Wokół operacji plastycznej piersi: jakość życia, motywy i oczekiwania

Wokół operacji plastycznej piersi: jakość życia, motywy i oczekiwania

113
P R AC E P O G L Ą D O W E / R E V I E W S
Wokół operacji plastycznej piersi: jakość życia, motywy i oczekiwania
On breast cosmetic surgery: quality of life, motives and expectations
Teresa Rzepa1, Maciej Pastucha 2, Wilhelm Grzesiak 3, Andrzej Modrzejewski 4, Tymoteusz Leoński 5
STRESZCZENIE
Celem przeprowadzonych badań było: 1) ustalenie ważności decyzji o operacji plastycznej piersi w kontekście znaczących wydarzeń życiowych, 2) ocena jakości własnego życia przed operacją, 3) ustalenie oczekiwań wobec operacji
i jej efektów. Badania przeprowadzono w grupie 113 kobiet zdecydowanych na plastykę piersi. Dodatkowo określono
kilka wskazań istotnych dla zespołu kwalifikującego pacjentki do zabiegu.
Słowa kluczowe: operacja plastyczna piersi, jakość życia, motywy, oczekiwania
ABSTRACT
The goals of this research were: 1) to establish the importance of making a decision about breast cosmetic surgery as
a significant life event, 2) quality of life valuation before surgery, 3) to establish the expectations concerning surgery
and its consequences. The research was conducted in the group of 113 women who decided to undergo breast plastic
surgery. Additionally, a few important guidelines for the medical team qualifying for the surgery were determined.
Keywords: Breast cosmetic surgery, Quality of life, Motives, Expectations
Do wzrostu popularności chirurgii kosmetycznej
przyczyniły się głównie massmedia i branże rozrywkowe, a postęp technologiczny uczynił operacje
plastyczne bezpieczniejszymi [1]. W 1992 roku potwierdzono, że wszczepienie silikonowych implantów piersi nie zwiększa zapadalności na nowotwory
złośliwe i schorzenia tkanki łącznej [2], nie utrudnia
wykrycia raka piersi [3] oraz nie podnosi ryzyka chorób autoimmunologicznych [4]. Najlepszym dowodem
na to, że korzyści wynikające z operacji przewyższają
jej negatywne konsekwencje jest stały wzrost liczby
kobiet decydujących się na powiększenie piersi [5]. Na
przykład w 2002 r. w Stanach Zjednoczonych operacji poddało się 237 tys. kobiet, a w 2006 roku – 330
tys. [6].
Wraz ze wzrostem popularności plastyki piersi
wzrosło też zainteresowanie demograficznymi i psychospołecznymi aspektami decyzji o zabiegu. Na podstawie wielu badań ustalono, że najczęściej poddają
się mu mieszkanki Europy i USA, w wieku około trzydziestu lat, zamężne i mające dzieci oraz przekonane, że ten zabieg poprawi ich wygląd, a tym samym
spowoduje wzrost samooceny i poczucia własnej wartości oraz ułatwi nawiązywanie i rozwój związków
uczuciowych [1, 3, 6]. Te pozytywne informacje nieco studzą doniesienia o zależności między operacjami plastycznymi piersi a próbami samobójczymi [7,
8]. Ponadto, z przeprowadzonych badań porównawczych wynika, że kobiety, które poddały się operacji
plastycznej piersi, różnią się od tych, które tego nie
zrobiły. Te pierwsze miały więcej partnerów seksualnych, używały więcej środków antykoncepcyjnych,
były młodsze wówczas, gdy po raz pierwszy zaszły
w ciążę, jak również – częściej ciążę przerywały [9,
10, 11], częściej paliły papierosy i spożywały alkohol
oraz ważyły średnio mniej niż kobiety bez implantów,
a także częściej od nich się rozwodziły [12].
