Jak prowadzić monitoring i ewaluację programu rozwoju

Jak prowadzić monitoring i ewaluację programu rozwoju?
Procesy monitoringu i ewaluacji oraz wdrażania programu rozwoju (realizacji zapisanych w
nim celów i zadań) są względem siebie niezależne, choć pozostają w ścisłym związku, gdyż
dotyczą tych samych zagadnień. Graficznie przedstawić to można w następujący sposób.
Proces wdrażania programu rozwoju
Proces monitoringu programu rozwoju
Proces ewaluacji programu rozwoju
Ewaluacja okresowa
Ewaluacja końcowa
Rys. 13.1. Przebieg niezależnych procesów wdrażania programu rozwoju,
monitoringu i ewaluacji
Podobnie jak na wyżej zaprezentowanym rysunku w odniesieniu do całego programu rozwoju
przedstawia się wdrażanie, monitoring i ewaluacja zapisanych w nim jednostkowych celów i
zadań.
Monitoring jest bieżącym gromadzeniem i analizowaniem informacji o przebiegu procesu
realizacji programu rozwoju z myślą o podjęciu działań korygujących. Można je
przeprowadzić, jeśli zajdzie potrzeba, gdyż proces realizacji programu jeszcze trwa.
Natomiast ewaluacja jest celowym i zaplanowanym pozyskiwaniem informacji – w trakcie
wdrażania programu rozwoju (ewaluacja okresowa) oraz po jego zakończeniu (ewaluacja
końcowa) – na temat zmiany społecznej, jakie wywołała realizacja zapisanych w nim celów i
zadań. Chodzi tu o zbadanie, zmierzenie, oszacowanie osiągniętego rozwoju. Wiedza ta jest
niezbędna po to, aby móc podjąć najlepsze z możliwych decyzje dotyczące przyszłości
placówki.
Jeśli w programie rozwoju zaplanujemy wprowadzenie metod aktywizujących, to celem
monitoringu może być zbadanie, czy metody te są stosowane i czy przebiega to bez zakłóceń.
Natomiast celem ewaluacji będzie ustalenie rzeczywistych rezultatów ich wdrożenia –
oczekiwanych i nieoczekiwanych. Dotyczyć to może m.in. ustalenia efektów stosowania tych
metod (poprawy wyników nauczania, obniżenia poziomu stresu szkolnego, nabycia przez
uczniów umiejętności pracy w grupie itp.); określenia tego, na co miały wpływ (pozytywny,
negatywny) oraz wskazania, czy uzyskane efekty są zgodne z zamierzeniami autorów
programu rozwoju.
Zarówno monitoring, jak i ewaluacja wymagają uprzedniego zorganizowania. Niekiedy
umyka to z pola widzenia z uwagi na to, że wdrażanie, monitoring, ewaluacja (zapisanych w
programie celów i zadań) często nakładają się na siebie w praktycznym działaniu. Zwykle
dopiero pierwsze niepowodzenia skierowują uwagę na poszukiwanie przyczyn, do czego
niezbędne jest gromadzenie i analizowanie informacji – bieżących, okresowych i końcowych.
Monitoring przebiegu procesu realizacji programu rozwoju można przeprowadzać
następująco:
¾ dyrektor lub wicedyrektor raz na kwartał sprawdza, czy zadania wymienione w programie
są wykonywane;
¾ raz w semestrze określona osoba lub zespół planistyczny lub inny zbiera od
odpowiedzialnych za realizację zadań ujętych w programie rozwoju informacje na temat
ich wykonania oraz związanych z tym sukcesów i porażek, a następnie przygotowuje
dyrektorowi propozycje działań korygujących, jeśli zachodzi taka potrzeba.
Natomiast ewaluacja efektów wdrożenia celów i zadań ujętych w programie rozwoju
placówki wymaga przeprowadzenia badania, czyli:
¾
¾
¾
¾
¾
¾
¾
¾
¾
określenia celu (celów);
ustalenia rodzaju i formy badania;
zakreślenia badanego obszaru (celu, zadania);
wyboru odpowiednich metod i technik;
opracowania (dobrania) stosownych narzędzi w zależności od tego, co jest przedmiotem
badania i w jakich warunkach są one podejmowane;
wykonania tego badania (ingerując lub nie w sam proces wdrażania celów i zadań);
przygotowania raportu;
określenia sposobu jego wykorzystania;
dokonania uzgodnień w trakcie realizacji powyższych czynności między podmiotami
zainteresowanymi zarówno wdrożeniem programu oraz rozwojem placówki, jak też jego
oceną.
Monitoringiem można objąć program rozwoju organizując to wewnętrznie w ramach
placówki. Sprawa się jednak komplikuje, gdy chodzi o ewaluację. Przeprowadzana
wewnętrznie na przykład przez powołaną do tego osobę lub zespół prowadzić może do
sytuacji, że jest się sędzią we własnej sprawie.
Pewnym rozwiązaniem tego problemu jest prowadzenie w ramach placówki tylko
autoewaluacji (samooceny) ze świadomością istniejących w tym względzie ograniczeń.
Podstawowym z nich jest uznanie faktu, że wiarygodnych informacji o tym, czy w wyniku
realizacji programu nastąpił rozwój (pozytywnie oceniana zmiana społeczna) dostarczyć
może jedynie ewaluacja przeprowadzona przez osobę z zewnątrz – niezależnego specjalistę w
odpowiedniej dziedzinie (na ten temat zob. również rozdział 6.2.3. części drugiej).
Podano za: „Jak planować rozwój placówki oświatowej. Teoria i praktyka.” Pod redakcją
Danuty Elsner, BTiW MENTOR, Chorzów 2001, str.60-62.