docZastosowanie nowoczesnych rozwiązań IT w dziedzinie
download 
Reklamacja Transkrypt
Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań IT w dziedzinie
Raport , Zastosowanie nowoczesnych rozwiazan IT , w dziedzinie upowszechniania wiedzy i jej transferu z nauki do gospodarki , Doswiadczenia krajowe i zagraniczne Łódz 2012 Człowiek — najlepsza inwestycja Raport „Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań IT w dziedzinie upowszechniania wiedzy i jej transferu z nauki do gospodarki. Doświadczenia krajowe I zagraniczne” został przygotowany w ramach projektu „PI — Portal video4edu jako innowacyjne rozwiązanie wspierające nawiązywanie współpracy sektora biznesu i nauki” współfinansowanego z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Poddziałanie 8.2.1 ISBS 978-83-933774-5-9 Autorka: Ewa A. Jagiełło Skład: Grzegorz Sikora Lider projektu: Partnerzy: Raport współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Materiał dystrybuowany bezpłatnie strona 1/145 Spis treści Wprowadzenie ................................................................................................. . 3 Wykaz używanych skrótów...................................................................................10 Rozdział 1. Uwarunkowania transferu wiedzy z nauki do gospodarki.................................12 1.1.Początki i rozwój transferu z nauki do gospodarki............................................13 1.2.Transfer wiedzy z nauki do gospodarki w Polsce. Szanse i zagrożenia.......................17 Rozdział 2. Koncepcje teoretyczne i wsparcie instytucjonalne procesów innowacyjnych.......31 2.1. Przegląd najważniejszych koncepcji procesu innowacyjnego...............................32 2.2. Ośrodki innowacji i instytucje pośredniczące w transferze wiedzy..........................39 Rozdział 3. Narzędzia IT a komunikacja pomiędzy światem nauki i biznesu.........................52 3.1. Portal internetowy jako platforma komunikacji z biznesem...............................53 3.2. Webcasty jako narzędzie upowszechniania wiedzy i promocji innowacyjnych idei.......61 Rozdział 4. Portale innowacji i transferu wiedzy. Studia przypadków.............................65 4.1. PITWIN. Portal innowacyjnego transferu wiedzy w nauce.................................66 4.2. Global Innovation Network — globalna społeczność praktyków..........................77 Rozdział 5. Telewizja internetowa Spin TV oraz portal Ted.com. Studia przypadków..............83 5.1. Telewizja Spin TV..................................................................................83 5.2. Portal Ted.com....................................................................................90 5.3. Rekomendacje....................................................................................107 Zakończenie ..................................................................................................111 Bibliografia.................................................................................................... 116 Spis tabel i ilustracji..........................................................................................122 Aneks ...........................................................................................................124 strona 2/145 Wprowadzenie Proces współpracy pomiędzy wyższymi uczelniami oraz ośrodkami naukowo-badawczymi a biznesem rozwija się intensywnie już od kilku dekad w krajach zachodnich. W Stanach Zjednoczonych, które są liderem w tej dziedzinie, proces ten przybrał na dynamice w latach 80. XX wieku, na które przypada reforma prawodawstwa w zakresie ochrony własności intelektualnej i praw autorskich. W Europie Zachodniej intensywny rozwój współpracy przypadł na lata 90., zaś w Polsce tendencja ta ogrywać zaczęła rolę dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku. Pierwsze lata XXI wieku w naszym kraju to okres intensywnej dystrybucji funduszy europejskich oraz realizacji projektów, których celem była aktywizacja przedsiębiorczości kadr naukowych, tworzenie zaplecza instytucjonalnego i uwrażliwianie środowisk akademickich na potrzebę współpracy z biznesem. Na Zachodzie Europy w tym czasie przy większych ośrodkach akademickich funkcjonowały już takie jednostki czy instytucje, jak inkubatory akademickiej przedsiębiorczości, centra transferu technologii i biura rzeczników patentowych. Do ich podstawowych zadań należała promocja oferty uczelni, uczestnictwo w organizowaniu współpracy oraz pobudzanie akademickiej przedsiębiorczości. Równie istotną rolę odgrywały inicjatywy strona 3/145 polityczne zmierzające do uporządkowania reguł ochrony własności intelektualnej, które uznaje się za kluczowe dla rozwoju transferu wiedzy z nauki do gospodarki. Rządy poszczególnych państw europejskich tworzyły także osobne organy zajmujące się — na poziomie centralnym i regionalnym — rozwojem i finansowaniem innowacji. Do liderów w tym zakresie należą państwa skandynawskie. W Norwegii np. działa Norweska Rada Badawcza, która dysponuje 30% funduszy państwowych na działalność badawczą i rozwojową. Została ona podzielona na trzy sektory. Pierwszy z nich zajmuje się m.in. wspieraniem badań podstawowych i interdyscyplinarnych, drugi — obsługą przemysłu i rozwojem innowacyjności w gospodarce na poziomie krajowym i regionalnym, trzeci wreszcie — 1 obsługą sektora państwowego i rozwijaniem innowacyjnej polityki_. Obok rozwiązań przyjmowanych przez konkretne państwa w Europie, pragnącej dotrzymać kroku Stanom Zjednoczonym, tworzone są międzynarodowe sieci współpracy zrzeszające uniwersytety i inne ośrodki badawcze. Do najbardziej znanych sieci należy Europejskie Stowarzyszenie Transferu Wiedzy ProTon Europe (European Knowledge Transfer Association), zrzeszające niemal sześćset 2 uniwersytetów i publicznych ośrodków badawczych . W Polsce po 1989 roku, stopniowo zmieniało się otoczenie ośrodków akademickich. Jedną z istotnych przyczyn tych przemian był intensywny rozwój przedsiębiorczości. Tymczasem trudną spuścizną poprzedniego ustroju były skostniałe, trudne do zmiany struktury funkcjonujące na wyższych uczelniach, tkwiących jeszcze w pierwszej dekadzie XXI wieku w organizacyjnych 3 schematach lat 70. i 80. . Nawiązywanie współpracy pomiędzy tymi światami nie jest w tej sytuacji procesem łatwym ani oczywistym. Wewnątrz polskich środowisk akademickich wciąż toczą się spory o kształt wyższej uczelni. Zwolennicy zmian wskazują na takie korzyści płynące ze współpracy z przedsiębiorcami i pracodawcami, jak lepsze dostosowanie procesów dydaktycznych do potrzeb 1 Santarek K. (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf 2 http://www.protoneurope.org/index2.php?m=proton_europe_en-1-home 3 Por. Matusiak K. B. et al. (red.), System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, s. 13, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. strona 4/145 rynku pracy, ułatwienie startu w karierę zawodową absolwentom, dostęp do pozabudżetowych źródeł finansowania badań, wreszcie możliwość osobistego rozwoju. Przeciwnicy argumentują, że „nauka nie jest od zarabiania 4 ”, polemizując z modelem wyższej uczelni zakotwiczonym w amerykańskiej kulturze, która od schyłku XIX pozostaje pod silnym wpływem ideologii pragmatyzmu. Oponenci wskazują, że kult rynku i rentowności nie może wyznaczać horyzontów myśli naukowej. Z kolei w dyskursie zwolenników zmian w szkolnictwie wyższym taka postawa — czyli głębokie przekonanie o autotelicznej wartości nauki, która określa misję uczelni — nazywana jest „przywiązaniem do humboldtowskiego modelu uniwersytetu”. Przedstawione opinie to skrajne pozycje w debatach o polskim szkolnictwie wyższym. Racje zaś, jak zwykle, można odnaleźć po obu stronach. Jeśli wzorować się na modelu amerykańskim współpracy z biznesem, m.in. trzeba wziąć pod uwagę, że rząd Stanów Zjednoczonych nigdy nie uchylał się od finansowania nauki. Potężne granty federalne przynajmniej od 1945 roku były i nadal pozostają istotną formą finansowania badań. Takie rozwiązanie stanowi integralną część procesu komercjalizacji wiedzy, zaś innowacje wyprowadzane są od badań podstawowych, których rozwój ma kluczowe znaczenie. Z drugiej strony model uniwersytetu, który ignoruje zmiany kulturowe i potrzeby społeczne, trwając konserwatywnie przy dawnych rozwiązaniach i sposobach funkcjonowania, skazany jest na niebezpieczną stagnację. W społeczności akademickiej istnieje przestrzeń rozwoju zarówno dla naukowców gotowych poświęcać się w pełni badaniom podstawowym, jak i dla tych, którzy czują potrzebę podejmowania wyzwań związanych z komercjalizacją wiedzy. 4 Por. Słynną wypowiedź Karola Modzelewskiego, Nauka nie jest od zarabiania. A humanistyka — już na pewno, „Gazeta Wyborcza”, http://wyborcza.pl/1,97863,8951217,Nauka_nie_jest_od_zarabiania__A_humanistyka___juz.html strona 5/145 Spory dotyczą również form, jakie są najbardziej pożądane i efektywne w dziedzinie współpracy nauki i biznesu. Do najbardziej rozpowszechnionych należy sprzedaż usług badawczych czy opracowanych technologii, patentowanie i licencjonowanie wynalazków, prowadzenie prac rozwojowych we współpracy z przedsiębiorcami etc. W Polsce w ostatnich latach dynamicznie wzrasta liczba instytucji, które pośredniczą i wspierają rozwój transferu wiedzy i kooperacji pomiędzy uniwersytetami a przedsiębiorcami. Są to wyspecjalizowane podmioty, które udzielają pomocy prawnej, finansowej i organizacyjnej. Najczęściej funkcjonują one przy uniwersytetach, znacznie rzadziej działają na poziomie regionalnym, integrując potencjał badawczy i intelektualny różnych ośrodków naukowych. Przykładem tej ostatniej strategii jest działalność powołanego w 2007 roku Wrocławskiego Centrum Badań EIT+, którego udziałowcami są największe uczelnie oraz samorządy województwa dolnośląskiego. Celem Centrum jest prowadzenie interdyscyplinarnych badań i rozwój naukowo-technologiczny w czterech dziedzinach: biotechnologii i technologiach medycznych, nanotechnologii, technologii 5 telekomunikacyjnych i informatycznych oraz klimatu Ziemi . Inną formą transferu wiedzy jest zakładanie akademickich firm odpryskowych (tzw. spółek spin off lub spin out), czyli przedsiębiorstw wydzielonych z uniwersyteckich struktur, w celu komercjalizacji wiedzy i wdrażania wynalazków. Znanym przykładem takiej firmy, która odniosła znaczny sukces na rynku, jest Apeiron Synthesis. Przedsiębiorstwo powstało w ramach Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości przy Politechnice Warszawskiej, w celu komercjalizacji unikalnego i pożądanego produktu — katalizatora metatezy wykorzystywanego do syntezy związków czynnych biologicznie, m.in. w przemyśle farmakologicznym _6 . 5 http://www.eitplus.pl/ 6 http://www.apeiron-synthesis.com/ strona 6/145 Współpraca wyższych uczelni z przedsiębiorstwami może przybierać różne formy, które określane bywają przez odmienne pojęcia. W zależności od tego, do jakiej tradycji nazewniczej odwołują się poszczególni autorzy, zjawisko nazywa się „transferem technologii” (tradycja amerykańska) lub „transferem wiedzy” (tradycja europejska). Dodatkowo nieraz wyróżnia się inny aspekt, mianowicie „komercjalizację wiedzy”, czyli proces wiodący od idei i wynalazków ku ich komercyjnym zastosowaniom związanym z generowaniem zysków. Według opracowań PARP, które bazują na amerykańskiej tradycji nazewniczej, przez „transfer technologii i komercjalizację wiedzy” rozumie się przepływ wiedzy technicznej i organizacyjnej (know-why) oraz związanej z nią wiedzy praktycznej (know-how), którego celem jest ich komercyjne wykorzystanie. Włącza się on w ogół procesów komunikacyjnych, ma tym samym interakcyjny charakter i składa się z sekwencji sprzężeń zwrotnych pomiędzy nadawcami („wytwórcy” wiedzy) i odbiorcami (podmioty zgłaszające zapotrzebowanie na wiedzę). Modelowymi nadawcami w tym procesie są środowiska naukowo-badawcze, zaś odbiorcami środowiska biznesowe. Niemniej możliwy jest również wariant, w którym do transferu dochodzi pomiędzy przedsiębiorstwami albo pomiędzy podmiotem gospodarczym a indywidualnym wynalazcą 7 . W opracowaniu zostają zastosowane pojęcia: „transfer wiedzy z nauki do gospodarki” oraz „komercjalizacja wiedzy” jako bliższe europejskim tradycjom akademickim. W świetle przyjętego sposobu definiowania wiedzy jako zjawiska wieloaspektowego, na które składają się zarówno know-what, know-why, jak i know-how, zakłada się, że jest to pojęcie nadrzędne, obejmujące swym zakresem również technologię. Dodatkowo w opracowaniu użyte zostaje pojęcie „upowszechnianie wiedzy naukowej”, rozumiane tu jako przekaz informacji merytorycznych o stanie badań i o odkryciach naukowych, którego adresatem jest szerokie i zróżnicowane grono odbiorców. Proces upowszechniania wiedzy 7 Matusiak K. B. et al. (red.), System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, s. 12 strona 7/145 naukowej, stanowiący jedno ze strategicznych zadań społeczeństwa informacyjnego, jest sukcesywnie usprawniany dzięki nowoczesnym kanałom komunikacji. Wykorzystywanie narzędzi IT w celu przekazu informacji naukowych – niezależnie od głównej grupy adresatów (zdefiniowanej np. jako środowiska biznesowe) — implikuje ich docieranie do szerszego odbiorcy. Współcześnie coraz wyraźniej dąży się do otwierania i poszerzania dostępu do wiedzy o projektach badawczych i o odkryciach naukowych, co w rezultacie — w skali makrospołecznej — prowadzić ma do wzrostu innowacyjności i do rozwoju gospodarczego. Koncepcje open access, open source czy open innovation wpływają na sposób krążenia wiedzy pomiędzy poszczególnymi podmiotami, jak również 8 na modele zarządzania informacją przyjmowane przez środowiska akademickie . Choć zatem głównym obszarem zainteresowań w opracowaniu jest transfer wiedzy do gospodarki — w przedstawionych analizach zostały również uwzględnione nieco szersze zagadnienia, związane z upowszechnianiem innowacyjnych idei naukowych za pośrednictwem narzędzi IT. Decyzja taka wypływa z przekonania o możliwości twórczego wykorzystania opisywanych doświadczeń w trakcie realizacji głównych zadań projektu. Zgodnie z założeniami projektu video4edu, w opracowaniu przedstawiony został syntetyczny przegląd podstawowych zagadnień związanych ze współpracą wyższych uczelni z przedsiębiorstwami, ze szczególnym uwzględnieniem czynników stymulujących oraz hamujących proces transferu wiedzy. Dokonana została również analiza wybranych narzędzi IT i ich zastosowania w procesach związanych ze współpracą uczelni wyższych z biznesem oraz z upowszechnianiem wiedzy naukowej. Jej celem było stworzenie listy rekomendacji, które mogą posłużyć do wypracowania rozwiązań w tworzeniu nowego portalu. 8 M.in. Komisja Europejska postanowiła, że wszystkie artykuły powstałe w ramach finansowanych przez Unię Europejską projektów od 2014 będą musiały być publikowane w otwartym dostępie, http://www.naukawpolsce.pap.com.pl/aktualnosci/news,390943,ke-otwiera-dostep-do-rezultatow-badanfinansowanych-przez-ue.html strona 8/145 Treść opracowania została uporządkowana w ramach pięciu rozdziałów. W dwóch pierwszych rozdziałach poruszono zagadnienia ogólne związane ze współpracą środowisk akademickich i biznesowych. Na podstawie licznych raportów eksperckich oraz literatury przedmiotu zostały w nich opisane najistotniejsze uwarunkowania transferu wiedzy z nauki do gospodarki, dokonany został przegląd koncepcji procesu innowacyjnego oraz przedstawiona zwięzła charakterystyka instytucji wspierających rozwój współpracy między środowiskami akademickimi a biznesem, działających na terenie województwa łódzkiego. Kolejne trzy rozdziały poświęcono analizie najważniejszych narzędzi IT znajdujących zastosowanie w komunikacji pomiędzy środowiskami akademickimi a biznesowymi. strona 9/145 Wykaz skrótów AUTM — Assocciation of University Technology Managers, Stowarzyszenie Uniwersyteckich Menadżerów Technologii B+R — badania i rozwój BONITA — Baltic Organization and Network of Innovation Transfer Associations, Bałtycka Organizacja i Sieć Instytucji z obszaruTransferu Innowacji CIAT — Centrum Innowacji Akcelerator Technologii CP — Corporate Portal, portal korporacyjny CSCW — Computer Supported Collaborative Work, Komputerowo Wspomagana Praca Zespołowa CTT — Centrum Transferu Technologii DMS — Document Management System, System Zarządzania Dokumentami DTT — Dział Transferu Technologii ERP — Enterprise Resource Planning, Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa ESSP — Emergent Social Software Platforms, samoorganizujące się platformy społecznościowe HR — Human Resource, Zasoby Ludzkie IASP — International Association of Science Park, Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Naukowych IT — Information Technology, techniki informatyczne KNOW — Krajowy Naukowy Ośrodek Wiodący KPMG — nazwa firmy audytorsko-doradczej, która powstała od pierwszych liter nazwisk założycieli (Klynveld, Peat, Marwick, Goerdeler) MŚP — małe i średnie przedsiębiorstwa NOT — Naczelna Organizacja Techniczna OECD — Organization for Economic Co-operation and Development, Organizacja Współpracy strona 10/145 PAIiIZ — Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych PARP — Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PI — Portal Innowacji PITWIN — Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce P2P — people to people, przepływ informacji/dóbr pomiędzy ludźmi z pominięciem instytucji pośredniczących RSS v Really Simple Syndication, rodzina języków znacznikowych w formacie XML, służących do publikacji często zmieniających się treści SAN — Społeczna Akademia Nauk SLATES — search, links, authoring, tagging, extensions, signals, wyszukiwanie, linki, autorstwo, tagi, rozszerzenia, sygnalizowanie STTiKW — System Transferu Technologii i Komercjalizacji Wiedzy UŁ — Uniwersytet Łódzki PŁ — Politechnika Łódzka WSI — Wyższa szkoła informatyki WSPiZ — Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania UE — Unia Europejska strona 11/145 Rozdział 1 Uwarunkowania transferu wiedzy z nauki do gospodarki Każde zorganizowane działanie ludzkie związane jest z wykorzystywaniem rozbudowanych zasobów informacji oraz reguł umożliwiających definiowanie zjawisk, łączenie ich w uporządkowane całości i generowanie wzorców działania. W przeszłości również aktywności gospodarcze opierały się na złożonych systemach wiedzy, tak skodyfikowanej, jak i niejawnej, bazującej na tzw. „milczących założeniach”. Pojęcie „gospodarka oparta na wiedzy” (konwledge-based economy) odnosi się jednak do współczesnych form życia ekonomicznego, obserwuje się bowiem intensywny wzrost udziału wiedzy w kształtowaniu i dynamice procesów gospodarczych. Know-what i know-why — czyli różne typy wiedzy o rzeczywistości, które odnoszą się do znajomości określonych faktów, przyczyn zjawisk oraz mechanizmów ich funkcjonowania — są nieodłącznym składnikiem każdego know-how, rozumianego jako zasoby wiedzy praktycznej umożliwiającej tworzenie skryptów skutecznego działania 9. Według definicji OECD, gospodarka oparta na wiedzy to taka, która w sposób bezpośredni opiera się na wytwarzaniu, rozpowszechnianiu i korzystaniu z wiedzy oraz informacji. To z kolei przekłada się na wzrost 9 Wszystkie trzy rodzaje wiedzy bywają rozmaicie rozumiane. Tu przyjmuję definicje wypracowane przez OECD: know-what odnosi się do wiedzy dotyczącej „faktów”. Ilu ludzi mieszka w Nowym Jorku? Z jakich składników robi się naleśniki? Kiedy rozegrała się bitwa pod Waterloo? – oto przykłady tego rodzaju wiedzy. W tym przypadku wiedza jest bliska temu, co nazywamy zazwyczaj informacją (…)W niektórych złożonych dziedzinach (takich jak prawo czy medycyna — przyp. E.A.J.) eksperci często muszą dysponować ogromnymi zasobami wiedzy, aby wypełniać swoje obowiązki (…). Know-why (we współczesnych czasach — przyp. E.A.J.) odnosi się do wiedzy naukowej dotyczącej zasad i praw natury (ale i zasad społeczno-kulturowego funkcjonowania ludzkich zbiorowości — przyp. E.A.J.).Ten rodzaj wiedzy stanowi fundament rozwoju zarówno produktów, jak i procesów w większości sektorów przemysłu. Produkcja i reprodukcja know-why (współcześnie — przyp. E. A. J.) bywa często organizowana w ramach wyspecjalizowanych instytucji, takich jak laboratoria badawcze i uniwersytety. Dostęp do niej jest możliwy na drodze interakcji pomiędzy przedsiębiorstwami a tymi instytucjami, poprzez rekrutowanie naukowo wyspecjalizowanej kadry lub poprzez bezpośrednie kontakty i wspólne działania. Know-how odnosi się do umiejętności lub zdolności do wykonania konkretnych czynności. Biznesmen oceniający rynkowe perspektywy dla nowego produktu albo dyrektor personalny rekrutujący i szkolący kadry muszą używać swoich know-how. Podobnie wykwalifikowany robotnik obsługujący skomplikowane narzędzia mechaniczne. Know-how jest zazwyczaj rodzajem wiedzy rozwijanej i utrzymywanej w obrębie indywidualnego przedsiębiorstwa (The knowledge-based economies, 1996, OECD., s. 12). Warto jednak podkreślić, że krążące w przedsiębiorstwie skrypty oparte na know-how wytwarzane są w oparciu zarówno o know-what, jak i o knowhow, które w mniej lub bardziej bezpośrednich interakcjach z praktyką wpływają na kształtowanie się wzorów działania w przedsiębiorstwie. strona 12/145 wzrost inwestycji oraz na rozwój przedsiębiorczości i zatrudnienia w sektorze zaawansowanych 10 technologii . Taki kierunek rozwoju gospodarki światowej wiąże się z jej globalizacją oraz ze wzrostem konkurencyjności, co pociąga za sobą konieczność ciągłego poszukiwania i wdrażania innowacji. 1.1. Początki i rozwój transferu wiedzy z nauki do gospodarki Ojczyzną transferu wiedzy z nauki do gospodarki są Stany Zjednoczone, gdzie zaczął on kiełkować około 1945 roku. Amerykańskie doświadczenia wojenne i powojenna sytuacja geopolityczna skłoniły rząd do poszukiwania nowych dróg rozwoju technologicznego. Byłon postrzegany podówczas jako ważne narzędzie służące nie tylko odbudowie amerykańskiej gospodarki, lecz również zachowaniu bezpieczeństwa narodowego. Temu pragmatycznemu podejściu do nauki i wiedzy towarzyszył transfer potężnych środków rządowych przeznaczanych na wspieranie rozwoju nowych idei i odkryć. Rozwiązaniom finansowym nie towarzyszyła jednak świadomość konieczności wypracowania odpowiednich, ujednoliconych zasad, które regulowałyby kwestię własności intelektualnej. W szczytowym okresie w Stanach Zjednoczonych funkcjonowało aż 25 rozbieżnych strategii w tym zakresie. Największym problemem był fakt, że ośrodki naukowe nie posiadały praw do własnych odkryć, jeśli były one finansowane z budżetu państwa, nie miały zatem m.in. możliwości ich licencjonowania. Prowadziło to do wielu nieporozumień i hamowało dynamikę procesu komercjalizacji. W rezultacie niewielki odsetek wynalazków podlegał wdrożeniu. 10 The knowledge-based economies, 1996, OECD. strona 13/145 Podczas kadencji prezydenta Johna F. Kennedy'ego zapoczątkowany został proces porządkowania zasad prawnych dotyczących własności intelektualnej. Do podpisania dokumentu 11 Patent & Trademark Law Amendment Act (inaczej też Bayh-Dole Act) , który uznawany jest za kamień milowy w dziedzinie rozwoju procesu transferu, doszło dopiero w 1980 roku. W dokumencie tym została odwrócona wcześniejsza sytuacja – prawami do wynalazków rozporządzały uniwersytety i ośrodki badawcze, niezależnie od sposobu finansowania procesu 12 badawczego . W roku 1986 sygnowano inny ważny dokument — Federal Technology Transfer Act, który nałożył na rząd federalny obowiązek finansowania badań podstawowych, a jednocześnie uwzględniał rolę prywatnych przedsiębiorstw w procesie transferu ich wyników do gospodarki. Te formy legislacji przełożyły się na intensywny rozwój akademickiej przedsiębiorczości w Stanach Zjednoczonych, które stały się światowym liderem w tej dziedzinie, wyznaczając standardy w zakresie komercjalizacji wiedzy akademickiej13. W Europie proces transferu technologii stał się przedmiotem wspólnej polityki z przynajmniej dziesięcioletnim opóźnieniem w stosunku do Stanów Zjednoczonych. Mówi się nawet o „paradoksie europejskim” polegającym na braku przełożenia wyników badań naukowych —– prowadzonych często na wysokim, a nawet światowym poziomie — na wzrost konkurencyjnościi innowacyjności europejskich gospodarek. Stąd przyjęta przez Unię Europejską dalekosiężna strategia zmierzająca do ożywienia związków pomiędzy środowiskami akademickimi a światem biznesu, która wyrażona została w licznych dokumentach i rekomendacjach Komisji Europejskiej, dotyczących 5 prawnych i organizacyjnych aspektów transferu wiedzy 14. Beneficjentem europejskiej polityki w tym zakresie jest również Polska, która uczestniczy w intensywnym, wieloaspektowym procesie budowy więzi pomiędzy nauką a gospodarką. 11 Nazwa Bayh-Dole Act ukuta została od nazwisk dwóch senatorów promujących ustawę – Bircha Bayh'a i Boba Dole'a. 12 Por. The Bayh-Dole Act Text, http://www.cptech.org/ip/health/bd; Guliński J., et. al. (red.), 2005, Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka — światowe doświadczenia, PARP, http://www.pptb.pl/publikacje/przed_akademicka.pdf. 13 Więcej na temat rozwiązań ekonomicznych, prawnych i organizacyjnych w zakresie transferu technologii w Stanach Zjednoczonych i innych krajach por. m.in.: Stacharska-Targosz J., 2010, Transfer wiedzy i funduszy europejskich do sektorów gospodarki krajów U.E., Wyd. WSB.; Trzmielak D., Zasiadły K., 2005, Doświadczenia amerykańskie [w:] Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka — światowe doświadczenia, 2005, Guliński J., Zasiadły K. (red.), PARP, http://www.pptb.pl/publikacje/przed_akademicka.pdf. 14 Por. m.in. Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Improving knowledge transfer between research institutions and industry across Europe: embracing open innovation, 2007, Brussels, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0182:FIN:en:PDF; Commission recommendation on the management of intellectual property in knowledge transfer activities, 2008, Brussels, http://ec.europa.eu/invest-inresearch/pdf/ip_recommendation_en.pdf. strona 14/145 W konsekwencji tych działań, w państwach zachodnich (a częściowo również już w Polsce) obserwuje się głębokie przemiany w systemie wyższej edukacji. Polegają one na odchodzeniu od tradycyjnego modelu uniwersytetu, którego misja ogranicza się do prowadzenia podstawowych badań naukowych oraz do przekazywania wiedzy studentom. Taka organizacja uniwersytetu i tak sformułowane cele wiążą się z niemożnością pełnego wykorzystania potencjału intelektualnego pracowników naukowych oraz potężnej, uczelnianej infrastruktury. Współcześnie — w związku z rozwojem globalnych gospodarek kapitalistycznych oraz technologii informacyjnych — tworzą się podwaliny tzw. uniwersytetu trzeciej generacji, który ma skuteczniej wchodzić w relacje z otoczeniem zewnętrznym i stawiać czoła wyzwaniom współczesności. Tym samym podstawowa działalność ośrodków akademickich zostaje w wielu przypadkach wzbogacona o działania zmierzające do: nawiązywania kontaktów z otoczeniem służących współpracy oraz komercjalizacji wiedzy prowadzenia badań i prac rozwojowych, których celem są wynalazki podlegające patentowaniu i licencjonowaniu kształtowania procesów dydaktycznych tak, by wspierały rozwój zawodowy absolwentów i zwiększały ich szanse na rynku pracy wspierania rozwoju przedsiębiorczości pracowników uczelni W ten sposób również w Europie rodzi się nowa misja „przedsiębiorczego uniwersytetu”, który bierze udział — jako ważny i pełnoprawny uczestnik — w procesach rozwoju gospodarczego. Według założeń współczesnych teoretyków ekonomii, inwestowanie w rozwój wiedzy przyczyniać się może do wzrostu rentowności konkretnego przedsiębiorstwa. Jednak warto podkreślić, że biznes nie jest jedynym beneficjentem transferu wiedzy, zjawisko to bowiem działa na zasadzie sprzężenia strona 15/145 zwrotnego. Cykl krążenia wiedzy prowadzi od jej wytworzenia, poprzez transfer i proces, który można by nazwać testem użyteczności, ku akumulacji wiedzy, dającej podwaliny pod kolejne naukowe odkrycia. Rys. I.1. Schemat cyrkulacji wiedzy Akumulacja wiedzy Test użyteczności (np. zwiększona rentowność) Wytwarzanie nowej wiedzy Transfer wiedzy Źródło: opracowanie własne strona 16/145 1.2. Transfer wiedzy z nauki do gospodarki w Polsce — szanse i zagrożenia Późne lata 90. XX wieku przyniosły w Polsce zwiększenie zainteresowania transferem wiedzy z nauki do gospodarki. Uczelnie techniczne znacznie wcześniej podejmowały różne formy współpracy z przemysłem, tymczasem na uniwersytetach idea takiej kooperacji odbierana była jako obca, a nawet jako niezgodna z misją instytucji. Rozwój idei transferu wiedzy na Zachodzie, a przede wszystkim środki z funduszy Unii Europejskiej przeznaczane na programy wspierające współpracę naukowców z otoczeniem zewnętrznym, przyczyniły się do wzrostu świadomości kierunku zmian, do stopniowego wykształcania nowych kompetencji wśród pracowników naukowych oraz do budowania zaplecza instytucjonalnego, które mogłoby wspierać proces transferu i komercjalizacji wiedzy. W latach 2004-2012 podjęto wiele prac badawczych i analitycznych zmierzających do diagnozy sytuacji w sektorze B+R oraz MŚP w Polsce. Dzięki nim wyodrębniono zarówno mocne strony, jak i bariery stojące na drodze rozwoju różnych form transferu technologii oraz komercjalizacji wiedzy w Polsce. Diagnozowano takie obszary, jak gotowość uczelni i środowisk akademickich do współpracy z otoczeniem zewnętrznym oraz formy takiej współpracy; kierunek rozwoju instytucji wspierających transfer technologii i wiedzy z nauki do gospodarki; przygotowanie pracowników naukowych do otwierania firm odpryskowych i inne. Poniżej przedstawione zostało syntetyczne opracowanie, które zawiera listę najistotniejszych czynników wpływających stymulująco lub hamująco na rozwój współpracy ośrodków akademickich oraz przedsiębiorstw (a patrząc na tę kwestię szerzej, również instytucji publicznych i społecznych). Zostały one uporządkowane w obrębie trzech grup: czynników występujących na poziomie (1) prawno-ekonomicznym, (2) organizacyjnym oraz (3) społeczno-kulturowym15. 15 Por. m.in. Gabryś A.