
zgłaszając wyższy kolor] – felül licitálják,
túllicitálják v. letromfolják egymást
przeliczać [zob. przeliczyć] – átszámítani,
átszámolni; (pieniądze) megolvasni
przeliczenie – átszámítás, átszámolás
przeliczenie punktów – pontok átszámolása
przeliczenie walutowe – valuta-átszámítás
przeliczenie się – tévedés, rosszul számítás
przeliczeniowy, -a, -e [służący do przeliczania;
też: stanowiący jednostkę w przeliczaniu
czegoś na coś] – átszámítási; átszámolási
przelicznik [1. wskaźnik liczbowy określający
relację zachodzącą między jednostkami
różnych systemów; 2. urządzenie do
wykonywania pewnej wąskiej klasy
obliczeń] – átszámítási együttható; (közb.)
pénzváltásnál alapnak vett pénznem; (műsz)
impulzusmérő
przelicznik miar – mértékek átszámítási
együtthatója
przelicznik walut – valuták átszámítási
együtthatója
przeliczyć — przeliczać [1. policzyć coś, kogoś
uważnie; 2. obliczyć coś w innych
jednostkach] – átszámítani, átszámolni;
(pieniądze) megolvasni; végigszámolni
przeliczyć a. przeliczać pieniądze – pénzt
átszámolni
przeliczyć się — przeliczać się [1. pomylić się w
rachunkach, w obliczeniach; 2. zawieść się
w swoich planach, nadziejach] – tévedni,
hibázni
(számában,
elszámolásban);
elszámolja magát; rosszul számol
przeliterować — przeliterowywać [podać
pisownię jakiegoś wyrazu, wymieniając
głośno, po kolei litery tego wyrazu, często
dodając słowa zaczynające się na te litery]
– betűzni, lebetűzni (helynevet, vezetéknevet)
przelitografować – átlitografálni; sokszorosítani
przelot [1. przebycie jakiejś przestrzeni drogą
powietrzną; 2. roślina o żółtych kwiatach i
owłosionych liściach; 3. otwór rury,
kanału itp., przez który coś przepływa lub
coś się przesuwa; też: wielkość tego
otworu; 4. odległość między dwoma
zabudowaniami] – átrepülés, átszállás;
(ptaków) húzás, költözködés; vonalszakasz
Przelot alpejski (Anthyllis alpestris) [gatunek
rośliny wieloletniej należący do rodziny
bobowatych. Występuje na Półwyspie
Bałkańskim, w Alpach i Karpatach. W
Polsce wyłącznie w Tatrach (roślina
tatrzańska). Jest tu rośliną dość pospolitą]
-
Wersja 01 01 2017
– havasi nyúlszapuka (Anthyllis alpestris);
havasi nyúlhere (Anthyllis vulneraria subsp.
alpestris) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályának
a
hüvelyesek
(Fabales)
rendjéhez, ezen belül a pillangósvirágúak
(Fabaceae vagy Leguminosae) családjához
tartozó alfaj.]
przelot pospolity (Anthyllis vulneraria) – Réti
nyúlhere v. Réti nyúlszapuka (Anthyllis
vulneraria ssp. vulneraria)
przelot ptaków – madarak költözése v. vonulása
przelotem [mimochodem, przy sposobności] –
röptében, futtában
przelotnie – futólag, röptében
przelotność [1. krótkotrwały charakter czegoś;
2. zob.
przelotowość]
–
röpkeség,
futólagosság; (műsz) áteresztő képesség,
átmenő
forgalom,
befogadóképesség;
átbocsátó képesség, csövesség
przelotność poczekalni ambulatoryjnej – a
rendelőintézeti
váróterem
befogadóképessége
przelotność szpitala – a kórház befogadóképessége
przelotny, -a, -e [1. prędko przemijający;
2. pojawiający się gdzieś na krótko; 3. o
ptakach
wędrownych:
gromadnie
odlatujący na zimę do cieplejszych
krajów] – vándor-; (krótkotrwały) múló,
röpke, tűnő, mulandó; futó, futólagos
5559
przelotne opady – szórványos csapadék
przelotne spojrzenie – röpke pillantás
przelotny deszcz – futó zápor
przelotowość [zdolność przepustowa arterii
komunikacyjnej; też: największa liczba
pojazdów o określonym ciężarze, która
może być przepuszczona na danej linii w
ustalonym czasie] – áteresztő v. átbocsátó
képesség
przelotowość stacji kolejowej – a vasútállomás
átbocsátó képessége
przelotowy, -a, -e [1. dotyczący przelotu ptaków,
samolotów itp.; 2. taki, przez który coś
przelatuje, przepływa, przesuwa się;
3. taki, przez który coś przejeżdż] –
átrepülési
przeludnić — przeludniać – túlnépesíteni
przeludnić się – túlnépesedni
przeludnienie [nadmiar ludności na danym
terytorium] – túlnépesedés
przeludniony, -a, -e [nadmiernie zaludniony] –
túlnépesült
przelulać – ringatni, elringatni (egy ideig)
przelulać się – elringatja magát
przeładować — przeładowywać [1. przenieść
jakiś ładunek, towar, bagaż na inny
środek
transportu;
2. przeciążyć
ładunkiem; 3. nadmiernie obciążyć coś
czymś; 4. umieścić gdzieś zbyt wiele
szczegółów, ozdób; 5. wykonać za pomocą
specjalnych mechanizmów wbudowanych
w broń kolejne czynności związane z
oddaniem strzału] – átrakni, átrakodni;
(przeciążyć) túlterhelni; zsúfolni
przeładować baterię – elemet, akkumulátort
túlterhelni
przeładować na inny wóz – átrakodni másik
kocsira
przeładować się – megterheli, túlterheli magát;
(átv.) sokat eszik
przeładowanie – túlterhelés; átrakás, átrakodás
przeładownia – átrakodóhely
przeładownia statków – hajók átrakodóhelye
przeładunek – átrakás, átrakodás
-
Wersja 01 01 2017
przeładunek ładunku – rakomány v. szállítmány
átrakása v. átrakodása
przeładunkowy, -a, -e – átrakodási [Terminal
przeładunkowy: átrakó terminál]
Przełaj [wieś w Polsce położona w województwie
świętokrzyskim,
w
powiecie
jędrzejowskim, w gminie Sędziszów] –
Przełaj (lengyel falu)
przełajdaczyć [1. np. majątek: przeszastać,
przetracić, stracić; 2. np. majątek:
przepuścić, puścić, rozpuścić; 3. np.
majątek:
roztrwonić,
przetrwonić,
strwonić; 4. np. majątek: zmarnować,
zmarnotrawić, przefiukać; 5. np. majątek:
przeputać, przegwizdać, przebalować; 6.
np. majątek: przehulać, przepić; 7. np.
majątek: przejeść, przefrymarczyć; 8.
posp. przeżreć, przechlać, rozpieprzyć; 9.
wulg. Przesrać; 10. np. noc: przebalować,
przehulać, przebomblować; 11. np. noc:
przebałaganić, przefruwać; 12.
posp.
przebarłożyć] – elmulatni, eldorbézolni;
elherdálni,
eltékozolni,
elpocsékolni,
elpazarolni, elherdálni, elkönnyelműsködni
przełajowiec [potocznie: zawodnik uprawiający
biegi przełajowe] – tájfutó (sportoló)
przełajowy [1. odbywający się w naturalnie
trudnym terenie; 2. biorący udział w
biegach, wyścigach na przełaj] – tájfutó
przełamać
(przełamie)
—
przełamywać
[1. naciskając,
uderzając,
zginając,
rozdzielić coś na dwa kawałki; też: łamiąc,
rozdzielić przez środek; 2. przezwyciężyć
coś, co stanowiło przeszkodę w czymś;
3. uformować kolumny książki lub
czasopisma ze szpalt, tabel, ilustracji itp.;
też: zmienić łamanie tekstu; 4. uzyskać
jakiś odcień danej barwy, zwykle
zgaszony, przez dodanie do niej
niewielkiej ilości farby innego koloru] –
áttörni, eltörni; megtörni (vkit/vmit); törni,
kettétörni; (átv.) megszegni, megsérteni,
áthágni; (átv.) áttörni, megtörni
przełamać ciszę – megtöri a csendet
5560
przełamać, przełamywać na dwoje – kettétörni
przełamać opór – megtörni az ellenállást
przełamać pierwsze lody – (átv.) megtöri a jeget
przełamać się — przełamywać się [1. ulec
przełamaniu – rozdzieleniu na dwa
kawałki; 2. pokonać własną niechęć,
obawę, własny lęk, wstręt itp.; 3. podzielić
się czymś z drugą osobą, łamiąc to na dwie
części; 4. o tekście, książce, czasopiśmie
itp.: ulec przełamaniu – uformowaniu w
kolumny; 5. o jakiejś barwie: zyskać
zgaszony, stonowany odcień] – eltörni,
kettétörni; (átv.) megtörni; legyőzi önmagát
przełamać z kim chleb – megosztja kenyerét vkivel
przełamanie [(ang. breakthrough) - jest formą
natarcia, w której wojska dążą do
przedarcia
się
poprzez
obronę
przeciwnika. Przez przełamanie dąży się
do uchwycenia jego obiektów w głębi, w
ten sposób naruszona zostaje spoistość
obrony przeciwnika. Ma ono miejsce na
wąskim
odcinku
obrony,
wymaga
ześrodkowania
odpowiednich
sił
i
środków.] – áttörés, megtörés, kettétürés;
(átv.) áthágás; áttörés
przełamanie frontu – frontáttörés
przełamanie się – eltörés; saját maga legyőzése;
megtörés
przełamany, -a, -e – eltört, megtört, kettétört
przełaskawy, -a, -e – nagyon kegyes
przełaskawy Bóg – kegyes Isten
przełaz [miejsce umożliwiające pokonanie
jakiejś przeszkody w trudnym terenie] –
búvó v. átbóvó lyuk; átjáró
przełaz pod trasą – út alatti átjáró
przełazić1 [zob. przeleźć] – átmászni, átkúszni
przełazić2 [1. pot. włóczyć się przez jakiś czas lub
chodzić bez wyraźnego celu z miejsca na
miejsce; 2. pot. przez jakiś czas chodzić po
czymś, wspinając się, wdrapując się na
coś; 3. pot. przechodzić jakiś czas w tym
samym ubraniu] – tekeregni, mászkálni
przełączenie – átkapcsolás, átváltás
przełączka [forma ukształtowania terenu,
niewybitne, poprzeczne obniżenie w
przebiegu grzbietu górskiego lub grani
między sąsiednimi szczytami lub turniami,
mała (często w sensie "płytka", czasem
również
w
sensie
"mniejsza
od
sąsiedniej") przełęcz. Pojęcie używane
głównie w literaturze przewodnikowej i w
gwarze taternickiej.] – (geogr.) csorba
(hegymélyedés)
[np.
Gąsienicowa
Przełączka (słow. Gąsienicova štrbina,
niem. Gąsienicascharte,
węg. Gąsienicacsorba)]
-
Wersja 01 01 2017
przełącznik [1. przyrząd do zmiany kierunku
prądu elektrycznego oraz do włączania
lub wyłączania pewnych części obwodu
elektrycznego; 2. (switch) Aktywny
element
sieci
teleinformatycznej
stanowiący
podstawowy
składnik
tworzenia sieci i połączeń wirtualnych,
zarówno w sieciach LAN, jak i WAN.] –
(műsz.) átkapcsoló, kapcsoló; váltó, átváltó;
(informatika) (switch) adatátviteli kapcsoló
v. switch (ejtsd: szvics) [egy aktív
számítógépes hálózati eszköz, amely a rá
csatlakoztatott eszközök között adatáramlást
valósít meg. Többnyire az OSI-model
adatkapcsolati rétegében (2. réteg, esetleg
magasabb rétegekben) dolgozik. Magyar
jelentése: vált, kapcsol, választ.]
przełącznik barwy dźwięku – hangszabályozó
przełącznik elektryczny – villamos kapcsoló,
villanykapcsoló
przełącznik funkcji – üzemmódváltó
przełącznik
nadawanie-odbiór
sterowany
głosem, wodas – begerjedésgátló
przełącznik napięcia – feszültségkapcsoló,
feszültségváltó
przełącznik pasma (zakresu) – (méréstartomány-)
átkapcsoló, csatornaváltó, hullámváltó
przełącznik prądu – áramváltó
przełącznik radiowy – rádiókapcsoló
przełącznik sensorowy [przełącznik elektryczny
działający
pod
wpływem
jakiegoś
impulsu] – szenzoros kapcsoló
przełącznik świateł i kierunkowskazów –
irányjelző- és fényszórókapcsoló
przełącznik w położeniu zapis (magnetofon) –
felvételi üzemmód
przełącznik wejściowy, wybierak wstępny –
bemenetválasztó
przełącznik wyjściowy organiczający – kimeneti
határoló-választó-kapcsoló
przełącznik zakresów – hullámsávkapcsoló,
hullámsávváltó, hullámsávváltógomb
przełączny, -a, -e – átkapcsoló, átváltó;
átkapcsolható, átkapcsolási
przełączyć
—
przełączać
[1. rozłączając
połączenie jakichś przewodów, połączyć
jeden z nich z innym przewodem;
2. włączyć inny program działania
jakiegoś urządzenia; 3. rozmawiając z
kimś, umożliwić mu rozmowę telefoniczną
z kimś innym] – átváltani, átkapcsolni
przełączać kanały – nyomkodja a gombokat
przełączany
obwód
wirtualny
(w
telekomunikacji, połączenie ustanawiane
na czas trwania sesji) – (kat.: informatyka)
5561
SVC Switched Virtual Circuit (kapcsolt
virtuális áramkör)
przełączyć (przełączać) na drugi program /
kanał – átkapcsolni a kettes csatornára
przełączyć (przełączać) program – csatornát
váltani
przełączyć się — przełączać się [1. nastawić
jakieś urządzenie na inny tryb pracy, inny
program itp.; 2. o jakimś urządzeniu: ulec
przełączeniu lub samoistnie przestawić się
na inny tryb pracy, inny program itp.] –
átváltódni, átkapcsolódni
przełęcz [obniżenie w łańcuchu górskim między
dwiema sąsiadującymi górami] – hágó,
hegyszoros
przełęcz górska – hegyszoros
przełkać – zokogni (egy ideig)
przełknąć — przełykać [1. przesunąć ślinę lub
pokarm z jamy ustnej do żołądka za
pomocą ruchu mięśni krtani i przełyku;
2. szybko coś zjeść lub w pośpiechu wypić
trochę czegoś; 3. przeboleć w milczeniu
jakąś przykrość, czyjąś krytykę itp.] –
elnyelni, nyelni, lenyelni
przełknąć pigułkę – lenyelni a pirulát
przełknąć zniewagę – sértést v. sérelmet lenyelni
przełobuzować – csintalankodni, pajkoskodni,
csibészkedni (egy ideig)
przełom [1. nagła, zasadnicza zmiana w
przebiegu czegoś; 2. granica między
dwoma okresami; 3. odcinek doliny o
wąskim dnie i stromych zboczach, w
którym rzeka przedziera się przez pasmo
górskie lub inną wyniosłość terenu;
4. gwałtowna zmiana w przebiegu ostrej
choroby] – lyuk, nyílás; áttört hely, törés,
áttörés; (átv.) fordulat, fordulópont, átmenet,
változás, krízis; sorsfordulat; (pol) fordulat,
válság
przełom dziejowy – történelmi fordulat
przełom o światowym znaczeniu – történelmi
jelentőségű nagy fordulat
przełom społeczno-gospodarczy – társadalmigazdasági fordulat
przełom wieku a. wieków – századforduló
przełomowy, -a, -e – döntő, válságos, térési,
áttörési, fordulati
przełożenie [1. w przekładni: stosunek prędkości
obrotowej
wału
napędzającego do
prędkości obrotowej wału napędzanego;
2. związek między czymś a czymś] –
áthelyezés;
(műsz)
áttétel;
fordítás;
megjegyzés; előterjesztés; kifogás; amit
felhoz
przełożeństwo – (dawno) hatóság, felsőbbség,
vezetőség, elsőbbség
-
Wersja 01 01 2017
przełożeństwo jest służbą – a felsőbbség v.
vezetőség szolgálat
Mk 10,35-45 Przełożeństwo jest służbą
Jakub i Jan, synowie Zebedeusza, zbliżyli się do
Jezusa i rzekli: Nauczycielu, chcemy, żebyś nam
uczynił to, o co Cię poprosimy.
On ich zapytał: Co chcecie, abym wam
uczynił?
Rzekli Mu: Użycz nam, żebyśmy w Twojej
chwale siedzieli jeden po prawej, a drugi po lewej
Twej stronie.
Jezus im odparł: Nie wiecie, o co prosicie. Czy
możecie pić kielich, który Ja mam pić, albo
przyjąć chrzest, którym Ja mam być ochrzczony?
Odpowiedzieli
Mu:
Możemy.
Lecz Jezus rzekł do nich: Kielich, który Ja
mam pić, pić będziecie; i chrzest, który Ja mam
przyjąć, wy również przyjmiecie. Nie do Mnie
jednak należy dać miejsce po mojej stronie prawej
lub lewej, ale dostanie się ono tym, dla których
zostało przygotowane.
Gdy dziesięciu to usłyszało, poczęli oburzać się
na Jakuba i Jana. A Jezus przywołał ich do siebie
i rzekł do nich:
Wiecie, że ci, którzy uchodzą za władców
narodów, uciskają je, a ich wielcy dają im odczuć
swą władzę. Nie tak będzie między wami. Lecz
kto by między wami chciał się stać wielki, niech
będzie sługą waszym. A kto by chciał być
pierwszym między wami, niech będzie
niewolnikiem wszystkich. Bo i Syn Człowieczy
nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i
dać swoje życie na okup za wielu.
Mk 10,35-45
Ekkor eléje járultak Zebedeus fiai, Jakab és János,
és így szóltak: ,,Mester! Azt akarjuk, hogy amit
kérünk, tedd meg nekünk.'' Ő megkérdezte tőlük:
,,Mit akartok, hogy megtegyek nektek?'' Azt
felelték: ,,Tedd meg nekünk, hogy egyikünk a
jobbodon, másikunk pedig a bal oldaladon
ülhessen a te dicsőségedben.'' Jézus erre azt
mondta nekik: ,,Nem tudjátok, mit kértek.
Tudtok-e inni a pohárból, amelyből én iszom?
Vagy
meg
tudtok-e
keresztelkedni
a
keresztséggel, amellyel én megkeresztelkedem?''
Ők azt felelték neki: ,,Meg tudunk.'' Ekkor Jézus
azt mondta nekik: ,,A pohárból, amelyből én
iszom, inni fogtok ugyan, és a keresztséggel,
amellyel én megkeresztelkedem, ti is meg fogtok
keresztelkedni. De azt megadni, hogy a jobbomon
vagy a balomon ki üljön, az nem az én dolgom.
Az azoké lesz, akiknek készítették.'' Amikor a tíz
meghallotta ezt, haragudni kezdtek Jakabra és
Jánosra. Jézus azonban magához hívta őket, és azt
mondta nekik: ,,Tudjátok, hogy akiket a nemzetek
fejedelmeknek tekintenek, azok uralkodnak
rajtuk, és a nagyok hatalmaskodnak felettük.
Köztetek azonban ez nem így van, hanem aki
nagy akar lenni, az legyen a ti szolgátok; aki
pedig első akar lenni köztetek, az a szolgája lesz
mindenkinek. Hiszen az Emberfia sem azért jött,
hogy neki szolgáljanak, hanem hogy ő szolgáljon,
és életét adja váltságul sokakért.''
5562
przełożona – vezetőnő, főnöknő ['matka
przełożona:
apácafőnöknő;
apácafejedelemasszony]
przełożona zakonu – rendfőnöknő
przełożony1, -a, -e [zwierzchni, nadrzędny] - –
áthelyezett, áttett; felületi, külső; élenjáró,
feljebbvaló,
felsőséggel
rendelkező,
fölényben lévő; felettes
przełożony2 [osoba mająca władzę zwierzchnią
nad innymi] – felettes; főnök; előljáró
przełożona pielęgniarek – főnővér
przełożony zakonny (łac. superior) [osoba
zakonna, której powierzono kierowanie
całym instytutem życia konsekrowanego
(generał),
prowincją
zakonną
(prowincjał), klasztoru (gwardian)] elöljáró (lat. superior) [a megszentelt élet
minden intézményének irányításával megbízott
szerzetes (generális); a szerzetesi provincia
vezetésével megbízott szerzetes (prowincjal),
és a kolostor irányításával megbízott szerzetes
(gvárdián)]; rendfőnök
przełożyć — przekładać [1. położyć coś na inne
miejsce; 2. przesuwając, przenosząc górą,
umieścić coś po drugiej stronie czegoś;
3. włożyć coś między warstwy czegoś
innego; 4. przesunąć termin czegoś na
później; 5. przetłumaczyć z jednego
języka na drugi; 6. przedstawić jakieś
treści, obrazy, zjawiska za pomocą
środków właściwych danej dziedzinie;
7. daw. dać pierwszeństwo komuś, czemuś]
– (przetłumaczyć) lefordítani; (na inne
miejsce) áthelyezni, áttenni, átrakni; előtérbe
helyezni; rakni, rétegezni; (átv.) előadni,
felhozni, előterjeszteni
przełożyć ciasto jabłkami – tésztára almát
rétegezni; almásan v. almával rakott tésztát
készíteni
przełożyć co na inny język – más nyelvre fordítani
vmit
przełożyć coś z drugiej ręki – [másodkézből
fordítani] nyersfordítás alapján fordítani;
előtérbe kerülni
przełożyć egzamin – vizsgát halasztani v.
elhalasztani
przełożyć kataplazm – meleg borogatást tenni v.
rakni vmire; borogatni
przełożyć kogo/co nad kogo/co – előnyben
részesíteni vkit/vmit vki/vmi felett; vkit/vmit
vki/vmi fölé v. vkinek/vminek elébe helyezni
przełożyć kompres – borogatni, borogatást tenni
przełożył książkę z polskiego na węgierski –
lefordított egy könyvet lengyelből magyarra
przełożył, przełożyła – fordította (ford.)
-
Wersja 01 01 2017
przełożyć się — przekładać się [zostać
wyrażonym w innej formie, za pomocą
innych środków] – (przetłumaczyć)
lefordítódni (lefordításra kerül, lefordítják);
(na inne miejsce) áthelyeződni, áttevődni,
átrakódni
przełupać — przełupywać [łupiąc, przedzielić
coś] – széttörni vmit, széttépni
przełupać się — przełupywać się [ulec
przełupaniu] – széttörni, széttépődni
przełyk (łac. esophagus, oesophagus, nosiciel
pokarmów)
[1.
odcinek
przewodu
pokarmowego kręgowców łączący gardło
z żołądkiem; też: przedni odcinek
przewodu pokarmowego bezkręgowców;
2.
przewód mięśniowo-błoniasty o
podłużnym przebiegu; łączy gardło z
żołądkiem. Czynność przełyku polega na
transporcie pokarmu z gardła do żołądka.
Ściana przełyku nie ma zdolności
wchłaniania pokarmu ani trawienia] –
(bonc) nyelőcső (oesophagus) [a mellkasban
elhelyezkedő, izmos falú, nyálkahártyával
bélelt, nagyjából egyenes lefutású, kb. 2 cm
átmérőjű csőszerű szerv, mely a garatot köti
össze a gyomorral.]
przełyknąć — przełykać [1. przesunąć ślinę lub
pokarm z jamy ustnej do żołądka za
pomocą ruchu mięśni krtani i przełyku;
2. szybko coś zjeść lub w pośpiechu wypić
trochę czegoś; 3. przeboleć w milczeniu
jakąś przykrość, czyjąś krytykę itp.] –
nyelni, elnyelni, lenyelni; nyeldesni
przełyskiwać
(przełyskuje)
–
átviláglani,
átfényleni, átragyogni
przemachać ― przemachnąć – átszaladni, átfutni,
gyorsan megcsinálni
przemachać cały cmentarz – az egész temetőt
gyorsan átfutni
przemaczać [zob. przemoczyć] – beáztatni
przemagać [zob. przemóc] – felülkerekedni,
felülmúlni
przemaglować [1. przepuścić bieliznę przez
magiel; 2. pot. wypytując natarczywie,
usiłować wydobyć z kogoś jakieś
informacje;
3. pot.
dogłębnie
coś
przeanalizować, rozważając wielokrotnie
to samo] – kimángorolni, átmángorolni,
újramángorolni
przemakać [zob. przemoknąć] – beázni, átázni,
átnedvesedni, megázni
przemakalność
[(technika)
cecha
rzeczy
przepuszczajacych wodę] – vminek a
vízáteresztő volta
przemakalny, -a, -e [przepuszczający wodę,
deszcz, wilgoć] – vizet áteresztő, átázó,
átnedvesedő
5563
przemakanie – beázás
przemakanie obuwia – a cipő átázása
przemalować — przemalowywać [1. pomalować
coś po raz drugi, na inny kolor lub
namalować coś powtórnie, w inny sposób;
2. malować przez pewien czas] – átfesteni,
újrafesteni;
átfestegetni;
elfesteni,
elfestegetni
przemalować na inny kolor – más színre átfesteni
vmit
przemalować pokój na niebiesko – kékre átfesteni
a szobát
przemalować się — przemalowywać się [pot.
ufarbować sobie włosy na inny kolor] –
átfesti a haját
przemalowanie
[przemalowany
fragment
obrazu] – átfestés (a kép egy részletének);
festés, festegetés
przemamić – (dawno) átcsalni, a maga oldalára
csalni v. téríteni v. csábítani
przemanewrować – (wojsk) manőverezni; halogató
harcot folytatni
przemarnotrawić,
przemarnować
—
przemarnowywać
–
eltékozolni,
elpocsékolni
przemarnować jak skąpiec – fukarkodni
przemarnowanie – elmulasztás, eldorbézolás
przemarsz [1. szybkie przejście większej liczby
ludzi, zwłaszcza wojska; 2. przejście
krokiem marszowym] – (wojsk) átvonulás,
átmenetelés, felvonulás
przemarsz
dzienny
–
napi
menet
v.
menetteljesítmény
przemarudzić (przemarudzę) [1. pot. stracić dużo
czasu, robiąc coś bardzo powoli; 2. pot.
narzekać lub grymasić przez pewien czas]
– késlekedni, habozni
przemarznąć
—
przemarzać
[1. ulec
uszkodzeniu lub zniszczeniu na skutek
działania mrozu; 2. bardzo zmarznąć] –
átfázni, átfagyni
przemarzanie1 ― przemorzenie – éheztetés,
éheztetéssel való gyötrés
przemarzanie2 ― przemarznięcie – átfázás,
átfagyás
przemarzanie gruntów [zamarzanie wody
gruntowej
powodujące
zmniejszenie
spoistości gruntów] – talajok átfagyása;
talajfelfagyás
przemarzanie ścian [zamarzanie wody, wilgoci,
która wniknęła w pory albo w spoiny w
ścianach] – falak átfagyása
przemarzlina – fagy, repedés
przemarznięty, przemarzły, -a, -e [1. uszkodzony
lub zniszczony na skutek działania mrozu;
-
Wersja 01 01 2017
2. bardzo zmarznięty, zziębnięty] –
átfagyott, megfagyott
przemarznąć
—
przemarzać
[1. ulec
uszkodzeniu lub zniszczeniu na skutek
działania mrozu; 2. bardzo zmarznąć] –
átfázni, átfagyni
przemarzyć – álmodozni, átálmodni
przemarzyć całą drogę – egész utat átálmodni
przemarzyć cały dzień – egész napot átálmodni
przemaszerować
—
przemaszerowywać
[1. przebyć
jakąś
drogę
krokiem
marszowym; 2. pójść dokądś pośpiesznie;
3. przejść przed kimś lub dokądś w celu
zwrócenia na siebie uwagi] – (wojsk)
átvonulni; felvonulni
przemawiać [zob. przemówić] – beszélni;
beszédet tartani, szónokolni; megszólalni
przemawia władczym tonem – a felsőbbség
hangján szól v. beszél
przemawiać komu do rozumu – rábeszélni, lelkére
beszélni, rávenni
przemawiał z żarem – hévvel, tűzzel, lelkesen
beszélt
przemawiający do serca – szívhez szóló
przemazać (przemaże) ― przemazywać –
átmázolni, elmázolni; áthúzni, kihúzni,
törölni, kitörölni
przemazać jego kolor – átmázolni v. elmázolni a
színét
przemazanie – átmázolás; áthúzás, kihúzás, törlés,
kitörlés
przemazanie ekranu i napis – vetítővászon és
felirat törlése
przemądry, -a, -e – túlokos; nagyon okos; bölcs
przemądrzale – okoskodóan, tudálékosan,
tudálékoskodóan; nagy bölcsen
przemądrzalec [1. jego mądrości budzą
wątpliwości; 2. mędrek 3. pozjadał
wszystkie
rozumy;
4.
mądrala,
mądraliński, filozof; 5. rezoner, snob,
besserwisser; 6. chłopek-roztropek, mądra
głowa; 7. przestarz. zadufek] – okoskodó,
tudálékos, tudálékoskodó ember; bölcsek
bölcse, filozófus; gőgös, kevély, dölyfös,
hivalkodó, rátarti, önhitt ffi
przemądrzałość – okoskodás, tudálékosság,
tudálékoskodás; tudákosság
przemądrzały, -a, -e [mający przesadnie wysokie
mniemanie o swojej wiedzy; też:
świadczący o takim mniemaniu o sobie] –
okoskodó, tudálékos, tudálékoskodó; tudákos
przemądrze – nagy v. nagyon okosan v. bölcsen
przemeblować — przemeblowywać [1. zmienić
umeblowanie czegoś lub ustawić meble
inaczej niż poprzednio; 2. pot. zmienić
porządek jakichś elementów, zwłaszcza
5564
wprowadzić gdzieś zmiany organizacyjne,
personalne itp.] – (lakást v. bútorokat)
átrendezni, újrabútorozni
przemeblować coś – átrendezni vmit
przemeblować się — przemeblowywać się
[1. zmienić
umeblowanie
swojego
mieszkania lub ustawić w nim meble
inaczej niż poprzednio; 2. pot. ulec
zmianie układu, porządku, organizacji] –
bútorcserét végezni lakásban
przemeblowanie [1. zmiana ustawienia mebli;
2. pot. zmiany w składzie, porządku
czegoś, zwłaszcza zmiany organizacyjne,
personalne itp.] – bútor átrendezése,
újrabútorozás
przemedytować – elmélkedni egy ideig
przemeldować — przemeldowywać [zmienić
komuś
miejsce
zameldowania]
–
átjelenteni, újra bejelenteni
przemeldować się — przemeldowywać się
[zmienić miejsce swojego zameldowania] –
új
lakhelye
szerint
bejelentkezik;
átjelentkezni
Przemek – a Przemysław beceneve
przemęczenie [stan osłabienia występujący po
nadmiernym wysiłku] – kifárasztás,
túlfárasztás; túlterhelés; kimerültség
przemęczenie się – kifáradás, erős fáradtság,
kimerülés
przemęczony, -a, -e [odczuwający przemęczenie;
też: świadczący o przemęczeniu] – kimerült
przemęczyć — przemęczać [1. przeciążyć kogoś,
coś pracą; 2. męcząc się czymś, przetrwać
trudny okres] – kifárasztani, túlfárasztani,
kimeríteni
przemęczyć się — przemęczać się [1. wyczerpać
siły, pracując zbyt intensywnie; 2. zob.
przemęczyć] – kimerülni, kifáradni
przemędrkować [pot. wymądrzać się przez
pewien czas] – okoskodni, túlokoskodni
przemglony, -a, -e – elködösített, köddel elborított
przemiał [1. rozcieranie czegoś na drobne
cząsteczki za pomocą odpowiednich
urządzeń; 2. produkt otrzymany w
wyniku przemielenia czegoś] – (zmielenie)
őrlés, átőrlés, megőrlés; (ziarno) őrlemény,
őrlet; (papier) zúzás
przemiana [stanie się innym niż poprzednio] –
átalakulás; változás, átváltozás, megváltozás;
módosulás, átalakulás
przemiana adiabatyczna (Proces adiabatyczny)
(brak wymiany ciepła z otoczeniem
ΔQ = 0) – adiabatikus folyamat; olyan
folyamat, amelynek során a változó anyagi
rendszer környezetéből nem vesz fel hőt,
sem annak hőt át nem ad
-
Wersja 01 01 2017
przemiana alotropowa [przemiana jednej
odmiany alotropowej w inną pod
wpływem zmiany ciśnienia i temperatury]
– allotrop átalakulás [a kémiai reakciók egy
speciális fajtája, amikor az elem egyik
allotrop módosulata átalakul a másikká, pl.
amikor az oxigéngázból (O2) elektromos
kisülés hatására ózon (O3) keletkezik vagy
amikor a grafit igen nagy nyomáson
gyémánttá alakul.]
przemiana egzotermiczna [reakcja chemiczna
lub proces fizyczny, którym towarzyszy
zmniejszenie energii wewnętrznej układu
związane z wydzielaniem się ciepła] –
egzoterm reakció
przemiana endotermiczna [reakcja chemiczna
lub proces fizyczny, którym towarzyszy
zwiększenie energii wewnętrznej układu
związane z pochłanianiem ciepła] –
endoterm változás (hőfelvétellel járó
változás) v. átalakulás
przemiana fazowa [stopniowe lub nagłe przejście
jakiejś substancji z jednej fazy w drugą,
np. przejście ze stanu stałego w ciekły] –
fázis v. állapot változás
przemiana ilościowa – mennyiségi változás
przemiana
izentalpowa
(stała
entalpia
H = const.) [1. izentalpowy proces; 2. to
proces termodynamiczny podczas którego
entalpia układu pozostaje stała (H =
const), np. dostatecznie powolny przepływ
gazu pod wpływem stałej różnicy ciśnień.
Przykładem procesu izentalpowego jest
efekt Joule'a-Thomsona] – izentalp
folyamat [folyamat közben e levegő
állapotváltozása állandó entalpia mentén
történik (izentalp folyamat), amely vonal
mentén a folyamat addig folytatódik, amíg a
páratartalom el nem ér egy bizonyos értéket,
ami semmiképpen nem lehet a telítettségi
állapot]
przemiana
izentropowa
adiabatyczna
odwracalna (brak wymiany ciepła z
otoczeniem
ΔQ = 0,
stała
entropia
S = const.)] – reverzibilis, adiabatikus
folyamat izentróp, azaz amikor ΔQ = 0, ΔS
szintén nulla
przemiana izobaryczna [zob. proces izobaryczny
(stałe ciśnienie p = const.)] – izobárikus
állapotváltozás
przemiana
izochoryczna
(stała
objętość
V = const.) – izochorikus állapotváltozás
przemiana
izotermiczna
[zob.
proces
izotermiczny
(stała
temperatura
T = const.)] – izotermikus változás
przemiana jakościowa – minőségi változás
5565
przemiana
materii
[ogół
procesów
biochemicznych
i
energetycznych
zachodzących w komórkach żywych
organizmów] – anyagcsere (orvosi)
przemiana
nieodwracalna
[przemiana
przebiegająca tylko w jednym kierunku] elkerülhetetlen,
elháríthatatlan
v.
visszafordíthatatlan változás
przemiana odwracalna [przemiana, która może
przebiegać w obu kierunkach, tak aby
układ i otoczenie powróciły do stanu
wyjściowego] – elkerülhetető, elhárítható
változás
przemiana pokoleń [następowanie po sobie w
cyklu rozwojowym jakiegoś gatunku
dwóch lub kilku pokoleń różniących się
wyglądem,
budową
anatomiczną,
sposobem rozmnażania] – nemzedékváltás;
nemzedékváltakozás
przemiana politropowa (pV n = const., gdzie n
wykładnik politropy) – polipróp változás
przemiana strukturalne – szerkezeti változás
przemiana termodynamiczna [zob. proces
termodynamiczny]
–
termodinamikus
átalakulás v. változás
przemianować — przemianowywać [zmienić
nazwę czegoś na inną] – átkeresztelni, új
nevet adni; átértékelni
przemianować się — przemianowywać się
[zmienić swoją nazwę na inną] –
átkeresztelődni, új nevet kapni v. ad
magának; átértékelődni
przemianowanie – átkeresztelés; újraértékelés,
átértékelés
przemiany fizyczne [zmiany zachodzące w
ciałach, w których cząsteczki nie
zmieniają
swojej
budowy,
ulegają
natomiast zmianie cechy fizyczne, np. stan
skupienia, twardość] – fizikai változások v.
átalakulások
przemiany socjalne – társadalmi változások
przemiany społeczne – társadalmi átalakulás v.
átalakulások
przemiany ustrojowe – a rendszerrel v. társadalmi
berendezkedéssel kapcsolatos változások
przemielać [zob. przemleć] – megőrölni
przemielać się [zob. przemleć się] – megőrölődni
przemielenie – átőrlés
przemieniać – keverni, transzportálni
przemienić — przemieniać [przekształcić kogoś
lub coś w kogoś lub w coś innego niż
poprzednio] – átalakítani, átváltoztatni,
megváltoztatni, kicserélni; váltogatni
-
Wersja 01 01 2017
przemienić się — przemieniać się [stać się innym
niż poprzednio] – megváltozni, átváltozni,
átalakulni; megkeveredni
przemienić się w coś – változni, átalakulni vmivé
przemienie – átalakítás, megváltoztatás, kicserélés
przemienie Jezusa – (egyh.) Jézus színeváltozása
[A színeváltozás története (Mk 9,2-8; Mt
17,1-9; Lk 9,28-36) a szinoptikus
evangéliumokban központi helyet foglal el.]
przemienie
Pańskie
–
(egyh.)
Urunk
színeváltozása (latin Transfiguratio)
przemienie się – átalakulás, megváltozás,
kicserélődés
Przemienienie [jedno z dwunastu wielkich świąt
chrześcijań skich, wypadające 6 sierpnia i
ustanowione na pamiątkę jednego z
ważniejszych momentów ziemskiego życia
Chrystusa: podczas modlitwy na górze
Tabor, wobec apostołów Piotra, Jakuba i
Jana, Chrystus zajaśniał Bożą światłością,
co przeraziło apostołów (Mt 17,1-9; Mk
9,2-9; Łk 9,28-36). Towarzyszył temu głos
Boga Ojca: „To jest mój Syn umiłowany,
w
którym
mam
upodobanie",
poświadczający drugi raz (po chrzcie), że
Chrystus jest prawdziwym Synem Bożym.
Wspólnotę Bożej energii - niestworzonej
światłości - z ludzkim ciałem Chrystusa
tradycja chrześcijańska uważała za
gwarancję
przyszłego
przemienienia
człowieka, co stało się podstawą nauki o
przebóstwieniu i zjednoczeniu z Bogiem.
Przemienienie jest świętowane od IV w.,
kanony święta ułożyli w VIII w. Kosma z
Maiumy i Jan z Damaszku. Ikona
„Przemienienie" znajduje się w rzędzie
ikon świąt w ikonostasie.] – Színeváltozás
(görögül:
metamorphószisz;
latinul:
transfiguratio)
Przemienienie Pańskie (Transfiguracja) [opisane
zostało
w
Biblii
przez
trzech
ewangelistów: Mateusza, Marka i Łukasza
w księgach Mt 17, 1-8; Mk 9, 2-8; Łk 9,
28-36 jako objawienie skierowane do
trzech z uczniów Jezusa: Piotra, Jakuba i
Jana. Według ewangelii Jezus zabrał tych
trzech na górę, gdzie zobaczyli go w
nieziemskiej chwale, rozmawiającego z
Mojżeszem i Eliaszem. Mimo że ewangelie
nie podają nazwy góry, przyjmuje się, że
była to góra Tabor.] – Az Úr
Színeváltozása [Színeváltozásnak (görögül:
metamorphószisz; latinul: transfiguratio)
nevezi a keresztény teológia Jézus isteni
dicsősége
megmutatkozásának
az
Újszövetség által feljegyzett eseményét.
Ennek helyszíne egy hegy volt, a hagyomány
szerint Tábor hegye. Protestáns szóhasználat
5566
szerint gyakran megdicsőülésként jelölik
meg, a kenózisz párja. Ugyanígy Urunk
színeváltozásának
vagy
Krisztus
megdicsőülésének nevezik az erre az
eseményre emlékező egyházi ünnepet.]
przemiennik – (műsz) kommutátor, transzformátor
przemiennik amatorski (ang. Repeater) [jest
urządzeniem
nadawczo-odbiorczym,
pracującym w zakresie fal UKF, którego
praca polega na odbiorze słabych
sygnałów i ich retransmisji z wyższą mocą
lub wyższym poziomem, co w rezultacie
umożliwia znaczne zwiększenie zasięgu
radiostacji
zainstalowanych
w
samochodach i radiostacji przenośnych
(radiotelefonów).] – (ang. Repeater)
ismétlő, jelismétlő [Az ismétlő a jelek
újragenerálására használt hálózati készülék.