Liczne raporty z badań sygnalizują również spore rozproszenie motywów leżących u podstaw decyzji
o operacyjnej zmianie piersi. Pacjentkom chodzi bowiem zarówno o poprawę stanu zdrowia i jakości własnego życia, o podwyższenie samooceny i pewności
siebie oraz rozwiązanie wewnętrznych konfliktów, jak
i o szybki awans zawodowy, nawiązanie bądź polepszenie relacji z mężczyznami czy o wzrost satysfakcji
seksualnej [6, 13, 14, 15]. Z kolei w innych badaniach
stwierdzono, że ocena własnego wyglądu i samoocena
u kobiet poddających się plastyce piersi nie różniły się
od tych wielkości psychologicznych u kobiet z grupy
kontrolnej, chociaż – w odróżnieniu od nich – kobiety
zdecydowane na operację biustu były wyjątkowo niezadowolone z wyglądu właśnie tej części swego ciała
[16]. Ostatecznie ustalono, że pacjentki deklarujące
wewnętrzne motywy decyzji o poddaniu się zabiegowi
chirurgicznemu były jednocześnie bardziej przekonane o sukcesie operacji niż kierujące się motywami
zewnętrznymi, wynikającymi z presji otoczenia społecznego [17].
Ustalono także, iż większość kobiet po operacji plastycznej piersi jest zadowolona z jej efektów, ponieważ
rzeczywiście odnotowuje wzrost samooceny, poczucia
atrakcyjności fizycznej i satysfakcji z życia seksualnego, poprawę nastroju i stanu zdrowia psychicznego
oraz doświadcza pozytywnych odczuć związanych
z możliwością noszenia upragnionych strojów [18, 19,
20, 21]. Tak obiecujące wyniki osłabia porównawcza
W iado mo ś c i P s yc hiat r yc zne, to m 15, nr 3, l ipie c – wr ze s ie ń 2012
Wiadomości
Psychiatryczne;
15(3): 113–117
1
Instytut Psychologii,
Szkoła Wyższa Psychologii
Społecznej, Poznań
Dyrektor:
Szymon Draheim
2
Indywidualna
Specjalistyczna Praktyka
Lekarska w zakresie
chirurgii plastycznej
Zakład Biostatystyki,
Zachodniopomorski
Uniwersytet
Technologiczny, Szczecin
Kierownik:
Wilhelm Grzesiak
3
4
Zakład Pielęgniarstwa
Chirurgicznego
i Ratunkowego, Pomorski
Uniwersytet Medyczny,
Szczecin
Kierownik: Włodzimierz
Majewski
5
Instytut Psychologii,
Uniwersytet Szczeciński,
Szczecin
Dyrektor:
Waldemar Domachowski
Konflikt interesu/
Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają
konfliktu interesów
Adres do korespondencji/
Address for
correspondence:
Prof. dr hab. Teresa Rzepa
Instytut Psychologii SWPS
ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10
61-719 Poznań
e-mail: [email protected]
114
P R AC E P O G L Ą D O W E / R E V I E W S
analiza wypowiedzi 39 kobiet, która wykazała brak
istotnych różnic w zakresie samooceny oraz utrzymywanie się objawów depresji po zabiegu [20].
Przedstawione dane empiryczne, dotyczące kobiet
z Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych, skłaniają do sprawdzenia przynajmniej niektórych ustaleń w odniesieniu do populacji Polek.
Grupa badawcza i metody badań
Badaną grupę stanowiło 113 kobiet, które podjęły decyzję o poddaniu się plastycznej operacji piersi w ramach
specjalistycznej praktyki, prowadzonej w Szczecinie.
Kobiety były w wieku od 20 do 48 lat, w tym 43,6%
liczyło sobie od 20 do 29 lat, tyle samo – od 30 do 39
lat, a 12,8% kobiet przekroczyło czterdziesty rok życia.
48,7% kobiet – to panny, 41,0% – mężatki, a 5,3% –
rozwódki. 29,5% kobiet było bezdzietnych, 35,9% ma
jedno dziecko, a 34,6% – dwoje i więcej dzieci. Najwięcej, bo 60,3% kobiet mieszka w dużym mieście, 15,4% –
w mieście średniej wielkości (10–50 tys. mieszkańców),
a 24,4% – w miasteczku lub na wsi. O miejscu i możliwości dokonania operacji plastycznej kobiety dowiadywały się najczęściej z Internetu (52,8%).