(red.), 2008, Najlepsze praktyki w zakresie współpracy ośrodków naukowych i biznesu przy wykorzystaniu środków z UE, Fundacja Aurea Mediocritas; Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Matusiak K. B., 2010, Uwarunkowania rozwoju infrastruktury wsparcia w Polsce [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf. Santarek K. (red.), Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf. strona 17/145 Czynniki stymulujące rozwój transferu wiedzy Poziom prawno-ekonomiczny: tendencje w gospodarce światowej (tj. konkurencyjność, innowacyjność, globalny zasięg procesów) dystrybucja funduszy europejskich w latach 2004-2006 i 2007-2013 w celu rozwoju sektora MŚP i B+R dystrybucja funduszy europejskich w latach 2007-2012 w celu rozwoju akademickiej przedsiębiorczości upowszechnianie nowych instrumentów finansowych, wspomagających komercjalizację projektów (venture capital, seed capital, sieci aniołów biznesu) proces porządkowania reguł zarządzania własnością intelektualną w skali państwowej i uczelnianej nowelizacja ustawy o szkolnictwie wyższym zawierająca rozwiązania ułatwiające współpracę z otoczeniem zewnętrznym Rozwój technologii komunikacyjnych, globalizacja procesów gospodarczych, wzrost ich tempa oraz konieczność zachowywania konkurencyjności zmuszają przedsiębiorstwa do intensywnego, nieustannego rozwoju. Jednym ze środków, dzięki którym udaje się go osiągać, są inwestycje w innowacje. Przedsiębiorstwa potrzebują nowych rozwiązań zarówno na poziomie produktów czy usług oraz procesów organizacyjnych. Coraz częściej rezygnują z importu gotowych rozwiązań z Zachodu, na rzecz wytwarzania rodzimych innowacji, poszukując partnerów nie tylko wśród podmiotów komercyjnych, lecz również w obrębie ośrodków naukowych. Nie jest to jeszcze strona 18/145 proces zaawansowany, badania wciąż zbyt rzadko finansowane są przez przedsiębiorstwa, co wiąże się m.in. z niedoborem funduszy na rozwój w sektorze MŚP. Rozwojowi nastawienia na innowacyjność sprzyja dystrybucja środków europejskich, które z jednej strony wspierają małe i średnie przedsiębiorstwa, z drugiej zaś pomagają wzmacniać przedsiębiorczość akademicką. Jednocześnie pojawiają się nowe instrumenty finansowe, które pozwalają finansować projekty w trudnym okresie przejściowym, związanym z wprowadzaniem innowacyjnych produktów na rynek. Niebagatelną rolę w tych procesach odgrywa porządkowanie reguł zarządzania własnością intelektualną w makro- i w mikroskali. Obok nadrzędnej względem innych regulacji znowelizowanej Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, istotną rolę pełnią rozwiązania zawarte w statutach uczelni porządkujące zasady zarządzania własnością intelektualną. Nie bez wpływu na kształtowanie relacji uczelni i biznesu pozostaje nowelizacja ustawy o szkolnictwie wyższym, w której kładzie się nacisk na badania stosowane, stanowiące wraz z badaniami podstawowymi dwa 16 filary podlegającej ewaluacji aktywności pracowników naukowych oraz jednostek uniwersyteckich . Poziom organizacyjny: tworzenie instytucji/jednostek pośredniczących w procesie transferu wiedzy (preinkubatory, centra transferu technologii, rzecznicy patentowi, etc.) tworzenie organów, w skład których wchodzą przedstawiciele środowisk biznesowych (np. rady biznesu) wypracowywanie i testowanie w praktyce procedur współpracy z otoczeniem zewnętrznym na uczelniach 16 Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Santarek K. (red.), Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf strona 19/145 rozwój systemów informacji i promocji współpracy (np. regionalne strategie innowacji, kampanie informacyjne, konferencje, rozwiązania IT) nowe pozycjonowanie uczelni, idea „przedsiębiorczego uniwersytetu” tworzenie sieci współpracy środowisk akademickich i przedsiębiorstw (tj. sieci kooperacji, klastry) udział uczelni w projektach międzynarodowych, zwiększających świadomość procesów i strategii związanych z transferem wiedzy tworzenie jednostek wsparcia na poziomie międzyuczelnianym lub ogólnopolskim (np. Sieć Edukacyjna Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej) Pierwsza dekada XXI wieku w Polsce przyniosła intensywny rozwój instytucji zajmujących się pośrednictwem we współpracy pomiędzy uczelniami a otoczeniem zewnętrznym. Sprawnie działające podmioty tego typu – zarówno te funkcjonujące na poziomie wojewódzkim, jak i ogólnopolskim — dają niezbędne wsparcie w procesie nawiązywania współpracy oraz obsługi prawno-finansowej. Również uniwersytety przyjmują i udoskonalają własne rozwiązania organizacyjne nie tylko w oparciu o przykłady sprawdzonych praktyk zachodnich uczelni, ale również o coraz bogatsze własne doświadczenia. Temu zjawisku sprzyja nawiązywanie współpracy międzynarodowej i międzyuczelnianej oraz rozpowszechnianie informacji o udanych rozwiązaniach poprzez różne kanały komunikacyjne 17. Poziom społeczno-kulturowy: wzrost świadomości korzyści płynących ze współpracy w obrębie środowisk akademickich i biznesowych 17 Por. m.in. Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Santarek K. (red.), Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf. strona 20/145 wzrost świadomości korzyści płynących ze współpracy w obrębie środowisk akademickich i biznesowych wzrost kompetencji w zakresie współpracy wśród naukowców dzięki projektom współfinansowanym przez U. E. zwrot ku praktyczności obserwowany w obrębie młodszych pokoleń naukowców (adiunkci, asystenci, doktoranci), dyfuzja ideologii pragmatyzmu zwiększona mobilność społeczna w obrębie młodszych pokoleń naukowców Wiele z projektów dotyczących transferu wiedzy ma na celu uwrażliwienie kadr akademickich na potrzebę otwarcia na otoczenie zewnętrzne oraz na możliwość komercjalizowania prowadzonych prac badawczych. Niektóre działania nakierowane są również na rozwój kompetencji menadżerskich wśród ludzi nauki, które pozwalałyby im pełnić rolę brokerów wiedzy i technologii. Jednocześnie zaobserwować można znaczące różnice międzypokoleniowe wśród kadr akademickich. Idea uniwersytetu trzeciej generacji łatwiejsza jest do przyjęcia przez młodsze pokolenia pracowników naukowych, które zorientowane są zadaniowo, otwarte na wzorce płynące 18 z zewnątrz oraz zainteresowane w większym stopniu nowymi wyzwaniami . Czynniki hamujące rozwój transferu technologii i wiedzy Poziom prawno-ekonomiczny: kryzys ekonomiczny hamujący dynamikę gospodarczą, ograniczanie wydatków na innowacje/szkolenia 18 Te prawidłowości dostrzegane są przez badaczy społecznych i publicystów również w szerszej skali, zwłaszcza wśród osób urodzonych w latach osiemdziesiątych, zwanych pokoleniem Y lub generacją Millenium por. m.in. Fazlagić J. A., 2008, Charakterystyka pokolenia Y, e-mentor 3(25), http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/25/id/549. strona 21/145 zła kondycja finansowa uczelni, niskie nakłady budżetowe na naukę niedostateczny rozwój aktów prawnych, które mobilizowałyby sektor badawczy i biznesowy do innowacyjności brak odpowiednich bodźców fiskalnych i finansowych zachęcających do inwestowania w badania i rozwój słabość systemu wsparcia unijnego, który – przy wysokim stopniu formalizacji procedur – nie wypracował jednocześnie narzędzi gwarantujących trwałość rezultatów oraz ich dostosowanie do warunków panujących w różnych państwach członkowskich Na drodze rozwoju procesów innowacyjnych w polskiej gospodarce znaczącym utrudnieniem stał się kryzys, który wiązał się z ograniczaniem ryzyka inwestycyjnego, co z kolei przekładało się na rezerwę wobec ryzykownych przedsięwzięć i inwestycji. Z punktu widzenia przedsiębiorców brakuje również skutecznych bodźców w systemie podatkowym, które skłaniałyby do wzrostu innowacyjności w firmie i do nawiązywania współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi. Pomimo dużego nacisku na innowacyjność i transfer wiedzy w polityce unijnej, system wsparcia finansowego wiąże się z niezwykle złożonymi procedurami i w wielu obszarach nie jest dostosowany do praktyki oraz do miejscowych uwarunkowań. Jego ograniczona skuteczność wiąże się również z brakiem odpowiednich mechanizmów, które gwarantowałyby trwałość wypracowanych w poszczególnych projektach rezultatów 19. Poziom organizacyjny: luka w ofercie dydaktycznej w zakresie kształcenia kompetencji biznesowych na kierunkach innych niż ekonomiczne 19 Por. m.in. Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Santarek K. (red.), Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf. strona 22/145 nacisk na dydaktykę związany z finansowaniem uniwersytetów, przy równoczesnym niedoinwestowaniu badań naukowych różnice w zakresie celów, strategii, struktur organizacyjnych czy tempa działania w świecie akademickim i biznesowym brak dostatecznego wsparcia dla zespołów/pracowników naukowych prowadzących badania stosowane i prace rozwojowe, nacisk na badania podstawowe trudności i ograniczenia czasowe wynikające z obowiązującego modelu kariery akademickiej, systemu przyznawania stopni naukowych i wynagrodzeń implementacja obcych wzorów organizacyjnych/szkoleniowych (przede wszystkim amerykańskich), które nie zawsze sprawdzają się w polskich warunkach kulturowospołecznych nierealistyczne oczekiwania przedsiębiorców dotyczące tempa ekspertyz i prac badawczych uznaniowy system nagradzania twórców wynalazków podlegających komercjalizacji (brak pewnego, jednoznacznie ustalanego związku między korzyściami instytucji a naukowca) Podstawowym źródłem finansowania uniwersytetów jest działalność dydaktyczna. Popyt na usługi edukacyjne w ostatnich latach powoduje zaniedbywanie działalności naukowej i rozwojowej. Ponadto, konieczność zdobywania kolejnych stopni naukowych, w oparciu o osiągnięcia w zakresie badań podstawowych, zniechęca przedstawicieli wielu dyscyplin do angażowania się w prace rozwojowe widziane niejednokrotnie jako dodatkowa, niedoceniana w systemie ewaluacyjnym aktywność. Nawet na uczelniach technicznych brak relacji z przemysłem nie stanowi znaczącej przeszkody w osiąganiu kolejnych etapów kariery naukowej. Na uniwersytetach wciąż nie docenia się przedsiębiorczości akademickiej, systemy wsparcia w tym zakresie nie stanowią zatem na większości uczelni niebiznesowych systemowego rozwiązania. To zazwyczaj jedynie projekty przygotowywane ad hoc, w celu pozyskania środków unijnych. strona 23/145 Istotną barierą w rozwoju współpracy stanowią również różnice w organizacji przedsiębiorstw i ośrodków akademickich, które mają odmienne cele i potrzeby oraz sposoby ich artykulacji, posługują się różnymi perspektywami w oglądzie rzeczywistości, jak również innym językiem. Stąd wynikają problemy komunikacyjne. Powszechną przeszkodą w realizacji prac rozwojowych bywa odmienne podejście do czasu, który na uczelniach i w przedsiębiorstwach płynie w różnym tempie. Procedury badawcze zgodnie z wymogami metodologicznymi bywają długotrwałe, podczas gdy konieczność zachowywania konkurencyjności i szybka dezaktualizacja wiedzy wpływa 20 na nierealistyczne oczekiwania przedsiębiorców co do tempa prac badawczych . Poziom społeczno-kulturowy: przywiązanie do tradycji tzw. uniwersytetu humboldtowskiego, konserwatyzm części środowisk akademickich brak bogatych tradycji współpracy z otoczeniem zewnętrznym wzajemna nieufność wynikająca ze stereotypów dotyczących środowisk akademickich i biznesowych przypisywanie niższej wartości naukowej badaniom stosowanym, nacisk na badania podstawowe, zwłaszcza w obszarze nauk społecznych i humanistycznych Współpraca pomiędzy światem nauki i biznesu obarczona jest wzajemną nieufnością i niskim poziomem zaufania społecznego, które wynikają ze stereotypowego postrzegania obu środowisk. Dodatkowym ograniczeniem jest brak powszechnej świadomości korzyści płynących z komercjalizacji badań i demotywujące oddziaływanie środowisk akademickich na jednostki podejmujące tego rodzaju próby. Podkreślić należy, że granica pomiędzy „szansami” a „barierami” 20 Por. m.in. Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Santarek K. (red.), Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf strona 24/145 jest płynna. Diagnozowanie ograniczeń wiąże się z wypracowywaniem rekomendacji i podejmowaniem programów naprawczych współfinansowanych ze środków unijnych, w związku z czym sytuacja na uniwersytetach zmienia się w stosunkowo szybkim tempie. Fundusze dystrybuowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz Innowacyjna Gospodarka w latach 2007-2012 pozwoliły na realizację wielu projektów związanych z transferem wiedzy. Z jednej strony miały one na celu wsparcie dla rozwoju strukturalnego i instytucjonalnego w zakresie współpracy uczelni z otoczeniem zewnętrznym, z drugiej natomiast — działania uwrażliwiające i upowszechniające świadomość roli współpracy w rozwoju nowoczesnej uczelni 21 oraz innowacyjnego przedsiębiorstwa . Np. w ramach poddziałania 8.2.1., którego celem ogólnym jest wsparcie dla współpracy nauki i przedsiębiorstw, projekty mogły przyjmować następujące formy: staże dla pracowników naukowych w firmach oraz dla pracowników przedsiębiorstw w ośrodkach naukowych tymczasowe zatrudnienie w sektorze MŚP wykwalifikowanego personelu projekty promujące idee przedsiębiorczości akademickiej — m.in. wsparcie dla zespołów prowadzących badania innowacyjne lub dla firm odpryskowych (spin off/out) szkolenia i doradztwo dla pracowników akademickich, studentów oraz absolwentów zamierzających otworzyć firmę odpryskową tworzenie i rozwój sieci współpracy oraz wymiany informacji pomiędzy środowiskami akademickimi i biznesowymi organizacja imprez i kampanii służących nawiązywaniu relacji i upowszechnianiu świadomości znaczenia współpracy środowisk akademickich i biznesowych rozwój systemu komunikacji i wymiany informacji 22 21 Nie oznacza to, rzecz jasna, że wszystkie podejmowane działania i projekty przynoszą spodziewane skutki w fazie realizacji. http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/poradnikbeneficjenta/pokl/strony/8.2.1-wsparcie-dla-wspolpracy-sferynauki-i-przed.aspx 22 strona 25/145 W przypadku uniwersytetów należy na takie działania patrzeć z szerokiej, długoterminowej perspektywy. Rozwój kompetencji w zakresie organizacji i prowadzenia współpracy z biznesem wśród pracowników naukowych oraz tworzenie w obrębie ośrodków akademickich systemów umożliwiających dzielenie się know-how w tej dziedzinie, może zostać uznane za kluczowy obszar wiodący do rozwoju „przedsiębiorczego uniwersytetu”. Wynika to z kierunku przepływu wiedzy i kompetencji – doświadczony we współpracy z otoczeniem badacz nie tylko przekaże stosowną wiedzę kolejnym rocznikom studentów, ale również będzie włączał ich w prowadzone prace rozwojowe czy w inne projekty. Równoległą ścieżką współpracy studentów z otoczeniem może być pisanie prac dyplomowych na zamówienie przedsiębiorstw, pod kierunkiem doświadczonego promotora. Część wykształconych w tym duchu absolwentów zasili kadrę akademicką, wzmacniając tym samym potencjał uczelni. Inni rozpoczną pracę w biznesie (tworząc własne firmy lub zatrudniając się w przedsiębiorstwach). Warto również zwrócić uwagę na to, że w najbliższych latach najprawdopodobniej będzie również rosła liczba praktyków prowadzących zajęcia dydaktyczne na uczelniach, co wynika z zapisów 23 w znowelizowanej ustawie o szkolnictwie wyższym . W kontekście powyższych zjawisk wysoko należy ocenić działania, które mają na celu aktywizację pracowników nauki, pokonywanie oporów mentalnościowych i barier natury społeczno-kulturowej oraz intensyfikację przepływu informacji w obrębie akademickiej społeczności, jak również pomiędzy uczelniami a otoczeniem zewnętrznym. Transfer wiedzy może zatem towarzyszyć przepływowi wykwalifikowanych kadr pomiędzy ośrodkami akademickimi a przedsiębiorstwami i pozostawać w ścisłym związku z procesami dydaktycznymi. 23 W artykule 13, rozdziału I, zapisane zostało, że do podstawowych zadań uczelni należy m.in. kształcenie studentów w celu zdobywania i uzupełniania wiedzy niezbędnej do podjęcia pracy zawodowej oraz prowadzenie badań, prac rozwojowych i świadczenie usług. W artykule 13.a ustawodawca nakłada na uczelnię obowiązek monitorowania karier absolwentów w celu jak najlepszego dostosowania procesu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Również uzyskiwanie statusu krajowych naukowych jednostek wiodących (KNOW), w myśl artykułu 84 b, opierać się będzie m.in. na, wysokiej jakości współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. W praktyce te cele możliwe są do osiągnięcia przede wszystkim na drodze zacieśniania więzów z otoczeniem i angażowaniem praktyków w procesy dydaktyczne. strona 26/145 Rys. I.2. Przepływ kompetencji w procesie kształcenia akademickiego Badania, ekspertyzy staże, sieci kompetencji Absolwenci Transfer naukowo wyspecjalizowanej kadry do biznesu Pracownicy naukowi Studenci Firmy odpryskowe/ jednostki badawcze w przedsiębiorstwach Źródło: opracowanie własne W obręb tego zjawiska należy włączyć również wszelkiego rodzaju działalność mającą związek z podwyższaniem kompetencji na drodze dokształcania w ośrodkach akademickich pracowników zatrudnionych w przemyśle i w sektorze publicznym (np. organizacja szkoleń, kursów, studiów podyplomowych zaprojektowanych zgodnie z potrzebami konkretnego przedsiębiorstwa etc.). strona 27/145 Równolegle transfer wiedzy może opierać się na pracy badawczej będącej istotną częścią aktywności pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Do najczęstszych form współpracy na tym poziomie zaliczyć należy: prowadzenie prac badawczych oraz wydawanie opinii i ekspertyz przez naukowców na zlecenie przedsiębiorstwa patentowanie i licencjonowanie wynalazków tworzenie sieci kooperacji i przystępowanie do klastrów (in. gron), przez które rozumiano pierwotnie znajdujące się w geograficznej bliskości, powiązane ze sobą grupy przedsiębiorstw zajmujących się określoną dziedziną, połączonych podobieństwami i wzajemnie się uzupełniających. Współcześnie rozwój technologii komunikacyjnych pozwala tworzyć klastry złożone z przedsiębiorstw geograficznie oddalonych. Odchodzi się również od założenia, że ich członkami powinny być firmy reprezentujące ten sam sektor. Do niektórych klastrów przystępować mogą również instytucje publiczne, takie jak uniwersytety czy ośrodki badawcze w celu rozwijania wspólnych przedsięwzięć 24 tworzenie konsorcjów naukowych, czyli grup jednostek organizacyjnych, w skład których wchodzi przynajmniej jeden ośrodek naukowy. Ich celem są zazwyczaj wspólne badania 25 naukowe oraz prace rozwojowe . Stopień zaawansowania w dziedzinie innowacyjności gospodarek krajowych i regionalnych uzależniony jest od uwarunkowań historycznych, geopolitycznych i społecznych. Rozwój polskiej gospodarki po transformacji 1989 roku prowadził do gruntowanego przeorganizowania modeli strukturalnych i funkcjonalnych przedsiębiorstw. Przemiany prowadziły do ożywienia życia ekonomicznego, na które wpływ miały takie procesy, jak prywatyzacja, rozwój przedsiębiorczości 24 25 Porter M., 2000, Porter o konkurencji, za: Teoria klastra, http://www.pi.gov.pl/klastry/chapter_86404.asp Biskupski Z., Konsorcjum, http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/335330,konsorcjum.html strona 28/145 czy intensywny wzrost wydajności pracy (średnio o 5%, a więc wyższy niż w USA czy Japonii, co oczywiście tłumaczyć należy zaniżonym progiem startowym). Wcześniej Polska korzystała z tzw. renty zacofania, bazując na innowacjach importowanych z opóźnieniem z krajów technologicznie zaawansowanych. Takie rozwiązanie było funkcjonalne na początkowych etapach ustanawiania gospodarki kapitalistycznej oraz tworzenia nowych instrumentów finansowych i politycznych, bowiem Polska konkurowała na rynkach zachodnich nie poprzez innowacje , ale poprzez tanią siłę roboczą czy zaniżone standardy ekologiczne. W związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej i z rozwojem gospodarczym kraju potrzeba zapełniania luki w systemie wytwarzania innowacji technologicznych staje się coraz bardziej aktualna. Jednym z warunków osiągnięcia postępu w tej dziedzinie jest nawiązanie efektywnych relacji pomiędzy nauką a gospodarką i ustanowienie standardów związanych z przepływem wiedzy ze świata nauki do świata biznesu 26. Współcześnie przedsiębiorstwa zaangażowane w przedsięwzięcia innowacyjne muszą się zmierzyć z szybkim tempem dezaktualizacji wiedzy oraz z procesem jej powielania przez podmioty zewnętrzne. Według ekspertów PARP, w tych okolicznościach najskuteczniejszą strategią jest budowa przedsiębiorstwa sieciowego, które zastępuje zbiurokratyzowany i hierarchiczny model organizacyjny. Taki model przedsiębiorstwa z jednej strony narzuca konieczność poszukiwania partnerów, którzy mogliby stać się dostawcami wiedzy oraz projektantami innowacji, z drugiej natomiast umożliwia przekazywanie na zewnątrz własnych innowacji niemieszczących się w strategii rozwoju firmy. Takie powiązania odwołują się do koncepcji otwartego procesu innowacyjnego (open innovation) i — proporcjonalnie do rozległości sieci kooperacji — zwiększają szansę na uzyskanie przewagi na rynku27 . 26 27 Matusiak K. B. et al. (red.), System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP. Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, s. 14, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. Santarek K. (red.), 2008,Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/194/4372.pdf. strona 29/145 Rozwojowi technologicznemu musi towarzyszyć wsparcie w zakresie kreatywnego wykorzystania innowacji, które nie mogą istnieć w oderwaniu od uwarunkowań społeczno-kulturowych. Innymi słowy, każda innowacja, podobnie jak produkt czy usługa, staje się elementem świata ludzkiego, odpowiadając na potrzeby i będąc użytkowanymi w kulturowo i społecznie określony sposób, zarówno przez jednostki, jak i przez określone grupy. Zatem w proces transferu wiedzy powinny być zaangażowane również pozornie odległe od sektora gospodarczego dyscypliny społeczno-humanistyczne (tj. antropologia społeczna i kulturowa, kulturoznawstwo, socjologia, psychologia społeczna i inne) oferujące metodologie, które umożliwiają skuteczniejsze projektowanie przedsięwzięć innowacyjnych oraz audyt procesów innowacyjnych w kontekście ich przebiegu i społeczno-kulturowej celowości. strona 30/145 Rozdział 2 Koncepcje teoretyczne i wsparcie instytucjonalne procesów innowacyjnych W niniejszym rozdziale zostają omówione dwa istotne aspekty współpracy pomiędzy środowiskami akademickim oraz biznesowymi, mianowicie jej wymiar koncepcyjny i instytucjonalny. Kluczową kwestią, która warunkuje podjęcie współpracy pomiędzy światem nauki i biznesu – niezależnie od jej formy i zakresu — jest wypracowanie skutecznych modeli kooperacji oraz komunikacji pomiędzy ośrodkami akademickimi i przedsiębiorstwami zgłaszającymi zapotrzebowanie na wiedzę i innowacje. Wraz z przemianami gospodarczymi i ewolucją technologiczną dokonującą się we współczesnym świecie, na gruncie nauk ekonomicznych wytwarzane były różne teoretyczne koncepcje procesu innowacji, które wpływały znacząco na kształt współpracy pomiędzy środowiskami naukowymi i biznesem. W koncepcjach tych różnorodnie definiowana bywała rola instytucji uczestniczących w przedsięwzięciach innowacyjnych, jak również odmiennie widziane były relacje pomiędzy czynnikami rynkowymi, technologicznymi oraz organizacyjnymi. Współpraca między tak różnymi pod względem organizacji i celów środowiskami wymaga również pośrednictwa instytucji wyspecjalizowanych w inicjowaniu działań i realizacji strona 31/145 wyznaczonych zadań. Ich działalność — nakierowana na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności — przyczynia się do rozwoju różnych form transferu wiedzy do gospodarki. Na Zachodzie tego rodzaju ośrodki powstawały już w latach 80. i 90. ubiegłego stulecia. W Polsce dopiero przełom XX i XXI wieku przyniósł znaczący wzrost sektora instytucji pośredniczących, przyczyniając się do intensyfikacji przepływu wiedzy i zacieśniania relacji między uniwersytetami a przedsiębiorstwami .28 2.1. Przegląd najważniejszych koncepcji procesu innowacyjnego Obecnie mówi się o sześciu fazach rozwoju koncepcji procesu innowacyjnego, które wiodą od prostych, linearnych modeli ku takim, które coraz wyraźniej akcentują złożony charakter powiązań pomiędzy różnymi (wewnętrznymi i zewnętrznymi) elementami wpływającymi na omawiany obszar. Poniżej zostaje przedstawiona krótka charakterystyka wybranych modeli, które miały istotny wpływ na rozwój transferu wiedzy. Opisane koncepcje to swoiste kamienie milowe w kształtowaniu sposobu myślenia o procesach innowacyjnych, który stymulował tworzenie ram organizacyjnych dla transferu wiedzy z nauki do gospodarki. 28 Matusiak K. B. et al. (red.), System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP, s. 13, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/8877.pdf. strona 32/145 Tab. II.1. Fazy rozwoju koncepcji innowacji Model Faza Model tłoczący Pierwsza Założenie o linearnym charakterze procesu innowacji wiodącego od odkrycia naukowego ku wdrożeniu. Nacisk na podaż. Model ssący Druga Założenie o linearnym charakterze procesu wiodącego od potrzeb rynkowych ku wdrożeniu. Nacisk na popyt. Model 26sprzężeniowy Trzecia Założenie o wzajemnym powiązaniu odkryć naukowych, technologii i marketingu, które wchodzą ze sobą w sprzężenia zwrotne. Model interaktywny Czwarta Założenie o wzajemnych interakcjach pomiędzy odbiorcami a dostawcami. Nacisk na integrację w obrębie firmy, innowacja jako proces wpisany w funkcjonowanie organizacji. Model sieciowy Piąta Założenie o znaczącym związku pomiędzy otoczeniem a środowiskiem wewnętrznym. Innowacja wytwarzana w obrębie sieci beneficjentów wewnętrznych i zewnętrznych. Szósta Założenie o konieczności krzyżowania zewnętrznych i wewnętrznych perspektyw, idei oraz strategii dotarcia marketingowego. Nacisk na wytwarzanie nowych rozwiązań i wykorzystywanie zaawansowanych technologii komunikacyjnych. Model otwartej interakcji Założenia 29 Źródło: opracowanie własne w oparciu o: Mitasiunas J.; Pomykalski A.. 29 Mitasiunas J., Innovation and Technology Transfer, Baltic Organisation and Network of Innovation Transfer Association, http://www.bonita-project.eu/cms_uploads/files/a02innovationtech.pdf Pomykalski A., 2001, Zarządzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN. Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP strona 33/145 Modele liniowe — tłoczenia (podażowy) i ssania (popytowy) Najwcześniejsze koncepcje procesu innowacyjnego — tworzone na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, bazują na założeniu o liniowym, jednokierunkowym charakterze ich przebiegu. Model tłoczenia zakłada, że odkrycia technologiczne dokonywane są na poziomie badań podstawowych. Ich wyniki testowane są i rozwijane w ramach badań stosowanych lub prac rozwojowych. Finalnym ogniwem tego łańcucha jest wdrożenie innowacji, a w szerszej perspektywie — postęp naukowo–techniczny. W tak skonstruowanym modelu aktywna, twórcza rola w procesie innowacji przypada ośrodkom akademickim. Odbiorca i beneficjent — producent, przedsiębiorstwo — pełni statyczną i pasywną rolę, ograniczając się do śledzenia dokonywanych przez naukowców odkryć. O słabości tej koncepcji stanowi również nacisk na podaż przy równoczesnym ignorowaniu popytu. Nie przykłada się tu zatem wagi do tak podstawowych kwestii — w kontekście współczesnych uwarunkowań — jak złożone relacje pomiędzy produktem, konsumentem, potrzebą rynkową a rozwojem technologicznym. W ten sposób innowacyjność gospodarcza staje się jedynie pochodną 30 rozwoju naukowego . Rys. II. 2. Model tłoczenia Badania Badania stosowane/ podstawowe prace rozwojowe Wdrożenie Źródło: Santarek K.31 30 Por. Jasiński A., 1992, Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, Książka i Wiedza. Repetowski R.,2008, Rola innowacji w funkcjonowaniu przedsiębiorstw przemysłowych, „Prace Komisji Geografii Przemysłu” nr 10, s. 173-187. Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP. 31 Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, s. 70. strona 34/145 Model ssania powstał w odpowiedzi na nowe trendy pojawiające się w światowej ekonomii od połowy lat 60., takie jak wzrost konkurencyjności gospodarek czy postfordowski zwrot ku konsumentowi i jego potrzebom. Według niektórych rachub, 75% udanych innowacji wiązało się wówczas z trafnym rozpoznaniem potrzeb konsumenckich. Podobnie jak w modelu tłoczenia, w modelu ssania przepływ wiedzy zorganizowany jest również w ramach liniowego procesu, który jednakże przybiera odmienny kierunek – katalizatorem innowacji staje się potrzeba rynkowa. Jej rozpoznanie jest pierwszym etapem prowadzącym do podjęcia badań stosowanych lub prac rozwojowych, w których efekcie dokonywane jest wdrożenie. Choć w tej koncepcji przykłada się wagę do popytu, to definiowanie innowacji jako odpowiedzi na istniejące obiektywnie potrzeby konsumenckie stanowi jej poważne ograniczenie. Przyjęcie takiego modelu skazywać bowiem może przedsiębiorstwo na generowanie niezbyt znaczących innowacji w istniejących już obszarach, przy równoczesnym niedoinwestowaniu dziedzin nowych (a tym samym obarczonych 32 większym ryzykiem), których rozwój stanowić może o rynkowym sukcesie . Rys. II.3. Model ssania Potrzeba Badania stosowane/ System rynkowa prace rozwojowe produkcyjny Źródło: Santarek K.33 32 Por. Jasiński A., 1992, Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, Wydawnictwo Książka i Wiedza. Repetowski R.,2008, Rola innowacji w funkcjonowaniu przedsiębiorstw przemysłowych, „Prace Komisji Geografii Przemysłu” nr 10, s. 173-187. Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, s. 70. 33 Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, s. 70. strona 35/145 Koncepcje nieliniowe — od modelu sprzężeniowego do otwartej innowacji Przełom lat 70. i 80. przyniósł falę krytyki wcześniejszych modeli procesu innowacji, jako sztucznych i nieprzystających do rzeczywistych relacji pomiędzy ideą, nauką, wdrożeniem, podażą oraz popytem. Przede wszystkim zerwano z myśleniem o innowacji jako o procesie liniowym. Nowe koncepcje, takie jak model sprzężeniowy, bazowały na założeniu o możliwości podziału procesu innowacji na szeregi pełniących odmienne funkcje ciągów sekwencyjnych, które tworzą wzajemnie sprzężone, oddziałujące na siebie fazy. W tym modelu odkrycia naukowe stały się jednym z istotnych komponentów wchodzących w sprzężenie z potrzebami społeczno-rynkowymi, z możliwościami technologicznymi oraz systemami przepływu informacji. Rys. II. 4. Model sprzężeniowy Nowa potrzeba Potrzeby społeczne i rynkowe Prace badawczo- Nowy pomysł Wdrożenie rozwojowe Nowa możliwość Marketing i sprzedaż Stan techniki i technologii produkcyjnej techniczna 34 Źródło: Santarek K. 34 Santarek K. (red.), 2008, Transfer technologii z uczelni do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP, s. 71.Inaczej model Rothwella i Zegvelta, por też. Mierzejewska B. 2008, „Open Innovation” nowe podejście w procesach innowacji, e-mentor nr 2 (24), http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/24/id/539 strona 36/145 Kolejne dekady utwierdzały przedsiębiorców w konieczności elastycznego podejścia do procesu innowacji, które stawało się warunkiem zachowania konkurencyjności na rynku. 