Az ismétlő újragenerálja az átvitel közbeni
csillapítás miatt eltorzult analóg v. digitális
jeleket. Az ismétlő nem végez intelligens
forgalomirányítást. A „repeater” kifejezést
először a távíró jelek átvitele kapcsán
használták,
ahol
egy
olyan
elektromechanikus eszközre utalt, amely
távíró jelek újragenerálását végzi. A
kifejezés később a távbeszélő és a digitális
adatátvitel területén is elterjedt. Ma
leginkább számítógépes hálózat kiépítésénél
használják, ha az áthidalni kívánt távolság
miatt az adott kábeltípuson futó jelek erősen
torzulnának.]
przemiennik częstotliwości [zob. konwerter w zn.
4.] – (műsz) kommutátor, frekvencia
átalakító (frekvenciaváltó)
przemienność [jedna z własności działań
dwuargumentowych] – változékonyság,
átalakíthatóság, átváltoztathatóság,
przemienność cen – árváltozékonyság
przemienny, -a, -e [1. występujący na zmianę;
2. zob. komutatywny] – átváltoztatható,
változékony, átalakítható, változó, átalakuló
przemienne
odwracanie
znaczników
[(kodowanie używane dla linii E1 czy T1)
(kat.: technika) synonimy: AMI] – AMI
(Alternate Mark Inversion) [váltakozó 1
invertálás A módszer nagyon hasonló az RZ
módszerhez, de nullára szimmetrikus
tápfeszültséget
használ,
így
az
egyenfeszültségű összetevője nulla. Minden
1-es-hez rendelt polaritás az előző 1-eshez
rendelt ellentettje, a nulla szint jelöli a 0-át.
Természetesen hosszú 0-s sorozatok esetén a
szinkronizáció itt is problémás, de a
bitbeszúrási módszer itt is használható.]
przemienować, przemienić — przemieniać
[przekształcić kogoś lub coś w kogoś lub w
coś innego niż poprzednio] – (kogo/co)
-
Wersja 01 01 2017
átkeresztelni (vkit), (kogo/co) megváltoztatni,
átváltoztatni (vkit/vmit)
przemierny, -a, -e – megmérhető, lemérhető
przemierzenie – megmérés, lemérés
przemierzwić – megtrágyázni, megganajozni
przemierzyć — przemierzać [1. zmierzyć coś
powtórnie, dokładnie; 2. przebyć dużą
przestrzeń, idąc lub jadąc czymś; też:
przejść
wielokrotnie
po
jakiejś
przestrzeni] – kimérni, megmérni; lemérni;
végigmérni; utánmérni; bejárni, bebarangolni
przemierzył kraj jak długi i szeroki –
bebarangolta
az
országot
széltébenhosszában
przemiesić (przemieszę) – átdagasztani, átgyúrni
przemieszać [1. mieszając, starannie połączyć
dwie różne substancje; 2. mieszając coś
krótko lub potrząsając naczyniem, w
którym coś się znajduje, poruszyć,
wzburzyć to; 3. połączyć coś z czymś,
kogoś z kimś] – összekeverni, elkeverni
przemieszać się [1. o dwóch lub kilku różnych
substancjach:
ulec
przemieszaniu,
połączeniu; 2. o jakiejś substancji: ulec
poruszeniu,
wzburzeniu
wskutek
krótkotrwałego mieszania lub potrząsania
naczyniem, w którym się znajduje;
3. połączyć się z czymś lub z kimś] –
összekeveredni, elkeveredni
przemieszany [taki, który się z kimś lub z czymś
przemieszał] – összekevert, elkevert;
összekeveredett, elkeveredett
przemieszkać — przemieszkiwać [1. mieszkając,
przebyć gdzieś pewien czas; 2. o
zwierzętach: przebyć w swoim siedlisku
pewien czas] – (egy ideig) lakni vhol;
ellakni; szépen ellakni vhol
przemieścić (przemieszczę) — przemieszczać
[przenieść kogoś, coś lub przesunąć coś na
inne miejsce] – áthelyezni, (egyik helyről a
másikra) áttenni
przemieścić się — przemieszczać się [przenieść
się lub przesunąć na inne miejsce] –
átkerülni, egyik helyről a másikra kerülni
przemiędlić – (szöv.) megtilolni, megtörni
przemiękki, -a, -ie – nagyon puha
przemiękki materac na którym śpię – nagyon
puha matrac amelyen alszom
przemiękły, -a, -e [taki, który przemiękł
(przemókł)] – átázott, ellágyult, megpuhult
przemięknąć — przemiękać [przesiąknąć wodą]
– megpuhulni, meglágyulni
przemięknięcie – átázás, megpuhulás, ellágyulás
przemięknięty, -a, -e – megpuhult, meglágyult
przemijać [zob. przeminąć] – elhagyni; (upływć)
múlni, elmúlni
5567
przemijająco – pillanatnyilag, futólag
przemijający, -a, -e – elkerülő, elhagyó;
pillanatnyi, futólagos, röpke, ideiglenes,
múlékony; múlandó
Przemijający atak niedokrwienny (ang. TIA,
Transient Ischemic Attack) [krótkotrwałe
(do 24 godzin) i przemijające wystąpienie
objawów uszkodzenia mózgu na skutek
zaburzeń
krążenia
mózgowego.]
–
Átmeneti isémiás roham - Transient ischemic
attack, TIA [Az átmeneti isémiás rohamot
másnéven kissebb szélütésnek is nevezik.
Általában rövid ideig tart és nincs
maradékony hatása. Ennek ellenére nagyon
fontos, hogy odafigyeljünk erre a jelenségre.
Azok az emberek, akiknél ez előfordul, a
30%-a szélütést fog kapni. Ennek 50%-a az
első kis szélütés utáni első évben fog
megtörténni.]
przemijalny, -a, -e [mający swój kres] – futó,
múló, tiszavirágéletű
przemijanie – elhagyás, elkerülés
przemijany, -a, -e – elhagyó, elmúló
przemilczeć — przemilczać [1. świadomie coś
zataić; 2. nic nie odpowiedzieć na coś;
3. milczeć przez jakiś czas; 4. nie
kontaktować się z kimś przez jakiś czas] –
elhallgatni, egy ideig hallgatni; elhallgatni,
eltitkolni
przemilczeć coś – elhallgatni vmit
przemilczenie – elhallgatás, eltitkolás, takargatás
przemilczenie błędów – a hibák takargatása v.
elhallgatása
przemiły, -a, -e [1. bardzo miły, serdeczny;
2. sprawiający dużą przyjemność] –
aranyos, nagyon kedves, bűbájos; végtelenül
kedves
przeminąć — przemijać [skończyć się] –
elhagyni; (upływć) múlni, elmúlni
przeminęło z wiatrem – (átv.) elfújta a szél
Elfújta a szél
-
Wersja 01 01 2017
Przeminęło z wiatrem (ang. Gone With the Wind),
[klasyka
amerykańskiego
filmu
melodramatycznego z 1939 w reż. Victora
Fleminga] – Az Elfújta a szél (Gone with the
Wind) színes amerikai film, amely Margaret
Mitchell Pulitzer-díjas regényéből készült.
1939-ben jelent meg. Az amerikai
polgárháború idején és az azt követő években
játszódik Atlantában.
przeminięcie [(matematyka) wygaśnięcie, ustanie]
– elmúlás, végetérés; kialvás, megszűnés,
elenyészés
przeminiony, -a, -e – elmúlt, lejárt [świat bez
fotografii to przeminiony świat: fénykép
nélküli világ lejárt világ]
przemitrężyć – késlekedni, tétovázni, habozni
przemknąć — przemykać [1. o pojazdach:
mknąc, przebyć pewien odcinek drogi;
2. przemieścić się gdzieś, obok czegoś,
kogoś szybko, cicho i niepostrzeżenie;
3. pojawić się na krótko i szybko zniknąć;
4. o życiu, czasie: szybko upłynąć] –
elsuhanni; átszaladni, átcsúszni; elszáguldani
przemknąć się — przemykać się [przemieścić się
gdzieś
bardzo
szybko,
zręcznie,
niepostrzeżenie, omijając przeszkody] –
kicsúszni, átcsúszni; oldalogni
przemknąć się komu między palcami – kisiklik v.
kicsúszik vkinek az ujjai közül
przemknął koło mnie samochód – elsurrant
mellettem egy gépkocsi
przemleć (przemiele) — przemielać [1. mieląc,
rozdrobnić coś na proszek lub na miazgę;
2. rozdrobnić coś w ustach, żując to
powoli] – megőrölni
przemleć się — przemielać się [zostać
przemielonym] – megőrölődni
przemłócić (przemłócę) – kicsépelni
przemnożenie – újraszorzás, beszorzás
przemnożyć — przemnażać [wykonać mnożenie]
– újra megszorozni; beszorozni
przemoc [wywieranie wpływu na proces
myślowy, zachowanie lub stan fizyczny
osoby bez jej przyzwolenia. Wyróżnia się
przemoc fizyczną i przemoc psychiczną.] –
erőszak, erőszakoskodás; (przewaga) túlerő
przemocą
–
erőszakkal,
erőszakosan;
karhatalommal
przemocnie – erőszakkal; lenyűgöző erővel
przemocny, -a, -e – túl v. nagyon erős, lenyűgöző
przemocować – erővel, erőszakkal legyőzni,
rábírni, kényszeríteni
przemocy wobec funkcjonariusza – hivatalos
személy elleni erőszak
przemoczenie się – beázás
5568
przemoczyć — przemaczać [zmoczyć coś
całkiem] – átáztatni, beáztatni, egészen
benedvesíteni
przemoczyć ubranie do ostatniej v. do suchej
nitki – (átv.) bőrig ázni
przemoczyć się — przemaczać się [ulec
przemoczeniu] – beázni; beáztatja magát
przemoczony, -a, -e [1. nasiąknięty wodą,
wilgocią; 2. mający przemoczone ubranie,
ociekający wodą] – beázott, elázott
przemodulowanie – túlmoduláció, túlvezérlés; túl
magas jelszint, amelyet valamely készülék
már nem képes torzítatlanul feldolgozni
[akkor keletkezik, ha egy áramkört olyan
amplitúdójú jellel vezérelnek, amely
meghaladja azt a szintet, amit az áramkör
előírt torzítás mellett képes átvinni; az a
torzítás, mely akkor következik be, mikor a
jel amplítúdója meghaladja az áramkör
dinamikatartományát]
przemodulowanie rowka (mechaniczny zapis
dźwięku) – átmetszés, átvágás (hanglemez)
przemokły, -a, -e ― przemoknięty, -a, -e –
átázott, teljesen átnedvesedett, bőrig ázott
przemoknąć
(przemoknie)
—
przemakać
[1. nasiąknąć wodą, wilgocią; 2. bardzo
zmoknąć] – beázni, átázni, átnedvesedni,
megázni
przemoknąć do nitki – bőrig ázni
przemoknąć do suchej nitki – bőrig ázni
przemoknąć na wskroś – teljesen átázni, bőrig
ázni
przemókł do suchej nitki – bőrig ázott
przemoknięcie [(medyna) zmoknięcie] – beázás
przemordować [1. pot. zrobić coś z wielkim
wysiłkiem; 2. pot. przeżyć jakiś określony
czas, ciężko pracując, męcząc się] –
kifárasztani, kimeríteni, agyongyötörni
przemordować się [pot. przeżyć jakiś czas,
męcząc się] – kifáradni, kimerülni;
gyötrődni
przemorzyć – éheztetni, éheztetéssel gyötörni
przemorzyć się – éhezni
przemościć (przemoszczę) – hidat, utat újraépíteni
przemowa
[okolicznościowa
wypowiedź
skierowana do jakiegoś zgromadzenia;
też: każda dłuższa wypowiedź] – beszéd,
szónoklat, felszólalás
przemozolić – vesződni, elvesződni; elfáradozni
przemożenie – legyőzés, letiprás
przemożnie – erősen, határozottan, hatalmasan
przemożność – felsőbbség, hatalom, túlerő
przemożny, -a, -e [decydujący, wielki] – erős,
hatalmas, fölés, felsőbbséges; határozott,
döntő
-
Wersja 01 01 2017
przemóc (przemogę, przemoże) — przemagać
[1. zwalczyć coś, zwykle jakiś stan
fizyczny lub psychiczny; 2. o stanach
fizycznych lub psychicznych: odnieść
zwycięstwo nad kimś lub nad czymś;
3. pokonać
kogoś
w
walce]
–
felülkerekedni, felülmúlni, győzni, legyőzni,
dönteni, eldönteni
przemóc się — przemagać się [przełamać jakieś
opory psychiczne, przezwyciężyć jakiś
stan fizyczny] – uralkodik magán, úrrá lesz
maga felett
przemówić
—
przemawiać
[1. wygłosić
przemówienie;
2. odzyskać
mowę;
3. zacząć mówić po dłuższym okresie
milczenia; 4. powiedzieć coś do kogoś;
5. przemawiać: przejawiać się w czymś;
6. przemawiać: świadczyć na czyjąś
korzyść lub niekorzyść; 7. daw. wstawić
się za kimś] – beszélni; szólni, megszólalni,
szónokolni, felszónokolni; megszólalni
przemówić do rozsądku – lelkére beszélni,
észretéríteni
przemówić do serca – szívére beszél vkinek;
szívhez szól; szívhez szólóan beszél; szívre
hatni, szívére hatni vkinek
przemówić do zgromadzenia – beszél v. szól a
gyülekezethez
przemówić komu do rozumu – eszére hatni
vkinek; lelkére beszélni vkinek
przemówić za czyim projektem – vkinek a terve
mellett foglal állást; támogatni vkinek a
tervét
przemówić za kim – szót emel vki mellett v. vkinek
az érdekében v. védelmében
przemówić się — przemawiać się [daw.
posprzeczać się] – (dawno) összezördülni,
hajba kapni, összeszólalkozni
przemówienie
[oficjalna
wypowiedź
okolicznościowa skierowana do jakiegoś
zgromadzenia] – beszéd, szónoklat,
felszólalás
przemówienie inauguracyjne – székfoglaló v.
megnyitó beszéd
przemówienie końcowe – záróbeszéd
przemówienie nowego członka Akademii –
akadémiai székfoglaló beszéd
przemówienie pełne jest domyślników –
elhallgatott, dondolatokkal teli beszéd
przemówienie powitalne – üdvözlőbeszéd;
üdvözlő beszéd
przemówienie programowe – programbeszéd
przemówienie sądowe – perbeszéd
przemówienie się – összeszólalkozás, vita; elszólás
5569
przemówił ogniście do zebranych – hevesen,
lelkesen, szenvedélyesen szólt v. beszélt az
egybegyűltekhez
przemrozić
(przemrożę)
—
przemrażać
[1. wystawić coś, np. rośliny, owoce, na
działanie mrozu; też: o mrozie:
spowodować silne zamarznięcie czegoś;
2. spowodować silne zmarznięcie jakichś
części ciała na skutek narażenia ich na
działanie mrozu] – átfagyasztani
przemrozić się — przemrażać się [1. o owocach,
warzywach itp.: zmrozić się wskutek
działania mrozu; 2. o częściach ciała:
silnie zmarznąć na skutek wystawienia na
działanie mrozu] – elfagyni, átfagyni
przemruczeć – morog, mormog (egy ideig v.
magában)
przemruczeć razem całą noc – egész éjjel együtt
morgogni
przemurować ― przemurowywać – átépíteni,
elfalazni; új v. újra falat húzni, újrafalazni
przemurować cegłą ceramiczną – kerámi téglával
újrafalazni
przemurowanie – átépítés, elfalazás; védőfal;
újrafalazás
przemurowanie kominów – kémények falazása
przemycanie – kicsempészés, csempészet
przemycany, -a, -e – csempészett
przemycić
(przemycę)
—
przemycać
[1. przenieść, przewieźć przez granicę
państwa coś, nie zapłaciwszy cła, lub coś,
czego
przewożenie
jest
prawnie
zabronione; 2. dostarczyć coś gdzieś lub
komuś
nielegalnie,
po
kryjomu;
3. przekazać komuś jakąś nielegalną
informację nie wprost, lecz w sposób
ukryty] – csempészni, átcsempészni,
kicsempészni
przemycić a. przemycać coś – csempészni vmit
przemycić się — przemycać się [przedostać się
gdzieś ukradkiem, nielegalnie] – átszökni
(titokban)
przemycić się przez granicę – átszökni a határon
przemycie – átmosás, megmosás
przemyć — przemywać [1. zwilżając środkiem
dezynfekującym, lekarstwem itp., umyć
coś z wierzchu; 2. oczyścić coś, np. piasek,
żwir, złoto, z niepotrzebnych cząstek,
działając na to odpowiednim płynem] –
átmosni
przemyć sobię oczy – megöblíti v. megmossa a
szemét
przemykać się chyłkiem pod murami – a falak
mellett ellopózni v. osonni; a falak tövében
ólálkodni
przemyski, -a, -ie – przemyśli, Przemyślből való
-
Wersja 01 01 2017
przemysł [1. produkcja materialna polegająca
na wydobywaniu z ziemi bogactw
naturalnych i wytwarzaniu produktów w
sposób masowy przy użyciu urządzeń
mechanicznych; 2. daw. pomysłowość,
spryt] – ipar (ip.), gyáripar; (dawno)
szorgalom, iparkodás
przemysł artystyczny – iparművészet
przemysł atomowy – atomipar
przemysł automobilowy – autóipar
przemysł bawełniany – pamutipar
przemysł bieliżniarski – fehérnemű-ipar
przemysł browarniany – söripar
przemysł budowlany – építőipar
przemysł budowy maszyn – gépgyártóipar
przemysł budowy maszyn cyfrowych –
számítógépipar
przemysł celulozowo-papierniczy – cellulóz- és
papíripar
przemysł celulozowy – cellulózipar
przemysł cementowy – cementipar
przemysł ceramiczny – kerámiaipar
przemysł chałupniczy – kéziipar, háziipar,
kézművesség
przemysł chemiczny – vegyipar, vegyészeti ipar,
vegyi ipar
przemysł chłodniczy [przemysł wytwarzający
sztuczny lód oraz aparaty i urządzenia
chłodzące] – hűtőipar
przemysł chmielarski – komlófeldolgozó ipar
przemysł
ciężki
[przemysł
obejmujący
górnictwo,
hutnictwo,
przemysł
maszynowy] – nehézipar; gépipar
przemysł cukierniczy – édesipar
przemysł cukrowniczy – cukoripar, cukorgyártás
przemysł domowy – háziipar
przemysł drobny – kisipar
przemysł drukarski – nyomdaipar
przemysł drzewno-papierniczy – fa- és papíripar
przemysł drzewny – faipar, fafeldolgozó ipar
przemysł dziewiarski – kötőipar, kötszövőipar,
kötés-szövés
przemysł
elektroenergetyczny
–
elektroenergetikai ipar
przemysł elektroniczny – elektronikai ipar
przemysł elektrotechniczny – elektrotechnika,
elektrotechnikai ipar, villamosipar
przemysł fabriczny – gyáripar
przemysł farb i lakierów – festék és lakkipar
przemysł farbiarski – festőipar
przemysł farmaceutyczny – gyógyszeripar
przemysł filmowy – filmipar; filmgyártás
5570
przemysł futrzany v. futrzarski – szőrmeipar,
szűcsipar
przemysł garbarski – bőripar, cserzőipar
przemysł gastronomiczny – vendéglátóipar
przemysł gazowniczy [zob. gazownictwo] –
gázfeldolgozó ipar, gázművek
przemysł gorzelniany – pálinkafőző ipar
przemysł gorzelniczy – szeszipar
przemysł górniczy – bányaipar, bányászati ipar
przemysł gumowy – gumiipar
przemysł hafciarski – hímzőipar
przemysł hutniczy – kohászati ipar, kohóipar
przemysł jajczarsko-drobiarski – tojás-baromfi
ipar
przemysł jedwabniczy – selyemipar
przemysł kaflarski – csempeipar
przemysł kluczowy (niem. Schlüsselindustrie)
[przemysł, od którego uzależniona jest
produkcja innych gałęzi przemysłu, w
tym m.in. wydobycie surowców (węgiel,
ruda żelaza, rudy innych metali) i ich
przetwórstwo (np. hutnictwo). Pojęcie
"przemysłu kluczowego" używane bywało
w opracowaniach niemieckojęzycznych
już w latach 30. XX wieku. Później termin
ten (w odróżnieniu od tzw. przemysłu
terenowego) używany był powszechnie w
krajach zależnych od ZSRR, w tym także
i w Polsce w czasach PRL. Wszystkie
przedsiębiorstwa przemysłu kluczowego
musiały pozostawać w rękach państwa,
które dzięki systemowi rozdzielnictwa
wytwarzanych przez ten przemysł
produktów mogło dokładnie kontrolować
funkcjonowanie innych przedsiębiorstw
zależnych od tych produktów. Do
przemysłu kluczowego włączano również
niektóre
inne
przedsiębiorstwa
o
zasadniczym znaczeniu dla państwa, np.
fabryki przemysłu zbrojeniowego.] –
(ném. Schlüsselindustrie) kulcsipar
przemysł komputerowy – számítógépipar;
számítástechnikai ipar
przemysł konfekcyjny – konfekciós ipar,
ruhagyártás
przemysł koronczarski – csipkeverő ipar v.
Mesterség, csipkekészítés
przemysł krajowy – hazai ipar
przemysł kwitnie – az ipar virágzik
przemysł lampiarski – lámpakészítő ipar
przemysł lekki [przemysł obejmujący m.in.
przemysł
spożywczy,
włókienniczy,
odzieżowy, skórzany] – könnyűipar
przemysł lniany – lenipar
-
Wersja 01 01 2017
przemysł lotniczy [gałąź przemysłu produkująca
części
do
samolotów,
szybowców,
śmigłowców i osprzęt lotniczy] – légiipar
és repülési iparág
przemysł ludowy – népművészet
przemysł maszynowy – gépipar
przemysł materiałów budowlanych – építőanyagipar
przemysł meblarski – bútoripar
przemysł metalowy – fémipar
przemysł metalurgiczny – kohászati ipar, fémipar
przemysł miejscowy – helyi ipar
przemysł mięsny – húsipar
przemysł mleczarski – tejipar
przemysł młynarski – malomipar
przemysł naftowy – olajipar, ásványolajipar,
kőolajipar; petróleumipar
przemysł narodowy – nemzeti ipar
przemysł nawozów sztucznych – műtrágyaipar
przemysł niciarski – fonálkészítő ipar
przemysł obrabiarkowy – szerszámgépipar
przemysł obronny – hadiipar
przemysł obuwniczy – cipészipar, cipőipar
przemysł odzieżowy [ogólne określenie dla
sektora produkcyjnego, który dotyczy
manualnej lub przemysłowej produkcję
odzieży. Wyróżniamy krawiectwo, usługi
dostawcze oraz produkcję pościeli i
bielizny] – ruházati ipar; ruhaipar,
konfekcióipar [A textilanyagokból készült
ruházati cikkeket, ruhadarabokat előállító
ipar elnevezései. A hivatalos statisztikában
szereplő elnevezés: ruházati ipar, és ebbe
nem értendő bele a bőr- és szőrmekonfekció,
azok a bőr-, szőrme- és cipőiparhoz
tartoznak.]
przemysł okrętowy – hajóipar
przemysł owocarski – gyümölcsfeldolgozó ipar
przemysł paliw – fűtőanyagipar
przemysł państwowy – (dawno) állami ipar
przemysł papierniczy – papíripar
przemysł paszowy – takarmány ipar
przemysł petrochemiczny [przemysł przerobu
ropy
naftowej
w
rafineriach
i
zgromadzonych wokół nich instalacjach
chemicznych. Produkuje przede wszystkim
benzynę i inne paliwa ropopochodne,
surowce dla ciężkiej syntezy organicznej
(m.in. etylen, tlenek etylenu, propylen,
toluen, fenol, aceton) oraz tworzywa
sztuczne: polietylen, polipropylen i inne.
Gazy techniczne odgrywają kluczowa rolę w
wielu procesach produkcyjnych w przemyśle
petrochemicznym i
rafineryjnym.] –
petrokémiai ipar
5571
przemysł piekarski – sütőipar
przemysł poligraficzny – nyomdaipar
przemysł porcelanowy – porcelánipar
przemysł precyzyjny – műszeripar
przemysł prywatny – magánipar
przemysł przetwórczy [zob. przetwórstwo] –
feldolgozóipar, feldolgozó ipar
przemysł przędzalniczy – fonóipar
przemysł rafineryjny – kőolajfeldolgozó ipar
przemysł rękodzielniczy – kézműipar
przemysł rękawiczniczy – kesztyűkészítő ipar
przemysł rybny – halipar; halászati ipar
przemysł samochodowy – járműipar
przemysł serowarski – sajtkészítő ipar
przemysł skórzany [gałąź przemysłu obejmująca
garbowanie, wyprawianie, farbowanie
skór i wyrabianie różnych przedmiotów ze
skóry] – bőrfeldolgozó ipar, bőripar
przemysł socjalistyczny – szocialista ipar
przemysł solny – sóipar
przemysł spirytusowy – szeszipar
przemysł spożywczy [dział przemysłu zajmujący
się
przetwarzaniem
naturalnych
produktów roślinnych i zwierzęcych na
artykuły żywnościowe] – élelmiszeripar
przemysł spółdzielczy – szövetkezeti ipar
przemysł surowcowy – nyersanyagipar
przemysł szklarski – üvegipar
przemysł tartaczny – fűrészüzem, fűrésztelep
przemysł tekstylny – szövőipar, textílipar
przemysł tkacki – szövőipar
przemysł
tłuszczowy
[gałąź
przemysłu
spożywczego zajmująca się uzyskiwaniem
i uszlachetnianiem olejów roślinnych i
zwierzęcych oraz tłuszczów zwierzęcych] –
zsír- és olajipar
przemysł transportochłonny – szállításigényes
ipar
przemysł
turystyczny
–
turistaipar,
idegenforgalom
przemysł tworzyw – műanyagipar
przemysł
tytoniowy
[dział
przemysłu
spożywczego
obejmujący
produkcję
surowca
tytoniowego,
jego
magazynowanie, produkcję wyrobów
tytoniowych oraz obrót nimi] – dohányipar
przemysł się odrodził – az ipar felelndült
przemysł wapienniczy – cement- és mészipar
przemysł wełniarski – gyapjúipar
przemysł wełniany – gyapjúipar
przemysł węgłowy – szénipar
przemysł wielki – nagyipar
przemysł winiarski – boripar
-
Wersja 01 01 2017
przemysł włókienniczy – textilipar
przemysł wojenny – hadiipar
przemysł wydobywczy – kitermelő ipar
przemysł zabawkarski – játékipar, játékszergyártó
ipar
przemysł zanieczyszczający środowisko –
környezetszennyező ipar
przemysł zapałczany – gyufaipar, gyufagyártó ipar
przemysł
zbrojeniowy
[dział
gospodarki
związany m.in. z produkcją broni i
amunicji, zalicza się tu także gałęzie
specjalistyczne, takie jak wojskowe
zakłady lotnicze, samochodowe, stocznie
oraz produkujące na potrzeby wojska
podzespoły i sprzęt elektroniczny.] –
fegyveripar, hadiipar; fegyverkezési ipar
przemysł złotniczy – ötvösipar, aranyműveség
przemysł żywnościowy – élelmiszeripar
Przemysław [I. imię męskie, które powstało
poprzez "poprawienie" staropolskiego
imienia Przemysł, kiedy świadomość jego
pochodzenia zatarła się i błędnie zostało
ono uznane za imię kończące się członem sław
(zamiast
-mysł).
Ma
swój
odpowiednik żeński – Przemysława. II. 3
miejscowości w Polsce: Przemysław - wieś
w woj. lubuskim, w pow. sulęcińskim, w
gminie Krzeszyce; Przemysław - wieś w
woj. pomorskim, w pow. nowodworskim,
w gminie Stegna; Przemysław - wieś w
woj. zachodniopomorskim, w pow.
łobeskim, w gminie Resko] – Psemiszláv
(gondolatairól híres)
przemysłowiec
[właściciel
zakładu
przemysłowego]
–
iparos,
gyáros;
nagyiparos
przemysłowo-rolniczy [dotyczący przemysłu i
rolnictwa] – ipari-agrár
przemysłowy, -a, -e – ipari, ipar-; iparos (ip.)
przemyszkować
–
kiszimatolni,
előre
megszimatolni, előre megérezni
Przemyśl (ukr. Перемишль, niem. Premslau, czes.
Přemyšl, łac. Praemislia) [miasto w
województwie podkarpackim nad Sanem,
liczące 68 tys. mieszkańców (2005).] –
Przemyśl [(latinul Praemislia, ukrán nyelven
Перемишль, németül Premslau) – 68 ezer
lakosú (2005). város a kárpátaljai
vajdaságban a San folyó partján.]
przemyślać [zob. przemyśleć] – átondolni (vmit)
przemyśleć
(przemyśli)
—
przemyśliwać
[1. rozważyć coś w myśli; 2. myśleć
intensywnie przez pewien czas] –
meggondolni,
átgondolni,
megfontolni;
végiggondolni; töprengeni; átv. megrágni
przemyśleć coś – megfontolni v. megrágni vmit
5572
przemyślenie [wyrażenie czegoś w myśli; też:
wnioski wynikające z myślenia nad czymś]
– meggondolás; gondolkodás
przemyśliwać o czym, przemyśliwać nad czym –
meggondolni
v.
átgondolni
vmit;
gondolkodni, töprengeni vmit
przemyśliwanie – meggondolás; átgondolás;
töprengés; tépelődés
przemyślnie – elmésen, agyafúrtan, éles eszűen,
szellemesen; ravaszul, (jól) átgondoltan v.
meggondoltan, találékonyan
przemyślność – elmésség, éleseszűség, ravaszság,
találékonyság
przemyślny, -a, -e [1. mający wiele pomysłów,
sprytu; 2. będący wyrazem czyjejś
przemyślności] – elmés, agyafúrt, éleseszű,
találékony, ravasz, szellemes, meggondolt,
megfontolt
przemyślony, -a, -e – előre megfontolt; átgondolt
przemyt [1. przemieszczenie towarów pomiędzy
państwami z pominięciem opłat celnych,
akcyzy, podatku VAT i innych należności
wobec państwa, na którego terytorium
wwieziono towar, lub też wwiezienie
towaru, którym obrót jest w danym kraju
zakazany przez prawo. 2. nielegalne
przenoszenie, przewożenie przez granicę
państwa towarów, dewiz bez poddania ich
kontroli i ocleniu lub przenoszenie,
przewożenie przez granicę przedmiotów
zakazanych;
3. «towary,
dewizy,
przedmioty nielegalnie przewożone przez
granicę] – csempészés, csempészet
przemytnictwo – csempészés, csempészkedés,
csempészet
przemytniczka [forma żeńska od → przemytnik]
– csempésznő
przemytnik [osoba nielegalnie przenosząca przez
granicę kraju towary bez kontroli i
oclenia, albo przenosząca przedmioty
niedozwolone] – csempész
przemytniczy, -a, -e – csempészési, csempészprzemywacz – (műsz) mosógép, öblítőgép;
öblítőszer
przemywalnia – (bány) ércmosó
przemywalny, -a, -e – átmosható, kimosható
przemywalny filtr powietrza wykonany z
polipropylenu – átmosható légszűrő
propilénből
przemywanie – kimosás, átmosás
przemywanie z zastosowaniem pompy – kimosás
v. átmosás szivattyúval v. szivattyú
használatával
przemżyć – szemerkélni, cseperegni; szitálni (egy
ideig) (az eső)
-
Wersja 01 01 2017
przenabożnie – nagyon ájtatatosan v. kegyesen v.
jámboran
przenabożny, -a, -e – nagyon ájtatatos v. kegyes v.
jámbor [przenabożna ekscelencjo]
przenadobnie – gyönyörűen, csodaszépen
przenadobny, -a, -e – gyönyörű, csodaszép
przenajchwalebniejszy, -a, -e – dicséretreméltó,
nagyon kiváló
przenajchwalebniejszy, -a, -e [wzmocniona
forma
stopnia
najwyższego
od:
chwalebny] – kiváló; legdíséretesebb
przenajchwalebniejszy mąż – kiváló férfi
przenajczystszy, -a, -e – patyolattiszta, végtelenül
v. nagyon tiszta
"przenajczystszy anioł Boga” – patyolattiszta
Isten angyala
przenajdoskonalszy, -a, -e – fölöttébb v. nagyon
kiváló, legkiválóbb
przenajdoskonalszy wokalista w historii muzyki
popularnej – a popzene történetének
legkiválóbb énekese; legkiválóbb énekes a
popzene történetében
przenajdostojniejszy,
-a,
-e
–
legtiszteletreméltóbb, legméltóságteljesebb
Przenajdostojniejsza
Matka
Boska
–
legtiszteletreméltóbb Istenanya (lat. Mater
Dei)
przenajdroższy, -a, -e – legeslegdrágább
przenajdroższy Panie – legeslegdrágább Uram
przenajjaśniejszy, -a, -e – igen tiszteletreméltó;
legvilágosabb, nagyon világos
przenajmilszy, -a, -e – legeslegkedvesebb, igen
kedves
przenajmilszy nastrój – legeslegkedvesebb
hangulat
przenajróżniejszy,
-a,
-e
–
a
lehető
legkülönbözőbb
przenajsłodszy, -a, -e – legédesebb, legdrágább,
legkedvesebb
[Jezus
przenajsłodszy:
legdrágább Jézus]
przenajświętszy, -a, -e – legszentebb [sakrament,
przenajświętszy: legszentebb szentség]
przenajświętszy obowiązek –
legszentebb
kötelesség
przenajwielbniejszy, -a, -e – (dawno) nagyon
tiszteletreméltó
przenajwielebniejszy
ojciec
–
nagyon
tiszteletreméltó atya
przenajzacniejszy, -a, -e – igen tisztelt, nagyon
tiszteletreméltó
przenajzacniejszy przyjacielu – igen tisztelt
barátom
przenicować — przenicowywać [1. spruć i
odwrócić jakąś garderobę na lewą stronę i
uszyć ją na nowo; 2. rozpatrzyć coś zbyt
5573
drobiazgowo i tendencyjnie lub złośliwie
przekręcić czyjeś intencje, myśli] –
kifordítani; (átv.) kicsúfolni, kigúnyolni,
kinevetni
przenicować ubranie – kifordítani (visszájáról
varrni) a ruhát
przenicować się – (átv.) megváltozni
przenicowany, -a, -e - kifordított; kicsúfolt,
kigúnyolt, kinevetett
przenicowany na lewą stronę – fordított v.
kifordított ruha
Przenicowany Świat (ros. Обитаемый остров)
[powieść science fiction wydana w 1969
roku, napisana przez braci Arkadija i
Borysa Strugackich. Powieść ukazująca
działanie totalitarnej antyutopii, widzianej
oczami ziemskiego pilota, który rozbił się
na obcej planecie. W 2008 roku znany
rosyjski
aktor
i
reżyser
Fiodor
Bondarczuk nakręcił dwuczęściowy film,
pod analogicznym tytułem (Обитаемый
остров). Film zyskał nieoficjalną aprobatę
Borysa
Strugackiego.
Na
ekrany
rosyjskich kin obie części wejdą w
pierwszej połowie 2009 roku. W filmie w
dużym zakresie stosowane są efekty
specjalne, co nie pozostało bez wpływu na
koszty produkcji (obie części) 36,3 mln
dolarów. W scenach masowych wystąpiło
do 7 tys. statystów, wykorzystano 300
modeli pojazdów i obiektów, oraz 3 tys.
specjalnych kostiumów. Dla potrzeb filmu
przebudowano
13
pojazdów
opancerzonych, a także stworzono 300 szt.
broni. Powieść ukazała się najpierw w
1969 roku w odcinkach w miesięczniku
"Newa". Pierwsza wersja książkowa
ukazała się w 1971. W ZSRR powieść w
wersji książkowej opublikowano jeszcze w
1983 i 1989 r. W Rosji (od 1992 roku)
ponad dwadzieścia razy. Polski tytuł nie
nawiązuje
do
tytułu
oryginalnego
("Zamieszkała/zaludniona wyspa").]
–
Lakott sziget (oroszul: Обитаемый остров)
[Arkagyij és Borisz Sztrugackij tudományosfantasztikus regénye. A regényt 1969-ben
fejezték be a Sztrugackij testvérek, azonban
a Szovjetunióban csak cenzúrázva jelenhetett
meg:
először
a
Neva
magazinban
folytatásokban, majd 1971-ben könyv
formájában. A rendszerváltás után Borisz
Sztrugackij eltávolította a regényből a
cenzúra által megkövetelt változtatásokat. A
regény magyar nyelven csak 2009-ben jelent
meg Weisz Györgyi fordításában. A magyar
kiadás alapjául szolgáló orosz kiadás már a
mű cenzúrázatlan változata. A történetet
-
Wersja 01 01 2017
2008-ban megfilmesítették Oroszországban
Fjodor Bondarcsuk rendezésében.]
Obitaemiy ostrov (Lakott sziget)
Published March 4th, 2009 in Film
and SF. 8 Comments
Arkagyij és Borisz Sztrugackij azonos című
regénye alapján 2008-ban készült orosz science
fiction mozi, mely a regény első felét dolgozza
fel. 2157-et írunk. A Föld és az emberiség
békében és boldogságban él, az emberek erősek
és egészségesek, a fiatalok kalandos utak során
térképezik fel a világűr ismeretlen régióit.
Hősünk, a 20 éves Makszim Kammerer már
ugyan túl idős ahhoz, hogy ilyesmivel
foglalkozzon, de ő még mindig az űrt járja
egyszemélyes siklóján. Azonban ezen az útján
hajója megsérül és lezuhan egy eddig
ismeretlen planétán. A becsapódás után a gép
felrobban, így Makszimnak esélye sincs a
hazajutásra. A bolyongásai során elfogják és
egy katonai bázisra kerül, ahonnan egy
városba szállítják. Kiderül, hogy a bolygót egy
humanoid civilizáció uralja, mely több
nemzetből áll, és ezek a nemzetek XX. századi
Föld fejlettségi szintjén állnak. A korábban
virágzó kultúra ma már csak árnyéka
önmagának, ugyanis egy szörnyű atomháború
romba döntötte a civilizáció nagy részét, a
vadont mutánsok és elfajzottnak nevezett
emberek népesítik be. A totalitárius rendszerű
országot az Ismeretlen Atyák nevű csoport
irányítja, akik vasmarokkal kormányoznak a
vakul hűséges Harci Gárda segítségével.
Makszim a kezdeti naivitását fokozatosan
levetkőzi, ahogy egyre mélyebbre süllyed az
ármányok, a hazugságok és a félelem
gödrében, megérti a diktatúra működését és
ráébred annak tarthatatlanságára. Végül
kénytelen ráébredni azonban arra is, hogy a
rendszer ellen kűzdők is ugyanolyanok,
mint akiket le akarnak győzni.
A Kammerer-trilógia első darabját, a
magyarul még meg nem jelent Lakott
szigetet nem olvastam, de állítólag a film
hűen követi a könyvet. (Ha minden igaz, a
GFK tervezi ezt is kiadni, ahogy még a ’80-
as években megjelent a trilógia másik két
darabja, a Bogár a hanygabolyban és a
Válaszd az életet.) A film látványvilága
nagyon jó, az űrhajó a film elején nagyon
ötletes a maga tintahal alakjával, és a
lepusztult világ is nagyon frappáns
díszletekkel
lett
kialakítva.
Az
akciójelenetek pörgősek voltak, a szinészi
játékra sem lehet panasz. Ugyan a történet
nem fejeződött be az első résszel, de így is
élvezetes és lebilincselő. A folytatás ha
minden igaz áprilisban kerül bemutatásra.
◙
5574
Lakott sziget – Az összecsapás
(Obitaemiy ostrov: Skhvatka)
Published June 12th, 2009 in Film and SF.
7 Comments
A 2008-as Lakott sziget (Obitaemyy ostrov)
c. orosz film folytatása.
Makszim Kammerer, miután lezuhant az
atomháború utáni Szaraks bolygón, és
ráébred,
hogy
a
lakosságot
tudatmódosítással kormányozzák, úgy dönt,
megdönti a rendszert. Azonban ez sokkal
nehezebb, saját magán kívül szinte senkire
sem számíthat. Ellop egy tankot, erővel
magával viszi barátját, Gaj-t, és nekivág a
déli pusztaságnak.
Ott találkozik az atomháború után maradt
megcsonkult, sebesült és torz emberekkel,
akik bár veszélyeztetve vannak az északiak
katonáitól, nem segítenek Makszimnak.
