Lekcja Temat: Polska odrodzona

Lekcja
Temat: Polska odrodzona - powtórzenie wiadomości.
1. I wojna światowa (1914 – 1918) - przyczyny wybuchu wojny.
a) Pośrednie:
 Powstanie dwóch rywalizujących ze sobą bloków państw - Trójprzymierze (Niemcy, Austro –
Węgry, Włochy) i Trójporozumienie (Wielka Brytania, Francja, Rosja);
 Rywalizacja mocarstw o kolonie (posiadłości pozaeuropejskie);
 Spory o wpływy w Europie (m. in. Półwysep Bałkański);
 Wzrost potęgi militarnej Niemiec.
b) Bezpośrednie:
 zamach w Sarajewie na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (następca tronu Austro Węgier)
2. Charakter działań wojennych.
a) Wojna pozycyjna – wrogie armie prowadziły działania w oparciu o umocnione fronty, przez wiele
miesięcy nie zmieniając swojego położenia.
b) Nowe środki prowadzenia walki:
 Działa dalekiego zasięgu;
 Karabiny maszynowe;
 Czołgi;
 Samoloty;
 Gazy bojowe;
 Okręty podwodne.
3. Polskie orientacje (plany działania) polityczne podczas wojny.
a) Józef Piłsudski (orientacja niepodległościowa):
 Walka zbrojna o niepodległość;
 Sojusz z Austro – Węgrami przeciwko Rosji;
 Stworzenie niepodległego państwa polskiego z zaboru rosyjskiego i austriackiego, w przyszłości
walka o pozostałe ziemie.
b) Roman Dmowski (orientacja federacyjna)
 Sojusz z Rosją przeciwko Niemcom;
 Stworzenie państwa polskiego z ziem wszystkich zaborów, ale związanego z Rosją na zasadzie
federacji.
4. Działalność Józefa Piłsudskiego.
a) Cele:
 Odzyskanie niepodległości na drodze zbrojnej;
 Wywołanie powstanie zbrojnego w zaborze rosyjskim.
b) Podjęte kroki:
 Utworzenie I Kompanii Kadrowej;
 5-6 sierpnia 1914 r. – wkroczenie I Kompanii Kadrowej na ziemie zaboru rosyjskiego w celu
wywołania powstania.
c) Skutek:
 Napływ ochotników w szeregi wojsk Piłsudskiego;
 Utworzenie trzech Brygad Legionów Polskich - ok. 20 tys. żołnierzy;
 Walka zbrojna Legionów z wojskami rosyjskimi (m.in. bitwa pod Kostiuchnówką)
5. Akt 5 listopada 1916 r. i jego znaczenie:
a) Wydany przez władców Austro – Węgier i Niemiec.
b) Cel: pozyskanie przychylności narodu polskiego i nowych żołnierzy do walki po stronie Trójprzymierza.
c) Treść: utworzenie niepodległego Królestwa Polskiego z ziem zaboru rosyjskiego.
d) Znaczenie i następstwa:
 Uznanie przez Anglię, Francję, USA i Rosję potrzeby odbudowy Polski
 przekreślenie traktatów rozbiorowych Polski.
6. Działalność Romana Dmowskiego.
7.
8.
9.
10.
a) Zabiegi dyplomatyczne:
 Liczne wystąpienia publiczne na arenie międzynarodowej
 Uzasadnianie prawa Polaków do niepodległości
 Utworzenie Komitetu Narodowego Polski (rodzaj rządu polskiego ma emigracji)
b) Skutek:
 uznanie przez mocarstwa zachodnie Komitetu Narodowego Polski za oficjalne polskie
przedstawicielstwo.
 Utworzenie we Francji polskiej armii – 1917 r. (Błękitna Armia, gen. Józef Haller)
Błękitna Armia gen. Hallera – działalność i znaczenie.
a) Polscy ochotnicy z USA i Kanady
b) Walka z po stronie Trójporozumienia (ententy) przeciwko Niemcom.
c) Błękitna Armia wyrażała dążenia niepodległościowe narodu polskiego i podkreślała udział Polaków w
zwycięstwie nad Niemcami w I wojnie światowej.
Traktat pokojowy w Wersalu i jego postanowienia w sprawie Niemiec.
a) Uznanie Niemiec za winne wybuchu wojny
b) Sankcje (kary) dla Niemiec:
 Utrata wszystkich kolonii i niektórych obszarów w Europie na rzecz Francji i Polski.
 Ograniczenie liczebności armii
 Wypłata odszkodowań wojennych,
Kształtowanie się władz odrodzonej Polski.
a) 11.11.1918 r. – przyznanie J. Piłsudskiemu władzy nad wojskiem, a z czasem funkcji Naczelnika Państwa
(władza wykonawcza) – ten dzień uznano za symboliczne odzyskanie niepodległości Polski
b) Utworzenie pierwszego rządu z Ignacym Paderewskim na czele (władza wykonawcza)
c) Wyłonienie w drodze wyborów pierwszego porozbiorowego sejmu (władza ustawodawcza).
Walka o granice II Rzeczpospolitej.
a) Zwycięska walka z Ukraińcami o Lwów (Orlęta Lwowskie)
b) Wielkopolska:
 Antyniemieckie powstanie wielkopolskie zakończone sukcesem, w wyniku którego cała
Wielkopolska decyzją mocarstw została włączona do Polski.
c) Pomorze Gdańskie:
 Gdańsk uzyskał status Wolnego Miasta pod kontrola międzynarodową (Liga Narodów)
 Pomorze Gdańskie włączono do Polski
d) Górny Śląsk:
 Trzy antyniemieckie powstania śląskie wyrażające dążenia większości mieszkańców Śląska do
włączenia tego regionu do Polski.
 W wyniku plebiscytu (głosowania mieszkańców spornego obszaru) mniejsza, ale bardziej
uprzemysłowiona część Górnego Śląska została włączona do Polski.
e) Warmia i Mazury:
 Plebiscyt wypadł niekorzystnie dla Polski – niemal cały sporny obszar przypadł Niemcom.
11. Rewolucja październikowa w Rosji – zbrojny przewrót polityczny, który doprowadził do obalenia władzy
carskiej i objęcia władzy przez bolszewików (komunistów) kierowanych przez Włodzimierza Lenina.
12. Rosja bolszewicka państwem totalitarnym.
 Istnienie tylko jednej partii politycznej.
 Pełna kontrola państwa nad gospodarka, życiem politycznym, kulturalnym i prywatnym.
 Surowe kary dla przeciwników władzy (więzienia, wyroki śmierci).
 Cenzura – ścisła kontrola wszelkiego rodzaju publikacji, ograniczanie wolności słowa, przekonań i
poglądów.
 Propaganda – tendencyjne i najczęściej niezgodne z prawdą publiczne prezentowanie treści
promujących system władzy, bądź potępiające jej przeciwników.
13. Wojna polsko – bolszewicka (1919 – 1921)
a) Przyczyny:
 Dążenie Rosji bolszewickiej do rozpowszechniania komunizmu w państwach Europy środkowej i
zachodniej oraz do opanowania dawnych terenów imperium carskiego.
 Dążenie J. Piłsudskiego do odsunięcie możliwie najdalej od granic Polski zagrożenia
komunistycznego i odtworzenia granicy polsko – rosyjskiej sprzed rozbiorów.
b) Przebieg:
 1920 r. – ofensywa wojaka polskiego i zajęcie Mińska oraz Kijowa.
 Kontrofensywa bolszewicka i zagrożenie Warszawy przez Armię Czerwona
 15 – 18.08.1920 r, - zwycięstwo Polaków w bitwie warszawskiej (Cud nad Wisłą) i wyparcie
Rosjan z Polski..
c) Skutki i znaczenie wojny:
 1921 r. – podpisanie pokoju w Rydze i ustalenie granicy polsko – radzieckiej.
 Zachowanie niepodległości Polski.
 Powstrzymanie rozwoju komunizmu.
14. Sytuacja wewnętrzna Polski po odzyskaniu niepodległości.
a) Zniszczenia wojenne – zrujnowanie miasta i wsie.
b) Brak przemysłu – ewakuacja przez zaborców sprzętu i załóg z ziem polskich
c) Trudności w komunikacji i transporcie – zniszczone linie kolejowe, drogi, mosty itp.
d) Wysoki stopień zubożenia ludności.
e) Brak administracji (urzędy) i wojska.
f) Niejednolite system prawny, miar i wag oraz waluta.
g) Zróżnicowany stopień rozwoju gospodarczego w poszczególnych częściach Polski.
15. Ustrój polityczny II Rzeczpospolitej – republika.
a) Konstytucja marcowa (1921.)
 Równość wszystkich wobec prawa ( w odróżnieniu od Rzeczpospolitej szlacheckiej, gdzie prawa
politycznie posiadała wyłącznie szlachta – ziemianie).
 Trójpodział władzy:
- sejm i senat (parlament) jako władza ustawodawcza.
- premier i rząd jako władza wykonawcza.
- niezawisłe sądy jako władza sądownicza.
 Prezydent wybierany przez parlament jako głowa państwa.
b) Konstytucja kwietniowa (1935.)
 Powiększenie zakresu władzy prezydenta
 Ograniczenie władzy parlamentu oraz swobód obywatelskich.
16. Przewrót majowy i jego znaczenie.
a) Przewrót majowy (1926.) – przejęcie władzy w Polsce przez Józefa Piłsudskiego i jego zwolenników na
drodze zamachu stanu (niezgodnego z prawem, siłowego obalenia aktualnej władzy)
b) Przyczyny i okoliczności:
 Niestabilność władzy państwowej, niepowodzenia w polityce zagranicznej.
c) Skutki i znaczenie:
 Objęcie władzy w Polsce przez obóz Józefa Piłsudskiego (tzw. sanacja – odnowienie).
 Zmiana ustroju państwa w myśl konstytucji kwietniowej, oznaczająca ograniczenie swobód
demokratycznych.
 Po śmieci Józefa Piłsudskiego w 1935 r. (pochowany na Wawelu) obóz sanacyjny sprawował
władzę, aż do wybuchu II wojny światowej (1939.)
17. Budowa portu w Gdyni.
a) Przyczyny:
 Brak portu morskiego i możliwości eksportowania towarów
 Zastój gospodarczy.
b) Skutki i znaczenie:
a) Powstanie portu handlowego i wojennego oraz stoczni
b) Budowa i rozwój nowoczesnego miasta Gdyni.
c) Nowe miejsca pracy
d) Uaktywnienie eksportu morskiego i rozwój gospodarczy kraju.
18. Centralny Okręg Przemysłowy (1936 – 1939).
a) Okoliczności cel i powstania COP – u.
 Podniesienie poziomu uprzemysłowienia i rozwój gospodarczy kraju
b) Lokalizacja:
 Centralna Polska – bezpieczna odległość od granic z Niemcami ZSRR (Kielecczyzna i
Rzeszowszczyzna).
 Wysoki stopień bezrobocia w tej części kraju i niski poziom rozwoju gospodarczego.
c) Znaczenie COP – u.
 Powstanie hut, elektrowni i zakładów produkujących dla sektora cywilnego i wojskowego.
 Podniesienie poziomu uprzemysłowienia kraju
 Spadek bezrobocia.
 Rozwój i powstanie nowych ośrodków miejskich w oparciu o przemysł.
 Zakłady Południowe (Huta Stalowa Wola) – jedna z największych inwestycji COP – u.
19. Eugeniusz Kwiatkowski – wicepremier i minister skarbu, handlu i przemysłu w II RP. Budowniczy Gdyni oraz
pomysłodawca i inicjator powstania COP – u. Jeden z najbardziej zasłużonych ludzi dla rozwoju
gospodarczego II Rzeczpospolitej.