35 W pierwszej dekadzie XXI wieku powstała koncepcja otwartej innowacji , która zasadza się na idei włączania w proces wytwarzania nowych jakości różnych uczestników — zarówno pracowników przedsiębiorstwa, jak i naukowców, badaczy rynku, a nawet klientów konkretnych usług i produktów. Taka różnorodność źródeł wiedzy ma pozwalać na bardziej efektywny dobór użytecznych konceptów i idei, na ich skuteczne wykorzystanie, ale też na bardziej swobodny transfer do otoczenia zewnętrznego. Przedsiębiorstwo, które przyjmuje koncepcję otwartej innowacji, rozwija pomysły zaczerpnięte z otoczenia zewnętrznego, jak również dystrybuuje własne idee, które nie znalazły zastosowania w przedsiębiorstwie. Taka koncepcja przebiegu procesów jest odpowiedzią na zwiększoną dostępność do wiedzy naukowej w społeczeństwie informacyjnym, przy równoeczesnej potrzebie permanentej innowacyjności, która szczególnie współcześnie sprzyja 36 sukcesom na rynku . Współcześnie pojawia się bardzo wiele modeli współpracy i transferu wiedzy naukowej do gospodarki, które odwołują się do konceptu otwartej innowacji. Interesującym przykładem rozwiązania, które dotyczy transferu wiedzy z nauki do gospodarki oraz do sfery publiczne jest model, opracowany przez Baltic Organisation and Network Transfer Associations w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Uwzględnia uwarunkowania lokalne oraz złożony charakter procesu, wpisując się w nowoczesne sposoby rozumienia innowacyjności. W myśl tej koncepcji w procesie innowacji uczestniczy wielu partnerów reprezentujących odmienne interesy i perspektywy. W modelu BONITA uwzględnione zostają trzy kluczowe role, pełnione przez różne instytucje/aktorów społecznych oznaczonych jako: dostawca technologii (technology supplier), odbiorca technologii (technology receiver) oraz facylitator transferu (transfer facilitator). 35 Chesbrough H., 2003, Open Innovation, HBR School Press, Boston Mierzejewska B. 2008, „Open Innovation” nowe podejście w procesach innowacji, e-mentor nr 2 (24), http://www.ementor.edu.pl/artykul/index/numer/24/id/539 36 strona 37/145 Zgodnie z przyjętymi założeniami, poszczególne role mogą być pełnione przez jedną lub kilka różnych instytucji. Do modelowych dostawców technologii należą uniwersytety i ośrodki naukowobadawcze, zaś do odbiorców technologii — wszelkiego typu podmioty, które implementują nowe technologie w celu usprawnienia procesów lub udoskonalenia produktów i usług. Działalność tych ostatnich może mieć zarówno komercyjny, jak i niekomercyjny charakter. Rolę facylitatorów transferu przyjmują na siebie brokerzy technologii i wiedzy, konsorcja naukowe oraz instytucje pośredniczące, takie jak centra transferu technologii. Rys. II.5. Model BONITA Proces rozwoju techonolgii Badanie podstawowe Prototypowanie in vitro Prototypowanie in vitro Badanie stosowane Produkcja przemysłowa Obsługa transferu technologii Poszukiwanie dostępnej technologii Poszukiwanie zastosowań Rozpoznawanie potrzeb rynkowych Wsparcie prawnofinansowe Rozwój kontaktów Proces innowacji Świadomość nowej technologii Wybór nowych technologii Przygotowanie do wdrożenia Wdrożenie Zarządzanie innowacją 37 Źródło: opracowanie własne na podstawie Mitasiunas J. 37 Mitasiunas J., Innovation and Technology Transfer, Baltic Organisation and Network of Innovation Transfer Association, http://www.bonita-project.eu/cms_uploads/files/a02innovationtech.pdf. strona 38/145 2.2. Ośrodki innowacji i instytucje pośredniczące w transferze wiedzy W Polsce obserwuje się od lat 90. XX wieku systematyczny rozwój i wzrost liczby instytucji wspierających innowacyjność i transfer wiedzy z nauki do gospodarki. W roku 1995 funkcjonowało zaledwie 195 instytucji zajmujących się transferem wiedzy i rozwojem przedsiębiorczości, zaś w 2010 38 roku — już 735 . Ich wielkość i profil działalności są zróżnicowane: obok niewielkich punktów doradczych i szkoleniowych, funkcjonują duże parki technologiczne oraz centra transferu. Równocześnie tworzone są tzw. instytucje wsparcia, takie jak fundusze venture/seed, sieci aniołów biznesu, czy regionalne fundusze pożyczkowe, które oferują instrumenty finansowe pomagające młodym firmom m.in. w trudnym okresie przejściowym, po zakończeniu prac rozwojowych, a przed wprowadzeniem produktu lub usługi na rynek (near market sector). Do najistotniejszych dla intensyfikacji współpracy i transferu wiedzy instytucji należą: parki i inkubatory technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii. Poniżej zostaje przedstawiona ich zwięzła charakterystyka oraz przegląd ośrodków tego typu funkcjonujących na terenie województwa łódzkiego. Parki technologiczne i inkubatory technologiczne Parki technologiczne są kompleksami gospodarczymi oferującymi zaawansowane technologie i wspierającymi rozwój przedsiębiorstw działających w innowacyjnych branżach. Ich misją zdefiniowaną przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Naukowych (International Assocciation of Science Parks, IASP) jest upowszechnianie kultury innowacji, której owocem jest wzrost dobrobytu społeczeństw. Parki technologiczne stanowią najwyższy poziom taksonomiczny, 38 Matusiak K. B (red.), 2010,Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf strona 39/145 niższą klasę tworzą m.in. parki naukowe, parki naukowo-technologiczne, naukowo-badawcze, przemysłowo-technologiczne i inne. Są to złożone organizacje, w których często zawierają się inne jednostki wspierające innowacje i przedsiębiorczość, takie jak inkubatory przedsiębiorczości. Za pierwszy park technologiczny w Polsce uznaje się powstały w 1995 roku Poznański Park NaukowoTechnologiczny przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Jednak prace nad implementacją tej formy działalności, która w USA funkcjonuje od 1948 roku, w Polsce trwały od lat 80. ubiegłego stulecia. W polskim ustawodawstwie koncepcja parku przemysłowego została uporządkowana dopiero w 2004 roku 39. W myśl Ustawy o finansowym wspieraniu inwestycji, park technologiczny powinien opierać się na samodzielnie zarządzanej nieruchomości (tereny wraz z infrastrukturą), posiadać koncepcję jego zagospodarowania i udostępniać jego części podmiotom gospodarczym, na zasadach określonych przez umowy; dysponować długoterminowym planem rozwoju; utrzymywać formalne powiązania z instytucjami naukowymi, badawczymi, edukacyjnymi i publicznymi oraz pełnić funkcję doradczo-konsultingową w zakresie transferu technologii i pobudzania rozwoju przedsiębiorstw wchodzących w jego skład. Parki technologiczne posiadają różnorodną i złożoną strukturę. Na wydzielonym terenie Parku działają przedsiębiorstwa produkcyjne o różnym profilu działalności oraz instytuty badawcze i centra finansowe. W założeniu takie zlokalizowanie inwestycji ma prowadzić do wypracowywania i wdrażania innowacji. Często w skład parków technologicznych wchodzą również inkubatory technologiczne. Ich główna rola polega na wspieraniu tzw. inkubacji przedsiębiorczości poprzez wspomaganie rozwoju młodych firm oraz tworzenie odpowiednich warunków do transferu technologii i komercjalizacji wiedzy. Inkubatory utrzymują zazwyczaj kontakty z ośrodkami akademickimi i centrami badawczymi, świadczą usługi doradcze, ewaluacyjne i finansowe oraz oferują atrakcyjną, odpowiednią 39 Ustawa z dn. 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, DzU z 2002 r., Nr 41, poz. 363, nr 141, art. 2,p. 15, poz. 1177 oraz DzU z 2003 r., Nr 159, poz. 1537. strona 40/145 do profilu działalności powierzchnię użytkową na preferencyjnych warunkach najmu. Pobyt młodej firmy w inkubatorze trwa od 3 do 5 lat. Cechą charakterystyczną inkubatorów technologicznych jest 40 ich powiązanie z jednostkami naukowo-badawczymi . W Polsce w 2010 roku funkcjonowały 24 parki technologiczne o różnym charakterze i formule 41 organizacyjnej oraz 21 inicjatyw parkowych . W województwie łódzkim działają również dwa parki technologiczne. W Łodzi zlokalizowany jest Łódzki Regionalny Park Naukowo-Technologiczny (TECHNOPOL), zaś w Bełchatowie — Bełchatowsko-Kleszczowski Park Przemysłowo-Technologiczny. W regionie działają 3 inkubatory technologiczne, z których dwa są organizacyjnie związane parkami technologicznymi. Rys. II.6. Parki technologiczne i inkubatory technologiczne w województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne 42 40 Matusiak K. B., 2010, Inkubatory Technologiczne [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf . 41 Matusiak K. B., 2010, Parki technologiczne, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf . 42 Mapa województwa łódzkiego w rysunkach II.6, II.7. i II.9 pochodzi z repozytorium wolnych zasobów Wikimedia Commons http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wojewodzkie_lodzkie_adm.png&filetimestamp=20050312162744 strona 41/145 Łódzki Regionalny Park Naukowo-Technologiczny Idea ŁRPNT rozwijana jest od 2000 roku, w którym został podpisany list intencyjny dotyczący jego powstania. Park otwarto w 2007 roku i już na początku działalności przyciągnął wiele innowacyjnych przedsiębiorstw, chcących rozwijać się w jego ramach. Park posiada 14 hektarów terenu podzielonego na parcele inwestycyjne. Jedną z ostatnich dużych inwestycji jest budowa BioNanoParku, który będzie nowoczesnym centrum badawczo-wdrożeniowym świadczącym usługi w sektorze mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstw. W obrębie Technoparku działa również Łódzki Inkubator Technologiczny, który do 43 tej pory wsparł 51 firmc . Bełchatowsko-Kleszczowski Park Przemysłowo-Technologiczny i Inkubator Technologiczny w Bełchatowie BKPPT działa od 2003 roku, oferując wsparcie dla przedsiębiorstw reprezentujących przede wszystkim sektor MŚP. Do podstawowych celów Parku należy wspieranie przedsiębiorczości w regionie poprzez dzierżawę terenów inwestycyjnych oraz świadczenie usług informacyjnych, doradczych, szkoleniowych i proinwestycyjnych. W jego ramach działa Inkubator Technologiczny oferujący firmom 44 wyposażone, atrakcyjne powierzchnie użytkowe na preferencyjnych warunkach finansowych . Inkubator Technologiczny ARTERION IT ARTERION powiązany jest z Wyższą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi. Powstał w celu wsparcia nowych i rozwoju istniejących już przedsiębiorstw. Inkubator oferuje zarówno powierzchnię biurową, jak i tzw. wirtualne biura, czyli adres firmy, obsługę korespondencji oraz miejsce spotkań 43 44 http://www.technopark.lodz.pl http://www.ppt.belchatow.pl/ strona 42/145 z kontrahentami. Dodatkowo IT ARTERION udostępnia sale konferencyjne oraz dwa w pełni wyposażone, 45 profesjonalne studia telewizyjne . Inkubatory przedsiębiorczości Podobnie jak inkubatory technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości to ośrodki oferujące wynajem lub dzierżawę powierzchni użytkowej dla nowo powstałych firm sektora MŚP. Ponadto świadczą one szereg usług dla przedsiębiorców, które dostosowane są do potrzeb i warunków panujących na rynku (np. pomoc w pozyskiwaniu funduszy, doradztwo prawno-finansowe, doradztwo księgowe i podatkowe). Większość inkubatorów pośredniczy również w kontaktach z instytucjami naukowymi i ośrodkami badawczymi, w celu realizacji innowacyjnych projektów. Co istotne, obecnie notuje się spadek zainteresowania tradycyjnymi inkubatorami przedsiębiorczości na rzecz inkubatorów technologicznych, powiązanych z ośrodkami technologicznymi i instytucjami badawczo-naukowymi, co pozwala na lepszą stymulację innowacyjności w biznesie. Te ostatnie powstają jednak częściej w obrębie dużych miast czy aglomeracji. Regionalne inkubatory przedsiębiorczości natomiast są bardziej charakterystyczne dla 46 mniejszych miejscowości, funkcjonując na poziomie powiatu lub gminy . Szczególną odmianą tego typu ośrodków są akademickie preinkubatory i inkubatory przedsiębiorczości. Powstają one w strukturach albo w otoczeniu uniwersytetów i akademii, zajmując się udzielaniem wsparcia studentom, absolwentom i pracownikom naukowym, którzy chcą założyć firmę odpryskową. Typowe działania inkubatorów akademickich polegają na promocji 45 http://www.arterion.pl Matusiak M., 2010, Inkubatory przedsiębiorczości [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf. Do ośrodków regionalnych w województwie łódzkim należą m.in.Zelowski Inkubator Kutnowskiego, Fundacja Tomaszowski Inkubator Przedsiębiorczości, Kleszczowski Inkubator Przedsiębiorczości ARREKS i in. 46 strona 43/145 przedsiębiorczości w środowisku, na edukacji w zakresie kompetencji biznesowych, na świadczeniu usług ewaluacyjnych i doradztwie prawno-finansowym oraz technologiczno-patentowym. Działając w strukturach uniwersyteckich, inkubator akademicki dodatkowo udostępniać może uczelniane laboratoria i aparaturę badawczą oraz bazy zawierające dane badaczy, programów badawczych, patentów, technologii, etc. Na terenie województwa łódzkiego działa wiele różnych inkubatorów i agroinkubatorów (m.in. w Kleszczowie, Kutnie, Parzęczewie, Tomaszowie, Zelowie etc.). W Łodzi preinkubatory akademickie funkcjonują przy kilku uczelniach publicznych i prywatnych. Część z nich działa w ramach ogólnopolskiej sieci Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. Z uwagi na charakter i cele niniejszego opracowania poniżej zamieszczona zostaje krótka charakterystyka wyłącznie akademickich preinkubatorów, pominięto zaś regionalne ośrodki 47 . Rys. II. 7. Większe inkubatory przedsiębiorczości i akademickie preinkubatory w woj. łódzkim Źródło: opracowanie własne 47 Do ośrodków regionalnych w województwie łódzkim należą m.in.Zelowski Inkubator Przedsiębiorczości, Poddębicki Inkubator Przedsiębiorczości, Agencja Rozwoju Regionu Kutnowskiego, Fundacja Tomaszowski Inkubator Przedsiębiorczości, Kleszczowski Inkubator Przedsiębiorczości ARREKS i in. strona 44/145 Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości przy Społecznej Akademii Nauk, Wyższej Szkole Informatyki oraz Społecznej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania Łodzi AIP działające przy SAN, WSI i SWSPiZ w Łodzi to lokalne oddziały sieci o ogólnopolskim zasięgu, która stworzona została w 2004 roku jako kontynuacja Studenckiego Forum Business Centre Club. Działa ona przy 31 ośrodkach akademickich. Celem AIP jest rozwój przedsiębiorczości wśród młodych, wykształconych Polaków, którzy pragną rozwinąć własną firmę. W ramach sieci funkcjonuje ponad tysiąc rozwijających się przedsiębiorstw — jest to zatem szeroko zakrojona inicjatywa. Z jednej strony upowszechniają one świadomość biznesową wśród Polaków, z drugiej udzielają wsparcia w zakresie zakładania i prowadzenia własnej firmy. Oferują m.in. innowacyjny program, dzięki któremu przedsiębiorca nie musi zakładać własnej firmy, lecz może rozwijać swoją działalność w oparciu o struktury AIPlaboratoria i aparaturę badawczą oraz bazy zawierające dane 48 badaczy, programów badawczych, patentów, technologii, etc . Inkubator Uniwersytetu Łódzkiego — Centrum Innowacji — Akcelerator Technologii Inkubator prowadzony przy Fundacji Uniwersytetu Łódzkiego oferuje przede wszystkim doradztwo biznesowe, technologiczne i organizacyjne na wczesnych, trudnych etapach innowacyjnych przedsięwzięć. Inkubator indywidualnie doradza w zakresie najlepszych źródeł finansowania oraz organizuje spotkania beneficjentów z potencjalnymi inwestorami. Udostępnia również wyposażoną powierzchnię biurową oraz biura wirtualne na preferencyjnych warunkach. 48 http://www.inkubatory.pl strona 45/145 Inkubator prowadzi również liczne szkolenia i pośredniczy w kontakcie z ekspertami w konkretnej 49 dziedzinie. Jest również organizatorem cyklicznego konkursu Innowacyjny Pomysł . Centra transferu technologii Centra transferu technologii nazywane bywają „jednostkami pomostowymi”, ich działalność bowiem dotyczy obszaru stycznego pomiędzy nauką a gospodarką. Są to podmioty o niejednorodnej formie organizacyjnej, które realizują różne zadania, takie jak: rozwijanie kontaktów pomiędzy uczelnią a otoczeniem zewnętrznym, promocja instytucji i zespołów badawczych, identyfikacja potrzeb podmiotów gospodarczych, ocena potencjału współpracy i jakości projektów, pozyskiwanie funduszy na badania, etc. Działalność centrów powinna prowadzić do przepływu wiedzy i nowoczesnych technologii pomiędzy ośrodkami akademickimi i badawczymi a małymi i średnimi przedsiębiorstwami, w rezultacie zaś skutkować wzrostem innowacyjności w gospodarce regionalnej i narodowej oraz dostarczać bodźców do rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. Zaznaczyć należy, że choć Centra Transferu Technologii działają przede wszystkim przy ośrodkach akademickich, mogą być one również tworzone przy innych organizacjach. W Polsce np. powstają często przy terenowych jednostkach NOT. W krajach rozwiniętych CTT działają przy większości uniwersytetów i ośrodków 50 badawczych . W Polsce również jest ich coraz więcej. Zwłaszcza pierwsza dekada XXI wieku przyniosła wyraźny ilościowy wzrost tego typu podmiotów. 50 Matusiak K. B., 2010, Centra transferu technologii, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP, http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf. strona 46/145 Rys. II. 8. Liczba polskich CTT w latach 2005-2010 Źródło: Matusiak K.B 51 Znowelizowana ustawa o szkolnictwie wyższym również rekomenduje tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości i centrów transferu technologii, w celu lepszego wykorzystywania potencjału intelektualnego i technicznego uczelni oraz sprawniejszego transferu wyników prac naukowych do gospodarki. Inkubatory i Centra Transferu — zgodnie z zapisami w ustawie — mogą mieć zarówno 51 Matusiak K. B., 2010, Centra transferu technologii, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Matusiak K. B (red.), PARP, s. 89 http://www.sooipp.org.pl/layout/raport_2010.pdf. strona 47/145 formę jednostki ogólnouczelnianej działającej na podstawie regulaminu zatwierdzonego przez 52 senat uczelni, jak i spółki handlowej lub fundacji . Na terenie województwa łódzkiego, wg danych z roku 2010, działa sześć CTT. Wszystkie zlokalizowane są na terenie miasta Łodzi. Dwa z nich powiązane są z Uniwersytetem Łódzkim, dwa — z Politechniką Łódzką, kolejne dwa natomiast — z podmiotami pozaakademickimi: Rys. II. 9. Centra Transferu Technologii w woj. Łódzkim Źródło: opracowanie własne Centrum Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej CTT to spółka, która blisko współpracuje z Politechniką Łódzką. Oferuje przede wszystkim przeprowadzanie ekspertyz innowacyjności projektów i zarządzanie przebiegiem transferu technologii oraz komercjalizacji wiedzy poprzez wsparcie procesów licencyjnych i patentowych, 52 Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, z dnia 27 lipca 2005 roku, rozdz. IV, art. 86. W artykule 86.A została natomiast przewidziana możliwość tworzenia spółek celowych (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnych), w celu komercjalizacji wyników badań naukowych oraz prac rozwojowych. Do jej głównych zadań należy obejmowanie udziału w spółkach kapitałowych lub tworzenie takich spółek zakładanych w celu wdrażania wyników badań lub prac rozwojowych prowadzonych na uczelni. strona 48/145 pomoc w tworzeniu firm odpryskowych, doradztwo w zakresie finansowania projektów oraz obsługę prawno-ekonomiczną, etc 53 . Dział Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej DTT PŁ jest jednostką utworzoną na Politechnice Łódzkiej w 2008 roku, w celu wspierania działań związanych z komercjalizacją nowych technologii i rozwiązań. Dział nie tylko podejmuje działania upowszechniające w kręgach biznesowych świadomość potencjału, jaki tkwi we współpracy z polskimi środowiskami naukowymi, ale również aktywnie uczestniczy w tworzeniu nowych firm na bazie własności intelektualnej uczelni. Jednocześnie Dział w działaniach i projektach, które skutkują pozyskaniem dodatkowych środków finansowych dla PŁ 54 . Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego CTT UŁ powstało w 2003 roku w ramach Amerykańsko-Polskiego Programu Offsetowego. Misją tej jednostki jest koordynowanie działań w zakresie realizacji innowacyjnych pomysłów i ich transferu do sektora biznesowego oraz publicznego. CTT UŁ służy wsparciem w prowadzeniu konkretnych projektów, jak również organizuje szkolenia oraz konferencje, których celem jest stymulowanie współpracy pomiędzy jednostkami UŁ a otoczeniem zewnętrznym 55. 53 54 55 http://ww.ctt.p.lodz.pl http://www.p.lodz.pl/dtt,link96,dzial_transferu_technologii_index.htm www.ctt.uni.lodz.pl strona 49/145 Fundacja UŁ Centrum Innowacji — Akcelerator Technologii CIAT Fundacja UŁ podejmuje różne typy działań zmierzających do zacieśnienia współpracy pomiędzy Uniwersytetem a środowiskiem biznesu. Szczególnie aktywne wsparcie kieruje w stronę firm współpracujących z UŁ. Fundacja obsługuje projekty realizowane we współpracy z przedsiębiorstwami, prowadzi szkolenia w zakresie komercjalizacji wiedzy, oferuje szeroki zakres badań rynku, wspiera również przedsiębiorczość akademicką. CIAT, dysponując funduszem zalążkowym typu venture capital, proponuje innowatorom i początkującym przedsiębiorcom 56 również wsparcie finansowe na wczesnym rozwoju firmy . Obok największych centrów transferu funkcjonują również mniejsze jednostki, które działają na pograniczu nauki i biznesu, umacniając więzi pomiędzy studentami, absolwentami i pracownikami naukowym a przedsiębiorcami i pracodawcami 57. Intensywny rozwój transferu technologii trwa w Polsce od kilku zaledwie lat. W Stanach Zjednoczonych oraz w Europie Zachodniej, która znacznie wyprzedza pod tym względem nasz kraj, obok instytucji o wyżej opisanym profilu, działają wyspecjalizowane sieci menadżerów transferu wiedzy i innowacyjnych przedsięwzięć oraz liczne firmy dostarczające usługi dla sektora B+R. Równocześnie tworzone są duże, międzynarodowe lub ogólnokrajowe organizacje zrzeszające specjalistów w tej branży. Do najbardziej znanych organizacji tego typu, o międzynarodowym zasięgu, należy amerykańskie Stowarzyszenie Uniwersyteckich Menadżerów Technologii (Association of University Technology Managers, AUTM) 58 czy ProTon Europe, stworzona przez Komisję Europejską w 2003 roku międzynarodowa sieć wspierająca rozwój innowacji w dziedzinie 56 http://www.ciat.uni.lodz.pl Por. m.in. program Uniwersytet Łódzki dla pracodawców, koordynowany przez Biuro Pełnomocnika Rektora ds. współpracy z Pracodawcami, http://www.pracodawcy.uni.lodz.pl. 58 http://www.autm.net 57 strona 50/145 badań finansowanych ze środków publicznych 59. Zarówno tendencje w gospodarce światowej, jak i uwarunkowania polityczne, społeczne oraz kulturowe wskazują na dalszy dynamiczny wzrost sektora B+R i transferu wiedzy z nauki i gospodarki w najbliższej przyszłości. W Polsce to proces, w którym pokonać trzeba wiele barier i zaległości, poprzez wdrażanie programów inicjujących i udoskonalających współpracę oraz projektowanie efektywnych narzędzi komunikacji pomiędzy środowiskami akademickimi i biznesowymi. 59 http://www.protoneurope.org strona 51/145 Rozdział 3 Narzędzia IT a komunikacja pomiędzy światem nauki i biznesu Współczesne, zachodnie społeczeństwo określane jest często mianem „informacyjnego”, „opartego na wiedzy” oraz „społeczeństwa sieci” 60. Termin „społeczeństwo informacyjne” odnosi się do teorii funkcjonujących w naukach społeczno-ekonomicznych i humanistycznych, a jednocześnie do intencji politycznej przyświecającej działaniom o charakterze społecznym w Stanach Zjednoczonych czy w krajach Unii Europejskiej. Pomimo szerokiego zastosowania, pojęcie to bywa rozmaicie rozumiane. Na użytek opracowania przyjmuje się, że zjawiskiem warunkującym istnienie społeczeństwa informacyjnego jest rozwój technologii komunikacyjnych, które tworzone są na przecięciu telekomunikacji, mediów elektronicznych i przemysłu informatycznego. Pozwalają one gromadzić, przetwarzać, odzyskiwać i przekazywać informacje o charakterze werbalnym, tekstualnym i wizualnym, niezależnie od miejsca, czasu oraz rozmiaru przesyłanych plików. Technologie te odgrywają doniosłe znaczenie dla funkcjonowania oraz ewolucji społeczeństwa oraz jego instytucji gospodarczych, społecznych czy kulturalnych. Członkowie społeczeństwa informacyjnego mają stały i łatwy dostęp do informacji oraz świadomość jej konstytutywnego znaczenia dla współczesnego świata. Do czynników istotnych dla kształtowania się społeczeństwa informacyjnego zaliczana jest: wzrastająca moc obliczeniowa komputerów, możliwość sieciowania, 60 Por. Castells M., 2011, Społeczeństwo Sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN. strona 52/145 rozproszony charakter mocy obliczeniowej komputerów, rynkowa dostępność komputerów (cena, jakość), szybkość przepływu informacji 61 . Wraz z rozwojem społeczeństwa informacyjnego wzrasta rola narzędzi IT jako dominującego środka przekazu, który uczestniczy we wzrastającej liczbie procesów, działań i społecznych aktywności. Prawidłowość ta dotyczy również zjawisk związanych z transferem wiedzy z nauki do gospodarki. Narzędzia IT realizują zadania wpisujące się w szeroko rozumianą komunikację pomiędzy środowiskiem akademickim i biznesowym. Rozwój współpracy pomiędzy różnego typu ośrodkami akademickimi a otoczeniem zewnętrznym jest utrudniony właśnie przez istnienie barier komunikacyjnych. Wypracowanie dobrych praktyk w tym zakresie jest podstawowym zadaniem, które umożliwia podejmowanie jakichkolwiek zaawansowanych działań. 3.1. Portal internetowy jako platforma komunikacji z biznesem Na kontekst, w którym należy rozpatrywać rolę portali internetowych w procesie komunikacji między uczelniami a przedsiębiorstwami, składa się wiele różnorodnych czynników. Wśród nich wymienić można m.in. rozwój koncepcji otwartej innowacji, która zasadza się na wykorzystywaniu nowoczesnych środków przekazu; stały wzrost roli narzędzi IT w przebiegu i kontrolowaniu rozmaitych procesów w obrębie organizacji, a przede wszystkim w jej relacjach z otoczeniem zewnętrznym; wreszcie wzrost znaczenia Internetu w promocji nauki, ośrodków akademickich oraz usług edukacyjnych. 61 Por. Bliźniuk G. ,Nowak J. S. (red.), 2005, Społeczeństwo informacyjne, Polskie Towarzystwo Informatyczne strona 53/145 Roli narzędzi IT w nawiązywaniu współpracy pomiędzy oboma środowiskami nie sposób 61 rozpatrywać w oderwaniu od barier komunikacyjnych. Zgodnie z przedstawionymi przez ekspertów PARP wytycznymi w zakresie systemu transferu technologii i komercjalizacji wiedzy (STTiKW), motorem procesów jest przedsiębiorca, który, rozwijając innowacyjny pomysł, opiera się bądź na zdolności wewnętrznej62, bądź zewnętrznej. Według autorów raportu System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa, które — nie posiadając odpowiednich zasobów finansowych oraz technologicznych, by wytwarzać własne innowacje — poszukują dostępu do wiedzy w otoczeniu zewnętrznym. Poza innymi barierami odczuwają one jednak poważny niedobór informacji i zgłaszają utrudniony dostęp do wiedzy naukowej i technicznej. Zgodnie z rekomendacjami PARP z 2010 roku, rozwój systemu transferu wiedzy uzależniony jest od stworzenia efektywnej platformy współpracy pomiędzy podmiotami wytwarzającymi popyt i podaż na wiedzę i innowacje. Wśród usług proinnowacyjnych, które dodatnio wpływają na rozwój w tym obszarze, wymienia się m.in. poprawę dostępu do informacji naukowej, inicjowanie kontaktów oraz tworzenie sieci współpracy, interakcji i wymiany 63 intelektualnej . Do istotnych środków, dzięki którym można realizować przynajmniej część z tych zadań, należą nowoczesne narzędzia IT. Nawet w najbardziej klasycznym, odwołującym się do modelu popytu i podaży ujęciu, przepływ od ośrodka wywarzającego wiedzę ku ośrodkowi zgłaszającemu zapotrzebowanie jest możliwy dzięki funkcjonowaniu odpowiednich środków przekazu. W celu wsparcia współpracy, promocji ośrodków akademickich jako potencjalnych „wytwórców” innowacji oraz usprawnienia komunikacji pomiędzy uczelniami a otoczeniem zewnętrznym, powstają liczne portale poświęcone innowacyjności oraz szeroko rozumianemu upowszechnianiu i komercjalizacji wiedzy. Zarówno w Polsce, jak i zagranicą są one tworzone 62 63 Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP Matusiak K. B., tamże, s. 10-11. strona 54/145 na poziomie centralnym, regionalnym oraz wewnątrz instytucjonalnym. Pierwsze — funkcjonujące na wyższych szczeblach administracji — promują politykę państwa w tym zakresie. Tego rodzaju platformą w Polsce jest Portal Innowacji (PI) albo serwis Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) 64. Dzięki funduszom europejskim wiele serwisów powstaje również na poziomie regionalnym, 62 służąc przede wszystkim promocji ośrodków akademickich, pobudzaniu zainteresowania nauką i sposobami jej wykorzystania w praktyce oraz wspieraniu innowacyjności w środowisku lokalnych przedsiębiorców. W województwie łódzkim przykładem tego typu narzędzia jest Łódzka Platforma 65 Transferu Wiedzy, która powstaje w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską . Ponadto, wiele ośrodków akademickich oraz znakomita większość podmiotów działających w sektorze B+R lub pośredniczących w transferze wiedzy — tj. centra transferu technologii, inkubatory technologiczne, akceleratory przedsiębiorczości, parki technologiczne itp. – również posiada własne strony internetowe, których zadaniem jest dostarczanie informacji o działalności i osiągnięciach oraz promowanie ich na szerszym forum. Rys. III.1.Typy portali transferu wiedzy Poziom centralny Portale tworzone na wyższych szczeblach administracji państwowej, promujące politykę innowacji, transferu technologii i komercjalizacji wiedzy Portale tworzone przy samorządach, fundacjach i stowarzyszeniach, mające na celu pobudzanie innowacyjności konkretnego regionu Poziom regionalny Poziom instytucjonalny Portale tworzone przy lokalnych ośrodkach akademickich, mające na celu promocję nauki/uczelni i zbliżenie środowisk naukowych i biznesowych Portale tworzone w ramach instytucji, takich jak centra transferu technologii, parki technologiczne etc., promujące ich działalność Źródło: opracowanie własne 64 65 www.pi.gov.pl, www.parp.gov.pl http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/gospodarka/gospodarka/projekty/infrastruktura/rptw strona 55/145 Jak zostało wspomniane powyżej, w ostatnich latach zrealizowano wiele projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, których celem było tworzenie platform komunikacji pomiędzy ośrodkami naukowymi i badawczymi a biznesem. Wśród podstawowych funkcjonalności tych serwisów najistotniejszą rolę odgrywają: Bazy danych, w których zamieszczone zostają oferty współpracy generowane z jednej strony przez ośrodki akademickie, z drugiej zaś przez przedsiębiorstwa Fora dyskusyjne, na których zalogowani użytkownicy mają możliwość komentowania treści zamieszczanych przez innych użytkowników oraz dodawania własnych postów Informacja naukowo-techniczna, publikowana albo w formie krótkich komunikatów dotyczących najnowszych osiągnięć naukowych i trendów w dziedzinie transferu wiedzy, albo w formie