Azonban ott a fiatal férfi találkozik egy
különös mutánssal, aki elsőként mond
kritikát Makszim tevékenységéről: mi a
fontosabb, a szabadság, vagy a biztonság? A
két barát folytatja útját, és egyre több
dolgot
tudnak
meg
a
bolygóról.
Mindeközben Agyas és Vándor, az
Ismeretlen Atyák két rivális tagja, akik
mindketten
Makszimot
akarják
megszerezni, hogy felhasználhassák saját
céljaikra, most a férfi szerelmét próbálják
megszerezni, hogy általa zsarolhassák
Makszimot.
Végül Makszim visszatér, és mindent
megváltoztat…
-
Wersja 01 01 2017
A második rész ugyanolyan jó, mint az első.
Akciódús, látványos, a szereplők semmivel
sem játszanak rosszabbul, mint nyugati
kollégáik. Sőt, a két ellenfél, Agyas és
Vándor kimondottan egyediek és jól
megformáltak. Makszim itt már korántsem
olyan naiv, mint az előző részben. Már
sokkal inkább kiábrándult figura, aki még
ragaszkodik az elveihez, de már nem bízik
abban, hogy talál segítőket. Az alkotók
büszkék lehetnek magukra: a filmjük
megfelel a XXI. század sci-fi filmek
színvonalának. És még gondolatiságot sem
felejtettek el belecsempészni. Több fórumon
olvasható, hogy a rajongók közül sokan úgy
gondolják, a film nem méltó az eredetijéhez.
Szerintem ez nincs így, bár a könyvet nem
olvastam. De ismerve a Sztrugackij
testvérek munkásságát, a film méltó
hozzájuk.
przeniesienie – átvitel (jelé, híré); átvitel
(könyvelésben), áthozatal; (handl) áthozat;
áthelyezés, áttevés, átvivés; áthelyezés (más
állásba); (sor végén) elválasztás
1. Sygnał przesyłany między jednostkami
odpowiadającymi za kolejne cyfry jedne
liczby. Na przykład dziesiętna dekada
jednostek otrzymując 10 impuls zeruje się i
wysyła przeniesienie do dekady dziesiątek
dodając do niej 1. Występuje w licznikach i
sumatorach.
2. Przeniesienie w psychologii: (niem. die
Übertragung), znane też jako "projekcja"
(łac. proiectio) - mechanizm stosowany
terapii psychologicznej, wywodzący się z
psychoanalizy, a oparty o mechanizm
obronny przemieszczenia.
3. Przerzutnia w poezji: (przeskocznia,
zazębienie,
zwarcie
międzywersowe,
enjambement) - przeniesienie wyrazu lub
części zdania do następnego wersu (lub
strofy) w celu zaakcentowania wypowiedzi
bądź zwiększenia dynamiki. Jej celem jest
pobudzenie wyobraźni czytającego.
przeniesienie kapitału – tőkeátruházás
przeniesienie salda – szaldóátvitel
przeniesienie w stan poczynku – nyugállományba
helyezés; nyugdíjazás
przeniesienie się – átköltözés, költözködés
przenieść (przenosę) — przenosić [1. zabrać coś
lub kogoś i niosąc, umieścić gdzie indziej;
2. stać się przyczyną pojawienia się czegoś
w innym miejscu niż poprzednio;
3. umieścić coś lub kogoś w innym
miejscu, w innym czasie, w innych
warunkach
niż
poprzednio;
4. przerysować, przepisać itp. coś z
jednego egzemplarza na inny; 5. o
pocisku, kuli itp.: przelecieć poza
zamierzony cel; 6. o kimś strzelającym,
rzucającym coś: strzelić, rzucić w taki
sposób, że pocisk, strzała itp. przeleci poza
5575
zamierzony cel] – átvinni, áthozni;
(zatrudnić na innym miejscu) áttenni, átvinni,
áthelyezni; átvezetni, átvinni, transzferálni
przenieść a. przenosić coś – vmit áthelyezni
przenieść kogo do innego pułku – más ezredbe
helyezni át vkit
przenosić (kogo nad kogo) – fölébe helyez (vkit
vkinek)
przenieść
kogo
w stan
spoczynku
–
nyugállományba helyezni vkit
przenieść kogoś na emeryturę – nyugdíjazni,
nyugdíjba helyezni v. küldeni vkit
przenosić a. przenieść na emeryturę –
nyugalmazni
przenieść kogoś na inne stanowisko – más állásba
helyezni, áthelyezni vkit
przenieść a. przenosić komuś korzyść – hasznára
válik vkinek
przenieść sumę – összeget átvinni
przenieść urzędnika – hivatalnokot áthelyezni
przenieść w stan spoczynku – nyugalmazni;
nyugdíjazni, nyugdíjba küldeni; nyugalomba
helyezni
przenieść się — przenosić się [1. zmienić miejsce
chwilowego lub stałego pobytu; 2. zmienić
miejsce, czas, warunki, w których się
pracuje,
uczy
itp.;
3. ulec
rozprzestrzenieniu
się;
4. zostać
umieszczonym w innym miejscu, w innym
czasie, w innych warunkach niż
poprzednio; 5. zostać przerysowanym,
przepisanym z jednego egzemplarza na
inny] – átmenni, átköltözni, átköltözködni,
áthurcolkodni; áthelyezteti magát
przenieść się do obcego kraju – idegenbe v.
külföldre költözni
przenieść
się
do
parku
sztywnych/na
kartoflisko/na
osiedle
domków
jednorodzinnych
–
(szó
szerint:
elment/elköltözött
a
merevek
parkjába/krumpliföldre/családi
házak
lakótelepére) meghalt; Szent Mihály lován
ül; feltették Szent Mihály lovára; a stiglinc a
kertbe ment
przenieść się do wieczności – a mennyben jól érzi
magát; az örökkévalóságba költözni
(meghalt); meghalni
przenieść się na emeryturę – nyugdíjba vonulni
przenieść się na łono Abrahama [żart. umrzeć;
Etym. - z Biblii (Ew. wg Łuk., 16, 22) o
Łazarzu; hebr. Abraham 'imię (etymologii
niepewnej)'] – megtérni Ábrahám kebelébe;
Ábrahám kebelére hajtja fejét (átv. meghal)
[„Történt azután, hogy a szegény meghalt, és
az angyalok elvitték Ábrahám keblére.
-
Wersja 01 01 2017
Meghalt a gazdag is, és eltemették.” (Luk.
16,22)]
przenieść się na tamtem świat – átköltözni a
másvilágra; jobblétre szenderülni
przeniewierca [daw. ten, kto zdradził kogoś,
zawiódł czyjeś zaufanie], przeniewierczyni
– hűtlen, hitszegő, áruló (ffi/nő)
przeniewierczo – hitszegőn, árulón, hűtlenül
przeniewierczość – hűtlenség, hitszegés, árulás
przeniewierczy, -a, -e – hűtlen, hitszegő, áruló
przeniewierstwo [usunąć grupę synonimów
'niewiara, niewierność] – hűtlenség,
hihetetlenség,
hitetlenkedés;
hűtlenség,
hitszegés, árulás
przeniewierzać się ― przeniewierzyć się – hűtlen
vkihez
przeniewierzać się samej sobie – hűtlen saját
magához v. önmagához
przeniewierzenie się – (dawno) hűtlenség,
megcsalás
przeniewierzyć się – hűtlen vkihez/vmihez; elárulni
vkit/vmit
przenigdy [stanowczo, absolutnie nigdy] –
egyáltalán (nem), soha, sohasem
przenigdzie – egyáltalán sehol; seholsem
przenigdzie nie było o tym mowy – sehol sem volt
erről szó
przenikająco – áthatóan, metszőn
przenikający, -a, -e – keresztülható, áthatoló,
átható, metsző
przenikalność akustyczna – hangáteresztés;
hangáteresztő képesség
przenikalny, -a, -e – áthatoló, átható, metsző;
áthatolható
przenikanie – áthatolás, behatolás, penetráció,
benyomulás
przenikanie kultur – kultúrák benyomulása
przenikanie przez drzwi – behatolás ajtón
keresztül
przenikanie wody przez korzeń – a víz behatolása
a gyökéren keresztül
przenikliwie – áthatóan, élesen, metszőn
przenikliwość – éleslátás, éleseszűség
przenikliwość wzroku – a látás élessége
przenikliwy, -a, -e [1. drażniący swoją
intensywnością; 2. o dźwiękach: drażniący
słuch; 3. zwykle o wzroku, spojrzeniu:
dokuczliwie uważny; 4. umiejący coś
odgadnąć, dostrzec, przewidzieć; też:
będący przejawem takich umiejętności;
5. zob. przenikalny w zn. 1] – átható,
áthatoló, mélyreható; átv. szúrós; (átv.)
átható, (ostry) csípős, éles; metsző; fülsértő;
áteresztő, átengedő, permeablis
przenikliwy ból – hasogató fájdalom
5576
przenikliwy chłód – metsző hideg; csontig ható
hideg
przenikliwy wiatr – metsző, csontig hatoló szél
przenikliwy wzrok – szúrós tekintet
przeniknąć — przenikać [1. o zapachach,
dźwiękach, wilgoci itp.: przedostać się
przez coś dokądś, do środka czegoś, na
drugą stronę czegoś; też: rozprzestrzenić
się w czymś, wypełnić, przesycić coś sobą;
2. zostać
czymś
wypełnionym,
przesyconym;
3. o
zjawiskach,
informacjach,
wiadomościach:
rozprzestrzenić się z jednego miejsca w
inne; 4. o osobach: dostać się gdzieś w
sposób zakonspirowany, nieoficjalny;
5. stać
się
ważnym,
dominującym
składnikiem czegoś; 6. dogłębnie poznać
kogoś; też: domyślić się czegoś; 7. o
cieczach lub gazach: ulec dyfuzji lub
osmozie; 8. o energii, promieniowaniu:
przedostać się przez jakąś barierę] –
áthatni, átjárni; áthatolni, keresztülhatolni,
behatolni; hatolni, benyomulni; átjárni,
áthatni; kitalálni
przeniknąć czyje myśli – eltalálni v. kitalálni
vkinek a gondolatait
przeniknąć się — przenikać się [1. o zjawiskach:
przemieszać się, wzajemnie wpływając na
siebie;
2. poznać
dogłębnie
jeden
drugiego] – felismerik egymást; (átv.)
behódolni vminek; átvenni vmit; átitatódni
vmivel; megáévá tenni vmit; egyesülni,
összeházasodni
przeniknienie ― przeniknięcie – áthatolás,
behatolás;
(átv.)
megismerés;
(átv.)
meggyőződés
przeniknięcie przez ścianę – áthatolás a falon
przeniknięty, -a, -e – eltelt vmivel, áthatott vmitől
przeniuchać – (táj) megsejteni, előre megérezni,
kitalálni
przenocować [1. zatrzymać się gdzieś na nocleg;
2. udzielić komuś noclegu] – megszállni,
hálni, éjjelezni, átvirrasztani; meghálni
przenocować kogo – éjjeli v. egy éjszakára szállást
adni vkinek
przenocować u kogo – meghálni vkinél
przenocowanie – meghálás, átvirrasztás, éjjelezés
przenoczenie – mulasztás
przenosić (przenoszę) [zob. przenieść] – áthordani,
átvinni, áthozni; átvinni (jelet, hírt);
(zatrudnić na innym miejscu) áthelyezni;
(przesuwać) áttenni; kelleténél tovább vinni,
repülni, túlrepülni, túlhordani; (dawno)
meghaladni, túllépni, felülmúlni; előbbre v.
jobbnak v. többre tartani; előnyben
részesíteni, jobban kedvelni v. szeretni
-
Wersja 01 01 2017
przenosić kogo/co nad kogo/co – előnyben
részesíteni vkit/vmit vkivel/vmivel szemben;
jobban kedvelni vkit/vmit vkinél/vminél;
vkit/vmit a másik fölé helyezni
przenosić na emeryturę – nyugdíjazni
przenosić się [zob. przenieść się] – átmenni,
átköltözködni, áthurcolkodni
przenosić się na emeryturę – nyugdíjba vonulni
przenosić się z miejsca – helyről helyre menni v.
költözni
przenosiny [1. pot. przeniesienie się z jednego
miejsca pobytu, z jednego mieszkania do
innego; 2. pot. przeniesienie czegoś na inne
miejsce; 3. biesiada poweselna w domu
pana młodego] – átvivés, áthordás,
átszállítás, átvitel; költözködés, hurcolkodás,
átköltözés; (dawno) az ifjú pár új lakásba
való beköltözése; lakásszentelés, lakásavatás
przenoszenie [ang. transference] – átszállítás,
áthordás, átvivés, átvitel; (műsz.) átvitel;
(med.) indulatátvitel [transference]
[A
pszichoanalízisben az a jelenség, hogy a
páciens tudat alatt a terapeutát érzelmi
válaszainak tárgyává teszi, és ezáltal a saját
életében
fontos
személyeknek
szóló
válaszokat a terapeutára mintegy átviszi.]
przenoszenie dźwięku – hangátvitel
przenoszenie przez sprzężenie pasożytnicze –
mellékutas hangátvezetés
przenoszenie się – átköltözés, lakhelyváltoztatás
przenoszenie wyrazów – szórendi csere
przenośnia [figura stylistyczna występująca
zwykle w poezji, oparta na skojarzeniu
dwóch zjawisk i przeniesieniu nazwy
jednego zjawiska na drugie, np. stalowe
nerwy] – hasonlat, képes kifejezés, metafóra
przenośnie – átvitt értelemben, képes értelemben,
képletesen
przenośnik [1. coś, co powoduje przedostanie się
czegoś z jednego miejsca na inne; też: ten,
kto
coś
przenosi;
2. urządzenie
transportowe do przenoszenia ładunków,
materiałów na niewielką odległość w
sposób ciągły; 3. zob. kustoda w zn. 1] –
(műsz) futószalag, szállítószalag, szállítómű;
(nyelvt., nyomd) kötőjel, divíz; választójel;
(orv.) baciliusgazda; (vill.) relé
przenośnik, podajnik [nić wytworzona z niższej
jakości naturalnego jedwabiu, tworzona
przez luźne skręcanie surowego jedwabiu.
Służy jako wątek w produkcji tkanin
jedwabnych.] – tráma [A hernyóselyem
feldolgozásának egyik terméke: gregefonalak laza összesodrásával előállított
cérna, amit selyemszövetek készítésénél
vetülékként használnak.]
przenośnik drgawkowy – rezgő szállítószalag
5577
przenośnik szybkobieżny – gyorsjáratú szállítómű
przenośnik ślimakowy – szállítócsiga
przenośnik taśmowy – szállítószalag, hevederes
szállítómű
przenośny,
-a,
-e
[1. nieumocowany,
niezainstalowany na stałe, dający się
przenosić; 2. wyrażony za pomocą
przenośni] – hordozható, szállítható,
átszállítható; átvitt, képletes, képes
przenośna grafika sieciowa; grafika PNG;
synonimy: PNG - (kat.: informatyka) PNG
Portable Network Graphics (hordozható
hálózati grafika)
przenośna radiostacja – hordozható rádióállomás
przenudny, -a, -e – nagyon unalmas
przenudzić – untatni, eluntatni
przenudzić się – unatkozni, elúnja magát
przenudzić się przez cały film – az egész film alatt
unatkozni
przenurkować – víz alatt úszni v. átúszni
przenygusować – lustálkodni, tétlenkedni, henyélni
(egy ideig)
przeobficie – túl bőségesen
przeobfity, -a, -e – bőséges
przeoblec
(przeoblekę,
przeoblecze)
―
przeoblekać, przeobłóczyć – átöltöztetni
przeoblec się – ruhát váltani, átöltözködni; (átv.)
színt változtatni
przeobleczenie, przeoblekanie – átöltöztetés
przeobradować
–
ülésezni,
gyűlésezni,
értekezleten lenni, tanácskozni
przeobrażalny,
-a,
-e
–
átalakítható,
megváltoztatható
przeobrażenie [1. zmiana postaci, wyglądu
zewnętrznego, formy, charakteru czegoś
lub kogoś; 2. przemiana larwy w dorosłą
postać zwierzęcia] – átalakítás, átalakulás,
változás, átváltozás
przeobrażenia gospodarcze – gazdasági átalakítás
przeobrażenia społeczne – társadalmi átalakulások
v. változások
przeobrażenie niezupełne [przemiana larwy
owada w postać dojrzałą bez stadium
poczwarki] – (él.) részleges v. nem teljes
átalakulás; tökéletlen átalakulás
przeobrażenie przyrody – természetátalakítás
przeobrażenie zupełne [przemiana larwy owada
w postać dojrzałą poprzez pośrednie
stadium poczwarki] – (él.) teljes átalakulás
przeobrażenie się – átalakulás, megváltozás
przeobrazić
(przeobraże)
— przeobrażać
[wprowadzić, spowodować duże zmiany,
udoskonalenia w wyglądzie, charakterze
czegoś
lub
kogoś]
–
átalakítani,
átváltoztatni, megváltoztatni, átformálni
-
Wersja 01 01 2017
przeobrazić kogo/co w kogo/co – vkit/vmit
átalakítani vkivé/vmivé
przeobrazić się — przeobrażać się [1. zmienić
swoją postać, swój charakter, stać się
innym niż poprzednio; 2. przekształcić się
z jednej formy rozwojowej w inną, przejść
z jednego stadium rozwojowego do
następnego] – átalakulni, átváltozni,
megváltozni; alakot változtatni;
przeobrazić się a. przeobrażać się w poczwarkę –
(rovar) bebábozódni, bábbá alakulni
przeobrażony, -a, -e [taki, który się przeobraził,
uległ zmianie, zmienił swoją postać, swój
wygląd, charakter] – átalakult, átváltozott;
átalakított
przeobuć ― przeobuwać – más cipőt adni vkinek
przeobuć się – más cipőt vesz fel; cipőt váltani
przeoczenie [to, co zostało przeoczone, luka
wynikająca
z
braku
uwagi,
z
niedopatrzenia] – szem elől tévesztés;
elnézés, elmulasztás, figyelmetlenség
przeoczyć — przeoczać [nie zauważyć czegoś lub
kogoś, nie uwzględnić, nie wykorzystać
czegoś] – szem elől téveszteni; elnézni,
elmulasztani
przeoczył dużo błędów w korekcie – sok hibát
nem vett észre a korrektúrában
przeodziać — przeodziewać – átöltöztetni
przeodziać się – átöltözni
przeodziać się w pidżamkie – pizsamába átöltözni
przeogromnie – hatalmasan, óriásian
przeogromny, -a, -e [1. mający wyjątkowo
wielkie rozmiary; 2. wyjątkowo ogromny
pod względem ilości, wartości; 3. o
uczuciach, pojęciach, zjawiskach itp.:
występujący w wyjątkowo wielkim
natężeniu] – nagyon nagy, roppant nagy,
óriási, hatalmas
przeohydny, -a, -e – rút, nagyon ocsmány,
förtelmes, útálatos, undok, rusnya
przeohydny łosoś w komentarzach – rusnya lazaz
a kommentárokban
przeokropnie – rettenetesen, nagyon rémesen,
szörnyen, borzalmasan
przeokropny, -a, -e [1. wyjątkowo okropny,
budzący grozę, strach; 2. pot. wyjątkowo
okropny, olbrzymi, bardzo intensywny;
3. pot. pozbawiony cech dodatnich] –
rettenetes, nagyon rémes, szörnyű, borzalmas
przeolbrzymi, -a, -ie – hatalmas, óriás, óriási
przeolbrzymi śnieżny stóg – hatalmas havas
boglya
przeor (prior) [1. zastępca opata; 2. w
niektórych zakonach męskich: przełożony
klasztoru; 3. przełożony domu wybierany
w
zgromadzeniach
zakonnych.
W
5578
zakonach żeńskich - przeorysza.] – (lat.)
prior; perjel, házfőnök; kolostorokban az
apát után következő első pap
przeor kartuzów – a karthauziak perjele
przeorać (przeorzę) — przeorywać (przeorysam v.
przeoruję) [1. orząc pługiem, przygotować
do dalszej uprawy; 2. rozciąć coś głęboko,
pozostawiając bruzdy; 3. zmienić coś
całkowicie;
4. zwykle
o
bruzdach,
zmarszczkach, o jakimś grymasie: pojawić
się gdzieś, pokryć coś; 5. dokładnie coś
przejrzeć, przeszukać w celu znalezienia
czegoś] – átszántani, újraszántani; pontosan
átvizsgálni
przeorać się — przeorywać się [zob. przeorać w
zn. 5.: dokładnie coś przejrzeć, przeszukać
w celu znalezienia czegoś] – pontosan
átvizsgálni
przeoranie – újraszántás, átszántás
przeorany, -a, -e – újrafelszántott, átszántott
przeorski, -a, -ie – priori, perjeli
przeorat, przeorstwo – (egyh) perjelség, priorság
przeorysza [w niektórych zakonach żeńskich:
przełożona klasztoru] – (lat.) priorissza;
apátnő, fejedelemasszony
przeostry, -a, -e – nagyon éles
przepacać [zob. przepocić] – kiizzasztani
przepadać [bardzo lubić, uwielbiać coś lub
kogoś] – megbukni (javaslat); (ginąć)
elveszni, kárbaveszni; (za czym) rajongani,
bolondulni, odavan (vmiért)
przepadać za kim/czym – bukni vmire/vkire;
rajongani; odavan vkiért/vmiért
przepadać
za
kimś/czymś
–
rajongani
vkiért/vmiért; odavan vkiért/vmiért
przepadać za muzyką – rajong a zenéért; bolondja
a zenének
przepadek [konfiskata na rzecz skarbu państwa
własności osoby prywatnej skazanej
wyrokiem
sądu;
też:
konfiskata
przedmiotów służących do popełnienia
przestępstwa
lub
pochodzących
z
przestępstwa] – ami elveszett
przepadlina – hasadék, szakadék
przepadlisko [1. "Przepadlisko" - kiedyś
miejsce, w którym łowiono ryby i kąpano
się, obecnie na terenie prywatnym; 2.
"Przepadlisko" (ciąg dalszy) - tu kiedyś
była woda, obecnie jest sucho (nie jest to
już teren gminy Rybno, ale tuż przy
granicy gminy)] – ingovány, láp, mocsár
przepadł jak kamień w wodzie v. w wodę –
nyomtalanul eltünt; nyomaveszett, mintha a
föld nyelte volna el
przepadło – kárbaveszetten, elpusztultan
-
Wersja 01 01 2017
przepadły, -a, -e [1. taki, który się zgubił; 2. o
sprawach, przedsięwzięciach itp.: taki,
który nie doszedł do skutku; 3. zwykle o
dobrach materialnych: bezpowrotnie
utracony] – elveszett, kárbaveszett, eltűnt,
elpusztult, visszavonhatatlanul elveszett
przepadnienie, przepadnięcie – elveszés, eltűnés
przepadnięcie samolotu – repülőgép eltűnése
przepajać [zob. przepoić] – átitani, áthatni
przepakować — przepakowywać [1. zmienić
układ przedmiotów w walizce, skrzyni
itp.; 2. przełożyć jakieś rzeczy z jednego
pojemnika do drugiego] – sokat
csomagolni; újracsomagolni, átcsomagolni
przepakować się — przepakowywać się
[przepakować swoje rzeczy z jednego
pojemnika do drugiego] – átpakolja dolgait
egyik tartályból v. konténerből a másikba
przepakowanie,
przepakowywanie
–
átcsomagolás
przepakowywanie produktów – termékek
átcsomagolása
przepakowywanie towarów – áruk átcsomagolása
przepalanie – kiégetés, átégetés; túlégetés, túlfűtés;
főzés, pálinkafőzés, szezfőzés
przepalanie się tranzystorów – tranzisztorok
kiégése
przepalanka
[pot.
wódka
produkowana
domowym sposobem ze spirytusu z
dodatkiem karmelu] – kisüsti, házipálinka
przepalany, -a, -e – égetett, átégetett
przepalić — przepalać [1. zniszczyć coś wskutek
poddania tego działaniu ognia, wysokiej
temperatury, substancji żrącej itp.; 2. o
ogniu, wysokiej temperaturze, substancji
żrącej itp.: zniszczyć coś; 3. zwykle o
słońcu lub o wysokiej temperaturze:
mocno nagrzać; 4. pot. trochę napalić w
piecu lub napalić w piecu od czasu do
czasu] – kiégetni, megégetni; kicsit tüzelni,
kis tüzet rakni, tüzet gyújtani; átégetni,
tűzzel kiégetni; pároloni, főzni, égetni
przepalić obrus papierosem – kiégeti az
asztalterítőt v. abroszt a cigarettával
przepalić wódkę – pálinkát égetni v. főzni
przepal trochę w piecu! – gyújts be egy kicsit a
kályhába; rakj egy kis tüzet
przepalić się — przepalać się [ulec zniszczeniu
wskutek przegrzania się, działania zbyt
wysokiej temperatury, ognia, jakiejś
żrącej substancji itp. lub wskutek długiej
eksploatacji] – kiégni, megégni, elégni,
elaludni (tűz); átégni, áttüzsedni; (biztosíték)
kicsapódik
przepalił się bezpiecznik – kiégett a biztosíték
przepalony, -a, -e – kiégett, átizott, túlégett
5579
przepalony silnik na maksymalnych obrotach –
kiégett motor a maximális fordulaton
przepał [spalanie przez silnik większej ilości
paliwa, niż przewiduje norma] – (a
kohóban normán felül használt üzemanyag
mennyisége); túlságosan kiégetett tégla
przepaplać [pot. paplać przez jakiś czas] –
túlbeszélni vkit; fecsegni, száját jártatja (egy
ideig)
przeparadować [pot. przejść, przejechać przed
kimś, popisując się swoim wyglądem,
towarzystwem itp.] – parádézni, elvonulni,
felvonulni
przepasać — przepasywać [1. owinąć czymś w
pasie lub owinąć pasem; 2. być owiniętym,
opasanym dookoła czegoś; 3. przegrodzić,
przedzielić coś czymś; też: otoczyć coś] –
felövezni, felcsatolni; elkeríteni, elválasztani
przepasać się — przepasywać się [1. owinąć
czymś samego siebie w pasie; 2. zostać
opasanym czymś] – felövezi magát; magára
csatol v. köt v. övez
przepasanie – túltáplálás, megetetés; felövezés, öv
przepasany, -a, -e – övezett, felövezett
przepasany czerwonym pasem – vörös övvel
övezett
przepasany szerokim pasem – széles övvel
övezett
przepasiony, -a, -e – túletetett, megetetett,
túltáplált
przepasiony hippopotamus – túltáplált víziló
przepaska – öv, kötőszalag
przepaskudzić – elmulatni, szétszórni, tönkretenni,
elveszíteni
przepaskudzony, -a, -e – elmulatott, szétszórt,
tönkretett, elveszített
przepastny, -a, -e [bardzo głęboki, obszerny lub
rozległy] – nagyon mély, feneketlen; (átv.)
nagyon erős, szívből jövő, őszinte
przepaścistość – meredekség
przepaścisty, -a, -e [1. bardzo stromy, urwisty,
pełen
przepaści,
rozpadlin;
2. zob.
przepastny] – meredek, feneketlen, mély
przepaść1
(przepadnę,
przepadnie)
—
przepadać [1. zgubić się; 2. o dobrach
materialnych: zmarnować się; 3. o
sprawach, przedsięwzięciach itp.: nie udać
się; 4. pot. doznać niepowodzenia; 5. pot.
nie poradzić sobie w jakiejś sytuacji;
6. przestać być widocznym] – elveszni,
elpusztulni; nem sikerülni; kudarcot v.
sikertelenséget érezni; kárba veszni
przepaść bez wieści – nyomtalanul eltűnni, nyoma
vész
przepaść propozycja – megbukni (javaslat)
przepaść z kretesem – végig eltűnni; elnyeli a föld
-
Wersja 01 01 2017
przepaść2 [1. miejsce między stromymi ścianami
górskimi; 2. to, co dzieli, różni coś lub
kogoś; też: niemożność porozumienia się]
– szakadék, mélység; hasadék
przepaść3
—
przepasać [przekarmić]
–
feltáplálni,
meghízlalni;
legeltetni,
ellegeltetni; túletetni, túllegeltetni
przepatrolować – (wojsk) cirkálni, őrjáratot
végezni, őrjáratban lenni (egy ideig)
przepatrywanie – átnézés, áttekintés, vizsgálat
przepatrzyć — przepatrywać [obejrzeć coś
kolejno, jedno po drugim, poszukując
czegoś] – átnézni, áttekinteni
przepchać,
przepchnąć
—
przepychać
[1. pchając, przesunąć coś ciężkiego w
inne miejsce; 2. pchając, spowodować
przedostanie się czegoś przez mały otwór;
3. pchając, zrobić otwór w czymś
niedrożnym; 4. pot. pokonując jakieś
trudności lub czyjś opór, załatwić jakąś
sprawę; 5. pot. pomóc komuś ukończyć
szkołę, zdać egzaminy itp., mimo że jego
umiejętności nie były wystarczające] –
átlökni, keresztüllökni, keresztültolni, áttolni,
átnyomni, áthajtani
 áttolt agresszió [displaced aggression]: A
frusztrációt okozó forrástól eltérő személy
vagy tárgy elleni agresszió.
przepchać się, przepchnąć się — przepychać się
[1. pot. pchając się, przedostać się przez
coś, siłą utorować sobie drogę przez jakąś
przeszkodę; 2. pot. przedostać się z
trudem przez mały otwór; 3. pot. osiągnąć
coś,
posługując
się
nieuczciwymi
sposobami działania lub bezwzględnie z
kimś rywalizując] – áthatolni, átnyomulni;
keresztülfurakodni,
keresztülnyomakodni;
utat törni magának; átfurakodni
przepychać się, przepchnąć się naprzód –
előretolakodni (előretolakodik)
przepchanie – átlökés, áttolás; (med.) áttolás
[displacment]
[Elhárító
mechanizmus,
melynek segítségével egy motívum, amely
közvetlenül nem fejeződhet ki (mint például
a szexuális és az agresszív késztetések), egy
elfogadhatóbb formában jelenik meg.]
przepchanie się – áthatolás, áttolódás, őtlökődés;
átfurakodás
przepełnić — przepełniać [1. umieścić gdzieś, w
czymś zbyt wiele osób; 2. znaleźć się w
jakimś pomieszczeniu, naczyniu w
nadmiarze; 3. o uczuciach: wystąpić w
5580
bardzo dużym nasileniu] – túltölteni;
túlzsúfolni; eltölteni; teletölteni
przepełnić się — przepełniać się [1. zostać
całkowicie
zapełnionym;
2. zostać
przepełnionym uczuciami występującymi
w dużym nasileniu] – megtelni, telítődni;
túlzsúfolódni
przepełnienie [zbyt duża liczba osób] –
zsúfoltság, túltömöttség; túlzsúfoltság
przepełniony, -a, -e [1. taki, w którym jest zbyt
tłoczno; 2. taki, w którym jest zbyt dużo
czegoś] – zsúfolt, túlzsúfolt; teli, megtelt,
túltöltött; (czym) túláradó; zsúfolva
przepełniona sala – túlzsúfolt terem
przepełniony po brzegi – zsúfolásig megtelt [Club
na plaży przepełniony po brzegi: a parti klub
zsúfolásig megtelt]
przepełniony teatr – szính. táblás ház; megtelt
színház; telt nézőtér; teltház, az előadásra
„minden jegy elkelt” [Nevét a pénztár és
bejárat előtt kifüggesztett, ilyen szövegű
tábláról kapta.]
przepełzać, przepełznąć [pełzając, przebyć jakąś
przestrzeń] – átkúszni, átmászni
przepędzenie – eltöltés
przepędzić (przepędzę) — przepędzać [1. pędząc,
skierować kogoś, coś na inne miejsce;
2. zmusić kogoś, coś do oddalenia się;
3. zmusić kogoś do biegu, do pośpiechu;
4. spowodować przemieszczenie się czegoś
w inne, odległe miejsce] – elűzni,
elkergetni, elüldözni; elhajtani; átszűrni,
átpárolni; eltölteni (időt)
przepędzać noc bezsennie – fennmaradni; az
éjszakát álmatlanul tölteni
przepędzić czas na czym – eltölteni v. elűzni az
időt vmivel
przepędzić kogo, gdzie pieprz rośnie – [elkergetni
vkit oda, ahol a bors terem] (közm.) elküldeni
vkit hetedhét országon túlra
przepędzić kogo/co na cztery wiatry – világgá (a
négy tájra) kergetni vkit/vmit
przepędzić konia – agyonhajtani a lovat
przepędzić precz – elkergetni, elzavarni, elűzni
Przepękla ogórkowata, balsamka ogórkowata
(Momordica charantia L.)
-
Wersja 01 01 2017
Przepękla ogórkowata, balsamka ogórkowata
(Momordica charantia L.) [gatunek rośliny
z rodziny dyniowatych. Występuje w
krajach tropikalnych i subtropikalnych.] –
Balzsam
uborka,
Balzsam
körte,
Balzsamalma (Momordica charantia L.)
przepętać – megbéklyózni, megbilincselni; (népi)
elpocsékolni
przepętać niepotrzebnie czas – agyonütni az időt;
agyonüti az idejét; feleslegesen elpocsékolni
az időt
przepętać się – elpocsékolódni, kárbaveszni
przepiąć ― przepinać – feltűzni, megtűzni
przepiecie [pot. stan wywołany nadmiernym
spożyciem alkoholu] – iddogálás, iszogatás;
ivás vkinek a tiszteletére; (vminek) az elivása
przepić — przepijać [1. pot. wydać pieniądze na
pijaństwo; 2. pot. pijąc alkohol, zwrócić się
bezpośrednio do kogoś, zwykle ze
słowami: na zdrowie; 3. pot. spędzić
pewien czas na piciu alkoholu] – elinni;
iddogálni, eliddogálni; átissza ideje egy
részét; inni vkinek a tiszteletére; leinni,
túlinni, többet inni
przepić do kogo – inni vkinek az egészségére
przepić kogo – asztal alá inni vkit; többet inni
vkinél; ivásban túltenni vkin
przepić noc – átinni v. ivással tölteni el az éjszakát
przepić pieniądze – elissza a pénzét
przepił cały zarobek – egész keresetét elitta
przepić się — przepijać się [pot. wypić za dużo
alkoholu] – leissza magát
przepiec (przepiekę, przepiecze) — przepiekać
[zanadto wypiec] – túlsütni
przepiec się — przepiekać się [wysuszyć się
wskutek zbyt intensywnego pieczenia] –
túlsülni
przepieczenie – átsütés, megsütés, túlsütés
przepieczętować – átpecsépelni, újrapecsételni;
pecsételgetni (egy ideig)
przepielać [zob. przepleć] – gyomlálni
przepielenie – gyomlálás; kigyomlálás
przepielęgnować – elgondozni, ápolgatni (egy
ideig)
przepieprzyć — przepieprzać [pot. dodać do
jakiejś potrawy za dużo pieprzu] –
túlborsozni
przepieprzyć życie – (átv.) túlfűszerezni az életet,
túlborsozni az életet
przepierać1 [zob. przeprać] – átmosni
przepierać2 [zob. przeprzeć] – ellenállni, legyűrni
przepierać się – bírkózni, erejét próbálja; (átv.)
veszekedni, vitatkozni
przepieranie – legyőzés, fölébekerekedés; átmosás,
átöblítés
przepierka – (közb.) kisebb, gyors mosás,
kismosás
przepierzenie [prowizoryczna, cienka ścianka
dzieląca jakieś pomieszczenie] – válaszfal,
közfal, rekesz, deszkafal, választófal; (bány)
fabélelés, faburkolat
5581
przepierzyć — przepierzać [podzielić jakieś
pomieszczenie
przepierzeniem]
–
elválasztani, elkeríteni
przepięcie [termin używany w elektrotechnice i
elektronice,
mający
jednak
nieco
odmienne znaczenia] – varrott dísz; (ang.
Overvoltage) overvoltage, túlfeszültség
przepięcie prądu – áram túlfeszültség
przepięknie
–
csodaszépen,
gyönyörűen,
szépségesen
przepiękny, -a, -e [wyjątkowo piękny] –
gyönyörű, csodaszép, álomszép, szépséges;
nagyszerű
przepiękna
przepikować — przepikowywać [1. przeszyć w
różnych kierunkach co najmniej dwie
warstwy materiału; 2. rozsadzić rzadziej
-
Wersja 01 01 2017
młode rośliny] – tűzni, letűzni; steppelni,
lesteppelni; átültetni, szétültetni (növényt,
palántát)
przepiłować — przepiłowywać [przeciąć coś piłą,
pilnikiem] – átfűrészelni, átreszelni; (fát)
elfűrészelni
przepiłować a. przepiłowywać coś – elfűrészelni
v. kettéfűrészelni
przepiórczy, -a, -e [charakterystyczny dla
przepiórki; dotyczący, odnoszący się do
przepiórki] – fürjprzepióreczka [1. zdrobnienie od: przepiórka; 2.
dawna zabawa dziecięca] – kis fürj,
fürjecske; (dawno) kislányok tánca
przepiórka [1. ptak łowny o brązowoszarym
upierzeniu w białe i czarne kreski; 2. (u
Zygmunta Glogera) Tak zowie lud ostatnią
garść zboża niezżętego w końcu pola.
Kępkę taką kłosów podczas wicia wieńca
dożynkowego związują żniwiarki u góry,
dołem zaś oczyszczają ziemię z chwastu i
na płaskim kamyku kładą pośrodku
kawałek chleba. Wszystko to robią, jak
każe odwieczny symboliczny zwyczaj, aby
zboże było tak czyste w roku przyszłym i
chleb z tegorocznego wystarczył do żniw
następnych a przepiórka miała kłosy dla
siebie.] – fürj (tojója); (dawno) (tánc)
Przepiórka (przepiórka polna)
(Coturnix
coturnix) średni ptak wędrowny z rodziny
kurowatych, zamieszkujący niemal całą
Europę, Azję Środkową i Afrykę
Północną. Przeloty w V i VIII – IX
(wyjątkowo do XI). Zimuje w basenie
Morza Śródziemnego, Afryce i Azji
Mniejszej. – fürj (Coturnix coturnix) [a
madarak
osztályának
tyúkalakúak
(Galliformes) rendjébe és a fácánfélék
(Phasianidae) családjába tartozó faj]
przepis [1. wskazówka określająca sposób
wykonywania czegoś, zwłaszcza sposób
przyrządzania
jakiejś
potrawy;
2. zarządzenie na piśmie lub jego
pojedynczy punkt, paragraf] – előírás,
utasítás, rendelkezés, rendelet, rendszabály,
szabály, szabályzat; med. recept, előírás
przepis celny – vámszabály
przepis czysto formalistyczny – kimondottan
formalisztikus előírás
5582
przepis lekarski – orvosi előírás, repect, orvosi
rendelvény v. vény
przepis na przechowanie owoców – recept
gyümölcseltevésre
przepis policyjny – rendőrségi szabályrendelet
przepis prawny [część aktu prawnego
wyodrębniona przez prawodawcę] – jogi
előírás, jogszabály
przepisać (przepiszę) — przepisywać [1. napisać
to samo jeszcze raz; 2. zwykle w
odniesieniu
do
lekarzy:
zalecić,
zaordynować coś;
3. przekazać na
własność w sposób ustalony prawnie;
4. pot. zwykle w odniesieniu do uczniów:
nie zrobić pracy domowej samodzielnie,
lecz skopiować ją od kogoś innego] –
(odpisać)
átírni,
leírni,
lemásolni;
(lekarstwo) felírni, (nakazać) előírni,
rendelni
przepisać choremu lekarstwo – a betegnek
orvosságot rendelni
przepisać co dwóch egzemplarzach – vmit két
példányban lemásolni v. átírni v. átütni
przepisać a. przepisywać coś na kogoś – átiratni
vkire vmit
przepisać lekarstwo na receptę – felírni a
gyógyszert receptre
przepisać na czysto – letisztázni, tisztázni, tisztán
leírni; tisztára átírni
przepisać na maszynie – legépelni
przepisać plik – fájlt fölülírni
przepisać receptę – receptet írni
przepisać rozwiązanie zadania od kogoś –
lemásolja a feladat megoldását vkiről
przepisz mi odtąd-dotąd – írd le nekem inneneddig
przepisanie – átírás, leírás; (prepis) előírás,
utasítás, rendelkezés, rendelet, rendszabály,
szabály, szabályzat; recept, előírás
przepisanie nieruchomości na dzieci – az ingatlan
átírása a gyerekre
przepisanie podatku – adóátírás
przepisany, -a, -e – előírt, előírásos
przepisowo – előírásosan, szabályszerűen
przepisowy, -a, -e [zgodny z przepisem lub
przepisami] – szabályos, szabályszerű;
előírásos, előírt, elrendelt
przepisy [zbiór zarządzeń, rozporządzeń,
paragrafów] – előírás, szabály, rendelet;
előírások, szabályok
przepisy bezpieczeństwa – biztonsági előírások v.
szabályok
przepisy bezpieczeństwa pracy – munkavédelmi
előírások
przepisy budowlane – építési előírások
-
Wersja 01 01 2017
przepisy celne – vámszabályok, vámrendelkezések
przepisy dewizowe – devizaszabályok
przepisy drogowe – közlekedési szabályok
przepisy gry – játékszabályok
przepisy końcowe – záró rendelkezések
przepisy paszportowe – útlevélelőírások, az
útlevélre vonatkozó formaságok
przepisy pocztowe – postaszabályzat
przepisy podatkowe – adórendelet
przepisy prawne – jogi előírások; jogszabályok
Przepisy regulacji ruchu – Közlekedésrendészeti
Szabályok (KRESZ)
przepisy ruchu – forgalmi előírások v. szabályok
przepisy techniczne – műszaki előírások
przepisy transportowe – szállítási szabályok
przepisy walutowe – valutaszabályok
przepisy wykonawcze – végrehajtási rendelet
przepisywacz [1. pot. osoba przepisująca coś; 2.
zob. kopista w zn. 2.], przepisywaczka –
másoló, ,leíró, átíró (ffi/nő)
przepisywać (zapis dźwięku) – átjátszani, átvágni
(magnetofonfelvétel)
przepisywanie – átírás; leírás, lemásolás
przepisywanie (zapis dźwięku) – átjátszás, átírás
przepisywanie dźwięku – átvágás
przepisywanie na maszynie – géppel való leírás v.
