ABC ³uku bloczkowego (2)
Transkrypt
ABC ³uku bloczkowego (2)
abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI ............................................................................................................................................. 2 1. Podstawowe pojęcia i terminy ................................................................................................... 4 1.1. Nazwy części łuku bloczkowego ............................................................................................... 4 1.2. Długość naciągu (Draw Lenght) ................................................................................................ 5 1.2.1. Długość naciągu wg A.M.O. ................................................................................................. 5 1.3. Siła łuku (Draw Weight) ............................................................................................................. 5 1.3.1. Redukcja (Let-Off)................................................................................................................. 6 1.4. Rozstaw osi (ATA) .................................................................................................................... 7 1.5. Wysokość cięciwy (Brace Height) ............................................................................................. 7 1.6. Szybkość łuku wg. I.B.O. .......................................................................................................... 7 2. Wybór łuku ................................................................................................................................... 7 2.1. Łuk myśliwski ............................................................................................................................ 8 2.1.1. Osprzęt ................................................................................................................................. 9 2.1.2. Strzały ................................................................................................................................. 11 2.1.3. Spust ................................................................................................................................... 12 2.1.4. Maty i cele ........................................................................................................................... 12 2.1.5. Akcesoria ............................................................................................................................ 12 2.2. Łuk sportowy ........................................................................................................................... 13 2.2.1. Osprzęt ............................................................................................................................... 14 2.2.2. Strzały ................................................................................................................................. 15 2.2.3. Spust ................................................................................................................................... 16 2.2.4. Maty i tarcze ........................................................................................................................ 17 2.2.5. Akcesoria ............................................................................................................................ 18 3. Ustawienia wstępne łuku .......................................................................................................... 19 3.1. Synchronizacja krzywek łuku .................................................................................................. 19 3.2. Ustawienie siły i odległości cięciwy ......................................................................................... 19 3.3. Ustawienie podstawki pod strzałę ........................................................................................... 20 3.3.1. Ustawienie w pionie ............................................................................................................ 20 3.3.2. Ustawienie w poziomie ....................................................................................................... 20 3.4. Ustawienie osadzenia strzały na cięciwie ............................................................................... 21 3.5. Wykonanie pętelki do spustu .................................................................................................. 21 3.6. Umieszczenie przeziernika na cięciwie ................................................................................... 22 3.7. Ustawienie celownika .............................................................................................................. 24 3.8. Kilka słów o regulacji łuku ....................................................................................................... 24 4. Zasady bezpieczeństwa ............................................................................................................ 24 4.1. Obchodzenie się ze sprzętem ................................................................................................. 24 4.2. Strzelanie w grupie .................................................................................................................. 