dłuższych artykułów naukowych publikowanych online z różnych dyscyplin akademickich Informacja o wydarzeniach specjalnych, których tematyka związana jest z transferem wiedzy z nauki do gospodarki. Wśród tego rodzaju wydarzeń znajdują się m.in. konferencje, seminaria, konkursy na innowacyjne projekty etc. Oferta kursów e-learningowych i usług edukacyjnych skierowanych zarówno do ludzi biznesu, jak i naukowców zainteresowanych transferem wiedzy oraz nowoczesnymi narzędziami edukacyjnymi W organizacji portali dostrzec można dwie wiodące koncepcje. Z jednej strony serwisy bywają narzędziami o charakterze społecznościowym, których celem jest ułatwianie kontaktu pomiędzy użytkownikami i budowanie nowych jakości poprzez interakcje oraz zaangażowanie użytkowników. Z drugiej natomiast strony – portale takie są platformami pozwalającymi strona 56/145 upowszechniać wiedzę naukowo-techniczną oraz tworzyć pozytywny wizerunek polskich ośrodków akademickich. Warto podkreślić, że pierwsze z rozwiązań wpisuje się w dominujący trend wzorowania tworzonych w różnych celach narzędzi IT na mediach społecznościowych. Przykładem jest koncepcja Firmy 2.0. (Enterprise 2.0), która w oczywisty sposób nawiązuje do idei otwartej innowacji 66. Frma 2.0. to nowe narzędzia służące zarządzaniu, importowi i eksportowi wiedzy, tzw. „samoorganizujące się platformy społecznościowe” (ESSP, emergent social software platforms). Pozwalają one tworzyć w przedsiębiorstwach samoorganizujące się sieci społeczne (np. pomiędzy pracownikami, kontrahentami, klientami, pracownikami różnych oddziałów globalnych organizacji, ale też pomiędzy ludźmi reprezentującymi konkretną branżę lub podzielających zainteresowania). W obrębie tych globalnych często sieci następuje przepływ wiedzy. Poza ludzkimi interakcjami, dodatkowymi mechanizmami wspierającymi działanie platform są systemy linków i tagów. Podobnie jak w przypadku innych mediów społecznościowych, w tym rozwiązaniu istotne jest zagwarantowanie: dobrowolności, braku zewnętrznego sterowania, egalitaryzmu niezależnie od wieku czy miejsca zajmowanego w hierarchii, wreszcie możliwości wymiany różnych typów danych. Andrew McAfee, autor koncepcji Firmy 2.0., wypracował pięć filarów skutecznego działania systemów: wyszukiwanie, linki, autorstwo, tagi, rozszerzenia, sygnalizowanie (SLATES — search, links, authoring, tagging, extensions, signals). Wszystkie one odnoszą się do prawidłowości w zachowaniach i preferencjach internautów użytkujących globalną sieć (np. wyszukiwanie wg słów kluczy – jako podstawowa forma dostępu do pożądanych treści; korzystanie z popularnych wyszukiwarek w celu znajdowania linków; potrzeba ludzi związana z tworzeniem i upublicznianiem autorskich treści; oczekiwanie jak najlepszej kategoryzacji zawartości stron; rozwijanie funkcjonalności tagów w oparciu o zautomatyzowanie kategoryzacji; rozwijanie systemów RSS, 66 Por. McAfee A., 2006, Enterprise 2.0: The Dawn of Emergent Collaboration, „Sloan Management Review, (4)2006, Firma 2.0. Debata redakcyjna, “Harvard Business Review. Polska”, (10) 2011 strona 57/145 które informują o pojawieniu się nowych, interesujących konkretnego użytkownika treści, co 67 ułatwia selekcję informacji, etc.) . Portale poświęcone transferowi wiedzy, które pełniej wykorzystują potencjał społecznościowy Internetu, wciąż należą do rzadkości 68. W założeniu są to platformy pozwalające na tworzenie sieci zorganizowanych wokół różnych dziedzin naukowych lub form aktywności. Na gruncie polskim portale wykorzystują ów potencjał w ograniczonym zakresie, umożliwiając przede wszystkim: interakcje pomiędzy użytkownikami w ramach forów, grup dyskusyjnych, czatroomów kontakt osób lub instytucji pełniących rolę „dostawcy” i „odbiorcy” wiedzy, w celu nawiązania współpracy współtworzenie zawartości przez internautów poprzez dodawanie artykułów, recenzji, komunikatów, komentarzy, informacji o wydarzeniach, etc. Narzędziem najczęściej używanym w celu ułatwienia kontaktu pomiędzy potencjalnymi partnerami są odpowiednio zaprojektowane bazy danych. W wersji podstawowej są to katalogi ofert zamieszczanych przez użytkowników, którzy reprezentują środowisko naukowe lub biznesowe. Zalogowany internauta może przeglądać interesujące go propozycje oraz zamieszczać własne komunikaty. Przykład takiego rozwiązania można odnaleźć na portalu Nauka i Gospodarka utworzonym przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. Serwis zachęca potencjalnych partnerów do korzystania z bazy danych hasłem: Prowadzisz badania naukowe, które mogą mieć zastosowanie w praktyce? A może planujesz zlecić przeprowadzenie badań dla Twojej firmy? Nawiąż współpracę i zapisz się do internetowego Katalogu Ofert „Nauka i Gospodarka”. Oferty zamieszczane w katalogu 67 Por. McAfee A., 2006, Enterprise 2.0: The Dawn of Emergent Collaboration, „Sloan Management Review, (4)2006, Firma 2.0. Debata redakcyjna, “Harvard Business Review. Polska”, (10) 2011 68 Przykładem takiego portalu jest analizowany w kolejnych rozdziałach portal Global Innovation Network działający przy kilku brytyjskich ośrodkach akademickich (http://gin.cloud9network.com/) czy _connect – portal poświęcony otwartej innowacji (https://connect.innovateuk.org/web/guest/home strona 58/145 pochodzą jednak bezpośrednio z formularza rejestracyjnego, którego fragmenty automatycznie są publikowane na stronie. Procedura ta nie jest jasno zakomunikowana w formularzu, stąd prawdopodobnie duża liczba niezrozumiałych lub niezredagowanych ogłoszeń katalogowych, pochodzących od nieświadomych funkcjonalności internautów np. „Nie rozumiem tego punktu”, Jesteśmy bardzo młodą firmą usiłującą zbudować przewagę konkurencyjną”, „o2o2o2o2o”, „brak”, „produkcja brykietu” etc. . Katalog podzielony jest na dwie części – w jednej kolumnie wyświetlają się oferty w kategorii „Biznes i przemysł”, w drugiej natomiast „Nauka, badania, rozwój”. Po wejściu w treść oferty wyświetlają się szczegóły na temat oferenta. Bardziej złożona forma bazy danych umożliwia wyszukiwanie interesujących ofert według określonych kryteriów. Wrocławski Wortal Transferu Wiedzy stworzył na przykład kilka baz danych, w których z jednej strony wyszukiwać można ekspertów i badaczy reprezentujących ośrodki akademickie we Wrocławiu, z drugiej zaś przedsiębiorców poszukujących zewnętrznych źródeł innowacji. Trzecia baza dotyczy innowacyjnych rozwiązań i usług. Technicznie zaawansowane bazy pozwalają wyszukiwać partnerów poprzez funkcję „match me” – „połącz mnie”, w oparciu o wypełniane formularze lub personalizowane zapytania. Szczegółowy opis takiej funkcjonalności portalu Global Innovation Network został zawarty w kolejnym rozdziale. Warto również wspomnieć o tworzonym dopiero serwisie Portal Nauki, który będzie działać przy Politechnice Częstochowskiej. W ramach tego projektu powstaje nowoczesna, interdyscyplinarna baza wiedzy z modułem automatycznego wyszukiwania połączeń pomiędzy tematami, która ma na celu uwolnienie przepływu informacji między nauką i przemysłem, ale też między poszczególnymi dyscyplinami. Na Uniwersytecie Łódzkim z kolei funkcjonuje zamknięta baza danych, która dostępna jest jedynie dla zalogowanych partnerów biznesowych uczelni oraz dla użytkowników uczelnianego systemu USOS. Działa ona według odwróconego schematu – to przedsiębiorstwa są stroną aktywną i mają 69 Instrukcja formularza o treści: Bardzo prosimy o uzupełnienie wszystkich wymaganych pól w ankiecie. Państwa dane i informacje służyć będą jedynie do zebrania opinii i problemów, z którymi Państwo się borykacie, ich dokładnego zdiagnozowania i późniejszej próby przeciwdziałania im, nie zapowiada takiego obrotu spraw. Zdezorientowany użytkownik nie ma również możliwości edytowania swojego konta. Stąd wiele komunikatów w Katalogu Ofert nie jest sformułowanych jako oferta. strona 59/145 dostęp do formularzy, naukowcy i studenci natomiast mogą jedynie przeglądać zamieszczone tu oferty. Baza ta została stworzona w ramach projektu „Praktyka dla Nauki, Nauka dla Praktyki” w celu generowania praktycznych tematów prac dyplomowych na poziomie licencjackim, magisterskim oraz doktorskim. Problematyczną funkcjonalnością — zwłaszcza w polskich w serwisach — są fora dyskusyjne, które zazwyczaj nie cieszą się szczególnym zainteresowaniem wśród użytkowników. Niewielu z nich uczestniczy aktywnie w życiu forum. Bierna frekwencja internautów, mierzona liczbą odsłon, w pewnym stopniu zależy od inwencji administratora. Tę prawidłowość dostrzec można zarówno na forach portali zagranicznych, jak i krajowych. Regularne dodawanie nowych, atrakcyjnych tematów dyskusji przy równoczesnym braku obowiązku logowania w celu przeglądania zawartości sprzyja zwiększeniu liczby wejść. Wykorzystywanie portali w celu promocji nauki najczęściej przybiera formę publikacji o naukowym i popularno-naukowym charakterze, szkoleń e-learningowych czy informacji o wydarzeniach specjalnych, takich jak konferencje, festiwale nauki, targi edukacyjne, etc. Teksty zamieszczane online publikowane są w formie artykułów naukowych, e-booków lub raportów poświęconych szeroko rozumianej tematyce innowacyjności i transferu wiedzy. Przykładu takiego profilu działalności dostarcza cieszące się dobrą reputacją czasopismo internetowe e-mentor, wydawane przez Szkołę Główną Handlową w Warszawie oraz Fundację Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych. Na sukces tego serwisu, który cieszy się dużą popularnością, składa się solidna jakość interdyscyplinarnych artykułów, ich przystępna forma oraz aktualna tematyka (związana m.in. z zarządzaniem wiedzą, e-edukacją, e-biznesem, etc.). Portale poświęcone transferowi nauki również przygotowują podobne publikacje — przykładu dostarcza strona 60/145 serwis „Nauka i Gospodarka” wydający własny kwartalnik, w którym zawarte są naukowe teksty poświęcone m.in. komercjalizacji wiedzy, ochronie własności intelektualnej, kwestiom zarządzania w biznesie i edukacji, zarządzaniu wiedzą, etc. Teksty mają maksymalnie kilkadziesiąt odsłon. Być może barierą jest konieczność rejestrowania się, aby uzyskać dostęp nawet do spisu treści. Struktura takich portali często uzupełniana jest przez moduł konferencyjny, zawierający informację o wydarzeniach oraz publikacje pokonferencyjne. Wśród narzędzi IT, mających wspierać i propagować transfer wiedzy i współpracy uczelni z otoczeniem zewnętrznym, , trudno znaleźć takie, które zawierałoby atrakcyjną ofertę dla przedsiębiorców. Poza bazami danych, których działanie — jak zostało wyżej wskazane — nie zawsze przebiega bez zakłóceń, najczęstszą formą promocji nauki wśród przedstawicieli świata biznesu są publikacje o ściśle naukowym charakterze oraz informacje o projektach i wydarzeniach specjalnych. Brakuje natomiast takiej oferty, która byłaby stworzona w odniesieniu do potrzeb i oczekiwań ludzi biznesu, stając się dzięki temu praktycznym i użytecznym narzędziem wspomagającym działania oraz pomagającym rozwiązywać problemy 3.2. Webcasty jako narzędzie upowszechniania wiedzy i promocji innowacyjnych idei W kontekście założeń projektu video4edu na krótką charakterystykę zasługują nagrania w technologii webcastu, które stanowią coraz popularniejsze narzędzie wykorzystywane zarówno w procesach edukacyjnych, jak w promowaniu nauki i ośrodków akademickich. Przez webcasty rozumie się zamieszczane w Internecie prezentacje w formie plików audio (podcasty) strona 61/145 lub wideo (videocasty). Webcasty opierają się na technice mediów strumieniowych (progressive video stream), nie wymagają więc zapisywania na twardym dysku komputera użytkownika. Mogą być one dostarczane „na żywo” (live) lub „na życzenie” (on demand). Webcasty zawierają zazwyczaj zorganizowane tematycznie treści, których przekaz uzależniony jest od celu, od odbiorcy, do jakiego jest adresowany, jak również od przyjętej przez autorów konwencji. Choć w swojej istocie webcasty nie są interaktywne, to umożliwiają aktywne formy uczestnictwa użytkownikom poprzez umieszczanie komentarzy pod nagraniem. Webcasty tworzone są w różnych branżach – jako zapisy ważnych wystąpień i prezentacji (np. raportów, prezentacji konferencyjnych); rejestracje wydarzeń mających offline ograniczone audytorium (np. wykłady, seminaria, prelekcje); czy też powtórki wybranych programów telewizyjnych lub radiowych (albo ich fragmentów), które użytkownicy mogą oglądać/słuchać powtórnie „na życzenie” 70. Webcasty zatem odgrywają istotną rolę w procesie tzw. zatrzymywania wiedzy (knowledge capturing). Komunikacja werbalna ma ulotny charakter i jest głęboko osadzona w kontekście sytuacyjnym. Podczas prezentacji, konferencji czy seminarium na żywo prelegent kieruje w stronę odbiorcy komunikaty werbalne oraz wizualne (prezentacje), pomiędzy którymi ustanawiana jest łączność znaczeniowa. Zrozumienie całości przekazu oraz zapamiętanie tego, co stanowi jego istotę, uzależnione jest od wielu, nieraz przyziemnych czynników i bywa skazane na niepowodzenie. Odpowiedzią na ten problem są transmisje internetowe konferencji, które nie tylko pozwalają powracać do interesujących fragmentów, ale też poszerzają krąg odbiorców wiedzy rozpowszechnianej podczas wydarzenia. Udoskonalonym, innowacyjnym narzędziem są zaawansowane, oparte na chmurze obliczeniowej (cloud computing) systemy typu Hybrid Events, 70 Thomson C. et al., 2009, How to Webcast — new media use in the efficient learning processes, s. 4 strona 62/145 które posiadają wiele innowacyjnych funkcji. Stanowią one również wygodny punkt dostępowy do zintegrowanych, aktualizowanych treści konferencyjnych przekazywanych zarówno w formie tekstualnej, jak i audiowizualnej (harmonogramy, informacje, opisy wystąpień czy biogramy uczestników). W tej funkcji webcasty pojawiają się również często na portalach poświęconych transferowi wiedzy z nauki do gospodarki – zamieszczane są przede wszystkim w działach związanych z wydarzeniami specjalnymi. Przekazy wideo zyskują coraz większą popularność również w e-learningu. Szkolenia e-learningowe realizowane są w dwóch technikach. Pierwsza, bardziej tradycyjna, polega na stworzeniu kursu online opierającego się na utrwalonych na piśmie wykładach urozmaicanych przez ścieżkę dźwiękową, prezentacje ppt i inne materiały. W trakcie takiego szkolenia uczestnik nabywa wiedzę teoretyczną, wykonuje ćwiczenia, wreszcie zaś sprawdza swoje nowe umiejętności za pomocą testów pre ante i ex post. System śledzi jego postępy oraz monitoruje czas spędzany na szkoleniu. Może również proponować ścieżkę powtórzeniową, jeśli postępy użytkownika okażą się niezadowalające. Przykładem takiej formy e-learningu jest Akademia PARP. W jej ofercie zalogowany użytkownik znajdzie kursy poświęcone kluczowym zagadnieniom związanym z zakładaniem i prowadzeniem przedsiębiorstwa (m.in. zagadnienia prawno-finansowe, zarządzanie strategiczne i operacyjne, marketing i sprzedaż, etc.). Dodatkowym narzędziem są gry decyzyjne i strategiczne, które urozmaicają proces dydaktyczny 71. Coraz częściej jednak w szkoleniach na odległość wykorzystywane są tzw. webinary lub webinaria, czyli spotkania na odległość prowadzone w technologii webcastu przez trenera. Takie kursy mogą opierać się zarówno na modelu synchronicznym, jak i asynchronicznym. W pierwszym przypadku szkolenie odbywa się w czasie rzeczywistym, zarówno trener, którego obraz jest 71 http://www.akademiaparp.gov.pl/ strona 63/145 emitowany, jak i uczestnicy kursu spotykają się na platformie e-learnigowej w określonym terminie i całą grupą przechodzą szkolenie. W wariancie asynchronicznym szkolenie jest rejestrowane w technologii webcastu, umieszczane w Internecie, a następnie użytkowane również przez pojedynczych kursantów 72. Webinaria prowadzone na żywo zakładają obustronny kontakt prowadzącego i kursantów, najczęściej poprzez tekst wpisywany w oknie konwersacji. Uczestnicy proszeni są o odpowiedzi na pytania, rozwiązywanie ćwiczeń i testów, udział w dyskusji, odgrywanie ról i inne aktywności, co ma również na celu zaangażowanie ich w sesję i utrzymanie ich uwagi na 73 wykładanych zagadnieniach . Inną formą webcastów są nagrania krótkich prezentacji tematycznych, mających na celu promocję określonych idei, rozpowszechnianie informacji i dzielenie się wiedzą (knowlegde sharing). Oczywiście nie tylko organizacje tworzą tego typu materiały — jest to również popularna forma komunikacji pomiędzy prywatnymi użytkownikami Internetu, którzy pragną przekazać określone treści szerokiemu gronu odbiorców74. Dobrze zrealizowane webcasty stanowią atrakcyjną formę przekazu i narzędzie promocji wiedzy, również poza murami akademii. Trudnym wyzwaniem jest taka konstrukcja webcastu, która przyciągnie i zatrzyma uwagę widzów. 72 Por. m.in. webinary na www.sklepwiedzy.pl Por. M.in. Maczuga P., Webinary w praktyce — jak to ugryźć? http://www.sklepwiedzy.pl/webcasty/type:0 74 W Sieci znaleźć można niezliczone przykłady tego rodzaju działalności. Por. m.in. Cykl webcastów Ask Baba Ali, http://webcast.challengeyoursoul.com/index.php?entryId=414&categoryId=30, 73 strona 64/145 Rozdział 4 Portale innowacji i transferu wiedzy. Studia przypadków W kolejnych rozdziałach zaprezentowane zostają cztery studia przypadków, pozwalające na wyłonienie praktyk wartych naśladowania oraz na wskazanie błędów, których należy unikać 75 w procesie tworzenia koncepcji nowego portalu . W terminie od 9 kwietnia do 7 maja 2012 roku przeprowadzona została analiza rozwiązań formalnych zastosowanych w czterech różnych platformach internetowych upowszechniających wiedzę i propagujących jej transfer z nauki do gospodarki. W doborze przypadków pod uwagę brane były portale polsko- lub anglojęzyczne, które mają na celu promocję transferu wiedzy do gospodarki, promocję współpracy między uczelnią a biznesem i/lub promocję innowacyjnych idei naukowych oraz wykorzystują do realizacji tych celów przynajmniej jedno z następujących narzędzi – nagrania wideo, publikacje naukowe lub popularno-naukowe, mechanizmy społecznościowe, kursy e-learningowe. Ostatecznie wybrane zostały cztery różnorodne i innowacyjne projekty: 1). polskojęzyczny portal transferu wiedzy, którego zadaniem jest promocja osiągnięć naukowych przez publikację recenzowanych artykułów z różnych dziedzin, e-learning, wydarzenia specjalne, 2). anglojęzyczny portal którego zadaniem jest zbudowanie społeczności praktyków zainteresowanych innowacjami oraz transferem wiedzy z nauki do gospodarki 3). polskojęzyczny portal, którego zadaniem jest propagowanie współpracy 75 Por. m.in. Halper E., Stott L., 2010, Studia przypadku — poradnik, Kraków http://akademiapartnerstwa.pl/media/filemanager/biblioteka-ap/studia_przypadku.pdf strona 65/145 między środowiskami akademickimi i biznesowymi poprzez tworzenie tematycznych nagrań wideo 4). anglojęzyczny portal, którego zadaniem jest rozpowszechnianie innowacyjnych idei naukowych i społecznych poprzez tworzenie tematycznych webcastów z prezentacjami naukowców, artystów, innowatorów i działaczy społecznych. Przedmiotem zainteresowania były przyjęte przez twórców poszczególnych projektów rozwiązania w zakresie dostępu do treści, wyglądu, funkcjonalności, połączeń z mediami społecznościowymi, wreszcie — w wypadku serwisów, których główną zawartością były nagrania wideo — ich tematyka, sposób realizacji oraz oglądalność. Studia przypadków przedstawione w dwóch kolejnych rozdziałach posłużyły do wypracowania listy rekomendacji, które adresowane są do twórców narzędzi IT, projektowanych w celu propagowania idei współpracy i transferu wiedzy z nauki do gospodarki. W niniejszym rozdziale zostają omówione dwa serwisy – Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce (PITWIN) stworzony w ramach projektu, który realizowany jest przez Wyższą Szkołę Handlową w Kielcach oraz Global Innovation Network — serwis o międzynarodowym zasięgu, pośrednio związany z uczelniami brytyjskimi (Uniwersytety w Leeds i York). 4.1. PITWIN. Portal innowacyjnego trasferu wiedzy w nauce Portal PITWIN został stworzony w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, realizowanego przez Wyższą Szkołę Handlową im. B. Markowskiego w Kielcach. Projekt trwa od 01 marca 2009 do 31 grudnia 2013 roku i oprócz stworzenia i wdrożenia serwisu naukowoinformacyjnego zakłada wiele innych działań, takich jak organizacja konferencji i szkoleń, strona 66/145 tworzenie interaktywnych kursów e-learningowych dotyczących transferu wiedzy czy wydawanie recenzowanych publikacji naukowych w formie elektronicznej. Do udziału w tych aktywnościach zostają zaproszone zarówno jednostki naukowo-badawcze, jak i podmioty, które albo prowadzą prace badawcze i rozwojowe, albo współpracują z firmami działającymi w sektorze B+R w zakresie działań informacyjnych. Do dnia 8 maja 2012 roku portal odwiedziło 725 220 użytkowników. Dostęp, wygląd i kluczowe funkcjonalności Korzystanie z portalu www.pitwin.edu.pl jest bezpłatne. Niezalogowany użytkownik ma dostęp do części zawartości serwisu (w tym do informacji o wydarzeniach i konferencjach, do baz danych, do wyszukiwarki zawartości czasopism wydawanych przez WSH w Kielcach i innych). Po rejestracji i logowaniu internauta może dodatkowo ściągać pełne wersje artykułów i e-booków, zamieszczać własne teksty naukowe, komunikaty, recenzje literackie, dodawać informacje o konferencjach, korzystać z systemu e-learningowego Moodle oraz z serwisu bibliograficznego. Według informacji zawartych w regulaminie, użytkownik może również uczestniczyć w forum dyskusyjnym, niestety, na portalu nie można odnaleźć odpowiedniej zakładki, wyszukiwarka serwisu nie wyświetla też odpowiednich wyników, do forum można dotrzeć natomiast przy próbie komentowania tekstów. Rejestracja wymaga wypełnienia następujących pól w formularzu: imię, nazwisko, email, nazwa użytkownika, hasło, poprawne hasło, adres, miasto, telefon. Opcjonalnie użytkownik może strona 67/145 podać informacje o: numerze w serwisach GG i Tlen oraz o miejscu pracy lub studiów. Przy każdym z pól pojawiają się ikony informujące o następujących kwestiach: dane są wymagane, dane są niewidoczne w profilu użytkownika, dane są widoczne w profilu użytkownika, po najechaniu kursorem na tę ikonę wyświetla się krótki opis czynności. Użytkownik otrzymuje email z prośbą o potwierdzenie rejestracji oraz z informacją o adresie elektronicznym podanym w danych i wybranej nazwie użytkownika (ale bez hasła, co bywa coraz częściej praktykowane przez niektóre serwisy). Zgodnie ze stanem na 8 maja 2012 roku, część danych użytkownika jest niewidoczna dla innych internautów. Odwiedzając cudzy profil, można uzyskać informacje o imieniu i nazwisku właściciela, o dacie rejestracji i ostatniej wizyty76 oraz o liczbie wysłanych postów Użytkownik ma prawo do aktualizacji oraz usunięcia swojego konta . W regulaminie znajduje się obowiązkowa formuła o zasadach przetwarzania danych zgodnych z Ustawą o ochronie danych osobowych z dn. 29.08.1997 Dz. U. 133 poz. 883 i o wykorzystaniu ich w celu umieszczenia w bazie danych PITWIN oraz przesyłania ofert. Zgodnie z Ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną z dn. 18.07.2002, Dz. U. 144 poz. 1204, użytkownik, przekazując swoje dane, wyraża zgodę na wysyłanie różnego rodzaju informacji na adres email i numer telefoniczny, które związane są z działalnością portalu PITWIN oraz Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach. Usunięcie danych z bazy następuje po wysłaniu pisemnego żądania przez użytkownika na adres email portalu. Szczegółowe zasady zbierania danych zostały ujęte w zakładce „polityka prywatności”. Użytkownik zapoznaje się tu m.in. z informacjami na temat 76 Polityka prywatności jest współcześnie bardzo aktualnym zagadnieniem, zwłaszcza w odniesieniu do społeczności internautów. Należy rozważyć zasadność obowiązkowego upubliczniania poszczególnych informacji. Współczesne trendy w mediach społecznościowych pokazują, że użytkownik powinien mieć dużą swobodę w konstruowaniu i zmienianiu swojego profilu oraz w dobieraniu informacji, które pragnie upublicznić różnym kategoriom innych użytkowników. Jednocześnie powinien mieć możliwość szybkiego kontaktowania się z innymi zarejestrowanymi na portalu poprzez jego kanały komunikacyjne. strona 68/145 metod zbierania danych przez portal (dane zbierane przy rejestracji oraz dane zbierane automatycznie w trakcie wizyty, czyli numer IP, nazwa przeglądarki, typ systemu operacyjnego, etc.); jak również na temat sposobów wykorzystania obu typów danych; możliwości ich korygowania oraz procedur zabezpieczania. Oprócz powyższych warunków, w regulaminie serwisu zostały zawarte zapisy dotyczące braku odpowiedzialności portalu za: zawartość komentarzy i innych treści zamieszczanych przez internautów; brak dostępu do danych spowodowanych siłą wyższą bądź awarią oraz za utracone dane użytkowników. Kompozycja strony utrzymana jest w prostym, monochromatycznym stylu. Jednym z nielicznych kolorowych akcentów jest logo projektu: Rys. IV.1. Logo projektu PITWIN Źródło: http://www.pitwin.edu.pl/ strona 69/145 Zastosowane barwy — czarny, niebieski i pomarańczowy zostają odtworzone w kolorze czcionek użytych w tekstach, nagłówkach oraz poleceniach w niektórych zakładkach. Tło utrzymane jest w kolorze jasnoszarym z grafitową stopką, dominuje kolorystyka w odcieniach szarości. Układ elementów jest tradycyjny. W centralnej części strony dominuje monolityczny blok z treścią główną. Prawa strona to pasek z zakładkami. Dominującym akcentem graficznym wyświetlającym się na górze strony głównej są zmieniające się, kolorowe bannery, które zachęcają do skorzystania z usług dostępnych na portalu (kursy e-learningowe, zestawienia bibliograficzne), do współtworzenia zamieszczanych na nim treści w charakterze autora lub recenzenta oraz do uczestnictwa w konferencjach. Proste hasła reklamowe na bannerach sformułowane są w trybie rozkazującym: Skorzystaj z kursów e-learningowych. Zamów zestawienie bibliograficzne czy Szukasz dodatkowej płatnej pracy? Stań się współtwórcą portalu, przeczytaj o tym tutaj. Dostęp do treści promowanych na bannerach wymaga zalogowania. Portal ma złożoną strukturę. Niezalogowany użytkownik, wchodząc na stronę główną www.pitwin.edu.pl, może odczytać streszczenia aktualności. Komunikaty te są publikowane regularnie i mają bardzo szeroki zakres tematyczny, dzięki współpracy użytkowników i partnerów serwisu. Przy każdym temacie zamieszczana jest informacja o kategorii (news portalu, edukacja i nauka, ekonomia i gospodarka, IT, kultura), data dodania, a także ikona pozwalająca na szybkie drukowanie .Treść prezentuje wysoki poziom, teksty napisane są sprawnie, zachowują skrótowy charakter i konsekwentną konstrukcję (tytuł, wytłuszczony lead, treść, informacje końcowe). Pod komunikatem zamieszczane są linki instytucji, których dotyczy tekst oraz wykaz tagów. strona 70/145 Tab. IV.2. Przykładowy komunikat w aktualnościach Szkoła Promocji Nauki Aktualności - Edukacja i nauka Środa, 16-11-2011 13:49 Hitem jesiennych zajęć w ramach Szkoły Promocji Nauki będą dwudniowe zajęcia z Science Buskingu - czyli prezentowania nauki "na żywo", na ulicy, przed budynkiem uczelni, w czasie dni otwartych lub wystaw, w każdym miejscu, czasie i przy każdej pogodzie. Ekskluzywne warsztaty „Sztuka prezentacji/Science Busking" poprowadzi w CITTRU* (15 i 16 grudnia) David Price - popularyzator nauki, performer, pracujący dla science made simple - znanej grupy twórców spektakli naukowych, dzięki której można było wiosną 2011 roku oglądać widowisko "Visualise - Piękno Nauki". Science Busking - czyli w wolnym tłumaczeniu "zabawianie nauką" to prawdziwe novum w promocji wiedzy, umiejętność przydatna i skuteczna w trakcie wszelkiego rodzaju otwartych spotkań, pokazów, wystaw. Jak zaangażować obojętnego przechodnia, znudzonego gościa festiwalu lub nieśmiałego nastolatka? To wyzwania stojące przed wieloma osobami pragnącymi promować naukę. David Price podstaw Science Buskingu uczył się pracując w Museum of of Science and Industry w Manchestrze, a także współdziałając z BBC, programem Brainiac oraz Ecsite UK. Gość CITTRU szkolił także kadrę Centrum Nauki Kopernik. Teraz na zaproszenie British Council i CITTRU przybywa do Krakowa. Jak sam twierdzi: „Busking w swym najlepszym wydaniu jest otwartym zaproszeniem do odkrywania świata i zabawy dla dzieci w każdym wieku - od 4 do 84 lat." W ramach Szkoły Promocji Nauki CITTRU proponuje także cieszący się popularnością cykl zajęć z opracowywania strategii promocji nauki w internecie, efektywnych kontaktów z mediami oraz tworzenia promocyjnych materiałów poligraficznych. Jak informują organizatorzy: „Już po raz trzeci tych, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę i skuteczniej promować naukę, zapraszamy na CZTERY szkolenia w CZTERECH tematach (media, prezentacja, internet, poligrafia) do wyboru lub w pakiecie". Zajęcia odbędą się w pierwszej połowie grudnia 2011 roku, ale rekrutacja już została otwarta. Więcej informacji i formularz rejestracyjny na stronie: http://www.cittru.uj.edu.pl/?q=pl/node/1300/ Tagi: science busking | szkoła promocji nauki Źródło: http://www.pitwin.edu.pl/aktualnosci-pitwin/edukacja-i-nauka/1447-szkoa-promocjinauki strona 71/145 W archiwum aktualności na poszczególne miesiące przypada 12 nowych komunikatów, które zawierają informacje związane z organizacją nauki w Polsce, pobudzaniem przedsiębiorczości akademickiej, formami współpracy pomiędzy naukowcami a biznesem, interesującymi publikacjami lub wydarzeniami, wreszcie komentarzami aktualnych zdarzeń. Na przykład, w okresie od 16. do 26. kwietnia 2012 roku zostały opublikowane następujące tematy w dziale aktualności: Zawirusowane komputery Mac (kategoria IT) — 26.04.2012 Co wyświetla „Projektor Jagielloński”? (kategoria Edukacja i nauka) — 25.04.2012 Kwietniowy numer „e-mentora” już dostępny (kategoria Edukacja i nauka) — 15.04.2012 UNESCO wspiera Open Access (kategoria Edukacja i nauka) — 24.04.2012 Światowe finały ImagineCup 2012 przy udziale studentów z WAT (kategoria Edukacja i nauka) — 18.04.2012 Poznaliśmy 25 laureatów VII edycji Olimpiady Przesiębiorczości (kategoria Edukacja i nauka) — 17.04.2012 Kursy on-line (kategoria News portalu) — 17.04.2012 Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zasad nadawania stopni naukowych (kategoria Edukacja i nauka) — 17.04.2012 Niezalogowany użytkownik ma również dostęp do paska z następującymi zakładkami: O projekcie — w treści regulamin projektu PITWIN, w kolejnych zakładkach — opis i prezentacja projektu, informacje o Radzie Naukowej i pracownikach projektu, honorariach autorskich, terminach publikacji, prawach autorskich, polityce prywatności etc., a także strona 72/145 lista recenzentów, zasady recenzowania tekstów, wymogi edytorskie, wskazówki dla autorów kursów e-learningowych Artykuły naukowe — w treści abstrakty wybranych artykułów, w kolejnych zakładkach — wymogi edytorskie i dziedziny (ekonomia, zarządzanie, marketing, informatyka, nauki techniczne, nowe technologie, bankowość, finanse, nauki humanistyczne i społeczne, e-learning, badania ilościowe, prawo, wszystkie dziedziny) w obrębie których można przeglądać artykuły 77 Aktualności — w treści najnowsze wiadomości, w kolejnych zakładkach kategorie – newsy portalu, edukacja i nauka, ekonomia i gospodarka, IT, kultura) Centrum edukacyjne — w treści ostatnio zamieszczone przez użytkowników recenzje książek, w kolejnych zakładkach recenzje książek, e-booki (czyli publikacje z kolejnych konferencji oraz zeszyty naukowe PITWIN), prace doktorskie (zakładka bez zawartości), prace badawcze, publicystyka Bibliografia — w treści informacje o zasadach korzystania z serwisu bibliograficznego PITWIN, który oferuje możliwość wyszukiwania artykułów w zasobach czasopism WSH w Kielcach, w kolejnych zakładkach możliwość zamówienia zestawienia bibliograficznego, archiwum takich zestawień oraz przekserowanie do wyszukiwarki zawartości E-learning — w treści informacje o zaletach e-learningu i platformie Moodle, w kolejnych zakładkach więcej o Moodle, informacje o certyfikacie (jaki otrzymują uczestnicy każdego kursu) i o zasadach tworzenia kursów e-learningowych. Po kliknięciu w link prowadzący do zawartości (tylko dla zarejestrowanych użytkowników) należy raz jeszcze się zalogować i można wybierać pomiędzy dziewięcioma e-kursami stworzonymi przez uczestników szkoleń PITWIN oraz dwoma dodatkowymi 77 Przy publikacji dużej liczby artykułów naukowych lub popularno-naukowych online konieczny jest wybór sposobu ich porządkowania. Najprostszą metodą jest ułożenie ich wg dyscyplin, tak jak na portalu PITWIN. Współczesne trendy w projektowaniu serwisów pokazują jednak, że wygodniejszym i skuteczniejszym sposobem przeglądania rosnącej sukcesywnie zawartości jest wyszukiwanie wg zapytań różnokryterialnych (np. wg daty publikacji, kategorii tematycznych, ilości odsłon, jakości ocen). Zwłaszcza w kontaktach z otoczeniem zewnętrznym takie rozwiązanie jest funkcjonalne. Te same obszary (np. Internet, narzędzia IT, kultura organizacji) mogą być badane i analizowane przez różne dyscypliny, z różnych perspektyw i przy użyciu różnych narzędzi. Podział na dyscypliny naukowe jest istotny dla kultury akademickiej, ale nie jest kluczowy dla odbiorcy spoza tego kręgu. Przykład takiej strategii można znaleźć na znanym portalu www.e-mentor.edu.pl, gdzie np. w dziale e-biznes sąsiadują ze sobą artykuły oparte na różnych metodologiach, m.in. na badaniach jakościowych, ilościowych, analizach ekonomicznych, etc. strona 73/145 Multimedia — w treści zdjęcia przypisane do kategorii: galeria zdjęć, tapety, filmy, audio, prezentacja projektu, napisali o nas), w kolejnych zakładkach powtórzenie wyżej wymienionych kategorii Bazy danych — w treści wyszukiwarka osiemnastu baz danych (m.in. portale i blogi edukacyjne, portale e-learningowe, projekty naukowe, gospodarcze, innowacyjne, biblioteki polskie, zagraniczne i cyfrowe, materiały konferencyjne PITWIN etc.), brak kolejnych zakładek Konferencje — w treści tytuły 32 konferencji naukowych poświęconych innowacjom, transferowi technologii i komercjalizacji wiedzy, brak kolejnych zakładek Zamówienia — w treści zaproszenia do składania ofert i zawiadomienia o zamówieniach, brak kolejnych zakładek Ankieta — w treści ankieta z jedenastoma pytaniami, poprzedzona krótką informacją o celu zbierania danych, brak kolejnych zakładek Konkurs — w treści informacje o konkursie Wiedza z pasją. Promujemy młodych naukowców oraz wejście do albumu prezentującego sylwetki jego laureatów. W kolejnych zakładkach regulamin konkursu oraz formularz zgłoszeniowy Zapytaj eksperta — w treści dane kontaktowe oraz formularz umożliwiający zapytanie. Również funkcja zapytaj online. Brak kolejnych zakładek Kontakt — dane biura projektu, osób do kontaktu, formularz kontaktowy, brak kolejnych zakładek Poniżej paska z zakładkami znajduje się niewielki banner zachęcający do zamówienia zestawienia bibliograficznego oraz spis archiwalnych zeszytów naukowych PITWIN. W dolnej partii strona 74/145 strony zamieszone są dodatkowo informacje o terminach zgłaszania publikacji oraz o zasadach edycji tekstów i tworzenia kursów e-learningowych. W wyróżnionej ciemniejszym kolorem stopce znajduje się powtórzenie kluczowych zakładek: o portalu, aktualności, kontakt, polityka prywatności, zasady tworzenia kursów, wymogi edytorskie, współpraca, pisz newsy, recenzuj, regulamin portalu, ankieta, konferencje. Biorąc pod uwagę współczesne tendencje do ograniczania liczby zakładek, liczba kategorii i ich powtórzeń zamieszczona na portalu PITWIN jest zdecydowanie zbyt duża i zamiast ułatwiać poruszanie się po serwisie, dezorientuje użytkownika. O ile niektóre funkcjonalności są w sposób czytelny powiązane z celami portalu i jego misją, o tyle niektóre mogą wzbudzać w użytkowniku niepewność. Przykładem jest zakładka „zapytaj eksperta”, która prowadzi do danych kontaktowych, formularza i nieaktywnej w okresie badania funkcji „zapytaj online”. Niezbyt jasny jest cel, charakter i zakres eksperckiej porady, brakuje odpowiedniej, choćby najkrótszej instrukcji dotyczącej tej interesującej usługi. Podobną konsternację mogą budzić „bazy danych”. Poszczególne kategorie są nierównomiernie reprezentowane, dobór danych w ich obrębie zaskakuje, brak jest w tej zakładce jakiejkolwiek informacji o sposobie zbierania informacji, domyślać się można jedynie, że są one dodawane przez zarejestrowanych użytkowników lub partnerów serwisu. Interesujących informacji dostarcza ankieta, której rezultaty można jednak traktować wyłącznie jako sygnalizację pewnych tendencji, z uwagi na ograniczoną liczbę respondentów (12). Zgodne ze współczesnymi trendami w zakresie rozwiązań IT są odpowiedzi na pytanie o to, czy portal powinien rozwijać się w kierunku społecznościowym (tak i raczej tak — 75% wszystkich odpowiedzi) oraz o to, czy zasoby powinny zostać udostępnione na urządzenia mobilne (tak i raczej tak — 100% odpowiedzi). strona 75/145 Kluczowe funkcjonalności są dostępne dla zarejestrowanych użytkowników. Po zalogowaniu automatycznie zmienia się wygląd strony głównej. W interfejsie wyświetlają się nowe zakładki: mój profil, zgłoś konferencję, wyślij artykuł, zgłoś newsa, wyślij recenzję, zgłoś się jako recenzent 78. Po wejściu we własny profil można go aktualizować, uzyskuje się również szybką możliwość wykonania wszystkich wyżej wymienionych czynności związanych z dodawaniem własnych treści. Dodawanie konferencji, newsów czy zgłaszanie się na recenzenta odbywa się poprzez wypełnienie wygodnych, przejrzystych formularzy 79. Wtyczki społecznościowe Zgodnie z wynikami ankiety zamieszczonej na portalu, dominującym źródłem informacji o serwisie PITWIN jest Internet. Na portalu zostały zamieszczone wtyczki prowadzące do serwisu Facebook (48 fanów) i YouTube (film z reklamą PITWIN) oraz do własnego wortalu konferencji naukowych (www.konferencja.pitwin.edu.pl) i platformy e-learningowej (www.moodle.pitwin.edu.pl). Strona na Facebooku posiada 54 fanów i aktualizowana jest ze zmienną regularnością. W zakładce współpraca administratorzy strony dodatkowo zapraszają do wymiany bannerowej wszystkie zainteresowane podmioty, w celu zwiększenia popularności strony 80 . Portal PITWIN zawiera wiele interesujących — zwłaszcza dla środowiska akademickiego — treści. W formie, w jakiej działa na tym etapie rozwoju projektu, uznać go należy za solidną platformę służącą publikowaniu recenzowanych prac naukowych w formie elektronicznej oraz rozpowszechnianiu informacji dotyczących wydarzeń specjalnych i projektów związanych z obszarem transferu wiedzy oraz nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. 78 Autorom kursów e-learningowych, artykułów naukowych i komunikatów oraz recenzentom publikacji i nowości wydawniczych przyznawane są honoraria. 79 Ewolucja serwisów internetowych prowadzi od biernego do aktywnego uczestnictwa, od konsumpcji zawartości do jej współtworzenia oraz do wchodzenia w interakcje z innymi uczestnikami, wreszcie od dostępu ograniczonego przez czas i lokalizację użytkownika do bycia online w dowolnym momencie i miejscu. Te prawidłowości powinny zostać wzięte pod uwagę przy projektowaniu narzędzia komunikacji pomiędzy środowiskiem naukowym a biznesowymi, zwłaszcza jeśli chodzi o swobodę porozumiewania pomiędzy użytkownikami, możliwość i łatwość dodawania własnych treści, wreszcie dostępność serwisu na urządzeniach mobilnych, co może być istotne przede wszystkim dla przedstawicieli biznesu. Przy wyborze takiego rozwiązania konieczna jest dbałość o zachowanie odpowiednich standardów gwarantujących komfort użytkowania, takich jak dynamiczne layouty, które dostosowują się do różnych rozdzielczości, w jakich przeglądana jest zawartość. 80 W planowaniu strategii dotarcia — oprócz dobrze zaprojektowanej optymalizacji – należy rozważyć wchodzenie w sieci partnerskie z serwisami o podobnym profilu (tj. akademickie inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, inne portale poświęcone transferowi wiedzy, etc.). W przypadku decyzji o zamieszczeniu wtyczki społecznościowej serwisu Facebook warto zadbać o dużą, wstępną liczbę fanów, m.in. poprzez uzyskanie wsparcia partnera posiadającego ich dużą grupę (np. Uniwersytet Łódzki). strona 76/145 4.2. Global innovation network — globalna społeczność praktyków Portal GIN 81 został stworzony w oparciu o popularną współcześnie koncepcję społeczności praktyków (community of practice), która – w szerszym planie – odnosi się do idei otwartej innowacji (open innovation). Głównym celem tego serwisu jest usprawnienie procesu innowacji oraz rozwoju biznesu poprzez budowanie globalnej społeczności praktyki, w której uczestniczą biznesmeni, przedsiębiorcy, naukowcy, badacze i inwestorzy. Hasłem zachęcającym do zaangażowania jest: The more you put into this community the more you will get out — so join in and get involved (Im więcej wniesiesz do tej społeczności, tym więcej od niej dostaniesz — przyłącz się więc i zaangażuj). Dostęp, wygląd i kluczowe funkcjonalności Obecnie społeczność Global Innovation liczy 4386 członków (stan na 5 maja). Portal jest połączony strukturalnie z dwoma podobnymi serwisami: Leeds Innovation Network (przy Uniwersytecie w Leeds, 537 członków) oraz York Innovation Network. Każdy użytkownik zalogowany na jednym z tych portali, ma jednocześnie ułatwiony dostęp bezpośrednio z interfejsu do pozostałych dwóch. Niezarejestrowany użytkownik ma dostęp jedynie do podstawowych informacji o portalu i do zawartości strony głównej. Korzystanie z pozostałych funkcji wymaga zalogowania. Rejestracja na portalu jest bezpłatna i zostaje potwierdzona jednym emailem, w którym zamieszczony jest login wraz z hasłem oraz prośba o uaktualnianie informacji profilowych. Zarejestrowany użytkownik ma łatwy dostęp do swojego profilu oraz możliwość edytowania swojego profilu, jak również łatwego usunięcia konta. Polityka prywatności zawarta jest w regulaminie portalu i zawiera podstawowe informacje dotyczące przetwarzania i udostępniania danych użytkowników. 81 http://gin.cloud9network.com/index.aspx strona 77/145 Portal skonstruowany jest w taki sposób, aby nawet przy pobieżnym oglądzie uzyskać obraz całości. Zamiast mnożenia zakładek w ramach jednego, długiego paska, projektanci podzielili stronę na kilka wyraźnie wyodrębnionych segmentów. Elementy z poleceniami utrzymane są w różnych odcieniach pomarańczu i brązu. Główny pasek z zakładkami jest wyróżniony kolorem khaki. Główna treść wyeksponowana jest na białym tle. Podstawowe zakładki zostały podzielone na dwie grupy: A. Zakładki w ramach bloku ulokowanego na górze strony odsyłają do podstawowych informacji o projekcie oraz o samym portalu i sposobie jego użytkowania: kontakt, o nas, zaproś innych, FAQ. B. Zakładki w ramach bloku ulokowanego w centralnej części strony odsyłają do zawartości portalu i do podstawowych funkcjonalności: strona główna, ludzie, aktualności, wydarzenia, połącz mnie, grupy. Rys. IV.3. Poglądowa struktura strony Global Innovation Network community of practice Źródło: opracowanie własne na podstawie http://gin.cloud9network.com strona 78/145 Zalogowany użytkownik porusza się po trójdzielnym interfejsie. W środkowej kolumnie wyświetla się treść główna dla danej podstrony. Po lewej stronie, w oknach, z których większość można zwinąć, wyświetlają się funkcjonalności bezpośrednio związane z profilem. W kategorii „moje połączenia” (my links) zostały zamieszczone: osobiste wiadomości, wydarzenia, posty, kontakty, grupy, podgląd własnego profilu i dostęp do dokumentów, którymi można dzielić się z innymi. Poniżej w tej samej kolumnie zamieszczone jest okno „Ja” (me) z profilowym zdjęciem, imieniem i nazwiskiem oraz afiliacją użytkownika. Dodatkowo można rozwinąć okna z ostatnimi kontaktami oraz osobami, które przeglądały profil zalogowanego użytkownika. Ta część strony jest stała, niezależnie od wybranej zakładki. Prawa kolumna to dynamiczna część interfejsu – w zależności od wyboru podstrony, wyświetlają się tu różne polecenia, które z nią korelują. Np. przy wyborze podstrony „wydarzenia” po prawej stronie pojawiają się okna: „temat” (wyszukiwarka wydarzeń), „chcę” (opublikować swoje wydarzenie, obejrzeć mój profil, zmienić mój profil), wizualizacja (bez zmian), „zaproś innych”, „obecnie online”, „nowi członkowie”, „wydarzenia”. To niezwykle wygodny układ, pozwalający szybko i intuicyjnie poruszać się po portalu oraz efektywnie wykorzystywać poszczególne funkcjonalności. Na uwagę zasługuje funkcja „połącz mnie”. Jest to wyszukiwarka pozwalająca na odnajdywanie w serwisie osób o podobnym profilu, by nawiązać z nimi kontakt. Po zarejestrowaniu każdy użytkownik ma możliwość wypełnienia formularzy w pięciu kategoriach: dyscypliny, funkcje, branże, zainteresowania, umiejętności. W każdej z nich wyświetla się lista, obok której, przy użyciu suwaka, można zaznaczyć stopień, w jakim konkretna odpowiedź opisuje danego użytkownika. strona 79/145 Rys. IV.4. Zasada generowania sieci potencjalnych znajomych Źródło: opracowanie własne na podstawie http://gin.cloud9network.com Zaznaczone odpowiedzi wykorzystywane są do wyszukiwania osób o zbliżonych kompetencjach i zainteresowaniach. Ich grona, usystematyzowane w ramach konkretnej kategorii (np. zainteresowania albo branże), wyświetlane są w formie okręgów o różnej średnicy. Im większy okrąg, tym więcej podobieństw między połączonymi osobami. Po najechaniu kursorem na którykolwiek z okręgów wyświetla się wizytówka symbolizowanego przezeń użytkownika/użytkowniczki. Innym sposobem szukania interesujących kontaktów jest skorzystanie z chmury tagów. Wówczas wyszukiwanie opiera się na jednym, wybranym przez użytkownika kryterium, należącym do dowolnej kategorii. Oba sposoby pozwalają sprawnie poruszać się w obrębie społeczności złożonej z ponad czterech tysięcy członków. strona 80/145 Podstawowe aktywności użytkowników to publikowanie komunikatów w aktualnościach, dodawanie informacji o wydarzeniach, łączenie się w grupy dyskusyjne oraz proponowanie tematów dyskusji. Aktualności dzielą się na newsy i wiadomości dodawane przez członków społeczności. Pierwsza kategoria to artykuły o popularno-naukowym charakterze ściągane przede wszystkim ze stron BCC News, Science & Nature i Eureka. Druga poświęcona jest badaniom i zainteresowaniom użytkowników. W grupach dyskusyjnych — otwartych lub zamkniętych — rozmawia się o różnych aspektach transferu wiedzy z nauki do biznesu, o innowacjach i nowych trendach w branży B+R oraz w gospodarce. Oto przykładowe nazwy grup dyskusyjnych cieszących się dużą popularnością: ITK_Talk — otwarta grupa dla wszystkich zainteresowanych transferem wiedzy i inkubacją przedsiębiorczości jak również pracą w tej branży lub mentoringiem. Zawiera blog i inne fora, w tym aktualności i wydarzenia oraz inne ciekawe informacje dla tej społeczności. Przemysły kulturalne i kreatywne — branża przemysłów kulturalnych i kreatywnych (CCI) odnotowuje największy wzrost w Wielkiej Brytanii ze wszystkich sektorów. Grupa jest adresowana do wszystkich, którzy zainteresowani są transferem szeroko rozumianej wiedzy związanej z tą branżą – m.in. komercjalizacją, komunikacją, produktami, partnerstwem, finansowaniem etc. Inkubacja biznesu w Wielkiej Brytanii — grupa wymiany informacji i dzielenia opinii pomiędzy osobami zajmującymi się inkubacją przedsiębiorczości w Wielkiej Brytanii. Portal jest powiązany z analogicznie zbudowanym serwisem Uniwersytetu w Leeds (Leeds Innovation Network) administrowanym przez akademickie służby ds. komercjalizacji82. Został stworzony w celu pobudzania akademickiej przedsiębiorczości i stymulowania innowacyjności tego ośrodka naukowego. Jest adresowany zarówno do pracowników Uniwersytetu, jak i do jego 82 http://lin.leeds.ac.uk/index.aspx strona 81/145 partnerów. Społeczność LIN liczy obecnie 537 członków. O ile najpopularniejsze grupy w przypadku GIN liczą kilkaset osób, o tyle w przypadku portalu uniwersyteckiego należy do nich zaledwie kilkudziesięciu członków. Odsłon poszczególnych dyskusji w ramach grup jest jednak znacznie więcej (ok. 100-300). Oznacza to, że dominują osoby przeglądające zawartość, aktywni członkowie pozostają w mniejszości, co jest charakterystyczne również dla forów o mniej specjalistycznej 83 tematyce. Oto kilka przykładów interesujących grup dyskusyjnych na LIN : Własność intelektualna a komercjalizacja wiedzy — grupa zawierająca teksty i podcasty dotyczące różnego rodzaju aspektów związanych z ochroną praw autorskich i własności przemysłowej Klub przedsiębiorcy — grupa pozwalająca naukowcom prowadzącym własne firmy odpryskowe dzielić się doświadczeniami i pomysłami The Clothworker's Innovation Fund (CIF) — grupa poświęcona grantom oferowanym przez CIF dla interdyscyplinarnych zespołów specjalizujących się w dziedzinie tkanin technicznych Global Innovation Network jest bardzo prostym serwisem o klarownie określonych celach i zasadach oraz dobrze zdefiniowanej grupie docelowej. Brak nadmiernej złożoności znajduje odzwierciedlenie w wygodnym interfejsie, pozwalającym korzystać z serwisu w sposób swobodny już po kilku minutach od pierwszego wejścia na stronę. Pomysł portalu odnosi się do aktualnych trendów i jest dowodem na to, że dobre efekty wykorzystania schematów mediów społecznościowych osiągnąć można również w dziedzinie transferu wiedzy. Zarówno dobór tematów poruszanych w grupach, jak i zaawansowany poziom dyskusji, wskazuje na dużą dojrzałość i zaawansowany rozwój sektora transferu wiedzy w Wielkiej Brytanii i innych krajach zachodnich. Jednocześnie wskazuje na możliwość dynamicznego wzrostu w tym obszarze w państwach takich jak Polska. Wtyczki społecznościowe Portal Global Innovation Network nie zawiera wtyczek społecznościowych. 83 Decyzja o stworzeniu forum w ramach serwisu nakłada na moderatorów obowiązek regularnego jego animowania poprzez dodawanie aktualnych i interesujących dla grupy docelowej wątków dyskusji. Choć nie ma gwarancji, że taka strategia przysporzy forum aktywnych użytkowników, to jednak powinna się ona przekładać na znaczące zwiększenie liczby odsłon. strona 82/145 Rozdział 5 Telewizja internetowa spin tv oraz portal TED.com Studia przypadków W niniejszym rozdziale zostają przedstawione studia dwóch kolejnych przypadków — polskojęzycznej telewizji internetowej Spin.TV oraz anglojęzycznego portalu TED.com. Obie platformy realizują założone cele poprzez udostępnianie użytkownikom różnego typu nagrań wideo promujących naukę, współpracę i innowacyjne idee. 5.1. Telewizja spin.tv Telewizja SpinTV została stworzona w ramach projektu realizowanego przez Fundację Wschodni Instytut Rozwoju w partnerstwie z Gminą Jabłoń oraz z Centrum Innowacji i Transferu Technologii Lubelskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Projekt trwał od 1 kwietnia do 30 listopada 2011 roku. Jego celem był: rozwój współpracy w zakresie transferu wiedzy i innowacji oraz wzmocnienie powiązań pomiędzy sektorem B+R a przedsiębiorstwami i jednostkami naukowymi 84. Cele szczegółowe projektu obejmowały stworzenie i uruchomienie internetowej telewizji; stworzenie portalu przepływu informacji pomiędzy ośrodkami badawczymi a przemysłem; jak również podniesienie świadomości przedsiębiorców w zakresie rozwiązań 84 Informacje o projekcie: http://www.spintv.pl/pl/Strona,O_projekcie,2.html. strona 83/145 badawczymi a przemysłem; jak również podniesienie świadomości przedsiębiorców w zakresie rozwiązań ułatwiających godzenie życia rodzinnego i zawodowego. Autorzy argumentowali konieczność podjęcia takich działań, opierając się na badaniach, które wskazywały, że 20% działających przedsiębiorstw nie wie, jak współpracować ze środowiskiem naukowym, a 40% nie potrafi dotrzeć do ośrodków naukowych, których badania można wykorzystać w biznesie_85. Hasłem promującym idee projektu było: Nauka nakręca biznes — biznes nakręca naukę. Dostęp, wygląd i kluczowe funkcjonalności Dostęp do wszystkich treści zamieszczonych na portalu Spin.tv jest bezpłatny i możliwy bez rejestracji. Logowania wymaga jedynie dodawanie postów na forum. Natychmiast po dokonaniu rejestracji użytkownik może aktywnie korzystać z forum. Strona ma bardzo prostą konstrukcję i niewiele zakładek. Układ interfejsu od razu kieruje użytkownika do kluczowej zawartości — nagrań wideo. W centralnej części strony zamieszczony jest ekran telewizyjny, w prawej kolumnie — lista wybranych audycji i reportaży. Oprócz opisu samego projektu, materiałów promocyjnych oraz ankiet ewaluacyjnych, na portalu zamieszczono również tzw. „bazę wiedzy”, na którą składają się informacje o wydarzeniach i projektach związanych z rozwojem współpracy pomiędzy środowiskami akademickimi a biznesowymi oraz forum i linki prowadzące do stron instytucji partnerskich. Ostatnie ogłoszenia w tej zakładce — „Nabór do inkubatora technologicznego” oraz „Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłasza konkurs” – pochodzą z października i listopada 2011 roku. Oznaczać to może, że po zakończeniu projektu zawartość portalu nie podlega aktualizacji. 85 http://www.spintv.pl/pl/Strona,O_projekcie,2.html. strona 84/145 Portal zorganizowany jest w logiczny sposób, dostęp do wszystkich treści jest łatwy i intuicyjny. Zastrzeżenie może wzbudzać jednak niekonsekwentny opis poszczególnych odcinków programów i serii. Do dnia 21 kwietnia 2012 roku stronę odwiedzono 17128 razy. Wtyczki społecznościowe Na portalu zamieszczono wtyczkę społecznościową Facebooka. Jednak strona Spin TV prowadzona w tym serwisie zawiera jedynie kilka postów i jest lubiana zaledwie przez siedmiu użytkowników, co oznacza, że ta forma komunikowania nie spełniła w przypadku tego projektu znaczącej roli. Tabela zamieszczona w aneksie prezentuje dobór tematów oraz oglądalność poszczególnych odcinków. Programy Spin TV Najwartościowszą i najbardziej oryginalną zawartością promowaną na stronie głównej Spin.TV, jest cykl kilkunastu nagrań wideo. W programach biorą udział naukowcy reprezentujący różne gałęzie nauki oraz przedsiębiorcy zainteresowani działaniami w obszarze B+R. Część rozmów prowadzona jest w studiu. Inne odcinki utrzymane są w konwencji reportażu – wypowiedzi zilustrowane zostają ujęciami filmowymi zrealizowanymi przede wszystkim w przestrzeniach miejskich i instytucjonalnych. Zestawienie dwóch zmiennych: „liczba wejść” i „data publikacji” wskazuje, że największą oglądalność osiągnęły nagrania publikowane w terminach poza wakacyjnych. strona 85/145 Na siedem filmów tylko jeden, ale o największej liczbie wejść (ponad dziewięć tysięcy), dodano 31 sierpnia 2011 roku. Wśród piętnastu filmów o najniższej oglądalności (poniżej trzystu wejść) aż osiem dodano w okresie pomiędzy 1 lipca a 31 sierpnia 2011 roku. Oznacza to, że data publikacji może mieć wpływ na natężenie oglądalności publikowanych w Internecie nagrań. Tabela zamieszczona w aneksie prezentuje dobór tematów oraz oglądalność poszczególnych odcinków. Wśród 31 poddanych analizie nagrań znalazło się szesnaście reportaży, przy czym na siedem najczęściej oglądanych filmów aż pięć miało właśnie tę formę. Tymczasem wśród piętnastu filmów najrzadziej oglądanych było siedem reportaży oraz osiem rozmów prowadzonych w studio. Każdy z odcinków poprzedzony został informacją o sposobie finansowania programu, o jego partnerach i celu realizacji: Projekt „Spin TV” promuje transfer wiedzy i innowacji poprzez nawiązanie i rozwój współpracy między środowiskiem biznesu i nauki na terenie województwa lubelskiego. Reportaże mają bardziej dynamiczną i zróżnicowaną formę. Obok programów specjalistycznych (np. odcinek o źródłach energii odnawialnej) na portalu znaleźć można również reportaże o lżejszym, bardziej publicystycznym charakterze (np. Kariera czy rodzina — program ukazujący problemy pracujących matek). W programach tych zamieszczone są wywiady, sondy uliczne oraz wywody narratora ilustrowane nielicznymi ujęciami prezentującymi województwo lubelskie oraz planszami z wypunktowanymi kluczowymi zagadnieniami. Ten ostatni zabieg — wkomponowywanie slajdów PowerPoint do reportaży — wydaje się chybiony. Po pierwsze, duża ilość tekstu nie zachęca do czytania, po drugie, prezentowane treści nie są na tyle skomplikowane, by wymagały takiej podwójnej prezentacji (tekst i głos lektora), po trzecie, zamieszczane slajdy nawet w obrębie jednego odcinka są niejednorodne pod względem formy (różne kolory, czcionki, układy i efekty), co owocuje chaosem formalnym. strona 86/145 Realizacja audycji studyjnych okazała się poważnym wyzwaniem dla twórców — rozmowom prowadzonym z jednym lub kilkoma gośćmi częstokroć brakowało dopracowanego scenariusza, prowadzący tracili kontrolę nad przebiegiem wywiadu, nie moderowali rozmówców, popełniali podstawowe błędy (np. zadawanie kilku różnych pytań naraz). Wykazywali również niewielką orientację w omawianych tematach, stąd być może brało się wiele zbyt ogólnych lub niezrozumiałych pytań, takich jak: Czy właściciele samochodów benzynowych i diesli powinni się cieszyć czy się bać, że jest alternatywa? Albo Co jeszcze Pan nam może powiedzieć?. W rezultacie rozmówcy poruszali się niepewnie na poziomie banalnych ogólników albo zgłębiali niezrozumiałe dla przeciętnego widza szczegóły techniczne, operując branżową terminologią i konsekwentnie pomijając jasną eksplikację tego, co składa się na korpus poruszanego w audycji tematu. W programach nie poświęcono dostatecznej uwagi montażowi, nieudane, czy wręcz kuriozalne wypowiedzi rozmówców pozostawiono w nagraniach. Nawet bardzo ciekawe tematy, na skutek tych usterek formalnych oraz obudowywania wypowiedzi niepotrzebnymi wątkami obocznymi, nie pozwalają utrzymać zainteresowania programem do jego zakończenia. Poniższy przykład pokazuje, jak niewiele treści zostaje zawartych w pięciominutowym fragmencie rozmowy. Tab. V.1. Transkrypcja fragmentu programu Spin.TV Fragment programu (5 min.) Innowacje w biznesie od pomysłu do realizacji R1. Witam państwa w studio Spin TV (…). Dzisiaj powracamy do tematu, czy współpraca nauki i biznesu się opłaca. A w studio moi goście, są nimi dzisiaj (…) I oczywiście mój współprowadzący (…). Może pokrótce opowiedzcie panowie, co robicie na co dzień, czym się zajmujecie. Panie Krystianie? P. Od 89. roku prowadzę firmę zajmującą się wdrożeniem technologii innowacji. Od 94. roku rozpoczęliśmy szeroką gamę wdrożeń na terenie Polski i byłych krajów postkomunistycznych. Działamy tak nieustannie przy współpracy naukowców i instytutów badawczych biur badawczych. Współpraca odbywa się bardzo dobrze, rozwojowo. R1. Panie doktorze, a pan czym się zajmuje? D. Ja jestem pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Katedrze Organizacji Przedsiębiorstwa Politechniki Lubelskiej. Na co dzień zajmuję się zagadnieniami projektowania systemów produkcyjnych charakteryzujących się wysokim poziomem elastyczności, a także sterowania procesami wytwarzania. strona 87/145 R2. W jaki sposób nastąpiło spotkanie panów, jak się zawiązała współpraca? Kiedy by to było? P. W roku 2007 zostaliśmy zaproszeni przez naukowców Politechniki Lubelskiej, z Katedry Organizacji Zarządzania do udziału w studiach podyplomowych „Przedsiębiorstwo w erze społeczeństwa informacyjnego”, ukończyło pięć osób z naszego zakładu te studia, z dużym powodzeniem. Jesteśmy wdzięczni za zaproszenie, uzyskaliśmy naprawdę bardzo dużą dawkę wiedzy o tego typu prowadzeniu działalności, miałem przyjemność zapoznać pana Artura, jak i innych naukowców, z którymi współpracujemy. R2. Na czym ta współpraca polega? Jak… jak to się odniosło właśnie do funkcjonowania pańskiej firmy? Z czego pan skorzystał? P. Przykładem dzisiejszej współpracy, zanim przejdziemy do historii jest obecność pana Artura od miesiąca lipca na praktyce. Jest to dokładnie program stażowy, on jest z udziałem lubelskiego transferu innowacji jest to projekt unijny i będziemy mieli przyjemność gościć pana przez trzy miesiące. Program ten ma na celu szukania nowych rozwiązań technologicznych. Jest to obopólna korzyść, ponieważ przedsiębiorstwo otrzymuje nową wizję prowadzenia działalności, a naukowcy rozszerzają swoją wiedzę i doświadczenia… R2. No, właśnie, a jaka to jest wizja?... Tej innowacyjności. W pańskiej firmie akurat. Na czym ona polega? P. Proszę państwa, wydaje mi się, że zanim nasi odbiorcy tego programu usłyszą dalsze słowa, powinniśmy przypomnieć, co to jest innowacyjność. R1. Prosimy! P._Wiele osób uważa, że innowacyjność jest to wynalazek, jest to zupełnie nowa rzecz, nieistniejąca. Proszę państwa, innowacyjnością mogłoby być to, że ten program przeprowadzimy tyłem do widzów. Jeśli on by odnosił skutek, to byłaby innowacyjność. Należałoby przeprowadzić badania, przez ankiety (…) i takie badania prowadziliby naukowcy kompetentni z odpowiednich dziedzin. (…) Ponieważ przez długi okres czasu poruszamy się w swoich przedsiębiorstwach, nie widzimy, że przysłowiowe wiadro ze szczotką stoi na środku i ciągle się o nie potykamy. Przychodzi ktoś z zewnątrz i mówi, że gdybyśmy zmienili położenie tego wiadra, osiągnęlibyśmy sukces, skracając drogę transportu. To jest znowu lakoniczny przykład, ale proszę państwa, nie widzimy prostych rzeczy. W swojej działalności ciągle zagmatwujemy się, jeśli można tak powiedzieć, szukamy bardzo skomplikowanych rozwiązań. a cały program Unii mówiący, żeby szukać nowych rozwiązań technologicznych i innowacyjnych, polega na tym, żeby zaprosić kogoś do współpracy… proponuję państwu naukowców, oni mają naprawdę wielką wiedzę teoretyczną i skontaktujmy ich, zbliżmy ich do siebie (…) Obiecuję duży sukces. Źródło: opracowanie własne w oparciu o: http://www.spintv.pl/pl/Film,Innowacje_w_biznesie_ Od_pomysly_do_realizacji,13.html strona 88/145 Na portalu Spin TV brak jest miarodajnej informacji dotyczącej oceny poszczególnych nagrań przez internautów. Przy każdym filmie zamieszczone są gwiazdki, które w założeniu powinny odzwierciedlać opinie odbiorców. Jednak oceny są identyczne w przypadku wszystkich nagrań (trzy na pięć możliwych gwiazdek przy każdym tytule) i trudno stwierdzić, w jaki sposób te wyniki zostały wyliczone. Recenzje zamieszczane na forum wskazują na chłodny odbiór nagrań przez użytkowników, choć oczywiście nieliczne wpisy nie mogą być źródłem miarodajnych wyników. Nie sposób jest również orzec jednoznacznie, czy tematyka podejmowana w poszczególnych nagraniach ma wpływ na oglądalność, trudno bowiem — w oparciu o dostępne dane — oddzielić to kryterium od innych czynników mogących mieć wpływ na liczbę odsłon programu (np. oglądanie reportażu o konkretnym przedsiębiorstwie lub instytucji przez liczną załogę znacząco może wpłynąć na wyniki). Przykładu dostarcza składająca się z kilku odcinków seria tematyczna zatytułowana Oferta instytucji otoczenia. Każdy z programów tej serii jest poświęcony instytucjom wspierającym przedsiębiorczość i transfer wiedzy w poszczególnych powiatach województwa. Najwyższą oglądalność ze wszystkich zamieszczonych na portalu nagrań ma odcinek serii zrealizowany w Chełmie, z udziałem zajmującego się prawami człowieka Stowarzyszenia Rozwoju SpołecznoGospodarczego CIVIS (9086 wejść). Ale już odcinki tej samej serii, zrealizowane w Lublinie, Zamościu oraz Białej Podlaskiej należą do grupy najrzadziej oglądanych nagrań — poniżej trzystu wejść. Warto przyjrzeć się również dwóm innym programom zrealizowanym w różnych konwencjach, które dotyczą badań naukowych: reportaż Energia odnawialna (3052 wejścia, drugie miejsce w rankingu) oraz Innowacje w medycynie — wyniki badań nad nowotworami (1078 wejść, szóste miejsce w rankingu). W samej tylko wyszukiwarce Google hasło „energia odnawialna” strona 89/145 to 5 130 000 wyników wyników, zaś „nowotwory” — 1 156 000. Z kolei Komercjalizacja badań — nowoczesne technologie materiałowe zajmuje 24. pozycję w rankingu (241 wejść). W wyszukiwarce Google hasło „technologie materiałowe” uzyskuje jedynie 702 000. Wskazywać to może na związek pomiędzy tytułem/słowami kluczowymi a popularnością konkretnego nagrania. 5.2. Portal TED.com TED jest bardzo znaną platformą służącą rozpowszechnianiu wiedzy, która powstała w pierwszej dekadzie XXI wieku jako konsekwencja działalności organizacji non-profit założonej w 1984 roku, w celu zbliżenia trzech środowisk: technologicznego, rozrywkowego i designerskiego (Technology, Entertaiment, Design). Do podstawowych form działalności TED należy organizacja konferencji poświęconych „ideom wartym rozpowszechniania” (Ideas Worth Spreading), w których biorą udział ludzie różnych specjalności, prezentujący świeże, oryginalne spojrzenie na rozmaite dziedziny nauki, praktyk społecznych czy duchowości. TEDtalks, czyli sfilmowane wystąpienia od 3 do 18 minut 86, stanową sztandarową zawartość portalu. Dostęp do tych treści nie wymaga 87 logowania i jest bezpłatny (są one upowszechniane na mocy licencji Creative Commons) . Projekt finansowany jest przez potężnych sponsorów, takich jak Allianz, IBM, Gucci, Sony i wielu innych. TED podlega stałej ewolucji. W kolejnych latach odbywają się konferencje o różnym charakterze, np. TEDglobal to konferencja o bardziej międzynarodowym charakterze, która do tej pory odbywała się w Wielkiej Brytanii oraz w Tanzanii. Towarzyszy jej tzw. TED University, inicjatywa w ramach której uczestnicy dzielą się wzajemnie ze sobą wiedzą. TED Prize to nagroda dla wybranej, 86 Por. m.in. błyskotliwe wystąpienie Kevina Allocca, managera YouTube, Why videos go viral, podczas którego, w czasie 7 minut 20 sekund dokonuje analizy roli współczesnych mediów w kształtowaniu popkultury, pokazując przy okazji kilka krótkich filmów, które w Internecie zdobyły wielomilionową publiczność, http://www.ted.com/talks/kevin_allocca_why_videos_go_viral.html. Dla krótkich webcastów została stworzona osobna kategoria tematyczna: W trzy minuty http://www.ted.com/themes/ted_in_3_minutes.html. 87 http://support.ted.com/#talks5. strona 90/145 wyjątkowej osoby, która otrzymuje 100 000 dolarów, a przede wszystkim zostaje spełnione jej jedno 88 życzenie, które ma zmienić świat . Dostęp, wygląd i kluczowe funkcjonalności TED.com jest globalną, wielomilionową społecznością. Dostęp do większości zamieszczanych na portalu treści jest bezpłatny i nie wymaga rejestracji. Portal umożliwia rejestrację przez wypełnienie prostego formularza lub przez konto na Facebooku. Logowanie umożliwia m.in. aktywne korzystanie z forum czy możliwość komunikowania się z innymi członkami społeczności TED.com. Kompozycja strony utrzymana jest w minimalistycznym stylu, dominującym akcentem jest zamieszczone na białym tle czerwone logo projektu. Portal zawiera bogatą i różnorodną zawartość. Ze strony głównej użytkownik może przejść do wszystkich najważniejszych kategorii: TEDtalks (videocasty), TEDconferences (informacje o konferencjach), TEDconversations (forum), TEDcommunity (społeczność), uzyskać informacje o projekcie i o jego historii, o oferowanych stypendiach oraz o nagrodzie TEDprize, jak również odwiedzić bloga. Centralną część strony głównej zajmują ikony najnowszych webcastów podpisane imieniem i nazwiskiem prezentera i tytułem wystąpienia. Po najechaniu kursorem na ikonę wyświetla się okno z fragmentem abstraktu promującego to, co najlepsze i najbardziej frapujące w webcaście, który można rozwinąć przez kliknięcie w ikonę more. Poniżej znajdują się informacje dotyczące liczby wejść oraz ujęte w słowa klucze oceny użytkowników (np. informative, fascinating, funny, unconvincing, jaw-dropping etc.). 88 Więcej o projektach TED pod adresem: http://www.ted.com/pages/about. strona 91/145 Obok znajdują się możliwe kryteria wyszukiwania. Z jednej strony są to kryteria odnoszące się do popularności poszczególnych webcastów (m.in. data dodania, data realizacji, oglądalność, liczba komentarzy, oceny użytkowników wg słów kluczowych), z drugiej natomiast do kategorii tematycznych, takich jak: technologia, rozrywka, design, biznes, nauka, zagadnienia globalne. Niezdecydowani mogą skorzystać z funkcji „zaskocz mnie” (surprise me). Na stronie głównej istnieje również możliwość przejścia do podstrony przedstawiającej prezenterów. Uwagę zwraca konsekwentna kompozycja — zdjęcia utrzymane w czarno-białej kolorystyce ułożone są w dwóch rzędach. Przy każdym zamieszczone jest imię i nazwisko prezentera. Kliknięcie prowadzi do jej/jego prezentacji, gdzie istnieje możliwość przeczytania całego biogramu. To również dobry przykład na porządkowanie informacji na stronie: obok czarno-białego zdjęcia zamieszczona zostaje podstawowa informacja o pozycji/afiliacji prezentera oraz jej/jego specjalizacji: Christina Warinner is a researcher at the University of Zurich, where she studies how humans have co-evolved with environments, diets and disease. (Christina Warinner 89jest pracownicą Uniwersytetu w Zurichu, gdzie prowadzi badania nad ludzką ewolucją w kontekście zmieniającego się środowiska, diety i chorób). Poniżej znajduje się rubryka: Dlaczego warto jej/go słuchać. (Prezenterka) analizuje DNA zawarte w kościach i zębach dawnych ludzi, w celu zgłębiania ludzkiej ewolucji stymulowanej zmianami w chorobach infekcyjnych, diecie i środowisku w ostatnich 10000 lat. Używając próbek pobranych ze starych szkieletów i mumii, bada jak i dlaczego wykształciła się zdolność do wytwarzania laktazy, nietolerancja na alkohol czy odporność na wirusa HIV w obrębie różnych populacji. 89 Przykład został dobrany losowo. strona 92/145 Poniżej znajduje się ikona: prześlij znajomym (email to a friend). Wreszcie najważniejsze cytaty z wystąpienia konkretnego prezentera: Quates by… Prezenterów można wyszukiwać według kryterium alfabetycznego lub tematycznego. Inną metodą przeszukiwania zasobów TED.com jest porządek tematyczny. Podstrona themes składa się z uporządkowanych alfabetycznie grup tematycznych zawierających webcasty poświęcone podobnej problematyce, np.: Zielona przyszłość (dot. Energii odnawialnych, A greener future) — 112 webcastów, Innowacje w prezentacjach(Presentation Innovations) — 72 webcasty, Narodziny współpracy (The rise of collaboration) — 66 webcastów itd. To bardzo wygodna forma przeszukiwania dla tych, którzy w bogatych zasobach TED.com pragną znaleźć informacje na określony temat. Jeszcze innym kryterium przeszukiwania zasobów jest „tłumaczenie”. Na tej podstronie wyświetlany jest m.in. wykres pokazujący języki, na które miesięcznie przekładanych jest najwięcej webcastów (zwycięskie języki wyróżnione są kolorem). To zabieg pobudzający rywalizację pomiędzy tłumaczami, a tym samym promocja projektu TED w środowiskach innych niż anglojęzyczne. Po kliknięciu w konkretny język wyświetla się zbiór webcastów z transkrypcją. Użytkownicy TED.com mają również możliwość bardziej aktywnego uczestnictwa w portalu, poprzez udział w konwersacjach, ewaluację webcastów czy zapisanie się do społeczności TEDcommunity, działania te wymagają jednak rejestracji. Zalogowany użytkownik ma możliwość dodawania wątków i komentarzy na forum TED.conversations. Wątki zorganizowane są w ramach trzech kategorii: pytania (questions), idee (ideas), debaty (debates) i często odnoszą się do prezentacji TED.talks. Najbardziej „aktywne” wątki mają ponad 800 komentarzy. strona 93/145 Wtyczki społecznościowe Platforma TED.com skomunikowana jest ze wszystkimi znaczącymi mediami społecznościowymi: Facebook, Twitter, Reddit, StumbleUpon, Google+1, Linkedin. Webcasty zamieszczane są również na YouTube. W przeciwieństwie do Spin TV, oficjalna strona TED.com na Facebooku ma ponad dwa miliony fanów i mówi o niej ponad 20 tysięcy osób (stan na 20 kwietnia 2012). Strona dołączyła do FB już w 2008 roku i od tej pory prowadzona jest systematycznie. Prawie każdego dnia pojawia się tu link do kolejnego webcastu, niektóre z nich mają kilka tysięcy „polubień”. Każdy z postów wywołuje również liczne komentarze fanów. Na Twitterze założone są dwie strony Ted.news (7 326 tweetów, 160599 obserwujących) i Ted.talks (1 203 tweety, 1008193 obserwujących). Ted.com umożliwia również pobieranie nagrań przez kanały RSS oraz iTunes. Nagrania TED.talks 90 Obecnie na portalu funkcjonuje ponad 1100 webcastów (ich liczba sukcesywnie wzrasta). Każdy z webcastów posiada pełną transkrypcję w języku angielskim, w formie napisów lub tekstu wyświetlanego w osobnym oknie. TED uruchomił również Otwarty Projekt Translatorski (Open Translation Project), w którym uczestniczą wolontariusze, przekładający webcasty z angielskiego na czterdzieści różnych języków. Na portalu dostępnych jest wiele treści przetłumaczonych również na język polski. 90 Ze względu na dużą liczbę nagrań w studium przpadku wziętych zostało 60 losowo dobranych videocastów. 2006 — 3 na 50 webcastów, 2007 — 7 na 122 webcasty, 2008 — 10 na 188 webcastów, 2009 – 11 na 220 webcastów, 2010 — 12 na 233 webcasty, 2011 – 13 na 241 webcastów, 2012 4 na 64 webcasty (stan do marca włącznie). Lista nagrań została zamieszczona w aneksie. strona 94/145 Misja, jaka przyświeca działalności TED, polega na komunikowaniu idei najbardziej inspirujących i oryginalnych współczesnych myślicieli w rosnącej wciąż, globalnej społeczności ludzi dążących do zmiany i udoskonalania świata poprzez wiedzę i intelektualną kreatywność. Webcasty TEDtalks posiadają własny, unikalny format. Prezenterzy występują na skromnie zaprojektowanej scenie, której jedynym wyrazistym akcentem jest czerwony, oświetlony okrąg, w obrębie którego mogą się poruszać. Zarówno taka scenografia, jak i konwencja niektórych przynajmniej wystąpień odnosi się do popularnego w Ameryce gatunku stand-up comedy. W krótkich webcastach zresztą wiele jest anegdot, humoru i takich figur retorycznych, jak ironia, co wpływa na koncentrację i zaangażowanie widza 91. Taka forma wpisuje się w charakterystyczny sposób w procesy zmian związane z rozwojem technologii komunikacyjnych. Wcześniej dotyczyły one przede wszystkim marketingu, a współcześnie odnoszą się coraz wyraźniej również do edukacji. Tradycyjne formy przekazu wiedzy akademickiej pielęgnowane w ośrodkach akademickich coraz częściej bywają konfrontowane z innymi stylami komunikacji, co w bezpośredni sposób związane jest z rozwojem społeczeństwa informacyjnego. Jako że wystąpienia TEDtalks adresowane są do globalnej społeczności, a więc mają szerokie i zróżnicowane audytorium, zarówno wiedza akademicka, jak i branżowa, wykładane są tu w sposób zrozumiały dla przeciętnego, niewyspecjalizowanego 92 odbiorcy. Najczęściej odtwarzane webcasty mają po kilka milionów wejść . Uderzającą cechą TEDtalks jest ich wysoka jakość dotycząca każdego poziomu produkcji: wystąpienia są nie tylko interesujące merytorycznie, ale też przygotowane z dużą starannością i prowadzone z prawdziwą pasją; prezentacje wyświetlane na dużym ekranie rzucają dodatkowe światło na to, o czym mowa, nie dublując przekazu werbalnego; realizacja jest perfekcyjna (obraz, dźwięk, montaż). Portal pozwala na swobodne odtwarzanie webcastów na różnych rodzajach 91 Przykładem takiej formy jest bijąca rekordy oglądalności prezentacja Kena Robinsona. Np. Ken Robinson says schools kill creativity — 10 086 697, Jill Bolte Taylor's stroke insight — 8 211 711, Pranav Mistry: The thrilling potential of SixthSense technology — 7 872 196, http://www.ted.com/talks?lang=en&event=&duration=&sort=mostviewed&tag= 92 strona 95/145 (Internet mobilny, smartfon). Wysoka jakość prezentacji nie wiąże się jedynie z charyzmatyczną osobowością występujących. To również zasługa odpowiedzialnego i konsekwentnego podejścia do formy wystąpienia. Oto jeden z wielu przykładów takiego prowadzenia wywodu, który pozwala w bardzo 93 krótkim czasie objaśnić niezwykle skomplikowany problem z dziedziny neurobiologii . W przypadku dziewięciominutowego wystąpienia Neila Burgessa (2012) How your brain tells you where you are (Jak twój mózg mówi ci, gdzie jesteś) warto spojrzeć na sam tytuł. W konwencji akademickiej brzmiałby on prawdopodobnie Komórki siatkowe w hipokampie szczura a komórki kory śródwęchowej u człowieka. Krok w stronę rozwoju neurobiologii kognitywnej lub podobnie, w konwencji popularnej został ujęty w formę frapującego pytania, zawierającego w sobie obietnicę odpowiedzi. Uwagę zwracają również krótkie zdania, które pozwalają łatwiej śledzić wygłaszany w dynamicznym tempie wywód prezentera. Slajdy pokazywane są w webcascie w chwili zmiany (wówczas głos prezentera dobiega z offu). Prezentacja rozpoczyna się od krótkiego objaśnienia celu prezentacji, w którym zawarte jest żartobliwe 94 odniesienie do kultury popularnej. Na ekranie pojawia się równocześnie zabawny slajd z postacią Homera Simpsona . Tab. V.2. Objaśnienie celu prezentacji Trzyzdaniowe objaśnienie celu Slajd I: fotografia prawdziwego parkingu i Homer Simpson. Kiedy parkujemy na dużym parkingu, jak pamiętamy gdzie zostawiliśmy samochód? Homer stanął przed tym problemem. Spróbujemy zrozumieć co dzieje się w jego mózgu. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_ brain_tells_you_where_you_are.html 93 Celem omówienia jednego konkretnego wykładu jest wskazanie na formalną prostotę i konsekwentną konstrukcję TEDtalks jako dobrego wzorca webcastowej prezentacji. Oczywiście istnieje wiele różnych metod analizy treści, które mogłyby mieć tu zastosowanie, to jednak wykracza poza przyjęte w raporcie założenia. Informacje na temat różnych metod analizowania tekstów można znaleźć m.in. w następujących pracach. O analizie retorycznej por. m.in. praca zbiorowa Instrukcja obsługi tekstów. Metody retoryki, 2011, Wasilewski J., Nita A. (red.), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; O analizie tekstu naukowego por. m.in. Marciszewski W., 1981, Metody analizy tekstu naukowego, PWN; o jakościowych metodach analizy tekstu por. m.in. Silverman D., 2007, Interpretacja danych jakościowych, PWN. 94 http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_brain_tells_you_where_you_are.html strona 96/145 Rozwinięcie rozpoczyna się obrazowym objaśnieniem kluczowych pojęć i ich roli w omawianym obszarze (6 klarownych zdań). Tab. V.3. Wyjaśnienie kluczowych pojęć Objaśnienie pojęć Slajd I: na tym samym slajdzie pojawia się rysunek mózgu z zaznaczonym na żółto hipokampem, w który następnie wpasowany zostaje kształt konika morskiego. Zaczniemy od hipokampu, w kolorze żółtym, który jest organem pamięci, jeśli jest uszkodzony, jak przy Alzheimerze, nie pamięta się rzeczy takich jak miejsce zaparkowania auta. Po łacinie to konik morski, którego przypomina. Jak pozostałe części mózgu, budują go neurony. Slajd II: 1.Ilustracja komunikacji neuronowej. W ludzkim mózgu istnieją setki miliardów neuronów. Neurony komunikują się ze sobą, wysyłając niewielkie impulsy elektryczne przez wspólne połączenia. Slajd II: 2. Zdjęcie dwuwarstwowej struktury hipokampu. Hipokamp składa się z dwóch warstw komórek, bardzo gęsto połączonych ze sobą. Naukowcy zaczęli rozumieć, jak działa pamięć przestrzenna, rejestrując pojedyncze neurony u szczurów i myszy, gdy eksplorują dane środowisko w poszukiwaniu jedzenia. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_ brain_tells_you_where_you_are.html strona 97/145 Kolejnym krokiem jest eksplikacja podstawowej zasady, której zrozumienie pozwala śledzić dalszy tok wywodu, oraz wskazanie kluczowej analogii (komórki miejsca u szczura — komórki miejsca u człowieka). Tab. V.4. Wyjaśnienie kluczowych pojęć Omówienie kluczowej zasady: Slajd III: Wystrzały czerwonych kropek, którym towarzyszy dźwięk kliknięcia, w obrębie okręgu, w którym porusza się szczur. Wyobraźmy sobie, że rejestrujemy działanie pojedynczego neuronu w hipokampie tego szczura. Gdy wystrzeliwuje impuls elektryczny, zobaczymy czerwoną kropkę i usłyszymy dźwięk. Zobaczymy, że neuron wie, że szczur przemieszcza się do konkretnego miejsca. Sygnalizuje to reszcie mózgu, wysyłając mały impuls elektryczny. Slajd III: biały okrąg najpierw przechodzi w tomograficzną ilustrację z zaznaczonym na czerwono punktem „wystrzału”… Możemy przedstawić częstotliwość wystrzałów jako funkcję lokalizacji zwierzęcia. Jeśli zarejestrujemy wiele innych neuronów, zauważymy że wystrzeliwują, gdy zwierzę podąża w inne miejsca w otoczeniu, jak przedstawione tu pudełko. Slajd III: …a następnie w całą tablicę pełną podobnych ilustracji w czerwonymi punktami w różnych miejscach. Razem tworzą mapę dla reszty mózgu, powtarzając mu "Gdzie znajduję się teraz w moim otoczeniu"? strona 98/145 Wskazanie analogii: Slajd IV: Rysunek ludzkiego mózgu z zaznaczonym hipokampem, następnie ilustracja gry, w której pacjenci jeździli po miasteczku. Komórki miejsca zaobserwowano też u ludzi. Pacjenci z epilepsją czasem potrzebują stymulacji elektrycznej podczas monitorowania mózgu. Niektórzy z nich grali w grę video, w której jeździli po miasteczku. Komórki miejsca w ich hipokampie wystrzeliwały, wysyłając impulsy elektryczne, gdy przejeżdżali przez określone lokacje w mieście. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_ your_brain_tells_you_where_you_are.html Postawienie pytania o sposób działania zasady wyznacza kierunek rozwoju dalszej narracji. Prezenter objawia tropy, które pozwolą rozwiązać zagadkę i podaje egzemplifikacje odnoszące się jednocześnie do prowadzonych badań oraz do codziennych doświadczeń każdego człowieka, co rzuca światło na praktyczny wymiar naukowych dociekań zasygnalizowany w tytule wystąpienia. Tab. V.5. Odniesienie badań do codziennych doświadczeń Zagadka do wyjaśnienia: Slajd V: rysunek hipokampu, później zmieniające się obrazy tomograficzne ilustrujące mechanizm „wystrzałów komórek”. Jak komórka miejsca wie, gdzie w swoim otoczeniu znajduje się szczur lub człowiek? strona 99/145 „Zachowania” komórek miejsca, czyli tropy prowadzące do rozwiązania: Widoczne tu dwie komórki wskazują, że granice otoczenia są szczególnie istotne. Komórka widoczna u góry wystrzeliwuje blisko środka pudełka, w którym znajduje się szczur. Gdy rozszerzymy pudełko, obszar wystrzału też się rozszerza. Komórka na dole wystrzeliwuje, kiedy blisko na południu jest ściana. Jeśli w pudełku umieścimy dodatkową ścianę, komórka wystrzeliwuje w obu częściach, gdziekolwiek mamy ścianę na południu, którą napotka zwierzę, poruszając się po pudełku. To pokazuje, że wyczuwanie dystansu i kierunku, jak w dużym budynku, jest szczególnie istotne dla hipokampu. Slajd V: rysunek hipokampu i jego model z zaznaczonymi częściami, o których mowa. Istotnie u wejść do hipokampu odnajdujemy komórki oddziałujące na niego, odpowiadające dokładnie za wykrywanie granic i krawędzi, w ramach dystansów i kierunków obieranych przez gryzonie, gdy eksplorują obszar. Slajd VI: szeregi obrazów tomograficznych — wyświetlają się na kolorowo najpierw komórki po lewej stronie, potem komórki po prawej stronie. Komórka, którą widać po lewej wystrzeliwuje, gdy zwierzę zbliża się do ściany lub granicy na wschodzie, zarówno jeśli jest to ściana kwadratowego pudełka, jak i okrągłego, czy nawet krawędź stołu, po którym zwierzęta biegają. Komórka po prawej wystrzeliwuje, gdy granica jest na południu, gdy jest to krawędź stołu lub ściana, czy nawet przerwa między stołami. To jeden ze sposobów na pojęcie tego, jak komórki miejsca wyznaczają, gdzie znajduje się zwierzę. strona 100/145 Odniesienie badań do codziennych doświadczeń Slajd VII: (cyfrowa symulacja naturalnej przestrzeni) ilustracja flagi zamocowanej na trawniku, symulacja poruszania się po tej przestrzeni. Następnie obraz tomograficzny pokazujący rozszerzanie się wzoru zasięgu wystrzałów komórek miejsca. Możemy też przetestować skąd wiemy, gdzie znajdują się przedmioty, jak ta flaga, w prostym otoczeniu, lub gdzie szukać swojego samochodu. Badani mogą eksplorować otoczenie i zapamiętywać oglądane lokacje. Jeśli potem umieścimy ich znów w tym otoczeniu dość sprawnie oznaczają miejsca, w których myśleli, że znajduje się flaga lub auto. Jednak w niektórych badaniach możemy zmieniać kształt i rozmiar otoczenia, jak było to w przypadku komórki miejsca. W tym wypadku widzimy, jak zmienia się domniemana przez nich lokalizacja flagi, w zależności od zmian w kształcie i rozmiarach otoczenia. Tu na przykład widzimy, że jeśli flaga była w miejscu krzyżyka w małym, kwadratowym otoczeniu i jeśli spytamy ludzi gdzie się znajdowała, ale powiększymy otoczenie, obszar, w którym myślą, że flaga się znajdowała rozszerza się dokładnie tak samo, jak wzór zasięgu wystrzałów komórek miejsca. To tak jakbyśmy pamiętali, gdzie była flaga dzięki rejestrowaniu wzorca wystrzałów wszystkich komórek miejsca w tej lokacji, dzięki rejestrowaniu wzorca wystrzałów wszystkich komórek miejsca w tej lokacji, do której możemy powrócić, dzięki poruszaniu się wokół, aby najlepiej dopasować bieżący wzorzec wystrzałów do tego zapamiętanego. To prowadzi nas z powrotem do lokalizacji, którą chcemy zapamiętać. W tym wypadku widzimy, jak zmienia się domniemana przez nich lokalizacja flagi, w zależności od zmian w kształcie i rozmiarach otoczenia. Tu na przykład widzimy, że jeśli flaga była w miejscu krzyżyka w małym, kwadratowym otoczeniu i jeśli spytamy ludzi gdzie się znajdowała, ale powiększymy otoczenie, obszar, w którym myślą, że flaga się znajdowała rozszerza się dokładnie tak strona 101/145 samo, jak wzór zasięgu wystrzałów komórek miejsca. To tak jakbyśmy pamiętali, gdzie była flaga dzięki rejestrowaniu wzorca wystrzałów wszystkich komórek miejsca w tej lokacji, dzięki rejestrowaniu wzorca wystrzałów wszystkich komórek miejsca w tej lokacji, do której możemy powrócić, dzięki poruszaniu się wokół, aby najlepiej dopasować bieżący wzorzec wystrzałów do tego zapamiętanego. To prowadzi nas z powrotem do lokalizacji, którą chcemy zapamiętać. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_ brain_tells_you_where_you_are.html Wreszcie zostaje podane rozwiązanie – pojawia się pojęcie „komórek siatkowych”, będących przedmiotem prezentowanego naukowego odkrycia. Zgłębianie tych struktur pozwala na lepsze rozumienie tego, jak szczur jest w stanie odnaleźć się w przestrzeni i zapamiętywać drogę. Prezenter znów dokonuje analogii pomiędzy szczurem a człowiekiem, u którego za orientację przestrzenną odpowiadają komórki kory śródwęchowej. Tab. V.6. Wykazanie analogii Rozwiązanie zagadki – komórki siatkowe w hipokampie szczura Slajd VIII: schemat obrazujący ścieżkę wyjściową i drogę powrotną. Dzięki poruszaniu się wiemy, gdzie się znajdujemy. Jeśli pójdziemy ścieżką wyjściową — jak wtedy, gdy parkujemy i odchodzimy — którą znamy dzięki poruszaniu się - to na podstawie tej ścieżki możemy z grubsza wyznaczyć powrotną drogę. strona 102/145 Slajd IX: powtórzenie slajdu V (schemat wejścia do hipokampu), następnie tablica obrazująca wystrzały komórek, później trójwymiarowy, kolorowy model „siatkowatego wzoru”, o którym mowa, wreszcie powrót do dwuwymiarowej tablicy. Komórki miejsca również otrzymują podobne dane, dzięki komórkom siatkowym. Komórki te znajdują się u wejść do hipokampu, są nieco podobne do komórek miejsca. Jednak w tym przypadku każda komórka szczura wystrzeliwuje w szereg różnych miejsc, rozłożonych w otoczeniu w zadziwiająco regularną trójkątną siatkę. Jeśli zarejestrujemy kilka komórek siatkowych - pokazanych tu w różnych kolorach — każda z nich wystrzeliwując, tworzy siatkowaty wzór, a każdy z tych wzorów zmienia się lekko relatywnie do pozostałych komórek. Czerwona wystrzeliwuje na tę siatkę, zielona na tę, a niebieska na tamtą. Wygląda to tak, jakby szczur nakładał siatkę "wystrzeliwanych" lokacji w swoim otoczeniu — to coś, jak długość i szerokość geograficzna na mapie, ale z użyciem trójkątów. Kiedy się porusza, ma miejsce przewodzenie elektryczne między jedną a drugą komórką, aby wiedział, gdzie się znajduje, aby dzięki własnemu ruchowi znał swoją pozycję w otoczeniu. Analogia – kora śródwęchowa u człowieka Slajd X: obrazy wzorców siatkowych, następnie wykres uwzględniający kierunki ruchu, zdjęcie aparatu do rezonansu magnetycznego, rysunek ludzkiego mózgu z zaznaczoną korą śródwęchową, obraz z rezonansu magnetycznego. strona 103/145 Czy ludzie mają komórki siatkowe? Ponieważ wszystkie wzorce siatkowe mają taką samą oś symetrii, takie samo położenie, co widać tu na pomarańczowo, oznacza to, że aktywność wszystkich komórek siatkowych w danej części mózgu powinna zmieniać się w zależności, czy poruszamy się w tych sześciu kierunkach, czy w ramach jednego z nich, pomiędzy sześcioma kierunkami. Wykonując rezonans magnetyczny i pozwalając komuś zagrać w grę video, którą widzieliście wcześniej, możemy szukać sygnału. Znajdziemy go w ludzkiej korze śródwęchowej, która jest analogiczna po części z komórkami siatkowymi u szczura. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_ brain_tells_you_where_you_are.html Zarówno w niektórych tekstach, jak i w popularnych filmach, często zapomina się 95 o klasycznej zasadzie dramaturgicznej, zwanej popularnie „strzelbą Czechowa” . Wprowadzone na początku dzieła (literackiego, naukowego, telewizyjnego), z pozoru nieistotne postaci czy rekwizyty, wezmą istotny udział w rozwiązaniu akcji lub konkluzjach. Są celowo, nie zaś przypadkowo użytym elementem kompozycji, powinny odgrywać — często ku zaskoczeniu odbiorcy — istotną rolę w rozwoju wypadków lub narracji. W poniższym przykładzie funkcję strzelby Czechowa pełni Homer Simpson. W zakończeniu wystąpienia znajdują się również inne „klasyczne”, tym razem już specyficznie naukowe, wątki związane z przewidywanym kierunkiem rozwoju zasygnalizowanych zagadnień (np. możliwość zastosowania modelu wzorców siatkowych do badania innych funkcji mózgu, takich jak przypominanie) oraz perspektywie rozwoju dyscypliny. 95 Czyli, jeśli w pierwszym akcie na ścianie wisi strzelba, to w ostatnim akcie powinna wypalić. strona 104/145 Tab. V.7. Wystrzał „strzelby Czechowa” Wystrzał strzelby Czechowa — rekwizyt wprowadzony na początku odgrywa rolę w podsumowaniu Slajd XI: powrót do pierwszego slajdu, parking Homera z zaznaczonymi granicami i kierunkami Wracając do Homera. Zapewne pamięta gdzie zostawił auto w oparciu o dystanse i kierunki w odniesieniu do budynków i granic w okolicy, w której zaparkował. Widać to na podstawie wystrzeliwania przez komórki graniczne. Zapamiętał też ścieżkę prowadzącą z parkingu, którą obrazują wystrzały komórek siatkowych. Oba te rodzaje komórek mogą powodować wystrzeliwanie przez komórki miejsca. Może powrócić do miejsca, gdzie zaparkował poruszając się tak, żeby odnaleźć wzorzec wystrzeliwania przez komórki miejsca najbardziej podobny wzorzec wystrzeliwania przez komórki miejsca najbardziej podobny do tego, jaki zarejestrował jego mózg, gdy parkował auto. W ten sposób trafia w to miejsce, niezależnie od przesłanek wzrokowych, jak ta, czy samochód faktycznie tam jest. Może go odholowali. Ale on wie gdzie to było, więc wie też żeby tam się udać. Slajd XII: model wzorców siatkowych, następnie obrazy z rezonansu magnetycznego, wreszcie rysunek mózgu ludzkiego z zaznaczonymi miejscami odpowiedzialnymi za pamięć autobiograficzną Poza pojęciem pamięci przestrzennej, jeśli spojrzymy na wzorce siatkowe w całym mózgu, zobaczymy że znajdują się w wielu miejscach, które są zawsze aktywne, kiedy uruchamiamy pamięć autobiograficzną, jak na przykład pamiętanie, kiedy ostatnio poszliśmy na ślub. Być może mechanizmy neuronalne pozwalające odwzorować przestrzeń wokół nas, odpowiadają też za myślowe obrazowanie, abyśmy mogli odtworzyć przestrzenny obraz wydarzeń, w których uczestniczyliśmy. strona 105/145 Slajd XIII: powiększony rysunek ludzkiego mózgu z zaznaczonymi miejscami, o których mowa Jeśli tak się dzieje, pamięć może być uruchamiana przez aktywujące się komórki miejsca poprzez ścisłe wzajemne połączenia, a potem przez reaktywację komórek granicznych, aby stworzyć przestrzenną strukturę sceny w zasięgu naszego widzenia. Komórki siatkowe mogą przemieszczać ten punkt widzenia. Inny rodzaj - komórki kierunku głowy, o których jeszcze nie mówiłem, działają jak kompas, w zależności w którą stronę patrzymy. Mogą określić kierunek patrzenia, dla którego generujemy obraz w naszych myślach, aby wyobrazić sobie co działo się, gdy byliśmy na wspomnianym ślubie. To tylko jeden ze zwiastunów nowej ery w kognitywnej neurobiologii, gdy zaczynamy rozumieć procesy psychologiczne, jak pamięć, wyobraźnia czy nawet myślenie przez pryzmat aktywności miliardów pojedynczych neuronów budujących nasze mózgi. Dziękuję bardzo. (brawa) Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/neil_burgess_how_your_ brain_tells_you_where_you_are.html W aneksie zamieszczone zostają inne teksty, które stanowią przykłady dobrych praktyk w zakresie tworzenia struktury i dramaturgii krótkich webcastów. Platforma TED.com jest przykładem niezwykle udanego serwisu poświęconego popularyzacji nauki i innowacyjnych idei. Jednorodność formalna nagrań, lapidarność i esencjonalność prezentacji, jak również dbałość o szczegóły, konsekwencja w prezentowaniu zawartości oraz łatwość przystosowanie ich do potrzeb i oczekiwań współczesnego odbiorcy składają się na ogromny, międzynarodowy sukces tego portalu. strona 106/145 5.3. Rekomendacje Studia przypadków pozwoliły stworzyć listę rekomendacji przydatnych w tworzeniu narzędzi IT służących komunikacji pomiędzy światem nauki i biznesu. Niektóre z nich mają zdroworozsądkowy charakter, jednak analiza wskazuje, że wiele z tych prostych rozwiązań nie jest w sposób świadomy i celowy stosowanych przez projektantów internetowych portali. Jasne zdefiniowanie celów. Dobre zdefiniowanie celów, zadań oraz grupy docelowej pozwala na skuteczniejsze zaprojektowanie funkcjonalności i dostosowanie ich do potrzeb potencjalnych, głównych beneficjentów Redukcja zakładek i funkcjonalności. Wybór tylko takich, które bezpośrednio przekładają się na realizację zaplanowanych zadań, dążenie do prostoty Przejrzystość. Dążenie do rozwiązań umożliwiających łatwą i szybką orientację w jej strukturze i funkcjonalnościach Dostosowanie języka prezentacji do potrzeb i możliwości odbiorcy. Zarówno w wypadku materiałów filmowych, jak i tekstów należy dążyć do prostoty oraz do zachowania równowagi pomiędzy naukowością a potocznością, ogólnością a szczegółowością Lapidarność formy. Należy na nią zwrócić szczególną uwagę w związku z przyzwyczajeniem nauczycieli akademickich do długich form, takich jak 90 minut wykładu, bazowanie na scenariuszu, stosowanie montażu w przypadku materiałów filmowych Zachowanie jednorodności formalnej. Zachowanie konsekwencji w zakresie kompozycji (strony, videocastów, etc.) oraz opisów nagrań i innych treści strona 107/145 Prostota wyszukiwania. Możliwość stosowania wyszukiwania wielokryterialnego, łatwość dostępu pożądanych treści przez użytkowników Poprawna optymalizacja oraz współpraca z innymi portalami transferu i promocji nauki w celu zwiększenia dotarcia do odbiorców Dostosowanie do urządzeń mobilnych Możliwość współtworzenia zawartości przez użytkowników. Zamieszczenie wtyczek społecznościowych (w polskich warunkach najbardziej uzasadnione jest tworzenie stron na Facebooku oraz zamieszczanie nagrań na YouTube). Zadbanie o dużą „startową” liczbę fanów na Facebooku. Regularna aktualizacja wpisów Regularna aktualizacja zawartości portalu — przede wszystkim regularne komunikaty w aktualnościach, dodawanie ciekawych i aktualnych wątków na forum, nawiązania w zamieszczanych tekstach do tematyki kolejnych videocastów, etc. Trwałość rozwiązań. Dążenie do znalezienia metod administrowania portalem i aktualizowania jego zawartości również po zakończeniu projektu Na zakończenie warto również zatrzymać się przy kwestii tworzenia webcastów. Oprócz tego, że nieść one powinny ważne i interesujące treści, muszą się również charakteryzować staranną, przemyślaną formą. Poniżej — w oparciu o literaturę przedmiotu — przedstawione zostają najbardziej podstawowe zasady konstruowania filmowej wypowiedzi oraz zagadnienia związane z zapamiętywaniem przekazów, które mogą znaleźć zastosowanie w procesie tworzenia nagrań. strona 108/145 Konstrukcja dramaturgiczna wystąpień 96 Wychodzenie od problemu. Jak najszybsze zdefiniowanie problemu. Rozpoczynanie bez wstępów i przechodzenie od razu do sedna Maksymalna kondensacja. Redukcja wątków pobocznych, dążenie do zachowania samej esencji przekazu Ciekawe przykłady. Odwoływanie się do wyobraźni widza/słuchacza, np. przy pomocy znanych analogii, przykładów. Im bardziej znane, a przy tym zaskakujące/nieoczywiste tym lepiej Dramatyzowanie wypowiedzi/zwroty akcji. Oparcie narracji na opozycjach PROBLEM-ROZWIĄZANIE, TRUDNOŚĆ-PRZEZWYCIĘŻENIE, PRZESZKODA-POKONIANIE Domykanie wątków. Jeśli jakakolwiek TRUDNOŚĆ, PROBLEM, PRZESZKODA zostanie pokazana, to tylko po to, aby pokazać jak została pokonana. Jeśli nie udało się jej pokonać, to należy wyjaśnić do czego Różnorodność formalna prezentacji. Wykorzystanie krótkich fragmentów filmów (pojedyncze sceny), czytelnych diagramów i prostych animacji Podsumowanie w odniesieniu do problemu. Krótkie podsumowanie odnoszące się bezpośrednio do zarysowanego na początku problemu Ostateczna kondensacja. Po skończeniu całości jeszcze raz przyjrzenie się materiałowi pod kątem eliminacji niepotrzebnych elementów Zasady związane z zapamiętywaniem przekazu 97 Atmosfera relaksu i dobrego nastroju. Relaks i dobry nastrój wykładowcy udziela się słuchaczom, dzięki czemu łatwiej uzyskać mu stan sprzyjający przyswajaniu wiedzy Obrazowość wypowiedzi. Obrazowa narracja sprzyja przyswajaniu wiedzy 96 Por. m.in. Karpiński M., 1995, Niedoskonałe odbicie. O sztuce scenariusza filmowego, Filmowa Agencja Scenariuszowa Gozdek-Michaelis K., 1993, Supermożliwości Twojego Umysłu. Jak uczyć się trzy razy szybciej, COMES Agencja Marketingowo-Wydawnicza. 97 strona 109/145 Efekt początku i efekt końca. Informacje z początku wypowiedzi i z jej końca są najlepiej zapamiętywane, dlatego jedną długą wypowiedź warto podzielić na krótsze „podwypowiedzi” rozdzielone np. materiałem filmowym lub animacją Wykorzystanie skojarzeń. Konsekwentne odwoływanie się do wyobraźni widza/słuchacza, np. przy pomocy znanych mu analogii, przykładów, ze świata kultury masowej nie tylko na wstępnie. Fakty i słowa kojarzące się z innymi już znanymi są lepiej zapamiętywane Efekt wyróżniający. Ludzki mózg zapamiętuje lepiej to, co zaskakujące, dziwne, absurdalne, wyolbrzymione, odbiegające od normy, łamiące konwenanse, a przede wszystkim śmieszne Rysunek i kolor. Zarówno rysunek, jak i kolor wspomagają pracę prawej półkuli, dzięki czemu sprzyjają zapamiętywaniu towarzyszących im słów Przerwa. Materiał filmowy wykorzystywany jako ilustracja, analogia, etc. przez słuchacza jest odbierany jako przerwa, a ta z kolei sprzyja efektywności odbioru kolejnej części wypowiedzi Powrót. Powrót w podsumowaniu na końcu do wypowiedzi pomoże w zapamiętaniu jej istoty, jak również będzie stanowił przypomnienie kontekstu całej narracji strona 110/145 Zakończenie Transfer wiedzy z nauki do gospodarki to obszar rozwijany przez najbardziej zaawansowane pod względem ekonomicznym państwa. Wiodące tendencje we współczesnej ekonomii i polityce, jak również przemiany w szkolnictwie wyższym, przyczyniają się do wzrostu znaczenia współpracy pomiędzy środowiskami akademickimi i biznesowymi. W Polsce procesy związane z transferem wiedzy i wzrostem innowacyjności pozostają niezbyt zaawansowane, choć sytuacja zmienia się na korzyść, w związku z realizacją licznych projektów i programów rozwojowych. Zjawisko przepływu wiedzy ze świata nauki do biznesu związane jest wciąż z licznymi barierami, które m.in. są wynikiem wywodzących się z przeszłości ograniczeń prawno-ekonomicznych, organizacyjnych i świadomościowych. Ich przełamywanie to proces stopniowy, który wiąże się z dostosowywaniem zapisów prawnych do nowych wyzwań i uwarunkowań, z otwieraniem się struktur uniwersyteckich na współpracę z otoczeniem zewnętrznym, z wypracowywaniem skutecznych modeli i dobrych praktyk, wreszcie z przemianami świadomościowymi zarówno wśród naukowców, jak i ludzi biznesu. W tym procesie istotną rolę pełnią narzędzia IT, dzięki którym oba środowiska mogą wchodzić we wzajemny kontakt, komunikować potrzeby i oczekiwania, przedstawiać i zapoznawać strona 111/145 się z ofertą, czerpać inspiracje, czy pozyskiwać istotne informacje o ewentualnych partnerach, wreszcie przełamywać wynikający ze stereotypów wzajemny dystans. Przegląd trendów obowiązujących w projektowaniu współczesnych rozwiązań IT wskazuje na następujące istotne kierunki rozwoju: Skrótowość przekazu — związana z systematycznym wzrostem zawartości Internetu i co oczywiste, z kurczeniem się czasu poświęcanego na zapoznawanie się z konkretnymi treściami. Jak wskazują wyniki badań ruchów gałek ocznych użytkowników Sieci 98, zanim podejmą oni decyzję o uważniejszym zapoznaniu się z konkretnym tekstem, najpierw omiatają stronę wzrokiem w poziomie, w górnej części ekranu, a następnie wykonują podobny ruch w niższej jego partii (ta odległość może się różnić w zależności od wyglądu strony i indywidualnych preferencji). Kolejny powtarzalny ruch gałek ocznych prowadzi z góry do dołu, wzdłuż lewego marginesu. W ten sposób tworzy się wzór przybliżony do kształtu litery F (rzadziej E lub L). To odkrycie jednocześnie sugeruje rozwiązania w zakresie układu graficznego strony, który powinien być na tyle przejrzysty, by pozwolić użytkownikowi, nawet przy pobieżnym „skanowaniu” zawartości, wyłuskać interesujące treści. Dostosowanie do urządzeń mobilnych — badacze Internetu zgodnie twierdzą, że sektor technologii mobilnych będzie się systematycznie rozwijał, kształtując nowe nawyki i przeorganizowując sposób korzystania z Sieci. Współcześni użytkownicy Internetu coraz rzadziej doświadczają stanu bezczynności, zapełniając najdrobniejsze chwile aktywnościami online 99. Uwolnienie się spod dyktatu miejsca i czasu daje możliwość nieograniczonego dostępu do zawartości Internetu, jednocześnie jednak stawia wyzwania 98 Wg słynnych badań Jakoba Nielsena, por. Nielsen Norman Group, http://www.nngroup.com/ Por. Harrison D., 2011, Digital Trends Forecast 2012, ESOMAR — w opracowaniu opisywane zjawisko zostało nazwane “inteligentną nudą”. 99 strona 112/145 Zwrot społecznościowy — wzrost sektora mediów społecznościowych inspiruje projektantów IT nie tylko do zamieszczania wtyczek społecznościowych, ale do odwzorowywania struktury tych serwisów w ramach tworzonych portali. Poszukuje się rozwiązań, które pozwalałyby na wyszukiwanie osób o podobnych zainteresowaniach i celach, na zapraszanie własnych znajomych do konkretnej społeczności i na tworzenie rozległych sieci współpracy pomiędzy użytkownikami. Zjawiskiem, które również ściśle odnosi się do mediów społecznościowych, jest rozwiązywanie problemów i tworzenie baz dobrych praktyk w oparciu o tzw. „mądrość tłumu” (crowdsourcing) Wyszukiwanie — w związku z zachowaniami użytkowników w Sieci, współcześnie kładzie się duży nacisk na skuteczne wyszukiwanie interesujących treści w obrębie portali dzięki słowom-kluczom wpisywanym przez użytkownika do wyszukiwarki. Z tą kwestią wiąże się też pośrednio optymalizacja, która powinna umożliwiać skuteczne odnalezienie portalu poprzez internetową wyszukiwarkę (np. Google, Yahoo, Live Search etc.) Personalizacja — nowoczesne rozwiązania IT powinny dawać użytkownikowi możliwość dostosowywania wyglądu, wybranych funkcjonalności oraz sposobu prezentowania siebie (w przypadku portali o charakterze społecznościowym) do własnych celów, potrzeb i upodobań. Coraz większą popularność współcześnie zyskuje zaawansowana forma personalizacji. Polega ona na przebiegającym w czasie rzeczywistym, automatycznym „dopasowywaniu się” portalu do działań konkretnego użytkownika (tak przebiega m.in. spersonalizowane wyszukiwanie, które dostosowuje się do potrzeb danej osoby). strona 113/145 Jednym z najpoważniejszych wyzwań dla twórców portali poświęconych upowszechnianiu i transferowi wiedzy jest precyzyjne określenie celu przedsięwzięcia, środków jego realizacji i grupy, do której jest ono adresowane. Istnieją dwa podstawowe rozwiązania w kwestii tematyki: tzw. „portale wertykalne” poświęcone są eksplorowanemu dogłębnie i na różne sposoby, jednemu zagadnieniu lub dziedzinie, „portale horyzontalne” dotyczą wielu zagadnień, które prezentowane w sposób bardziej powierzchowny. Porównanie zachodnich i polskich portali tego typu wskazuje, że te ostatnie — choć w założeniu są poświęcone jednej dziedzinie, transferowi wiedzy — przybierają czasami skrajnie horyzontalną formę. Bywają przeładowane treściami i funkcjonalnościami, jakby projektantom brakowało zdecydowania w zakresie wyboru podstawowych zadań. Można przyjąć, że każdy portal funkcjonuje w konkretnym otoczeniu IT tworzonym przez podobne narzędzia. Można je wykorzystywać jako środki wzajemnego wsparcia, poprzez tworzenie partnerskich sieci. Dla portalu Video4Edu — przynajmniej w początkowej fazie jego rozwoju — najbliższe otoczenie IT tworzą strony: Centrum Innowacji i Akcelerator Technologii Fundacja UŁ (CIAT) Centrum Transferu Technologii UŁ (CTT), Programu „Uniwersytet Łódzki dla Pracodawców” Uniwersytetu Łódzkiego (oraz oficjalne strony w serwisach Facebook i Google+) Wszystkie one mają głównie informacyjny charakter, podstawową ich funkcją jest komunikowanie własnej oferty, rozpowszechnianie informacji o profilu działalności oraz o planach i dokonaniach każdej z instytucji/programu. Dodatkowo na www.pracodawcy.uni.lodz.pl znaleźć strona 114/145 można bazę danych o tematach prac zleconych przez firmy partnerskie. Zdecydowanie natomiast brakuje medium mniej formalnego, które promowałoby Uniwersytet w otoczeniu zewnętrznym poprzez nowoczesną — zarówno w formie, jak i w treści — prezentację potencjału jego pracowników oraz interesujących studiów przypadków udanej współpracy. Medium takie funkcjonować powinno w symbiozie z wyżej wymienionymi uniwersyteckimi stronami (wymiana banerów, linków, ogłoszeń w aktualnościach etc.). Równie istotne dla powodzenia projektu jest zadbanie o jakość zamieszczanych webcastów i artykułów, które — oprócz tego, że niosą treści o popularno-naukowym charakterze — muszą zachowywać atrakcyjną formę. Analiza polskich doświadczeń w tym zakresie znów pokazuje, że do podstawowych błędów należy: mnożenie mało znaczących wątków, zbyt długie i niejasne wstępy, unikanie języka korzyści, brak puent i niedostateczne dopasowanie formy przekazu do potrzeb odbiorcy. Realizacja przedsięwzięcia wymaga również zaangażowania społeczności akademickiej, o które nie jest łatwo, z uwagi na bariery, takie jak obciążenie podstawowymi obowiązkami, niedocenianie korzyści płynących ze współpracy z biznesem, brak wyraźnego związku pomiędzy modelem kariery a działalnością skierowaną na zewnątrz, czy rezerwa wobec podejmowania nietypowych aktywności. Trudności takie ze szczególną mocą mogą objawić się na początkowych etapach projektu. Istotnym jest, aby przez istniejące obecnie na Uniwersytecie struktury/instytucje odnaleźć beneficjentów licznych programów i szkoleń w dziedzinie transferu wiedzy i akademickiej przedsiębiorczości, których część może być skłonna do podjęcia współpracy z portalem albo do wskazania innych osób gotowych na tego rodzaju wyzwania. strona 115/145 Bibliografia 1. A new perspective on the European Paradox 2. http://mgt.gatech.edu/directory/faculty/conti/pubs/N_1.pdf. 3. Bliźniuk G. ,Nowak J. S. (red.), 2005, Społeczeństwo informacyjne, Polskie Towarzystwo Informatyczne. 4. Castells M., 2011, Społeczeństwo Sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN. 5. Chakrabarti A. K., Changing Roles of Universities in Developing Enterpreneurial Regions: The case of Finland and the US 6. http://web.mit.edu/ipc/publications/pdf/03-003.pdf. 7. Commission recommendation on the management of intellectual property in knowledge transfer activities, 2008, Brussels, http://ec.europa.eu/invest-inresearch/pdf/ip_recommendation_en.pdf. 8. Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Improving knowledge transfer between research institutions and industry across Europe: embracing open innovation, 2007, Brussels, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0182:FIN:en:PDF 9. Duch W., Sztuczna inteligencja. Systemy ekspertowe — przykłady, Katedra Informatyki Stosowanej UMK, www.is.umk.pl/~duch/Wyklady/AI/AI08-2.ppt. 10. Fabrizio K. R., The Use of University Research in Firm Innovation, 11. http://openinnovation.berkeley.edu/ranp_chapters/07.pdf. 12. Fazlagić J. A., 2008, Charakterystyka pokolenia Y, e-mentor 3(25). 13. Firma 2.0. Debata redakcyjna, “Harvard Business Review. Polska”, (10) 2011. 14. Gabryś A.(red.), 2008, Najlepsze praktyki w zakresie współpracy ośrodków naukowych i biznesu przy wykorzystaniu środków z UE, Fundacja Aurea Mediocritas. strona 116/145 15/84 15. Gourlay S. za: Irick M. L., 2007, Managing Tacit Knowledge in Organizations, “Journal of Knowledge Management Practice”, Vol. 8, No. 3, September 2007, http://www.tlainc.com/articl139.htm. 16. Gozdek-Michaelis K., 1993, Supermożliwości twojego umysłu. Jak uczyć się trzy razy szybciej, COMES Agencja Marketingowo-Wydawnicza 17. Grzyb U., Centra transferu technologii jako czynnik gospodarki opartej na wiedzy, http://www.p-e.up.krakow.pl/pdf/pe4/grzyb4.pdf. 18. Guliński J., et. al. (red.), 2005, Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka — światowe doświadczenia, PARP. 19. Habel J., Systemy ekspertowe i ich zastosowania, http://m6.mech.pk.edu.pl/~habel/dydaktyka/APP/se.pdf. 20. Harrison D., 2011, Digital Trends Forecast 2012, ESOMAR. 21. Hazemi R. et al., Groupware tools in asynchronous collaboration in academic sector, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.55.9790. 22. Jasiński A. H., Ludwicki D. (red.), 2006, Metodyka transformacji wyników badań naukowych do zastosowań praktycznych, Studia i materiały — Wydział Zarządzania UW, http://www.sim.wz.uw.edu.pl/issue5/02.pdf 23. Jasiński A., 1992, Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, Wydawnictwo Książka i Wiedza. 24. Karpiński M., 1995, Niedoskonałe odbicie. O sztuce scenariusza filmowego, Filmowa Agencja Scenariuszowa 25. Kwiatkowski S., 2002, Przedsiębiorczość intelektualna, Wydawnictwo Naukowe PWN. 26. Leśniewski Ł., 2010, Sektor badawczo-rozwojowy w Polsce, PAIZ. 27. Maczuga P., Webinary w praktyce — jak to ugryźć? http://www.sklepwiedzy.pl/webcasty/type:0 strona 117/145 15/84 28. Marciszewski W., 1981, Metody analizy tekstu naukowego, Wydawnictwo Naukowe PWN. 29. Masinter L., 1995, Document management, Digital Librarys and the Web 30. http://larry.masinter.net/docweblib.html. 31. Matusiak K. B. et al. (red.), 2010, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy — siły motoryczne i bariery, PARP. 32. Matusiak K. B., 2010, Centra transferu technologii, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP. 33. Matusiak K. B., 2010, Inkubatory Technologiczne [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP. 34. Matusiak K. B., 2010, Parki technologiczne, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP. 35. Matusiak K. B., 2010, Uwarunkowania rozwoju infrastruktury wsparcia w Polsce [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Matusiak K. B (red.), PARP. 36. McAfee A., 2006, Enterprise 2.0: The Dawn of Emergent Collaboration, „Sloan Management Review”, (4)2006. 37. Mierzejewska B., Zarządzanie wiedzą unplugged, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/5/id/59. 38. Mitasiunas J., Innovation and Technology Transfer, Baltic Organisation and Network of Innovation Transfer Association, http://www.bonitaproject.eu/cms_uploads/files/a02innovationtech.pdf. 39. Orłowski K., 2012, Przyszłościowy e-learning, http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196.asp?soid=60BFA2D2013B427EA254E93FA41B0195. 40. Pomykalski A., 2001, Zarządzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN. strona 118/145 15/84 41. Repetowski R.,2008, Rola innowacji w funkcjonowaniu przedsiębiorstw przemysłowych, Warszawa-Kraków, „Prace Komisji Geografii Przemysłu” nr 10, s. 173-187. 42. Santarek K. (red.), 2008,Tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP. 43. Silverman D., 2007, Interpretacja danych jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN. 44. Stacharska-Targosz J., 2010, Transfer wiedzy i funduszy europejskich do sektorów gospodarki krajów U.E., Wydawnictwo WSB. 45. Strojny M., 2006, Portale korporacyjne a zarządzanie wiedzą. Raport z badań, „E-mentor" nr 1(14). 46. Succeeding in the Changing World. Business Leaders Agenda, 2012, KPMG http://www.kpmg.com/PL/pl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/KPMGSucceeding-in-a-changing-world.pdf. 47. Szarucki M., 2011, Charakterystyka uproszczonego modelu procesu innowacyjnego, „Nauka i Gospodarka”, http://www.naukaigospodarka.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=512% 3Acharakterystyka-uproszczonego-modelu-procesuinnowacyjnego&catid=39%3Aartykuly&Itemid=108&lang=pl. 48. Szarucki M., 2010, Znaczenie wybranych narzędzi IT w zarządzaniu wiedzą, „Nauka i Gospodarka” http://www.naukaigospodarka.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=231%3Azna czenie-wybranych-narzdzi-it-w-zarzdzaniu-wiedz&catid=39%3Aartykuly&Itemid=108& lang=pl. 49. Szarucki M., 2011, Istota transferu wiedzy i technologii z nauki do przemysłu, „Nauka i Gospodarka” http://www.naukaigospodarka.pl/index.php?option=com_content&view =article&id=483%3Aistota-transferu-wiedzy-i-technologii-z-nauki-do-przemysu&catid=39%3 Aartykuly&Itemid=108&lang=pl. strona 119/145 15/84 50. The knowledge-based economies, 1996, OECD. 51. Thomson C. et al., 2009, How to Webcast — new media use in the efficient learning processes, http://www.webcasttolearn.com. 52. Trzmielak D., Zasiadły K., 2005, Doświadczenia amerykańskie [w:] Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka — światowe doświadczenia, Guliński J., Zasiadły K. (red.), PARP. 53. Ustawa z dn. 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, DzU z 2002 r., Nr 41, poz. 363, nr 141, art. 2,p. 15, poz. 1177 oraz DzU z 2003 r., Nr 159, poz. 1537. 54. Wach D., 2006, Narzędzia informatyczne w zarządzaniu wiedzą, Zeszyty Naukowe Świętorzkrzyskiego Centrum Edukacji na Odległość, http://www.sceno.edu.pl/konferencja/5_16.pdf. 55. Wasilewski J., et. al. (red.), 2011, Instrukcja obsługi tekstów. Metody retoryki Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 56. Włodarczyk M., (red.), 2010,Transfer wiedzy w praktyce. Rozwiązania w Finlandii i Polsce, Wyd. Uczelniane WSGwB. 57. Wójtowicz R., 2008, Zaawansowana praca grupowa z dokumentami elektronicznymi dla nowoczesnych menadżerów, http://dyfuzjawiedzy.ae.wroc.pl/index.php/Zaawansowana_praca_grupowa_z_dokument ami_elektronicznymi_dla_nowoczesnych_menad%C5%BCer%C3%B3w.ank Światowy, http://go.worldbank.org/SDDP3I1T40learningtrends.pl/raporty/raport_elearningtrends_ strona 120/145 15/84 Strony internetowe — dostęp potwierdzony dn. 22 maja 2012 roku 1. http://gin.cloud9network.com/index.aspx 2. http://helpdesk.princeton.edu/kb/display.plx?id=9905 3._http://static.googleusercontent.com/external_content/untrusted_dlcp/www.google.com /en//webmasters/docs/search-engine-optimization-starter-guide-pl.pdf 4. http://webcast.challengeyoursoul.com/index.php?entryId=414&categoryId=30 5. http://www.apeiron-synthesis.com 6. http://www.autm.net 7. http://www.ciat.uni.lodz.pl 8. http://www.cptech.org/ip/health/bd 9. http://www.ctt.p.lodz.pl 10. http://www.eitplus.pl 11. http://www.e-learningtrends.pl/raporty/raport_elearningtrends_ii,p1840623467 12._http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/gospodarka/gospodarka/projekty/infrastruktura/rptw 13. http://www.nngroup.com 14. http://www.p.lodz.pl/dtt,link96,dzial_transferu_technologii_index.htm 15. http://www.pracodawcy.uni.lodz.pl 16. http://www.protoneurope.org 17. http://www.spintv.pl 18. http://www.ted.com 19. http://www.ted.com/talks/kevin_allocca_why_videos_go_viral.html 20. http://www.ted.com/themes/ted_in_3_minutes.html 21. www.ctt.uni.lodz.pl 22. www.parp.gov.pl 23. www.pi.gov.pl 24. www.pitwin.edu.pl 25. www.sklepwiedzy.p strona 121/145 15/84 Spis tabel i ilustracji Rys. I.1. Schemat cyrkulacji wiedzy. Opracowanie własne........................................16 Rys. I.2. Przepływ kompetencji w procesie kształcenia akademickiego Źródło: opracowanie własne................................................................27 Tab. II.1. Fazy rozwoju koncepcji innowacji Źródło: opracowanie własne w oparciu o: Mitasiunas J.; Pomykalski A.............................33 Rys. II. 2. Model tłoczenia, Źródło: Santarek K......................................................... 34 Rys. II.3.. Model ssania, Źródło: Santarek K............................................................. 35 Rys. II. 4. Model sprzężeniowy, Źródło: Santarek K.....................................................36 Rys. II.5. Model BONITA, Źródło: opracowanie własne na podstawie Mitasiunas J................. 36 Rys. II.6. Parki technologiczne i inkubatory technologiczne w województwie łódzkim, Źródło: opracowanie własne............................................................................. 41 Rys. II. 7. Większe inkubatory przedsiębiorczości i akademickie preinkubatory w woj. łódzkim Źródło: opracowanie własne............................................................................ 44 Rys. II. 8. Liczba polskich CTT w latach 2005-2010 Źródło: Matusiak K.B........................47 Rys. II. 9. Centra Transferu Technologii w woj. łódzkim. Źródło: opracowanie własne.............................................................................48 Rys. III. 1.Typy portali transferu wiedzy Źródło: opracowanie własne............................55 Rys. IV.1. Logo projektu PITWIN Źródło: http://www.pitwin.edu.pl/....................................................................69 Tab. IV.2. Przykładowy komunikat w aktualnościach Źródło:http://www.pitwin.edu.pl/.....................................................................71 Rys. IV.3. Poglądowa struktura strony Global Innovation Network Źródło: opracowanie własne na podstawi http://gin.cloud9network.com...................... 78 strona 122/145 15/84 Rys. IV.4. Zasada generowania sieci potencjalnych znajomych, Źródło: opracowanie własne na podstawie http://gin.cloud9network.com....................... 80 Tab. V.1. Transkrypcja fragmentu programu Spin.TV. Źródło: opracowanie własne w oparciu o http://www.spintv.pl/pl/............................... 87 Tab. V.2. Objaśnienie celu prezentacji Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/ ............................96 Tab. V.3. Wyjaśnienie kluczowych pojęć Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/ ........................... 97 Tab. V.4. Omówienie kluczowej zasady Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/..........................98 Tab. V.5. Odniesienie badań do codziennych doświadczeń Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/ .........................99 Tab. V.6. Wskazanie analogii Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/.........................102 Tab. V.7. Wystrzał „strzelby Czechowa” Źródło: Opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/ ........................105 Tab. A. 1. Ranking nagrań wg liczby wejść — SPIN TV Źródło: opracowanie własne w oparciu o http://www.spintv.pl.................................124 Tab. A. 2. Wykaz prezentacji TED.talks włączonych do korpusu badawczego Źródło: opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/quick-list..............128 Tab. A. 3. Transkrypcja prezentacji V. Kumara, Robots that fly and cooperate Źródło: http://www.ted.com/talks/ …...............................................................131 Tab. A. 4. Transkrypcja prezentacji P. Zimbardo, The psychology of time Źródło: http://www.ted.com/talks/..................................................................138 Tab. A. 5.Transkrypcja prezentacji J. Green, Are we filtering the wrong microbes? (Ted.com) Źródło: http://www.ted.com/talks/..................................................................143 strona 123/145 15/84 Aneks Tab. A. 1. Ranking nagrań wg liczby wejść — SPIN TV Tytuł odcinka Wejścia Data publikacji/ Czas trwania 1 Oferta instytucji otoczenia biznesu w Chełmie 9086 31.08.2011 00:19'49 Program poświęcony ofercie Chełmskiego Stowarzyszenia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego CIVIS w zakresie wspierania transferu wiedzy. 2 Energia odnawialna 3052 01.12.2011 00:14'58 Program poświęcony omówieniu innowacji dotyczących technologii alternatywnego pozyskiwania energii. 3 Innowacje w biznesie. Od pomysłu do realizacji 2029 24.06.2011 00: 17'42 Studyjna rozmowa na temat opłacalności współpracy nauki z biznesem, do której zaproszeni został przedstawiciel Politechniki Lubelskiej oraz właściciel prywatnej firmy produkującej innowacyjne maszyny PPH Krystian. 4 Współpraca nauki i biznesu cz. I 1748 20.05.2011 00:20'38 Współpraca zilustrowana jest działalnością Lubelskiego Parku Naukowo-Technologicznego, Laboratorium Badań Genetycznych oraz Centralnego Laboratorium agroekologicznego w Lublinie. 5 Innowacje w medycynie cz. I 1078 27.05.2011 00: 15'43 Prezentacja innowacyjnych badań medycznych i biotechnologicznych, prowadzonych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie i nakierowanych na zwalczanie i zapobieganie nowotworom. Audycja nagrana w studiu. 6 Jak połączyć życie rodzinne z zawodowym 1023 04.05.2011 00: 20'26 Program, w którym poszukuje się odpowiedzi na pytania o elastyczne zatrudnienie i metody godzenia życia zawodowego. Ekspertami są pracownicy Fundacji Homo Faber z Lublina. 7 Innowacyjne przedsiębiorstwa cz. I 1013 25.05.2011 00: 19'59 Prezentacja innowacyjnych aspektów działalności przedsiębiorstwa DT GAS SYSTEM w Lublinie. 8 Jak połączyć życie zawodowe i rodzinne cz. II 906 30.06.2011 00: 20'51 Prezentacja różnych aspektów i rozwiązań problemu łączenia życia zawodowego i rodzinnego. W odcinku m.in. sonda uliczna przeprowadzona w Lublinie oraz case study (firma O.K. Centrum języków obcych, mająca sukcesy na tym polu). strona 124/145 15/84 Tematyka Innowacje w motoryzacji 870 27.05.2011 00: 16'56 Rozmowa studyjna, w której biorą udział przedstawiciele Politechniki Lubelskiej oraz przedsiębiorstwa DT GAS, na temat wdrażania instalacji gazowych do samochodów. 10 Nowoczesne technologie a nauka 629 31.05.2011 00: 19'14 Goście z Politechniki Lubelskiej oraz Zakładu Obróbki Metali KOMECH prezentują wdrożenie innowacyjnego systemu do sterowania i zarządzania produkcją oraz przepływem materiałowym. 11 O innowacyjności w mleczarstwie 574 02.08.2011 00: 20'00 W programie zaprezentowane zostają korzyści wynikające z wdrażania nowych technologii usprawniających procesy produkcyjne w przemyśle mleczarskim — na przykładzie Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach. 12 Współpraca nauki i biznesu cz.II 503 31.05.2011 00: 21'00 Prezentacja współpracy naukowców i przedsiębiorców na przykładzie wspólnych działań Politechniki Lubelskiej i firmy KOMECH. 13 Bioinżynieria medyczna 473 31.08.2011 00: 18'03 Zaproszeni goście z Politechniki Lubelskiej rozmawiają o innowacyjnych badaniach w zakresie bioinżynierii medycznej. 