átírás, átgépelés
przepitka [pot. napój używany do przepijania
wódki] – iszogatás vki egészségére
przepity, -a, -e [1. pot. taki, który wypił zbyt
dużo alkoholu; 2. pot. zniszczony wskutek
nadmiernego używania alkoholu] – részeg,
ittas, berúgott
przepity głos – a sok ivástól eldurvult v. borízű
hang
przeplantować – átültetni
przeplatać – przeplatywać – átszőni, átfonni
przeplatanie, przeplatanka [pot. rzecz, sytuacja,
figura w tańcu, w grze powstałe wskutek
wykonywania, układania czegoś na
przemian; też: naprzemienne ułożenie lub
wykonanie
czegoś]
–
összefonás,
egybefonás, átfonás
przeplatanie się – összefonódás, egybefonódás
przeplatany, -a, -e – összefont, sujtásos
Przeplatka cinksia (Melitaea cinxia) [motyl
dzienny z rodziny rusałkowatych] – réti
tarkalepke (Melitaea cinxia) [a rovarok
(Insecta) osztályának a lepkék (Lepidoptera)
rendjébe, ezen belül a tarkalepkefélék
(Nymphalidae) családjába tartozó faj]
5583
Przeplatka cinksia (Melitaea cinxia)
przepląsać – táncolni (egy ideig)
przepleciony, -a, -e – átszőtt
przepleć (przepiele) [pot. pieląc, przeczyścić] –
gyomlálni
przepleść (przeplotę, przeplecie) — przeplatać
[1. spleść różne elementy, ułożywszy je na
przemian, przetykając czymś, wpleść
jeden element w inne, różne od niego;
2. przedzielić w pewnych odstępach czasu
lub przestrzeni ciąg jakichś elementów
innymi elementami; 3. ponownie upleść
coś już raz splecionego] – átszőni
przepleść mowę cytatami – beszédbe idézeteket
szőni
przepleść się — przeplatać się [zostać
przeplecionym] – átfonódni
przepłacanie — przepłacenie – túlfizetés,
megvesztegetés
przepłacanie w sklepie – túlfizetés a boltban v.
üzletben
przepłacić (przepłacę) — przepłacać [1. zapłacić
zbyt drogo; 2. daw. przekupić kogoś] –
túlfizetni, ráfizetni; lepénzelni
przepłacił dozorcę i wykradł klucz – lepénzelte a
házmestert és kilopta a kulcsot
przepłakać (przepłakacze) — przepłakiwać
[1. dać ujście w płaczu uczuciom żalu,
smutku; 2. płakać przez jakiś czas] –
átsírni, végigsírni
przepłakał całą noc – végigsrta az egész éjszakát;
egész éjszaka sírt
przepłatać
–
elszeletelni,
felszeletelni;
szétszeletelni, szétvágni
przepłatanie – szétszeletelés, szétvágás
przepłatanie
się
–
szétszeletelődés,
szétdarabolódás
przepław – átkelés, átjárás (folyón), rév
przepławić ― przepławiać – átúsztatni, átvinni,
áthajózni; (koh) kiolvasztani, megolvasztani
przepławić się – átúszni, átúsztatni; áthajózni,
átkelni; megolvadni
przepławienie – átúszás, átúsztatás; átkelés,
áthajózás; megolvasztás, kiolvasztás
przepłazować – megkardlapozni
-
Wersja 01 01 2017
przepłoszyć — przepłaszać [strasząc, odpędzić
kogoś lub coś] – elkergetni, elijeszteni,
elrémíteni
przepłoszyć się — przepłaszać się [zostać
przepłoszonym] – elszaladni, elijedni,
elrémülni
przepłukać (przepłucze) — przepłukiwać
[płucząc, lekko oczyścić coś] – öblögetni,
átöblíteni, átmosni, kiöblíteni
przepłukać sobie gardło – öblögetni, kiöblíti a
torkát; gargalizálni; (átv.) inni, iszákoskodni
przepłukanie – kiöblítés, öblögetés
przepłynąć — przepływać [1. płynąc statkiem,
łodzią itp. lub wpław, pokonać pewną
przestrzeń;
2. o
cieczy,
gazie,
elektryczności: przemieścić się jakąś
drogą, przez jakieś miejsce; 3. o ludziach,
rzeczach: przesunąć się; 4. o myślach,
uczuciach, doznaniach: pojawić się i
przeminąć] – átúszni, áthajózni; átkelni a
vízen; (o płynie) átfolyni, keresztülfolyni,
átömleni; áthúzni (vmi felett; pl. repülőgép)
przepłynięcie ― przepływanie – átúszás; (vízen
való) átkelés
przepłynięcie oceanu – óceán átszelée; átkelés az
óceánon
przepływ [1. przemieszczanie się cieczy, gazu itp.
z jednego obszaru do drugiego;
2. przemieszczanie się kogoś, czegoś,
przekazywanie, obieg czegoś; 3. ilość wody
przepływającej w jednostce czasu przez
określony przekrój poprzeczny rzeki,
kanału,
rowu;
4. liczba
metrów
sześciennych
cieczy
lub
gazu
przepływających
przez
przekrój
poprzeczny jakiegoś naczynia, rury itp. w
ciągu jednej sekundy] – átúszás; átáramlás,
átfolyás; (műsz) hozam
przepływ akustyczny – akusztikai áramlás
przepływ informacji – információ áramlás
przepływ kapitału – tőkefolyósítás
przepływ młodzieży ze wsi do miast – (átv.) a
fiatalok faluról a városba való áramlása
przepływ wirowy (turbulentny) – örvényáram
przepływać – áramlani
przepływność (ang. bit rate lub bitrate) [w
telekomunikacji i informatyce: prędkość z
jaką sygnał cyfrowy przepływa przez
kanał łączności. Przepływność mierzy się
w bitach na sekundę (b/s) lub bajtach na
sekundę (B/s = 8 b/s) i ich krotnościach
(kb/s, Mb/s, Gb/s, kB/s, MB/s itd.).
Używane są zarówno prefiksy dziesiętne
(k = 1000, M = 1 000 000) jak i binarne (k
= 1024, M = 1 048 576). Przepływność
potocznie bywa mylnie utożsamiana z
przepustowością – przepływność jest
5584
miarą natężenia strumienia danych,
podczas gdy przepustowość jest stałym
parametrem charakteryzującym kanał
łączności.] - bitráta, vagy bitarány, esetleg
bitsebesség,
az
elterjedtebb
angol
terminológiával bit rate (néhány esetben
Rbit) [egy frekvencia, ami megadja, hogy
hány bit halad át egy adott (fizikai vagy
elméleti) „ponton” keresztül. Mértékegysége
a hertz, ami a frekvencia SI egysége, vagy a
bit per szekundum (bit/s). Bár gyakran mint
„sebességre” hivatkoznak rá, mégsem egy
távolság/idő jellegű mennyiség, hanem
mennyiség/idő jellegű, ezért meg kell
különböztetni a „terjedési sebesség”-től (ami
többnyire az átviteli közegtől függ, és fizikai
jelentése van).]
przepływomierz akustyczny (ultradźwiękowy) –
ultrahang-áramlásmérő
przepływowy, -a, -e – átáramló, átfolyó
przepływowy podgrzewacz wody – átfolyós
vízmelegítő
przepocenie – megizzadás, izzadtság, verejték
przepocić (przepocę) — przepacać [pocąc się,
spowodować przesiąknięcie czegoś potem]
– kiizzasztani
przepocić się — przepacać się [o ubraniu:
przejść całkowicie potem] – átizzadni,
megizzadni
przepocieszny, -a, -e – nagyon mulatságos,
mulattató
przepocieszny widok – nagyon mulatságos látvány
przepocony, -a, -e [taki, który przesiąknął
potem] – átszivárgott; verejtékezett, izzadt
przepoczwarzyć się — przepoczwarzać się [1. o
larwach owadów: przeobrazić się w
poczwarkę; 2. zmienić swój charakter,
stać się kimś innym] – (rovar) lárvából
bábbá alakulni; bebábozódni, bábbá alakulni
przepodróżować – átutazni, utazgatni; átutazásra
pazarolni v. elpazarolni v. költeni v.
elkölteni; elutazni
przepodróżować od tąd do tąd – innen odautazni;
ettől addig utazni
przepoić — przepajać [1. spowodować obfite
przeniknięcie jakiegoś płynu, zapachu,
gazu do czegoś, gdzieś; też: o jakimś
płynie, zapachu, gazie: przeniknąć na
wskroś; 2. o uczuciach: wystąpić w dużym
nasileniu] – átitatni, áthatni
przepoić się — przepajać się [1. stać się
przesyconym jakimś płynem, zapachem,
gazem; 2. stać się pełnym czegoś, zostać
przepełnionym czymś] – átitatódni; túlissza
magát; átívódni
przepolerować – felfényesíteni, átfényesíteni,
felcsiszolni
-
Wersja 01 01 2017
przepolerować wysokoobrotową polerką –
nagyfordulatú
v.
magasfordulatú
csiszológéppel felcsiszolni
przepoliturować
–
fénymázzal
bevonni;
átpolitúrozni
przepolitykować – politizálással tölteni az időt;
átpolitizálni, elpolitizálni; átpolitizálgatni,
elpolitizálgatni
przepolitykuje Euro 2012 – elpolitizálni az Euro
2012-t
przepolować – vadászgatni, vadászni (egy ideig)
„przepolować” z nim jeden sezon – vadászgatni
velünk egy idényt
przepołowić — przepoławiać [podzielić na
połowy] – felezni, megfelezni, kettévágni
przepołowić się — przepoławiać się [podzielić się
na połowy] – megfeleződni
przepołowienie – megfelezés, kettéosztás
przepołowiony, -a, -e – megfelezett, kettéosztott
przepominać ― przepomnieć – (népi) elfelejteni
przepomnieć się – (népi) elfelejtődni
przepomnienie – (népi) elfelejtés, elfeledés
przepomnienie hasła – jelszó elfelejtése
przepompować — przepompowywać [pompując
przelać ciecz, gaz z jednego miejsca w
drugie] – átszívni, átszivatni; átszivattyúzni;
átpumpálni
przepona [1. szeroki, płaski mięsień oddzielający
jamę
piersiową
od
brzusznej;
2. elastyczna, cienka przegroda między
dwoma
ośrodkami
ciekłymi
lub
gazowymi] – rekeszizom; (átv.) hártya;
diafragma [az optikában átlátszatlan, fekete
lemezt
jelent,
mely
nagyítókban,
messzelátókban és egyéb lencsékkel ellátott
optikai eszközökben a lencsékre eső szélső
sugarak visszatartására szolgál]
przepona brzuszna – hashártya
przepona oddechowa – légzési rekeszizom
przeponowy, -a, -e – rekeszizomprzeponowy krucz – rekeszizomgörcs
przepościć (przeposzcze) – átböjtölni
przepościć się – böjtölni, éhezni
przepotężnie – rendkívül v. túlerősen v. hatalmasan
przepotężny, -a, -e [bardzo potężny] – hatalmas,
rendkívül v. nagyon erős
przepotnieć – átizzadni, megizzadni
przepowiadacz, przepowiadacz przyszłości –
jövendőmondó, látóember; előrelátó
przepowiadacz śmierci – halál jósló ember
przepowiadaczka, przepowiadaczka przyszłości
– jósnő, jövendőmondónő, látóasszony
przepowiadać (przepowiedzieć) komuś coś –
jósolni v. megjósolni vkinek vmit
5585
przepowiadać jakąś pogodę – valamilyen időt
jósol
przepowiadanie
–
jóslás,
jövendölés,
jövendőmondás, jóslat
przepowiadanie cen – árjóslás; árak várható
mértékének jósolása
przepowiednia [wypowiedź o rzeczach mających
nastąpić] – jóslat, jóslás
przepowiednia się nie spełniła – a jóslat nem vált
be v. nem vált valóra
przepowiednie astrologiczne – csillagjóslat,
horoszkóp
przepowiedzenie
–
jövendölés,
jóslás,
jövendőmondás;
jóslat,
jövendölés;
elismétlés, utánamondás, felmondás
przepowiedzenie dnia śmierci – a halál napjának
megjóslása
przepowiedzenie katastrofy – a katasztrófa
jövendölése
przepowiedzenie wyboru polskiego papieża –
lengyel pápa választásának jövendölése
przepowiedzieć
(przepowiem,
przepowie,
przepowiedzą)
—
przepowiadać
[1. powiedzieć, przewidzieć, co będzie w
przyszłości; 2. pot. powtórzyć sobie coś,
odczytując lub mówiąc dla lepszego
zapamiętania] – előre megmondani, jósolni,
megjósolni,
jövendölni;
felmondani,
elismételni
przepowiedzieć sobie lekcję – elismétli a feladatot
przepracować — przepracowywać [1. spędzić
jakiś czas, pracując; 2. opracować coś
powtórnie, przerabiając szczegóły] –
dolgozat, eldolgozni (egy ideig); átdolgozni,
feldolgozni; áttanulmányozni
przepracować się — przepracowywać się
[zmęczyć się nadmierną pracą] –
agyondolgozza magát
przepracowanie (się) – átdolgozás, feldolgozás;
túlerőltetés, megerőltetés
przepracowany, -a, -e [taki, który się przemęczył
zbyt uciążliwą pracą] – átdolgozott;
agyonhajszolt, túlerőltetett
przeprać
(przepiorę,
przepierze)
—
przepierać [pot. uprać coś naprędce,
zrobić małe pranie] – átmosni
przepranie – megmosás, átmosás
przepranie maty w pralce na 30 stopni –
szőnyeget átmosni mosógépben 30 0C-on
przeprasować — przeprasowywać [1. wygładzić
coś lekko, naprędce gorącym żelazkiem;
2. spędzić jakiś czas na prasowaniu] –
átvasalni, vasalgatni
przeprasowanie – átvasalás, kivasalás
-
Wersja 01 01 2017
przepraszać + T. (przepraszam, przepraszasz)
[zob. przeprosić] – (kogo) bocsánatot kérni
(vkitől); megkövetni (vkit)
przepraszać a. przeprosić kogoś za coś –
bocsánatot kérni vkitől vmiért
przepraszać za (co) – (kogo) bocsánatot kérni
(vkitől)
przepraszać za kłopot – bocsánatot v. elnézést
kérni a kellemetlenkedésért v. zavarásért
przepraszać za niedyskrecję – bocsánatot kérni az
indiszkrécióért
przepraszać
się
[zob.
przeprosić
się]
kiengesztelődni, kibékülni
przepraszam! – bocsánat! elnézést! bocsánatot
kérek! (biz.) bocs!, pardon!
przepraszam, ale… – bocsánatot kérek, de…
przepraszam, ale muszę już iść a. odejść –
elnézést, de már mennem kell
przepraszam, ale nie usłyszałem – elnézést, nem
hallottam
przepraszam, ale nie wiem, kto tu kogo zna –
bocsánat, de nem tudom, hogy ki kit ismer itt
przepraszam, ale nie zrozumiałem dobrze –
elnézést, nem értettem jól
przepraszam bardzo (bardzo przepraszam) –
bocsánatot kérek (elnézést kérek)
przepraszam bardzo i jeszcze raz dziękuję –
bocsánat, és még egyszer köszönöm
przepraszam bardzo, jest już późno – bocsánat,
már késő van
przepraszam, czy Pan/Pani mógłby (mogłaby)
mi powiedzieć, gdzie jest/są…. – bocsánat,
meg tudná mondani nekem, hol van a …
przepraszam, czy Pan/Pani stąd pochodzi? –
elnézést, ön idevaló?
przepraszam, czy Pan/Pani wie, że… - bocsánat,
tudja hogy…?
przepraszam, czy pani Marianna? - Bocsánat, Ön
Marianna asszony?
przepraszam, czy płacę teraz czy póżniej? –
elnézést, most vagy később fizetek?
przepraszam, czy ten stolik jest wolny? –
bocsánat, szabad ez az asztalka?
przepraszam, czy to jest pan Kowalski? –
bocsánat, ő Kowalski úr?
przepraszam, czy to miejsce jest wolne? bocsánat, szabad ez a hely?
przepraszam, czy wy się znacie? – bocsánat,
ismerik?
przepraszam, czy znasz + Ac. (= T.)? – bocsánat,
ismered?
przepraszam, gdzie jest ulica…? – bocsánat, hol a
… utca?
przepraszam, gdzie jest winda? – bocsánat, hol
(van) a lift?
5586
przepraszam, jakiego języka chcesz się uczyć? –
bocsánat, milyen nyelvet akarsz tanulni?
przepraszam,
jeszcze
nie
przywitałem
(przywitałam) się z panem Nowakiem –
bocsánat, még nem üdvözöltem Novák urat!
przepraszam, kiedy odjeżdża pociąg do
Krakowa? – bocsánat, mikor indul a krakkói
vonat?
przepraszam ma chwilę – elnézést, egy pillanatra
przepraszam, muszę już iść – bocsánat, már
mennem kell
przepraszam na chwilkę – elnézést, egy pillanat
przepraszam, nie dosłyszałem (dosłyszałam) –
bocsánat, nem hallottam jól
przepraszam, nie dosłyszałem (dosłyszałam)
pańskiego nazwiska – bocsánat, nem
hallottam a nevét
przepraszam, nie mówię jeszcze dobrze po
polsku i nie wiem, co znaczą słowa znać i
wiedzieć – elnézést, nem beszélek még jól
lengyelül, és nem tudom, hogy mit
jelentenek a znać és wiedzieć szavak
przepraszam, nie wiem, kim pan jest – elnézést,
nem tudom, hogy az úr honnan való
przepraszam Pana/Panią! – bocsánatot kérek!
przepraszam Pana/Panią przeszkadzam –
bocsánat a zavarásért
przepraszam, Pan nie jest Polakiem? – bocsánat,
az úr nem lengyel?
przepraszam Panią (Pana), czy może Pani (Pan)
powtórczyć swoje nazwisko (swoje imię)? bocsánat Hölgyem/Uram, megismételné a
nevét (keresztnevét)?
przepraszam, pomyłka – (tel.) bocsánat, téves
przepraszam, to nie jest pani Smith, to pani
Johnson – elnézést, a hölgy nem Smith
asszony, ő Johnson asszony.
przepraszam, to nie jest Zosia, to Malgosia –
bocsánat, ő nem Zosia, ő Malgosia
przepraszam, tylko mówię po węgiersku, ale nie
mówię jeszcze dobrze po polsku, i wcale
nie rozumiem po rosyjsku – elnézést, csak
magyarul beszélek, de nem beszélek még jól
lengyelül, és egyáltalán nem értek oroszul
przepraszam, wysiadam tutaj – bocsánat,
leszállok
przepraszam, że ciągle pytam – bocsánat, hogy
állandóan kérdezek
przepraszam, że dopiero teraz odpisuję –
bocsásson meg (bocsáss meg), hogy csak
most válaszolok!
przepraszam, że Panu (Pani) przeszkadzam –
elnézést, hogy zavarok! bocsánat a
zavarásért!
-
Wersja 01 01 2017
przepraszam, że przeszkadzam – elnézést a
zavarásért; bocsánat, hogy zavarom
przepraszam, że się spóżniłem (spóżniłam)! –
elnézést, hogy késtem!, elnézését a késésért!
przepraszam, że tak długo nie odpisywałem
(odpisywałam) – bocsásson meg, hogy ilyen
sokáig nem válaszoltam
przepraszamy bardzo, czy państwo nie znają
tego polskiego miasta? – bocsánatot kérünk,
Önök vajon nem ismerik ezt a lengyel
várost?
przepraszamy bardzo, czy państwo znają to
polskie miast? – bocsánatot kérünk, Önök
vajon ismerik ezt a lengyel várost?
przepraszamy, brak a. nie mamy wolnych pokoi
– sajnos, nincs szabad szobánk
przepraszanie – bocsánatkérés
przepraszanie się – kölcsönös bocsánatkérés
przeprawa [1. przeprawianie się przez trudny
teren, przez naturalną przeszkodę;
2. miejsce, w którym się przebywa
naturalną przeszkodę; 3. przykre zajście,
nieporozumienie] – átkelés, átmenés,
átjárás, áthajtás; (miejsce) átkelőhely, átjáró;
gázló; (átv.) kellemetlenség, jelenet, ügy
przeprawa na mułach – öszvérrel v. öszvérhátón
való átkelés
przeprawa przez Dunaj – dunai átkelés
przeprawa przez rzekę – rév, átkelőhely a folyón;
átkelés a folyón
przeprawa wozem – átkelés kocsival, átszállítás
kocsin; áthajtás
przeprawianie — przeprawienie – átszállítás,
átjuttatás; megjavítás, helyesbítés
przeprawić — przeprawiać [przewieźć kogoś lub
coś
przez
rzekę,
jezioro
itp.,
przeprowadzić przez granicę, przez
trudny teren] – átszállítani; megjavítani,
helyesbíteni
przeprawić się — przeprawiać się [przejść,
przejechać, przepłynąć przez rzekę, przez
trudny teren itp.] – átkelni, átjutni
przeprawić się promem na drugi brzeg – kompon
átkelni a másik partra
przeprawić się przez rzekę – átkelni a folyón
przeprawić się przez zielona granicę – illegálisan
külföldre szökni, átszökni a határon
przeprawienie się – átkelés, átjutás
przeprażać — przeprażyć – átizzítani, átégetni,
áttüzesíteni
przeprażyć się – átizzani, áttüzesedni
przeprocesować
–
perlekedni,
pereskedni,
elpereskedni
przeprofilować — przeprofilowywać [zmienić
profil czegoś] – (közg.) átprofilozni
5587
przeprojektować
—
przeprojektowywać
[zmienić projekt obiektu budowlanego,
jakiegoś urządzenia itp., opracować
projekt na nowo] – áttervezni, újratervezni
przeprosić (dk.) (przeproszę) — przepraszać
poprosić o przebaczenie, tłumacząc się i
usprawiedliwiając] – bocsánatot kérni;
megkövetni
przeprosić kogo za co – bocsánatot kérni vkitől
vmiért
przeprosić się — przepraszać się [1. wybaczyć
sobie
wzajemnie
winy,
przeprosić
nawzajem jeden drugiego; 2. pot. przestać
się gniewać, dać się przeprosić] –
bocsánatot kérni egymástól; megbocsátani,
kiengesztelődni,
megengesztelődni,
kibékülni
przeprosiny,
przeproszenie
[uroczyste,
ceremonialne
przeproszenie]
–
bocsánatkérés, megkövetés; (dawno) (a
férjhezmenő lány bocsánatkérése szüleitől a
lakodalmi ünnepség során)
przeproszenie się – kibékülés
przeprowadzanie – levezetés (gondolaté);
átvezetés; megvalósítás
przeprowadzenie – lebonyolítás
przeprowadzenie dowodu – bizonyítás, levezetés
przeprowadzenie planowanego referendum
strajkowego – tervezett sztrájk referendum
megvalósítása
przeprowadzenie się – átköltözködés
przeprowadzić
(przeprowadzę)
—
przeprowadzać
[1. przebyć
jakąś
przestrzeń, prowadząc kogoś lub coś,
przejść z kimś z jakiegoś miejsca na
drugie, wskazując mu drogę; 2. wykonać
jakąś
czynność,
doprowadzić
do
rozwiązania,
zakończenia
czegoś;
3. umieścić, zbudować coś na znacznej
długości w przestrzeni; 4. wystąpiwszy z
czymś,
zrealizować
swój
pomysł;
5. przenieść kogoś na nowe miejsce pobytu
lub zamieszkania] – átkísérni, átvezetni,
keresztülvezetni; (dokonać) keresztülvinni,
végrehajtani, véghezvinni; (átv.) folytatni,
lefolytatni, lebonyolítani; megvalósítani,
létrehozni, végezni; levezetni; (vizsgálatot)
megejteni; (áramot) elvezetni
przeprowadzać ćwiczenia a. manewry wojskowe
– gyakorlatozni
przeprowadzić a. przeprowadzać dochodzenie –
vizsgálatot folytatni; nyomozni
przeprowadzać ekspertyzę – szakértői vizsgálatot
v. szemlét tartani
przeprowadzać inspekcja – vizsgálatot vezetni
przeprowadzać pomiary – méréseket végezni
-
Wersja 01 01 2017
przeprowadzić a. przeprowadzać analizy rynku;
przeprowadzić a. przeprowadzać badanie
rynku – piackutatást v. piacelemzést végezni
przeprowadzić a. przeprowadzać doświadczenie
– kísérletet végezni v. végrehajtani;
kísérletezni
przeprowadzić a. przeprowadzać meliorację –
talajjavítást
v.
meliorációt
végezni;
meliorálni
przeprowadzać obławę – razziázni
przeprowadzać reformę – reformot megvalósítani
przeprowadzić rewizję domu – házkutatást tartani
przeprowadzać rewizję osobistą – motozni,
megmotozni
przeprowadzić antenę przez pokój – átvezetni v.
keresztülvezetni az antennát a szobán
przeprowadzić aukcję – árverést lebonyolítani
przeprowadzić
czyją
kandydaturę
–
keresztülvinni vkinek a jelöltségét
przeprowadzić dochodzenie –
vizsgálatot
folytatni, (lefolytatni)
przeprowadzić analizę – taglalni, felbontani,
alkotóelemekre bontani, analizálni
przeprowadzić ankietę – körkérdést intézni vmi
ügyben
przeprowadzić kontrolę – ellenőrizni
przeprowadzić kontrolę celną – vámvizsgálatot
elvégezni
przeprowadzić a. przeprowadzić negocjacje –
tárgyalni
przeprowadzić operację finansową – pénzügyi
műveletet végrehajtani
przeprowadzić paralelę – párhuzamot vonni
przeprowadzić piłkę – átvezetni a labdát
przeprowadzić porównanie – összehasonlítani,
párhuzamot vonni
przeprowadzić refomę – reformot bevezetni v.
hajtani végre
przeprowadzić a. przeprowadzać remont –
tatarozni
przeprowadzić rozmowę – vizsgálatot folytatni
przeprowadzić a. przeprowadzać rozmowę
telefoniczną – telefonbeszélgetést folytatni
vkivel
przeprowadzić rozwód – házasságot felbontani
przeprowadzić
samokrytykę
–
önkritikát
gyakorolni
przeprowadzić sekcję – boncolni, felboncolni
przeprowadzić selekcję – választani, kiválasztani,
kiválogatni
przeprowadzić szczegółową kontrolę czegoś –
lektorálni vmit
przeprowadzić szosę – országutat építeni
przeprowadzić śledztwo – nyomozást vezetni
5588
przeprowadzić transakcję – ügyletet v. üzletet
lebonyolítani
przeprowadzić
transakcję
bankową
–
bankügyletet lebonyolítani
przeprowadzić wizję lokalną – helyszíni szemlét
tartani, helyszínelni, helyszínelést tartani
przeprowadzić a. przeprowadzać wybory –
választásokat lebonyolítani v. tartani
przeprowadzić z kim wywiad – riportot készíteni
vkivel; meginterjúvolni vkit
przeprowadzić (zrobić) z kimś wywiad – interjút
készíteni vkivel
przeprowadzić się — przeprowadzać się
[zmienić miejsce pobytu, mieszkanie] –
költözni,
átköltözni;
költözködni,
átköltözködni; áthurcolkodni, hurcolkodni
przeprowadzić się a. przeprowadzać się
z
powrotem
–
visszaköltözni;
visszaköltözködni
przeprowadził staruszkę przez jezdnie – átkisérte
az öreganyót az úttesten
przeprowadzka [zmiana miejsca zamieszkania] –
hurcolkodás,
átköltözés,
költözködés,
költözés
przeprowadzkowy, -a, -e – költözködési,
átköltözködési; hurcolkodási
przepróchniały, -a, -e – teljesen elkorhadt
przepróchnieć – teljesen elkorhadni
przepróżniaczyć ― przepróżnować [spędzić
pewien czas na próżnowaniu] –
ellustálkodni v. elhenyélni (az időt)
przepróżniaczyć czas – ellustálkodni v. elhenyélni
az időt
przepróżnowanie – lustálkodás, tétlenkedés,
henyélés
przepruć ― przepruwać – felbontani, felfejteni
przepryskać ― przeprysnąć – befröcskölni
przeprząc (przeprzęgę, przeprzęże), przeprzęgnąć
(przeprzęgnę, przeprzęgnie) — przeprzęgać
[zaprząc na nowo, inaczej lub do innego
zaprzęgu, powozu, zaprząc inne konie do
tego samego zaprzęgu, powozu] – átfogni,
átfogatolni, átfogni (lovat más kocsiba),
lovat v. lovakat váltani
przeprząść (przeprzędę, przeprzędzie) – elfonni v.
elfonogatni (egy ideig)
przeprzeć (przeprę, przeprze) — przepierać
[przeprowadzić coś, pokonując trudności]
– ellenállni; legyűrni; keresztülerőszakolni
przeprzeć swoje zdanie – véleményét erőszakkal
érvényre juttatja
przeprzeć się — przepierać się – bírkózni, erőt
próbálni; veszekedni, vitatkozni; kiöblítődni,
átöblítődni; kimosódni, átmosódni
przeprziony, -a, -e – elfont v. elfonogatott
-
Wersja 01 01 2017
przepudrować, przepudrowac pudrem
–
bepúderozni, átpúderozni, púderral beszórni
przepudrować nosek – bepúderozni az orrot
przepuklina (łac. hernia) [jest określeniem stanu,
kiedy dochodzi do uwypuklenia jakiegoś
narządu, tkanki, w całości lub częściowo
poza swoje prawidłowe, anatomiczne
położenie.
Opisuje
więc
wszystkie
sytuacje, kiedy narząd, przeważnie na
skutek zmniejszenia wytrzymałości jam
ciała, uwypukla się i przemieszcza.] –
(orv.) sérv (hernia) [a sebészeti gyakorlatban
a
testüregek
szerveinek
azon
helyzetváltozása, melynek következtében
azok részben vagy egészben a rendes
üregükből előtolulnak a külső bőrrel befedett
állapotban]; lágyéksérv
przepuklinowy, -a, -e – sérvprzepunktować – pontozott vonallal v. pontokkal
szétválasztani
przepust
[1. kanał
umożliwiający
przeprowadzanie wód z jednej strony
nasypu na drugą; 2. otwór, urządzenie
umożliwiające regulowane przepływanie
jakichś
płynów;
3. budowla
lub
urządzenie
wodne
umożliwiające
przeprowadzenie statków, tratew lub
drewna spławianego luzem przez stopień
wodny; 4. przepuszczenie czegoś przez
coś, umożliwienie odpływu czegoś skądś] –
áteresztés, átengedés; csatorna
przepustka [1. dokument zezwalający na wejście
do jakiejś instytucji, wyjście z niej lub
przebywanie na jakimś terenie, lub na
wwóz albo wywóz towarów; 2. ruchoma
przegroda w kanale, umożliwiająca
regulowanie przepływu wody] – engedély;
(na wejście) belépési engedély v. igazolvány;
(na wyjście) kilépési engedély; (do miasta,
na wyjście) kimaradási engedély
przepustne – belépési díj, beléptidíj
przepustnica [1. w silniku tłokowym: urządzenie
regulujące dopływ powietrza, mieszanki
paliwowej, pary wodnej do cylindrów; 2.
w parowozie: urządzenie do otwierania i
zamykania dopływu pary wodnej z kotła
do silnika parowego] – (műsz) áteresztő
szelep
przepustowość [1. (pojemność kanału, ang.
throughput) - w telekomunikacji i
informatyce maksymalna ilość informacji
(mierzonej w bitach) jaka może być
przesyłana
przez
dany
kanał
telekomunikacyjny lub łącze w jednostce
czasu (mierzonej w sekundach). – 2. to jest
najważniejszym aspektem praktycznym,
mającym
wpływ
na
replikację
międzylokacyjną w sieci. Lokacje są w
5589
wygodny sposób określane przez podsieci,
a wybór ten jest podyktowany przede
wszystkim tym, że podsieci są zazwyczaj
dobrze połączone. Oznacza to, że podsieci
są zwykle, ale nie zawsze, efektywnym
sposobem określania lokacji.] – áteresztő v.
átbocsátó képesség; átbocsáthatóság; (inf.)
átviteli sebesség; sávszélesség
przepustowość łącza – (ang.) bandwidth [1.
eredetileg egy kommunikációs csatornán
átvihető
legnagyobb
és
legkisebb
jelfrekvencia különbsége, de a köznyelvben
gyakran azt a maximális adatmennyiséget
értik alatta, ami egy hálózati csatornán
egységnyi idő alatt átmegy, ennek
megfelelően beszélnek kis és nagy
sávszélességről (low/high bandwidth); 2.
sávszélesség; Eredetileg analóg rendszerek
esetén használt fogalom: egy adott analóg jel
maximális és minimális frekvenciájának a
különbségét értjük alatta (pontosabban a
frekvenciatartomány azon szakasza, ahol a
kimenőjel amplitúdója a vonatkoztatási
frekvencián mért értékhez képest legfeljebb
3 dB-lel tér el.). Például az emberi beszéd
alsó
frekvenciája
300 Hz,
a
felső
frekvenciája 3400 Hz, így a sávszélessége:
3400-300=3100 Hz.
Számítástechnikai
értelemben az időegységre eső adatforgalmat
(adat, hang, videó, stb.) értjük sávszélesség
alatt. Számítógépes kommunikációs vonalak
esetén többnyire a Mbit/sec, esetleg kbit/sec
(kbps) egység használatos. Egy ISDN vonal
sávszélessége 64 kbit/sec, egy ATA-100-as
csatolóé pedig 100 Mbyte/sec.]
przepustowość magazynu – raktár áteresztő
képessége
przepustowy, -a, -e – átbocsátó, átengedő
przepuszczalność
(ang.
permeability)
[w
hydrodynamice - zdolność ciała stałego do
przeciekania przez niego płynów (cieczy i
gazów)] – áteresztőképesség
przepuszczalność gruntu [własności filtracyjne
gruntu lub skały - charakteryzuje
zdolność gruntu do przewodzenia wody
(przepuszczalność hydrauliczną gruntu).
Determinuje ona filtrację, gdy pojawią się
warunki powodujące przepływ wody
podziemnej (spadek hydrauliczny będzie
większy od zera). Przepuszczalność gruntu
wyraża się współczynnikiem filtracji.] – a
talaj vízáteresztő képessége [Vízáteresztő
képesség (vízvezető képesség) a víz mozgási
lehetőségének jellemzője. A talajszelvény
Vízáteresztő
képesség
szempontjából
sokszor igen különböző rétegek sorozatából
áll. A szelvény Vízáteresztő képessége
mindig a legkötöttebb vagy legszikesebb,
-
Wersja 01 01 2017
tehát legrosszabb rétegének Vízáteresztő
képességétől függ.]
przepuszczalność tkaniny – az anyag v. szövet
vízáteresztő képessége
przepuszczalny, -a, -e [mający zdolność
przepuszczania przez siebie cieczy lub
gazów] – áteresztő, átengedő; vízáteresztő
przepuszczający wodę – vízáteresztő
przepuszczenie – áteresztés, átengedés
przepuścić (przepuszczę) — przepuszczać
[1. pozwolić komuś przekroczyć jakiś
strzeżony punkt; 2. puścić kogoś jako
pierwszego, ustępując miejsca; 3. mieć
właściwości pozwalające na przenikanie
cieczy,
promieni
świetlnych;
4. spowodować
przechodzenie,
przesuwanie się czegoś przez coś w
określonym celu; 5. pot. roztrwonić,
zmarnotrawić coś; 6. pot. nie zauważyć
czegoś, nie wykorzystać czegoś przez
przeoczenie; 7. pot. darować komuś jego
błędy,
niedopatrzenia;
8. pot.
nie
wykorzystać okazji do nawiązania z kimś
kontaktu seksualnego; 9. pot. poddać coś
lub kogoś określonym działaniom;
10. podziałać czymś na coś w celu
wywołania
określonych
reakcji
fizycznych, chemicznych itp.] – átengedni,
átbocsátani, átereszteni, keresztülereszteni;
odaengedni;
(dawno)
(przebaczać)
megbocsátani, elnézni, elengedni; átszűrni,
lepárolni; elszalasztani, elereszteni v.
elmulasztani;
eltékozolni;
tönkretenni,
eldorbézolni;
(marnować)
elpazarolni,
eltékozolni; (vagyont) elverni
przepuszczać coś przez filtr rozumu – jól át- v.
meggondolni vmit
przepuścić co przez sitko – szitán átszűrni vmit
przepuścić kogo przez bramę – átengedni vkit a
kapun
przepuścić majątek – elherdálni v. elmulatni a
vagyont
przepuścić okozję – elszalasztani az alkalmat
przepuścić pieniądze – elpazarolni v. elherdálni a
pénzt; nyakára hág a pénznek
przepuszczać a. przepuścić powietrze – szelelni
przepuścić przez pytel – (átv.) összecsapni,
gyorsan megcsinákni v. elkészíteni vmit;
átsiklani v. átcsúszni vmin
przepuścić zarobe – elinni a keresetet
przepych [1. rzucające się w oczy bogactwo;
2. wielka ilość, różnorodność czegoś] –
pompa, fényűzés, lukszus, luxus
przepychacz [narzędzie, przyrząd służące do
przepychania czegoś] – pumpa
przepychanie – áttolás, átlökés
5590
przepychanie się – áttörtetés, tolakodás útján való
célbajutás v. odébbjutás
przepyskować (przedyskutować) – kiabálni,
ordítozni; megvitatni
przepyszlin [1. drzewo lub krzew z rodziny
szorstkolistnych; 2. wiecznie zielony,
ozdobny krzew lub drzewo z rodziny
marzanowatych; 3. Gardenia (Gardenia J.
Ellis ) - rodzaj roślin obejmujący ok. 250
gatunków z rodziny marzanowatych.
Pochodzą z tropikalnych rejonów Afryki,
południowej Azji, Australii i Oceanii.