26 5. Łucznicze jednostki miar i wag ................................................................................................ 26 Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 2 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Niniejszy skrypt powstał w celu udostępnienia osobom, zamierzającym nabyć łuk bloczkowy elementarnych informacji, pozwalających na bardziej świadomy wybór właściwego dla siebie sprzętu, oraz bezpieczne i poprawne obchodzenie się z nim, w pierwszym okresie łuczniczej edukacji. Wszystkie poniższe informacje, cierpliwi mogą odnaleźć w Internecie, tym nie mniej takie wyszukiwanie pochłania nieco czasu wolnego, który można zawsze spożytkować na zajęcia praktyczne. Na każdy z poruszonych poniżej tematów można by śmiało napisać doktorską pracę, ale w tym króciutkim opracowaniu chodzi o niezbędne minimum informacji, do samodzielnego rozpoczęcia tej właściwej, łuczniczej edukacji. Łuk bloczkowy (ang. compound bow) – amerykański pomysł z lat 60-tych XXw – powstał podobnie jak prehistoryczny łuk – dla celów łowieckich. Układ mimośrodów i kabli, zapewnia myśliwemu komfort długiego celowania w oczekiwaniu na odpowiednie ustawienie się zwierzyny, przy dużej redukcji siły naciągu. Ten stricte myśliwski wynalazek po dyskusyjnych próbach adaptacji nawet dla celów militarnych, przeniknął również do sportu łuczniczego, gdzie stworzono dlań oddzielną kategorię sprzętową. Ze względu na krótszy cykl nauki strzelania, oraz stosunkowo szybkie efekty, w porównaniu z łukami klasycznymi czy tradycyjnymi, łuk bloczkowy nieustannie zyskuje na popularności wśród nowych adeptów łucznictwa. W sporcie nie jest niestety dyscypliną olimpijską równorzędnie do łuku refleksyjnego. Głównym motorem intensywnie rozwijającej się wynalazczości technicznej w zakresie łuków bloczkowych – pozostaje nadal główny cel ich powstania – myśliwstwo. Ze względów ekologicznych i humanitarnych, jest popularyzowane przez międzynarodowe organizacje łowieckie, jako alternatywa dla broni palnej, oraz wyższy stopień łowieckiego wtajemniczenia. W Polsce rozwijają się 2 dyscypliny łucznicze, w których łuk bloczkowy ma zastosowanie: 1. Łucznictwo tarczowe pod patronatem Polskiego Związku Łuczniczego, zrzeszonego w Międzynarodowej organizacji FITA (franc. Federation Internationale de Tir a l’Arc) – gdzie uprawia się strzelania na punkty ze znanych odległości (18 i 50m) do znormalizowanych tarcz ustawionych na stojakach, na płaskim podłożu. 2. Łucznictwo 3D pod patronatem Polish 3D Archery – gdzie uprawia się strzelania terenowe na punkty - do zróżnicowanych, trójwymiarowych figur zwierząt, z nieznanych odległości (w przedziale 5-45m) oraz w zróżnicowanej konfiguracji terenu. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 3 abc przyszłego łucznika bloczkowego 1. 1.1. poradnik Podstawowe pojęcia i terminy Nazwy części łuku bloczkowego Słownik: arrow shelf axle to axle (ata) bow string bow riser bottom limb brace hight buss cable cable slide cable rod cam grip idler wheel limb bolt limb pocket limb tiller sight window stabilizer mount string silencer top limb okno majdanu rozstaw osiowy cięciwa majdan dolne ramię wysokość cięciwy kabel ślizgacz kabla odciągacz kabla bloczek mimośrodowy, krzywka uchwyt bloczek kolisty śruba mocująca ramię kieszeń ramienia odległość styku ramienia i majdanu do cięciwy miejsce mocowania celownika gniazdo stabilizatora tłumik cięciwy górne ramię Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 4 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 1.2. Długość naciągu (Draw Lenght) Dla oszacowania przez strzelca, odpowiedniej dla niego długości naciągu, należy zmierzyć rozstaw pomiędzy końcami palców, rozłożonych w poziomie na boki – rąk, a następnie podzielić przez 2,5. Wzrost łucznika (cm) 167 170 172 175 177,5 180 182,5 185 187,5 190 Długość naciągu (cale) 26,5 - 27 27 – 27,5 27,5 - 28 28 28 – 28,5 28,5 - 29 29 – 29,5 29,5 30 30,5 1.2.1. Długość naciągu wg A.M.O. Odległość zmierzona w trakcie pełnego naciągu łuku, od cięciwy – w miejscu osadzenia strzały do najbardziej wysuniętego punktu majdanu – od strony celu. 1.3. Siła łuku (Draw Weight) Wyrażona w funtach (#) wartość siły jaką musi pokonać strzelec w trakcie pełnego naciągnięcia łuku. Za siłę łuku odpowiedzialne są ramiona łuku. Regulacja siły w łuku bloczkowym następuje obrotami śrub mocujących ramiona do majdanu. Większość łuków ma zakres regulacji siły w granicach 10#. Na przykład 40-50, 50-60 lub 60-70#. Strzelec powinien umieć oddać bez zmęczenia co najmniej kilkadziesiąt strzałów, dlatego ważne jest by ustawiona siła łuku nie była ponad możliwości łucznika. Brak rozsądku w tej mierze może prowadzić do kontuzji. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 5 abc przyszłego łucznika bloczkowego Łucznik Bardzo małe dziecko Małe dziecko Większe dziecko Kobieta drobnej budowy Kobieta średniej budowy Atletyczne starsze dziecko Mężczyzna drobnej budowy Kobieta silnej budowy Mężczyzna średniej budowy Mężczyzna silnej budowy poradnik Waga (kg) 25-32 32-45 45-60 45-60 60-73 60-68 55-68 73+ 68-82 82+ łucznika Siła łuku (lbs) 10-15 15-25 25-35 25-35 30-40 40-50 45-55 45-55 55-65 65-75 1.3.1. Redukcja (Let-Off) Zasadniczy parametr odróżniający łuk bloczkowy od innych łuków – klasycznych czy tradycyjnych. Bloczki o odpowiednim kształcie, spięte kablami, pozwalają na znaczną redukcję siły naciągu łuku po pokonaniu jego szczytowej siły – co umożliwia łucznikowi utrzymywanie napiętego łuku w trakcie celowania, ze znacznie zredukowaną siłą napięcia cięciwy. Wykres siły napięcia cięciwy w trakcie celowania (linia niebieska) i w trakcie strzału (linia czerwona) przedstawia się następująco: Diagramy poniżej obrazują procentową redukcję siły naciągu łuku o ustawionej sile 70# przy ustawieniu let-off na 65% oraz na 80%. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 6 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 1.4. Rozstaw osi (ATA) Odległość zmierzona pomiędzy osiami - na jakich osadzone są bloczki łuku znajdującego się w spoczynku. Łuki krótkie ATA<33” Łuki średnie 33<ATA<38” Łuki długie ATA>38” Łuki krótkie uznawane są za trudniejsze do strzelań na odległościach powyżej 40m Łuki długie uznaje się za bardziej „wybaczalne” dla błędów strzelca. 1.5. Wysokość cięciwy (Brace Height) Odległość zmierzona pomiędzy cięciwą (pod kątem 90⁰ do cięciwy) a osią śruby mocującej podstawkę do majdanu, lub do wgłębienia uchwytu w majdanie. Wpływa na szybkość strzały: im mniejsza tym prędkość wylotowa strzały wyższa. Łuki o niskiej wysokości cięciwy uznaje się za trudniejsze dla niedoświadczonego łucznika. 1.6. Szybkość łuku wg. I.B.O. Prędkość wylotowa strzały o wadze 350grs, wystrzelonej z łuku o sile 70# i długości naciągu 30”. Prędkość zwykle wyrażona w fps (1stopa/1sek.) Dla wykazania jak najwyższej prędkości IBO, producenci łuków testują łuki pozbawione osprzętu, wyposażone wyłącznie w podstawki opadające i z ustawioną, najniższą wartością let-off, w związku z czym realnie przygotowany i doposażony łuk - gotowy do strzału, jest w stanie osiągnąć prędkość o ok. 30-50fps niższą niż podana przez producenta prędkość IBO. 2. Wybór łuku Przed dokonaniem wyboru należy zdecydować do czego łuk będzie używany. Trzy podstawowe zastosowania to: łowiectwo (obecnie w Polsce używanie broni cięciwowej do polowań - jest zabronione !) sport (łucznictwo tarczowe, łucznictwo terenowe field, 3D) rekreacja Przed zakupem warto wziąć pod uwagę kryteria cech i parametrów łuku bloczkowego, na jego użyteczność i w rezultacie decyzję o wyborze: nieistotne mało ważne ważne bardzo ważne x marka x rozstaw osi (ATA) wysokość cieciwy (BH) x agresywność bloczków x typ bloczków x % redukcji (let-off) x typ ramion x szybkość poręczność x odrzut, wibracje które wpływają najważniejsze x x Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 7 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.1. Łuk myśliwski Łuk przystosowany do zabijania zwierząt. Zwykle łuk o zakresach siły 60-70 lub 70-80#, niewielkim rozstawie osi ( ATA poniżej 38” ) i niskiej wysokości cięciwy (5,5 – 7”). Zwykle posiadający agresywne bloczki, często w łatwiejszym do regulacji układzie single-cam i koniecznie wysokim let-off (75-80%) umożliwiającym długie, spokojne celowanie. Łuki do polowań z zasiadki na drzewach są krótsze (ATA poniżej 32”) niż łuki do polowań podchodem (ATA = 33-38”). Skuteczne wykorzystanie łuku do polowania wymaga od myśliwego wiedzy łowieckiej i umiejętności podejścia lub zwabienia zwierzyny na bardzo małą odległość (do 30m) oraz cierpliwości i doskonałego przygotowania łuczniczego. Braki w tych aspektach prowadzą zwykle do bestialskich zranień, rażąco naruszających etykę łowiecką. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 8 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.1.1. Osprzęt Osprzęt łuku myśliwskiego jest projektowany tak by nie powiększał znacząco rozmiarów i ciężaru łuku, co ma znaczenie ergonomiczne podczas pokonywania przez myśliwego – trudnego terenu. Dobry osprzęt myśliwski jest łatwy w obsłudze i naprawie. 2.1.1.1. Podstawka Cechą która wyróżnia podstawki myśliwskie od innych podstawek pod strzałę, jest opcja tzw. trzymania założonej na cięciwę strzały, w trakcie manewrowania łukiem. Zsunięcie się strzały w trakcie naciągania, marszu, biegu,…itp. jest w tym wypadku niemożliwe. Do łuków myśliwskich stosowane są zarówno podstawki stałe jak i samoczynnie opadające – przez co w momencie strzału eliminują efekt tarcia strzały o podstawkę, wpływając na zwiększenie szybkości strzały. 2.1.1.2. Celownik Myśliwy zwykle strzela z przypadkowej odległości, którą musi szybko ocenić lub zmierzyć i zwykle natychmiast być gotowym do strzału. Dlatego nie ma czasu na jakiekolwiek regulowanie celownika. W związku z tym celowniki stosowane do realnych polowań wyposażone są w 3-7 pinów (odpowiednik muszki w broni palnej) ustawionych na poszczególne odległości. Piny, zwykle w postaci metalowych szpilek, posiadają główki z zakończeniem przewodu światłowodowego, przez co wyraźnie „świecą”, ułatwiając posługiwanie się celownikiem w silnym zacienieniu lub o zmierzchu. Dla dokładnego ustalenia linii celowania miedzy okiem strzelca a celem, stosuje się tzw. peep-sight (odpowiednik szczerbinki w broni palnej). Jest to mała obrączka z aluminium lub magnezu, mocowana na cięciwie, przez którą łucznik patrzy na celownik. W łukach myśliwskich stosuje się większe peepsight’y, ok. 3/16” średnicy otworu – tak by w trakcie celowania można było zgrać okrąg tego otworu z kolistą obręczą osłony celownika. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 9 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.1.1.3. Stabilizator W łuku myśliwskim ze względu na ergonomię poruszania się łowcy w leśnej gęstwinie a także długi czas wędrówek w terenie, stabilizatory pełnią raczej funkcję tłumików drgań majdanu, gdyż ich niewielka długość (zwykle do 12”) i znikomy ciężar nie pozwalają na efektywną stabilizację celowania. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 10 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.1.2. Strzały Strzały myśliwskie zwykle dłuższe, sztywniejsze i cięższe od strzał sportowych, są projektowane tak by zapewnić największą możliwą energię kinetyczną, która z kolei wpływa na głębszą penetrację ciała zwierzyny. Strzały myśliwskie wyposaża się we wkręcane groty o 2-4 stałych lub składanych brzeszczotach, które szeroko rozcinają ranę powodując silne krwawienie. Do treningu myśliwskiego używa się grotów tarczowych o tej samej wadze. Dla szybkiej stabilizacji lotu, strzały myśliwskie wyposaża się w dość długie lotki (4-5”), zwykle wykonane z tworzyw (ze względu na pożądaną odporność na warunki atmosferyczne). W strzałach myśliwskich lotki nakleja się pod skosem 2-3 ⁰ do podłużnej osi strzały, co wymusza obrót strzały w locie, przyspieszający jej stabilizację. Dobór strzał do polowań jest podyktowany wymogami uzyskania odpowiedniej energii kinetycznej strzału, w zależności od rozmiarów zwierzyny będącej celem polowania. zwierzyna Małe gryzonie, zające, ptaki… Sarny, muflony, kozice,… Jelenie, Łosie, niedźwiedzie,… Bawoły, niedźwiedzie Grizzli, Energia kinetyczna strzały (ft.lbs) <25 25-41 42-65 >65 Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 11 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.1.3. Spust W łowiectwie używa się spustów nadgarstkowych, których uruchomienie następuje przez naciśnięcie języka spustowego, analogicznego jak stosowany w broni palnej. 2.1.4. Maty i cele Do treningu myśliwskiego produkuje się cały asortyment mat i celów w formie figur zwierząt. Maty te i cele są produkowane ze specjalnych gumo-podobnych pianek, skutecznie zatrzymujących strzały z silnych łuków bloczkowych. Jako cele stosuje się również tarcze papierowe z wizerunkami zwierząt, przeznaczone do mocowania do mat. Tanie i proste maty treningowe można wykonać we własnym zakresie. Najskuteczniejsze, przenośne maty uzyskuje się z kartonowych pudeł o rozmiarach ok. 50x50x20cm, wypchanych szczelnie sprasowanymi szmatami, kilkukrotnie i ciasno owiniętych folią do pakowania. 2.1.5. Akcesoria Do polowań myśliwi używają ponadto przydatnych akcesoriów jak systemy wyciszające cięciwę, w postaci małych gumowych tłumików wplatanych pomiędzy włókna cieciwy, lub mocowanego do majdanu zderzaka cięciwy (STS). Akcesoria te pozwalają na częściowe wytłumienie strzału z łuku bloczkowego i skrócenie czasu powstałych wibracji. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 12 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Dodatkowo niezbędne w trakcie polowania okażą się dobra, ale nie za duża lornetka oraz dalmierz z funkcją kompensacji kątu nachylenia. Poręczny w trakcie skrytej wędrówki w terenie jest także kołczan do przenoszenia 3-5 strzał, mocowany do majdanu łuku lub celownika. 2.2. Łuk sportowy Łuki sportowe przeznaczone są do strzelań do znormalizowanych papierowych tarcz, umocowanych na matach, w celu rywalizacji na punkty. Są to łuki o sile do 60#, większym ATA, większej wysokości cięciwy i zwykle niższym let-off (ok. 65%). Większość łuków sportowych posiada układ dual-cam w kilku odmianach: hybrid-cam, twin-cam, binarycam. Łuki te wykonane są z największą precyzją i z najlepszych jakościowo materiałów i zwykle są droższe od łuków myśliwskich, aczkolwiek wiele łuków posiada uniwersalną charakterystykę i są wykorzystywane zarówno w sporcie jak i w łowiectwie, a o ich preferencyjnym zastosowaniu mówi jedynie kolor wykończenia i użyty osprzęt. Większość łuków adresowanych dla sportu posiada majdan słabo-refleksyjny lub defleksyjny (tzn. wklęsłość majdanu jest mniejsza niż w łukach typowo myśliwskich, co owocuje zwykle niższymi osiągami takimi jak prędkość wylotowa i energia uderzenia strzały, ale większą wybaczalnością błędów łucznika). Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 13 abc przyszłego łucznika bloczkowego 2.2.1. poradnik Osprzęt 2.2.1.1. Podstawka pod strzałę Podstawki w łuku sportowym stosuje się stałe lub opadające. Stałe – zwykle w postaci sprężynujących, wąskich blaszek, podpierających promień strzały. Opadające – jako wąziutkie widełki lub lekko rozwidlone pręty podpierające promień strzały. Naciąganie łuku wyposażonego w taką podstawkę, wymaga wprawy, by strzała nie zsunęła się z podstawki. 2.2.1.2. Celownik Celowniki tarczowe to bardzo precyzyjne i niestety drogie urządzenia, przystosowane do bardzo dokładnej mikro-regulacji. Mają możliwość bieżącej regulacji nastaw – dlatego w trakcie strzelania można je skalibrować bardzo dokładnie. Zwykle skonstruowane są jako długi wysięgnik, mocowany do majdanu łuku, po którym przesuwane jest skokowo i z wyraźnie słyszalnym klikiem – tzw. lipko – czyli kolista ramka ze szkłem powiększającym na którym usytuowany jest punkt celowniczy. Niekiedy stosuje Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 14 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik się również osadzony w tym szkle - pojedynczy pin światłowodowy. Stosowane powiększenia w celownikach, umożliwiają dokładny ogląd tarczy strzeleckiej na dalszych odległościach. 