14 Nowoczesne? Tak! Nowatorskie? Tak! INFO TV FM — Oglądaj reportaż 440 02.08.2011 00: 20'00 Program prezentujący nowatorskie rozwiązania w zakresie technologii telekomunikacyjnych na przykładzie Info TV FM — firmy wdrażającej technologię telewizji mobilnej 15 Innowacje w logistyce produkcji 385 03.08.2011 00: 18'07 W rozmowie reprezentanci Politechniki Lubelskiej oraz przedsiębiorstwa Best-Metal dyskutują o korzyściach, jakie firmy mogą odnieść wdrażając innowacje w zakresie logistyki produkcji. 16 Innowacyjne firmy w Białej Podlaskiej 366 31.08.2011 00: 21'01 Program prezentujący dwa innowacyjne przedsiębiorstwa w Białej Podlaskiej — PHU Rapid oraz VIKKING. 17 Skanowanie 3D 299 03.11.2011 00: 13'55 Rozmowa studyjna z inżynierami z Politechniki Lubelskiej na temat nowoczesnego prototypowania i skanowania 3D. 9 strona 125/145 15/84 18 Innowacje w biznesie — Claud Computing 290 31.08.2011 Rozmowa poświęcona outsourcingowi przestrzeni obliczeniowej komputerów z przedstawicielem Wydziału Zarządzania Politechniki Lubelskiej współpracującym z firmą KORWEX w zakresie Cloud Computingu. 19 Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości 277 03.10.2011 00: 14'25 Rozmowa z udziałem Dyrektora Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości przy UMSC oraz Prezesa firmy KL-Software o formach wspierania rozwój młodych, innowacyjnych firm. 20 Transfer wiedzy na przykładzie współpracy uczelni z biznesem 272 04.07.2011 00: 14'10 O formach i korzyściach płynących ze współpracy uczelni z biznesem w studiu rozmawiają przedstawiciele Politechniki Lubelskiej oraz firmy Hager Polo. 21 Pomysł na innowacje w motoryzacji 260 24.06.2011 00: 14'31 Rozmowa w studio na temat innowacyjnego systemu organizacji kompleksu motoryzacyjnego z udziałem przedstawicieli Politechniki Lubelskiej oraz firmy PHPU Fabel z Lublina 22 Instytucje otoczenia biznesu z zakresu wsparcia dla procesów transferu 252 30.06.2011 00: 30'03 Program prezentujący ofertę lubelskich instytucji otoczenia biznesu na przykładzie Lubelskiego Parku NaukowoTechnologicznego, Centrum Innowacji i Transferu Technologii LPNT, Centralnego Laboratorium Agroekologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie i Urzędu Marszałkowskiego. 23 Kariera czy rodzina? Praca czy dzieci? 242 31.08.2011 00: 20'32 Program o charakterze reportażu poświęcony promocji rozwiązań pomagających łączyć obowiązki zawodowe z życiem rodzinnym. 241 03.08.2011 00: 17'25 Prorektor do spraw nauki z Politechniki Lubelskiej opowiada o możliwości komercjalizacji nauki na przykładzie badań nad technologiami materiałowymi 24 Komercjalizacja badań — nowoczesne technologie materiałowe 25 Innowacje w genetyce 215 04.10.2011 00: 14'50 Rozmowa o innowacyjnych badaniach nad chorobami uwarunkowanymi genetycznie z gośćmi z Uniwersytetu Medycznego i z Laboratorium Badań Genetycznych 26 Instytucje otoczenia biznesu cz.II 196 08.07.2011 00: 20'38 Program prezentujący ofertę lubelskich instytucji otoczenia biznesu na przykładzie Lubelskiej Fundacji Biznesu i firmy Pulanna. strona 126/145 15/84 27 Projekty innowacyjne i wyniki badań naukowców 188 30.06.2011 00: 20'41 Program prezentujący wdrożenie wyników badań w obszarze odnawialnych źródeł energii w Tomaszowie Lubelskim. 28 Innowacje w genetyce 182 02.11.2011 00: 12'01 Rozmowa z udziałem przedstawiciela Uniwersytetu Medycznego w Lublinie poświęcona innowacyjnym badaniom nad profilowaniem ekspresji genów i diagnostyką hematologiczną. 29 Instytucje otoczenia biznesu w Zamościu 179 08.08.2011 00: 20'00 W programie zostaje zaprezentowana oferta instytucji otoczenia biznesu z zakresu wsparcia dla procesów transferu wiedzy na przykładzie UM, PWSZ w Zamościu oraz Specjalnej Podstrefy Ekonomicznej Zamość. 30 Instytucje otoczenia biznesu w Białej Podlaskiej 130 31.08.2011 00: 20'07 W reportażu zaprezentowana zostaje działalność instytucji wspierających rozwój przedsiębiorstw, które opierają się na wiedzy i dążą do innowacji. Źródło: opracowanie własne w oparciu o http://www.spintv.pl strona 127/145 15/84 Tab. A. 2. Wykaz prezentacji TED.talks włączonych do korpusu badawczego Rocznik Nazwisko autora i tytuł prezentacji 2006 Burt Rutan sees the future of space Edward Burtynsky: Manufactured landscapes Eve Ensler: Happiness in body and soul 2007 Carl Honore: In praise of slowness Charles Leadbeater: The era of open innovation Daniel Goleman on compassion E.O. Wilson calls for an Encyclopedia of Life Janine Benyus: The promise of biomimicry Murray Gell-Mann on beauty and truth in physics Thomas Barnett: Rethinking America's military strategy 2008 Steven Strogatz on sync Nick Sears demos the Orb John Francis walks the Earth Swami Dayananda Saraswati: The profound journey of compassion Paul MacCready on nature vs. humans Dean Ornish: Healing through diet Jonathan Drori on what we think we know Robert Lang: The math and magic of origami Steve Jurvetson on model rocketry Ben Dunlap: The life-long learner 2009 strona 128/145 15/84 Alex Tabarrok on how ideas trump crises Bill Gross on new energy Diane Benscoter on how cults rewire the brain Edward Burtynsky photographs the landscape of oil Elaine Morgan says we evolved from aquatic apes Jim Fallon: Exploring the mind of a killer Miru Kim's underground art Parag Khanna maps the future of countries Philip Zimbardo: The psychology of time Robert Full: Learning from the gecko's tail Rory Bremner's one-man world summit 2010 Clay Shirky: How cognitive surplus will change the world David Bismark: E-voting without fraud Dean Kamen: The emotion behind invention Dimitar Sasselov: How we found hundreds of potential Earth-like planet Gary Lauder's new traffic sign: Take Turns Jeremy Jackson: How we wrecked the ocean Maz Jobrani: Did you hear the one about the Iranian-American? Nalini Nadkarni: Life science in prison Nathan Myhrvold: Could this laser zap malaria? Nick Veasey: Exposing the invisible Ravin Agrawal: 10 young Indian artists to watch Shekhar Kapur: We are the stories we tell ourselves 2011 Anil Ananthaswamy: What it takes to do extreme astrophysics Antonio Damasio: The quest to understand consciousness Charles Limb: Your brain on improv Emiliano Salinas: A civil response to violence Eve Ensler: Suddenly, my body Eythor Bender demos human exoskeletons Jessica Green: Are we filtering the wrong microbes? Lisa Gansky: The future of business is the "mesh" Louie Schwartzberg: The hidden beauty of pollination Ralph Langner: Cracking Stuxnet, a 21st-century cyber weapon Reviving New York's rivers -- with oysters! Rory Stewart: Time to end the war in Afghanistan 2012 Drew Berry: Animations of unseeable biology Kevin Allocca: Why videos go viral Neil Burgess: How your brain tells you where you are Vijay Kumar: Robots that fly ... and cooperate Źródło: opracowanie własne w oparciu o http://www.ted.com/talks/quick-list strona 129/145 15/84 1 Tab. A. 3. Transkrypcja prezentacji V. Kumara, Robots that fly and cooperate 6 minut Dzień dobry. Dziś będę mówić o autonomicznych, latających piłkach plażowych. Nie. Oczywiście o takich robotach, jak ten tutaj. Chciałbym opowiedzieć wam o wyzwaniach w ich konstruowaniu i o niektórych niesamowitych możliwościach wykorzystania tej technologii. Te roboty nawiązują do bezzałogowych statków powietrznych. Jednak te, które tu widzicie, są duże. Ważą tysiące kilogramów i w żadnym razie nie są zwinne. Nie są nawet autonomiczne. Tak naprawdę wiele z nich jest sterowanych przez załogi, w skład których wchodzi wielu pilotów, operatorów czujników i koordynatorów misji. Jesteśmy zainteresowani rozwojem takich robotów — są jeszcze 2 inne zdjęcia — robotów, które możecie kupić w sklepie. To są helikoptery z 4 wirnikami, mają około metra długości i ważą kilka kilogramów. Ulepszamy je czujnikami i procesorami, mogą więc latać wewnątrz budynków bez GPS. Robot, którego mam w ręce jest jednym z nich i został stworzony przez 2 studentów, Alexa i Daniela. Waży nieco ponad 50 gramów. Waży nieco ponad 50 gramów. Zużywa około 15 W energii i jak widać, ma około 20 cm średnicy. Pozwólcie, że szybko pokażę wam, jak te roboty działają. strona 130/145 Ten robot ma 4 wirniki.Jeśli obracają się z tą samą prędkością, robot zawiśnie w powietrzu. Jeśli zwiększymy prędkość któregoś z wirników, robot leci w górę, przyspiesza. Jeśli byłby przechylony w poziomie, przyspieszyłby właśnie w tym kierunku. Przechył można wywołać na 2 sposoby. Na tym rysunku widać wirnik nr 4 obracający się szybciej i wirnik nr 2 obracający się wolniej. Wtedy robot zaczyna się obracać. Teraz w drugą stronę.Zwiększenie prędkości wirnika nr 3 i zmniejszenie prędkości wirnika nr 1 spowoduje przechylenie się robota do przodu. Wreszcie, obracając przeciwległe wirniki szybciej niż pozostałe dwa, spowodujemy, że robot obróci się w osi pionowej. Procesor pokładowy sprawdza jakie ruchy należy wykonać, łączy je i decyduje, jakie komendy wysłać do wirników 600 razy na sekundę. W taki sposób działają te roboty. Jedną z zalet takiej konstrukcji jest to, że zmniejszając skalę, roboty w naturalny sposób stają się zwinne. Tutaj R jest tzw. "długością charakterystyczną" robota. Dokładnie połową jego średnicy. Wiele parametrów fizycznych zmienia się, gdy zmniejszamy R. Najważniejszym jest inercja (moment bezwładności) lub opór ruchu. Okazuje się, że inercja, która decyduje o ruchu kątowym, równa się R do potęgi piątej. Więc im mniejsze R, tym gwałtowniej zmniejsza się inercja. W rezultacie, przyspieszenie kątowe oznaczone grecką literą α (alfa), wynosi ułamek 1 / R. Jest odwrotnie proporcjonalne do R. Im jest mniejsze, tym łatwiej skręcić. strona 131/145 Na filmach widać to najlepiej. U dołu po prawej stronie mamy robota wykonującego przewrót o 360 stopni w mniej niż pół sekundy. Wielokrotne przewroty zajmują trochę więcej czasu. Procesory pokładowe otrzymują dane od czujników przyspieszenia i żyroskopów i obliczają, jak już wspomniałem wcześniej, komendy 600 razy na sekundę by stabilizować robota. Po lewej widzimy Daniela rzucającego robota w powietrze. Widać tu, jak skuteczna jest kontrola nad lotem. Nieważne jak go rzucić, robot odzyskuje równowagę i wraca. Po co budować takie roboty?Takie roboty maja wiele zastosowań. Można je wysłać do budynków, takich jak ten, jako siły szybkiego reagowania w poszukiwaniu intruzów, mogą szukać wycieków biochemicznych, wycieków gazu. Można ich używać również w budownictwie. Tu widzimy roboty przenoszące belki, kolumny i montujące konstrukcje sześcienne. Opowiem o tym trochę więcej. Można je wykorzystać do transportu ładunków.Problem tych robotów to ich ładowność. Potrzeba wielu robotów by przenosić ładunki. To zdjęcie z przeprowadzonego przez nas ostatnio eksperymentu, może nie aż tak ostatnio, w Sendai krótko po trzęsieniu ziemi. Te roboty można wysyłać do zawalonych budynków w celu oceny uszkodzeń w katastrofach naturalnych, lub do radioaktywnych budynków w celu zmierzenia poziomu promieniowania. Głównym problemem, jaki roboty muszą rozwiązać, jeśli mają być autonomiczne, to zasadniczo odkrycie jak dostać się z punktu A do punktu B. Jest to nie lada wyzwanie,ponieważ dynamika tego robota jest dość skomplikowana. Funkcjonują dosłownie w 12-wymiarowej strona 132/145 przestrzeni. Używamy więc pewnej sztuczki. Bierzemy tę zakrzywioną 12-wymiarową przestrzeń i ją modyfikujemy w płaską przestrzeń 4-wymiarową. A ta przestrzeń 4-wymiarowa składa się z X, Y, Z i kąta odchylenia. Robot planuje coś, co nazywamy trajektorią minimalnych drgań. Jak pamiętamy z fizyki,mamy położenie, pochodną, prędkość, potem przyspieszenie, następnie zryw, a później drganie. Ten robot minimalizuje drganie. W rezultacie wykonuje płynny i pełen gracji ruch.Robi to unikając przeszkód. W tej płaskiej przestrzeni te trajektorie minimalnych drań są następnie zamieniane z powrotem na tę skomplikowaną przestrzeń 12-wymiarową, którą robot musi przetworzyć dla kontroli i działania. Przedstawię przykłady na to, jak wyglądają te trajektorie minimalnych drgań. Na pierwszym video zobaczycie robota zmierzającego z punktu A do punktu B, przez punkt pośredni. Robot może poruszać się po każdej krzywej trajektorii. To są trajektorie kołowe,gdzie robot osiąga przeciążenie wartości 2 G. U góry umieszczone są kamery wykrywające ruch, które informują robota o jego położeniu 100 razy na sekundę. Podają również robotowi położenie przeszkód, które mogą być ruchome. Tutaj Daniel podrzuca w powietrzu hula-hop, a robot oblicza jego położenie i próbuje obrać najlepszą drogę przez jego środek. Jako pracownicy akademiccy, zawsze jesteśmy szkoleni, by umieć przeskoczyć przez przeszkody w celu zebrania funduszy na badania, a teraz robią to za nas roboty. (Oklaski) strona 133/145 Roboty potrafią również zapamiętywać elementy trajektorii, których się uczą lub są im zaprogramowane. Tu widzimy robota wykonującego sekwencję ruchów, który nabiera pędu, potem zmienia pozycję lotu i odzyskuje równowagę. Musi to robić, ponieważ otwór w okienku jest niewiele większy od szerokości robota.Jak skoczek stojący na trampolinie,skaczący by nabrać pędu, który później wykonuje obroty, te 2,5 salta i z gracją odzyskuje równowagę, mniej więcej to robi ten robot.Robot wie jak łączyć odpowiednie elementy trajektorii, by wykonać te dość trudne zadania. Chciałbym teraz zmienić temat. Jedną z wad tych małych robotów jest ich rozmiar. Jak wspomniałem wcześniej, możemy potrzebować wielu robotów, by pokonać ograniczenia ich rozmiarów. Jedną z trudności jest to, jak skoordynować dużą liczbę robotów? Tu z pomocą przyszła natura. Pokażę wam film o pustynnych mrówkach Aphaenogaster, które w laboratorium prof. Stephena Pratta przenoszą przedmiot. To kawałek figi. Można użyć czegokolwiek pokrytego sokiem figowym, a mrówki zaniosą to do gniazda. Te mrówki nie mają głównego koordynatora. Wyczuwają się nawzajem. Nie zachodzi wyraźna komunikacja, ale wyczuwając siebie nawzajem i wyczuwając przedmiot ma miejsce ukryta koordynacja grupy. Chcielibyśmy, żeby nasze roboty miały taką koordynację. Robot otoczony innymi robotami,Robot otoczony innymi robotami, spójrzmy na roboty I oraz J, chcemy by roboty monitorowały odstęp pomiędzy sobą podczas lotu w formacji. Chcemy też mieć pewność,że te odstępy mieszczą się w określonych granicach. Roboty monitorują margines strona 134/145 błędu i obliczają komendy 100 razy na sekundę, które później przekazują do wirników 600 razy na sekundę. To również trzeba wykonać w bardziej decentralizujący sposób. Mając wiele robotów,nie mogą być centralnie sterowane na tyle szybko, by mogły wykonywać zadania.Dodatkowo roboty muszą opierać swe działania na informacjach lokalnych, na tym, co odbierają od sąsiednich robotów. Powinny również być "agnostycznie" nastawione do sąsiednich robotów. Nazywamy to "anonimowością". Pokażę Wam teraz nagranie Pokażę Wam teraz nagranie 20 małych robotów lecących w formacji. Monitorują położenie swoich sąsiadów. Utrzymują formację. Formacje mogą się zmieniać. Mogą być płaskie, lub trójwymiarowe. Jak widać,przechodzą z formacji trójwymiarowej do płaskiej i aby pokonać przeszkody, mogą dostosowywać formację w locie. Roboty mogą być bardzo blisko siebie. Jak widać podczas robionej przez nie ósemki, lecą od ciebie w odległości kilku centymetrów. Pomimo oddziaływań aerodynamicznych śmigieł, Pomimo oddziaływań aerodynamicznych śmigieł, mogą utrzymać stabilny lot. (Oklaski) Umiejąc latać w formacji, można wspólnie podnosić przedmioty. Siłę robota można zwiększyć nawet czterokrotnie, jeżeli będą współpracować z sąsiadami. Jedną z wad jest to, że powiększając skalę, czyli mając wiele robotów unoszących tę samą rzecz, znacznie zwiększamy inercję, tak więc płacimy określoną cenę; roboty nie są już tak zwinne. Zyskujemy jednak na ładowności. strona 135/145 Pokażę inne zastosowanie robotów, jesteśmy znów w naszym laboratorium. Autorem jest nasz absolwent Quentin Lindsey. Jego algorytm mówi robotom, jak samodzielnie zbudować sześcienne struktury z elementów kratownicy. Algorytm mówi robotowi, którą część podnieść, kiedy i gdzie ją umieścić. Na filmie, który przyspieszono ok. 14 razy, widzimy 3 różne struktury budowane przez te roboty. Wszystko wykonują samodzielnie, a Quentin musi jedynie dać im projekt konstrukcji, jaką mają stworzyć. Wszystkie eksperymenty, które do tej pory zobaczyliśmy, wszystkie te prezentacje, zostały wykonane przy pomocy systemów wykrywających ruch. A co się stanie, jeśli opuścimy laboratorium i wyjdziemy do prawdziwego świata? Co, jeśli nie mamy GPS? Ten robot wyposażony jest w kamerę i skaner laserowy. Używa tych czujników do stworzenia mapy otoczenia. Mapa ta składa się z elementów takich, jak drzwi, okna, ludzie, meble, robot następnie określa swoje położenie względem tych obiektów. Nie istnieje więc globalny system sterujący. System sterujący jest określany w oparciu o robota, na tym gdzie jest i na co patrzy. Nawiguje uwzględniając te dane. Pokażę wam film o algorytmach opracowanych przez Franka Shena i prof. Nathana Michaela, który przedstawia robota wlatującego po raz pierwszy do budynku i tworzącego w locie tę mapę. Robot określa cechy budynku. Tworzy mapę. Określa swoje położenie względem obiektów i oblicza swoją pozycję 100 razy na sekundę, pozwalając nam zastosować algorytmy sterujące, które omówiłem wcześniej. Ten robot jest zdalnie sterowany przez strona 136/145 Franka Shena i prof. Nathana Michaela, który przedstawia robota wlatującego po raz pierwszy do budynku i tworzącego w locie tę mapę. Robot określa cechy budynku. Tworzy mapę. Określa swoje położenie względem obiektów i oblicza swoją pozycję 100 razy na sekundę, pozwalając nam zastosować algorytmy sterujące, które omówiłem wcześniej. Ten robot jest zdalnie sterowany przez Franka, ale może również poruszać się samodzielnie. Powiedzmy, że miałbym go wysłać do budynku, a nie wiedziałbym jak ten budynek wygląda. Robot może stworzyć mapę Robot może stworzyć mapę i wrócić z danymi opisującymi budynek. Robot tu nie tylko rozwiązuje problem, jak dostać się z punktu A do punktu B, ale za każdym razem określa najlepsze położenie punktu B. Wie gdzie ma się udać, by odnaleźć miejsca, o których ma najmniej danych. W ten sposób uzupełnia mapę. Pokażę ostatnie zastosowanie tej technologii, Pokażę ostatnie zastosowanie tej technologii, a jest ich wiele. Jestem profesorem zafascynowanym edukacją. Takie roboty mogą naprawdę zmienić obraz szkolnictwa. Jesteśmy jednak w Południowej Kalifornii, niedaleko Los Angeles, więc muszę zakończyć czymś związanym z rozrywką. Zakończę teledyskiem.Chciałbym przedstawić Alexa i Daniela, którzy stworzyli to nagranie. (Oklaski) Zanim je puszczę, chcę powiedzieć, że stworzyli je w ciągu ostatnich 3 dni, po telefonie od Chrisa. Roboty z filmu są całkowicie samodzielne. Zobaczycie 9 robotów grających na 6 różnych instrumentach. Oczywiście wszystko specjalnie dla TED 2012. Obejrzyjmy. (Muzyka) (Oklaski) Źródło: http://www.ted.com/talks/lang/pl/vijay_kumar_robots_that_fly_and_cooperate.html strona 137/145 Tab. A. 4. Transkrypcja prezentacji P. Zimbardo, The psychology of time (Ted.com) 6 min. 31 sek. Chciałbym podzielić się z wami niektórymi pomysłami na temat ukrytej mocy czasu, w bardzo krótkim czasie. Wideo: W porządku, proszę uruchomić zegar. za 30 sekund w studio. Proszę zachować ciszę. Zająć miejsca. "It's about time". Sekwencja końcowa. Ujęcie pierwsze. Studio za piętnaście sekund. dziesięć, dziewięć, osiem, siedem, sześć, pięć, cztery, trzy, dwa ... Philip Zimbardo: Posłuchajmy rozmowy o regułach w kuszeniu Adama. No dalej Adamie, nie bądź mięczakiem. Ugryź. Ja ugryzłam. Jeden gryz Adamie. Nie zostawiaj Ewy samej. No nie wiem. Nie chcę wpaść w tarapaty. Dobra. Jeden gryz. Co jest do diabła? (Śmiech) Życie to pokusa. Chodzi o uleganie, wytrwałość, tak, nie, teraz, później, impulsywność, refleksyjność, życie chwilą i planowanie. Domniemane zalety padają ofiarą chwilowej pasji. Spośród nastoletnich dziewczyn, które deklarowały seksualną abstynencję i dziewictwo do ślubu -- dziękuję ci George'u Bush -- większość, 60 procent, uległa pokusie w ciągu jednego roku. I większość z nich zrobiła to bez użycia antykoncepcji. To tyle o przyrzeczeniach. Teraz poddajmy próbie czterolatki dając im pokusę. Mogą mieć jedną słodką piankę teraz, ale jeśli zaczekają do powrotu eksperymentatora, mogą mieć dwie. Oczywiście opłaca się strona 138/145 czekać, jeśli lubicie pianki. Okazuje się, że 2/3 dzieci ulega pokusie. Nie są w stanie czekać. Pozostałe, oczywiście, czekają. Opierają się pokusie. Odkładają teraz na później. Walter Mischel, mój kolega z uniwersytetu Stanforda, powrócił do tych badanych 14 lat później, aby spróbować ustalić czym różniły się tamte dzieci. Była ogromna różnica pomiędzy dziećmi, które wytrwały i tymi które uległy, w przeróżnych aspektach. Dzieci, które wytrwały, zdobyły 250 punktów więcej na teście SAT. To całe mnóstwo. To jak całkiem inny przedział punktów IQ. Nie wpadły w zbyt dużo problemów. Były lepszymi studentami. Były pewne siebie i zdeterminowane. A kluczowe dla mnie dzisiaj, kluczowe dla was, jest to, że były zorientowane na przyszłość zamiast na teraźniejszość. Czym jest perspektywa czasu? O tym właśnie zamierzam dzisiaj mówić. Perspektywa czasu to badanie w jaki sposób poszczególne osoby oraz my wszyscy, dzielimy strumień ludzkich doświadczeń na strefy czasu lub kategorie czasu. Robisz to automatycznie bez udziału świadomości. Kategorie różnią się pomiędzy kulturami, narodami, pomiędzy osobami, klasami społecznymi, pomiędzy poziomami wykształcenia. Problem w tym, że mogą zostać przeoczone. Ponieważ uczysz się nadużywać jednych i pomijać inne. Co jest przyczyną każdej decyzji jaką podejmujesz? Podejmujesz decyzję, która będzie punktem wyjścia dla zachowania. Dla części ludzi ważne jest tylko to co tu i teraz, co robią inni ludzie i co czujesz. Takich ludzi, podejmujących decyzje w ten sposób — będziemy nazywać "zorientowanymi na teraźniejszość", ponieważ ich uwaga skupiona jest na tym co teraz. strona 139/145 Dla innych teraźniejszość jest nieistotna. Zawsze pytają "Które z doświadczeń w przeszłości przypomina mi obecną sytuację?" Tak więc ich decyzje bazują na wspomnieniach przeszłości. Będziemy nazywać ich "zorientowanymi na przeszłość" ponieważ skupiają się na tym co było. Dla innych ważna nie jest ani przeszłość ani teraźniejszość, wyłącznie przyszłość. Ich uwaga skupiona jest zawsze na przewidywaniu konsekwencji. Analiza kosztów i zysków.Będziemy nazywać ich "zorientowanymi na przyszłość". Ich uwaga skupiona jest na tym co będzie. Zatem, paradoks czasu, jak będę Państwa przekonywał, paradoks perspektywy czasu, jest czymś co wpływa na każdą podejmowaną decyzję, czego jesteśmy kompletnie nieświadomi. Nieświadomi jesteśmy również stopnia orientacji na jednej z tych perspektyw czasu. Właściwie jest ich sześć. Istnieją dwa sposoby zorientowania na teraźniejszość. Są dwa sposoby zorientowania na przeszłość i dwa na przyszłość. Możesz być skupiony na pozytywne lub negatywne zdarzenia z przeszłości. Możesz być nastawiony na teraźniejszość hedonistyczną, dosłownie skupiasz się na radościach życia lub teraźniejszość fatalistyczną To nie ma znaczenia. Twoje życie jest pod kontrolą. Możesz być zorientowany na przyszłość stawiając sobie cele. Możesz również żyć przyszłością tanscendentną: dosłownie — życie zaczyna się po śmierci. Rozwój umysłowej elastyczności pozwalającej płynnie zmieniać perspektywę czasu w zależności od potrzeby chwili, — oto czego powinniśmy się nauczyć. strona 140/145 Zatem, bardzo krótko, jaki jest optymalny profil czasu? Wysoki na pozytywnej przeszłości. Umiarkowanie wysoki na przyszłości. Umiarkowany na hedonistycznej teraźniejszości, I zawsze niski na negatywnej przeszłości oraz fatalistycznej teraźniejszości. Zatem optymalny zestaw perspektyw to twoja pozytywna przeszłość — ona daje ci dobrą podstawę. Ona określa twoją rodzinę, twoją osobowość, ciebie. Przyszłość dodaje ci skrzydeł które niosą cię do nowych miejsc, wyzwań. Hedonistyczna teraźniejszość dodaje ci energii, która pozwala odkryć siebie, miejsca, ludzi, wrażliwość. Dominacja jednej z perspektyw czasu zawsze oznacza więcej wad niż zalet. Co przyszłość poświęca dla sukcesu? Poświęca czas dla rodziny. Poświęca czas dla przyjaciół. Poświęca czas na zabawę. Poświęca czas dla siebie. Poświęca czas na zainteresowania. Poświęca także czas na odpoczynek. A to wpływa na twoje zdrowie. Życie dla pracy, osiągnięć i władzy. Jestem przekonany że dotyczy to części uczestników TED. (Śmiech) To także dotyczy mnie. Dorastałem jako biedny dzieciak w getcie South Bronx, w sycylijskiej rodzinie. Wszyscy żyliśmy przeszłością i teraźniejszością. Teraz jestem osobą zorientowaną na przyszłość która pokonała trudności, poniosła koszty takiej zmiany dzięki nauczycielom którzy pomogli mi zaplanować moją przyszłość. Mówili, nie jedz tej pianki teraz, jak poczekasz trochę to dostaniesz dwie, robili to tak długo aż zrozumiałem istotę prawidłowego balansu. Dodałem do mojej perspektywy hedonistyczną teraźniejszość. Dodałem pozytywne myślenie o przeszłości. Tak więc w wieku 76 lat, jestem bardziej aktywny, bardziej wydajny i szczęśliwszy niż kiedykolwiek wcześniej. strona 141/145 Staramy się zastosować tę teorię do analizy wielu współczesnych problemów, zmniejszenia liczby dzieci rezygnujących z edukacji, zwalczania problemów uzależnień, poprawy zdrowia młodzieży, leczenia przewlekłego stresu u weteranów za pomocą metafor czasu — notujemy cudowne uleczenia — promowania ochrony środowiska ograniczania rehabilitacji w przypadkach, gdzie 50 procent rezygnuje sama z siebie, poprawy nastawienia do terrorystów, oraz modyfikacja konfliktów rodzinnych w zależności od stref czasowych. Chciałbym zakończyć następującym zdaniem, wiele życiowych problemów może być rozwiązanych poprzez zrozumienie tego, w jaki sposób my sami i inni traktują czas. I choć pomysł ten wydaje się taki prosty i oczywisty, niesie ze sobą bardzo znaczące konsekwencje. Dziękuję bardzo. (Oklaski) Źródło: http://www.ted.com/talks/lang/en/philip_zimbardo_prescribes_a_healthy_take_on_time.html strona 142/145 Tab. A. 5.Transkrypcja prezentacji J. Green, Are we filtering the wrong microbes? 5 min. 25 sek. Ludzie w krajach rozwiniętych spędzają przeszło 90% życia w pomieszczeniach, gdzie wdychają i stykają się z trylionami organizmów niewidocznych gołym okiem: mikroorganizmami. Budynki są skomplikowanymi ekosystemami będącymi ważnym źródłem mikroorganizmów, które są dla nas korzystne i niektórych, które nam szkodzą. Co wpływa na rodzaje i rozkład mikrobów w pomieszczeniach? Budynki są skolonizowane przez drobnoustroje unoszące się w powietrzu, które docierają tam przez okna i układy wentylacji mechanicznej. I są one wnoszone przez ludzi i inne stworzenia. Los mikrobów pomieszczeniu zależy od złożonych interakcji z ludźmi i stworzonym przez człowieka środowiskiem. I dziś, architekci i biolodzy współpracują by odkryć inteligentny projekt, który stworzy dla nas zdrowe budynki. Spędzamy dużą ilość czasu w budynkach, które stanowią bardzo ściśle regulowane środowiska, takie jak ten budynek tutaj — środowiska, które mają układy wentylacji mechanicznej, która obejmuje filtrowanie, podgrzewanie i klimatyzację powietrza.Wziąwszy pod uwagę ilość czasu, którą spędzamy w pomieszczeniach, ważne jest zrozumienie jak to wpływa na nasze zdrowie. W Centrum Biologii i Budowanego Środowiska przeprowadziliśmy badanie w szpitalu, gdzie pobieraliśmy próbki powietrza i uzyskiwaliśmy DNA z mikroorganizmów w powietrzu. Obserwowaliśmy trzy różne rodzaje pomieszczeń. Pokoje, które były wentylowane mechanicznie, które przedstawiają niebieskie punkty. strona 143/145 Pokoje, które były wentylowane naturalnie, gdzie szpital zezwolił nam na wyłączenie wentylacji mechanicznej w jednym skrzydle budynku i otwarcie okien, które nie były już sprawne, ale usprawniono je na potrzeby naszego badania. Pobieraliśmy także próbki powietrza z zewnątrz. Jeśli spojrzycie na oś X tego wykresu, zobaczycie, że to, czego chcemy najczęściej — czyli utrzymywanie otoczenia na zewnątrz — osiągnęliśmy za pomocą wentylacji mechanicznej. Więc jeśli spojrzycie na zielone punkty, przedstawiające powietrze na zewnątrz, zobaczycie, że jest tam duża różnorodność mikroorganizmów lub różnorodność typów mikrobów. Ale jeśli przyjrzycie się punktom niebieskim, które przedstawiają powietrze wentylowane mechanicznie, nie jest ono tak zróżnicowane. A mniejsza różnorodność nie koniecznie jest dobra dla naszego zdrowia. Jeśli spojrzycie na oś Y tego wykresy, zobaczycie, że w powietrzu wentylowanym mechanicznie jest większe prawdopodobieństwo napotkania potencjalnego patogenu lub zarazka niż podczas pobytu na zewnątrz. Więc by zrozumieć dlaczego tak się dzieje zebraliśmy nasze dane na wykresie. Jest on mapą statystyczną, która mówi coś o powiązaniach między grupami mikroorganizmów w różnych próbkach. Punkty, które są bliżej siebie przedstawiają grupy mikroorganizmów, które są bardziej do siebie podobne niż punkty, które są daleko od siebie. I pierwszą rzeczą, jaką możecie zobaczyć na tym wykresie jest to, że jeśli spojrzycie na niebieskie punkty, czyli powietrze wentylowane mechanicznie, to nie są one podzbiorem punktów zielonych, czyli powietrza na zewnątrz. strona 144/145 Odkryliśmy, że powietrze wentylowane mechanicznie wygląda jak ludzie. Zawiera mikroorganizmy, które powszechnie występują na naszej skórze i w naszych ustach, ślinie. A to dlatego, że stale zrzucamy z siebie mikroorganizmy. Więc to, co robicie właśnie teraz to dzielenie się mikroorganizmami. A kiedy jesteście na zewnątrz, ten typ powietrza zawiera mikroorganizmy, które powszechnie występują na liściach roślin i w kurzu. Dlaczego to ważne? Ma to znaczenie, ponieważ przemysł ochrony zdrowia jest drugim co do wielkości rodzajem przemysłu zużywającym energię w Stanach Zjednoczonych. Szpitale zużywają dwa i pół raza więcej ilości energii niż biurowce. I model, z którym pracujemy w szpitalach, a także wielu, wielu innych budynkach, opiera się na zatrzymywaniu powietrza z zewnątrz na zewnątrz. A ten model może niekoniecznie być najlepszy dla naszego zdrowia. I wziąwszy pod uwagę dużą ilość infekcji wewnątrzszpitalnych lub zakażeń nabytych w szpitalu, jest to wskazówka, że jest to dobry czas by ponownie rozważyć obecnie wdrażane praktyki. Więc tak jak tworzymy parki narodowe, gdzie promuje się rozwój pewnych gatunków, a hamuje innych, wypracowujemy kierunek myślenia o budynkach wykorzystując ramy ekosystemu, gdzie możemy wspierać rodzaje mikroorganizmów, które chcemy mieć w pomieszczeniach. Słyszałam jak ktoś powiedział, że jesteśmy tak zdrowi jak nasze bebechy. I z tego powodu wielu ludzi je jogurty zawierające probiotyki, by mieć zdrową florę bakteryjną jelit. I ostatecznie chcemy móc użyć tej koncepcji do promowania zdrowej grupy mikroorganizmów w pomieszczeniu. Dziękuję. (Oklaski) Źródło: http://www.ted.com/talks/jessica_green_are_we_filtering_the_wrong_microbes.html?quote=1026 strona 145/145
