Prawo pracy i jego zasady

Prawo pracy i jego zasady - oprac. Tomasz Winiarczyk
PRACA to czynności fizyczne lub umysłowe wykonywane:
− dobrowolnie
− odpłatnie
− w sposób podporządkowany
− osobiście
w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę
narzędziami i materiałami pracodawcy.
Indywidualne prawo pracy
obejmuje kwestie przygotowania zawodowego, nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy, urlopy itp.;
pracownicy i pracodawcy występują we własnym osobistym imieniu
Zbiorowe prawo pracy
organizacje pracowników i pracodawców, regulacja strajków, konfliktów;
pracownik i pracodawca działają przez swoje organy reprezentacyjne (związki zawodowe, organizacje pracodawców)
pracodawca – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli
zatrudniają one pracowników
pracownik – osoba zatrudniona na podstawie:
1) umów:
− umowy o pracę,
− spółdzielczej umowy o pracę.
2) jednostronnych aktów administracyjnych podlegających przyjęciu:
− powołania,
− wyboru,
− mianowania.
Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat.
Na warunkach określonych w dziale IX KP pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać
stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku.
Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu
opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.
Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest
dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową
i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego
inspektora pracy.
STOSUNEK PRACY
Więź prawna o charakterze dobrowolnym łącząca pracownika i pracodawcę.
Treść: wykonywanie przez pracownika osobiście pracy danego rodzaju na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz
towarzyszący temu obowiązek pracodawcy zapewnienia właściwych warunków pracy jak wypłacanie świadczeń
pieniężnych.
Źródła prawa pracy
Konstytucja
umowy międzynarodowe
− konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy
− Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
− dyrektywy unijne
ustawy (zwł. Ustawa Kodeks pracy 1974 r.)
akty wykonawcze do ustaw
autonomiczne źródła prawa pracy
Normy w prawie pracy:
normy imperatywne (bezwzględnie obowiązujące)
np. normy stanowiące zasady prawa pracy, normy dot. zakazu zatrudniania pewnych kategorii osób w
pewnych warunkach czy normy bhp
normy semiimperatywne (jednostronnie bezwzględnie obowiązujące)
dopuszczają odstępstwa od regulacji ustawowych tylko w kierunku poprawy sytuacji pracownika
ZASADY PRAWA PRACY
klauzula zakazu nadużycia prawa
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego
prawa lub zasadami współżycia społecznego.
Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
zasada wolności pracy [art. 10 § 1 kp]
Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy.
Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy.
zasada swobody nawiązania stosunku pracy [art. 11 kp]
Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku,
wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.
zasada osobistego świadczenia pracy
zasada dbania o dobro pracodawcy (wynika z art. 100 § 2 pkt 4 oraz art. 101[1] i 101[2] Kodeksu pracy)
zasada podporządkowania pracownika poleceniom przełożonych
zasada ryzyka pracodawcy
Pracodawca odpowiada za zachowania się pracowników wobec innych podmiotów za spowodowanie szkody w
ramach wykonywania pracy i wobec innych pracowników za narażenie lub spowodowanie rozstroju zdrowia.
zasada jednoosobowego kierownictwa zakładem pracy
Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub
organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.
zasada zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
zasada poszanowania godności i dóbr osobistych pracownika [art. 11(1) kp]
zasada równego traktowania pracowników [art. 11(2) kp], [art. 18(3a)—18(3e) kp]
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w
szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
Dyskryminowanie bezpośrednie – pracownik jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej
korzystnie niż inni pracownicy.
Dyskryminowanie pośrednie – gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub
podjętego działania występują dysproporcje w zakresie warunków zatrudnienia na niekorzyść wszystkich lub
znacznej liczby pracowników, jeżeli dysproporcje te nie mogą być uzasadnione innymi obiektywnymi powodami.
zasada (koniecznej) odpłatności pracy [art. 13 kp]
prawo do wypoczynku [art. 14 kp]
Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o
urlopach wypoczynkowych.
zasada zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników [art. 16 kp]
Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników.
Pracodawca winien ją realizować w miarę posiadanych środków.
zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych [art. 17 kp]
zasada uprzywilejowania pracownika [art. 18 kp]
(ochrona uprawnień pracownika — dot. semiimperatywności norm)
zasada wolności zrzeszania się w związki zawodowe i organizacje pracodawców [art. 181 kp]
Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i
przystępować do tych organizacji.
zasada udziału załogi w zarządzaniu zakładem pracy [art. 182 kp]
Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
prawo do negocjacji i strajków