2.2.1.3. Stabilizator Stabilizator w łuku sportowym to zwykle urządzenie trzyczłonowe, mocowane do majdanu za pomocą rozgałęźnika. Możliwość stosowania stabilizatorów o dowolnej długości, pozwala na precyzyjny i indywidualny dobór elementów, ściśle wg potrzeb zawodnika. Działanie stabilizatora polega na wywołaniu dużej bezwładności każdego ruchu ręki trzymającej łuk, co w rezultacie znacznie poprawia utrzymywanie punktu celowniczego w środku tarczy, w trakcie celowania. Stabilizatory zwykle wyposażone są dodatkowo w tłumiki pochłaniające drgania przenoszone z majdanu w trakcie strzału, oraz regulowane ciężarki pozwalające na dokładne wyważenie łuku wg potrzeb zawodnika. 2.2.2. Strzały Ich zadaniem jest niezakłócony, stabilny lot do celu i zaznaczenie trafienia w tarczy. Nie powinny mieć zbyt dużej energii kinetycznej gdyż mogłyby ulec uszkodzeniu po zetknięciu ze standardową matą sportową z płyt pilśniowych, penetrując ją zbyt głęboko lub na wylot. Lotki do strzał sportowych klei się z 1⁰ skosem lub niekiedy prosto (równolegle do osi promienia strzały). Dobór strzał sportowych ale i innych, jest uzależniony od przeznaczenia strzały, od rodzaju bloczków łuku, ustawienia siły i długości naciągu. Pomocne w szybkim doborze konkretnych modeli strzał są odpowiednie tabele dostępne zwykle na stronach WWW producenta, lub internetowe, tzw. shaft-selector’y. Przykładowo dwaj współpracujący ze sobą producenci popularnych i jakościowych strzał posiadają w necie swoje bardzo przystępne shaft-selector’y pod poniższymi adresami: http://www.eastonarchery.com/products/selection http://www.beman.com/products/shaft-selector Długość strzał sportowych dobiera się najczęściej jako równą długości naciągu wg A.M.O. Niektórzy sportowcy, stosujący cofnięte podstawki pod strzałę (tzw. overdraw) stosują strzały jeszcze krótsze. Ten zabieg ma na celu wymuszenie wyższej sztywności strzały oraz zwiększenie jej prędkości wylotowej. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 15 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.2.2.1. Strzały do strzelań halowych na dystansach oznaczonych 18-25m zwykle cięższe strzały aluminiowe o większej średnicy, z tarczowym grotem i dużymi lotkami (4”) pierzastymi lub gumo-plastikowymi. Strzały aluminiowe posiadają charakterystycznie kodowane rozmiary, gdzie dwie pierwsze cyfry kodu oznaczają średnicę zewn. strzały a dwie pozostałe grubość ścianki Maksymalna przepisowa średnica zewnętrzna strzały przeznaczonej do strzelań sportowych wg regulaminu FITA wynosi 9,3mm 2.2.2.2. Strzały do strzelań polowych FITA na dystansach oznaczonych 30, 50, 70, 90m Zwykle strzały aluminiowo-karbonowe o minimalnych średnicach i małych (1,5-1,8”) lotkach – ze względu na możliwy dłuższy czas stabilizacji się strzały w locie i pożądaną odporność na podmuchy wiatru. 2.2.2.3. Strzały do konkurencji 3D na dystansach nieoznaczonych 5-45m Zwykle lekkie i sztywne strzały karbonowe o średniej lub większej średnicy i lotkach małych lub średniej długości (1,8-3”), z grotem tarczowym wklejanym lub wkręcanym. 2.2.3. Spust W sporcie stosuje się zwykle spusty palcowe, których uruchomienie następuje poprzez nacisk kciuka na odpowiednią dźwignię, lub spusty typu back-tension uruchamiane poprzez osiągnięcie przez cięciwę odpowiedniego stopnia napięcia. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 16 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.2.4. Maty i tarcze Najpopularniejsze maty sportowe, używane u nas w kraju to sprasowane pasy płyt pilśniowych, ustawione krawędzią w kierunku strzelca, ujęte w ciężkich drewnianych ramach, na przepisowej wysokości (tak by środek tarczy znajdował się na wys. 1.30m od poziomu na którym stoi łucznik). Do mat mocuje się papierowe, wzmocnione siatką z włókna szklanego - tarcze o znormalizowanych wymiarach w zależności od odległości, oraz różnych kolorach w zależności od konkurencji. Powyżej (od lewej): tarcza FITA dla strzelań z oznaczonych odległości, tarcza FITA dla strzelań terenowych z nieoznaczonych dystansów, oraz tarcza NFAA – również dla strzelań terenowych z niewiadomych odległości. Do konkurencji 3D stosuje się trójwymiarowe figury zwierząt w skali 1:1, przeznaczone do treningu myśliwskiego, a do konkurencji 2D – papierowe tarcze z rysunkami lub fotografiami zwierząt łownych. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 17 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 2.2.5. Akcesoria Użyteczne akcesoria w treningu sportowym i na zawodach, to przede wszystkim: kilkukomorowy kołczan mocowany u pasa, pozwalający na wygodny dostęp do strzał i ich segregację W dyscyplinach terenowych typu Field, 2D, 3D, ze względu na ergonomię w trakcie marszu - częściej stosowane są kołczany przedstawione poniżej: które można przesunąć za plecy, w trakcie przechodzenia przez zarośla, tak by strzały nie zaczepiały o krzewy. - ochrona przedramienia przed uderzeniem cięciwy: wyciągarka do strzał, pozwalająca na bezpieczniejsze dla strzały i łatwiejsze dla strzelca – wyciągnięcie głęboko wbitych strzał z maty. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 18 abc przyszłego łucznika bloczkowego - 3. poradnik luneta obserwacyjna do kontroli wyników na dalszych odległościach 50-90m Ustawienia wstępne łuku 3.1. Synchronizacja krzywek łuku W łukach typu dual-cam, gdzie mamy do czynienia z dwoma mimośrodowymi bloczkami, jest wymagane by praca tych bloczków była idealnie zsynchronizowana w trakcie napinania łuku. Najczęściej bloczki te posiadają odpowiednie znaczniki (nacięcia, otwory, kreski,…) pozwalające na prawidłowe ich ustawienie względem przebiegających kabli. Proces ten winien być dokonany fabrycznie, gdyż wymaga specjalistycznego sprzętu typu prasa, oraz doświadczenia i wiedzy w obsłudze łuku. Dokonanie takiej synchronizacji polega na zluzowaniu napięcia kabli za pomocą prasy i regulacje ich długości poprzez skręcanie lub odkręcanie. Łuki typu single-cam wymyślone do szybkiej obsługi w trakcie myśliwskich wypraw w terenie, nie wymagają takich regulacji. 3.2. Ustawienie siły i odległości cięciwy Siłę regulujemy obrotami śrub mocujących ramiona do majdanu. Maksymalnie możemy poluzować każdą ze śrub 3-4 obroty w zależności od zaleceń producenta. Dobrze jest sprawdzić za pomocą wagi dynamometrycznej jaka siłę łuku ustawiliśmy, by później łatwiej dobrać odpowiednią strzałę. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 19 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Po symetrycznym skręceniu śrub tak by uzyskać wymaganą siłę, sprawdzamy odległość cięciwy od styku majdanu z ramionami łuku. Odległość ta powinna być identyczna przy obu ramionach z dokładnością do 0,5mm. Pomiaru dokonujemy pod kątem prostym do cięciwy. Jeśli konieczna jest regulacja, dokonujemy jej śrubami do ustawień siły łuku, z zastrzeżeniem, że różnica ilości obrotów pomiędzy śrubami nie powinna być większa niż ¼ - ½ obrotu, a stopień zluzowania śrub nie może przekraczać max. liczby obrotów dopuszczonej przez producenta łuku. 3.3. Ustawienie podstawki pod strzałę 3.3.1. Ustawienie w pionie Podstawka powinna być zamocowana do majdanu i element podtrzymujący strzałę, ustawiony tak by oś strzały osadzonej na cięciwie pod kątem prostym do cięciwy, przechodziła przez środek śruby mocującej podstawkę do majdanu. 3.3.2. Ustawienie w poziomie Ustawienie podstawki podtrzymującej strzałę powinno być takie, by oś strzały pokrywała się z cięciwą gdy patrzymy na nią od strony cięciwy. Jednocześnie zadbać musimy o odpowiedni dystans lotek strzały od kabli łuku i powierzchni majdanu. W trakcie strzału lotki nie mogą dotykać niczego po drodze. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 20 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 3.4. Ustawienie osadzenia strzały na cięciwie Ważne jest by za każdym razem strzała startowała z dokładnie tego samego punktu na cięciwie. By to wymusić musimy umieścić na cięciwie specjalny zacisk blokujący przesuwanie się strzały po cięciwie do góry. Standardowe zaciski to mosiężne, podgumowane obrączki, które zaciska się specjalnymi cegami na cięciwie. Profesjonalni łucznicy wykonują na cięciwie siodełka dla strzały - z nici do owijek. By ustalić dokładne położenie tego zacisku, musimy wyznaczyć punkt łączący punkt podparcia strzały na podstawce i cięciwę – pod katem prostym do cięciwy. W tym celu możemy posłużyć się ekierką opartą na podstawce, lub specjalną łuczniczą linijką zapinaną na cięciwie pod kątem prostym, którą następnie przesuwamy po cięciwie tak by jej ramię oparło się na podstawce. Najniższa kreska podziałki wskaże nam szukany punkt na cięciwie. Znaleziony punkt oznaczamy na cięciwie (np. mydlem, flamastrem,…) a mosiężno-plastikowy zacisk umieszczamy 2/8” (ok. 6mm) powyżej (wg Easton Tuning Guide – dla łuków bloczkowych). 3.5. Wykonanie pętelki do spustu Cięciwa to delikatny i drogi element łuku, wiec by przedłużyć jej żywotność, zwykle zaczepia się spust o specjalnie wykonaną pętlę z mocnego sznurka, zawiązaną na cięciwie. Wykonanie tej pętelki nie jest trudne: Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 21 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Końce sznurka zatapiamy zapalniczką tak by tworzyły małe plastikowe kulki. Będą one blokować zacisk pętelki. Większość standardowych linek używanych do wykonania pętelki – przeciera się po dłuższym okresie czasu i podlega wymianie. Najdłuższą trwałością odznaczają się linki typu Spectra. Cięciwa i kable powinny być periodycznie woskowane (specjalnym woskiem do cięciw) poprzez naniesienie wosku i szybkie wcieranie go palcami we włókna. W zależności od stopnia zużycia, ale średnio co rok, lub co 5000 strzałów, należy cięciwę ze względów bezpieczeństwa - wymienić na nową. Dobrze jest ponadto posiadać w zanadrzu zapasową cięciwę i kable do swojego łuku. 3.6. Umieszczenie przeziernika na cięciwie By wykonać to samemu należy po zwolnieniu napięcia cięciwy za pomocą prasy, rozdzielić włókna cięciwy na dwie symetryczne części (najlepiej za pomocą specjalnego rozdzielacza) i włożyć odpowiednio obrączkę peep-sght’a. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 22 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Po przywróceniu napięcia cięciwie, oraz po naciągnięciu łuku, przyjmujemy właściwą postawę strzelecką, a pomocnik przesuwa peep-sight na cięciwie, tak by usytuować go na wprost oka strzelca. Właściwe umiejscowienie obrączki przeziernika, blokujemy dwoma węzłami supełkowymi zawiązanymi nad i pod przeziernikiem. Węzły te są przesuwne i posłużą do regulacji ustawienia osiowego przeziernika, tak by jego płaszczyzna ustawiona była równolegle do płaszczyzny oka. Wszelkie owijki i węzły na cięciwie pokrywamy woskiem do cięciw. Właściwe i trwałe osadzenie peep-sight’a jest nie lada zadaniem dla początkującego łucznika, wymagającym „anielskiej” cierpliwości, a czasem mimo to, pod wpływem zmian temperatury lub zużywania się cięciwy, obrączka przeziernika nie chce właściwie ustawiać się po naciągnięciu łuku. Wtedy przesuwając wykonane przy przezierniku węzły – jesteśmy w stanie zmieniać nieznacznie stopień skręcenia się przeziernika i dopasować jego ustawienie. Aby efekt niechcianego skręcania się przeziernika wyeliminować, stosuje się przezierniki połączone gumową rurką - z kablem, tak że po naciągnięciu łuku, napięcie gumy zawsze właściwie ustawia przeziernik. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 23 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Tym nie mniej guma ta, która obniża szybkość łuku, rzadko stosowana jest przez profesjonalnych strzelców. 3.7. Ustawienie celownika Regulacji celownika możemy dokonać jedynie w trakcie praktycznego testu strzeleckiego. Zasada regulacji celownika polega na śledzeniu grupy strzał w tarczy przez pin celowniczy. To znaczy, że gdy pomimo mierzenia pinem w środek tarczy, strzały grupują się na lewo i w dół od celu, należy pin celownika przesunąć delikatnie w dół i na lewo. 3.8. Kilka słów o regulacji łuku Łuk wstępnie ustawiony, wg zasad opisanych powyżej, jest gotowy do bezpiecznego oddawania strzałów. Tym nie mniej nie jest łukiem wyregulowanym i daleko mu do perfekcyjnego skalibrowania, niezbędnego do osiągnięcia powtarzalnych, doskonałych wyników. Regulacja łuku składa się z dwóch faz : regulacja zachowania strzały przy wyjściu z łuku (jest dokonywana przez test papierowy, ustalający właściwe relacje parametrów i budowy strzały z ustawioną siłą łuku) regulacja grupowania się strzał w celu (jest dokonywana przez odpowiednie testy strzeleckie na różnych odległościach) Dokładna regulacja łuku jest procesem długotrwałym, wymagającym wiedzy, cierpliwości, a przede wszystkim prawidłowej, stabilnej i powtarzalnej techniki strzeleckiej, toteż merytorycznie wykracza poza zasób niezbędnych wiadomości dla osoby początkującej, jakie zostały zawarte powyżej. 4. Zasady bezpieczeństwa 4.1. Obchodzenie się ze sprzętem Nieumiejętne obchodzenie się ze sprzętem może być groźne dla łucznika, jego otoczenia,…ale również i w pierwszej kolejności dla samego sprzętu. Łuk bloczkowy jest urządzeniem stosunkowo delikatnym, mało odpornym na silniejsze uderzenia, upadki, zapiaszczenia lub szybkie zmiany temperatury. Dlatego powinien być utrzymywany w czystości i umiejętnie przechowywany – jak każda broń. Łuk nie powinien trafiać do rąk osób które nie znają się na jego fachowej obsłudze. Lepiej zademonstrować jego działanie samemu niż wręczać zaciekawionym. Znane są wypadki tzw. „suchego strzału” (strzał oddany bez nałożonej strzały) który powoduje w pierwszej kolejności zupełne rozkalibrowanie ustawień łuku i w większości wypadków – naruszenie mechanizmów i materiałów, w stopniu który może skutkować ich nieodwracalnie gorszą pracę w przyszłości. Zgubne efekty w/w „suchego strzału” mogą wystąpić także w wyniku używania zbyt lekkich strzał, które nie są w stanie odebrać energii zmagazynowanej w trakcie pełnego naciągnięcia cięciwy. Jako krytyczną dla bezpieczeństwa sprzętowego – przyjęto normę I.B.O. określającą jednostkową wagę strzały na: Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 24 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik 5grs wagi strzały na każdy funt ustawionej siły łuku. Przykładowo – dla łuku o ustawionej sile 60# krytyczna, minimalna waga strzały wynosi 300grs. Waga strzały oczywiście jest sumą wagi promienia, insertów, grotu, lotek, nasadki. Naciąganie łuku, nawet w trakcie regulacji czy innych czynności pomiarowo-kontrolnych powinno następować zawsze z nałożoną strzałą – i w związku z tym w warunkach bezwzględnie uniemożliwiających wyrządzenie szkód osobom lub otoczeniu. Napinanie łuku powinno odbywać się przez rozciąganie oburącz, lub tylko ręką cięciwną, ale wyłącznie ze strzałą w pozycji poziomej – skierowaną w kierunku maty i strzałochwytu. Napinanie łuku ze strzałą skierowaną w górę – jest zwykle łatwiejsze, ale traktowane jako niebezpieczne dla otoczenia – i przez to błędne. Siła łuku powinna być tak dobrana, by co najmniej kilkudziesięciokrotne napięcie łuku przy poziomej strzale – nie stanowiło dla łucznika problemu. Konserwacji łuku należy dokonywać ściśle wg instrukcji producenta. W większości wypadków instrukcje firmowe, są do odnalezienia w Internecie, także nie trzeba dysponować oryginalną instrukcją na papierze. Zdecydowana większość dzisiejszych łuków bloczkowych nie wymaga oliwienia, smarowania lub stosowania jakichkolwiek środków chemicznych. Elementem wymagającym „stałej i troskliwej opieki” jest cięciwa łuku, która powinna być co parę strzelań woskowana. Cięciwę która się strzępi należy wymienić na nową. Zerwanie cięciwy w trakcie strzelania może spowodować zranienie rąk lub twarzy. Innym intensywnie zużywającym się elementem sprzętu łucznika są strzały. Należy dbać o to by strzelanie odbywało się wyłącznie do celów i mat które potrafią zatrzymać strzałę bez jej uszkodzenia lub zniszczenia. Cele zbyt twarde prowadzą do wyginania się strzał aluminiowych, a przypadkowe strzały na przykład w mur lub metalowy słup prowadzą do całkowitego zniszczenia strzał karbonowych. Kłopotliwe wyjmowanie strzały z drzewa lub elementów drewnianych często prowadzi również do utraty grotu lub uszkodzenia promienia strzały. Cel zbyt miękki z kolei powoduje, że strzała penetruje na wylot lub „chowa się” w celu – w efekcie czego oderwaniu lub zniszczeniu ulegają lotki. Lotki z tworzyw, odkształcone ale nie urwane, można próbować prostować przez podgrzewanie, przykładowo suszarką do włosów lub kilkoma szybkimi ruchami płomienia z zapalniczki, ale są to działania doraźne. Najlepiej lotki powyginane wymienić na nowe. Strzały powinny podlegać dokładnej inspekcji po każdym strzelaniu i strzały uszkodzone (pęknięte, rozwarstwione,…) powinny być wykluczone z dalszego użytkowania. Znane są wypadki poważnych uszkodzeń rąk, spowodowanych rozsypaniem się uszkodzonej strzały karbonowej w wyniku zadziałania dużej siły łuku. Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 25 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik Inną przyczyną podobnego wypadku, może być zbyt krótka strzała, która w trakcie napinania łuku, spada z podstawki i… wystrzelona nie leci do celu, tylko przebija rękę łuczną (zdjęcia powyżej). Należy zwrócić szczególną uwagę na troskliwe obchodzenie się z celownikami, wyposażonymi w cieńkie i delikatne włókna światłowodowe, które szczególnie w trakcie leśnych eskapad – są narażone na kontakt z gałęziami i mogą ulec zerwaniu. Dobrze jest w terenie celowniki przymocowane do majdanu - transportować w nałożonych pokrowcach. Należy chronić łuk i osprzęt przed silnym nagrzewaniem w nieizolowanych opakowaniach i pojazdach (np. bagażnik, tylna szyba samochodu,…). Jakiekolwiek strzelanie w nieokreśloną przestrzeń (niebo, las, zabudowania, pole…) grozi śmiercią lub zranieniem osób postronnych. Ponadto strzelanie poza cel lub strzałochwyt zwykle kończy się utratą strzały, której odnalezienie, nawet w niezbyt wysokiej trawie - jest wyjątkowo trudne. Dlatego sugestia dla początkujących by zaczynać od odległości niewielkich – 10-20m, a eksperymenty odległościowe i z wytrzymałością celów – odłożyć na później, gdy znacznie wzrośnie poziom wiedzy i umiejętności. Podsumowując, bezpieczne posługiwanie się łukiem będzie możliwe - przy świadomości łucznika, że dysponuje śmiercionośną bronią i bez odrazy angażuje w swoich działaniach - charakterystyczną dla gatunku Homo Sapiens – WYOBRAŹNIĘ . 4.2. Strzelanie w grupie Należy zawsze szczegółowo poznać zasady strzelań obowiązujące na strzelnicach i torach łuczniczych, oraz w trosce o bezpieczeństwo swoje i innych – skrupulatnie się im podporządkować. Na torach łuczniczych i strzelnicach klubowych obowiązują zasady określone przez Polski Związek Łuczniczy, polegające na wyznaczeniu odpowiednich linii służących dla strzelań, dla odkładania sprzętu i przebywania osób niestrzelających, oraz ustaleniu komend i sygnałów dźwiękowych, zwykle dokonywanych gwizdkiem które określają podejście na stanowisko, przygotowanie sprzętu do strzału (nałożenie strzały) oraz możliwość strzelania (złożenie się, celowanie, strzał). W trakcie strzelań grupowych o charakterze rekreacyjnym, w terenie, warto również zsynchronizować działania wszystkich strzelców poprzez wyznaczenie jednej osoby która będzie podawać gwizdkiem komendy: jeden gwizdek strzelać dwa gwizdki iść po strzały cztery gwizdki lub więcej przerwać strzelanie, niebezpieczeństwo ! przy jednoczesnym strzelaniu na różne odległości należy pilnować zasady by wszyscy strzelcy stali w jednej linii, a cele były ustawione na różnych odległościach. Nigdy odwrotnie! Wszelkie czynności związane z nakładaniem strzały, naciąganiem łuku – powinny odbywać się w stronę tarczy lub strzałochwytu, a jakiekolwiek kierowanie napiętego łuku ze strzałą w stronę innych osób jest surowo zabronione. W trakcie wyjmowania strzał z maty, należy zwrócić uwagę na osoby mogące stać zbyt blisko i które mogą być zranione wyszarpywaną gwałtownym ruchem strzałą. 5. Łucznicze jednostki miar i wag Na zakończenie warto zauważyć, że cały „świat łuczniczy” posługuje się angielskim systemem miar i wag, zarówno jeśli dotyczy to wyrażania parametrów sprzętu łuczniczego, jak i produkcji oraz wymiarowania części. Przeliczanie tych obcych dla nas jednostek – na nasz system SI – jest bezcelowe – i ma uzasadnienie jedynie dla zaspokojenia ciekawości. Na początku obcowania z łukami – łatwiej wyobrazić sobie siłę łuku wyrażoną w kilogramach, niż w funtach, jak i przykładowo długość łuku (rozstaw osiowy) wyrażoną w centymetrach a nie w calach. Jednak po krótkim czasie każdy łucznik Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 26 abc przyszłego łucznika bloczkowego poradnik przyswaja sobie jednostki angielskie – gdyż tylko ten system umożliwia fachową komunikację z międzynarodową społecznością łuczników, producentów i sprzedawców sprzętu. Poniżej podręczny przelicznik miar i wag (zaokrąglenia do 2-ego miejsca po przecinku): długość: ( 1” ) ( 1ft ) ( 1yd ) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 cal 1 stopa 1 yard = = = 2.54 cm 30.48 cm 91.44 cm = = = 0.06 gr 28.35 gr 0.45 kg waga: 1 grain 1 uncja 1 funt ( 1grs ) ( 1oz ) ( 1# ) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------prędkość: 1 stopa/sekundę = 0.31 m/s ( 1fps ) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------energia: 1 stopa/funt = 1.36 J ( 1ft/lbs ) Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi. Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione. 27