Do oceny jakości życia posłużyła 10-stopniowa
skala, na której należało zaznaczyć punkt odpowiadający aktualnemu poziomowi tej wielkości psychologicznej. Pozostałe dane uzyskano za pomocą anonimowej ankiety, która była dobrowolnie i chętnie
wypełniana przez pacjentki podczas oczekiwania na
wizytę lekarską. Po zebraniu wypełnionych ankiet
okazało się, że dwie z nich są niekompletne, dlatego
dalszej analizie (głównie jakościowej) poddano wypowiedzi 111 kobiet zdecydowanych na operację plastyczną piersi.
Założono, że badane Polki – podobnie jak pacjentki innych narodowości – będą wysoko oceniały
jakość własnego życia i przypisywały wysoką rangę
czekającemu je wydarzeniu życiowemu (zmiana wła-
3
16
33
bardzo wysoka
wysoka
przeciętna
59
niska
Ryc. 1. Aktualna ocena jakości własnego życia (badania własne)
Fig. 1. Current assessment of the quality of their lives (study)
snego wyglądu). Ponadto, będą częściej kierowały się
motywami wewnętrznymi przy podejmowaniu decyzji
o operacji plastycznej piersi i zgłaszały wobec niej pozytywne oczekiwania.
Wyniki
Zdecydowana większość kobiet (82,9%) ocenia bardzo
wysoko (29,7%) lub wysoko (53,2%) jakość własnego
życia, a 14,4% ocenia ją jako przeciętną i 2,7% – jako
niską (Ryc. 1).
Następnie sprawdzono, jakie wydarzenia życiowe
uznały badane kobiety za najważniejsze. Większość
pacjentek wybierała dwa wydarzenia z listy zawierającej 10 najbardziej znaczących wydarzeń [22]. Ponieważ
pytanie miało charakter półotwarty, można było wpisać własną odpowiedź. Z tej opcji skorzystało 9 kobiet,
które jednak nie uszczegółowiły swego wyboru. Za najważniejsze wydarzenie życiowe kobiety uznały: narodziny dziecka (28,1% wypowiedzi), następnie decyzję
o poprawie swych piersi (17,5%). Na trzecim miejscu
uplasowało się wyuczenie zawodu (13,7%), na czwartym – zamążpójście (9,8%). Wymienione powyżej oraz
pozostałe wydarzenia zamieszczono w tabeli I.
Jeśli chodzi o motywy podjęcia decyzji o operacji
plastycznej piersi, to osoby badane mogły wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi spośród 11 zaproponowanych
i/lub wyrazić własną opinię (z czego nie skorzystano).
Większość kobiet wskazywała na jeden motyw, a jeśli
wybierano dwa – to były one spójne. O kierowaniu się
motywami wewnętrznymi świadczyły (m.in.) odpowiedzi: „Chodzi o moje samopoczucie. Z takimi piersiami
nie czuję się dobrze”; „Moje piersi – to mój zadawniony
kompleks. Chcę się go pozbyć”; „Obecny biust jest za
mały. Zawsze chciałam mieć duże piersi”. Natomiast
o zewnętrznych motywach decyzji o operacji świadczyły (m.in.) odpowiedzi: „Robię to dla mego partnera,
który pragnie bym miała odpowiedni biust”; „Robię to
z zazdrości, gdyż obserwuję krytyczne spojrzenia kobiet, które mają piękny biust”; „Wstydzę się swoich piersi. Mam problem z rozebraniem się na plaży”.
Niemal trzy czwarte badanych kobiet wskazało na
motywy wewnętrzne, w tym 43% stanowiły pacjentki
wskazujące na decyzję o poprawie swych piersi jako
na jedno z najważniejszych wydarzeń życiowych (Tab.
II). Najczęściej ujawnianym powodem decyzji o operacji plastycznej okazały się kompleksy na tle nieodpowiedniego i nieakceptowanego biustu.