Nazwa pochodzi od nazwiska przyrodnika
Alexandra Gardena (1730-1791) i została
nadana przez Karola Linneusza.] – (növ.)
gardénia (Gardenia J. Ellis )
przepysznie – pompásan, káprázatosan, fényűzően;
nagyon finoman; remekül, nagyszerűen
przepyszny, -a, -e [1. bardzo smaczny;
2. świetnej jakości, wspaniały; 3. bardzo
piękny, ozdobny] – pompás, káprázatos,
fényűző;
nagyon
finom;
nagyszerű,
csodálatos, kiváló, elsőrangú, remek
przepytać — przepytywać [1. zadając pytania,
sprawdzić czyjeś wiadomości z jakiejś
dziedziny; 2. zapytać o coś wiele osób] –
kérdezni;
(przepytywać)
kikérdezgetni;
kikérdezni
przepytać kogoś – feleltetni vkit; kikérdezni vkit
przepytać ucznia – kikérdezni a tanulót
przepytać się — przepytywać się [1. pot.
przepytać
jeden
drugiego;
2. pot.
dopytując się, dowiedzieć się o czymś] –
kikérdezni, kikérdezgetni; tudakozódni v.
kérdezősködni vmi felől v. után; megtudni
vmit (przepytywać się) kérdezősködni
przerabiacz – átdolgozó, átalakító ffi
przerabiacz mas formierskich – formázó masszát
feldolgozó ffi
przerabiać [zob. przerobić] – feldolgozni
przerabianie – átalakítás, átdolgozás; feldolgozás
przerabiarka – feldolgozó gép
przerachować
—
przerachowywać
(zob.
przeliczyć) [1. porachować kolejno od
początku do końca, porachować po raz
drugi;
2. obliczyć
coś
w
innych
wartościach
lub
wielkościach]
–
átszámítani,
átszámolni;
(pieniądze)
megolvasni
przerachować się — przerachowywać się [pot.
zawieść się w swoich przewidywaniach,
nadziejach] – téved a számolásban; elvéti a
számolást
przerachowanie – átszámlálás, elszámolás,
túlszámolás
-
Wersja 01 01 2017
przerachowanie
zwrotu
podatku
–
adóvisszatérítés elszámolása
przerachowanie się – számolási v. számítási hiba
przeradzać [zob. przerodzić] – átalakítani,
újjáteremteni
przeradzić (przeradzę) [przekonywać, oszukać,
zdradzić] – megtanácskozni, tárgyalni (egy
ideig)
przeradzić się – megtanácskozzák egymással;
megtárgyalják
przerafinować
[1. uczynić
przesadnie
wyszukanym; 2. poddać coś rafinacji] –
áttisztítani; kifinomítani; kioktatni, kitanítani
przerafinowanie [zbytnia wymyślność, zbytnie
wyszukanie] – kifinomítás, áttisztítás;
kitanítás
przerafinowany, -a, -e [zbytnio wyszukany, zbyt
wymyślny] – kifinomított, áttisztított;
kitanított
przerastać [zob. przerosnąć] – felülmúlni
przerastać kogoś – túlnőni vkin
przerastały, -a, -e – átnőtt
przerastanie – túlnövés
przeraza [1. chimerokształtne (Chimareiformes) rząd ryb chrzęstnoszkieletowych 2. duża
ryba głębinowa żyjąca w Oceanie
Atlantyckim i w Morzu Śródziemnym] –
(áll.) tengeri macska [a ma élő tömörfejűek
legnagyobbrésze
a
tengeri
macskák
(Chimaeridae) családjába tartozik. A
legismertebb: a tengeri macska (Chimaera
monstrosa L.) ]
przerazić (przerażę) — przerażać [mocno
przestraszyć]
–
megfélemlíteni,
megrémíteni, megijeszteni, elborzasztani;
riasztani
przerazić kogoś – megrémíteni, megrémiszteni vkit
przerazić się — przerażać się [bardzo się
przestraszyć] – megrémülni, elborzadni,
megriadni,
megijedni;
elszörnyedeni;
hátrahőkölni;
visszaborzadni
vmitől;
visszahökkenni, visszahőkölni; visszariadni,
visszarettenni; visszatorpanni
przerazić się czegoś – megrémülni vmitől
przeraźliwie – élesen; szörnyen, borzalmasan,
ijesztően, elképesztően
5591
przeraźliwie głośny, ogłuszający (dźwięk) –
fájdalmasan (fülhasítóan) erős
przeraźliwość
[1.
okropność,
straszność,
obrzydliwość;
2.
makabryczność,
szatańskość, potworność; 3. tragiczność,
monstrualność, drastyczność; 4. koszmar,
ohyda, groza] – élesség (hanggé);
szörnyűség,
borzalom;
tragikusság,
drasztikusság
przeraźliwy, -a, -e [1. taki, który przeraża, budzi
strach; 2. występujący w bardzo dużym
natężeniu] – éles; borzasztó, szörnyű,
ijesztő, rémítő; éles, metsző, sivító, sipító,
rikácsoló; sikoltó, süvítő, ordító, átható
przerażająco – ijesztő, ijesztően; rémítő, rémítően;
borzalmasan
przerażający, -a, -e – dermesztő, ijesztő, rémítő,
megdöbbentő, borzasztó, borzalmas, szörnyű
przerażenie [uczucie nagłego i silnego lęku] –
ijedtség, rémület, megfélemlítés, félelem,
rettegés, borzongás
przerażony, -a, -e [taki, który się przeraził; też:
wyrażający czyjeś przerażenie] – ijedt,
rémült; megijedt, megrémült, megdöbbent,
megijesztett, megfélemlített
przerąb – (baltával készült) lék, lyuk, vágás,
hasadék
przerąbać — przerąbywać [1. rąbiąc, przeciąć
coś na dwie części; 2. rąbiąc, wyciąć w
czymś otwór lub przejście; 3. pot. rąbiąc,
przetrzebić, przerzedzić] – szétvágni,
átvágni (baltával); felvágni, kivágni,
meglékelni, bevágni
przerąbać się — przerąbywać się [pot. rąbaniem
utorować sobie drogę] – utat vág magának
przerąbać się przez las – utat vág magának az
erdőn keresztül v. az erdőben
przerąbanie – szétvágás, átvágás; felvágás,
kivágás, bevágás
przerabanie samochodu – az autó szétvágása v.
szétdarabolása
przerdzewieć [zostać zniszczonym przez rdzę] –
átrozsdásodni,
berozsdásodni,
megrozsdásodni
przerdzewiały, -a, -e [zniszczony przez rdzę] –
berozsdásodott, megrozsdásodott
przeredagować — przeredagowywać [redagując,
zmienić pierwotny tekst, zredagować
powtórnie, na nowo] – átszerkeszteni
przeredagowanie – átszerkesztés
przeregulować
–
újból
szabályozni
v.
megrendszabályozni
przereklamować [powiedzieć o kimś, o czymś
więcej dobrego, niż na to zasługuje] –
agyonhírdetni, túlhírdetni, agyonreklámozni
-
Wersja 01 01 2017
przereklamowanie – agyonhirdetés, túlhirdetés,
túlzott reklámozás
przereklamowany, -a, -e – agyonreklámozott
przereklamowany towar – agyonreklámozott áru
przerębel, przerębla [otwór wyrąbany w lodzie
na rzece, jeziorze, stawie itp.] – lék (a
jégben)
przerobić — przerabiać [1. dokonać pewnych
zmian w gotowej rzeczy w celu jej
ulepszenia; 2. przekształcić jedną rzecz na
inną;
3. wykorzystać
surowiec
na
zrobienie czegoś; 4. zapoznać się z
wyznaczonym
programem,
działem
wiedzy; też: ucząc, wpoić komuś jakiś
zasób wiedzy; 5. przenieść oczka z jednego
drutu na drugi, robiąc dzianinę; 6. wpleść
coś w tkaninę; 7. spędzić jakiś czas,
pracując]
–
(zmienić)
átdolgozni,
átalakítani;
(np.
lekcję,
surowiec)
feldolgozni, gyártani; dolgozni, eldolgozni,
átdolgozni, munkával eltölteni ; elkészíteni,
megcsinálni,
végrehajtani,
teljesíteni;
átkeveri, megkeverni; átgyúrni, összegyúrni
przerobić co na swoje kopyto – átformál v.
átalakít vmit a saját képére
przerobić a. przerabiać coś – átdolgozni vmit
przerobić kogo na strój fason – (átv.) saját tetszés
v. ízlés szerint folmálni át vkit
przerobić kogo na własne kopyto – (átv.) saját
képére formálni v. saját kaptafájára húzni
(rá) vmit
przerobić łopatą – megkeverni v. megforgatni
lapáttal
przerobić a. przerabiać mieszkanie – lakást
átalakítani
przerobić na scenę – színre v. színpadra
alkalmazni
przerobić pierścionek – gyűrűt átalakítani
przerobić zadania – elvégzi v. elkészíti v. teljesíti
feladatát
przerobiła swoją sukienkę – átalakította ruháját
przerobić się [1. pot. zmęczyć się, pracując
ponad siły; 2. pot. dać się oszukać,
wykorzystać] – megváltozni, átvedleni;
(dawno)
fáradtra
dolgozza
magát;
megerőlteti magát a munkában
przerobienie – átalakítás, átdolgozás , feldolgozás
przerobiony, -a, -e – átalakított, átdolgozott;
feldolgozott; összekevert, átgyúrt
przerobiony materiał – feldolgozott anyag
przerobowy, -a, -e – feldolgozásra szoruló, a
feldolgozásra vonatkozó
przerobowy surowiec – feldolgozásra váró
nyersanyag
przerodzenie – átalakítás
5592
przerodzenie się – átalakulás; újjászületés,
terméketlenné válás
przerodzić — przeradzać [zmienić kogoś lub coś
całkowicie] – átlakítani, újjáteremteni
przerodzić się — przeradzać się [zmienić się pod
jakimś
względem]
–
újjászületni;
terméketlenné válni;
przerodzić się, przeradzać się (w co) – fajul
(vmivé)
przerodzony, -a, -e – újjászületett, átalakult; már
nem termékeny, meddő
przeroić (przeroję) – ábrándozgatni, álmodozni,
elálmodozni (egy ideig)
przerojenie – ábrándozás, álmodozás
przerosły, -a, -e; przerośnięty, -a, -e – benőtt,
átnőtt, túlnött
przerosnąć
—
przerastać,
przeróść
[1. przewyższyć wzrostem; 2. przewyższyć
kogoś lub coś pod jakimś względem,
prześcignąć kogoś w jakimś zakresie;
3. nadmiernie wyrosnąć, rozrosnąć się; też
o narządach wewnętrznych: powiększyć
się z powodu zmian chorobowych;
4. rosnąc, przeniknąć przez coś] –
felülmúlni; túlnőni, nagyobbra nőni
przerosnąć kogoś – túlnőni vkin
przerosło matkę o głowę – egy fejjel magasabb az
anyjánál
przerośnięty
[1. nadmiernie
wyrośnięty;
2. przepleciony czymś rosnącym; 3. o
narządach,
tkankach:
nadmiernie
powiększony na skutek choroby] –
felülmúlt; túlnőtt, nagyobbra nőtt
przerost
[1. zwiększenie
się
czegoś
do
nadmiernie
wielkich
rozmiarów;
2. powiększenie się objętości i wagi części
ciała lub narządu; 3. drzewo znacznie
wyższe i szybciej się rozwijające niż inne]
– kinövés, túltengés; (orv.) kinövés
przerost ambicji – túlzott ambíció
przerost ludności – túlnépesedés
przerosty biurokratyczne – a bürokrácia
kinövései; bürokratikus túltengések
przerozkoszny, -a, -e – örömteli, nagyon kellemes
przerozmaity, -a, -e – legkülönbözőbb,
legkülönfélébb
przerozmaita dzika zwierzyna – legkülönbözőbb
v. legkülönfélébb vadhúsok
przerozumować – áttanulmányozni, átgondolni
przerób,
przerobienie,
przeróbka
[1. przerabianie surowca na produkt lub
półprodukt; 2. produkt otrzymany z
przerobionego
surowca;
3. ilość
produktów wykonanych w określonym
czasie] – átalakítás, átdolgozás, feldolgozás;
(zene) átírás
-
Wersja 01 01 2017
przerób ropy naftowej – nyersolaj-feldolgozás
przeróbka [1. pot. powtórne opracowanie czegoś,
przerobienie, przerabianie czegoś poprzez
wprowadzenie pewnych zmian mających
daną rzecz ulepszyć, dostosować do
określonych
potrzeb;
2. pot.
przekształcenie jednej rzeczy na inną;
3. pot. rzecz przerobiona, powtórnie
opracowana
ze
zmienioną
formą;
4. przetworzenie surowca lub półproduktu
na produkt] – átalakítás, átdolgozás;
feldolgozás,
megmunkálás;
(med.)
átdolgozás
[working
through]
[A
pszichoanalitikus terápiában az újratanulás
folyamata,
amelyben
a
személyt
ugyanazokkal
a
konfliktusokkal
szembesítik újra és újra mindaddig, amíg
egyedül is szembe képes velük nézni, és a
valódi életben is kezelni képes őket.]
przeróbka ropy naftowej – kőolajfinomítás
przeróbka sceniczna – színpadi átdolgozás;
feldolgozás
przeróżnie – legkülönfélébb módon
przeróżnorodny, -a, -e – legkülönbözőbb nemű v.
fajtájú
przeróżnorodny asortyment – legkülönbözőbb
választék,
összeállítás,
összeválogatás,
készlet
przeróżny, -a, -e – legkülönbözőbb; változatos
przerwa [1. czas, w którym jakaś czynność lub
jakieś zjawisko chwilowo nie zachodzi, nie
odbywa się; 2. wolny czas między
lekcjami;
3. puste
miejsce,
wolna
przestrzeń, luka w czymś] – szünet,
megszakítás, megszakadás; pauza; (w szkole)
szünidő, szünet (tíz perces); rés, hasadék,
szakadás, megszakadás, hézag; köz, távköz;
(sport) félidő; (orv.) scotoma
przerwa dziesięciominutowa – tízperc, tízperces
szünet
przerwa
między
zapisami
dźwięku
–
felvételkimaradás
przerwa międzylekcyjna – óraközi szünet
przerwa obiadowa – ebédidő, ebédszünet
przerwa podczas pracy – munkaközi szünet
przerwa pracy – munkaszünet
5593
przerwa remontowa – javítási szünet
przerwa technologiczna – technológiai szünet
przerwa w czymś – szünetelni
przerwa w nauce – tanítási szünet
przerwa w nauce ustanowiona przez dyrektora –
igazgatói szünet
przerwa w posiedzeniu – az ülés szünete v.
megszakítása
przerwa w pracy – üzemszünet
przerwać (przerwie) — przerywać [1. rwąc,
przepołowić coś; 2. zrobić wyrwę w
czymś;
3. przeszkodzić
w
czymś,
wstrzymać działanie, tok czegoś na pewien
czas, zakłócić stan czegoś; 4. przestać
wykonywać jakąś czynność przed jej
ukończeniem; 5. przeszkodzić komuś w
mówieniu lub wykonywaniu jakiejś
czynności; 6. przerzedzić rośliny zbyt
gęsto rosnące] – abbahagyni, megszakítani,
szétszakítani; félbeszakítani, megakasztani,
félbehagyni; megszüntetni, beszüntetni;
áttörni;
agyonfárasztani,
túlerőltetni;
ritkítani, megritkítani, egyelni; szaggatni;
szüneteltetni
przerwać ciąże – megszakítani a terhességet;
terhességmegszakítást végeztetni
przerwać front – áttörni a frontot
przerwać komu mowę – félbeszakítani vkit
przerwać komuś w pół słowa – szavába vágni
vkinek
przerwać konia – lovat agyonfárasztani
przerwać/zamknąć księgę żywota – (szó szerint:
becsukta/lezárta életének a könyvét) meghalt
przerwać lot – repülőutat v. repülést megszakítani
przerwać milczenie – megtörni a csendet
przerwać mówcy – szónokot félbeszítani
przerwać podróż – utazást megszakítani
przerwać pracę – beszünteti a munkát
przerwać a. przerywać proces – folyamatot
megszakítani
przerwać a. przerywać program – programot
leállítani, megszakítani
przerwać a. przerywać program z powodu
reklamy – műsort megszakítani reklám miatt
przerwać
rokowania
–
megszakítani
a
tárgyalásokat
przerwać rozmowę – megszakítani a beszélgetést
przerwać tamę a. zaporę – gátat áttörni v.
átszakítani
przerwali pracę a. robotę – félbehagyták a munkát
przerwać się — przerywać się [1. zostać
przerwanym na dwie części; 2. zostać
wstrzymanym, zakłóconym; 3. pot. doznać
wewnętrznego obrażenia na skutek
podnoszenia
wielkich
ciężarów;
-
Wersja 01 01 2017
4. przedostać się przez coś siłą] –
megszakadni, félbeszakadni, abbamaradni;
áttöri magát (vmin); megerőlteti magát,
megszakadni; (inf.) leállni, megszakadni,
abortálni; (przerwa w czymś) szünetelni
przerwać strzelaninę a. ogień – (wojsk) tüzet
szüntetni v. beszüntetni
przerwana
komunikacja
–
megszakított
összeköttetés
przerwanie – áttörés; megszakadás; megszakítás,
megszüntetés, beszüntetés
przerwanie (ang. interrupt) lub żądanie
przerwania (IRQ – Interrupt ReQuest)
[sygnał powodujący zmianę przepływu
sterowania, niezależnie od aktualnie
wykonywanego programu. Pojawienie się
przerwania
powoduje
wstrzymanie
aktualnie wykonywanego programu i
wykonanie
przez
procesor
kodu
procedury obsługi przerwania (ang.
interrupt handler).] – megszakítás
przerwanie ciąży [usunięcie zarodka lub płodu]
– terhességmegszakítás
przerwanie frontu – (wojsk) frontáttörés
przerwanie komunikacji – a közlekedés
fennakadása
przerwanie niemaskowalne (ang. NMI – NonMaskable Interrupt) [specjalny rodzaj
przerwania występujący w większości
architektur procesorów. Tym, co odróżnia
je od zwykłego przerwania, jest brak
możliwości zignorowania (zamaskowania)
go, stąd termin "niemaskowalne".
Obecnie przerwań NMI używa się głównie
do debugowania kodu programów, który
może wyłączać, zwirając obwod zwykłego
przerwania
(np.
kod
systemu
operacyjnego).] – NMI (Non Maskable
Interrupt), Le nem tiltható megszakítás (nem
maszkolható megszakitás)
przerwanie ognia – tűzbeszüntetés; tűzszünet
przerwanie pracy – munkabeszüntetés
przerwanie rokowań – a tárgyalások beszüntetése
v. megszakítása
przerwany, -a, -e – szaggatott
przerycie – keresztülvágás
przeryć – átvágni, keresztülvágni
przeryć się – átvágja, keresztülvágja magát
przerykiwać – fel-felkiáltani; rikkantgatni,
rikoltozni
przerymować – versbe v. rímbe foglalni
przerymować całą drogę na koncert – az egész
koncertutat versbe szedni
przerys – rajzmásolat, átrajzolt rajz
przerys z mapy Andreasa Hindenberga (XVIXVII
w.)
–
Andreas
Hindenberg
felsősziléziai térképész térképének másolata
5594
przerys z mapy Andreasa Hindenberga
przerys z mapy katastralnej – kataszteri térképről
készült rajzmásolat
przerysować — przerysowywać [1. narysować
rysunek powtórnie, dokładnie tak samo
albo narysować coś według wzoru;
2. przesadnie podkreślić, zaakcentować
pewne cechy czegoś] – átrajzolni, lerajzolni;
(przerysowywać) átrajzolgatni, lerajzolgatni
przerysowanie
[1. przesadnie
podkreślona,
wyolbrzymiona
cecha
czegoś;
2. zniekształcenie obrazu fotograficznego
polegające na przesadnie wielkim oddaniu
jego elementów pierwszoplanowych] –
másolat; átrajzolás
przerysowanie kalkowe – pauszmásolatok
przerywacz
[1. urządzenie
służące
do
automatycznego wyłączania i włączania
obwodu prądu elektrycznego; 2. zob.
spoiler] – (műsz., vill.) kikapcsoló,
megszakító; áramszaggató; (rep.) légterelő
przerywać – megszakítani
przerywać (komu) mowę – félbeszakítani (vkivel)
a beszélgetést
przerywać walkę – beszüntetni a harcot
przerywało się – (telefon) megszakadt
przerywalność – megszakíthatóság
przerywalny, -a, -e – megszakítható
przerywanie – megszakítás, átszakítás
przerywanie buraków – (mezőg.) a cukorrépa
egyelése
przerywanie2 – szaggatottan
przerywany, -a, -e [mający przerwy, nieciągły] –
megszakadt; félbeszakadt, nem folyamatos;
megszakított,
átszakított,
abbahagyott,
szaggatott, szakadozott, hézagos
przerywka [ręczne przerzedzanie młodych, zbyt
gęsto rosnących roślin] – (mezőg.) egyelés
przerywnik [1. krótki utwór literacki, muzyczny,
scena filmowa itp. będące wstawką w
obrębie jakiejś większej całości; 2. drobna
-
Wersja 01 01 2017
ozdoba graficzna wprowadzana w tekst
dla oddzielenia zdań lub rozdziałów] –
dalbetét, versbetét, zenei betét vmely műben;
(nyomd.) lénia, díszítő elem, fejdísz
przerządnia – rendező (pályaudvar része)
przerzedły, -a, -e; przerzedniały, -a, -e –
megritkult, meggyérült; felhígult
przerzednąć — przerzednieć – megritkulni,
felhígulni
przerzedzić
(przerzedzę)
—
przerzedzać
[1. zrobić coś rzadszym przez częściowe
wycięcie, wyrwanie czegoś; 2. zmniejszyć
liczebnie] – ritkítani, megritkítani
przerzedzać winorośl – szőlőtőkét hónaljazni
przerzedzić las – erdőt ritkítani
przerzedzić szeregi wojska – megritkítani a
katonák sorait
przerzedzić się — przerzedzać się [1. stać się
rzadszym; 2. zmaleć liczebnie] – ritkulni,
megritkulni
przerzedzanie – ritkítás
przerzedzanie włosów – haj ritkítása
przerzedzony, -a, -e – ritkított, megritkított;
felhígított
przerznąć – átmetszeni, átfűrészelni; elfűrészelni
przerznąć się – átmetsződni, átfűrészelődni;
kinőni, felszínre kerülni
przerzucanie, przerzucenie – átszállítás, átvitel
przerzucenie mostu – hídverés
przerzucenie wojsk – csapatok átszállítása v.
átcsoportosítása v. átdobása
przerzucenie się – áttevődés
przerzucić (przerzucę) — przerzucać [1. rzucić
coś z jednego miejsca na inne, rzucić coś
przez coś, nad czymś albo nad kimś;
2. zarzucić, założyć coś tak, aby zwisało z
drugiej strony czegoś; 3. przełożyć wiele
czegoś
w
pośpiechu,
bezładnie;
4. zorganizować przedostanie się kogoś na
inne miejsce, dostarczenie gdzieś czegoś w
sposób nielegalny; 5. przejrzeć, przeczytać
coś niedokładnie; 6. zmienić komuś
miejsce pobytu, pracy itp.; 7. obarczyć
kogoś czymś] – átdobni, átvetni, áthajítani;
lapozni (könyvben), átfutni, felületesen
átolvasni (könyvet); végignézni; turkálni,
kutatgatni, búvárkodni; átcsoportosítani,
átvetni, átdobni
przerzucić bieg [zmienić prędkość pojazdu przez
zmianę biegu] – a vonat sebességét
változtatni; fékezni v. gyorsítani
przerzucić książkę – átfutni v. átlapozni egy
könyvet, lapozni egy könyvben
przerzucić most – hidat verni
przerzucić most przez rzekę – hidat verni a folyón
5595
przerzucić na kogo obowiązki – áthárítani vkire a
felelősséget
przerzucić a. przerzucać okiem – (könyvet)
végigfutni; gyorsan átolvasni
przerzucić papiery – turkálni, kutatgatni a papírok
közt, felforgatni a papírokat
przerzucić piłkę przez siatkę – átdobni a labdát a
dróthálón
przerzucić przez granicę – átdobni a határon
(ügynököket, kémeket)
przerzucić wojsko na inny front – más frontra
dobni át a hadsereget
przerzucił piłkę przez siatkę – átdobta a labdát a
hálón
przerzucić się — przerzucać się [1. zmienić
zawód, pracę itp.; 2. zostać przeniesionym,
powstać w innym miejscu; 3. pot. o dwóch
lub więcej osobach: mówić coś na
przemian] – átveti magát; átlépni
przerzucić się do innego zawodu – más
fogllkozást választani; foglalkozást cserélni,
átnyergelni
przerzut [1. w medycynie guzy wtórne
nowotworów złośliwych; – 2. jedna z
technik w sztukach walki] – (orv.) áttétel;
átszállítás, átvitel
przerzut nowotworowy lub metastaza (łac.
metastases, gr. μετάσταση = zmiana miejsca)
[guz wtórny nowotworu złośliwego
powstały z komórek pochodzących z guza
pierwotnego] – metasztázis (gör μετάστασις
metasztaszisz v. metasztázis (metastasis)
’(állapot)változás’) v. áttét [1. a rákos
betegség primer helyéről más szervekre,
képletekre történő elterjedését jelenti a
szervezetben; 2. áttétel, az elsődleges
daganatos góc elsodródott sejtjeiből máshol
kialakult, új másodlagos daganat.]
przerzut
nowotworu
–
daganatáttét
v.
daganatáttétel
przerzutka – hidacska, bürü, palló
przerzutka rowerowa [część układu napędowego
roweru odpowiedzialna za zmianę
przełożeń, zamocowana na haku tylnego
widelca ramy] – kerékpár sebességváltó
rendszer; kerékpár váltó
-
Wersja 01 01 2017
przerzutka rowerowa [urządzenie służące do
zmiany biegów w rowerach] – kerékpár
(sebesség)váltó
Przerzutki (Archaeognatha syn. Microcoryphia)
[owady bezskrzydłe mające żuwaczki
zestawione stawowato z głową jedną
płaszczyzną. Na odwłoku przydatki
przedpłciowe, płciowe oraz przydatki
końcowe – boczne i długa nić końcowa.] –
ugró ősrovarok (Archaeognatha)
przerzutnia [przerzucenie do następnego wersu
wyrazu lub kilku wyrazów należących
treściowo do wersu poprzedniego] – (ir.)
enjambement; áthajlás, átkötés: a vers
szövegének olyan tagolása, hogy a sorvég
szorosan egybetartozó szavakat választ el
egymástól
przerzynanie – átvágás, átmetszés
przerzynanie się – keresztüljutás, kinövés
przerzynanie się zębów – fogzás
przerżnąć — przerzynać [1. rżnąc, przedzielić
coś; też: przedziurawić coś na wylot;
2. przedzielić coś na połowę, przejść przez
środek, w poprzek czegoś; 3. pot. przegrać
w grach hazardowych] átlyukasztani,
kilyuksztani, átfúrni, átvágni vmit; átvágni,
keresztülmenni; félbevágni, kettévágni,
szétválasztani, hazárdjátékban eljátszani
przerżnąć się — przerzynać się [zwykle o rzece,
strumieniu: przedostać się przez coś,
pokonawszy przeszkodę] – átjutni, átmenni,
átérni vmin keresztül
przes rady ministrów – miniszterelnök, (dawno)
minisztertanács elnöke
przesada
[1. wyolbrzymione
ujęcie,
przedstawienie czegoś; 2. nienaturalność,
pretensjonalność, afektacja] – túlzás,
nagyzolás,
nagyítás;
dagályosság,
fellengzősség; szertelenség
przesadnie – túlságosan, túlozva, túlzóan,
túlzottan; nagyítva; fellengzősen, dagályosan
5596
przesadność – túlzás, nagyítás
przesadny, -a, -e [taki, który przesadza,
charakteryzuje się przesadą] – szertelen,
túlságos, túlzott, túlzó, túlhajtott; fellengzős,
dagélyos
przesadzać (zob. przesadzić) – (wyolbrzymiać)
túlozni, eltúlozni; felnagyítani; (rośliny)
átültetni, áthelyezni
przesadzasz! – túlzol!
przesadzać roślin – növényeket átültetni
przesadzać wolny software – szabad szoftvert
átvenni
przesadzać do niemożliwości – a lehetetlenségig
túlozni
przesadzać się w grzecznościach – túlzottan
udvariaskodni
przesadzać się w pochwałach – túldícsérni,
agyondícsérni,
ömlengeni,
agyba-főbe
dícsérni
przesadzać się w pochwałach nad kim/czym –
feldícsérni, agyonmagasztalni vkit/vmit;
áradozni, ömledezni vkiről/vmiről; ki nem
fogy a dicséretéből; csupa dícséret v.
elismerés vki/vmi iránt; dicsérettel árasztani
el vkit/vmit
przesadzający, -a, -e – túlzó
przesadzanie – átültetés; túlzás
przesadzanie drzew – fák átültetése
przesadzanie roślin – növények átültetése
przesadzić1 — przesadzać [wykopać roślinę z
ziemi i umieścić w innym miejscu] –
átültetni; átv. elveti a sulykot; tódítani
przesadzić a. przesadzać coś – átültetni vmit
przesadzić drzewo – fát átültetni
przesadzić2 — przesadzać [1. posadzić kogoś
gdzie indziej; 2. przenieść kogoś przez coś,
pomóc komuś przedostać się na drugą
stronę czegoś] – leültetni, elhelyezni (vkit);
átjuttatni, segíteni átjutni
przesadzić kogo przez płot – átsegíteni vkit a
kerítésen
przesadzić3 —
przesadzać [przeholować,
przejaskrawić, wyolbrzymić] – rikító v.
túlságosan éles v. túlzott színekben festeni,
lefesteni; eltúlozni, túlzásba vinni; nagyítani;
nagyzolni; túlságba vinni
przesadzić4 — przesadzać [przeskoczyć, przebiec
skokami] – átugrálni, átugrani
przesadzić mur – átmászni a falon
przesadzić rów – átugrani az árkot, árkot ugrani;
átugorja az árkot
przesadzony,
-a,
-e
[przejaskrawiony,
wyolbrzymiony] – túlzott, túlzásba vitt;
túlságos
-
Wersja 01 01 2017
przesączalny, -a, -e [dający się przesączyć] –
átszivárgó, átszűrődő
przesączyć — przesączać [przepuścić ciecz przez
filtr] – átszűrni, átszivárogni
przesączyć się — przesączać się [1. o cieczach:
przesiąknąć przez ciało porowate; 2. o
świetle, dymie itp.: przeniknąć, przedostać
się przez coś z trudnością] – szűrődni;
átszűrődni
przesąd [1. wiara w tajemnicze, nadprzyrodzone
związki między zjawiskami, w fatalną moc
słów, rzeczy i znaków; też: praktyki
wynikające z tej wiary; 2. mocno
zakorzenione, błędne przekonanie] –
tévhit; (zabobon) babona; (uprzedzenie)
előítélet, elfogultság; (med.) előítélet
[prejudice] [Előzetes ítéletalkotás valami
jóságáról vagy rosszaságáról, általában
minden alap nélkül. Szilárd attitűd, amely
nem tárgya a szabad és ésszerű
megvitatásnak,
és
ellenáll
a
megváltoztatásnak.]
przesądnie – babonásan; elfogultan, előítéletektől
telve
przesądność – babonákban v. előítéletekben való
hit; elfogultság
przesądny, -a, -e [wierzący w przesądy; też:
będący objawem przesądów] – babonás;
elfogult, előítéletekkel telt
przesądy burżuazyjne – polgári előítéletek
przesądy rasowe – faji előítéletek
przesądy starego społeczeństwa – a régi
társdadalom előítéletei
przesądzenie – átszűrés, átszitálás
przesądzenie się – átszűrődés, megszitálódás
przesądzić — przesądzać [1. z góry coś osądzić;
2. mieć decydujący wpływ na coś] –
elítélni, ítéletet hozni; előre biztosítani
przesądzony, -a, -e – elítélt; előre ítélt, eldöntött
przeschnąć — przesychać [1. stać się suchszym;
2. stać się zbyt suchym] – kiszáradni,
átszáradni, megszáradni
przeschnięcie – kiszáradás
przeschnięty, -a, -e przeschły, -a, -e [1. taki,
który stracił część wilgoci; 2. taki, który
stał się zbyt suchy] – elszáradt, nagyon
száraz
przesejmikować
–
(hist.)
megyegyűlésen,
képviselőválasztó gyűlésen tölteni egy időt
przefulać (pieniądze) [przepuścić] [Teatr Śląski
im
Stanisława
Wyspiańskiego
w
Katowicach] – átengedni, átbocsátani (pénzt)
przesiać — przesiewać [1. przepuścić coś przez
sito; 2. pot. wybrać jednostki, rzeczy
najlepsze przez selekcję, eliminację; 3. pot.
zweryfikować
coś
pod
względem
5597
prawdziwości] – átszitálni, átrostálni;
megrostálni
przesiać a. przesiewać mąkę – lisztet szitálni
przesiać się — przesiewać się [zostać
przesianym] – átszitálódni, átrostálódni
przesiadać, przesiąść z + B. na + T. – átszállni,
átülni
przesiadać a. przesiąść się na coś – átszállni vmire
przesiadanie – átszállás
przesiadanie się – átszállás
przesiadka [przesiadanie się w czasie podróży,
przejście z jednego środka lokomocji do
innego] – átszállás; (miejsce) átszállóhely
przesiadkowy, -a, -e – átszállási, átszállóprzesiąść się — przesiadać się [1. usiąść gdzie
indziej; 2. zmienić podczas podróży
środek lokomocji] – átszállni (járműre)
przesiąść się na inny pociąg – átszállni másik
vonatra; másik vonatra szállni
przesiaduje u mnie po całych dniach – egész
napokat elüldögél nálam v. nálam tölt
przesiadywać (przesiaduje) [siedzieć, przebywać
u kogoś lub gdzieś często, długo] –
(pozostawać gdzieś) üldögélni; elüldögélni,
időzni, gubbasztani; ülni vmeddig vhol
przesiadywać ciągle w domu – állandóan otthon ül
przesiadywanie – üldögélés, időzés
przesianie – átszitálás, átrostálás
przesiąkalność, przesiąkliwość – (vegyt.) áteresztő
képesség, permeábilitás
przesiąkalny, -a, -e [przepuszczający wilgoć,
płyny]; przesiąkliwy, -a, -e – áteresztő,
nedvességátbocsátó, permeabilis
przesiąkanie – átszivárgás, átszűrődés, transsudatio
przesiąkliwość gleby – a talaj nedvességáteresztő
képessége
przesiąknąć — przesiąkać [1. o wilgoci, cieczy,
woni itp.: wsiąkając, przedostać się przez
coś, do czegoś; 2. zostać przepojonym
wilgocią, cieczą, wonią itp.; 3. przyswoić
sobie coś w sposób dogłębny] – szivárogni,
átszivárogni, átívódni, átszűrődni; megtelni,
teleszűrődni, átitatódni; kiszivárogni
przesiąknąć czym – megtelni, átitatódni vmivel
przesiąknąć przez co – átszűrődni vmin (keresztül)
przesiąknięty, -a, -e; przesiąkły, -a, -e – áthatott,
átívódott, telítődött, átjárt
przesiąść (się) (przesiądę, przesiądzie) – átszállni,
átülni
przesiąść się — przesiadać się [1. usiąść gdzie
indziej; 2. zmienić podczas podróży
środek lokomocji] – átszállni, átülni
przesiąść się na wąskotorówkę – keskenyvágányú
vasútra átszállni
-
Wersja 01 01 2017
przesiec (przesiekę, przesiecze) ― przesiekać –
átvagdosni, elvagdosni, átvágni, széthasítani
przesiec się – átvágja magát vmin; áttolakodni
przesiedlanie,
przesiedlenie
–
áthelyezés,
átköltöztetés, áttelepítés
przesiedlenie się – átköltözés, átköltözködés;
áttelepülés
przesiedleniec [ten, kto został przesiedlony lub
przesiedlił się]
– telepes, áttelepülő;
kivándorló
przesiedleńczy, -a, -e – áttelepülő, kivándorló
przesiedlić — przesiedlać [przenieść kogoś na
inne miejsce stałego pobytu] – áttelepíteni,
átköltöztetni, áthelyezni
przesiedlić się — przesiedlać się [zmienić miejsce
stałego pobytu] – áttelepülni, áttelepedni,
átköltözködni
przesiedzieć [1. nie ruszyć się przez jakiś czas z
miejsca; 2. pozostać gdzieś przez dłuższy
czas] – elücsörögni, elüldögélni
przesiedzieć cały dzień – egész nap otthon
ücsörögni v. csücsülni
przesieka [wycięty w lesie, niezadrzewiony pas] –
erdei csapás, ösvény, vágás
przesiekanie – átvágás, elvágás, szétvágás
przesiewacz [1. siatka używana do przesiewania
ziemi kompostowej, piasku, dawniej także
ziarna zbóż; 2. maszyna do rozdzielania
materiału sypkiego według wielkości
ziaren] – átrostáló, átszűrő ember; (műsz.)
szita, rosta, szitadob, szűrőszita, pitle,
malmok; agyagrosta
przesiewanie – átszitálás; megrostálás, átrostálás
przesiewany, -a, -e – megszitált, átszitált;
megrostált, átrostált
przesiewski, -a, -ie – pelyva, korpa
przesiewnik – rosta, szita
przesięk [płyn surowiczy przenikający z naczyń
krwionośnych do tkanek i jam ciała] –
(orv.) izzadmány
przesilenie [1. moment przełomowy, krytyczny w
czymś; 2. przełomowy okres choroby
następujący po jej najcięższym stadium;
3. moment, w którym Słońce osiąga
największe odchylenie od równika; 4.
