(dla studentów_wykład 3_konsumenci+producenci+ - WSL

(dla studentów_wykład 3_konsumenci+producenci+ - WSL

Konsumenci
i producenci jako
podmioty rynkowe
Model gospodarki
Rynek dóbr i usług
u
Zak
ób r
pd
Spr
z
ł ug
i us
a
ki n
t
a
d
Wy
u
zak
ób r
pd
Gospodarstwo
domowe
, ka
pi t
a ł,
Prz
ych
o
dy
ze
spr
z
ed
a
ed
aż
żd
ób
ri
zie
mi
a(
na
gro
dze
spr
zed
ni e
,%
, re
nta
ty d
Pr
Rynek czynników
produkcji
ug
Przedsiębiorstwa
z
Kos
aż)
usł
y
Państwo
Wy
Pra
ca
ł ug
i us
o
łaln
zi a
ści
ał,
p it
a
k
,
aca
m
zi e
up
zak
ia (
)
Dlaczego konsumenci kupują?
Bo chcą (mają potrzeby)
Bo mogą (mają środki)
Możliwości zaspokojenia potrzeb
Możliwości zaspokojenia potrzeb zależą od:
1)
Poziom makro:
a)
PKB per capita
b)
Siła nabywcza pieniądza
c)
Poziom podatków bezpośrednich i pośrednich
2)
a)
b)
c)
d)
Poziom mikro:
Wysokość dochodów
Poziom oszczędności
Zdolność kredytowa
Poziom cen
Podstawowe zasady
postępowania konsumentów
Wybory konsumenta są zgodne z jego potrzebami
Wybory pomiędzy różnymi możliwościami
konsumpcji konsument podejmuje w oparciu o
doskonałą informację o rynku
Konsument swoje potrzeby może zaspokajać
różnymi dobrami, wybierając te, które najlepiej
spełniają jego wymagania
HOMOECONOMICUS
Model gospodarki
Rynek dóbr i usług
u
Zak
ób r
pd
Spr
z
ł ug
i us
a
ki n
t
a
d
Wy
u
zak
ób r
pd
Gospodarstwo
domowe
, ka
pi t
a ł,
Prz
ych
o
dy
ze
spr
z
ed
a
ed
aż
żd
ób
ri
zie
mi
a(
na
gro
dze
spr
zed
ni e
,%
, re
nta
ty d
Pr
Rynek czynników
produkcji
ug
Przedsiębiorstwa
z
Kos
aż)
usł
y
Państwo
Wy
Pra
ca
ł ug
i us
o
łaln
zi a
ści
ał,
p it
a
k
,
aca
m
zi e
up
zak
ia (
)
Rodzaje przedsiębiorstw
Rodzaj prowadzonej działalności:
Produkcyjne
Usługowe (handlowe)
Rolnicze
Rodzaje przedsiębiorstw
Typ własności
Prywatne
Państwowe
Komunalne
Spółdzielcze
Rodzaje przedsiębiorstw
Forma prawna
Działalność gospodarcza prowadzona przez
osobę fizyczną
Spółki (różne)
Rodzaje przedsiębiorstw
Wielkość przedsiębiorstwa
Mikro (1- 9 osób)
Małe (10 – 49 osób)
Średnie (50 – 250 osób)
Duże (pow. 250 osób)
Rodzaje przedsiębiorstw
Rynek działania w ujęciu podmiotowym
B2C (business – to – customer) – rynek
konsumpcyjny
B2B (business – to – business) – rynek
instytucjonalny
B2A (business – to – administration)
Rodzaje przedsiębiorstw
Rynek w ujęciu przedmiotowym
Producenci samochodów osobowych
Operatorzy telekomunikacyjni
…
PKD
Rodzaje przedsiębiorstw
Rynek w ujęciu przestrzennym
Lokalny
Regionalny
Krajowy
Międzynarodowy
Globalny
Cel działania przedsiębiorstwa
ZYSK
NAKŁADY > PRZYCHODY – STRATA
NAKŁADY = PRZYCHODY – ZYSK
ZEROWY
NAKŁADY < PRZYCHODY – ZYSK
Nakłady wyrażone w pieniądzu to koszty
działalności
Co przedsiębiorstwo musi
robić aby zarabiać?
Wytwarzać produkty
Świadczyć usługi
Wytwarzając produkty oraz świadcząc usługi
przedsiębiorstwa ponoszą koszty.
