6. Koncesjonowanie działalności gospodarczej

Fragment książki „Elementy Prawa Gospodarczego” – Ewa Nowacka
6. Koncesjonowanie działalności gospodarczej
6.1.Istota koncesji i rodzaje działalności koncesjonowanej
Problem koncesjonowania działalności gospodarczej ma podstawowe znaczenie
dla swobody jej wykonywania. Każda koncesja stanowi uciążliwy element
systemu gospodarczego, ograniczający konkurencję w objętych nią sektorach, co
prowadzi do podniesienia cen oraz może przyczynić się do obniżenia jakości
produktu lub usługi. Proces koncesjonowania niesie za sobą również niebezpieczeństwo pozostawienia w rękach administracji zbyt wielkiej sfery uznaniowości, wypaczającej reguły uczciwej konkurencji.
Istotą koncesji jest wyrażenie zgody na podjęcie działalności gospodarczej w
sferze objętej wyłącznością lub własnością państwa. Monopol państwowy w
czystej postaci praktycznie już dzisiaj nigdzie nie występuje, aczkolwiek utrzymywanie istnienia w pewnym zakresie sfery objętej koncesjonowaniem uzasadnione jest potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa lub obronności kraju oraz innym
ważnym interesem publicznym.
Zdaniem uczestników życia gospodarczego w polskim systemie gospodarczym
funkcjonowało zbyt wiele koncesji i zezwoleń, powodujących reglamentację
działalności gospodarczej, co uniemożliwiało jej dynamiczny rozwój.
Według danych z lipca 1997 r., obowiązywało uzyskiwanie zezwoleń na działalność gospodarczą w 33 obszarach, a uzyskanie koncesji w co najmniej 30
obszarach działalności gospodarczej. Ustawa o działalności gospodarczej w
art. 11 ust. l wymieniała 27 dziedzin, w których podjęcie działalności gospodarczej
wymagało koncesji. Reglamentacją objętych było wiele dziedzin, które wydają
się całkowicie przypadkowe lub zbędne. Jako przykład podać można objęcie
przez państwo swoim monopolem, a zatem i koncesją, przetwórstwa i obrotu
kamieniami szlachetnymi.
W trakcie prac nad ustawą (Prawo działalności gospodarczej) zweryfikowano
ilość dziedzin wymagających uzyskania koncesji. Rządowy projekt ustawy
przesłany do Sejmu przewidywał jedynie sześć obszarów wymagających koncesji.
Wynikiem prac w komisjach sejmowych było powiększenie tej listy do siedmiu
dziedzin. Ostatecznie wprowadzono osiem obszarów wymagających koncesji
(uwzględniono jedną z propozycji Senatu).
Lista dziedzin, w których wykonywanie działalności wymaga koncesji przedstawia się następująco:
• poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze
złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów
w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
•
wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
•
wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja oraz
obrót paliwami i energią,
 Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie
www.wszib.edu.pl
Fragment książki „Elementy Prawa Gospodarczego” – Ewa Nowacka
• ochrona osób i mienia,
• transport lotniczy oraz wykonywanie usług lotniczych,
• budowa i eksploatacja autostrad płatnych,
• zarządzanie liniami kolejowymi oraz wykonywanie przewozów kolejowych,
• rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.
Z dniem wejścia ustawy w życie, a więc z dniem l stycznia 2001 r., wymóg
uzyskania koncesji na niektóre rodzaje działalności gospodarczej został zastąpiony koniecznością uzyskania zezwolenia. Dotyczy to działalności gospodarczej
objętej koncesjonowaniem na podstawie:
• ustawy z dnia 22 kwietnia 1959 r. o zwalczaniu niedozwolonego wyrobu
spirytusu (Dz. U. Nr 27, póz. 169 ze zm.),
• ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41,
póz. 324 ze zm.) w zakresie:
- wytwarzania wyrobów tytoniowych,
- usług detektywistycznych,
- produkcji i dystrybucji tablic rejestracyjnych pojazdów,
- zarządzania lotniskami,
• ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (Dz. U. z 1995 r. Nr 117,
póz. 564 ze zm.) w zakresie:
- usług kurierskich, a także pocztowych usług o charakterze powszechnym, polegających na przewozie i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek listowych i listów wartościowych o masie powyżej
2000 g, oraz
- usług telekomunikacyjnych,
• ustawy z dnia 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i Inspekcji Farmaceutycznej
(Dz. U. Nr 105, póz. 452 ze zm.) w zakresie:
- wytwarzania środków farmaceutycznych i materiałów medycznych,
- prowadzenia aptek ogólnodostępnych, hurtowni farmaceutycznych i
materiałów medycznych stosowanych wyłącznie u zwierząt, składów
celnych i konsygnacyjnych środków farmaceutycznych i materiałów
medycznych,
• ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie roślin uprawnych (Dz. U. z 1999 r. Nr
66, póz. 751 ze zm.) w zakresie konfekcjonowania i obrotu środkami
ochrony roślin,
• ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 147,
póz. 713 ze zm.) w zakresie:
- obrotu w kraju i z zagranicą zwierzyną żywą, z wyłączeniem sprzedaży
dokonywanej przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich na
terenie kraju,
- obrotu w kraju i z zagranicą tuszami zwierzyny i ich częściami, z wyłączeniem sprzedaży dokonywanej przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich na terenie kraju,
 Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie
www.wszib.edu.pl
Fragment książki „Elementy Prawa Gospodarczego” – Ewa Nowacka
- sprzedaży usług turystycznych obejmujących polowania w kraju dla cudzoziemców i polowania za granicą,
• ustawy z dnia 9 stycznia 2997 r. - Kodeks celny (Dz. U. Nr 23, póz. 117 ze
zm.) w zakresie prowadzenia agencji celnej,
• ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich
oraz obrocie tymi wyrobami (Dz. U. Nr 124, póz. 783 ze zm.) w zakresie
wyrobu i rozlewu wina,
• ustawy z dnia 11 grudnia 1997 r. o administrowaniu obrotem z zagranicą
towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym (Dz. U. Nr 157, póz. 1026 ze
zm.) w zakresie obrotu z zagrań i ca to warami i usługami określonymi na
podstawie odrębnych przepisów.