Jedna z dwu chwil w roku kiedy punkt na
ziemi, nad którym słońce znajduje się w
zenicie jest najbardziej odległy od
równika. Zwykle ma to miejsce 21
czerwca i 22 grudnia. Noc jest wtedy
najkrótsza lub najdłuższa zależnie od tego
bliżej którego z dwóch punktów się
znajdujesz.; 5. zob. kryzys] – erőfeszítés,
túlfeszítés; válság, krízis, döntő fordulat;
(csill.) napforduló
przesilenie choroby – a betegség krízise
5598
przesilenie dnia z nocą – napéjegyenlőség
przesilenie gabinetowe – kormányválság
przesilenie letnie [przesilenie przypadające na
koniec czerwca, gdy Słońce znajduje się
najbliżej bieguna północnego] – nyári
napforduló
przesilenie rządowe – kormányválság
przesilenie zimowe [przesilenie przypadające na
koniec grudnia, gdy Słońce znajduje się
najbliżej bieguna południowego] – téli
napforduló
przesilić [na skutek nadmiernego wysiłku
nadwerężyć coś] – elfárasztani, elgyengíteni
przesilić się — przesilać się [przejść przez punkt
zwrotny, przełomowy] – túlságosan
elfáradni v. kifáradni, elgyengülni
przesiodłać – átnyergelni
przeskakać (przeskakaczę) – sokat ugrálni;
ugrabugrálni
przeskakiwać z tematu na tematu – témáról
témára csapongani
przeskakiwanie — przeskoczenie – átugrás; (vicc)
ugratás
przeskładać [złożyć na nowo tekst po dokonaniu
w nim zmian] – (nyomd.) átszedni
przeskoczyć — przeskakiwać [1. skoczyć z
jednego miejsca na inne, skoczyć przez
coś; 2. przejść nagle, gwałtownie od jednej
rzeczy do drugiej; 3. pokonać jakąś
przeszkodę, przesunąć się z jednego
miejsca na inne szybko i sprawnie; 4. pot.
o współpracujących w ruchu elementach,
częściach czegoś: nie zatrzymać się w
odpowiednim miejscu; 5. pot. pominąć,
opuścić coś; 6. pot. dać sobie radę z kimś, z
czymś, znaleźć sposób na coś] – átugrálni,
átugrani; sp ugratni
przeskoczyć coś – átugrani vmit
przeskoczyć kogo w awansie – átugrani vkit az
előléptetésben
przeskoczyć poprzeczkę – átugrani a lécen
przeskoczyć przez plot – átugorni a kerítést
przeskoczyć rów – átugorni az árkot, árkot ugrani
przeskok [1. skok przez coś; 2. nagłe przejście od
jednej rzeczy do drugiej; 3. szybkie
przesunięcie się z jednego miejsca na inne]
– ugrás, átugrás; (zmiana nagła) ugrásszerű
változás, hirtelen átmenet
przeskrobać [pot. popełnić drobne przewinienie]
— przeskrobywać – lekaparni, levakarni;
hibát követni el, vétkezni, sokad megenged
magának, kirúg a hámból
przeskrobanie – lekaparás, levakarás
przeskrobanie czegoś – vmi lekaparása
-
Wersja 01 01 2017
przeskubać — przeskubywać – megkopasztani,
megtépni
przesłać1 (prześlę, prześle) — przesyłać [posłać,
wysłać
coś
dokądś]
–
elküldeni,
megküldeni, átküldeni, átutalni
przesłać co pocztą – postán szétküldeni, kipostázni
przesłać co pod czyim adresem – vkinek a címére
küldeni vmit
przesłać a. przesyłać coś pocztę – postán küldeni
vmit
przesłać co przez pocztę – postán küldeni vmit
przesłać pieniądze – pénzt küldeni
przesłać rachunek na coś – számlát küldeni
przesłać ukłony – üdvözletet küldeni
przesłać ustawę do zaopiniowania – törvényt v.
jogszabályt véleményezésre küldeni
przesłać wiadomość pocztą elektroniczną –
híreket v. újságot elektronikus postával
elküldeni
prześlij mi dane mailem – küld át az adatokat emailen
przesłać2 (prześcielę) — prześciełać, prześcielać
[posłać łóżko, tapczan na nowo, w inny
sposób] – megvetni, megágyazni
przesłać łóżko – ágyat vetni, megvetni az ágyat
przesłać ukłon – üdvözöltet vkit; üdvözletét küldi
vkinek; tiszteletét fejezi ki vkinek
przesłania wysokiej jakości sygnału video –
nagyminőségű videojelek küldése
przesładzanie – túlédesítés
przesłanianie [w programowaniu, to właściwość
występująca w językach programowania,
polegająca na tym, iż deklarowany i
definiowany w pewnym bloku (np.
podprogramie, instrukcja blokowej itp.)
obiekt lokalny (np. stała, zmienna,
podprogram
itp.),
o
nazwie
(identyfikatorze) identycznym z pewnym
obiektem zewnętrznym (globalnym), staje
się w tym bloku widoczny i wszystkie
odwołania
występujące
w
kodzie
źródłowym realizowane za pomocą
wybranej nazwy w obrębie tego bloku, są
kierowane do obiektu lokalnego (element
przesłaniający),
natomiast
obiekt
zewnętrzny staje się w danym bloku
niewidoczny, tzn. nie można się do niego
odwołać wprost, za pomocą jego nazwy
(element przesłaniany).] – árnyékolás,
zavarkiküszöbölés, szűkítés, kitartás; takarás,
fedezés
przesłanianie pola magnetycznego – mágneses
árnyékolás; zavart keltő, külső mágneses
erőtér elleni védelem
przesłanie1 [1. główna myśl, idea zawarta w
jakimś utworze literackim, filmie, w
5599
czyjejś wypowiedzi itp.; 2. wypowiedź,
pismo mające uroczysty charakter,
skierowane do ogółu przez wybitną
osobistość z jakiejś szczególnej okazji;
3. zakończenie utworu poetyckiego będące
dedykacją lub bezpośrednim zwrotem do
określonej osoby] – elküldés, átküldés,
megküldés
przesłanie2 – megágyazás, újraágyazás
przesłanka [1. okoliczność sprzyjająca realizacji
pewnych zamiarów; 2. zdanie stanowiące
punkt
wyjścia
wnioskowania;
3. okoliczność, fakt mające znaczenie dla
postępowania sądowego] – előfeltétel;
(bölcs) előfeltétel, előzmény, előfeltevés,
premissza
przesłany1, -a, -e – elküldött, átküldött
przesłany2, -a, -e – megágyazott
przesławny, -a, -e [bardzo znany] – híres,
nevezetes, nagyhírű
przesłodki, -a, -ie – túlédes, nagyon édes
przesłodki piesek – aranyos kiskutya
przesłodzenie – túlédesítés
przesłodzić — przesładzać [1. zanadto osłodzić;
2. uczynić coś ckliwym] – túlcukrozni,
túlédesíteni
przesłona – lepel, fátyol
przesłonić — przesłaniać [1. pokrywając coś,
oddzielić, przegrodzić coś od czegoś; też:
okryć
lekką
zasłoną;
2. utrudnić
zauważenie czegoś, poznanie prawdy] –
eltakarni, elfedni, elpalástolni
przesłonić się — przesłaniać się [zostać
przesłoniętym, zakrytym] – elfödi v.
eltakarja v. elpalástolja magát
przesłonięty, a, -e – fátyolos
przesłuch [1. zakłócenie występujące przy
przesyłaniu
sygnałów,
nie
tylko
fonicznych, od których pochodzi jego
nazwa (np. w telefonii, radiofonii), rodzaj
przeniku. 2. Przenikanie sygnału z
jednego kanału do innego kanału. W
przypadku przesyłania danych jego efekt
jest bardzo negatywny. W systemach
kablowych
przesłuch
pochodzi
od
sąsiadujących ze sobą par kabli.] –
kihallgatás; áthallás [az a jelenség, amikor
egy átviteli rendszer valamelyik (zavart)
csatornájában a másik (zavaró) csatornából
származó hangfrekvenciás feszültség is
megjelenik]; a műsorjel "átszivárgása" két
szomszédos csatorna között [Mivel a
térhatású hangátvitel azon alapul, hogy a két
csatorna műsorát egymástól elválasztva
dolgozzák fel - Sztereofónia -, az áthallás
rontja a térhatást. Az áthallási csillapítás azt
fejezi ki, hogy mennyivel nagyobb a
-
Wersja 01 01 2017
műsorjel
a
szomszéd
csatornából
átszivárgott,
nemkívánatos
jelnél.
Hanglemezek áthallási csillapítása 25, a
sztereó rádióadásoké 40 decibelt érhet el. A
CD-játszók, DAT-magnók áthallása 90dB.]
przesłuch linearny – lineáris áthallás
przesłuch pośredni – érthetetlen áthallás
przesłuch (przenik) zbliżny – közelvégi áthallás
przesłuch wstęgi bocznej – oldalsáváthallás
przesłuchać — przesłuchiwać (przesłuchuje)
[1. posłuchać czegoś, czyjegoś występu itp.
w celu sprawdzenia; też: sprawdzić
poprzez zadawanie odpowiednich pytań,
czy osoba ubiegająca się o coś posiada
odpowiednie kwalifikacje; 2. prowadząc
śledztwo, wypytać kogoś o szczegóły
dotyczące
sprawy;
3. daw.
przeegzaminować]
–
végighallgatni,
vallatni, kivallatni, kihallgatni; (dawno)
kikérdezni, levizsgáztatni
przesłuchać podejrzanego – gyanúsítottat
kihallgatni
przesłuchać świadka – tanút kihallgatni
przesłuchać ucznia – kikérdezni a tanulót
przesłuchać świadników – kihallgatni a tanúkat
przesłuchanie – kihallgatás, meghallgatás,
akusztikai kipróbálás (beszéd, ének); vallatás
przesłuchiwanie – vallatás; kihallgatás, kivallatás
przesłużyć [1. spędzić pewien czas w służbie
państwowej; 2. przebyć gdzieś, służąc
komuś, pracując u kogoś] – szolgálni,
szolgálatban eltölteni bizonyos időt
przesłużyłem 10 lat – tíz évig szolgáltam,
leszolgáltam tíz évet
przesłyszeć się [niedokładnie coś usłyszeć] –
rosszul hallani
przesmarować — przesmarowywać [przetrzeć
coś smarem; też: posmarować coś na
nowo lub innym smarem] – kenni,
megkenni, megzsírozni
przesmażyć
—
przesmażać
[1. smażąc,
przerobić,
przetworzyć;
2. smażąc,
przetrzymać zbyt długo, zbytnio usmażyć,
pogarszając jakość potrawy; 3. pot.
trochę, niedługo posmażyć] – átsütni
(tűzön, kemencében)
przesmradzać — przesmrodzić – bebüdösíteni,
megbüdösíteni
przesmyk (zob. międzymorze, istm) [1. wąskie,
ciasne przejście np. między skałami,
budynkami; 2. wąski pas lądu między
dwoma obszarami wód; też: wąski pas
wody dzielący dwa lądy; 3. łow. szlak w
leśnych
zaroślach,
którym
zwykle
przechodzi zwierzyna] – (gör.) isztmosz;
szoros, földszoros, a tengerbe nyúló keskeny
5600
földnyelv,
tengerszoros;
szurdok,
hegyszoros, hasadék; (erdei) csapás, ösvény
przesmyk w ścianie – falszoros
przesmykowy, -a, -e – szoros-, szoros jellegű
przesnuć – átszőni, átfonni; (átv.) elálmodozni
vmiről
przesnuć się – átszövődni, átfonódni
przesolenie – elsózás, túlsózás
przesolić — przesalać [1. dodać zbyt dużo soli do
czegoś; 2. pot. przesadzić, przebrać miarę
w czymś] – elsózni, túlsózni, agyonsózni;
(átv.) elsózni, elrontani
przesolić zupę – elsózni a levest
przesortować [sortując, podzielić coś według
jakości] – szétválogatni, osztályozni
przespacerować [spędzić pewien czas na
spacerze] – elsétálni, átsétálni
przespacerować się [odbyć spacer] – elsétálni,
sétálni egyet, elsétálgatni
przespać (prześpi) — przesypiać [1. spędzić jakiś
czas na spaniu; 2. śpiąc, przeczekać coś;
3. śpiąc, przepuścić właściwy moment;
4. pot. w porę nie zareagować na coś] –
szundítani, átaludni
przespać się — przesypiać się [zażyć trochę snu]
– (egy kicsit) kialudja magát; átaludni;
elszenderülni
przespać się z kimś – lefeküdni vkivel
przesrebrzać — przesrebrzyć – beezüstözni,
ezüsttel bevonni
przesrebrzać się — przesrebrzyć się –
beezüstöződni, ezüsttel bevonódni
przestać1 (przestanę, przestanie) — przestawać
[1. przerwać jakąś czynność; 2. utracić
możność odbierania jakichś wrażeń
zmysłowych; 3. o jakimś stanie, procesie
itp.: skończyć się] – (przerwać, zaprzestać)
abbahagyni, megszüntetni, félbeszakítani,
félbehagyni; megszűnni …-ni; megmaradni
vmi mellett, megelégedni vmivel
przestać a. przestawać (coś) robić – megszűnik
(vmit) csinálni
przestać cierpieć – (átv.) már nem szenved többé;
megszűnt szenvedni
przestać mówić – elhallgatni; már nem beszél
przestać na czym – megelégedni vmivel; kitartani
vmi mellett
przestać na małym – a kevéssel is megelégedni
przestać obowiązywać – hatályát veszti (przestać
obowiązywać 30 kwietnia 2008 – 2008.
április 30-án hatályát veszti)
przestać żyć – megszűnik élni; meghal
przestał oddychać – leállt a légzése
przestało padać – elállt az eső; már nem esik
-
Wersja 01 01 2017
przestać2 (przestoi, przestoje) [pot. spędzić pewien
czas, stojąc; też: stojąc, przeczekać coś] ―
przestawać – álldogálni, ácsorogni
przestać się [pot. o jedzeniu, zwłaszcza
gotowanym: stojąc zbyt długo, stracić
smak] – elállni; megszűnni
przestałem kilka godzin po bilet – néhány órán
keresztül álldogáltam a jegyért
przestań! – hagyd abba! hallgass! csönd!
przestań już! – hagyd már abba!
przestań klekotać! – (átv.) ne kerepelj! hagyd abba
a szószátyárkodást! ne fecsegj!
przestały, -a, -e [pot. o roślinach, owocach:
przejrzały; też o potrawach: niesmaczny
na skutek zbyt długiego przetrzymywania]
– állott, romlott
przestanek [daw. zaprzestanie czegoś, przerwa w
czymś] – szünet, megszalítás
przestanie1 – vminek abbahagyása
przestanie2 — przestawanie – ácsorgás, állás,
álldogálás
przestankować [stawiać znaki przestankowe;
też: stosować przerwy w mowie] – kitenni
az írásjeleket; központozni
przestankowanie [zasady użycia
znaków
przestankowych] – jelrakás, interpunkció;
pontozás
przestankowy, -a, -e – interpunkciós
przestarzałość – avultság, elavultság, archaizmus,
elavulás, elöregedés
przestarzały, -a, -e [1. taki, który wyszedł z
użycia, ze zwyczaju, z mody; 2. wyznający
staroświeckie zasady, poglądy itp.] –
elavult, régies, idejétmúlt, divatjamúlt; ódon,
ócska, lejárt; elévült; túlhaladott
przestarzały punkt widzenia – túlhaladott
álláspont
przestarzały wyraz – elavult kifejezés, archaizmus
przestawać1 (przestaje) [1. obcować, zadawać się
z kimś; 2. zadowalać się tym, co się ma,
ograniczać się do czegoś] – (przestać)
(przerwać,
zaprzestać)
abbahagyni,
megszüntetni;
(z
kim)
barátkozni,
összebarátkozni (vkivel)
przestawać z Bogiem – megbarázkozni Istennel
przestawać z fortuną – összebarázkozni a
szerencsével
przestawać z kim/czym – leállni v. barátkozni
vkivel/vmivel
przestawać z ludźmi – összebarázkozni az
emberekkel
przestawać z młodymi – fiatalokkal barátkozni
przestawać2 – megállni
przestawianie, przestawienie – átállás, áthelyezés,
áthelyezgetés, áttevés, áttétel, helyváltozás,
5601
helyváltoztatás; (gram) szórendi változtatás,
metatézis, inverzió
przestawić
(przestawię,
przedstawisz)
—
przestawiać +Ac=T. [1. umieścić, postawić
coś w innym miejscu; 2. zmienić porządek
ustawienia, ułożenia czegoś; 3. zmienić
położenie elementów jakiegoś urządzenia
lub zmienić sposób, zakres jego pracy;
4. pot. zmienić podstawy, założenia,
zasadniczy kierunek czegoś; 5. pot.
zbudować coś inaczej, na nowo, w innym
miejscu, budując, przerobić coś] –
átrendezni, áthelyezni, átállítani; áttenni,
átrakni
przestawić do akceptacji – elfogadásra,
jóváhagyásra benyújtani v. felterjeszteni
przestawić dokument – okiratot bemutatni v.
felmutatni
przestawić się — przestawiać się [1. pot. ulec
przestawieniu – zmianie uszeregowania,
kolejności; 2. pot. o jakimś urządzeniu,
mechanizmie lub jego częściach: ulec
przestawieniu; 3. pot. przejść do innego
rodzaju działania w danej dziedzinie,
zmienić
dotychczasowy
sposób
postępowania] – átrendeződni, áthelyeződni,
átállítódni
przestawienie produkcji przemysłowej – az ipari
termelés átállítása
przestawienie zwrotnicy – váltóállítás; a váltó
átállítása
przestawka [przestawienie głosek lub sylab w
wyrazie] – (nyelvt.) hangváltás
przestawnik – (műsz.) váltókar
przestawnik automatyczny [urządzenie do
automatycznego przestawiania zwrotnicy
regularnie po przejeździe kilku wozów,
stosowane np. w podszybiach] – automata
sebességváltó v. váltókar
przestawny, -a, -e [dający się przestawiać,
przesuwać] – átállítható, áthelyezhető,
megváltoztatható
przestąpić — przestępować [przejść nad kimś,
nad czymś, przez kogoś, przez coś,
stawiając jeden krok] – átlépni, átmenni;
(dawno) áthágni (törvényt), vétkezni,
kihágást követni el, bűnözni
przestąpić próg – átlépni a küszöböt
przestąpienie – átlépés, átmenés, belépés, átállás
przestemplować – átpecsételni, újrabélyegezni
przestemplować bilety – jegyeket átpecsételni
przestemplować
znaczek
pocztowy
–
postabélyeget átpecsételni
przesterować – torzítani, gerjeszteni (hangot,
mikrofont, erősítőt)
-
Wersja 01 01 2017
przesterować mikrofon wokalny – vokális
mikrofont gerjeszteni
przesterowanie – túllövés, jeltúlemelkedés
przesterowanie (mikrofonu) – túlvezérlés
(mikrofoné)
przesterowanie dźwięku – hangtúlvezérlés
przestębnować, przestebnować [przeszyć coś
ściegiem
tworzącym
pojedynczą,
nieprzerwaną linię] – láncöltéssel v.
huroköltéssel átvarrni
przestęp [1. roślina o drobnych kwiatach,
długiej, pnącej się łodydze i zgrubiałym
korzeniu stosowanym w lecznictwie;
2. krok niektórych zwierząt, polegający na
stawianiu nóg w taki sposób, że trop nogi
tylnej znajduje się nieco przed tropem
nogi przedniej; też: ślad, trop tego kroku]
– (növ.) gönye [Diószegiék így nevezték a
kabakbogyót]
Przestęp biały (Bryonia alba L.) [gatunek roślin
należących do rodziny dyniowatych.
Występuje w Europie (Dania, Szwecja,
Austria), a także w Iranie i Północnej
Afryce. W Polsce był dawniej rośliną
uprawianą (po raz pierwszy pojawił się
ok. XVI w.), rozprzestrzenił się w
środowisku, jako uciekinier z uprawy i
obecnie jest rośliną pospolitą. Występuje
na całym niżu i w niższych położeniach
górskich. Status gatunku we florze Polski:
kenofit, agriofit. Według biologów na
obszarach chronionych jest rośliną
niepożądaną
jako
gatunek
obcego
pochodzenia, konkurujący z gatunkami
rodzimymi
i
wypierający
je
ze
środowiska] – Fekete földitök (Bryonia
alba)
Przestęp dwupienny (Bryonia dioica Jacq.) [1.
bylina z rodziny dyniowatych. Występuje
w środkowej i południowej Europie oraz
w Anglii i Danii. Gatunek rzadko
uprawiany i dziczejący, (kenofit). Roślina
rzadka. 2. jak też przestęp biały (Bryonia
alba) są podobnymi do siebie wieloletnimi
roślinami z rodziny dyniowatych. Na
długiej (do 300 cm), pnącej łodydze z
wąsami czepnymi wyrastają 5-klapowe
liście. Kwiaty są zielonkawobiałe (u p.
dwupiennego kwiaty męskie i żeńskie
występują na różnych roślinach), a owoce
(jagody) przestępu białego są czarne,
przestępu dwupiennego czerwone. Jagody
są bardzo trujące.] – Piros földitök, Kétlaki
gönye (Bryonia dioica)
5602
Przestęp dwupienny (Bryonia dioica Jacq.
przestępca [1. osoba, która złamała prawo; 2.
każdy człowiek rodzi się niewinną osobą,
ale ma w sobie wrodzone skłonności do
czynienia tego, czego czynić nie powinien do złego. To dążenie do złego zaczyna się
tuż po urodzeniu osobnika i czyni go
świadomym przestępcą. Człowiek musi
poznać, że nic dobrego w nim nie mieszka,
i musi zmienić swoją naturę, ale to może
uczynić tylko przy pomocy Zbawiciela,
którym jest Jezus Chrystus. Człowiek
czyniący to bez Chrystusa, staje się tylko
człowiekiem
moralnym,
ale
nie
zbawionym.
Każdy
człowiek
jest
przestępcą Zakonu.], przestępczyni –
bűnös, bűnöző, merénylő, bűncselekmény
elkövetője, tettes, bűntettes, gonosztevő
ffi/nő
przestępca kryminalny – büntetőjogi felelősségre
vonható bűnöző, gonosztevő
przestępca wojenny – háborús bűnös
przestępczość [popełnianie przestępstw; też: ogół
przestępstw popełnionych w pewnym
okresie w danym kraju lub środowisku
-
Wersja 01 01 2017
albo
przez
określoną
kategorię
przestępców] – bűncselekmény, bűnözés,
vétkezés, kihágás
przestępczość
gospodarcza
–
gazdasági
bűncselekmény
przestępczość i ściganie przestępstw – bűnözés és
bűnüldözés
przestępczy, -a, -e – bűnös, bűnöző, merénylő,
gonosztevő
Przestępczy świat (1997) [The Underworld, (II)
(1997)] – Alvilág (amerikai krimi (1997))
przestępny, -a, -e [1. wykraczający przeciw
prawu; 2. omijający coś] – (zbrodniczy)
bűnös, vétkes
przestępny rok [rok mający 366 dni,
powtarzający się co 4 lata] – szökőév
przestępować z nogi na nogę – egyik lábáról a
másikra áll
przestępstwa wojenne (zob. zbrodnie wojenne) –
háborús bűnök
przestępstwo [1. czyn zabroniony przez ustawę
pod groźbą kary jako społecznie
niebezpieczny;
2.
intencjonalne
popełnienie czynu zwykle uznawanego za
społecznie szkodliwy lub społecznie
niebezpieczny,
konkretnie
zdefiniowanego,
zabronionego
i
zagrożonego karą na mocy prawa
karnego] – (a büntetés súlyosabb, mint 2 év)
bűntett; bűncselekmény, bűntény, (büntetés 2
évig) vétség
przestępstwo celne – vámcsalás
przestępstwo dewizowe – deviza-bűncselekmény
przestępstwo
gospodarstwo
–
gazdaságibűncselekmény
przestępstwo komputerowe [pospolita nazwa
przestępstw, których narzędziem lub
przedmiotem sprawczym jest komputer
lub inne urządzenie elektroniczne.
Wykorzystanie komputerów w celu, np.
kradzieży
pieniędzy,
towarów,
programów,
danych,
szpiegostwa
gospodarczego bądź technologicznego,
może wypełniać znamiona przestępstw
zbiorczo
zwanych
komputerowymi,
właśnie ze względu na wykorzystanie
urządzeń elektronicznych.] – számítógépes
bűntett v. bűncselekmény
przestępstwo kradzieży z artykułu 316. Kodeksu
karnego – a Büntető Törvénykönyv 316.
szakaszába ütköző lopás vétsége
przestępstwo podlegające karze – büntetendő
bűncselekmény
przestępstwo podlegające karze śmierci –
főbenjáró bűntett
5603
przestępstwo polityczne – politikai vétség v.
bűntett
przestępstwo popełnione nieumyślnie – akaratlan,
gondatlanságból elkövetet bűncselekmény
przestępstwo popełnione przez zaniedbanie –
hanyagságból elkövetett bűncselekmény
przestojny, źle zestrojony – elhangolt, rosszul
hangolt
przestojowe
[odszkodowanie
wypłacane
właścicielowi środka transportu przez
użytkownika tego środka za jego przestój]
– állásdíj
przestojowy, -a, -e – üzemszüneti
przestornować – sztornírozni, helyesbíteni
(könyvelésben)
przestój [1. przerwa w pracy, w produkcji itp.,
wynikła np. z powodu awarii maszyn lub
złej organizacji pracy; 2. postój statku,
samochodu ciężarowego, wagonu i innych
środków
transportowych
ponad
przewidziany czas; 3. drzewo w lesie
niewycięte w czasie przewidzianym do
wyrębu] – leállás, megállás, üzemszünet
przestój w fabrykach – megállás v. leállás a
gyárakban
przestrach [nagłe uczucie strachu, przerażenia]
– ijedség, ijedelem; rémület; ijedtség, ijedés,
ijedezés, rettegés
przestrajalność – elhangolhatóság
przestraszająco
–
ijesztően,
rémítően,
félelemkeltően
przestraszająco brzydki – ijesztően csúnya
przestraszający, -a, -e – ijesztő, rémítő, borzasztó
przestraszenie – megijesztés, megrémítés
przestraszenie się –
megijedés, elrémülés,
megrémülés, ijedtség, rémület
przestraszony, -a, -e – riadt, idedt, megijedt,
rémült, megrémült; megszeppent; feldúlt
przestraszyć — przestraszać [spowodować, że
ktoś nagle poczuje strach] – ijeszteni
megijeszteni;
megrémíteni,
elrémíteni;
megfélemlíteni; megriasztani
przestraszyć kogoś – megijeszteni v. megrémíteni,
megrémiszteni vkit
przestraszyć się — przestraszać się [doznać
nagłego uczucia strachu] – megijedni,
megrémülni,
megriadni;
beijedni;
elszörnyedni; megrettenni; megszeppenni;
visszarettenni, visszariadni; visszatorpanni
przestraszyć się czegoś – megijedni vmitől
przestraszyć się, przestraszać się (kogo/czego) –
rémülni (vkitől/vmitől)
przestraszyć się na śmierć – halálra ijedni v.
rémülni
-
Wersja 01 01 2017
przestroga, przestrzeżenie [uwaga ostrzegająca
przed kimś, przed czymś, pouczająca o
czymś] – figyelmeztetés, intés, óvás
przestroić (przestroję) — przestrajać [1. nastroić
na inną wysokość dźwięków instrumenty
muzyczne; 2. przystosować odbiornik
radiowy lub telewizyjny do odbioru
innych fal; 3. zmienić kogoś, coś pod
jakimś względem] – áthangolni (hegedűt);
más hullámsávra váltani, áthangolni;
elhangolni,
elhangolódni;
átöltöztetni;
ruházkodásra v. ruhákra költeni v. elkölteni
przestroić skrzypce – áthangolja a hegedűt
przestroić się – más magatartást tanúsítani;
átöltözni, átöltözködni
przestrojenie
– átalakítás,
megváltoztatás;
áthangolás,
elhangolás,
elhangolódás;
átöltöztetés
przestrojenie precyzyjne – finom elhangolódás
Przestrojnik trawnik (Aphantopus hyperantus)
[gatunek owada z rzędu motyli] –
közönséges ökörszemlepke (Aphantopus
hyperantus) [a valódi lepkék alrendjébe
tartozó
tarkalepkefélék
(Nymphalidae)
családhoz tartozó faj]
przestronnie – tágasan, kiterjedten
przestronność – tágasság, terjedelmesség
przestronny, -a, -e [obejmujący duży obszar,
mający dużo wolnego miejsca] – tágas
przestronne mieszkanie – tágas lakás
przestronne ubranie – bő, kényelmes ruha
przestrzał [pot. przebicie strzałem na wylot; też:
rana, dziura powstała na skutek
przestrzelenia] – átlövés, átlyukasztás,
keresztüllövés
przestrzec
(przestrzegę,
przestrzeże)
—
przestrzegać
[1. udzielić
przestrogi,
upomnienia; 2. stosować się do czegoś,
zachowywać się zgodnie z jakimiś
normami] – (czego) betartani (vmit), szem
előt tartani vmit; (uprzedzać) figyelmeztetni,
inteni, óvni; (prawa) megtartani
przestrzec kogo przed kim/czym v. o czym – óvni
vkit vkitől/vmitől; figyelmeztetni vkit vmire
5604
przestrzegacz – (dawno) óvó, intő, figyelmeztető
ffi
przestrzegać [zob. przestrzec] – (átv.) betartani,
megtartani
przestrzegać czego – betartani v. megtartani vmit;
figyelembe venni vmit
przestrzegać dekorum – megőrzi a méltóságát,
becsületét v. a dekórumot
przestrzegać diety – diétázni
przestrzegać higienę osobistą – (czyścić się)
tisztálkodni
przestrzegać porządku – tartja magát a rendhez;
megtartja a rendet
przestrzegać przepisów ruchu drogowego –
betartani a közlekedési rendszabályokat
przestrzeganie – óvás, intés, figyelmeztetés;
megtartás; megtartása v. szem előtt tartása
vminek
przestrzeganie higieny osobistej – tisztálkodás
przestrzeganie
tajemnicy
państwowej
–
államtitok megtartása
przestrzeganie tajemnicy lekarskiej – orvosi titok
megtartása
przestrzelenie – átlövés, keresztüllövés
przestrzelić — przestrzeliwać [1. strzelając,
przebić coś na wylot; 2. kierując piłkę w
stronę bramki, oddać niecelny strzał; 3.
zob. przestrzelać] – átlőni, keresztüllőni
przestrzeliwać się [1. strzelać wzajemnie do
siebie; 2. współzawodniczyć w strzelaniu]
– át- v. keresztüllövik egymást; lövészetben
versenyeznek egymással
przestrzenny, -a, -e [związany z przestrzenią;
też: mający trzy wymiary] – tágas, bő
przestrzeń
[1. nieograniczony
obszar
trójwymiarowy, w którym zachodzą
wszystkie zjawiska fizyczne; 2. część
takiego obszaru objęta jakimiś granicami;
też: miejsce zajmowane przez jakiś
przedmiot; 3. rozległa, pusta powierzchnia
bez wyraźnie oznaczonych, widocznych
granic; 4. odległość między czymś a
czymś; 5. ogół zjawisk społecznych,
politycznych itp.] – tér, térség, hely; köz
przestrzeń bezpowietrzna – légüres tér
przestrzeń
euklidesowa,
kartezjańska
[przestrzeń, której właściwości dają się
opisać aksjomatami geometrii absolutnej
oraz aksjomatem równoległości]
–
euklediszi tér [1. Euklideszi geometria, a
geometriában olyan abszolút illeszkedési tér,
melyben
teljesül
az
euklidesz-féle
párhuzamossági posztulátum; 2. Euklideszi
metrikus tér, az analízisben olyan metrikus
tér, melyen egy n-dimenziós euklideszi
metrika van értelmezve; 3. Euklideszi
-
Wersja 01 01 2017
normált tér, olyan vektortér (pontosabban
normált tér), melyen egy úgynevezett
euklideszi norma van értelmezve; 4.
Euklideszi tér, olyan vektortér, melyen egy
skaláris szorzás van értelmezve]
przestrzeń kosmiczna [przestrzeń rozciągająca
się poza granicami atmosfery ziemskiej] –
kozmikus tér, világűr, kozmosz
przestrzeń mieszkalna, przestrzeń mieszkaniowa
– lakótér
przestrzeń międzyplanetarna [przestrzeń między
ciałami niebieskimi naszego Układu
Słonecznego] – csillagközi tér
przestrzeń trójwymiarowa [potoczna nazwa
przestrzeni
euklidesowej
o
trzech
wymiarach,
lub
równoważnej
jej
przestrzeni kartezjańskiej] – 3 dimenziós
tér
przestrzeń zdarzeń – eseménytér
przestrzeń życiowa kurczy się – élettér v. élőhely
leszűkül
przestrzyc
(przestrzygę,
przestrzyże)
—
przestrzygać – elnyírni, elvágni, elvágni
przestryjec [brat stryjeczny ojca lub dziada, w
polskim wykładzie prawa saskiego w XVI
wieku nazwany „mego pradziada brat”.] –
(daw) másodnagybácsi vagy unokanagybácsi
(valaki
unokanagybátyja
vagy
unokanagybácsikája) szülő fiúunokatestvére;
nagyapa unokatestvére
przestudiować [zapoznać się z czymś dokładnie;
też: przeprowadzić badania na jakiś
temat] – áttanulmányozni, átvizsgálni
przestudzenie – lehűtés
przestudzić — przestudzać [pot. nieco ostudzić,
ochłodzić] – lehűteni, áthűteni, kihűteni
przestudzić się — przestudzać się [pot. zostać
przestudzonym] – lehűlni, kihűlni, áthűlni
przestworze, przestwór [szeroka, rozległa
przestrzeń] – tér, űr, határtalan v. óriási tér,
térség, terjedelem, kiterjedés
przestygać — przestygnąć (przestygnie) [stać się
chłodnym, chłodniejszym] – lehűlni,
áthűlni, kihűlni
przestygły, -a, -e [taki, który przestygł] – lehűlt,
kihűlt
przestygnięcie – lehűlés, áthűlés, kihűlés
5605
przestygnięty, -a, -e – lehűztött, áthűtött, kihűtött
przesubtelnić – túlfinomítani
przesunąć — przesuwać [1. nie odrywając
czegoś od podłoża, ciągnąc, zmienić
miejsce, położenie czegoś; 2. przemieścić
coś wzdłuż jakiejś powierzchni, lekko jej
dotykając; 3. zmienić położenie części
elementów
jakiegoś
urządzenia,
mechanizmu lub zmienić sposób jego
pracy; 4. zmienić kolejność, czas, termin
czegoś; 5. przenieść kogoś na inne
stanowisko, włączyć do innej grupy,
kategorii] – áttolni, eltolni, félretolni,
áthelyezni; elodázni
przesunąć płatność o miesiąc – fizetést
elhalasztani egy hónappal
przesunąć posiedzenie a. sesję – ülést elnapolni
przesuwać coś równolegle do czegoś – eltolni vmit
vmivel párhuzamosan
przesunąć się — przesuwać się [1. sunąc,
przemieścić się na inne miejsce; 2. minąć
kogoś, coś powoli, spokojnie; 3. o
kolejności, czasie, terminie czegoś: zostać
zmienionym; 4. przejść, przedostać się
przez coś wąskiego, ciasnego; 5. zmienić
miejsce występowania] – áttolódni;
elmozdulni; eltolódni
przesunąć się na lewo – balra tolódni
przesunięcie [1. zmiana położenia jakiegoś
obiektu bez odrywania od podłoża;
2. zmiana w obsadzie danego stanowiska
pracy] – elhalasztás, elodázás, eltolás,
elnapolás, elodázás; áthelyezés; kitérés,
kilengés; (geom) eltolás; (időben) eltolódás
przesunięcie
(wychylenie)
akustyczne
–
részecskekitérés
przesunięcie
(wychylenie)
akustyczne
–
részecskekitérés (hang)
przesunięcie
(wychylenie)
membrany
–
membránkitérés
przesunięcie czasowe między kanałami (zapis
magnetyczny) – szalagfutási hiba
przesunięcie czasowe między zapisami dźwięku –
sávok közötti időeltolódás (magnetofon)
przesunięcie doplerowskie – Doppler-csúszás
przesunięcie fazowe – fáziseltolás, fáziseltolódás
przesunięcie fazowe, różnica faz – fáziskülönbség
(egyazon szinuszosan rezgő test két
állapotához tartozó fázisszögek különbsége,
vagy két, azonos frekvenciájú szinuszisan
rezgő test fázisszögeinek különbsége)
przesunięcie fazy – fázisváltás, fázisváltozás;
fáziseltolódás
przesunięcie semantyczne – szemantikai eltolás v.
eltolódás
-
Wersja 01 01 2017
przesunięcie skrośne – elhúzás, keresztirányú
vándorlás
przesunięcie widma sygnału w kierunku
wyższych
częstotliwości
–
pozitív
moduláció
przesunięcie
wojsk
–
csapateltolások,
átcsoportosítások
przesunięcie się – eltolódás, elhúzódás
przesuszenie – átszárítás, megszárítás, megaszalás
przesuszenie skóry – a bőr kiszárítása
przesuszyć — przesuszać [1. lekko wysuszyć coś;
2. wysuszyć coś całkowicie; 3. spowodować
nadmierne
wyschnięcie
czegoś]
–
kiszárítani, megszárítani, megaszalni
przesuszyć się — przesuszać się [1. nieco
przeschnąć;
2. wyschnąć
całkowicie;
3. nadmiernie wyschnąć] – kiszáradni,
megszáradni, átszáradni; megaszalódni
przesuw [przesunięcie, przesuwanie części
jakiejś maszyny, aparatu, w określonym
kierunku] – áttolás; áthúzás
przesuwa – pedál (zongorán)
przesuwacz – áttoló; áthúzó
przesuwadło – (műsz) menetváltókar
przesuwający się masy powietrza – légáramlat
przesuwalność – áthúzhatóság, áttolhatóság
przesuwalny, -a, -e; przesuwny, -a, -e – áttolható;
áthúzható
przesuwanie – áttolás, áthúzás; elmozdulás
przesuwnica [platforma z odcinkiem toru
kolejowego służąca do przenoszenia
pojazdu szynowego z jednego toru na
drugi] – (műsz.) járószeg (esztergán);
tolatóvágány
przesuwnica torów – vágányeltológép; tolópad
przesuwność (czwórnika) – fáziseltolási tényező
przesuwność
falowa
czwórnika
–
négypólusfázistolás;
átviteli
tényező
imaginárius része
przesuwność jednostkowa toru – fázisállandó
przesuwność jednostkowa, liczba falowa –
fázistényező
przesuwny pulpit mikserski – hordozható keverő
przesuwny statyw wysięgnika mikrofonu –
mikrofonállvány
przeswawolić – elbolondozni, csintalankodni,
eljátszani,
eljátszadozni,
ugrándozni,
incselkedni, pajkoskodni
przesycenie – jóllakottság; (vegyt.) telítettség,
túltelítettség
przesycić
—
przesycać
[1. spowodować
nadmierne
przeniknięcie
jakiejś
substancji, jakiegoś zapachu do czegoś;
2. o substancji, zapachu: przeniknąć
obficie do czegoś; 3. wywołać u kogoś
5606
uczucie przesytu; 4. uwypuklić jakieś
cechy
poprzez
nagromadzenie
określonych elementów; 5. spowodować
wystąpienie, pojawienie się czegoś w
nadmiernej
ilości;
6. przesycać:
wygrzewać stop i następnie gwałtownie go
oziębiać, powodując zwiększenie jego
plastyczności] – megtömni, jóllakatni;
(vegyt.) telíteni, túltelíteni
przesycić się — przesycać się [1. zostać
przesyconym jakąś substancją, jakimś
zapachem; 2. doznać uczucia przesytu] –
túlságosan jóllakni; (vegyt.) telítődni,
túltelítődni
przesycony, -a, -e – jóllakott, jóllakatott;
megtömött; (vegyt.) telített, túltelített;
impregnált, átitatott
przesycony życiem – életúnt, az élettől
megcsömörlött
przesylabizować – kisilabizálni, kibetűzni
przesyłać [zob. przesłać] – küldeni, elküldeni,
átküldeni
przesyłać coś koleją – vonaton v. vonattal küldeni
vmit
przesyłać a. przesłać dalej wiadomość – üzenetet
továbbítani
przesyłać list faksem – faxon küldeni levelet;
levelet faxolni
przesyłać pocałunek – csókot inteni v. küldeni
przesyłać pozdrowienia a. ukłony – üdvözletet
küldeni
przesyłać ukłony – üdvözölni
przesyłający, -a, -e – küldő, elküldő
przesyłam serdeczne pozdrowienia – szívélyes
üdvözletemet küldöm
przesyłam serdeczne pozdrowienia z Budapesztu
–
szívélyes
üdvözletemet
küldöm
Budapestről
przesyłanie – küldés, elküldés
przesyłanie głosu – beszédátvitel
przesyłka [1. to, co jest przesyłane lub zostało
przesłane; 2. przesyłanie, przesłanie
czegoś] – küldés, küldemény, szállítmány,
átutalás; továbbítás
przesyłka ekspres; przesyłka ekspresowa;
przesyłka express – expressz küldemény
przesyłka kolejowa – vasúti küldemény
przesyłka listów pocztą – levelek küldése postán
przesyłka listowa – levélküldemény
przesyłka lotnicza (ang. Air Mail) [przesyłka
przetransportowana
samolotem]
–
légipostai küldemény
przesyłka pocztowa – postai küldemény
przesyłka pocztowa za zaliczką – utánvétels
postaküldemény
-
Wersja 01 01 2017
przesyłka polecona [to przesyłka listowa
rejestrowana przyjęta za potwierdzeniem
nadania i doręczana adresatowi za
pokwitowaniem odbioru.] – ajánlott
küldemény
przesyłka poste restante – postán maradó
küldemény
przesyłka pośpieszna – gyorsküldemény, gyorsáru
przesyłka towarowa – áruküldemény
przesyłka wartościowa – értékküldemény
przesyłka z potwierdzeniem odbioru; przesyłka
za potwierdzeniem odbioru [usługa
dodatkowa oferowana przez pocztę dla
priorytetowych listów poleconych lub
innych przesyłek rejestrowanych, takich
jak paczki pocztowe, listy wartościowe
itp.] – tértivevényes küldemény
przesyłka zwykła – sima, közönséges küldemény
przesyłkowy, -a, -e – küldési, küldeményi;
küldeményprzesyp
[1. wąska,
piaszczysta
mierzeja
oddzielająca całkowicie dawną zatokę od
morza; 2. w górnictwie: przesypywanie
czegoś; też: to, co jest przesypane; 3. w
górnictwie:
miejsce
przesypywania
urobku; też: urządzenie do kierowania
urobku w czasie takiego przesypywania] –
(vmit elválasztó) vékony földsáv
przesypać — przesypywać [1. wysypując coś z
czegoś, wsypać to do czegoś innego;
2. sypiąc, umieścić coś między warstwami
czegoś innego] – átszórni
przesyt [1. uczucie niesmaku doznawane na
skutek nadmiernego jedzenia lub picia;
2. uczucie
znużenia,
zniechęcenia,
spowodowane doznawaniem czegoś w
nadmiarze] – telítettség, túltelítettség;
megcsömörlés
przesypać się — przesypywać się [1. o ciałach
sypkich: sypiąc się, zmienić miejsce,
przedostać się przez coś; 2. o ciałach
sypkich: wysypać się częściowo przez
wierzch przepełnionego naczynia] –
átszóródni, kelleténél többet szórni
przeszachrować,
przeszwindlować
–
elkótyavetyélni, elfeketézni
przeszacować — przeszacowywać [1. szacując
powtórnie, ustalić inną niż poprzednio
wartość czegoś; 2. ocenić coś zbyt wysoko]
– túlbecsülni, túlértékelni
przeszacowanie – túlbecsülés, túlértékelés
przeszafować – elpazarolni, eltékozolni, elprédálni
przeszaleć – tombolni, őrjöngeni, bolondoskodni,
elbolondoskodni; elherdálni; abbahagyni a
tombolást, kitombolja magát
5607
przeszaleć noc w dyskotece – tombol egy éjszakát
a diszkóban
przeszarzały, -a, -e – elhordott, elnyűtt
przeszarżować [1. przesadzić w czymś; 2. o
aktorze: przesadzić w grze] – eltúlozni
vmit; túllépni a határon
przeszastać [pot. szastając, roztrwonić majątek,
pieniądze] – elherdálni, eltékozolni,
elpazarolni
przeszatkować – átgyalulni, újra meggyalulni
przeszatkować kapustę – káposztát gyalulni (egy
ideig)
przeszczekać — przeszczekiwać – elugatni (egy
ideig); túlugatni
przeszczep
ksenogeniczny,
heterogeniczny
[przeszczep
tkanki
lub
narządu
pochodzących
od
osobnika innego
gatunku] – xenogén átoltás
przeszczepić — przeszczepiać [1. przenieść
operacyjnie tkankę lub narząd w obrębie
jednego organizmu lub z jednego
organizmu do drugiego; 2. ulepszyć,
uszlachetnić roślinę przez zaszczepienie na
niej pędu z rośliny wartościowszej;
3. przenieść jakieś zasady, zwyczaje, w
nowe warunki, do nowego środowiska] –
átoltani, beoltani, beleoltani; másképpen
oltani
przeszczepić a. przeszczepiać (narząd) – (szervet)
átültetni
przeszedł chorobę – túlesett a betegségen
przeszedł ciężką chorobę – súlyos betegségen
ment keresztül
przeszedł sam siebie; przeszedł samego siebie –
felülmúlta önmagát
przeszeptać
(przeszepcę,
przeszepcze
v.
przeszepce) – egy ideig suttogni, morogni,
elmorogni
przeszeregować — przeszeregowywać [zaliczyć
kogoś do innej grupy uposażenia] –
átsorolni; (magasabb) fizetési osztályba
sorolni
przeszeregowanie [zmiana grupy uposażenia na
wyższą] – átsorolás; (magasabb) fizetési
osztályba sorolás
przeszkadzać (przszkadzam, -asz, -ają) (komu) w +
H. [zob. przeszkodzić] – (komu) zavarni,
háborgatni (vkit); akadályozni, gátolni (vkit);
alkalmatlankodni (vkinek), terhére lenni
(vkinek); háborgatni (vkit); (czemu) gátat vet
(vminek);
kellemetlenkedni
(vkinek);
közbejön vmi
przeszkadzać
komu/czemu
–
akadályozni
(vkit/vmit)
przeszkadzający, -a, -e – zavaró
przeszkadzanie – zavar, zavarás
-
Wersja 01 01 2017
przeszkadzanie w wyborach – zavar a
választásokban
przeszkalanie – przeszkolanie – átképzés
przeszklić [wyposażyć jakiś budynek, pojazd,
mebel itp. w dużą ilość powierzchni
szklanych] – (sűrűn) beüvegezni
przeszkoda [1. to, co znajdując się na jakiejś
drodze, utrudnia lub uniemożliwia
poruszanie się po niej; 2. to, co utrudnia
lub uniemożliwia zrealizowanie czegoś;
3. specjalny płot lub rów na trasie biegu
sportowego] – akadály, torlasz, gát; zavar,
nehézség, akadályoztatás; zökkenő
przeszkoda nie do pokonania (nie do przebycia)
– legyőzhetetlen akadály
przeszkoda w odbiorze – (rád) vételi zavarok
przeszkoda w ruchu – forgalmi akadály
przeszkoda z drutu – drótakadály
przeszkodzenie – zavarás, akadályozás
przeszkodzić — przeszkadzać [1. znajdując się
gdzieś,
utrudnić
lub
uniemożliwić
poruszanie się, zrobienie czegoś; 2. stać się
przeszkodą, utrudnić lub uniemożliwić
realizację lub rozwój czegoś] – (komu)
zavarni, megzavarni; háborgatni (vkit);
akadályozni, gátolni, megakadályozni (vkit);
alkalmatlankodni (vkinek); ártani; terhére
lenni (vkinek); zavarólag hatni
przeszkodzić czemu – megakadályozni vmit
przeszkodzić komu – zavarni v. megakadályozni
vkit
przeszkolenie [krótki kurs, na którym szkoli się
kogoś] – átképzés, kiképzés
przeszkolenie zawodowe – szakmai átképzés
przeszkolić — przeszkalać [przekazać komuś
określoną wiedzę lub umiejętność podczas
krótkiego kursu] – átképezni, kiképezni
przeszkolić się — przeszkalać się [zostać
przeszkolonym] – átképzi magát
przeszlamować
–
iszaptól
megtisztítani;
iszaptalanítani
przeszło [partykuła komunikująca, że czegoś jest
więcej, niż informuje wyraz, do którego
została dodana, np. Rozmawiali przeszło
godzinę.] – több, mint
przeszło godzinę – több, mint egy órát
przeszło rok – több mint egy évet
przeszłoroczny, -a, -e [zeszłoroczny] – múlt évi,
tavalyi
przeszłość [1. czas, czasy, które minęły,
wszystko, co przeszło, przeminęło;
2. miniony okres czyjegoś życia; 3. w
liniowej koncepcji czasu, jest to część linii
czasu, która już się wydarzyła. Część
czasoprzestrzeni, w której zawarte są
wszystkie zdarzenia, które już miały
5608
miejsce. W tym sensie przeszłości
przeciwstawiamy
przyszłość
(zbiór
zdarzeń, które wydarzą się później) oraz
teraźniejszość (zbiór zdarzeń, które
właśnie się dzieją). Przeszłość połączona z
teraźniejszością relacją przyczynowo skutkową stanowi proces historyczny,
który jest obiektem badań historyków] –
múlt; előélet
przeszłość bezpowrotna – a vissza nem térő múlt
przeszły, -a, -e [1. taki, który przeszedł, minął,
upłynął, skończył się; 2. taki, który
dopiero co upłynął, ostatni przed obecnie
istniejącym] – múlt, elmúlt; régi
przeszłego roku – tavaly; az elmúlt évben
przeszmuglować – átcsempészni, átcsempészni
vmit v. vkit
przeszmuglować przez meksykańską granice
1400 funtów marihuany – átcsempészni a
mexikói határon 1400 fontnyi marihuánát
przesznurować
[1. przewiązać,
ściągnąć
sznurem; też: zesznurować na nowo;
2. łow. o niektórych zwierzętach: przebiec,
przewędrować w ten sposób, że linia tropu
przypomina sznur] – átkötni, átkötözni;
újra
megkötni
v.