Model gospodarki
Rynek dóbr i usług
u
Zak
ób r
pd
Spr
z
ł ug
i us
a
ki n
t
a
d
Wy
u
zak
ób r
pd
Gospodarstwo
domowe
, ka
pi t
a ł,
Prz
ych
o
dy
ze
spr
z
ed
a
ed
aż
żd
ób
ri
zie
mi
a(
na
gro
dze
spr
zed
ni e
,%
, re
nta
ty d
Pr
Rynek czynników
produkcji
ug
Przedsiębiorstwa
z
Kos
aż)
usł
y
Państwo
Wy
Pra
ca
ł ug
i us
o
łaln
zi a
ści
ał,
p it
a
k
,
aca
m
zi e
up
zak
ia (
)
Typy rynków
Konkurencja doskonała
Konkurencja monopolistyczna
Oligopol (duopol)
Monopol
Konkurencja doskonała
Bardzo liczni sprzedawcy i kupujący
(zmiana wielkości każdego ze sprzedawców nie wpływa na globalną
podaż)
Bardzo podobne bądź identyczne produkty
Cena wyznaczana jest przez popyt i podaż
Każdy sprzedawca jest cenobiorcą (price taker)
(podniesienie ceny powyżej rynkowej doprowadzi do eliminacji z
rynku,
obniżenie poniżej rynkowej jest nieracjonalne ekonomicznie)
Brak barier wejścia oraz wyjścia
Doskonała oraz symetryczna informacja o rynku
Konkurencja monopolistyczna
Stosunkowo duża liczba firm
Dostęp do rynku jest w miarę swobodny
(niewielkie bariery wejścia)
Cena na produkt ustalana jest przez
przedsiębiorstwo (price maker)
Szeroki wachlarz instrumentów konkurowania
zarówno cenowych jak i nie cenowych
Konkurencja monopolistyczna
Heterogeniczne produkty
Na znaczeniu zyskuje wyróżnianie produktów na tle konkurentów.
Z wyróżnianiem produktów związana jest koncepcja luki substytucyjnej
oraz sfery substytucji.
Luka substytucyjna
Sfera substytucji
A
B
Konkurencja monopolistyczna
•
•
•
Im większa jest sfera substytucji między
produktami, tym więcej elementów konkurencji
zawiera w sobie konkurencja monopolistyczna.
Z kolei im większa jest luka substytucyjna między
produktami, tym więcej zawiera ona w sobie
elementów monopolu.
Przedsiębiorstwa dążą do minimalizacji sfery
substytucji oraz maksymalizacji luki
substytucyjnej.
Konkurencja monopolistyczna
Odzież
Obuwie
Meble
Usługi (np.: consultingowe)
Konkurencja oligopolistyczna
Niewielka liczba przedsiębiorstw;
Wysokie bariery wejścia na rynek;
Oferowanie produktów głównie homogenicznych;
Możliwość wpływania poszczególnych podmiotów
na sytuację na całym rynku;
Konkurencja oligopolistyczna
Przemysł samochodowy
Operatorzy telekomunikacyjni
Duopole:
• Boeing / Airbus
• Coca – Cola / PepsiCo
• Visa / Mastercard
Brak konkurencji – monopol pełny
Na rynku działa tylko jeden producent
Bardzo wysokie bariery wejścia (prawne, techniczne,
ekonomiczne) uniemożliwiające rozpoczęcie działalności
gospodarczej nowym producentom
Oferowane produkty nie mają substytutów
Brak mobilności popytu
Na przykład podniesienie ceny nie wpływa na odejście
części konsumentów do konkurentów.
Doskonała informacja o rynku
Monopol - źródła
1.
a)
b)
Źródła pozarynkowe:
Monopol prawny
państwo gwarantuje wyłączność działania
przedsiębiorstwa na rynku (np.: PGNiG, PSE, ZUS)
patenty
Monopol naturalny:
Ograniczone zasoby uniemożliwiające zyskowne
funkcjonowanie więcej niż jednego przedsiębiorstwa ze
względu na minimalną skalę działania (np.: wydobycie
margli kredowych w okolicach Opola)
Ograniczony popyt
Monopol - źródła
2.
Źródła rynkowe:
Zdiagnozowanie lub wykreowanie nowych potrzeb
i wytworzenie produktu, który te potrzeby
zaspokoi (np.: Jumbo Jet (kiedyś), iPad (kiedyś))
Działania konkurencyjne skutecznie eliminujące
rywali rynkowych
Fuzje, przejęcia
Konkurencyjny rynek vs. monopol
1.
2.
3.
Według ujęcia klasycznego konkurencja jest bardziej
pożądanym stanem rynku niż monopol ponieważ:
Konkurencja wymusza podnoszenie efektywności
działania;
Konkurencja zmusza do ciągłego rozwoju;
Na rynkach konkurencyjnych bardziej nowoczesne
produkty, sprzedawane w większych ilościach i po
niższych cenach, są w większym stopniu dostosowane
do potrzeb nabywców w stosunku do rynków
zmonopolizowanych.