Należy zaznaczyć, że koncesje wydane przed dniem l stycznia 2001 r. w dziedzinach - które po wejściu w życie ustawy wymagać będą jedynie zezwolenia zachowuj ą ważność lub stają się zezwoleniami, w rozumieniu Prawa działalności
gospodarczej, na czas, na który zostały wydane.
Obok ośmiu rodzajów działalności objętej koncesjonowaniem i dziewięciu rodzajów działalności objętej dotychczas koncesjonowaniem, a od dnia l stycznia
2001 r. tylko wymogiem uzyskania zezwolenia, w art. 96 w ust. l wymieniono
dwanaście zakresów wykonywania działalności gospodarczej, które z dniem
wejścia w życie ustawy Prawo działalności gospodarczej będą wolne od wymogów
uzyskania koncesji czy też zezwolenia.
Jest to działalność gospodarcza wykonywana w zakresie:
• przetwórstwa i obrotu metalami szlachetnymi i kamieniami szlachetnymi,
• przetwórstwa i obrotu metalami nieżelaznymi,
• obrotu dobrami kultury powstałymi przed dniem 9 maja 1945 r.,
• usług paszportowych,
• dokonywania przenoszenia zapisu dźwięku lub dźwięku i obrazu na taśmy,
płyty, kasety, wideokasety i wideopłyty,
• produkcji, opracowywania, dystrybucji i rozpowszechniania filmów,
• chowu, hodowli i połowu ryb w wodach śródlądowych,
• prowadzenia targowisk,
• transportu morskiego oraz zarządzania portami morskimi innymi niż porty o
podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej,
• usług turystycznych, z wyjątkiem organizowania imprez turystycznych i
pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie
usług turystycznych,
• sportu profesjonalnego,
• poszukiwania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się w
odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.
Przyjęto generalną zasadę, że wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach
działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny jest dopusz-
 Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie
www.wszib.edu.pl
Fragment książki „Elementy Prawa Gospodarczego” – Ewa Nowacka
czalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako
wolna lub po uzyskaniu zezwolenia. Na podkreślenie zasługuje fakt, że wprowadzenie nowej koncesji może odbyć się wyłącznie w drodze ustawy, a nie
na podstawie decyzji organu administracji (art. 14 ust. 2).
6.2. Postępowanie koncesyjne
Koncesji udziela się na czas określony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż
50 lat. Organem właściwym do udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany lub
cofnięcia koncesj i jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności
gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu, o ile przepisy odrębnych ustaw
nie stanowią inaczej. Decyzję w sprawie wydania koncesji pozostawiono
swobodnej ocenie organu udzielającego koncesji, jednakże powinno nastąpić to
zgodnie z przepisami i w sposób umotywowany w uzasadnieniach decyzji podejmowanych przez organ koncesyjny.
W koncesji organ koncesyjny może określić szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej daną koncesją. Jeżeli takie szczególne
warunki zostały określone, organ koncesyjny jest obowiązany przekazać
szczegółową informację o nich każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy, niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia koncesji (art. 16
ust. 2).
Przewidując możliwość udzielenia ograniczonej liczby koncesji organ koncesyjny obowiązany jest powiadomić o możliwości jej uzyskania poprzez ogłoszenie w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym. Podanie tego faktu do publicznej wiadomości jest przejawem realizacji
zasad równości praw przedsiębiorców i uczciwej konkurencji.
Ogłoszenie takie powinno zawierać:
• określenie przedmiotu i zakresu działalności gospodarczej, na którą ma być
wydana koncesja,
• szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma
być wydana koncesja, o ile organ koncesyjny przewiduje ich określenie,
• termin składania wniosków o udzielenie koncesji,
• wymagane dokumenty i informacje dodatkowe.
Przedsiębiorca ubiegający się o udzielenie koncesji musi złożyć wniosek, w
którym powinien podać:
• swoje oznaczenie, siedzibę i adres,
• numer w rejestrze przedsiębiorców,
• określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na
którą ma być udzielona koncesja,
• informacje określone w przepisach odrębnych ustaw. Organ koncesyjny może
uznać dane zawarte we wniosku za niewystarczające i wezwać wnioskodawcę
przed podjęciem decyzji do uzupełnienia, w wy-
 Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie
www.wszib.edu.pl