összekötni
v.
összezsinegelni
przeszperać – áttanulmányozni; átkutatni, kikutatni
przeszperać internetu – interneten keresni;
internetet tanulmányozni
przeszpiegi [śledzenie, szpiegowanie] – kikutatás,
kikémlelés, kémedés, felderítés, tudakozódás
przeszpiegować
–
kémkedni,
kikémlelni,
kinyomozni
przeszpiegować adresy IP – IP címeket
kinyomozni
przeszprycować – (fecskendővel) átöblíteni;
átmosni
przeszroniały, -a, -e – dérlepte, deres, zúzmarás
przeszronieć – dér lepi el; deres v. zúzmarás lesz
przeszuflować – átlapátolni, átdobálni, átszórni
przeszukać — przeszukiwać [szukając, przejrzeć
coś dokładnie, poszukać kolejno w wielu
miejscach; też: szukając, sprawdzić, co
ktoś ma przy sobie] – átkeresni, átkutatni;
felkutatni; átv. tűvé tenni
przeszukać komu kieszenie – átkutatni vkinek a
zsebeit
przeszukać mieszkanie – átkeresni, átkutatni a
lakást
przeszukać a. przeszukiwać okolicę – átkutatni a
környéket
przeszukać teren – átkutatni v. átfésülni a terepet
przeszukać wszystkie zakamarki – mindn
rejtekhelyet átkutatni
-
Wersja 01 01 2017
przeszukiwać bazę danych – adatbázist lekérdezni
przeszukanie [zob. rewizja: ogół czynności
mających na celu znalezienie i odebranie
przedmiotów mogących stanowić dowód
przestępstwa lub jakiegoś wykroczenia] –
átkutatás,
ellenőrzés,
vizsgálat,
felülvizsgálat; revízió
przeszukiwanie – átkutatás, keresés, turkálás
przeszukiwanie domów – házkutatás
przeszukiwanie logiczne [jest dobrym sposobem
na
zapoznanie
się
z
budową
odzyskiwanego pliku, możemy najpierw
odszukać na dysku nie skasowany plik
określonego formatu i przy pomocy
przeszukiwania logicznego przeglądnąć
jego
budowę,
zapoznać
się
z
charakterystycznymi słowami kodowymi
oraz
wszystkimi
innymi
charakterystycznymi informacjami by
później wykorzystując swoją wiedzę móc
skutecznie odzyskiwać skasowany plik] –
logikai keresés (boolean search)
Przeszukiwanie w głąb (ang. Depth-first search, w
skrócie DFS) [jeden z algorytmów
przeszukiwania grafu. Przeszukiwanie w
głąb polega na badaniu wszystkich
krawędzi wychodzących z podanego
wierzchołka. Po zbadaniu wszystkich
krawędzi
wychodzących
z
daego
wierzchołka algorytm powraca do
wierzchołka z którego dany wierzchołek
został odwiedzony.] – DFS, Depth First
Search; mélységi keresés
przeszukiwanie według indeksu – indexorientált
keresés
przeszukiwanie według słowa kluczowego –
keresés kulcsszóval
przeszukiwanie według zagadnienia – téma
szerinti keresés
przeszukiwanie wszerz (ang. Breadth-first search,
w skrócie BFS) [jeden z najprostszych
algorytmów
przeszukiwania
grafu.
Przechodzenie grafu rozpoczyna się od
zadanego wierzchołka s i polega na
odwiedzeniu wszystkich osiągalnych z
niego wierzchołków. Wykorzystywany jest
do odnajdywania najkrótszej drogi w
grafie. Wynikiem działania algorytmu jest
także drzewo przeszukiwania wszerz o
korzeniu w s, zawierające wszystkie
wierzchołki do których prowadzi droga z
s. Algorytm działa prawidłowo zarówno
dla
grafów
skierowanych
jak
i
nieskierowanych.] – (inf.) Szélességben
először keresés (breadth-first search)
przeszukiwanie zindeksowany – indexorientált
keresés
5609
przeszumieć – elzúgni; eldorbézolni, elpazarolni,
elmulatni v. elherdálni vmit
przeszwarcować [pot. przenieść, przewieźć kogoś
lub coś nielegalnie, zwykle przez granicę]
–
átcsempészni,
kisíbolni
(feketén);
becsempészni
przeszwarcować się [pot. nielegalnie przedostać
się gdzieś, zwykle przez granicę] –
disszidálni; feketén átmenni a határon;
kiszökni az országból
przeszwarcowanie – síbolás, átcsempészés
przeszybować – átrebbenni, átrepülni; átlibegni
przeszybować na małą wyspę – átrebbenni v.
átrepülni egy kis szigetre
przeszycie – átvarrás, kivarrás, kihímzés
przeszyć (przeszyje) — przeszywać [1. szyjąc,
przeciągnąć nici przez tkaninę lub przez
warstwy tkaniny; 2. przyszyć coś w inne
miejsce; też: przerobić coś przez ponowne
szycie; 3. przebić, przekłuć czymś na
wylot; 4. szybko przelecieć; 5. przeniknąć
kogoś,
coś,
powodując
nagłe,
nieprzyjemne odczucia] – átvarrni; (átv.)
átdöfni, átszúrni
przeszyć kogo wzrokiem – átdöf vkit a
szempillantásával
przeszyta tkanina diagonalna [pochodna splotu
skośnego,
tworzona
przez
liczbę
prostokątnych rządków umieszczonych w
repeat splotu, który może być pojedynczy
lub wzmocniony. W zależności od liczby
rządków powtarzających się, wyróżniamy
dwu-rządkowe, trzy-rządkowe i przeszyte.
Tkanina, do której stosuje się tych splotów
określona jest jako tkanina diagonalna.
Zwykle
stosuje się w tkaninach
wełnianych.] – többátlós sávoly [A
sávolykötésből levezetett kötés, amit részben
mintázásra, részben a nagyobb mintaelem
következtében
jelentkező
lazább
szövetszerkezet megszüntetésére használnak.
A többátlós sávolykötések újabb, olyan
lánckötéspontok
beiktatásával
szerkeszthetők, amelyek nem közvetlenül az
eredeti sávoly kötéspontja fölött vagy
mellett, hanem egy vagy több kötéspont
kihagyásával
helyezkednek
el.
A
sávolykötésű kötéspont-vonulatok számától
függően beszélünk két-, három- vagy
többátlós
sávolyokról.
Általában
gyapjúszöveteknél alkalmazzák, így készül
például a diagonál szövet.]
przeszywający, -a, -e – szúrós, éles
przeszywanica [Miękka zbroja stosowana w
Średniowieczu. Najczęściej w formie
skórzanego, bądź płóciennego kaftana,
zakładanego na ciało. Warstwy skóry
-
Wersja 01 01 2017
(bądź płótna) zszywano ze sobą tworząc
lekką i wytrzymałą zbroję, nie krępującą
ruchów. W literaturze występuje czasami
pod mylną nazwą "przeszywalnica".] –
(ném.) Gambeson (Gambison, franc.
gambesson)
gambezon;
szteppelt
katonakabát; fegyverkabát, vivókabát
przeszywanica, aketon, gambeson [rodzaj
miękkiego pancerza używanego w
średniowieczu. Miała postać grubego,
pikowanego kaftana, wykonanego z wielu
warstw płótna (lnianego, lub jutowego)
albo skóry zszytych ze sobą (stąd nazwa).
Przeszywanicę zakładano pod kolczugę,
jej zadaniem było pochłonięcie energii
ciosu i ochrona ciała przed obrażeniami
miażdżonymi, przed czym nie bronił giętki
pancerz kolczy. Biedniejsi wojownicy
(głównie
piechota)
często
używali
przeszywanicy jako jedynej ochrony
tułowia. Także pod zbroje płytowe
zakładano
przeszywanicę,
często
wzmocnioną naszytą nań plecionką kolczą
w miejscach nie chronionych przez
zbroję.] – (ném.) Gambeson (Gambison,
franc.
gambesson)
gambezon
[védőfelszeréles alapja a test védelmében];
fegyverkabát, vivókabát
przeszywany, -a, -e – kivarrt, hímzett, kihímzett
przeszywany materiał włókienniczy (1) [materiał
włókienniczy z jednego lub więcej runa,
lub w połączeniu z innymi materiałami
włókienniczymi lub materiałami, w
których włókna są tkane razem poprzez
pikowanie.] – tűzött kelme [A nemszőtt
kelmék egy gyártási eljárása, amikor a
szálbunda-réteget fel-le mozgó, szigonyszerű
tűk sorozatával szúrják át, amivel azt érik el,
hogy a laza szálréteget a belőle kihúzott saját
szálaival erősítik össze. Több kelmeréteg
összekapcsolására is alkalmas.]
przeszywany materiał włókienniczy (2) [materiał
tekstylny złożony z podstawowego
materiału tekstylnego z wszytą nicią w
układzie pionowy. Tak powstają oczka lub
wzór na powierzchni.] – Tufting [Valamely
kelme kiegészítése varrótűk sorával készített
párhuzamos, hosszanti varratokkal, amelyek
öltései a kelme felületén plüss-szerű
hurkokat
képeznek.
Leginkább
szőnyeggyártáshoz használt eljárás ("tűzött
szőnyeg").]
5610
prześcielać [prześciełać zob. przesłać] – megvetni,
megágyazni
prześcielenie – ágyazás
prześcielenie łóżka – beágyazás
prześcielić – újra megágyazni, átágyazni
prześcielić łóżko – ágyat újra megágyazni
prześcieradło [płat tkaniny używany jako część
bielizny pościelowej] – lepedő; fürdőlepedő
prześcieradło [o średniej masie tkanina
bawełniana z średnio szorstkiej przędzy, o
płóciennym splocie który jest wyraźny na
powierzchni. Zazwyczaj ma pionowe paski
w kolorze niebieskim, czerwonym,
różowym lub fioletowym; czasami ma
małą kratkę. Ozdabiany poprzez efekty
splotowe.
Wykorzystywany
na
prześcieradła, a czasami wzorzysty na
damskie bluzki, letnie sukienki i stroje
plażowe.] – Ciha [1. csíkos vászonból
készült alsó párnahaj, melybe a tollat
helyezik el. 2. Közepes súlyú pamut típusú
szövet, közepes finomságú fonalakból
vászonkötésben készül, ez a szerkezete jól
-
Wersja 01 01 2017
látható is a felületen. Jellemzően kék, piros,
rózsaszín és lila színű hosszcsíkokkal, apró
kockákkal, vagy valamilyen szövésmintával
mintázzák. Főleg ágyneműket készítenek
belőle, de bizonyos mintás típusait női
blúzok, nyári ruhák, strandruhák készítésére
is használják.]
prześcieradło kąpielowe – fürdőlepedő; kifogó
prześcieradełko dziecinne – gyermek lepedő
prześcigać się [1. wyprzedzać w biegu, w ruchu
jeden drugiego; 2. starać się nawzajem
przewyższyć w czymś] – megelőzik,
elhagyják egymást; igyekeznek egymást
felülmúlni
prześcignąć
(prześcignie)
—
prześcigać
[1. ścigając się, wyprzedzić w biegu, w
ruchu; 2. stać się lepszym od kogoś w
jakiejś dziedzinie] – lehagyni; túlszárnyalni,
felülmúlni;
megelőzni,
hátrahagyni,
elhagyni, legyőzni; (kogo) felülkerekedik,
túltenni (vkin)
prześcignąć się – hátramaradni, elmaradni
prześcignięcie (czegoś) – megelőzés, elhagyás,
lehagyás, felülmúlás, túlszárnyalás
prześcignięty, -a, -e; prześcigniony, -a, -e –
felülmúlt, túlszárnyalt, lehagyott
prześladować [1. robić stale przykrości, szykany,
wyrządzać
krzywdy;
2. nieustannie
nagabywać o coś, niepokoić czymś;
3. istnieć stale w czyjejś świadomości,
zmuszać kogoś do nieustannego myślenia
o czymś] – üldözni, bántani, nyugtalanítani,
űzni, hajszolni
prześladuje kogo nieszczęście – a balszerencse
üldöz vkit
prześladowania [na prześladowania w dawnych
wiekach (czasach) każdy prawdziwy
chrześcijanin musiał być przygotowany.
Jednak zważać musiał przy tym, żeby on
był w porządku, a nie mieli słuszności ci,
co go prześladowali. Paweł (Szaweł) był
prześladowcą Zborów Pańskich przed
swoim nawróceniem się do Chrystusa.] –
üldöztetés [Krisztus előre megmondta a
tanítványainak, hogy üldöztetésben lesz
részük (Mt 10,22-23); az apostoli kor
gyülekezeteit üldözték a zsidók (ApCsel
14,22; 1Pt 4,13-14); Néró volt az első római
császár,
aki
nagyarányú
keresztyénüldözéseket rendezett; 323-ig a
keresztyén hit gyakorlása tilos volt a római
birodalomban, csak Konstantin hozott olyan
törvényt, amely ezt megengedte; mindaddig
a római császárok és helytartók tetszésük és
szeszélyük szerint üldözték a keresztyéneket,
olykor véres kegyetlenséggel.]
prześladowanie [stałe przykrości, szykany
wymierzone przeciwko osobom o innych
poglądach, innej wierze itp.] – üldözés,
üldöztetés, űzés, hajszolás
Prześladowania za Nerona (54–68)
 Św. Nikodem – poniósł śmierć męczeńska z
rąk Żydów (nieznana jest data śmierci)
 Św. Tekla – dwukrotnie skazana na śmierć i
męczona, ocalała (nieznana jest data śmierci)
 Św. Karp z Berei – poniósł śmierć męczeńska
z rąk Żydów (nieznana jest data śmierci)
5611
 Św. Filip Apostoł – ukrzyżowany w roku 54
 Św. Mateusz Ewangelista – został zabity
halabardą w roku 60
 Św. Jakub Mniejszy Apostoł – ukamienowany
ok. 62
 Św. Jakub Sprawiedliwy – zginął w roku 62
 Św. Piotr Apostoł – ukrzyżowany głową w dół
w roku ok. 64
 Św. Paweł – ścięty w roku 66 lub 67
 Święte Anastazja i Bazylisa – ścięte w 67 lub
68
 Św. Paulin z Lukki – zginął ok. 67
 Św. Marek Ewangelista – pobity na śmierć
ok. roku 68
 Św. Antypas z Pergamonu – spalony w kotle
za czasów Nerona lub Domicjana (ok. 92)
 Święci Akwila i Pryska – wg tradycji ponieśli
śmierć męczeńską w I wieku z rąk pogan
(nieznana jest data śmierci)
 św. Waleria – zginęła z rąk pogan (mogła
-
Wersja 01 01 2017
Prześladowania za Domicjana (81–96)
 Święci: Inna, Pinna i Rimma – utopieni w
rzece w Nowym Dunajcu w I wieku
 Św. Zenaida z Tarsu – ukamienowana w I
wieku
 Św. Dionizy Areopagita – ścięty ok. 96
 Św. Eugeniusz (biskup Toledo) – poniósł
śmierć ok. 96 nieznany sposób śmierci
 Św. Sebastiana – ścięta mieczem w Heraklei
Prześladowania za Trajana (98–117)
 Św. Ewaryst (papież) – zginął ok. 105
 Św. Ignacy Antiocheński – pożarty przez
dzikie zwierzęta ok. 107
Prześladowania za Hadriana (117–138)
 Święci Faustyn i Jowita – straceni przez
ścięcie mieczem za czasów Hadriana (nieznana
jest data śmierci)
 Św. Balbina Rzymska i Kwiryn z Neuss –
ojciec z córką straceni w Rzymie ok. 117
 Św. Oliwia (Oliwa) – stracona ok. 119 w
Brescii
 Święte: Sabina i Serapia – ścięte mieczem ok.
120 lub 126 roku w Rzymie
 Św. Sykstus I (papież) – zginął ok. 125
 Święte: Wiara, Nadzieja i Miłość – ścięte
mieczem ok. 137
 Św. Zofia Rzymska – ścięta mieczem ok. 137
 Św. Ariadna – poniosła śmierć za czasów
Hadriana (ok. 130) lub Antonina Piusa (ok.
140)
Prześladowania za Antonina Piusa (138–161)
zginąć za Nerona, Marka Aureliusza albo
Dioklecjana)
 Św. Hygin (papież) – zmarł w więzieniu ok.
 Św. Gerwazy – zatłuczony ołowianymi
 Św. Felicyta z Rzymu – ścięta ok. 160 lub 165
prętami (zginął za Nerona lub Dioklecjana)
140
 Św. Protazy – ścięty mieczem (zginął za
Prześladowania za Marka Aureliusza (161–
180)
Nerona lub Dioklecjana)
Prześladowania w latach 68–80
 Św.
 Św. Andrzej Apostoł – ukrzyżowany na
krzyżu w kształcie litery X w roku 70
 Św. Bartłomiej Natanael – ukrzyżowany i
ścięty ok. roku 70
 Święci: Filemon i Appia – ukamienowani ok.
70
 Św. Archip Apostoł – zabity nożami ok. 70
 Św. Tomasz Apostoł – zabity włócznią ok.
roku 72
 św. Apolinary z Rawenny – zginął ok. 76 lub
w 2. połowie II wieku
 Św. Maciej Apostoł – ukamienowany i ścięty
w roku 80
 Św. Juda Tadeusz Apostoł – zabity pałkami
lub włócznią ok. 80
 Św. Szymon Apostoł – zginął prawdopodobnie
ok. 80 razem ze św. Judą
Anicet,
papież
–
(najprawdopodobniej
zginął
męczeńską)
ok.
166
śmiercią
 Św. Wiktor z Damaszku – ścięty mieczem
pomiędzy 161–180
 Św. Justyn Męczennik – ścięty mieczem
pomiędzy 163–167
 Św. Karp z Tiatyry – ścięty mieczem w 165
(lub 251)
Prześladowania za Septymiusza Sewera (193–
211)
 Św. Ireneusz z Lyonu – poniósł śmierć
męczeńską ok. 202
 Święte: Felicyta i Perpetua – ścięta mieczem w
203
Prześladowania za Aleksandra Sewera (222–
235)
 Św.
Kalikst
I
–
zginął
w 222
najprawdopodobniej zginął w zamieszkach, a
nie śmiercią męczeńską
-
 Św. Tacjana (Tatiana) – ścięta mieczem ok.
225–228 w Rzymie
 Św. Maksymilian z Celei – zginął ok. 284 w
Celje
 Św. Martyna – ścięta mieczem 226–230 w
Rzymie
 Św. Cecylia – zmarła przez wykrwawienie się,
przy próbie ścięcia mieczem ok. 230
 Św. Walerian – ścięty mieczem ok. 230 (mąż
5612
Wersja 01 01 2017
 Męczennicy z Agaunum, św. Maurycy i
towarzysze – ścięci 22 września ok. 286 lub
ok. 290-304 w Agaunum
 Święci Kryspin i Kryspinian – straceni ok.
286
św. Cecylii)
Prześladowania za Maksymina Traka (235–
238)
Prześladowania za Decjusza (249–251)
 Święci
 Św. Apolonia z Aleksandrii – spalona na
 Św. Defendente z Teb ścięty ok. 286 w
oraz
 Św. Teofryd z Saluzzo – stracony ok. 286 w
Crissolo
Agaunum lub Marsylii
stosie w 249
 Św. Konon (ogrodnik) – stracony ok. 250
 Św. Miron z Kizyku – ścięty ok. 250
 Św. Tryfon z Kampsady – ścięty mieczem w
250
 Św. Krzysztof – ścięty lub spalony na stosie
ok. roku 250
 Św.
Tarsycjusz
–
stracony
ukamienowanie ok. 250 lub 257
przez
 Św. Agata – zmarła na rozżarzonym węglu w
251
 Św. Kalinik z Gangry – spalony na stosie. ok.
251
 Św. Wiktoria z Sabiny – ścięta ze św.
Anatolią pomiędzy 250 a 303
Prześladowania za Waleriana (253–260) i
Galiena (253–268)
 Św. Wawrzyniec – zmarł przypiekany na
rozżarzonym ruszcie 10 sierpnia 256
 Św. Sykstus II (papież) – ścięty 6 sierpnia 258
 Św. Eugenia Rzymska – ścięta mieczem ok.
262
 Święci Prot i Hiacynt – ścięci mieczem lub
spaleni ok. 262
Prześladowania za Klaudiusza II Gockiego
(268–270)
 Święci: Ptolomeusz i Roman – ścięci za
Klaudiusza Gockiego
dokładna data śmierci
Kasjusz i Florencjusz
towarzysze – ścięci mieczem po 286
w
Nepi
nieznana
 Św. Pryska – ścięta w Rzymie za Klaudiusza II
nieznana dokładna data śmierci
 Św. Walenty – stracony 14 lutego 269 w
Rzymie
Prześladowania za Aureliana (270–275)
 Św. Benigny z Dijon – poniósł śmierć w
czasach Aureliana (nieznana data śmierci)
 Św. Beata z Sens – poniosła śmierć za wiarę w
273 lub 277
Prześladowania za Probusa (276–282)
Prześladowania za Dioklecjana (284–305) i
Maksymiana (286–305)
 Św. Antonina z Nicei – spalona w IV wieku za
czasów Dioklecjana nieznana data śmierci
 Święty Konstancjusz i towarzysze – zabici po
286
 Św. Sebastian – ukamienowany ok. 287
 Św. Krystyna – najpierw topiona i palona,
następnie przebita strzałami w Bolsenie ok.
287–303
 Św. Sawin z Hermopolis – utopiony w Nilu w
287
 Św. Wiktor z Agaunum – ścięty ok. 287
 Św. Dorota z Cezarei – ścięta mieczem ok.
288–300 razem ze św. Teofilem
 Święte Krystyna i Kalista – siostry spalone w
beczce ze smołą w Cezarei Kapadockiej ok.
288–300 śmierć możliwa również za czasów
Maksymina Dai
 Św. Wiktor – ścięty 21 lipca ok. 287–288 lub
290 w Marsylii
 Św. Bonifacy z Tarsu – ścięty mieczem 14
maja 290
 Św. Sergiusz – ścięty w Syrii ok. 290–303
 Św. Bakchus – zamęczony na śmierć ok. 290–
303 w Barbalissus nad Eufratem
 Święci Tyrsus, Palmacjusz i Bonifacy – ścięci
koło Trewiru ok. 291
 Św. Zuzanna Rzymska – ścięta ok. 295
 Święci Oktawiusz i Adwentor – ścięci ok. 297
w Turynie
 Św. Salwator – ścięty ok. 297 w Ivrei
 Św. Katarzyna Aleksandryjska – ścięta
mieczem ok. 300 roku
 Święci Fakund i Prymityw – ścięci mieczem
ok. 300–304
 Święci Feliks i Regula – ścięci ok. 300 w
Zurychu
 Święci Witalis i Agrykola – straceni ok. 300 w
Bolonii
 Św. Filomena – ścięta katowskim toporem ok.
roku 302 (uznawana za świętą męczennicę wg
Vetus Ordo)
 Św. Antym z Nikomedii – ścięty w 302 lub
303
 Św. Achacy z Kapadocji – ścięty w 303 roku
-
 Św. Aleksander – ścięty 26 sierpnia 303 w
Bergamo
 Św. Antym – najpierw topiony w Tybrze,
później ścięty w 303 roku
 Święci Nabor i Feliks – ścięci ok. 303 w Laus
Pompeia (Lodi Vecchio)
 Św. Wiktor (Afrykańczyk) – ścięty ok. 303 w
Mediolanie
 Św. Erazm z Formii (Elmo) – stracony ok.
303
 Św. Fortunata – stracona ok. 303
 Św. Antonin z Piacenzy – ścięty ok. 303 w
5613
Travo
 Święci: Adaukt i Feliks – zginęli ok. 303 (lub
287)





Św. Małgorzata – ścięta ok. roku 303–305
Św. Chryzogon – ścięty ok. 303 w Akwilei
Św. Afra – spalona ok. 304
Św. Eufemia z Chalcedonu – rzucona na
pożarcie dzikim zwierzętom 16 września ok.
304 roku
 Św. Wincenty z Saragossy – stracony ok. 304,
żywcem
 Św. Anastazja z Dalmacji – spalona na stosie
ok. 304
 Św. Florian – utopiony w rz. Enns 4 maja 304
 Św. Justyna z Padwy – ścięta ok. 304
 św. Gereon i towarzysze – straceni ok. 304 lub
w 2. połowie IV wieku w Kolonii
 Św. Alban (pierwszy męczennik na Wyspach
Brytyjskich) – ścięty 22 czerwca ok. 304
(możliwy również rok 209 lub 254)
 Św. Pankracy – ścięty mieczem ok. 304
 Św. Agnieszka – ścięta mieczem w roku 304
 Św. Kasjan – zamordowany rylcem przez
uczniów w 304 w Imoli
 Św. Eupliusz – ścięty 12 sierpnia 304
 Św. Łucja z Syrakuz – ścięta mieczem 13
grudnia 304








Św. Feliks z Sewilli – poniósł śmierć ok. 304
Św. Prokop – ścięty w 304
Św. Wiktoryn z Patawii – stracony w 304
Św. Ulpian z Tyru – utopiony w 304 lub 306
Św. Barbara – ścięta mieczem ok. 305
Św. Cyriak Rzymianin – ścięty ok. 305
Św. Julian z Tarsu – utopiony ok. 305
Św. Arkadiusz z Mauretanii – ukrzyżowany
12 stycznia ok. 305
 Św. January – stracony 19 września 305 w
Benewencie
 Święci
mieczem ok. 302 lub 313; Bazylissa uznana za
męczennicę zmarła prawdopodobnie śmiercią
naturalną
 Święci Klaudiusz, Nikostrat, Kastor i
Symforian – straceni w IV wieku w Panonii
 Św. Tyburcjusz – ścięty w III lub IV wieku
 Św. Sabin – biskup zamęczony w Spoleto w
czasach Maksymiana
Prześladowania za Galeriusza (305–311) i
Maksymina II Dazy (305–313)
 Św. Edezjusz – zgładzony w 306 przez
utopienie
 Św. Apphianos – zgładzony w 306 przez
utopienie
 Św. Teodozja (Teodora) z Cezarei –
zgładzona przez utopienie ok. 307
 Św. Eutropiusz i św. Kleonik – bracia,
straceni przez ukrzyżowanie 3 marca ok. 308
 Św. Bazyliszek – ścięty mieczem 22 maja ok.
Święci Kosma i Damian – ścięci ok. 304
najpierw ukrzyżowany, potem
upieczony na żelaznym ruszcie
Wersja 01 01 2017
Julian i Bazylissa, Kelsos i
Marcjanilla, Anastazy i Antoni – ścięci
308
 Św. Pamfil i towarzysze z Cezarei – ścięci w
310
 Św. Zenobiusz z Sydonu – zamęczony ok. 310
 Św. Metody z Olimpu – ścięty mieczem ok.
311
 Św. Klemens, biskup Ankary – ścięty
mieczem ok. 312
 Św.
Patrycja z Nikomedii
prawdopodobnie w IV wieku
–
zginęła
prześladowanie chrześcijan – keresztényüldözés
prześladowanie religijne – vallásüldözés
prześladowanie Żydów – zsidóüldözés; a zsidók
üldözése
prześladowany, -a, -e – átv. üldözött
prześladowca, prześladowczyni – üldöző ffi/nő
Prześladowca (tytuł oryg. Joy Ride)
[amerykański
film
fabularny
(dreszczowiec)
z
2001
roku,
wyreżyserowany przez Johna Dahla.
Bohaterami filmu jest trójka młodych
ludzi,
którzy
podczas
podróży
samochodowej
zadzierają
z
psychopatycznym mordercą. Stają się
obiektem jego terroru.] – Kéjutazás (Joy
Ride, Roadkill) [Színes, magyarul beszélő,
amerikai thriller, 96 perc, 2001]
Az országút nem a szabadság terepe: három fiatal
keserves lecke árán tanulja meg, hogy nincs
félelmetesebb annál, mint ha az ember egy
autóban ül, éjszaka, védtelenül. Pedig csak
viccnek indul az egész: Lewis egy távoli
egyetemen tanuló barátnőjéért indul egy régi
autón, és, ha már úgyis arra jár, felveszi bátyját is,
aki épp akkor szabadul a börtönből. Talán ez az
első hiba, amit elkövet. A nyughatatlan Fuller
ugyanis a a CB-rádión elsütött durva poénokkal
próbálja elűzni a hosszú út unalmát. A legjobban
sikerült tréfa az, amikor egy kamionost
lányhangon felcukkolnak és randevút adnak neki
egy út menti motelben. De ezzel véget is ér a
játék. A vicc kedvéért megnevezett szoba lakóját
az éjjel brutálisan meggyilkolják, a kamion
sofőrje pedig hamarosan újra jelentkezik. Az arcát
sosem látják, a hangja viszont mindenütt
megtalálja
a
tréfacsinálókat,
és
egyre
lehetetlenebb, borzasztóbb feladatokat tűz eléjük.
Hogy az életüket mentsék, minden kívánságát
teljesítik, pedig sejtik, hogy hiába: a kamionos az
életükre tör.
5614
prześladowczy, -a, -e – üldözési
prześladujący, -a, -e – üldöző
prześledzać — prześledzić [śledząc rozwój,
historię czegoś, zapoznać się z czymś,
zbadać coś od początku do końca] –
kinyomozni, kikutatni
prześlepić — prześlepiać [pot. nie zauważyć
czegoś lub kogoś w odpowiedniej chwili] –
elnézni, nem venni észre, nem látni meg;
elszalasztani, elmulasztani
prześlepienie – észre nem vétel; elszalasztás,
elmulasztás; elnézés
prześlęczyć – vesződni, elvesződni, kínlódni,
elkínlódni, buzgólkodni
prześlęczyć kilka godzin – pár órát vesződni
prześlędzenie – vesződés, kínlódás, buzgólkodás
prześlicznie – remekül, csodaszépen
prześlicznie
wykończony
–
gyönyörűen
kidolgozott; elvégzett
prześliczny, -a, -e [bardzo śliczny] – gyönyörű,
csodaszép
prześlizgnąć się, prześliznąć się — prześlizgiwać
się [1. przedostać się ukradkiem przez coś
małego, wąskiego, szczelnie otaczającego;
2. o spojrzeniu, wzroku, świetle itp.:
przesunąć się szybko, pobieżnie, nie
zatrzymując się na kimś, na czymś dłużej;
-
Wersja 01 01 2017
3. zrobić
coś
zbyt
szybko,
powierzchownie] – átcsúszni, elcsúszni;
végigsiklani; elsiklani (elsiklik); átfurakodni;
utat tör magának
prześluzować – átzsilipelni
prześluzować się przez rzekę – folyón
átzsilipelődni
prześmiardły, -a, -e – megbüdösödött, bűzös
prześmiardnąć (prześmiardnie) – megbüdösödni
prześmiechy, -a, -e; prześmieszki, -a, -ie –
nevetgélés, kacarászás; tréfálkozás, tréfák,
tréfa
prześmiesznie – rendkívül v. igen mulatságosan;
nevetségesen
prześmieszny, -a, -e [bardzo śmieszny] –
rendkívül v. igen mulatságos; nevetséges
prześmiewać – kinevetni, kigúnyolni; megtréfálni,
csúfot űzni vkiből
prześmiewać się [kpić sobie z kogoś, z czegoś] –
nevetgélni, kacarászni
prześmiewanie – kinevetés, kicsúfolás
prześmiewca [1. kpiarz, szyderca, żartowniś; 2.
śmieszek, pamflecista, paszkwilant; 3.
(literatura)
satyryk,
przedrzeźniacz,
krytyk; 4. (literatura) ironista, recenzent,
złośliwiec; 5. zgryźliwiec, cynik, opluwacz;
6. oszczerca, bluźnierca, kpinkarz; 7. ma
cięty język; 8. ostre pióro; 9. pan kpiarz z
ostrym językiem] – gúnyolódó, tréfálkozó,
tréfacsináló ffi; kritikus, cinikus, ironista;
éles nyelvű ffi
prześmiewczyni – éles nyelvű nő
prześmignąć – átlökni, átcsúsztatni, átdobni;
átsurranni, átszaladni
prześnić [1. doznać czegoś w marzeniu sennym;
2. przeżyć jakiś czas, śniąc, marząc o
czymś] – átaludni, átálmodni; átálmodozni
(az éjszakát stb.)
prześnić się – kialudja magát; elszáll v. elmúlik az
álom
prześpiewać — prześpiewywać [1. spędzić jakiś
czas na śpiewaniu; 2. zaśpiewać coś od
początku do końca] – énekelgetni, egy
keveset énekelni
prześpiewny, -a, -e – éneklős, dalos (ajkú)
prześrubować – átcsavarni, újra becsavarni;
túlforgatni, túlcsavarni, túlsrófolni
prześrutować – durván őrölni v. megőrölni
prześrutować kukurydze – kukoricát őrölni
przeświadczenie [pewność w stosunku do kogoś,
czegoś, wiara w prawdziwość, słuszność
czegoś] – meggyőződés
przeświadczony,
-a,
-e
[mający
jakieś
przeświadczenie, przekonany o czymś] –
meggyőződött
5615
prześwidrować
—
prześwidrowywać
[1. świdrując, przedziurawić coś, przebić
na wylot; 2. przeniknąć na wskroś, dać się
odczuć w sposób gwałtowny, męczący –
átfúrni, keresztülfúrni
prześwidrować oczami – átható tekintetét
rászegezi, tekintetével (valósággal) átfúrja
przeświecający, -a, -e – átlátszó, átvilágító
przeświecanie – átvilágítás, átlátszás
przeświecić — przeświecać [1. przejąć, przebić
coś światłem; 2. świecąc, przenikać przez
jakąś przeszkodę, zasłonę; też: być
widocznym przez coś, spod czegoś;
3. przepuszczać światło przez siebie, być
półprzezroczystym] – átviláglani, átlátszani,
átcsillámlani, átfényleni; egy ideig fényleni
v. világítani; (fény) szűrődni
prześwietlanie płuc – tüdőszűrés
prześwietlenie [1. metoda badania polegająca na
przepuszczeniu promieni rentgenowskich
przez badaną część ciała w celu uzyskania
jej
obrazu
na
ekranie;
2. obraz
rentgenowski na ekranie fluoryzującym;
też: taki obraz utrwalony w postaci kliszy]
–
átvilágítás,
röntgen,
röntgenezés,
megröntgenezés;
röntgenfelvétel;
szűrővizsgálat
prześwietlenie płuc, RTG – tüdő-átvilágítás,
tüdőröntgen
prześwietlić — prześwietlać [1. przepuścić
promienie rentgenowskie przez badaną
część ciała w celu uzyskania jej obrazu na
ekranie
fluoryzującym;
2. świecąc,
przeniknąć przez coś lub przez kogoś;
3. zbadać czyjąś przeszłość, czyjeś
postępowanie, w sposób wnikliwy,
dokładny, przeprowadzić szczegółowe
dochodzenie, śledztwo; 4. nadmiernie
naświetlić emulsję fotograficzną; 5. wyciąć
w zagęszczonych drzewostanach drzewa,
krzewy lub ich gałęzie] – átvilágítani,
megröntgenezni; (fényk.) túlexponálni
prześwietlić a. prześwietlać (aparatem Rentgena)
[zob. rentgenować] – röntgenezni
prześwietlić a. prześwietlać płuca – tüdőt
átvilágítani v. röntgenezni
prześwietlić a. prześwietlać ząb – fogat
röntgenezni
prześwietlić się — prześwietlać się [1. poddać się
działaniu promieni rentgenowskich w celu
uzyskania na ekranie fluoryzującym
obrazu badanej części ciała; 2. o
materiałach
fotograficznych:
zostać
nadmiernie naświetlonym] – átvilágítják;
(kogo/co) megröntgenezik
prześwietnie – ragyogóan; mélyen tisztelve
-
Wersja 01 01 2017
prześwietny, -a, -e [1. wspaniały, znakomity,
nadzwyczajny;
2. o
instytucjach,
urzędach: czcigodny, dostojny] – erősen
fénylő, ragyogó; (dawno) mélyen tisztelt
przeświętować – ünnepelni, eltölteni az ünnepet
przeświętować urodziny – születésnapot ünnepelni
przeświętowanie – az ünnep eltöltése
prześwistać (przeświszcze) — prześwistywać –
fütyürészni;
elmulatni,
elherdálni,
megzenésíteni
prześwistać się – elherdálódni
prześwit [1. odstęp między dwoma przedmiotami
lub między elementami czegoś, odległość
między
dwoma
płaszczyznami
ograniczającymi otwór; też: otwór, wolne
miejsce
przepuszczające
światło,
odsłaniające jakiś widok; 2. przejście lub
przejazd przez budynek] – hajnalhasadás,
pirkadat, pitymallat; csillogás; (műsz.)