Następnie sprawdzono oczekiwania kobiet wobec efektów operacji plastycznej piersi. Okazało
się, że w przypadku zarówno ogółu (111) badanych,
jak i 50 kobiet, dla których decyzja o operacji plastycznej piersi była najważniejszym wydarzeniem
życiowym, przeważnie spodziewano się zmiany
wyobrażenia o sobie na pozytywne (Tab. III). Warto zauważyć, że 9 kobiet – zatem niemal wszystkie
W iado m o ś c i P s yc hiat r yc zne, to m 15, nr 3, l ip ie c – wr ze s ie ń 2012
115
P R AC E P O G L Ą D O W E / R E V I E W S
Tabela I. Wydarzenia życiowe uznane za najważniejsze
Table I. Life events considered the most important
Miejsce
Wydarzenie
Liczba wskazań
%
1.
Narodziny dziecka
80
28,1
2.
Decyzja o poprawie swych piersi
50
17,5
3.
Wyuczenie zawodu
39
13,7
4.
Zamążpójście
28
9,8
5.
Śmierć kogoś bliskiego
20
7,0
6.
Opuszczenie domu rodzinnego; pierwsza miłość
po 14
po 4,9
7.
Kupno mieszkania
12
4,2
8.
Pierwsza praca
9.
Zmiana miejsca zamieszkania; inne
SUMA
10
3,5
po 9
po 3,2
285
100,0
Źródło: badania własne
Tabela II. Główne motywy decyzji o operacji poprawy wyglądu piersi
Table II. The main reasons for the decision to have surgery to improve the appearance of breasts
Rodzaj motywu
Wskazania ogółu
Wskazania 50 kobiet, które uznały operację
za najważniejsze wydarzenie życiowe
liczba
%
liczba
%
Motywy wewnętrzne: kompleksy na tle piersi,
negatywnie oddziałujące na własny wizerunek
138
72,2
59
67,0
Motywy zewnętrzne: wstyd wobec innych
(zwłaszcza partnera) z powodu piersi
53
27,8
29
33,0
SUMA
191
100,0
88
100,0
Źródło: badania własne
Tabela III. Ocena zmian pod wpływem decyzji o operacji plastycznej
Table III. Assessment of changes under the influence of plastic surgery decision
Lp.
Kategoria
Wskazania ogółu
Wskazania 50 kobiet, które uznały operację
za najważniejsze wydarzenie życiowe
liczba
%
liczba
%
1.
Zmiana wyobrażenia o sobie na pozytywne
95
85,6
41
82,0
2.
Całkowita zmiana w życiu
10
9,0
9
18,0
3.
Brak jakiegokolwiek wpływu
4
3,6
–
–
4.
Zmiana jakości życia seksualnego
2
1,8
–
–
111
100,0
50
100,0
SUMA
Źródło: badania własne
wybierające odpowiedź, iż decyzja o operacji piersi
spowoduje całkowitą zmianę w ich życiu – należało
do wyróżnionej 50-osobowej grupy. Ponadto, pulę
wyborów dokonanych przez pacjentki z tej grupy
wyczerpuje oczekiwanie na zmianę wyobrażenia
o sobie na pozytywne. To potwierdza wysoką rangę przypisywaną przez nie zabiegowi powiększenia
piersi i jego efektom.
W iado mo ś c i P s yc hiat r yc zne, to m 15, nr 3, l ipie c – wr ze s ie ń 2012
116
P R AC E P O G L Ą D O W E / R E V I E W S
Wnioski
Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:
1. Demograficzne wskaźniki dotyczące badanych
Polek zdecydowanych na operację plastyczną piersi
są zbliżone do notowanych w literaturze, ponieważ
takie osoby mają około 30 lat, przeważnie są mieszkankami dużych miast i matkami, chociaż częściej
pannami niż mężatkami.
2. Większość kobiet (82,9%) zdecydowanych na
operację ocenia bardzo wysoko lub wysoko jakość
własnego życia. Pozostałe oceniają ją jako przeciętną
(14,4%) i niską (2,7%). Prawdopodobnie jest tak, gdyż:
a) kobiety wysoko oceniające jakość własnego życia
zyskały w danym momencie zarówno odpowiedni poziom wiedzy i determinacji, jak również wystarczające
możliwości finansowe, aby zająć się poprawą własnego
wyglądu; b) operacja plastyczna piersi to ważny krok
na drodze do zaspokojenia potrzeby uznanej aktualnie
za najistotniejszą i dominującą w hierarchii potrzeb; c)
jej zaspokojenie ma za zadanie zniwelować zadawnione
kompleksy na tle piersi i spowodować poprawę własnego wizerunku, a co za tym idzie, wpłynąć na podwyższenie samooceny i poczucia własnej wartości, harmonizując je z wysoką oceną jakości własnego życia.
3. Badane kobiety przypisały dużą wartość decyzji o poprawie swych piersi, lokując to wydarzenie
życiowe (17,5%) tuż po narodzinach dziecka (28,1%).
Aby zdać sobie sprawę z wagi takiego wyboru, trzeba
dopowiedzieć, że decyzja o poprawie piersi okazała
się istotniejsza od zamążpójścia, pierwszej miłości,
opuszczenia rodzinnego domu, pierwszej pracy, zmiany miejsca zamieszkania, śmierci bliskiej osoby, wyuczenia zawodu czy kupna mieszkania. To zjawisko
można wyjaśnić w odwołaniu do interpretacji przedstawionej w punkcie 2. i uzupełnić informacją, że kobiety były badane już po podjęciu decyzji o operacji,
a przed poddaniem się jej – zatem ich uwaga była wyjątkowo skoncentrowana na tym wydarzeniu.
4. Jednakże okazało się, że przypisywanie wysokiej rangi wydarzeniu życiowemu dotyczącemu decyzji o poprawie piersi nie różnicuje motywów leżących
u jej podstaw. Niemal trzy czwarte ogółu badanych,
a w tym licznie reprezentowana grupa kobiet uznających operację plastyczną piersi za najważniejsze wydarzenie życiowe, kierowało się motywami wewnętrznymi. To ustalenie nie tylko zbliża badane Polki do
innych mieszkanek Europy i USA, lecz także potwierdza słuszność psychologicznych doniesień o znaczącym wpływie oceny własnej atrakcyjności fizycznej
na samoocenę i poczucie własnej wartości. Najczęściej wskazywanym motywem decyzji o operacji plastycznej okazały się bowiem zadawnione kompleksy
na tle nieodpowiedniego i nieakceptowanego biustu.
5. Natomiast jedna trzecia kobiet, niezależnie od
tego, czy decyzji o poprawie piersi została przyznana
ranga najważniejszego wydarzenia życiowego, czy też
nie, wskazała na kierowanie się motywami zewnętrznymi, do których należy głównie zaliczyć społeczne
źródła wstydu, zwłaszcza negatywne uwagi ze strony
partnera/męża. W celu ich wyeliminowania, a w konsekwencji podwyższenia poczucia wyższej wartości
i zmniejszenia lęku społecznego, kobiety decydują się
na operację plastyczną piersi.
6. Zdecydowana większość (85,6%) badanych Polek – podobnie do ustaleń dotyczących kobiet europejskich i amerykańskich – uznała, że najistotniejszą
konsekwencją decyzji o operacji plastycznej piersi jest
zmiana wyobrażenia o sobie na pozytywne.
7. Przeprowadzone badania skłaniają do sformułowania kilku uwag praktycznych pod adresem członków zespołu operacyjnego. Warto uważnie obserwować
zachowanie pacjentek (zwykle nader poprawne i ukierunkowane na wywarcie korzystnego wrażenia), gdyż
można przeoczyć istotne informacje dotyczące ich stanu zdrowia, zwłaszcza – zaburzeń psychicznych. Stąd
też wstępna konsultacja powinna dotyczyć konkretnych powodów skłaniających daną osobę do poddania
się operacji plastycznej piersi. Bardzo często kobiety
nie zastanawiają się nad reakcjami otoczenia społecznego na zmianę ich wyglądu. Tymczasem, jedne
mogą odczuwać satysfakcję ze względu na wzrost zainteresowania ich powiększonymi piersiami, lecz inne
może to irytować oraz wywoływać stan niezadowolenia, żalu i pretensji do siebie samych. Ponadto, istotne
jest wychwycenie tych kobiet, które uporczywie myślą o swoich piersiach lub zgłaszają dyskomfort przy
ich normalnym wyglądzie, wzbudzając podejrzenia
o body dysmorphic disorder. Takie pacjentki powinny
być dokładnie wypytane o skłonności do izolowania
się, płaczliwości, drażliwości i myśli samobójczych.
Body dysmorphic disorder – powstałe na tle przewrażliwienia dotyczącego realnego lub wyobrażonego
defektu we własnym wyglądzie fizycznym – prowadzi
bowiem do istotnych zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym i/lub zawodowym, skłaniając dotknięte nim
osoby do ciągłego poddawania się zabiegom kosmetycznym i chirurgicznym. Częstość tego zaburzenia
u osób poddających się operacjom plastycznym szacuje się na 5–15% [23, 24, 25]. Najczęstsze problemy
dotyczą skóry, włosów, nosa i piersi [26]. Ponad 90%
osób z tym zaburzeniem zazwyczaj uznaje, że kolejna operacja plastyczna nie przyniosła oczekiwanych
efektów lub spowodowała pogorszenie stanu [27, 28].
Z podanych względów omawiane zaburzenie jest przeciwwskazaniem do chirurgii plastycznej [29], a jednocześnie wskazaniem do leczenia farmakologicznego
i psychoterapii [30]. Jeśli zaś chodzi o kobiety, które
w przeszłości (np. z powodu body dysmorphic disorder)
odnotowały epizody psychiatryczne, to konieczna jest
konsultacja u specjalisty i uzyskanie opinii na temat
kwalifikowania ich do operacji plastycznej.
W iado m o ś c i P s yc hiat r yc zne, to m 15, nr 3, l ip ie c – wr ze s ie ń 2012
P R AC E P O G L Ą D O W E / R E V I E W S
Piśmiennictwo
1. Crerand CE, Infield AL, Sarwer DB. Psychological conside-
15. Darisi T, Thorne S, Iacobelli C. Influences on decision-making for undergoing plastic surgery: A mental models and
rations in cosmetic breast augmentation. Plastic Surgical
quantitative assessment. Plastic and Reconstructive Sur-
Nursing, 2007; 27(3): 146–154.
gery, 2005; 116: 907–913.
2. Deapen DM, Bernstein L, Brody GS. Are breast implants
16. Sarwer DB, LaRossa D, Bartlett SP, et al. Body image con-
anticarcinogenic? A 14-year follow-up of the Los Ange-
cerns of breast augmentation patients. Plastic and Recon-
les Study. Plastic and Reconstructive Surgery, 1997; 99:
1346–1353.
3. Strom SS, Baldwin BJ, Sigurdson AJ, Schusterman MA.
Cosmetic saline breast implants: a survey of satisfaction
structive Surgery, 2003; 112: 83–90.
17. Honiman R, Phillips KA, Castle DJ. A review of psychosocial outcomes for patients seeking cosmetic surgery. Plastic and Reconstructive Surgery, 2004; 113: 1229–1237.
breast-feeding experience, cancer screening, and health.
18. Schlebusch L, Marht I. Long-term psychological sequelae
Plastic and Reconstructive Surgery, 1997; 100: 1553–
of augmentation mammaplasty. South African Medical Jo-
1557.
urnal, 1993; 83: 267–271.
4. Lipworth L, Tarone RE, McLaughlin JK. Silicone breast im-
19. Park AJ, Chetty U, Watson ACH. Patient satisfaction follo-
plants and connective tissue disease: An updated review
wing insertion of silicone breast implants. British Journal
of the epidemiologic evidence. Annals of Plastic Surgery,
2004; 52: 598–601.
of Plastic Surgery, 1996; 49: 515–518.
20. Sarwer DB, Gibbons LM, Magee L, et al. A prospective,
5. McGrath MH. The psychological safety of breast implant
multi-site investigation of patient satisfaction and psycho-
surgery. Plastic and Reconstructive Surgery, 2007; 120:
social status following cosmetic surgery. Aesthetic Surgery
103S–109S.
Journal, 2005; 25: 263–269.
6. Anderson RC, Cunningham B, Tafesse E, Lenderking WR.
21. Hedén P, Boné B, Murphy DK, Slicton A, Walker PS. Style
Validation of the breast evaluation questionnaire for use
410 cohesive silicone breast implants: Safely and effective-
with breast surgery patients. Plastic and Reconstructive
ness at 5 to 9 years after implantation. Plastic and Recon-
Surgery, 2006; 118: 597-602.
7. Jacobsen PM, Holmich LR, McLaughlin JK, Johansen C,
Olsen JH, Kjoller K, Friis S. Mortality and suicide among
Danish women with cosmetic breast implants. Archives of
Internal Medicine, 2004; 164: 2450–2455.
8. Lipworth L, Nyren O, Weimin Y, Fryzek JP, Tarone RE,
structive Surgery, 2006; 118, 1281–1287.
22. Baum SK, Stewart RB Jr. Sources of meaning trough the
life-span. Psychological Reports, 1990; 67: 3–14.
23. Aouizerate B, Pujol H, Grabot D, et al. Body dysmorphic
disorder in a sample of cosmetic surgery applicants. European Psychiatry, 2003; 18: 365–368.
McLaughlin JK. Excess mortality from suicide and other
24. Veale D, De Haro L, Lambrou C. Cosmetic rhinoplasty in
external causes of death among women with cosmetic bre-
body dysmorphic disorder. British Association of Plastic
ast implants. Annals of Plastic Surgery, 2007; 59: 119–
123.
9. Cook LS, Baling JR, Voigt LF, et al Characteristics of women with and without breast augmentation. Journal of the
American Medical Association, 1997; 277: 1612–1617.
Surgeons, 2003; 56: 546–551.
25. Crerand CE, Sarwer DB, Magee L, et al. Rate of body dysmorphic disorder among patients seeking facial cosmetic
procedures. Psychiatric Annals, 2004; 34: 958–965.
26. Phillips KA, Menard W, Fay C, Weisberg R. Demographic
10. Fryzek JP, Weiderpass E, Signorello LB, et al. Characteri-
characteristics, phenomenology, comorbidity and family
stics of women with cosmetic breast augmentation surgery
history in 200 individuals with body dysmorphic disorder.
patients and women in the general population in Sweden.
Annals of Plastic Surgery, 2000; 45: 349–356.
Psychosomatics, 2005; 46: 317–325.
27. Phillips KA, Grant J, Sinicalchi J, Albertini RS. Surgical
11. Kjoller K, Holmich LR, Fryzek JP, et al. Characteristics
and nonpsychiatric medical treatment of patients with
of women with cosmetic breast implants compared with
body dysmorphic disorder. Psychosomatics, 2001; 42:
women with other types of cosmetic surgery and population-based controls in Denmark. Annals of Plastic Surgery,
2003; 50: 6–12.
12. Schlebusch L, Levin A. A psychological profile of women
selected for augmentation mammaplasty. South African
Medical Journal, 1983; 481–483.
13. Druss RG. Changes in body image following augmentation
breast surgery. Journal of Psychoanalytic Psychotherapy,
1973; 2: 248–256.
14. Didie ER, Sarwer DB. Factors which influence the decision
504–510.
28. Crerand CE, Phillips KA, Manard W, Fay C. Non-psychiatric
medical treatment of body dysmorphic disorder and cosmetic surgery. Psychosomatics, 2005; 46: 549–555.
29. Crerand CE, Franklin ME, Sarwer DB. Body dysmorphic
disorder. Plastic and Reconstructive Surgery, 2006; 118:
167–180.
30. Sarwer DB, Gibbons LM, Crerand CE. Treating body dysmorphic disorder with congenitive-behavior therapy. Psychiatric Annals, 2004a; 34: 934–941.
to undergo cosmetic breast augmentation surgery. Journal
of Women’s Health, 2003; 12: 241–253.
W iado mo ś c i P s yc hiat r yc zne, to m 15, nr 3, l ipie c – wr ze s ie ń 2012
117