átmérő, belvilág; átmenet, átvonulás
prześwit drzwiowy – ajtónyílás
prześwit rury – a cső (belső) átmérője
prześwitywać [1. świecić, błyszczeć przez jakąś
zasłonę, przeszkodę; też: być widocznym
przez coś, spoza czegoś; 2. o materiale,
ubraniu: będąc cienkim, ażurowym,
przepuszczać
częściowo
światło]
átvilágítani,
átfényleni;
kivilágítani,
kiviláglani, kilátszani
przetaczanie – átöntés, átömlesztés; átgurtás,
áttolás
przetaczanie krwi [zob. transfuzja] – (orv.)
vérátömlesztés, transzfúzió
przetaczanie wagonów – vagonok áttolása, tolatás
Przetacznik (Veronica L.) [rodzaj roślin z
rodziny
przetacznikowatych
(Veronicaceae Durande). Liczy około 500
gatunków,
rosnących
dziko
w
umiarkowanych
strefach
półkuli
północnej.] – (növ.) veronika (Veronica L.)
Przetacznik bluszczykowy (Veronica hederifolia
L.)
[Roślina
roczna
o
łodygach
rozesłanych lub podnoszących się, od
nasady rozgałęzionych, długości 5-30 cm.
Liście 3-5-klapowe; kwiaty fioletowe lub
niebieskie, pojedynczo w pachwinach liści.
Rośnie na polach, przydrożach, w
zaroślach, na glebach zasobnych w azot; u
nas pospolity na niżu, w górach rzadszy.
Kwitnie III-X.] – Borostyánlevelű veronika
(Veronica hederifolia L.)
Przetacznik błotny (Veronica scutellata L.)
[Bylina wysokości 10-50 cm, z cienkim,
pełzającym
kłączem.
Liście
wąskolancetowate, całobrzegie lub drobno
ząbkowane, nagie, siedzące; kwiaty po 515 w długoszypułowych gronach; korona
5616
kwiatowa o 0 4-6 mm; torebka głęboko
wycięta. Rośnie zazwyczaj na glebach
kwaśnych, czasowo zalewanych oraz na
bagnistych łąkach na niżu i w niższych
położeniach górskich. Kwitnie VI-IX.] pajzsos
veronika
(Veronica
scutellata)
Przetacznik bobowniczek (Veronica beccabunga
L.) [Bylina o łodygach rozesłanych lub
podnoszących się, obłych, długości do 50
cm. Liście lśniące, tępo piłkowane,
naprzeciwległe; grona luźne około 25kwiatowe,
naprzeciwległe;
korona
rurkowata, niebieska. Pospolity, także u
nas, w wodach stojących i płynących na
niżu i w górach po piętro kosodrzewiny.
Kwitnie V-VIII.] – deréceveronika v. ártéri
veronika (Veronica beccabunga)
Przetacznik długolistny (Veronica longifolia L.)
[Bylina o łodygach gatęzistych, wysokości
40-130 cm. Liście jajowatolancetowate,
piłkowane,
długości
do
12
cm,
naprzeciwległe; kwiaty w gronach
długości
do
25
cm;
korona
niebieskofioletowa;
torebka
odwrotniesercowata.
Rośnie
na
wilgotnych łąkach, brzegach wód, w
zaroślach na glebach ciężkich, ilastych,
podmokłych; u nas pospolity na niżu, w
górach rzadki. Kwitnie VI-VIII.] Hosszúlevelű veronika (Veronica longifolia)
Przetacznik
leśny,
przetacznik
lekarski
(Veronica officinalis L.) [1. gatunek byliny
z rodziny babkowatych (Plantaginaceae),
w systemach XX-wiecznych klasyfikowany
zwykle
do
trędownikowatych
(Scrophulariaceae). Dość pospolity na
terenie Polski. Gatunek typowy rodzaju
przetacznik. 2. Bylina o łodygach leżących
lub podnoszących się, długości 10-20 cm.
Liście
jajowate,
piłkowane,
naprzeciwległe; kwiaty krótkoszypułkowe,
w luźnych gronach. Bardzo pospolity,
także u nas, w lasach i na pastwiskach na
ubogich glebach kwaśnych. Roślina
używana w medycynie ludowej. Kwitnie
VI-VIII.] – orvosi veronika (Veronica
officinalis) [népies nevei: vérszopóka,
vérharmatfű, Isten botja, dicső-fű, v.
dicsőséges fű, drága jó, erdei zsálya, patikai
szigoráll,
sarlófű.
A
kétszikűek
(Magnoliopsida) osztályában az árvacsalánvirágúak (Lamiales) rendjéhez, ezen belül az
útifűfélék (Plantaginaceae) családjához
tartozó faj.]
-
Wersja 01 01 2017
Przetacznik leśny
Przetacznik ożankowy (Veronica chamaedrys L.)
[Bylina o łodygach podnoszących się,
długości 10-40 cm, z 2 rzędami włosów.
Liście
naprzeciwległe,
wcinano
ząbkowane; grona luźne, naprzeciwległe;
korona
lazurowobłękitna.
Bardzo
pospolity, także u nas, na łąkach, w
widnych lasach, zaroślach na niżu i w
górach po piętro kosodrzewiny. Kwitnie
V-VIII.] – Ösztörűs veronika [Veronica
chamaedrys]
Przetacznik zwodny, przetacznik wiechowaty
(Veronica paniculata L.) [gatunek rośliny z
rodziny
przetacznikowatych
(Veronicaceae). Występuje w Europie
(Austria, Białoruś, Bułgaria, Czechy,
Estonia, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Polska,
Rosja, Rumunia, Słowacja, Ukraina,
Węgry, dawna Jugosławia).] – bugás
veronika (Veronica paniculata)
5617
przetak [duże sito z większymi otworami] –
(gabona) rosta, durva szita
przetaksować – átértékelni, újra becsülni
przetaktowywanie (ang. overclocking, potocznie
podkręcanie) [zwiększanie szybkości pracy
(zwiększeniu
taktowania
zegara)
i
wydajności sprzętu komputerowego, np.
procesora, karty graficznej czy pamięci
RAM
za
pomocą
odpowiedniego
oprogramowania lub zmiany pewnych
ustawień BIOS-u (w przypadku CPU i
RAM-u).] – overclocking (fölpörgetés) [A
gyártó által specifikált órajelfrekvencia
szándékos túllépése, például egy CPU-nál az
órajelszorzó vagy a rendszerfrekvencia
módosításával. Az utóbbi módosítása más
komponensek
(illesztőkártyák)
felpörgetéséhez is vezethet.]
przetańcować — przetańczyć [1. tańczyć przez
jakiś czas; 2. spędzić dłuższy okres na
balach,
zabawach,
rozrywkach;
3. zatańczyć jakiś taniec od początku do
końca] – eltáncolni; áttáncolni, elmulatni
przetapiacz – öntő (munkás)
przetapiacz żelazostopów – vasöntvények öntője
przetapianie – átolvasztás, beolvasztás
przetapianie złota – arany olvasztás
przetapiany, -a, -e – megolvasztott, beolvasztott
przetarcie [przetarte, przedziurawione miejsce,
np. w ubraniu] – horzsolás, kidörzsölés,
elkopás
przetarg [1. publiczna sprzedaż ruchomości lub
nieruchomości, w której nabywcą zostaje
osoba
oferująca
najwyższą
cenę;
2. konkurs
ofert
na
wykonanie
określonych robót i usług; 3. spór,
targowanie się o jakieś ustępstwa] –
versenytárgyalás; árverés
przetarg publiczny – nyilvános árverés
przetargi ofertowe – versenytárgyalás
przetargować – alkudozni
przetargować cały dzien – egész nap alkudozni
przetargowy, -a, -e – versenytárgyalási
przetarty, -a, -e – kidörzsölt, horzsolt, elkopott
przetasować — przetasowywać [1. poprzekładać
karty
przez
tasowanie;
2. zmienić
kolejność, układ, ułożenie kogoś lub
czegoś] – (ká) megkeverni, összekeverni
przetchlina – szellőzőnyílás, szellőzőlyuk
przetchlinka [1. otworek w tkance okrywowej
roślin, umożliwiający roślinom wymianę
gazową; 2. otworek w ścianie ciała
bezkręgowców, osłonięty włoskami albo
wyrostkami służącymi do zamykania go i
do filtrowania powietrza] – (növ.)
paraszemölcs; (áll.) stigma
-
Wersja 01 01 2017
przetelegrafować – átttáviratozni, áttelegrafálni;
táviratozgatni, táviratozni, összetáviratozni
przeterminować [1. pot. nie załatwić, nie zapłacić
czegoś w wyznaczonym terminie; 2. daw.
terminować u majstra przez jakiś czas] –
határidőn túl tartani; tanonckodni, szakmát
tanulni
przeterminować się [pot. nie nadawać się do
spożycia lub do użytku na skutek
przekroczenia terminu ważności] –
elévülni; szavatosságot veszteni
przeterminowany, -a, -e [nienadający się do
spożycia lub do użytku na skutek
przekroczenia terminu ważności] – elévült
przeterminowany dług – elévült adósság v.
tartozás
przetęchnąć – megromlani, megbüdösödni,
megdohosodni
przetęchnięcie – megromlás, megbüdösödés,
megdohosodás
przetęsknić – sóvárogni, vágyakozni (egy ideig)
przetkać, przetknąć — przetykać [1. oczyścić
otwór czegoś, przepchnąwszy coś przez
ten otwór; 2. przetkać — przetykać:
przepleść, przeszyć czymś tkaninę; też:
tkając, wpleść coś; 3. przewlec coś,
ciągnąc przez wąski otwór; 4. przetkać —
przetykać: wetknąć wiele czegoś w
różnych miejscach, przybrać coś czymś
powtykanym
w
wielu
miejscach;
5. spowodować pojawienie się czegoś,
zwykle licznie, w różnych miejscach;
6. przetkać pot. «spędzić pewien czas,
tkając] – átfűzni, átdugni; átnyomni; átszőni
przetknięcie – befűzés; áthúzás, keresztülhúzás
przetleć, przetlić się – elizzani, elparázslani, elégni
przetlić – égetni, elégetni, elizzítani
przetłoczyć — przetłaczać [1. pot. o wielu
osobach: tłocząc się, przepełnić jakieś
pomieszczenie; też: zgromadzić, umieścić
gdzieś zbyt wiele osób; 2. przepompować
pod ciśnieniem płyn lub gaz z jednego
zbiornika do drugiego; 3. przerobić coś
przez tłoczenie, uformować coś na nowo
za pomocą pras] – áttolni, átnyomni
przetłoczyć się — przetłaczać się [pot. tłocząc się,
przejść, przedostać się przez coś] –
áttolakodni;
áttolódni,
átfurakodni,
átnyomódni, áthatolni
przetłoczyć się przez tłum – áttolakodni v.
keresztülnyomakodni a tömegen
przetłumaczenie – lefordítás, fordítás
przetłumaczyć [1. oddać znaczenie wyrazów
wyrazami innego języka; 2. przedstawić,
przekazać jakieś treści, obrazy lub
5618
zjawiska za pomocą środków właściwych
danej dziedzinie] – fordítani, lefordítani
przetłumaczyć list – lefordítani a levelet
przetłumaczyć na węgierski – magyarra fordítani
przetłumaczyć z węgierskiego na polski –
magyarról lengyelre lefordítani
przetłumaczył – fordította
przetłuszczające się – (włosy) zsírosodó
przetłuszczenie – elhízás, elzsírosodás
przetłuszczony, -a, -e [taki, który nadmiernie
nasiąknął
tłuszczem]
–
elhízott,
elzsírosodott; túlságosan zsíros, nagyon
kövér
przetłuścić (przetłuszczę) — przetłuszczać [dodać
zbyt wiele tłuszczu] – túlzsírozni
przetłuścić się — przetłuszczać się [nadmiernie
nasiąknąć tłuszczem] – zsírosodni
przeto [spójnik przyłączający zdanie lub inne
wyrażenie, które przedstawia skutek tego,
o czym była wcześniej mowa lub wniosek
wynikający z treści poprzedniego zdania,
np. Był młody, przeto niedoświadczony],
przetoż – ezért, így, ennek következtében,
ezáltal; emiatt
przetoczyć — przetaczać [1. przesunąć coś
toczącego się; 2. przelać, przepompować
jakiś płyn; 3. przemieścić wagony,
lokomotywy na inne tory; 4. wprowadzić
do układu krwionośnego osoby chorej
krew, jej przetwory lub płyny zastępcze] –
elgörgetni, átgörgetni, elgurítani, átgurítani;
átfordítani;
megesztergályozni,
megesztergálni,
átesztergálni,
átesztergályozni; átönteni, átömleszteni
przetoczyć wino z beczki do butelki – átönteni a
hordóból a palackba
przetoczyć się — przetaczać się [1. przejechać,
tocząc się na kołach; 2. sunąc powoli,
tocząc się, przemieścić się; 3. o działaniach
wojennych, burzy itp.: dziać się, zachodzić
w jakimś miejscu i przesuwać się dalej] –
meglendülni;
befordulni,
megfordulni;
elgördülni, elgurulni
przetoka [1. nieprawidłowy kanał łączący
narząd wewnętrzny lub tkankę z drugim
narządem, skórą albo śluzówką; 2. kanał
wykonany operacyjnie w celu ominięcia
przeszkody uniemożliwiającej prawidłową
czynność narządu; 3. połączenie jeziora
przybrzeżnego lub zalewu z morzem] –
(orv.) sipoly, fisztula [Közkeletű szóval
sipolynak nevezett kóros összeköttetés
szervek vagy testüregek között (belső
sipoly), melyen keresztül élettani vagy kóros
folyadék halad át. Létezik a külvilág felé
kivezető sipoly is.], csatorna; (bonc)
csatorna, vezeték
-
Wersja 01 01 2017
przetoka ropna lub ropień – gennycsatorna
przetokowy, -a, -e [1. przymiotnik od: przetok;
2. przymiotnik od: przetoka] – fisztulás;
sipolyos, vezetékes
przetokowy [pracownik kolei zajmujący się
przetaczaniem wagonów; manewrowy] –
kocsirendező; forgalomirányító; diszpécser
przetop [proces przetapiania] – megolvasztás v.
beolvasztás v. átolvasztás eljárása
przetopienie
–
megolvasztás,
beolvasztás,
átolvasztás
przetopić — przetapiać [przerobić coś przez
stopienie; też: stopić powtórnie] –
kiolvasztani, megolvasztani
przetopić a. przetapiać żelazo – vasat finomítani
przetopić się — przetapiać się [zostać
przetopionym] – kiolvadni, megolvadni
przetorować — przetorowywać – törni
przetorować drogę – utat törni
przetracać — przetracić [pot. lekkomyślnie
wydać
pieniądze]
–
elveszíteni,
elvesztegetni; elpusztítani
przetrajkotać (przetrajkoczę v. przetrajkocę) –
csörömpölni, elcsörömpölni; dörömbölni,
eldörömbölni (egy ideig)
przetransformować [1. przekształcić coś, zmienić
formę czegoś; 2. przetworzyć energię
elektryczną o określonym napięciu na
energię elektryczną o innym napięciu] –
(vill.) átalakítani, transzformálni
przetranskrybować
[zastąpić
w
pisowni
wyrazów
znaki
jednej
konwencji
graficznej znakami innej konwencji] –
(nyelvt.) transzkribálni; átírni
przetranskrybować tekst rosyjski zgodnie z
polską pisownią – orosz szöveget a lengyel
helyesírásnak megfelelően átírni
przetransportować [1. przewieźć coś na inne
miejsce; 2. przewieźć kogoś pod strażą] –
átszállítani, átvinni, áthozni
przetratować – letiporni, végigtiporni; letaposni
przetrawestować – (fr.) (irod.) travesztálni;
kifigurázni, kikarikírozni, parodizálni
przetrawić — przetrawiać [1. o żywym
organizmie oraz o jego narządach:
rozłożyć substancje pokarmowe na
związki prostsze; 2. rozważając coś,
przyswoić to sobie; 3. poddać coś
działaniu środków chemicznych lub ognia;
4. o środkach chemicznych, o ogniu:
trawiąc, zniszczyć coś] – megemészteni;
átgondolni, fontolgatni; (átv.) megemészteni;
(dawno) van v. időt tölt v. időzik v.
tartózkodik vhol; (vegyt.) szétmarni, átmarni
5619
przetrawić się — przetrawiać się [ulec działaniu
środków chemicznych lub ognia] - (vegyt.)
szétmaródni, átmaródni; elemésztődni
przetrawienie – megemésztés; átgondolás,
fontolgatás; (átv.) megemésztés; (dawno)
időtöltés, tartózkodás, lét, ottlét; (vegyt.)
szétmarás
przetrawienie tekstu – szöveg megemésztése v.
átgondolása
przetrąbić – eltrombitálni, trombitálni, elfújni;
trombitálni, trombitálgatni, eltrombitálgatni;
abbahagyni a trombitálást; elinni, elmulatni,
megzenésíteni
przetrąbić przez radio i telewizję – tévén v.
rádión keresztül eltrombitálni
przetrącać — przetrącić [1. pot. nadwerężyć lub
uszkodzić jakąś część ciała przez
uderzenie; 2. pot. przekąsić coś] – eltörni,
összetörni; bekapni vmit; valamit enni, enni
v. harapni egy keveset
przetrącił sobie nogę – eltörte a lábát
przetrenować — przetrenowywać [przemęczyć
kogoś zbyt intensywnym treningiem] –
edzeni, trenirozni (egy ideig)
przetrenować się [przemęczyć się zbyt
intensywnym treningiem] – edzi v. képezi
magát (egy ideig)
przetresować [brak mi słów] – idomítani (egy
ideig)
przetropić – átkutatni, kikutatni; átnyomozni,
átvizsgálni
przetropić minimum 2-krotnie – legalább kétszer
átkutatni
przetrwać [1. przetrzymać jakiś trudny okres,
utrzymać się przy życiu, nie ulec
zagładzie,
zniszczeniu;
2. trwając,
istniejąc, pozostać, wytrzymać dłużej niż
ktoś inny, niż coś innego] – eltartani;
elállni, (wytrzymać) kiállni, kibírni, túlélni;
elviselni vkit; (készlet) kitart
przetrwać kogo – túlélni vkit
przetrwać zimowe miesiące – átvészelni a téli
hónapokat
przetrwalnik
[1. organ
rozmnażania
wegetatywnego niektórych roślin i
grzybów; 2. twór wytwarzany wewnątrz
komórek niektórych bakterii, rozwijający
się w sprzyjających warunkach w nowe
bakterie] – (növ.) Sclerotium;
(növ.)
szklerócium
przetrwanie [1. przetrzymać jakiś trudny okres,
utrzymać się przy życiu, nie ulec
zagładzie,
zniszczeniu;
2. trwając,
istniejąc, pozostać, wytrzymać dłużej niż
ktoś inny, niż coś innego] – állhatatosság;
túlélés; elviselés
-
Wersja 01 01 2017
przetrwanie gatunku – faj fennmaradása
przetrwarzanie danych – adatfeldolgozás
przetrwonić [wydać lekkomyślnie pieniądze] –
elpusztítani,
tönkretenni,
elmulatni,
eldorbézolni,
elherdálni;
könnyelműen
költekezni
przetrwonienie
–
elpusztítás,
tönkreverés;
eldorbézolás, elherdálás
przetrząsacz [1. maszyna do przetrząsania na
łące świeżo skoszonej trawy lub siana; 2.
maszyna rolnicza używana w sianokosach.
Służy do przetrząsania siana aby w ten
sposób przyśpieszyć proces suszenia.
Obecnie zazwyczaj występuje jako
przetrząsaczo-zgrabiarka,
która
w
zależności od ustawień może pracować
jako przetrząsacz lub jako zgrabiarka] –
szénaforgató gép
przetrząsacz karuzelowy – körforgós szénaforgató
gép
przetrząsacz karuzelowy
przetrząsacz pokosu – rendforgatógép
przetrząsacz siana – szénaforgató gép
przetrząsaczo-zgrabiarka [maszyna rolnicza
służąca do przetrząsania (przetrząsacz)
skoszonych roślin (traw) suszonych na
siano w warunkach polowych oraz
zgrabiania (zgrabiarka) suchego siana w
zazwyczaj podłużne wały] – gereblyéző és
szénaforgató gép
przetrząsnąć,
przetrząść
—
przetrząsać
[1. trzęsieniem poruszyć coś; 2. szukając
kogoś, czegoś, przejrzeć coś; 3. daw.
rozważyć, zbadać na nowo] – átkutatni,
átkeresni
przetrząsnał wszystkie swoje kieszenie – átkutatta
minden zsebét
przetrząść (przetrzęsę, przetrzęsie) – rázni egy
ideig; rázogatni, elrázogatni; (átv.) felrázni
5620
przetrząśnięcie – átrázás, átszórás; szénaforgatás;
felrázás
przetrzebić — przetrzebiać [1. w odniesieniu do
roślin, zwłaszcza drzew: częściowo
powycinać; też w odniesieniu do terenu:
częściowo pozbawić drzew, roślinności;
2. w odniesieniu do ludzi i zwierząt:
częściowo wytępić; 3. częściowo usunąć
coś skądś; też: częściowo pozbawić czegoś]
– felritkítani, megritkítani
przetrzebić las – erdőt megritkítani
przetrzebić się – felritkulni, megritkulni
przetrzeć — przecierać [1. pocierając, oczyścić,
osuszyć
lub
wypolerować
coś;
2. przepuszczając przez sito, rozdrobnić
coś;
3. częstym
używaniem
trochę
zniszczyć coś; 4. porżnąć piłą drewno w
tartaku] – átdörzsölni, kikoptatni, kitörölni;
kidörzsölni; átnyomni; passzírozni; (átv.)
kicsiszolni, kiművelni; áttörni
przetrzeć coś przez sito – átnyomni, áttörni vmit
szitán
przetrzeć drogę – utat törni
przetrzeć oczy – kitörölni v. megtörölni a szemet
przetrzeć przez siło – átdörzsölni a szitán;
átszitálni, átpaszírozni
przetrzeć rękaw na łokciu – kidörzsöli a ruhaujjat
a könyökénél
przetrzeć szklankę – kitörölni a poharat
przetrzeć się — przecierać się [1. ulec
częściowemu zniszczeniu na skutek
używania;
2. stać
się
jaśniejszym,
wyraźniejszym, bardziej widocznym spoza
jakiejś przesłony; 3. nabrać kultury,
ogłady, doświadczenia w obcowaniu z
ludźmi] – átszűrődni; (ég) kiderülni;
kidörzsölődni; kicsiszolódni
przetrzeć się na wielkim świecie – kicsiszolódik a
nagyvilági életben
przetrzepać
—
przetrzepywać
[1. przez
trzepanie oczyścić coś trochę z kurzu, pyłu
itp.; 2. pot. zbić kogoś; 3. pot. zadać straty
nieprzyjacielowi w walce] – kiporolni;
elporolni, leverni
przetrzepać komu skórę – elpáholni vkit; kiporolni
vkinek a nadrágját
przetrzeźwiać — przetrzeźwić (przetrzeźwieć) –
kijózanítani, magához téríteni
przetrzeźwić się – kijózanodni; magához tér
przetrzeźwieć – kijózanodni, magához térni
przetrzeźwienie – kijózanítás
przetrzeźwienie się – kijózanodás
przetrzymać — przetrzymywać [1. ująwszy,
chwyciwszy, potrzymać coś w ręku przez
jakiś czas; 2. zatrzymać kogoś lub coś w
jakimś miejscu przez dłuższy czas;
-
Wersja 01 01 2017
3. zatrzymać kogoś lub coś dłużej, niż
trzeba lub niż było przewidziane;
4. przeżyć
jakiś
trudny
okres,
przezwyciężyć coś; 5. pokonać kogoś
dzięki wytrwałości, cierpliwości] –
eltartani, tartogatni, tartani (egy ideig) (pl.
csomagot); (znosić) kibírni, elviselni, eltűrni,
elszenvedni (fájdalmat); megőrizni (pénzt)
przetrzymać ból – elviselni a fájdalmat
przetuczyć – túltömni, túltáplálni, túlzottan
meghízlalni, felhízlalni
przetułać się – kóborolni, bolyongani, vándorolni
(egy ideig)
przeturkotać (przeturkocze v. przeturkoce) –
keresztüldöcögni, zörögve áthajtani
przetwarzanie – átalakítás, megváltoztatás;
feldolgozás; transzformáció
przetwarzanie danych [(ang.) data processing
{rzecz.}]
–
DP
Data
Processing;
adatfeldolgozás
przetwarzanie
danych
na
odległość
–
távadatfeldolgozás
przetwarzanie danych w czasie rzeczywistym –
valós idejű adatfeldolgozás [a valós-idejű
adatfeldolgozás azt jelenti, hogy a valóságos,
tényleges időnek megfelelően dolgozza fel a
bemenő adatokat]
przetwarzanie na bieżąco – valós idejű
adatfeldolgozás [analityczne przetwarzanie
na bieżąco (ang. online analytical
processing):
valós
idejű
analitikus
adatfeldolgozás;
online
analitikus
adatfeldolgozás (OLAP)]
przetwarzanie informacji – információfeldolgozás
przetwarzanie obrazów – képfeldolgozás
przetwarzanie odpadów (na surowce wtórne) –
hulladékhasznosítás;
hulladékújrafeldolgozás; hulladék visszaforgatás
przetwarzanie tekstów – szövegek feldolgozása
przetwarzanie się – átalakulás, megváltozása;
emésztés, asszimiláció
przetwierać – felnyitni, megnyitni, kissé kinyitni v.
kitárni v. elfordítani
przetwierać drzwi – ajtót kissé kinyitni
przetwierać się – felnyílni, kissé kinyílni
przetwierać się w tym temacie – ebben a témában
egy kicsit kinyílni v. kitárulkozni
przetwornica [urządzenie do przetwarzania
energii jednego rodzaju w energię innego
rodzaju]; przetwornik [1. przyrząd lub
urządzenie przetwarzające jedną wielkość
fizyczną
na
inną;
2. przyrząd
fotogrametryczny do opracowywania
zdjęć lotniczych] – (vill) átalakító,
transzformátor
przetwornica napięcia – feszültségátalakító
przetwornik1
[przyrząd
lub
urządzenie
przetwarzające jedną wielkość fizyczną na
inną] – átalakító, hangfelvevő
przetwornik2 [jest to urządzenie dokonujące
przekształcenia danej wielkości na inną
wielkość według określonej zależności i z
pewną dokładnością] – (ang.) Transducer
[olyan eszköz, amely energiákat tud más
energiákká átalakítani. Pl. a gitár pickup-ja, a
hangszóró membránja, stb.]
5621
przetwornik analogowo-cyfrowy A/C (ang. A/D
– analog to digital; ADC – analog to digital
converter), to układ służący do zamiany
sygnału analogowego (ciągłego) na
reprezentację cyfrową (sygnał cyfrowy). –
Analóg/Digitális átalakító (A/D átalakító)
[áramkör, amely a folyamatos (analóg) jelet
diszkrét, egész számokkal (digitekkel)
jellemezhető formába alakítja át]; tükörképe
az A/D átalakítónak: visszaalakítja a digitális
jelet analóggá, úgy, hogy ezt erősítőre,
hangsugárzóra vezethessük. Lásd még PCM,
PCM-processzor
przetwornik bierny – passzív átalakító
przetwornik cyfrowo-analogowy, przetwornik
C/A lub DAC (z ang. Digital to Analog
Converter, DAC) [przyrząd elektroniczny
przetwarzający sygnał cyfrowy (zazwyczaj
liczbę binarną w postaci danych
cyfrowych) na sygnał analogowy w postaci
prądu elektrycznego lub napięcia o
wartości proporcjonalnej do tej liczby.
Innymi słowy jest to układ przetwarzający
dyskretny sygnał cyfrowy na równoważny
mu sygnał analogowy. Taki przetwornik
ma n wejść i jedno wyjście.] - DAC: Digtal
Analog Converter; analóg-digitális átalakító;
digitális-analóg
átalakító;
analógról
digitálisra alakító [Minden digitális eszköz
végén kell legyen egy ilyen, mert a digitális
jel nem hallgatható, az emberi fül számára
használhatatlan.]; ADC Analog-to-Digital
Converter (analóg-digitális jelátalakitó)
przetwornik czynny – aktív átalakító
przetwornik dwukierunkowy – kétirányú
átalakító
przetwornik dzielony – irányított (több elemes)
átalakító
przetwornik elektroakustyczny [urządzenie
przetwarzające energię elektr. w energię
akustyczną (np. głośnik, słuchawka) lub
odwrotnie (np. mikrofon); p.e. mogące
przetwarzać energię w obu kierunkach
noszą
nazwę
p.e.
odwracalnych
(dwukierunkowych), zaś przetwarzające
energię tylko w jednym kierunku - p.e.
-
Wersja 01 01 2017
nieodwracalnych (jednokierunkowych); z
punktu
widzenia
zjawiska
fiz.
wykorzystywanego do pobudzania układu
mechanicznego do drgań wytwarzających
w ośrodku fale akustyczne lub odwrotnie
rozróżnia się: p.e. magnetyczne (indukcja
magnetyczna,
zmiana
pola
elektromagnetycznego, magnetostrykcja),
p.e. elektryczne (zmiana ładunku lub
napięcia) oraz p.e. piezoelektryczne
(proste
i
odwrotne
zjawisko
piezoelektryczne).] – elektroakusztikai
átalakító [a hangenergiát elektromos jelekké,
ill. az elektromos jeleket hangenergiává
átalkító készülék]
przetwornik elektrostrykcyjny – elektrosztrikciós
átalakító
przetwornik idealny – ideális átalakító
przetwornik magnetostrykcyjny nadawczoodbiorczy – magnetosztrikciós átalakító
przetwornik nieodwracalny – egyirányú (nem
megfordítható) átalakító
przetwornik niesymetryczny – aszimmetrikus
átalakító
przetwornik o skorygowej charakterystyce
kierunkowości – hangsugárzó módosított
irányjelleggörbével
przetwornik obrazowy – ultrahangképátalakító,
ultrahangleképző berendezés
przetwornik odwracalny –
megfordítható
(reverzábilis) reciprok átalakító
przetwornik
piezoelektríczna
giętny
–
piezoelektromos átalakító
przetwornik piezoelektryczny – piezoelektromos
átalakító
przetwornik prędkościowy – sebességfelvevő
przetwornik przesunięciowy (wychyleniowy) –
amplitúdóérzékelő (átalakító)
przetwornik
przyspieszeniowy
–
gyorsulásérzékeny átalakító
przetwornik słuchowy (akustyczny) – akusztikai
átalakító
przetwornik symetryczny – szimmetrizáló
transzformátor
przetwornik
ultradźwięków,
przetwornik
ultradźwiękowy – ultrahang-átalakító [az
elektromos
rezgéseket
mechanikai
rezgésekké átalakító eszköz]
przetwornik z soli Seignette’a – Seignette-sóátalakító [Seignette’a sól: bezbarwne
kryształy lub biały proszek; stosowany w
lecznictwie, przem. spoż., elektrotechn.
(jest piezoelektrykiem) oraz w analizie
chem. do sporządzania odczynnika
Fehlinga. = Seignette-só (ejtsd: szenyet-),
kálium-nátriotartarát, borkősavas kálium-
5622
nátrium. KNa(C4H4O6) + 4H2O. Rendesen
úgy készül, hogy nátriumkarbonát forró
oldatába addig öntenek porrá tört borkövet,
míg a pezsgés teljesen megszűnik; ezután a
folyadékot besűrítik és kikristályosítják. A S.
rombos oszlopokból álló kristályos test, mely
1,5 sr. hideg és 1/3 sr. forró vízben oldódik;
íze sós és hűsítő. Hevítéskor előbb
kristályvizében
megolvad,
magasabb
hőmérsékleten megszenesedik és hosszabb
ideig
tartó
izzítás
után
káliumnátriumkarbonátot KNaCO3 hagy hátra. A
magyar gyógyszerkönyvben hivatalos szer;
kloridokkal, szulfátokkal és nehéz fémekkel
(ólom, réz stb.) ne legyen szennyezve.
Alkotó részét képezi a Seidlitz-féle
pezsgőpornak, amelyet enyhe hashajtó
szernek használnak.]
przetworniki ultradźwiękowe [Przetworniki
ultradźwiękowe
to
urządzenia
zamieniające prąd elektryczny w dźwięk.
Wytwarza się je z piezoelektryków kryształów, które pod wpływem zmian
napięcia elektrycznego zmieniają swój
kształt (i vice versa). Impuls prądu
zmiennego
wyzwala
drgania
piezoelektryku, dzięki którym powstaje
fala ultradźwiękowa, docierające do
przetwornika echa wywołują natomiast
drgania piezoelektryku, które generują
zmiany napięcia prądu. Zjawiska te leżą u
podłoża wytwarzania i odbierania fal
ultradźwiękowych. Przetworniki stanowią
główną składową głowicy ultradźwiękowej
- przyrządu, za pomocą którego
emitowana jest fala ultradźwiękowa i
który rejestruje echa docierające z
tkanek.]
–
ultrahang-átalakítók
(leggyakoribban
a
magnetosztrikciós,
piezoelektromos
és
elektrosztrikciós
átalakítók)
przetworowy, -a, -e – átalakítási, feldolgozási
przetwory – gyártmány, készítmény
przetwory chemiczne – vegyi anyagok v.
vegyiáruk, kemikáliák
przetwory mięsne – húskészítmény
przetwory mleczne – tejipari készítmények,
tejtermékek
przetwory spożywcze – élelmiszer-készítmény
przetworzenie [1. utwór literacki przerobiony z
innego utworu; 2. druga część formy
sonatowej, w której tematy ekspozycji
ulegają częstym zmianom] – átalakítás;
feldolgozás
przetworzenie się – átalakulás, megváltozás
przetworzyć — przetwarzać [1. przekształcić coś
twórczo; 2. zmienić coś, nadając inny
kształt, wygląd; 3. opracować zebrane
-
Wersja 01 01 2017
dane, informacje itp., wykorzystując
technikę komputerową] – átalakítani,
átdolgozni, átformálni; feldolgozni
przetworzyć a. przetwarzać dane – adatot
feldolgozni
przetworzyć a. przetwarzać energię – energiát
átalakítani
przetwarzać energię cieplną na mechaniczną – a
hőenergiát átalakítja mechanikussá; a
hőenergiát mechanikussá átalakítani
przetworzyć a. przetwarzać odpady (na surowce
wtrórne) – hulladékot hasznosítani
przetworzyć a. przetwarzać surowce –
nyersanyagot feldolgozni
przetworzyć się – átalakulni, megváltozni
przetwór [produkt uzyskany z jakiegoś surowca
(najczęściej spożywczego) przez jego
przeróbkę] – gyártmány, készítmény;
átalakítás, feldolgozás
przetwórca [1. ten, kto coś przetwarza,
przerabia; 2. ten, kto zajmuje się
produkcją przetworów], przetwórczyni –
átalakító, feldolgozó ffi/nő
przetwórczy, -a, -e – feldolgozó
przetwórnia [zakład przemysłowy zajmujący się
przetwórstwem] – gyár, nyersanyagfeldolgozó
üzem
v.
gyár;
(vill.)
transzformátorterem
Przetwórnia Owoców i Warzyw SA – Zöldség és
Gyümölcs-feldolgozó Rt.
przetwórnia ryb – halfeldolgozó
przetwórstwo [przerabianie na dużą skalę
surowców, zwłaszcza płodów rolnych, na
gotowe produkty] – feldolgozás, átalakítás;
feldolgozóipar
przetwórstwo mięsa – húsfeldolgozás
przetwórstwo mięsne – húsfeldolgozó ipar
przetwórstwo mleka – tejfeldolgozás
przetwórstwo przemysłowe – ipari feldolgozás
przetwórstwo spożywcze – élelmiszer feldolgozás
przetyczka
[1. narzędzie
do
przetykania
zanieczyszczonych otworów; 2. krótki pręt
wciskany lub wbijany w otwory łączonych
ze sobą elementów] – szegecs; piszkáló
przetyczki [(u Zygmunta Glogera) nazwa iglic do
przetykania zapałów broni palnej. W
jeździe polskiej noszono je na łańcuszkach
przy pasie do ładownicy z przodu na
piersiach. Nie miały jednak zazwyczaj
praktycznego znaczenia, lecz służyły
więcej ku ozdobie. B. Gemb.] – (daw.,
wojsk) szegecs; piszkáló
przetyczka do fajki – pipapiszkáló, pipaszurkáló
5623
przetykać [przetknąć — przetykać] – átfűzni,
átdugni; átnyomni; átszőni; átvarrni,
keresztülvarrni; kihímezni
przetykać srebem – ezüsttel átszőni v. kihímezni
przetykanie – kivarrás, kihímezés
przetykany, -a, -e – átszőtt, átvarrt, kihímezett
przetykany złotą a. srebrną nitką – arany v. ezüst
szállal kihímzett
przeucieszny, -a, -e – nagyon mulatságos
przeucieszny widok – nagyon mulatságos látvány
przeuczony, -a, -e [pot. taki, który przemęczył się
zbyt długim lub intensywnym uczeniem
się] – nagyon tanult, művelt
przeuczyć – eltanítgatni; újra megtanítani,
átképezni,
másképpen
megtanítani;
megtömni v. teletömni vkinek a fejét,
túlságosan sokat tanítani
przeuczyć się [pot. wskutek zbyt długiego lub
intensywnego uczenia się wywołać zamęt
w swojej głowie] – nagyon tanulni,
kiművelődni; sok mindent megtanulni,
össze-vissza tanulni, megtömi a fejét;
teljesen
megtanulni,
áttanulmányozni,
kitanulni
przeugorować – ugarolni, ugaron feküdni (egy
ideig)
przeuroczy, -a, -e [niezwykle uroczy] – nagyon v.
rendkívül elragadó, bájos, elbűvölő
przeurocza
przewa – félidő
przewa techniczna – műszaki szünet
przewa na obiad – ebédszünet
przewa trwa piętnaście minut – a szünet tizenöt
percig tart
przewaga [górowanie nad kimś, nad czymś pod
jakimś względem] – fölény, túlsúly, túlerő;
felsőbbrendűség; hegemónia
przewaga konkurencyjna – konkurrens v.
verseny- v. versenyzési fölény v. túlerő
przewaga kulturalna – kultúrfölény; kulturális
fölény
-
Wersja 01 01 2017
przewaga liczebna – számbeli fölény; számszerinti
többség, túlsúly
przewaga materialna – anyagi fölény
przewaga moralna – erkölcsi fölény
przewaga sił – túlerő
przewaga umysłowa – szellemi fölény
przewaga w powietrzu – légi fölény
przewalać z nogi na nogę – egyik lábáról a
másikra áll
przewalcować1 [1. ugnieść coś walcem; 2. poddać
coś
obróbce
plastycznej
poprzez
walcowanie] – áthengerelni
przewalcować2 [pot. spędzić jakiś czas

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty